DeVoetba lTrainer 34 e JAARGANG | SEPTEMBER 2016 | www.devoetbaltrainer.nl

nummer nummer 220

Half-spaces Verticale veldindeling Slechtnieuwsgesprek Hoe doet je dat? Positief coachen Wat werkt wél? Tactische periodisering Toepassing in praktijk Enfant terrible Hoe ga je ermee om?

De JeugdVoetbalTrainer

De JeugdVoetba lTrainer

6e JAARGANG | SEPTEMBER 2016 | www.devoetbaltrainer.nl

nummer nummer 43

Special: Oefenstof

Manchester United Aanval uitspelen

FC Twente Meevoetballende keeper

TrainingsPlanner Nieuw: clubversie

Leren verdedigen Oefenstof voor pupillen

Verstoren opbouw Methodologische oefenstof

Ouders van spelers Negen posters

31_coverjvt.indd 31 30-08-16 09:53

KNVB-katern

Iedereen heeft Voetbaltalent SAMEN TALENT ONTWIKKELEN

nummer nummer 33

‘Trouw aan cultuur, eisen van vandaag toevoegen’

‘Eén uniek talent in je team is niet meer voldoende’

‘Internationaal moeten alle spelers technisch optimaal vaardig zijn’

Jelle Goes, Technisch Manager KNVB Over Winnaars van Morgen

trainers.voetbal.nl De Voetbaltrainer 220 2016 55_coverknvb.indd 55 30-08-16 09:52 Innovaties bij FC Utrecht

01_cover.indd 1 01-09-16 11:44 De TrainingsPlanner voor clubs Meer gebruikers, meer teams, meer leerlijnen. Heel eenvoudig, met het nieuwe clubpakket.

Nieuw! Voor alle trainers van je club een passend trainingsschema.

Bevat 1300+ trainingen en P Meerdere gebruikers (5, 10, 15, 25 of onbeperkt) oefeningen) P Meerdere teams (van mini’s tot senioren) P Een hoofdgebruiker met ‘superuser’ functie P Bevat module om zelf leerlijnen te maken P Voeg oefenstof of trainingen van de club toe P Tarief clubpakket al vanaf € 250 p.j. (5 gebruikers) P Voor meer informatie: devoetbaltrainer.nl/tpclubs

devoetbaltrainer.nl/tp In dit nummer Van de redactie

De kop is er voor iedereen nu wel Erik ten Hag 4 af. De voorbereidingsperiode ligt, al dan niet doorgetrokken tot tijdens Innovatie op alle vlakken de eerste weken van de competitie, Met Erik ten Hag haalde FC Utrecht ruim een jaar geleden achter ons en iedere voetbaltrainer een kleurrijke trainer in huis, die al snel de ene na de an- krijgt een idee hoe zijn team zich dere verandering doorvoerde. Spelers maken ongebruike- ongeveer verhoudt tot de rest van lijk lange dagen op de club, het trainingsveld bevat extra de tegenstanders op de ranglijst. kalklijnen om de oriëntatie van de spelers te verbeteren In hoeverre ga je je daadwerkelijk en Utrecht stapte bij de komst van Ten Hag direct af van het in Nederland gangbare aanpassen aan een veel sterker of Paul Geerars 1:4:3:3-systeem. De Voetbaltrainer sprak uitgebreid met de bevlogen trainer: ‘Alles wat minder sterk team, of ga je altijd Hoofdredacteur we doen tijdens trainingen, is direct gerelateerd aan onze speelwijze.’ maar uit van je eigen lijn qua spel- opvatting? En ben je in staat om als voetbaltrainer niet je stan- daardprogramma af te werken (‘Want dat werkte vorig seizoen Benutten van half-spaces 14 ook…’), maar ook nog iets nieuws toe te voegen, wat de kans op winnen nog groter maakt? Strategische voordelen liet na zijn vertrek naar Inter optekenen dat hij Waar we in Nederland gewend zijn om drie verticale zichzelf begin vorig seizoen toch onbedoeld in een soort van zones te onderscheiden - vleugel, as, vleugel - voegde sleur terugvond: hij hoorde zichzelf wederom dezelfde dingen het Duitse voetbal daar, op initiatief van de voetbalbond, zeggen. Dat getuigt aan de ene kant van een gedegen werk- twee extra stroken aan toe: de Halbraumen. Die term wijze die waarschijnlijk diepgeworteld ligt in je opvattingen als kent nog geen Nederlandse vertaling, maar is ondertus- trainer. Aan de andere kant is op dat moment waakzaamheid sen wel in andere landen opgepikt onder de naam half-spaces. Deze stroken bie- geboden! Omdat voetbal een complex spelletje is waarbinnen den grote tactische en strategische voordelen. 22 variabelen tegelijkertijd invloed op elkaar uitoefenen, ben je als trainer nooit uitgeleerd. De Nederlandse competitie werd enigszins opgeschud toen bij- Tactische periodisering 68 voorbeeld met of Erik ten Hag vorig jaar bij FC Utrecht met 1:5:3:2 op de proppen kwam. In het ope- Ontwikkelen van specifieke manier van spelen ningsartikel van deze editie gaan we dieper op deze materie in Nadat Portugal de Europese titel pakte, schreven we in dit vakblad dat door middel van een uitgebreid gesprek met diezelfde Ten Hag. die prestatie niet los gezien kon worden van een van de belangrijkste Los van dit artikel is natuurlijk interessant om te beschouwen exportproducten en best bewaarde geheimen van dat land: tactische met welke tegenzetten teams als FC Utrecht nu bestreden gaan periodisering. We beschouwen het thema in dit artikel vanuit de worden. Doen we puur aan scorebordjournalistiek, dan lukt praktijk. het de tegenstanders van de ploeg uit de Domstad voorlopig al prima (twee punten uit de eerste vier wedstrijden). Maar elke tegenzet kan ook weer op een tegenzet rekenen. Dat houdt de Verder: boel in beweging, ook voor ons als vakblad. We kijken er naar Advies bij slechtnieuwsgesprek 23 uit! Benadrukken wat wél werkt 26 Aan de zijlijn: interessante links en wetenswaardigheden 30 Tijdens onze bezoeken aan het trainingscomplex van FC Column Art Langeler 67 Utrecht vielen de extra gekalkte lijnen op het veld van de De en het enfant terrible 76 hoofdmacht op. Het betrof hier ‘verticale hulplijnen’, om de Oefenstof Oranje 79 zogenaamde half-spaces te markeren. Deze term kwam, maar De Verlenging 80 dan in het Duits, ook al terug in de EK-analyse met Duitsland als lichtend voorbeeld. En het is natuurlijk niet toevallig dat ook De JeugdVoetba lTrainer

De JeugdVoetbalTrainer: 6e JAARGANG | SEPTEMBER 2016 | www.devoetbaltrainer.nl

nummer nummer 43 bij Bayern München - de vorige club van Erik ten Hag - de Halb­

Special: raumen op de kortgemaaide biljartlakens getekend staan. Wij Uitspelen van een aanval 32 Oefenstof

Manchester United Aanval uitspelen vonden het als redactie in ieder geval voldoende aanleiding om De meevoetballende keeper 34 FC Twente Meevoetballende keeper

TrainingsPlanner Nieuw: clubversie

De TrainingsPlanner: Clubversie 37 Leren verdedigen een specifiek artikel aan deze verticale stroken te spenderen, Oefenstof voor pupillen

Verstoren opbouw Methodologische oefenstof

Ouders van spelers Leren verdedigen 38 Negen posters te vinden vanaf pagina 14. Als voetbaltrainers zijn we wellicht Verstoren van de opbouw: methodologische oefenstof 42 geneigd om vooral te denken in ‘inzakken’, ‘linies kort op elkaar’

De ouders van de spelers: negen posters 51 31_coverjvt.indd 31 30-08-16 09:53 en ‘aansluiten’. Stuk voor stuk belangrijke elementen van het voetbalspel, maar ook allemaal horizontaal georiënteerd. De Iedereen heeft Voetbaltalent KNVB-katern: SAMEN TALENT ONTWIKKELEN nummer nummer 33 half-spaces bestonden natuurlijk twintig of honderd jaar gele- Jelle Goes over Winnaars van Morgen 56 den ook al, maar door er richting je spelers expliciet aandacht

‘Trouw aan cultuur, aan te geven, kan het zomaar zijn dat je spel veel dynamischer eisen van vandaag toevoegen’

‘Eén uniek talent in je team is niet meer voldoende’ wordt ten opzichte van vorig seizoen. Dan hoor je jezelf als trai- ‘Internationaal moeten alle spelers technisch optimaal vaardig zijn’ ner opeens iets nieuws zeggen!

Jelle Goes, Technisch Manager KNVB Over Winnaars van Morgen

trainers.voetbal.nl De Voetbaltrainer 220 2016

55_coverknvb.indd 55 30-08-16 09:52

2 3 De Voetbaltrainer 220 2016

03_inhoudvoorwoord.indd 3 01-09-16 11:47

PROFVOETBAL Tekst: Paul Geerars en Marco van der Heide

Met Erik ten Hag haalde FC Utrecht ruim een jaar geleden een kleurrijke trainer in huis, die al snel de ene na de andere verandering doorvoerde. Spelers ma- ken ongebruikelijk lange dagen op de club, het trainingsveld bevat extra kalk- lijnen om de oriëntatie van de spelers te verbeteren en Utrecht stapte bij de komst van Ten Hag direct af van het in Nederland gangbare 1:4:3:3-systeem. De Voetbaltrainer sprak uitgebreid met de bevlogen trainer: ‘Alles wat we doen tijdens trainingen, is direct gerelateerd aan onze speelwijze.’ Foto: Pro Shots

Erik ten Hag drukt zijn stempel op FC Utrecht Innovatie op alle vlakken

Toen u het stokje vorig jaar overnam, situatieve coachmomenten tijdens beter te worden in het klein houden moesten veel spelers wennen aan uw ma- trainingen. Er is binnen de spelers- van de onderlinge afstanden, zowel nier van werken. groep wel een bepaalde acceptatie in de lengte als in de breedte, kun je Erik ten Hag: “Dat klopt. Spelers zijn opgetreden, maar leuk vinden ze het bijvoorbeeld 6:6 met twee keepers in het begin natuurlijk sceptisch: wat nog steeds niet. We willen meerdere en een neutrale speler doen. Tijdens levert de nieuwe werkwijze ons op? spelsystemen beheersen en dat kan zulke vormen leg ik spelers telkens Als ze zien dat het werkt, motiveert alleen als je dat trainbaar maakt. Dat uit wat ik van ze verwacht als de bal dat enorm. Zelf heb ik daar nooit aan doe je niet in één training en met zich op een bepaalde plek op het veld getwijfeld. Het was hooguit afwachten één videomoment, zoiets luistert erg bevindt. Hoe sta je ten opzichte van hoe snel het resultaat zou opleve- nauw. Een partijspel 11:11 is daarvoor elkaar? Waar liggen de oplossingen? ren. Waar spelers in het begin vooral natuurlijk heel geschikt, maar het Het vergt in mijn beleving tijd om zo- moeite mee hadden, waren de vele kan ook goed in kleinere vormen. Om iets erin te krijgen.

www.devoetbal trainer.nl

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 4 01-09-16 11:46 Je moet als trainer wel heel goed stukje bewustwording. Wat is ervoor een bal kunnen vasthouden en een bewaken dat je de creativiteit van nodig om op topniveau te presteren? tegenstander kunnen uitspelen. Als individuele spelers de ruimte blijft Heb je de discipline om een plan uit wij een tegenstander die ons hoog wil geven. Ik weet dat het mijn valkuil te voeren? En ben je in staat om, waar vastzetten ertoe kunnen dwingen om is om veel voor te kauwen, waardoor nodig, bij te sturen? Daarvoor heb je achterin een-op-een te verdedigen, spelers soms te weinig toekomen aan weleens een stimulans nodig van de dan kan een lange bal een uitstekende het maken van eigen keuzes. Ik moet trainer, maar uiteindelijk moeten spe- keuze zijn. Maar staan ze niet een-op- wel zeggen dat het helpt dat ik me lers dat zelf oppakken.” een, dan hebben wij een overtal in de opbouw en dan willen we dat graag uitspelen. Zoiets is altijd een wis- ‘Er treedt met betrekking tot de selwerking. Als je meer risico neemt in de opbouw, moet de tegenstander vele situatieve coachmomenten meer moeite doen om druk op je te krijgen en krijg je zelf voorin meer tijdens trainingen een bepaalde ruimte. Andersom geldt dat wanneer je spitsen continu gevaarlijk zijn, de acceptatie op, maar leuk vinden tegenstander waarschijnlijk gaat twij- felen, waardoor je zelf meer ruimte spelers het nog steeds niet’ krijgt in de eerste fase van de opbouw.

Uiteraard bespreek ik met mijn team daarvan bewust ben. Aan de andere U laat wekelijks zien vernieuwend te zijn hoe ver we in het opbouwen moeten kant biedt een bepaalde structuur, die in de speelwijze van uw ploeg. Welke gaan. Als je het namelijk goed doet, voortkomt uit je speelwijze, ook juist opdracht geeft u uw spelers mee bij het ga je controleren en domineren. Dan heel veel ruimte voor creatieve spelers nemen van een doeltrap? is het een middel om de wedstrijd in om te excelleren. Dat heb ik in het Erik ten Hag: “Als wij een achterbal handen te krijgen en dat is wat je er verleden gemerkt bij onder meer El- nemen, willen we de tegenstander uiteindelijk mee wilt bereiken. Maar jero Elia, Marko Arnautovic en . Als zij zich vrij voelen binnen bepaalde kaders die je ze aanreikt, ‘Ik zeg bewust niet dat we zijn ze op hun best. bij voorkeur willen opbouwen, Van iedereen verwacht ik hoe dan ook een topsportmentaliteit. Mijn spelers omdat ook de lange bal een zijn meerdere malen per week van 9 tot 18 uur op de club. Zo is er veel tijd uitstekend middel kan zijn om voor extra begeleiding, zoals het bekij- ken van videobeelden en het werken tot een kans te komen’ aan individuele verbeterpunten. Kijk naar : hij heeft een toptransfer verdiend naar de Serie graag ontregelen door ze voor keuzes uiteindelijk moeten spelers in de A. Dat is goed voor hem en voor de te stellen. Ik zeg bewust niet dat we wedstrijd hun eigen risicoafweging club, maar ook voor de spelersgroep bij voorkeur willen opbouwen, omdat maken. Wat ik als trainer voorname- die achterblijft. Zij hebben allemaal ook de lange bal een uitstekend mid- lijk doe, is mogelijkheden aanreiken gezien wat Timo ervoor gedaan en del kan zijn om tot een kans te ko- om onder de druk van de opponent gelaten heeft. Dat daagt de rest enorm men. Die optie moeten we altijd open- uit te komen. Van mijn verdedigers uit. We hebben het dan over een houden, zeker met twee spitsen die verwacht ik dat ze de tegenstander

4 5 De Voetbaltrainer 220 2016

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 5 01-09-16 11:46

PROFVOETBAL

Moment uit de laatste playoffwedstrijd van vorig seizoen, waarin Heracles ten koste van FC Utrecht Europees voetbal behaalde.

voor keuzes stellen. Een van de opties is dan uitzakken. Is punt-zestienme- tergebied niet ver genoeg, dan kan dat ook verder, zelfs tot op de achterlijn (afbeelding 1). Datzelfde geldt voor een terugspeelbal op de keeper. Hoe ver ben je als verdediger bereid om over te komen of uit te stappen om de man met de bal meer opties te geven?

Stel dat wij met drie verdedigers spelen en de tegenstander zet druk met de 9 en de 10. Dan heb je ach- terin je vrije man en moet je dat kunnen uitspelen (afbeelding 2a). Schuiven zij een speler door, dan halen wij een extra speler terug om het overtal te behouden. Dat kan 1 een middenvelder zijn, maar ook bij- ‘Van mijn verdedigers verwacht ik dat ze de tegenstander voor keuzes stellen.’ voorbeeld een back die richting het middenveld beweegt (afbeelding 2b). Sturen zij opnieuw een speler door, dan komen er ergens anders ruim- tes op het veld waarvan wij kunnen profiteren. Zet een tegenstander ons een-op-een vast, dan zie ik het liefst een gerichte lange bal (afbeelding 3). Belangrijk is om lopende mensen te krijgen, op wie een van de spitsen de bal kan verlengen. Dat kan de andere spits zijn, maar ook een mid- denvelder of zelfs een vleugelverde- diger. We beschikken over voldoende loopvermogen en snelheid om zulke situaties uit te buiten. Naast spelers die dieplopen, moeten er ook vol- doende spelers onder de bal blijven om de tweede bal op te vangen. En onze verdedigers moeten aansluiten 2a en de afstand tot het middenveld ‘Stel dat wij met drie verdedigers spelen en de tegenstander zet druk met de 9 en verkleinen. Doe je dat niet, dan ligt de 10. Dan heb je achterin je vrije man en moet je dat kunnen uitspelen.’ het veld open en kan de tegenstan-

www.devoetbal trainer.nl

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 6 01-09-16 11:46 der met één pass iemand alleen voor onze keeper zetten.

Die lange bal wordt bij voorkeur snel gegeven, zodat de tegenstander nog uit de organisatie staat. Maar soms komt het voor dat de keeper eerst een seintje geeft voor het spelen van de lange bal en ervoor zorgt dat het hele team compact staat voordat hij de bal trapt. De formatie die we vervolgens aannemen, hangt af van meerdere factoren. Hebben we de wedstrijd onder controle? Wat is de stand? Hoe lang is er nog te spelen? Daarin reik ik de spelers wel handvatten aan, maar uiteindelijk moeten ze zelf de keuze maken. Een mogelijkheid is 2b bijvoorbeeld om in een compacte ‘Schuiven zij een speler door, dan halen wij een extra speler terug om het overtal te 1:3:1:4:2-formatie te gaan staan (af- behouden. Dat kan een middenvelder zijn, maar ook bijvoorbeeld een back die rich- beelding 4). Zo zijn er veel mogelijkhe- ting het middenveld beweegt.’ den om diepte te pakken en eveneens voldoende spelers onder de bal. Maar staan we voor en is er nog weinig resterende speeltijd, dan kan 1:3:3:2:2 een logische keuze zijn, waarbij de vleugelverdedigers iets defensiever staan opgesteld.”

In balbezit speelt FC Utrecht doorgaans met één speler aan elke zijkant en acht veldspelers die centraal staan opgesteld. Erik ten Hag: “Die veldbezetting komt voort uit het positiespel dat wij na- streven. Heb je meer mensen in de as, dan heb je meer opties om tussen de linies vrij te komen. Bovendien is je restverdediging een stuk beter. Je kunt met deze veldbezetting ook veel beter drukzetten na balverlies. In beginsel is het vanuit een 1:3:5:2-formatie vaak zo 3 dat onze flankspelers de buitenkanten ‘Zet een tegenstander ons een-op-een vast, dan zie ik het liefst een gerichte lange bezetten. Maar ik zie graag dat daar bal. Belangrijk is om lopende mensen te krijgen, op wie een van de spitsen de bal heel veel variatie in zit. Daar kan ook kan verlengen.’

4 Achterbal FC Utrecht, in de uitwedstrijd tegen Heerenveen. FC Utrecht in formatie 1:3:1:4:2.

6 7 De Voetbaltrainer 220 2016

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 7 01-09-16 11:46

PROFVOETBAL

en loopvermogen, en snelheid aan de om het spel te maken of een indivi- Ingooi zijkanten. duele actie in te zetten. Daarin spelen Erik ten Hag: “Als wij een ingooi Wat veel tegenstanders ook doen, is hun teamgenoten een sleutelrol.” hebben op de helft van de tegen- mandekking spelen op het midden- stander, hebben we in principe veld. Zo kregen Younes Namli en Stijn U heeft extra lijnen op het trainingsveld een man minder, omdat de speler die ingooit buiten de lijnen staat. Dat maakt de kans op balverlies ‘Bij het spelen van een lange bal relatief groot. Daarom verwacht ik van al mijn spelers dat ze heel be- is het belangrijk dat er diepte is, wust bezig zijn met het bewaken van de restverdediging. Als wij op spelers eronder blijven voor de links ingooien, komt onze rechter flankspeler heel ver naar binnen, tweede bal en de verdedigers bijna tot op de lengteas van het veld.” het veld klein maken door op te sluiten’

een middenvelder komen, of een spits. Schaars de opdracht om vanuit Bart laten trekken, waardoor de ‘half-spaces’ Het is ook geen vast uitgangspunt dat Ramselaar en Yassin Ayoub te spelen. (zie ook het navolgende artikel in deze edi- we nooit meer dan één speler aan de Om die twee toch veelvuldig te kun- tie) zichtbaar worden (afbeelding 5). Wat buitenkant krijgen. Als we in staat zijn nen benutten, moet er heel veel ini- ligt daaraan ten grondslag? om daar een overtal te creëren en te- tiatief bij de andere spelers vandaan Erik ten Hag: “De extra lijnen op het genstanders uit te spelen, dan moeten komen. Zij moeten Yassin en Bart in veld zijn een vorm van communicatie. we daar zeker van profiteren. 2:1-situaties brengen. Als een speler Ik gebruik de term half-spaces zelden van ons Schaars met de bal opzoekt naar de spelers toe, maar onbewust In 1:3:5:2 liggen er tegen 1:4:3:3 veel vanuit de snelle spelverplaatsing, dan vergroten die lijnen wel hun oriënta- kansen voor onze flankspelers om moet Schaars een keuze maken. Op tie. Verdedigend bijvoorbeeld: hoe ver hun stempel op de wedstrijd te druk- die manier breng je Yassin en Bart in kom ik naar binnen bij het knijpen? ken. Dat zag je bijvoorbeeld in de hun kracht: ze krijgen tijd en ruimte Dat heeft z’n grenzen, net als door- openingswedstrijd van het seizoen, tegen PSV. Sofyan Amrabat, die aan de linkerkant speelde, was vaak aan- speelbaar. Je stelt de tegenstander voor keuzes: moet de rechtsback door- dekken, of blijft hij staan? Dekt hij door, dan komen er elders op het veld ruimtes, bijvoorbeeld in de hoek.

Wat je steeds vaker ziet, is dat tegen- standers zich aan ons aanpassen. PSV deed dat bijvoorbeeld in de tweede helft en sc Heerenveen al vanaf het begin van de wedstrijd. Vooraf hou- den we daar rekening mee, maar je kunt nooit precies voorspellen wat de tegenstander gaat doen. Wat ik wel vind, is dat zulke aanpassingen vaak in ons voordeel zijn. Als zij met drie centrumverdedigers gaan spelen, wordt het voor onze spitsen makkelij- 5 ker: eerst moesten ze opboksen tegen vier verdedigers en dan nog maar ‘De extra lijnen op het veld zijn een vorm van communicatie. Ik gebruik de term tegen drie. Bovendien hebben wij half-spaces zelden naar de spelers toe, maar onbewust vergroten die lijnen wel hun middenvelders met veel creativiteit oriëntatie.’

www.devoetbal trainer.nl

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 8 01-09-16 11:46 Trainingsvorm 1

4:3+keeper in de as van het veld

Doel • verbeteren van het uitspelen van een overtal in de as van het veld

Organisatie • tussen beide zestienmetergebieden, zowel in de lengte als in de breedte • 2 grote doelen, 8 rode en 6 blauwe hesjes, 10 ballen • 2 keepers, 6 verdedigers, 4 spitsen en 4 middenvelders 3

Inhoud • de keeper trapt de bal richting de spits op de andere speelhelft • die legt de bal terug onder lichte weerstand van een verdediger • als een middenvelder de bal ontvangt, volgt er 4:3+keeper richting de goal • na een goal of bij een uitbal, speelt een trainer een tweede bal in

Coaching aanvallers • ‘Maak tempo om niet achterhaald te worden.’ • ‘Speel breed en keer terug naar de as van het veld.’ • ‘Herstel de veldbezetting als de tweede bal in het spel komt.’

Coaching verdedigers • ‘Verdedig naar voren.’ • ‘Kantel mee naar de kant van bal.’ • ‘Sluit op en kom bij elkaar als de tweede bal in het spel komt.’

dekken. Ook in balbezit hebben de ste strook, Thomas Müller en Julian dwingen, dat spreekt mij enorm aan lijnen een functie. We willen graag Draxler speelden aan de binnenkant. en dat lijkt heel erg op de manier een overtal creëren op het midden- Het was hun doel om via breedtespel waarop FC Utrecht dat nastreeft. Het veld, maar wel altijd gestaffeld, met diagonale passlijnen en driehoeken. Belangrijk daarvoor is dat er altijd één ‘De extra kalklijnen die ik op of twee spelers diepte kiezen of daar in elk geval mee dreigen, zodat er ach- ons trainingsveld heb laten ter hen meer ruimte ontstaat. Die lij- nen staan er niet in wedstrijden, maar aanbrengen, zijn ook een vorm mijn ervaring is dat spelers wel meer gevoel krijgen voor bepaalde situaties. van communicatie’ Dat is een gevolg van herhalen, her- halen en nog eens herhalen. Daardoor verbetert de samenwerking. of via de diagonale passes van Jérôme is jammer dat het spel van Duitsland Op het Europees Kampioenschap zag Boateng en Toni Kroos mensen tus- niet beloond werd met de Europese ik dat Duitsland heel bewust bezig sen de linies aanspeelbaar te maken. titel, want die verdienden ze. Maar zo was om de as en half-spaces goed te Eerst ‘naar buiten toe gaan’, dan weer werkt het in voetbal, de beste ploeg bezetten. De backs bezetten de buiten- ‘naar binnen komen’ en daar iets af- wint niet altijd.”

8 9 De Voetbaltrainer 220 2016

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 9 01-09-16 11:46

PROFVOETBAL Foto: Pro Shots

Toen we een training van u bekeken, lag opnieuw positie en herstellen hun pen komen. Een aanleiding daarvoor de nadruk op het uitspelen van een 4:3-si- veldbezetting. kan het wedstrijdprobleem tegen de tuatie in de as van het veld (trainings- eerstvolgende tegenstander zijn. Hoe vorm 1). Het was pas de eerste keer dit seizoen ga je dat trainbaar maken? De eigen Erik ten Hag: “Dat komt direct voort dat we deze trainingsvorm deden. speelwijze is daarbij altijd leidend, uit onze speelwijze: in de as een over- Ik probeer sowieso zo veel mogelijk zelfs bij loopvormen. Ons spel vraagt tal creëren en uitspelen. Daarbij is het belangrijk om tempo te maken, want in de wedstrijd komen er spelers terug ‘Ons spel vraagt snel handelen en en dan is het overtal weg. De vorm is ook gericht op de verdedigers: zij veel richtingsveranderingen, dus vormen centraal in de defensie een drietal, net als in onze basisformatie. dat integreren we in onze Ik wil dat zij naar voren verdedigen. Wordt de bal breed gespeeld, dan kan- warming-up’ telen de verdedigers naar balkant. Dat houdt ook weer iets in voor de aanval- lers: door de as weer op te zoeken, is variaties door te voeren in mijn trai- snel handelen en veel richtingsveran- daar ruimte ontstaan. Breed spelen ningen. De reden is simpel: de mens deringen, net als het internationale om later in de as diepte te creëren. Er is een geboren aanpasser. Als je vaak voetbal. Dat integreer je dan in je zit ook een element van omschakeling hetzelfde doet, komt de sleur erin en warming-up.” in: als de bal uit is, of er is gescoord, wordt het brein niet voldoende ge- dan speelt assistent-trainer Jean-Paul prikkeld, waardoor de ontwikkeling Gebruikt u ook wedstrijdstatistieken om de Jong direct de tweede bal in. De niet optimaal is. Als trainer moet je uw speelwijze te verbeteren? verdedigers moeten snel opsluiten en dus creatief zijn en regelmatig met Erik ten Hag: “Alex Abresch, onze vi- bij elkaar komen. De aanvallers kiezen nieuwe trainingsvormen op de prop- deoanalist, haalt weleens statistieken

www.devoetbal trainer.nl

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 10 01-09-16 11:46 Trainingsvorm 2

Afschermen passlijnen

Doel • verbeteren van het afschermen van passlijnen naar het midden- veld als blok van drie voorop

Organisatie • veld van ongeveer 35 meter lang en 45 meter breed • 1 grote goal, 3 kleine goaltjes • 4 blauwe hesjes, 3 rode hesjes, 10 ballen • 4 verdedigers, 2 aanvallers, 1 aanvallende middenvelder

Inhoud • de verdedigers starten de op- bouw en kunnen scoren op de drie kleine goaltjes • zij mogen niet direct uit een pass scoren, maar moeten de bal altijd eerst aannemen

Coaching • ‘Zorg ervoor dat de onderlinge afstanden klein blijven.’ • ‘Houd de passlijn naar een goaltje waar mogelijk dicht.’ • ‘Maak een keuze tussen de as afschermen en een drukmoment pakken.’

uit wedstrijden. Op welk gedeelte van om het schieten, dan loop je eigenlijk voor een andere manier. Als we met het veld hadden we balbezit? Hoeveel een kans op een betere kans mis. Zo’n drie man voorop drukzetten, komt er duels wonnen en verloren we, zo- statistiek bevestigt in dit geval wat een middenvelder tussen onze twee wel over de grond als door de lucht? je graag ziet. Zoiets kun je gebruiken spitsen. Is de bal in de as, dan bezet- Hoeveel passes speelde een bepaalde naar je ploeg: waarom doen we wat ten onze spitsen de half-spaces en speler vooruit, achteruit, opzij of di- we doen en wat is het gewenste ef- onze nummer 10 de middelste strook. agonaal? Bij data gaat het om twee fect? Je wilt ze het vertrouwen geven Cruciaal is dat zij er met z’n drieën dingen. Ten eerste is de juiste inter- dat waar je mee bezig bent ook daad- voor zorgen dat de passlijnen naar pretatie cruciaal. Wat zeggen bepaalde werkelijk werkt. Spelers moeten zich de middenvelders van de tegenstan- statistieken? Daarnaast is de kunst niet laten afleiden door scorebordjour- der worden afgeschermd. We willen om datgene wat je uit de statistieken nalistiek.” geen balbezit in de as van het veld haalt, weer trainbaar te maken of in toestaan. Als we op deze manier ver- elk geval op je ploeg over te dragen. FC Utrecht zet druk met drie spelers voor- dedigen, kan de tegenstander heel Ik hoor trainers vaak zeggen: ‘Ik had op, die centraal blijven spelen. Vanwaar moeilijk 2:1 creëren in de eerste fase het gevoel dat…’. Maar ik ben niet op die keuze? van de opbouw. zoek naar een gevoel, ik zoek naar Erik ten Hag: “Wij zijn een van de ‘Wie drukzet op de back van de feiten. In sommige gevallen kunnen weinige ploegen die vanuit zones en Wat we willen, is de tegenstander tegenstander, hangt af van hoe data jou die informatie verschaffen. ruimtes verdedigen en niet vanuit naar de zijkant dwingen om daar druk hoog we staan, hoe de Een voorbeeld: vorig seizoen waren een directe tegenstander. Binnen te zetten. Spreken we vooraf af dat we tegenstander speelt en hoe de wij een van de meest effectieve ploe- mandekking is het fijn om met twee de tegenstander het liefst over onze onderlinge afstanden zijn’ gen in het omzetten van schoten in man voorop te spelen. Wordt een back linkerkant willen dwingen, dan kun- goals. Dat is geen toeval. Ik ben voor ingespeeld, dan gaat het ‘treintje’ lo- nen onze voorhoedespelers al zo gaan schieten, maar dan moet er wel een pen. Dat kan heel goed werken, mits staan dat over rechts spelen voor de reële kans zijn op een goal. Schiet je de uitvoering goed is. Maar wij kiezen tegenstander de meest logische optie

1 0 11 De Voetbaltrainer 220 2016

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 11 01-09-16 11:46

profvoetbal

is. Wordt de rechtsback aangespeeld, te veroveren, of schermen we de as pen’ op de flanken. Dat laatste kun je dan is er voor ons een aantal opties van het veld af? Zulke aspecten uit je natuurlijk alleen doen als je dan ook om hem onder druk te zetten. Dat speelwijze kun je met zo’n verkleinde daadwerkelijk druk kunt zetten op de hangt onder meer af van hoe hoog vorm goed trainbaar maken.” man met de bal, anders is het voor de we drukzetten, hoe de tegenstander tegenstander een koud kunstje om te speelt en hoe de onderlinge afstanden Mocht de tegenstander in de wedstrijd scoren. zijn. Willen we de tegenstander tot onverhoopt toch een middenvelder aanspe- Deze trainingsvorm is erg geschikt op de eigen achterlijn vastzetten, dan len, wat verwacht u dan van uw spelers? voor onze controlerende middenvel- kan mijn linkerflankspeler ‘aanlopen’ Erik ten Hag: “Dat is afhankelijk van der. Als de rechtshalf uitstapt, volgt op de rechtsback. Dat betekent voor de veldbezetting op dat moment. Mis- hij hem (2a, 2b en 2c in trainingsvorm de andere flankspeler dat hij naar bin- schien kan een spits terugkomen of 3). Is er geen druk op de bal, dan moet nen komt. Zetten we lager druk, dan een flankspeler assisteren. Er zou ook onze nummer 6 continu bezig zijn kunnen het ook een middenvelder of een centrumverdediger kunnen uit- de passlijn naar de spits eruit te ha- spits zijn die hem onder druk zetten. stappen. Een voorwaarde daarvoor is len (1a, 1b en 1c in trainingsvorm 3). Dat heeft allemaal te maken met hoe dat we compact staan in de breedte, Wordt de spits toch aangespeeld, dan compact we staan, zowel in de lengte maar vooral in de lengte van het kunnen er bij de tegenstander spelers als in de breedte.” veld. Stapt bijvoorbeeld onze linker bijsluiten en afronden. Om het moei- centrumverdediger uit, dan is dat het lijker te maken, maakte ik het veld op Als de bal in de as is, kun je op het mid- signaal voor de overige twee centrum- een gegeven moment 20 of 25 meter denveld in ondertal komen. U geeft aan verdedigers en de flankspelers om een langer, waardoor het voor het verde- dat de spitsen in dat geval de passlijnen tijdelijke viermansdefensie te vormen digende team nog meer aankwam op dienen af te schermen. Hoe maak je zoiets en de onderlinge afstanden klein te compact staan, schuiven en drukmo- trainbaar in verkleinde vormen? maken. Zo sta je weer compact. Een menten kiezen. Overigens is dit een Erik ten Hag: “Zoiets gaat het gemak- nadeel is wel dat je achteruit moet. manier van drukzetten die heel inge- kelijkst in 11:11, maar kan ook zeker Dat is ook de afspraak: is er geen druk wikkeld is; het is niet op ieder niveau in kleinere vormen. Een partijspel 7:7 op de bal en heeft de tegenstander toepasbaar. Als ik een inschatting bijvoorbeeld, maar ook nog kleiner. tijd en ruimte om een pass te geven moet maken, dan kan het wellicht nog Ik heb dat in dit specifieke geval nog vanaf het middenveld, dan loopt onze net in de Derde Divisie, maar daar- niet gedaan, maar misschien is het defensie iets achteruit, want anders onder wordt het toch wel te complex. interessant om er eens hardop over wordt de bal in onze rug gespeeld. Is Het is wel de trend in het internatio- na te denken hoe je zoiets vorm zou er wel druk op de bal, dan kunnen on- nale voetbal. Als je zuivere mandek- kunnen geven. Je wilt dat je spitsen ze verdedigers opsluiten. Hoe verder king speelt, en er wordt iemand uitge- en je nummer 10, die ertussen komt, je van je eigen goal af verdedigt, hoe speeld, dan heb je een probleem.” een blok vormen om een pass naar moeilijker het voor de tegenstander het middenveld te voorkomen. Om wordt om te scoren.” Wat wilt u terugzien in de omschakeling dat te verbeteren, heb je dus in elk van verdedigen naar aanvallen? geval die drie spelers nodig. Zet je U geeft aan het drukzetten ook in 7:7 te Erik ten Hag: “In elk geval dat er daar vier verdedigers tegenover, dan trainen. Hoe geeft u dat vorm? diepte is zonder bal. Als een spits de krijg je een situatie die niet helemaal Erik ten Hag: “Ik zal een voorbeeld ruimte benut achter de defensie, kan honderd procent wedstrijdecht is, geven van een trainingsvorm die we hij wellicht met een pass worden maar wel in de buurt komt. In plaats vorig seizoen een keer deden. Het was gelanceerd. Maar kan dat niet, dan van middenvelders, zou je een aantal iets groter dan 7:7, maar wel verkleind verwacht ik toch dat hij die loopac- kleine goaltjes kunnen neerzetten vanuit de 11:11 (trainingsvorm 3). De tie maakt. Op die manier neemt hij (trainingsvorm 2). Gebruik je de vol- training ging uit van de basisformatie vaak een of twee verdedigers mee ledige breedte van het veld, dan is 1:4:4:2 met een ruit op het midden- en rekt hij het veld in de lengte uit. het waarschijnlijk niet te belopen. veld. Het team dat drukzette, speelde Daardoor ontstaat er onder de spitsen De back houdt het breed en schiet met twee backs, vier middenvelders meer ruimte om te voetballen. Zak je de bal, al dan niet direct, in een van en twee spitsen. De tegenstander, naar de buitenkant uit, dan beweeg je de goaltjes. Om dat te voorkomen, die van achteruit opbouwde, met alle bovendien weg van het doel. Op die maak je het veld wat smaller en leg spelers, met de kanttekening dat de manier wordt het bijna onmogelijk je de backs een restrictie op: niet di- spits, als neutrale man, ook bij de om voor de goal te zijn als de bal daar rect scoren, maar altijd aannemen. andere partij hoorde als die ploeg in komt. Verdedigers en middenvelders Dat geeft de aanvaller iets meer tijd balbezit was. We begonnen met een die in de counter worden aangespeeld, om hem onder druk te zetten en/ half veld, wat makkelijker is voor het moeten maar de keuze maken of ze of de passlijn naar het doeltje eruit verdedigende team omdat de afstan- ook gebruikmaken van de diepteloop- te halen. Met die keuze zijn spelers den kleiner zijn. Wat je traint, is het actie van onze spits(en). Zij maken de vaak bezig: is dit een drukmoment, compact staan, schuiven, het zoeken afweging tussen diep spelen en de bal waarbij we een poging doen de bal naar drukmomenten en het ‘aanlo- in de ploeg houden.”

www.devoetbal trainer.nl

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 12 01-09-16 11:46 Omturnen Willem Janssen speelt tegenwoordig als centrumverdediger. Hoe kwam u tot die keuze? Erik ten Hag: “Nood breekt wetten. In de play-offs tegen hadden we weinig opties en besloten we Wil- lem daar te posteren. Dan kijk je wel eerst naar zijn kwaliteiten op die positie, en zijn potentie. Willem heeft spelinzicht, kan organiseren, zowel over de grond als door de lucht duelleren en heeft een goede inspeelpass van achteruit. Bepaalde dingen kan hij nog niet, dus moet je een situatie creëren die voor hem veilig is. Het is ook vooral een kwestie van erva- ren. Een spits die een duwtje geeft bijvoorbeeld, daar leer je je op een gegeven moment tegen wapenen. Als trainer moet je dan de inschatting maken of hij dat kan oppikken, ja of nee. Bij Willem geloof ik daar zeker in. Er komt overigens nog een andere factor bij kijken: hoe kijkt de speler er zelf tegenaan? Bij wilde ik van Khalid Karami een middenvelder maken na het vertrek van Joey Suk, maar hij zag dat zelf totaal niet zitten. Dan houdt het op.”

Samenvatting: entatie van de spelers te verbe- • Om meerdere spelsystemen te teren. Abonnees op de TrainingsPlanner leren beheersen, maakt Ten Hag • Elke trainingsvorm die Ten Hag vinden daar nu de beelden van de veel gebruik van situatieve coa- geeft, is direct gerelateerd aan trainingsvormen van Erik ten Hag ching tijdens trainingen. de beoogde speelwijze van zijn bij FC Utrecht. • In de opbouw wil FC Utrecht de elftal. tegenstander tot keuzes dwin- • De kunst van het gebruik van gen, via de opbouw dan wel het wedstrijdstatistieken is de inter- hanteren van de lange bal. pretatie ervan en het trainbaar • FC Utrecht speelt met veel men- maken van de verkregen infor- sen die centraal staan opgesteld matie. om daar meer spelers te hebben • FC Utrecht zet met drie spelers die tussen de linies vrij kunnen voorop druk om zo beter in staat komen. te zijn de as van het veld af te • Het trainingsveld van FC Utrecht schermen en de tegenstander bevat extra kalklijnen om de ori- naar de zijkant te dwingen.

Trainingsvorm 3

8:10 + neutrale speler

Doel • verbeteren van het drukzetten op de helft van de tegenstander

Organisatie • half speelveld • 1 groot doel, 2 kleine doelen • 9 blauwe, 8 rode en 1 wit hesje • 1 keeper, 6 verdedigers, 7 midden- velders, 4 aanvallers en 1 spits of centrumverdediger (neutrale man)

Inhoud • blauw begint met de bal en pro- beert te scoren op de kleine goals • de witte speler hoort bij de balbezittende partij en mag zijn vak niet uit

Coaching • ‘Kies als flankspeler het juiste moment om druk te zetten op een back.’ • ‘ Is er druk op de bal, sluit als nummer 6 dan bij in de rug van de speler die drukzet.’ • ‘ Is er geen druk op de bal, haal dan als nummer 6 de passlijn naar de spits eruit.’

12 13 De Voetbaltrainer 220 2016

04-05-06-07-08-09-10-11-12-13_hag.indd 13 01-09-16 11:47

TACTIEK Tekst: Marco van der Heide

Een nieuwe veldindeling die strategische voordelen biedt Benutten van half-spaces

Waar we in Nederland gewend zijn om drie verticale zones te onderschei- De half-spaces zijn verticale stroken op het veld tussen de as en de vleugel den - vleugel, as, vleugel - voegde het Duitse voetbal daar, op initiatief van (afbeelding 1). De vijf stroken zijn al- len ongeveer even groot. Op Google de voetbalbond, twee extra stroken aan toe: de Halbraumen. Die term kent Earth was te zien dat , in zijn tijd als trainer van Bayern Mün- nog geen Nederlandse vertaling, maar is ondertussen wel in andere landen chen, het trainingsveld zo had laten belijnen dat de half-spaces zichtbaar opgepikt onder de naam half-spaces. Erik ten Hag vertelde er al over in het werden (afbeelding 2). En ook Ten Hag traint met FC Utrecht op een veld dat hoofdartikel van deze editie van dit vakblad. De half-spaces bieden grote vijf verticale stroken onderscheidt. Daar is het centrum 15 meter breed, tactische en strategische voordelen. de half-spaces beide 13 meter en al- lebei de vleugels 12 meter.

Bezetting Een van de stelregels die Guardiola hanteert, is dat er één speler in elke buitenste strook (vleugel) speelt als de bal in de as is. Zo kan er een numerie- ke meerderheid worden gecreëerd in de middelste drie stroken, maar wordt de tegenstander tegelijkertijd nog wel gedwongen rekening te houden met de zijkanten.

Als Guardiola, die regelmatig van formatie wisselt, bij Bayern München

1 2 De half-spaces verdelen het veld in vijf verticale stroken. Het trainingsveld van Pep Guardiola in zijn tijd bij Bayern München.

www.devoetbal trainer.nl

12-20 Halfspaces.indd 14 01-09-16 11:47 met twee backs en twee buitenspelers speelde, hield dat in dat zij elkaar afwisselden aan de zijkant. Vaak was het de back die naar binnen kwam, soms de buitenspeler (afbeelding 3). 3 Anticipeerde de tegenstander daarop door mee te lopen, dan kwam de De buitenspeler en back wisselen elkaar af in de buitenste strook. passlijn naar de eigen buitenspeler open (pass 1). Bleef hij staan, dan kon de back aanspeelbaar worden in de half-space en het spel naar voren ver- plaatsen (pass 2).

Eredivisie Veel creatieve spelers maken, al dan niet bewust, vaak gebruik van de half- spaces om zich vrij te lopen en van daaruit passes te versturen. Hakim Ziyech is daarvan een goed voorbeeld. Bij FC Twente speelde hij afgelopen 4

seizoen meestal als aanvallende mid- IJtsma (@11tegen11) Afbeelding via Sander denvelder in een 1:4:3:3-systeem, De heatmap van Hakim Ziyech, 2015/2016. Hoe waarbij het middenveld met de punt roder de kleur, hoe meer voetbalacties in die zone. naar voren speelde. Zijn startpositie lag dus in de as van het veld. Toch was dat niet de plek waar hij de mees- Speler Key passes Open spel Dodespelmomenten Speelminuten te voetbalhandelingen verrichtte. Dat 1 Hakim Ziyech 94 40 54 2953 gebeurde namelijk in de half-spaces, zoals goed te zien is in zijn heatmap 2 Sam Larsson 91 77 14 3003 (afbeelding 4). Hoe roder de kleur, hoe 3 Edouard Duplan 84 36 48 2735 meer acties hij in dat deel van het 4 Lewis Baker 70 26 44 2085 veld verrichtte. Daarbij is een lichte 5 Davy Pröpper 66 46 20 2922 voorkeur te zien voor de rechter half- 6 64 64 0 2862 space, omdat Ziyech linksbenig is en 7 Nemanja Gudelj 61 27 34 2989 de bal zo kon indraaien richting het 8 Adil Auassar 60 35 25 2999 doel. 9 Andrés Guardado 60 32 28 2190

Sam Larsson, die bij sc Heerenveen 10 Vincent Janssen 58 58 0 2751 doorgaans als linksvoor speelt in een 1:4:3:3-formatie, maakte vorig seizoen Tabel 1. De tien spelers met de meeste keypasses (passes waarop een schot van een teamgenoot eveneens veelvuldig gebruik van de volgde) in de Eredivisie 2015/2016 (data via Opta Sports).

14 15 De Voetbaltrainer 220 2016

12-20 Halfspaces.indd 15 01-09-16 11:47

TACTIEK

Waarom brengen trainers als Pep Guardiola en Erik ten Hag extra lijnen aan op het veld om de half-spaces zichtbaar te maken? En hoe kan het dat eredivisie-uitblinkers als Hakim Ziyech en Sam Larsson zo vaak uit- wijken naar de half-spaces om daar aanspeelbaar te worden? In het kort: veel voordelen van het centrum en de vleugel worden gecombineerd.

5 Centrum De locaties waarvandaan Sam Larsson zijn keypasses (passes waarop een schot van Een speler die aan de bal is in de as een teamgenoot volgde) verstuurde in de Eredivisie 2015/2016. Opvallend is het wordt geacht om, binnen het bereik hoge aantal in de linker half-space, op zo’n 25 tot 35 meter vanaf de achterlijn (data van zijn traptechniek, alle stroken te via OptaSports). kunnen bereiken. De half-spaces zijn dichtbij en ook beide vleugels zijn prima te bereiken. Hij heeft dus qua bereik veel keuzemogelijkheden: een groot deel van het speelveld is direct toegankelijk met één pass. Bovendien kan hij alle richtingen op. Zou je acht richtingen onderscheiden (recht en diagonaal), dan kan een speler vanuit de as acht kanten op. Hij is daarnaast vergeleken met de vleugel dicht bij het doel (afbeelding 6).

Op de vleugel is dat anders. De half- space aan balkant is makkelijk te bereiken en qua afstand geldt dat ook voor een pass naar de as. De half- space aan contrakant is al een stuk verder weg en de andere vleugel is al- leen te bereiken met een pass die een uitstekende traptechniek vergt en erg 6 lang onderweg is. Bovendien kan een In de as heb je veel keuzemogelijkheden. speler vanaf de vleugel minder kanten op, omdat hij wordt beperkt door de zijlijn. Op de linkervleugel kan een half-spaces. Larsson is geen traditi- open spel de meeste kansen voor zijn speler de bal naar voren, naar rechts, onele buitenspeler die bij voorkeur teamgenoten (tabel 1). De locaties naar achteren en alles daartussenin buitenom passeert en een voorzet van waaruit hij de passes verstuurde spelen. (Bijna) de helft van de richtin- geeft, maar zoekt vaak de linker half- die aan de basis stonden van die gen zijn geen optie zonder een ingooi space op door zich daar slim vrij te kansen, zijn afgebeeld in afbeelding aan de tegenstander weg te geven. lopen of er met de bal aan de voet 5. Daarin is goed te zien dat het me- Daarnaast is hij verder verwijderd van naartoe te dribbelen. Van alle ere- rendeel afkomstig is uit de linker het doel van de tegenstander (afbeel- divisiespelers creëerde Larsson uit half-space. ding 7).

www.devoetbal trainer.nl

12-20 Halfspaces.indd 16 01-09-16 11:47 Voordelen vleugel Anderzijds is er aan de zijkant vaak wel meer tijd en ruimte. De meeste teams staan zo gepositioneerd dat de focus ligt op het dichthouden van het centrum, omdat die de snelste weg naar het doel biedt. De druk op de bal is daarom vaak laag in de horizontale stroken aan de zijkant. In het centrum 7 daarentegen is die pressie op de bal groter. Aan de zijkant kan een speler minder kanten op.

Bovendien heeft een speler op de vleugel een beter overzicht. Hij over- gevaarlijker omdat de weg naar het Diagonale passes ziet een groter deel van het veld, doel korter is. Een ander voordeel van de half-spaces zeker als zijn gezichtsveld richting de is de passrichting. Met een verticale hoekvlag aan de andere zijkant is ge- Half-spaces pass, van achteren naar voren, wordt richt. In het centrum heeft hij minder De half-spaces bieden de ideale mid- snel veel afstand richting het doel van overzicht. Er kunnen tegenstanders denweg tussen beide uitersten. De de tegenstander overbrugd. Een nadeel van alle kanten opduiken en mede- meeste voordelen blijven behouden, zou kunnen zijn dat de ontvanger van spelers worden sneller over het hoofd zonder dat daar veel van de nadelen de pass de bal meestal met zijn rug gezien. tegenover staan. In de half-space is naar het doel ontvangt en daardoor het bereik relatief groot; alleen de moeilijk kan zien wat er achter hem Een ander voordeel van balbezit op vleugel aan contrakant is moeilijk gebeurt. Vaak zit daar een tegenstan- de vleugel is dat balverlies minder bereikbaar. Vanuit de half-space kan der, wat het lastig maakt om open gevaar oplevert in de tegenstoot. De een speler alle richtingen op en de te draaien en het spel naar voren te spelers aan de contrakant hebben weg naar het doel van de tegenstan- verleggen. Idealiter komt er op zo’n relatief veel tijd om nog te kunnen der is relatief kort. Daarentegen is er moment altijd een derde man onder, knijpen en de tegenstander moet de meer tijd en ruimte dan in het drukke waarop de bal kan worden gekaatst, bal uiteindelijk eerst naar de as bren- centrum, heeft een speler een beter maar in de praktijk is die lang niet gen om te scoren, met een pass dan overzicht en is balverlies in die zone altijd op het juiste moment aanspeel- wel een schot. Balverlies in de as is minder gevaarlijk dan in de as. baar.

Dimensie Zijkant/vleugel Half-­‐space As/centrum

Bereik Klein Groot Heel groot Richtingen Weinig Alle Alle Afstand tot doel Groot Gemiddeld Klein Tijd en ruimte Veel Gemiddeld Weinig Overzicht Goed Bovengemiddeld Slecht Balverlies Ongevaarlijk Gemiddeld Gevaarlijk

Tabel 2.In de half-spaces gelden veel voordelen van zowel de zijkant als de as, en weinig nadelen.

16 17 De Voetbaltrainer 220 2016

12-20 Halfspaces.indd 17 01-09-16 11:47

TACTIEK

Een horizontale pass kan een effectief middel zijn om onder de druk uit te spelen of het spel van de ene naar de andere kant te verleggen. Een nadeel is wel dat de afstand tot het vijande- lijke doel niet wordt verkleind. Het 8 verdedigende blok van de tegenstan- der hoeft alleen maar in de breedte op te schuiven om de defensieve organi- satie te behouden. Bovendien kan een breedtepass gevaarlijke situaties ople- veren als de tegenstander die weet te onderscheppen.

Een diagonale pass biedt daarom veel voordelen. De ontvangende speler kan gemakkelijker opengedraaid staan. Daarbij verplaatst zo’n pass het spel naar voren, waardoor de tegenstander zal moeten anticiperen (afbeelding 8). Moet de laatste lijn iets verder te- rugzakken of blijven staan? Wie dekt door op de speler met de bal? Hoe ver halen we de aanvallers terug? 9

De half-spaces bieden de meeste mogelijkheden voor een schuine bal. Een pass vanuit de half-space naar de vleugel aan die zijde zorgt ervoor dat de speler die de bal ontvangt met zijn aanname meteen richting het doel van de tegenstander kan bewegen. Een schuine pass richting de as geeft de ontvanger de kans met zijn gezicht naar het doel open te draaien en te zien waar de tegenstanders in de buurt zich begeven.

Ook het ontvangen van de bal in de half-space biedt voordelen. Een pass vanaf de vleugel naar de half-space aan balkant is geschikt om open te draaien en het spel te verplaatsen naar de as of de andere kant. Een speler die vanuit de half-space een 10 pass vanuit het centrum ontvangt, Een kantwissel van de ene naar de andere vleugel duurt lang en geeft de tegenstan- kan direct opendraaien naar het doel der veel tijd om te kantelen. en staat in de ideale positie om een

www.devoetbal trainer.nl

12-20 Halfspaces.indd 18 01-09-16 11:47 steekpass of een chip over de verdedi- ging te geven. (afbeelding 9)

Kantwissel Als de bal in de as is, geldt tijdens het 11 verdedigen een andere defensieve organisatie dan wanneer een tegen- Bij balbezit in een half-space kantelt de tegenstander doorgaans behoorlijk ver mee stander in balbezit is op de vleugel. naar balkant, waardoor een kantwissel snel en éffectief is. Als dat laatste het geval is, kantelt het team naar die kant en blijft de vleugel aan de contrazijde onbemand. Evenzo vormt een bal in de half-space ook de aanleiding voor een bepaalde defen- sieve organisatie.

Als de bal aan de zijkant is en het verdedigende team is gekanteld naar de balkant, dan ligt vaak aan de an- dere kant de ruimte. Het kost echter relatief veel tijd om het spel naar de andere vleugel te verplaatsen. De bal moet door drie zones heen (half- space, centrum, half-space) en is daar- door lang onderweg. Bovendien is er vaak een bal door de lucht nodig, die moeilijker te controleren is. Daardoor heeft de tegenstander veel tijd om te 12 kantelen (afbeelding 10).

Het verplaatsen van de bal vanuit de half-space naar de andere kant gaat veel sneller. Bovendien is een bal over de grond vaak goed mogelijk, of anders een kleine chip (afbeelding 11). Toch zal de tegenstander een be- hoorlijk stuk moeten kantelen om in de gewenste defensieve organisatie te komen. Ook daarin vormen de half- spaces een ideale tussenweg tussen de vleugel en de as: de tegenstander staat bijna net zo ver gekanteld, maar de ploeg in balbezit bereikt veel snel- ler de andere kant.

Bereikbaarheid vleugel- spelers Als een speler in de as van het veld 13 aan de bal is, en de vleugelspelers

18 19 De Voetbaltrainer 220 2016

12-20 Halfspaces.indd 19 01-09-16 11:47

TACTIEK

houden het veld breed, dan is het las- tig om hen te betrekken in het korte combinatiespel (afbeelding 12). De af- stand is dan simpelweg te groot. Daar- naast is het moeilijk om direct doelge- vaar te creëren met een pass, want de vleugelspelers staan aan de zijkant en 14 daardoor ver van het doel af. (Indirect doelgevaar creëren kan uiteraard wel, bijvoorbeeld als een buitenspeler de back passeert in een één-tegen-één- situatie en een voorzet aflevert.)

Spelen de vleugelspelers verder aan de binnenkant, dan worden ze beter bereikbaar voor korte combinaties. Een nadeel is wel dat er voorin dan nog maar drie van de vijf verticale stroken bezet zijn (het centrum en twee half-spaces), waardoor er minder ruimte komt om te voetballen (afbeel- ding 13). Het wordt voor de tegen- stander gemakkelijker om compact te spelen en toch continu druk op de bal 15 te houden. Pass 1 is moeilijker te geven dan pass 2, omdat de keeper de bal eerder kan onder- scheppen en de bal eerder doorschiet. Als een speler in de half-space aan de bal is op de helft van de tegenstander, heeft hij met beide vleugelspelers een goede verbinding. Een voorbeeld is Andrés Iniesta (afbeelding 14). Aan de linkerkant kan hij met Neymar kort combineren, omdat de onderlinge afstand tussen beide spelers klein is. Aan de andere kant kan hij met een pass op Alves, inmiddels spelend voor Juventus, die op dat moment de vleugelspeler is aan de rechterkant en een loopactie maakt richting het doel, direct doelgevaar creëren met een schuine (hoge) bal. Dat is een pass waar Barcelona de afgelopen jaren al vaak uit heeft gescoord. Vanaf links was Iniesta vaak aangever, aan de rechterkant was het doorgaans Lionel Messi die zich in de rechter half-space liet zakken om van daaruit de diep- 16 tepass te verzorgen. De bal vanuit

www.devoetbal trainer.nl

12-20 Halfspaces.indd 20 01-09-16 11:47 de as (pass 1, afbeelding 15) schiet al snel door als die niet perfect op maat is, en bovendien kan de keeper beter rugdekking verlenen aan de linksback door uit zijn doel te keepen. De bal 17 vanuit de half-space (pass 2) is mak- kelijker te geven vanwege de hoek waarin wordt gepasst (zie ook ‘diago- nale passes’).

Vrijlopen In 1:4:3:3 met de punt naar achteren op het middenveld zijn de half-spaces erg geschikt voor de 8 en de 10 om met een horizontale loopactie in vrij te lopen (afbeelding 16). FC Barcelona speelt Andrés Iniesta en Ivan Rakitic op die manier regelmatig vrij. Zij be- wegen dan vanuit de rug van hun di- recte tegenstander en worden op het juiste moment aangespeeld, waarna zij kunnen opendraaien.

In 1:4:3:3 met de punt naar voren op het middenveld kunnen de 6 en 8 in die ruimtes vrijkomen. Daarnaast lig- 18 gen er veel mogelijkheden in de half- spaces voor de nummer 10 en de bui- tenspelers. Daarbij is de afstemming tussen de 10 en de 7 of 11 belangrijk. Als een van de buitenspelers naar bin- nen trekt om aanspeelbaar te worden in de half-space aan zijn kant, is dat voor de 10 het teken die ruimte voor hem vrij te laten. De buitenspeler kan op die manier de back van de tegen- stander voor de keuze stellen of hij wel of niet op hem doordekt (afbeel- ding 17).

Overbrengen Theorie over half-spaces is leuk, uit- eindelijk gaat het erom dat het een middel wordt om de spelers op het veld beter te laten spelen. Een moge- lijkheid daartoe is ze bewust maken van de voordelen die half-spaces 19 bieden en ze te adviseren daarvan

20 21 De Voetbaltrainer 220 2016

12-20 Halfspaces.indd 21 01-09-16 11:47

TACTIEK

Dit artikel is voor een gedeelte gebaseerd op een ar- tikel van René Maric, die in een vorige editie van dit vakblad al aan het woord kwam over counterpres- sing. Maric werkt als consultant voor verschillende Duitse profclubs en is voetbalanalist voor Spielver- lagerung. Op de website van dat tactische blog is (in het Engels) een uitgebreid stuk van Maric te vinden over het benutten van half-spaces. Hij duikt daarbij nog dieper in de theorie, terwijl dit stuk ook bedoeld is om de directe vertaling naar de praktijk te maken. De data en passlocaties die in dit stuk gebruikt zijn, zijn afkomstig van OptaSports en geraadpleegd via WhoScored.

20

gebruik te maken. Videobeelden kunnen daaraan bijdragen, evenals visualisaties. Een middenvelder kan bijvoorbeeld aan de hand van beelden van Iniesta (afbeelding 16) en de heat map van Ziyech (afbeelding 4) conclu- deren dat hij vaker aanspeelbaar kan worden als hij de half-spaces vaker opzoekt. Een buitenspeler kan met beelden van Messi (de Iniesta-pass uit afbeelding 14, maar dan vanaf rechts) en de locaties van beslissende pas- ses van Larsson (afbeelding 5) tot de conclusie komen dat hij op die manier vaker gevaar kan stichten voor team- genoten.

Spelers bewust maken kan ook door de half-spaces zichtbaar te maken op het veld. Erik ten Hag en Pep Guardi- ola doen dat door extra lijnen aan te 21 brengen op het trainingsveld, maar dat is niet overal mogelijk. (Kleine) py- lonen kunnen daarin uitkomst bieden. De vleugel loopt dan van de zijlijn tot bal naar de rechtsback gaat, kantelt 10 zichzelf aanspeelbaar maakt in de de breedte van het zestienmeterge- het defensieve team naar die kant. rechter half-space. Nummer 11 doet bied. Het centrum bestaat uit de ene De rechterflank komt naar binnen tot datzelfde in de linker half-space, wat kruising van het zestienmetergebied in de middelste zone (het centrum), voor 7 en 9 en signaal is om in bewe- met de halve cirkel tot de andere. waardoor er opnieuw drie zones wor- ging te komen: 7 via een loopactie in Daartussen bevinden zich dan de den bezet (afbeelding 19). Hierin geven de diepte, om de hoge bal binnen te half-spaces, die kunnen helpen in de de half-spaces sturing aan de onder- werken, 9 om via een kaats aanspeel- oriëntatie van de spelers. linge afstanden in de breedte van het baar te worden. In een vervolgvorm Half-spaces kunnen ook worden ge- veld. (afbeelding 21) zijn de buitenspelers bruikt om defensieve compactheid in Het is ook mogelijk spelers beter ge- weggelaten en volgt de diepte zon- de breedte te trainen. Stel dat de kee- bruik te laten maken van half-spaces, der bal door 9 en 10 als 8 in de linker per de bal aan de voet heeft (afbeel- zonder dat zij zich hiervan bewust half-space in balbezit komt. Hierin ding 18). Een mogelijke afspraak in die zijn. Een voorbeeld daarvan is een kan worden gevarieerd met andere situatie is dat het verdedigende team pass- en trapvorm richting de goal (af- sjabloonvormen waarbij het accent de middelste drie zones bezet (het beelding 20). De opbouw verloopt via ligt op het vrijspelen van spelers in de centrum en beide half-spaces). Als de schuine passes, waarbij de nummer half-spaces.

www.devoetbal trainer.nl

12-20 Halfspaces.indd 22 01-09-16 11:47

Psychologie Tekst: Jurgen Langenhuizen Advies bij slechtnieuwsgesprek

In het boek Samen bereik je meer van Jurgen Langenhuizen lazen we een hoofdstuk over het slechtnieuwsgesprek. Zo aan het begin van het seizoen zullen de meeste trainers dergelijke gesprekken moeten voeren. Bijvoorbeeld als een speler voorlopig als wisselspeler wordt be- schouwd, of erger nog, als hij helemaal buiten de selectie valt. Wat moet u als trainer allemaal weten als slechtnieuwsgesprekken staan te wachten?

Omgaan met teleurstelling Uit de praktijk: een jochie in een van mijn teams was de trots De van oorsprong Zwitserse psychiater Elisabeth Kübler- van de familie, want hij kon goed voetballen. Hij werd al snel Ross (1926-2004) heeft in kaart gebracht hoe mensen om- in het hoogste team van zijn afdeling ingedeeld als jongste gaan met hun emoties na het ontvangen van slecht nieuws. van allemaal. Gaandeweg het seizoen bleek echter dat hij te Zij onderscheidt verschillende fasen in de rouwverwerking vroeg te hoog was ingedeeld, want hij heeft de hele jaargang en elke fase kent zijn eigen bijbehorende uitingen. Grafisch op zijn tenen moeten lopen om aan te haken bij het niveau. zien de bevindingen van Kübler-Ross er als volgt uit. En dat had zijn weerslag. Zo zeer zelfs dat het ten koste ging van zijn plezier, helemaal toen hij het volgende seizoen een team lager werd ingedeeld. Uiteraard kan dit niet zonder ge- sprek met spelertje en ouders. Uitgangspunten:

* Duidelijkheid over de indeling en vooral de redenen waar- om zo besloten werd en wat het belang voor het spelertje was: plezier! * Verantwoordelijkheid als trainer om ervoor te zorgen dat de jongen het plezier op korte termijn terug zou vinden en op langere termijn zou gaan behouden of in ieder geval de kans daarop zo groot mogelijk maken. En met respect voor wat de jongen toch had laten zien op het veld en respect voor de mening van de ouders. * Authentiek omdat de trainer aangaf wat hij er zelf bij voel- de. Ook hij vond het een ongemakkelijke situatie en koos er in dit geval voor om dat ook duidelijk te maken aan de jongen en zijn ouders. * Positief omdat het allerbelangrijkste voorop werd gesteld: het jonge voetballertje en de dingen die hij van zowel de afgelopen jaargang als van het komend seizoen kon leren. De fasen volgens Kübler-Ross (bron: Wikipedia) 1. Ontkenning Wat vooraf moeilijk in te schatten is, is hoe de ontvanger Ontkenning is een algemeen afweermechanisme. In deze van slecht nieuws, in dit geval een jongen die lager wordt fase beschermt de persoon zich door de waarheid geheel ingedeeld, ondanks (te) hoge verwachtingen en zijn ouders, af te wijzen. Dit gedrag geeft iemand de gelegenheid om de het nieuws verwerkt. Zo lang de schok van de teleurstelling waarheid gedoseerd tot zich te laten komen. Aan het einde overheerst, is het zinloos om over de toekomst te praten. van deze fase gaat de persoon op zoek naar de feiten, de Simpelweg omdat iemand er niet voor openstaat. waarheid, de schuldige.

22 23 De Voetbaltrainer 220 2016

23-24-25_boek.indd 23 01-09-16 11:48

PSYCHOLOGIE

2. Protest (of boosheid) 5. Aanvaarding De persoon protesteert tegen de verdrietige ervaring en Na verloop van tijd ziet de persoon in dat de waarheid niet heeft hierbij veel woede. Men kan gaan huilen en schreeu- te bestrijden is en accepteert hij het verdriet. Iemand die wen. Men kan soms flink vloeken. Vaak richt de woede zich een wedstrijd verloren heeft, kan weer met de training be- ook (ten onrechte) op de brenger van het nieuws; degene ginnen. Hevig teleurgestelde sporters kunnen een ander of het communicatiemiddel dat het slechte nieuws heeft team of een andere club kiezen en zelfs een andere sport. gebracht, zoals de scheidsrechter. Hierbij komen gedachten naar boven als: “Waarom ik?”, “Waarom nu?”, “Zoveel”, “Dit Als je goed naar het plaatje op de vorige pagina kijkt, kun je is discriminatie”. Ook gedachten van wraak. Soms probeert zien dat het weinig zin heeft om met het jonge voetballertje men de schuld ook iemand in de schoenen te schuiven; uit het voorbeeld aan het begin van deze paragraaf direct na dit kunnen teamgenoten zijn (bijvoorbeeld na een verloren het vertellen van zijn indeling over ontwikkeling te praten. wedstrijd) of ingehuurde professionals zoals trainers of Hij heeft eerst nog andere emoties te verwerken, voordat hij fysiotherapeuten, maar ook familie. Men heeft niet goed ge- verder kan. Deze verwerking kent voor iedereen een andere handeld of ze hadden dingen anders moeten doen. duur. Ruimte bieden om het nieuws een plekje te geven is Het is een gezond psychologisch verdedigingsmiddel om de daarom erg belangrijk. Dat kan natuurlijk niet eindeloos zijn schuld buiten zichzelf te zoeken. Door zich druk te maken en dus maak je daarover afspraken. Bijvoorbeeld door aan te over de schuldvraag ontwijkt men ook het gevoel van verlies geven dat je begrijpt dat het zojuist gebrachte nieuws ver- en verdriet. Deze fase is voor de onschuldigen soms moei- werkt moet worden en een vervolgafspraak in te plannen de lijk te begrijpen en soms laat men zich ook de schuld in de volgende dag of week. schoenen schuiven en gaat men zich schuldig voelen. Andere vormen van slecht nieuws of onprettige omstandig- 3. Onderhandelen en vechten heden zijn de aanstelling van een nieuwe hoofdtrainer (wat Als de verliezer merkt dat protesteren en boosheid niet hel- betekent dit voor mijn positie?), het maken van een blunder, pen kan men proberen het verlies te verwerken door zich een (pittige) blessure, een door de speler niet gewenste wis- doelen te stellen of beloften te doen. Dit kan vele vormen sel tijdens een wedstrijd (iedereen kent de rondvliegende aannemen. Ook kan men het recht in eigen hand nemen en bidons wel), een andere speelstijl die een van de spelers niet een tegenaanval organiseren. goed afgaat, een andere teamsamenstelling of andere ex- terne factoren als gezinssituatie, school, werk enzovoort. 4. Depressie Als het verdriet niet langer te ontkennen is en protesten, on- Het genoemde jongetje heeft moeten verwerken dat hij in derhandelingen, tegenaanvallen etc. niet geholpen hebben, een lager team kwam, met andere jongens tegen andere treedt vaak depressie op. De persoon voelt zich machteloos tegenstanders, met andere trainers en, als trots van de ‘pa- en sluit zich vaak af voor contact of gedraagt zich terug- ter familias’, had hij ook te dealen met zijn ouders die hij getrokken. De persoon sluit zich ook af voor communicatie, in zijn ogen teleurstelde. Dit zit allemaal in één jochie! De bijvoorbeeld door weg te lopen, de telefoon erop te gooien, situatie pakte uiteindelijk heel goed uit voor hem: omdat hij zich ziek te melden, in een donker hoekje te gaan zitten en/ minder op zijn tenen hoefde te lopen in zijn nieuwe team of drugs tot zich te nemen zoals alcohol, pijnstillers, kalme- kon hij weer laten zien waar hij goed in was en zich verder ringsmiddelen en slaapmiddelen. ontwikkelen. Daardoor kwamhet plezier weer helemaal te-

Valkuilen bij slechtnieuwsgesprek 1. Uitstellen; het wordt echt niet makkelij- Effectief slecht nieuws brengen ker en wanneer is dan wel het goede mo- 1. Breng het slechte nieuws. ment? 2. Herhaal het slechte nieuws indien dit ont- 2. Doorpraten na de slechtnieuwsboodschap; kend wordt. dit zorgt ervoor dat de boodschap niet 3. Omgaan met emotie van de ontvanger. goed aankomt of wordt ontkracht. Geef vooral ruimte voor de eerste emotie 3. Onderhandelen; als je ruimte laat voor van de ontvanger. wisselgeld, loop je het risico toezeggingen 4. Houd vast aan de boodschap. Herhaal de te doen die je later niet kunt waar maken. boodschap zo vaak als nodig en geef geen 4. Goedpraten of pijn verzachten ruimte om de boodschap te laten verande- 5. Afschuiven verantwoordelijkheid; jij bent ren. trainer en verantwoordelijk en jij neemt 5. Bespreken ‘hoe nu verder’. Dit hoeft niet het besluit. Dus niet praten over ‘zij’, ‘het per se meteen. Het kan zijn dat iemand bestuur’, ‘de anderen...’ of termen van die meer tijd nodig heeft om jouw boodschap strekking. Jij bent de baas en daar horen te verwerken. Ook dat bespreek je samen. dit soort situaties bij.

www.devoetbal trainer.nl

23-24-25_boek.indd 24 01-09-16 11:48 rug en speelde hij twee jaar later weer in het topteam van J: Oké (diepe zucht), dan zal ik dat moeten accepteren. zijn leeftijdscategorie. Ook dit gesprek duurde op zich niet langer dan dat jij erover Een veelvoorkomend voorbeeld van slecht nieuws uit de doet om het te lezen en door te laten dringen. Het is in dit praktijk, wat veel trainers wel zullen herkennen. Ik noemde geval een goede keuze geweest, want de jongen waar het het al in het begin van dit hoofdstuk: Een geselecteerde over gaat, kreeg meer plezier in dat team. Tot een terugkeer jeugdspeler wordt teruggezet naar een lager team, deze spe- in het eerste is het tot op heden echter niet gekomen. ler noemen we voor het gemak Jan (J). Het gaat hierbij niet om de gebruikte argumenten (daar mag je van alles van vin- den), het gaat om de opbouw van het gesprek. Samenvatting: • Slecht nieuws is niet leuk, voor niemand. Niet voor T: Jan, naar aanleiding van de voorbereiding op de nieuwe compe- de ontvanger, maar ook niet voor de brenger van het titie heb ik besloten dat jij in het tweede team gaat starten en niet nieuws. in het eerste. • Het is daarom belangrijk om je goed te beseffen dat het J: (slik) Uh, waarom ik? ontvangen van een slechte boodschap een proces is dat T: De reden dat de keuze op jou is gevallen, is dat ik zie dat jij uit verschillende fasen bestaat. zoveel moeite doet om het allemaal goed te doen, dat je daardoor • Elke fase kent eigen gedragsuitingen. Een proces dus heel snel vermoeid raakt. En dat het daardoor nog moeilijker wordt waar je rekening mee dient te houden als trainer. Ieder om goed te presteren, waardoor je verder achterop raakt. Begrijp je mens, iedere speler doorloopt dit proces op zijn eigen wat ik zeg? tempo. J: Ja maar ik doe toch goed mijn best en ik vind dat ik het beter doe • In dit artikel valt te lezen hoe het proces van verwerking dan die anderen?! eruitziet en hoe je daar als trainer verstandig mee om kunt gaan. Alleen dan is het voor iedereen weer mogelijk Uit dit antwoord blijkt overigens dat hij eigenlijk niet (hele- om constructief verder te kijken. maal) begrepen heeft wat ik zei.

T: We zijn het er helemaal over eens over dat jij heel goed je best doet. Toch denk ik dat het op dit moment voor het team en voor jouw voetbalplezier en verdere ontwikkeling beter is. J: Ja maar Daan en Mike (de namen zijn fictief!) doen het helemaal Samen bereik je SAMEN BEREIK JE MEER niet goed en die mogen wel in het eerste blijven. Dat is niet eerlijk! meer SAMEN T: Ik begrijp dat je iets van anderen vindt en ook niet blij bent met Meer informatie en verkoop: BEREIK JE MENSEN MAKEN HET VERSCHIL mijn besluit. Ik wil alleen niet met jou over prestaties van anderen http://www.boekengilde.nl/ MEER spreken en mijn besluit staat wel vast. product/samen-bereik-meer MENSEN MAKEN HET VERSCHIL “In voetbal gaat het (te) veel alleen ͞/Ŭ ŚĞď njĞůĨ ĠĠŶ ďŽŶĚƐĐŽĂĐŚ ŐĞŚĂĚ ŵĂĂƌ ŽǀĞƌ ƚĂĐƟĞŬ ĞŶ ĚĞƌŐĞůŝũŬĞ͘ Ăƚ ĚŝĞ ĐŽŵŵƵŶŝĐĂƟĞĨ ŚĞĞů ƐƚĞƌŬ ǁĂƐ͗ Śŝũ ŐĂĂƚƉĂƐǁĞƌŬĞŶĂůƐũĞŐĞĚƌĂŐďĞŐƌŝũƉƚ ůƵŝƐƚĞƌĚĞũƵŝƐƚŚĞĞůŐŽĞĚŶĂĂƌnjŝũŶƐƉĞůĞƌƐ ĞŶŽƉũƵŝƐƚĞǁŝũnjĞŵĞŶƐĞŶ͕ĞŶƐƉĞĐŝĮĞŬ ĞŶ ƉƌŽďĞĞƌĚĞ ŚĞƚ ŵĂdžŝŵĂůĞ Ƶŝƚ njŝũŶ ďĞǁĞŐĞŶĚĞŵĞŶƐĞŶďĞŢŶǀůŽĞĚƚ͘:ĞŚĞďƚ ƐƉĞůĞƌƐƚĞŚĂůĞŶĚŽŽƌnjĞũƵŝƐƚŶĂƚĞůĂƚĞŶ ĂůƐĐŽĂĐŚǀŝƐŝĞŶŽĚŝŐŽƉŵĞŶƐĞůŝũŬŐĞĚƌĂŐ ĚĞŶŬĞŶŽǀĞƌŚƵŶĞŝŐĞŶĚĞŶŬĞŶĞŶĚŽĞŶ͘͟ ĞŶďĞǁĞŐŝŶŐĞŶŝŶŵĞŶƐĞŶ͕ĚĂŶƉĂƐŬƵŶ – Ales Jurcik ũĞ ŐƌŽĞŝĞŶ ĞŶ ŵĞŶƐĞŶ ůĂƚĞŶ ŐƌŽĞŝĞŶ͘͟ – Wiljan Vloet ͞/Ŭ ǀŝŶĚ ǁĞů ĚĂƚ ũĞ ĂůƐ ŚŽŽĨĚƚƌĂŝŶĞƌ ...stilte... ͞/Ŭ ƉƌŽďĞĞƌ ƚĞ ůĞǀĞůĞŶ͕ njŽĚĂƚ ŵŝũŶ ĞĞŶ ǀŽŽƌďĞĞůĚĨƵŶĐƟĞ ŚĞďƚ͕ ĞŶ ũĞ ŬĞĞƉĞƌƐĞŶŝŬŽƉŚĞƚnjĞůĨĚĞŶŝǀĞĂƵŵĞƚ ŵŽĞƚ ƐŶĂƉƉĞŶ ǁĂƚ ĚĂƚ ďĞƚĞŬĞŶƚ͗ ĞůŬĂĂƌ ŝŶ ĐŽŶƚĂĐƚ ƐƚĂĂŶ͘ /Ŷ ƵŝƚƐůĂŶĚ ǀŽŽƌ ũĞ ĐůƵď ŽĨ ďŝũǀŽŽƌďĞĞůĚ ǀŽŽƌ ŶŽĞŵĞŶ ǁĞ ĚĂƚ ͚ĂƵĨ ƵŐĞŶŚƂŚĞ͛͘͟ ŬŝŶĚĞƌĞŶ ĚŝĞ ŶĂĂƌ ũĞ ŬŝũŬĞŶ͘͟ – David Thiel – Jurgen Langenhuizen

J: Ik ben het er niet mee eens! Maar ik heb zeker niks te kiezen, hè?! ISBN: 978-94-6323-015-5

9 789463 230155 Jurgen Langenhuizen Achteraf bezien, had ik dit beter kunnen doen. Ik heb hier namelijk verzuimd om te achterhalen waarom hij het er niet mee eens was. Dat zou goed zijn geweest, want deze beslis- sing was natuurlijk gebaseerd op mijn (subjectieve) waarne- mingen en conclusies. Reflectie is dus waardevol!

T: Dat klopt. Ik weet zeker dat je met jouw kwaliteiten een prima Ander slecht nieuws: rol in het tweede team kunt spelen. In plaats van elke training en • je vindt dat je aanvoerder in zijn rol, ondanks eerdere wedstrijd zó ontzettend op je tenen te lopen om het allemaal bij te gesprekken over wat je van hem verwacht, nog steeds kunnen houden, is dat volgens mij veel beter voor je. En plezier en niet functioneert en je wilt ‘zijn’ band aan een ander groei vind ik het allerbelangrijkste voor mijn spelers en dus ook geven. voor jou. Maar het is aan jou om te laten zien hoe goed je bent! • een speler die gedurende de blessure van een mede- J: En kan ik nu nooit meer terug naar het eerste team? speler prima heeft gepresteerd, wil je na het herstel T: Zoals gezegd, het is aan jou wat je laat zien op het veld tijdens van die medespeler (terug) op de reservebank plaats de trainingen en de wedstrijden. Als jij gedurende het seizoen laat laten nemen. zien dat ik ongelijk heb gehad of dat je je snel verder ontwikkelt, of • een keeper die een aantal slechte wedstrijden achter wanneer het voor een andere selectiespeler beter is om een stapje de rug heeft, wil je op de reservebank plaats laten ne- terug te doen, kan het zijn dat er aanleiding is om een spelerswis- men. sel toe te passen.

24 25 De Voetbaltrainer 220 2016

23-24-25_boek.indd 25 01-09-16 11:48 PSYCHOLOGIE Tekst: Marco van der Heide

Andere kijk op ontwikkelen van teamproces Benadrukken wat wél werkt

Nagenoeg elk voetbalteam krijgt vroeg of laat te maken met problemen of incidenten. Bepaal- de spelers conformeren zich niet aan de gestelde normen, de onderlinge acceptatie is laag of het elftal kan slecht omgaan met tegenslagen in een wedstrijd. Het is voor een trainer heel ver- leidelijk zulke problemen te benoemen en aan de groep voor te leggen om tot een oplossing te komen. Maar het kan ook via een andere weg. Heike Aiello gebruikt appreciative inquiry (waar- derend onderzoeken) als middel om een cultuuromslag in organisaties en teams te bewerkstel- ligen. Wat goed gaat, dient als uitgangspunt voor het verbeteren van de prestaties.

Waarderend onderzoeken gen, komen teamwaarden tot stand weten’ en het open staan voor nieuwe Heike Aiello: “Waarderend onder- die de prestaties verbeteren en ruimte kennis en ervaringen. zoeken is een aanpak die zich niet creëren om het probleem aan te pak- (direct) richt op een probleem, maar ken. ‘Waarderend’ gaat over het op De theorie ontstond naar aanleiding centraal stelt wat er wél werkt binnen prijs stellen van de goede punten in van een onderzoek in de Verenigde een team. Door de technische staf en een team. ‘Onderzoeken’ verwijst naar Staten (zie kader, red.) en wordt in- spelers met elkaar in gesprek te bren- het innemen van een positie van ‘niet gezet om de prestaties te verbeteren

Heike Aiello is van Duitse komaf en past waarderend on- Heike Aiello: “Waarderend onderzoeken ontstond in de Verenigde Staten in de derzoeken al elf jaar toe vanuit haar eigen bedrijf Corecon- jaren tachtig. David Cooperrider kreeg destijds voor zijn promotieonderzoek nect. Ze helpt teams in verschillende disciplines, waaron- de opdracht de problemen in een slecht functionerend ziekenhuis in kaart te der de sport, om waarderend naar zichzelf te kijken en van brengen. Hij nam heel wat interviews af, maar met weinig resultaat. Mensen daaruit stappen te zetten. hadden weinig zin om te vertellen over wat er allemaal fout gingen en waren Heike Aiello: “Ook in het bedrijfsleven gebruik ik niet erg spraakzaam. Cooperrider gooide het over een andere boeg: hij begon voorbeelden uit het voetbal. Zoals een filmpje van te vragen naar wat er wél goed ging. Dat was niet bijster veel, maar er kwam een groep jongens uit Thailand die op het water een wel naar voren dat artsen hun best deden om goede zorg te leveren, er vol- groot drijvend voetbalveld bouwde en steeds beter doende passie aanwezig was en veel werknemers trots bleken op hun werk. leerde samenspelen. Ik vraag de mensen dan welke Dat leverde mooie verhalen op en gaf de mensen energie. Dertig jaar later is aspecten uit zo’n filmpje hen inspireren, en hoe ze het in bepaalde categorieën een van de vijf beste ziekenhuizen in de VS, om- dat zelf kunnen toepassen in het werk.” dat men voortborduurde op het waarderend onderzoeken van Cooperrider.”

www.devoetbal trainer.nl

26-27-28-29_positiefcoachen.indd 26 01-09-16 11:48 2. Verdiepen Heike Aiello: “Daarover ga je als team in gesprek. Als trainer kun je dat bijvoorbeeld doen door drie of vier groepen te vormen en elke groep de tijd te geven om te spreken over de topmomenten die spelers in het verle- den hebben beleefd. Welke momenten kunnen ze zich herinneren waarbij de norm hoog lag, iedereen daaraan voldeed en dat in goede prestaties re- sulteerde?

In deze fase kijken de spelers vooral terug. De antwoorden van de groe- pen worden besproken en er wordt gezocht naar gezamenlijke noemers. Welke patronen komen naar voren in de antwoorden van de groepen? Dat kan bijvoorbeeld zijn dat er na een Waarderend onderzoeken kent vijf stappen: verwoorden, verdiepen, verbeelden, verrassend verloren wedstrijd heel vormgeven, verwezenlijken. scherp werd getraind en de spelers voelden aankomen dat er in het week- end erop revanche volgde. Of dat een aantal spelers na de training stabili- in onder meer het zakenleven, het streven geeft richting aan de stappen teitsoefeningen uitvoerde, en steeds onderwijs en de sport. Waarderend die daarna volgen. meer spelers daaraan deelnamen. onderzoeken kan ook worden ingezet Stel dat er in een team leeft dat de Probeer als team om hierin enkele als er zich geen concreet probleem spelers onderling verschillen in hun terugkerende patronen te ontdekken, voordoet binnen een team, bijvoor- beeld om een gezamenlijke visie te ontwikkelen of de samenwerking te ‘Dat wat aandacht krijgt, dat groeit, verbeteren. Centraal staat dat wat aandacht krijgt, groeit. Daarom moet dus moet de aandacht vooral gericht de aandacht vooral zijn gericht op hetgeen werkt. Een ontwikkelproces zijn op hetgeen werkt’ op basis van waarderend onderzoeken kent vijf stappen (zie afbeelding 1): verwoorden, verdiepen, verbeelden, ambitieniveau. Bepaalde spelers trek- die nu min of meer toevallig gebeuren, vormgeven en verwezenlijken.” ken de kar: zij hebben grote plannen maar die je in de toekomst gerichter met het team en handelen daar ook zou kunnen organiseren.” Hoe werkt waarderend naar. Ze staan als eerste op het veld, onderzoeken? geven altijd vol gas en hebben hun 3. Verbeelden spullen voor elkaar. Enkele teamgeno- Heike Aiello: “In de derde fase ver- 1. Verwoorden ten leggen de lat voor zichzelf minder groot je de positieve patronen uit de Heike Aiello: “Allereerst is het belang- hoog en dat levert fricties op. Als je vorige fase uit. Je vraagt elke speler rijk om de bedoelingen helder te krij- dit als trainer ziet ontstaan, zou je het om na te denken over hun ideale situ- gen. Waar wil je met het team naar- volgende streven kunnen formuleren: atie, waarin de norm en onderlinge toe, wat wil je gezamenlijk bereiken? ‘Een team waarin de norm hoog ligt acceptatie precies op het niveau zijn Dat wordt altijd positief geformuleerd. en iedereen dat ook van elkaar ver- waarop ze dat graag zouden zien. De Dus niet ‘minder blessures’, maar langt’. Dat is wat je uiteindelijk wilt spelers kunnen hierin vrij fantaseren, ‘het verhogen van de fitheid’ en niet bereiken en waar de volgende stappen zonder belemmeringen. Op die manier ‘minder spelers zien vertrekken’ maar toe moeten leiden.” betrek je elke speler er actief bij en ‘meer spelers voor de club weten te verkrijg je vaak ook nieuwe, onver- behouden’. Het verwoorden van het wachte informatie. Het ideaalplaatje

26 27 De Voetbaltrainer 220 2016

26-27-28-29_positiefcoachen.indd 27 01-09-16 11:48 PSYCHOLOGIE

dat wordt geschetst is weliswaar niet laten visualiseren. Bijvoorbeeld in de wat híj kan doen om bepaalde zaken realistisch of haalbaar, maar biedt wel vorm van een tekening, een symbool te realiseren. Zo zijn de spelers niet inspiratie. Het kan bijvoorbeeld zijn of een foto. Zoiets moet natuurlijk wel langer toeschouwers, maar maken ze dat een speler graag zou zien dat er enigszins passen binnen het klimaat zelf actief onderdeel uit van de veran- een krachthonk op de club komt, waar van het team, maar heeft als voordeel deringen. De trainer kan dit initiëren hij gemakkelijk zijn stabiliteitsoefe- dat zulke visualisaties veel beter blij- door alle mogelijke acties te verzame- ningen kan uitvoeren. Of dat er na de ven hangen.” len en op te schrijven. De spelers ver- training een keeper beschikbaar is om binden vervolgens hun naam aan één zijn afwerking te verbeteren onder 4. Vormgeven of meerdere van de gekozen acties. meer weerstand. Een andere speler Heike Aiello: “Nadat elke speler zijn Elke actie waaraan geen enkele speler zou bijvoorbeeld graag zien dat er ideale toekomstplaatje kenbaar ge- zijn naam verbindt, wordt doorge- voor een wedstrijd eten en drinken is maakt heeft, wordt er weer naar pa- streept. Die actie is kennelijk niet be- geregeld. En weer een ander ziet graag tronen gekeken. Zijn dit nog dezelfde langrijk genoeg voor de spelersgroep. dat hij ook op niet-trainingsdagen bij als eerder? Of zijn er dingen bij geko- de fysiotherapeut van de club langs men? Waar gaat het in het team om? Een actie zou bijvoorbeeld kunnen zijn kan gaan om behandeld te worden. Vervolgens wordt concreet gekeken dat een kleedkamer die weinig wordt Het werkt vaak heel goed om de spe- welke acties realiseerbaar zijn, en gebruikt, wordt omgetoverd tot een lers in deze fase hun verbeelding te door wie. Elke speler denkt na over klein krachthonk, met wat matjes, ap- Foto: Pro Shots

www.devoetbal trainer.nl

26-27-28-29_positiefcoachen.indd 28 01-09-16 11:48 paraten en gewichten. Een speler kan Micro-interventies tische principe: er is geen objectieve daarover in gesprek gaan met iemand Heike Aiello: “De vijf genoemde waarheid, maar iedereen bekijkt de van de Technische Commissie om te stappen kun je wegzetten in een werkelijkheid vanuit zijn eigen per- kijken hoe dit te realiseren valt. Een teamsessie, bijvoorbeeld tijdens een spectief. Dat levert interessante in- ander neemt het initiatief om een trainingskamp. Daarnaast kun je formatie op als je de spelers de kans schema op te stellen voor de keepers. micro-interventies inzetten, die heel geeft hun versie van het verhaal te Na elke donderdagtraining blijft een effectief zijn. Een goed voorbeeld is vertellen. De nieuw verkregen inzich- van de keepers een kwartier langer op het tonen van wedstrijdbeelden. Wat ten kun je gebruiken om het team het veld, zodat spelers die dat willen aandacht krijgt, dat groeit. Als je veel verder te helpen. De derde is het po- extra op afwerken kunnen oefenen. slechte momenten laat zien, is dat ëtische principe: gebruik storytelling. Een ander verdiept zich in goede voe- wat zich nestelt in de gedachten van Werk niet met bulletpoints en kille ding en regelt dat er koolhydraatrijke de spelers en blijft hangen. Datzelfde feiten, maar laat spelers hun verhaal voeding beschikbaar is voorafgaand geldt voor goede momenten. Ook doen binnen de verschillende stap- aan elke wedstrijd. En weer een an- een wedstrijdbespreking is een goed pen. Iemand die vertelt wat het team dere speler initieert een gesprek met moment om waarderend te coachen. in de laatste fase van een wedstrijd een fysiotherapiepraktijk voor een Laat spelers bijvoorbeeld benoemen nog deed om een achterstand om samenwerkingsverband, waardoor wat er in de trainingsweek vooraf- te buigen in een zege, spreekt meer spelers ook op de praktijk langs kun- gaand aan de wedstrijd goed ging. Op tot de verbeelding dan een opsom- nen komen voor extra behandelingen. die manier gaan ze de warming-up ming van voetbalhandelingen die de Simpele voorbeelden van acties die het team vooruithelpen. Het eigenaar- schap daarvoor ligt bij de spelers: ‘Laat spelers benoemen wat er in zij hebben gefantaseerd over wat ze graag zouden zien en zijn daarom de trainingsweek voorafgaand aan gemotiveerd om hierin zelf stappen te ondernemen. Belangrijk daarbij is de wedstrijd goed ging’ om er als trainer op toe te zien dat de acties voor de spelers klein en behap- baar blijven.” in met een positief gevoel over de kans daarop vergroten. Vraag spelers afgelopen week en is er in het vervolg bijvoorbeeld naar de favoriete trai- 5. Verwezenlijken meer ruimte om ze aan te spreken op ningsvorm van het afgelopen jaar, of Heike Aiello: “Dat zulke acties worden verbeterpunten. Je kunt spelers ook de wedstrijd waarin een uitstekend gepland, betekent nog niet dat ze wor- elkaars kwaliteiten laten opnoemen. plan was uitgestippeld om de tegen- den uitgevoerd. Hierin ligt een taak Spelers zijn zich vaak behoorlijk goed stander te bestrijden. De vierde is het voor de trainer. Hij houdt zicht op het bewust van hun eigen tekortkomin- verbeeldingsprincipe: als je je iets proces en kan spelers motiveren door gen en het is fijn voor ze om te horen heel helder voor de geest haalt, en je ze in de groep te complimenteren voor welke vaardigheden teamgenoten eigen toekomstbeeld op je netvlies een taak die is afgerond. De trainer aan ze waarderen. Op het trainings- staat, groei je naar dat beeld toe. Laat stelt ook een termijn waarop de groep veld is je coaching belangrijk: geef spelers vooral nadenken over wat ze terugkomt op wat er is geregeld en niet alleen aan wat er beter kan, willen bereiken, en zorg ervoor dat georganiseerd. Dat motiveert spelers maar ook wat goed gaat.” ze dit voor zich zien. De laatste is het om voor die datum stappen te zetten, simultaniteitsprincipe: onderzoeken want ze willen niet in de groep vertel- Principes en veranderen vallen samen. Als je len dat ze nog niets voor elkaar hebben Heike Aiello: “De bovenstaande vijf met je spelers praat over dingen die gekregen. De trainer houdt in de gaten stappen en micro-interventies kun je samen anders wilt doen, is de eer- hoe het proces verloopt en wakkert het je als trainer gebruiken om het team ste stap bij spelers al in gang gezet. vuurtje af en toe weer even aan. Hoe vooruit te helpen. Daarbij is het goed Als je als trainer in staat bent om de vordert het met het krachthonk, de om vijf principes in acht te nemen. juiste vragen te stellen en daarmee afwerktraining, de extra voeding en de Dat zijn richtlijnen die je tijdens het de juiste snaar te raken bij spelers, behandelingen? Maar ook: zijn er nog waarderend onderzoeken hanteert. bewerkstellig je daarmee automatisch andere dingen waar behoefte aan is en De eerste is het positieve principe: het al een gedragsaanpassing.” die de prestaties kunnen verbeteren? gaat er niet om wat leuk is, of gezel- Hoe zorgen we daarvoor en wie neemt lig, maar wat werkt. Welke elementen Meer informatie: dat op zich?” uit jullie manier van werken hebben www.coreconnect.nl

Foto: Pro Shots effect? De tweede is het constructivis-

28 29 De Voetbaltrainer 220 2016

26-27-28-29_positiefcoachen.indd 29 01-09-16 11:48 Liesblessures bij jeugdspelers, hoe herken je ze?

Liesklachten kunnen ontstaan als een kind vaker gaat sporten, maar het lichaam daar nog niet helemaal klaar voor is. Bijvoorbeeld doordat de belasting te snel wordt opgebouwd of de kracht, coördinatie en stabiliteit verder ontwikkeld moeten worden. Maar hoe herken je een liesblessure bij jeugdspelers, want vaak voel je de pijn pas de dag na het spor- De VoetbalTrainer ten. En zo loop je al snel te lang door met een liesblessure. Voormalig topjudoka Jes- VOLG sica Gal heeft hierover een uitgebreid artikel geschreven met handige tips. http://bit.ly/2bGFyiE Trainingen van ‘geheim- zinnige’ Bielsa Kijkje in het hoofd van Jürgen Klopp Jürgen Klopp is een van de meest intrigerende trainers van de afgelopen jaren. In Duitsland Chili werd deze zomer voor het wist hij zowel met 1. FSV Mainz 05 als Borussia Dortmund voor spektakel te zorgen en ook tweede jaar op rij winnaar van zijn binnenkomst bij Liverpool was overweldigend. NBC maakte een documen- de Copa America. Als grondlegger taire over de Duitse trainer, waarbij een kijkje in zijn hoofd werd genomen. En van het Chileense succes wordt vooral werd ingegaan op zijn leiderschapsstrategieën. De documentaire is on- Marcelo Bielsa gezien. Rondom de line te zien. Argentijn hangt echter nog altijd http://bit.ly/2bbuJae een zweem van geheimzinnigheid, waarbij genialiteit en gekte soms verraderlijk dicht tegen elkaar aan lijken te schuren. Keep it on the Deck heeft een uitgebreid artikel over Bielsa gebracht, Het voetballeven van de andere 99% in combinatie met trainingen van de Iedere jonge voetballer droomt van een profbestaan, maar uiteindelijk is dat maar voorbehouden Argentijn. aan één procent van de spelers. Engelse documentairemakers hebben het verhaal http://bit.ly/2ba4ALV gefilmd van Leamington United, een club op het zevende niveau in Engeland. Te vergelijken met een tweedeklasser in Nederland. Het is een leuk inkijkje bij een club en wat er leeft op dit niveau. http://bit.ly/2bcpC6l

Foto: Pro Shots De kleine omzettingen van Guardiola

Volg De Voetbaltrainer op ! Pep Guardiola gaat na Spanje (FC Barcelona) en Duitsland (Bayern München) https://twitter.com/DeVbt nu ook proberen om zijn filosofie in Engeland door te voeren bij Manchester City. In de eerste weken van het seizoen zijn er met een nog bijna ongewij- zigde selectie al direct veranderingen te merken in het spel van Like De Voetbaltrainer op Facebook! The Citizens. Met name het zeer statische middenveld van vo- https://www.facebook.com/devoetbaltrainer rig seizoen is veranderd. Tijdens de voorbereidingswedstrijden was mooi te zien hoe Guardiola aanwijzingen gaf. Bekijk het videokanaal van De Voetbaltrainer http://bit.ly/2bxfAj7 op YouTube! http://www.youtube.com/user/DeVoetbaltrainer1

Word onderdeel van het netwerk van De Voetbaltrainer op LinkedIn! http://www.linkedin.com

30 31 De Voetbaltrainer 220 2016

30_zijlijn.indd 30 01-09-16 11:48 De JeugdVoetba lTrainer

6e JAARGANG | SEPTEMBER 2016 | www.devoetbaltrainer.nl

nummer nummer 43

Special: Oefenstof

Manchester United Aanval uitspelen

FC Twente Meevoetballende keeper

TrainingsPlanner Nieuw: clubversie

Leren verdedigen Oefenstof voor pupillen

Verstoren opbouw Methodologische oefenstof

Ouders van spelers Negen posters

31_coverjvt.indd 31 01-09-16 12:02 De JeugdVoetba lTrainer Tekst: Ruud Doevendans

Neil Ryan (Manchester United onder 15)

Uitspelen van een aanval

Op het symposium voorafgaand aan het Marveld Toernooi van sv Grol werd de eer- ste demonstratietraining verzorgd door Manchester United. Trainer-coach Neil Ry- an van het Onder 15-team van Manchester United nam daartoe het Onder 13-team van FC Twente onder zijn hoede. Met wat steun van een FC Twente-trainer in ver- band met de taalbarrière. In een halfuur liet Ryan zien hoe de trainer concreet kan werken aan het verbeteren van het uitspelen van een aanval in de eindfase.

Trainingsvormen Manchester United

Uitspelen aanval (1) waarna 1 speler afwerkt (tekening 2) • De verdedigers mogen niet in het ‘lege’ vak komen Doel • Spelen met buitenspel: middenlijn gemarkeerd met pylon • verbeteren van het uitspelen van een aanval in overtal Coaching 3:2 Organisatie • ‘Drietal, maak het gebied waarin je speelt, groot.’ • speelveld is een versmald dubbel zestienmetergebied • ‘Drietal, zorg er steeds voor dat de man aan de bal aan beide • één groot doel (een ander doel staat al klaar voor het vervolg, kanten een aanspeelpunt heeft.’ maar wordt nu niet gebruikt) • ‘Kijk uit dat je niet tussen de man aan de bal en het aanspeel- • 6 spelers, 1 keeper (spelers kunnen doorwisselen) punt in het andere vak gaat lopen.’

Inhoud Coaching 4:2 • er wordt 3:2 gespeeld in het ene vak, in het andere vak staat een • ‘Viertal, speel in een ruit.’ speler van de balbezittende partij (tekening 1) • ‘Heb geduld!’ • het drietal probeert de speler in het tweede vak met een gerich- • ‘Viertal, verander steeds van positie, zorg door beweging dat je te pass te bereiken de tegenstander in verwarring brengt.’ • dan wordt in het vak 4:2 gespeeld • ‘Speel de bal niet eerder af dan wanneer je onder druk gezet • het viertal kan scoren door de bal in het ‘lege’ vak te spelen wordt.’

www.devoetbal trainer.nl

32-33_manu.indd 32 01-09-16 11:49 De JeugdVoetba lTrainer

• ‘Kom je er niet door, probeer dan de tegenstander te benaderen Uitspelen aanval (2) en speel pas dan af.’ (tekening 3) • ‘Probeer door één keer raken het spel te versnellen.’ Doel • verbeteren van het uitspelen van een aanval in overtal of in ge- Coaching verdedigers lijk aantal • ‘Verdedig zoveel mogelijk de zone, probeer de dieptepass te voorkomen.’ Organisatie • ‘Je hoeft de bal niet meteen te veroveren, als de bal maar niet • veld vergroten naar twee zestienmetergebieden naar de aanvallers gespeeld kan worden.’ Inhoud • 3:2 + 2 keepers, uitbouwen naar 4:3, 5:4 en 5:5 (tekening 4) • scoren op beide doelen

Coaching • ‘Blijf denken aan wat we in eerdere vormen hebben afgespro- ken.’ • ‘Houd het breed door twee spelers aan de buitenkant te hou- den.’ • ‘Kom je in overtal, dan man opzoeken en passen.’

Na afloop vertellen teams aan elkaar wat ze goed en slecht von- den aan elkaars spel.

1

4

2

In de TrainingsPlanner vinden abonnees op deze service de videobeelden die ho- ren bij deze training.

3

32 33 De Voetbaltrainer 220 2016

32-33_manu.indd 33 01-09-16 11:49 De JeugdVoetba lTrainer Tekst: Ruud Doevendans

Eric Weghorst, keeperstrainer FC Twente De meevoetballende keeper

Voor de eerste maal organiseerde sv Grol uit Groenlo, voorafgaand aan haar bekende Marveld Toernooi met deelname van jeugdteams van een keur aan binnenlandse en buitenlandse topclubs, een symposium met demonstratietrainingen. De Onder 13-jeugd van FC Twente onderwierp zich onder meer aan een training waarin de samenwerking tussen de keeper en de verdedigers bij het verwerken van een hoge dieptepass centraal stond. De Voetbaltrainer laat Eric Weghorst, keeperstrainer en -coördinator bij FC Twente, erover aan het woord.

Keepen is niet meer wat het geweest belangrijk onderdeel is het inschatten de keeperstrainer veelal samenwerkt is. Dat klinkt als een weemoedige van dieptepasses, en hoe ermee om met de hoofdtrainer van het elftal. Je verzuchting, maar bedoeld wordt te gaan. hebt kunnen zien dat er in het pass- dat van een keeper anno 2016 voor- Iedere keeper kent het probleem. en trapgedeelte van de oefening nog namelijk andere kwaliteiten worden Waar valt de bal, kan ik daar op tijd wel het een en ander verbeterd kan verwacht dan van een keeper van zijn? Is dat nog binnen het zestien- worden. Normaliter zal de trainer daar pakweg 25 jaar geleden. Vangen, metergebied, zodat ik mijn handen direct veel aandacht aan schenken, stompen, duiken: leuk allemaal, kan gebruiken? Of moet ik de bal maar vandaag stond ten behoeve van maar percentueel doet de keeper dit buiten de zestienmeterlijn met mijn deze demonstratie de keeper en zijn nog maar in weinig gevallen. Eric voeten gaan verwerken? En ben ik samenwerking met de verdedigers Weghorst heeft het onderzocht: “We dan nog op tijd terug om een eventu- centraal. Dus hebben we ons daarop stellen vast dat de keeper veel meer eel schot op doel dat daarna volgt, te met name gericht.” anticiperend bezig is. Dat komt ook verwerken? Het maakt de afweging al op deze jonge leeftijd veel voor, en voor een keeper om uit te lopen of U kiest voor een pupillendoeltje dat de dus maken we er een trainingsonder- juist te blijven staan, heel complex. pass in feite in de weg staat. Waarom deel van.” FC Twente combineerde de training wordt die keuze gemaakt? Keepen is veel meer een kwestie van van de keeper met nog een aantal Eric Weghorst: “Dat doen we heel voorkomen geworden, zorgen dat het andere aspecten, die overigens in bewust, omdat we een hoge pass wil- gevaar al in een vroegtijdig stadium de coaching niet de nadruk kregen len hebben. Dat willen we omdat we getemperd wordt. De keeper doet dit omdat het hier nadrukkelijk om de een situatie willen creëren waarin de vooral door te anticiperen. Hij pro- keepers ging. pass over de verdedigers heen valt, beert in te schatten waar mogelijk zodat de keeper een keuze moet ma- gevaar gáát ontstaan en door mid- In de oefening die u met dit jeugdteam ken: kom ik uit, blijf ik staan? En hoe del van een juist positiespel, goede hebt laten zien, combineert u het positie- coach ik dat aan? Staat dat doeltje er en tijdige coaching en daarna juist spel van de keeper met onder meer pas- niet tussen, krijg je lage passes en een handelen te voorkomen dat hij ten sen en trappen. totaal andere spelsituatie. Voor de slotte moet terugvallen op het laatste Eric Weghorst: “Het is typerend voor keeper is een hoge pass moeilijker in redmiddel, de redding om de lijn. Een de werkwijze bij FC Twente, waarin te schatten. Ook voor de spelers die

www.devoetbal trainer.nl

34-35-36_twentedemo.indd 34 02-09-16 08:35 De JeugdVoetba lTrainer

de pass moeten geven, is een hoge We constateren dat bij de eerste diepte- probeert de tegenstander naar buiten pass moeilijker. Je ziet dat ze dit snel pass de keeper doorgaans nog wel bewust te duwen. Als we erin slagen de keeper op kracht doen, dus als het gaat om bezig is om goed positie te kiezen, maar dit op deze jonge leeftijd te laten doen, de technische uitvoering kunnen we dat dit alweer een stuk lastiger wordt dan doen we het goed.” daarin nog stappen maken.” wanneer de aanval is afgeslagen en de bal daarna in het spel blijft. Als we kijken naar deze vorm, wat kan In het gebied waar de bal gaat vallen, Eric Weghorst: “Ook dan zal de kee- dan een goed vervolg hierop zijn? staat geen verdediger. Die loopt als het per doorlopend moeten meebewegen, Eric Weghorst: “Uiteindelijk wil je ware gelijkop met de aanvaller die gelan- zowel wanneer de bal in het bezit van hetgeen ze leren, altijd toetsen in de ceerd wordt. zijn eigen team is (aanspeelbaar zijn) praktijk. Dan hebben we het dus over Eric Weghorst: “Zet je een verdedi- als wanneer de tegenstander de bal een partijvorm. Maar er kruipt wel een ger in dat gebied, zul je zien dat die heroverd heeft en misschien opnieuw addertje onder het gras, want ga je dit vrijwel elke bal kan wegwerken. Dat een aanval opzet. Wat keepers op in een partij gieten zonder aanpassin- is relatief eenvoudig: de bal komt op deze leeftijd soms lastig vinden, is dat gen, zul je zien dat de situatie vrijwel hem af en hij hoeft in feite alleen ze natuurlijk geklopt kunnen worden niet voorkomt. Dus je moet regels maar in te stappen. Voor de keeper met een boogbal wanneer ze ver voor gaan instellen. Dat kan bijvoorbeeld betekent dit dat het moment dat we hun doel staan. Voor de trainer is het betekenen dat je het partij- of positie- graag willen zien, namelijk de keuze zaak steeds te blijven uitstralen dat spel zich laat afspelen op de midden- van wat hij gaat doen, vrijwel niet zal dit geen drama is. Hij moet de keeper strook van het veld. Aan weerszijden voorkomen.” vertrouwen geven dat hij hem hierop daarvan is een gebied waar de spelers niet zal afrekenen.” alleen in mogen komen na een diepte- Als de pass komt en de keeper moet kie- pass. Dat is precies het moment dat je zen, zie je dat dit vaak een moeilijke afwe- Een belangrijk onderdeel is ook de coa- getraind hebt en dat je in de praktijk ging is voor hem. Hoe kan de trainer hem ching van de keeper naar zijn verdedigers. wilt zien. Bij FC Twente is het altijd daarbij helpen? Wat mag je van de keeper op deze leeftijd zaak dat dit in overleg plaatsvindt tus- Eric Weghorst: “Allereerst is er na- verwachten? sen de teamtrainer en de keeperstrai- tuurlijk verschil in niveau bij de Eric Weghorst: “Nog niet heel veel, ner. Maar met dit soort vormen kun je keepers. Voor de trainer is het erg be- maar wel een paar basiszaken. Als de uitstekend aan verschillende doelstel- langrijk om in zijn coaching daar goed keeper uit zijn doel komt, mag je ver- lingen tegelijkertijd werken.” rekening mee te houden. Bij de kee- wachten dat hij ‘los!’ roept. Komt hij pers moet het besef ontstaan dat zij niet, dan willen we dat hij ‘jij!’ roept. moeten proberen zo dicht mogelijk op Dat zijn relatief eenvoudige opdrach- de bal te zitten. We zeggen altijd: als ten en die moet een keeper op deze In de TrainingsPlanner vinden we de bal verliezen, moeten we het leeftijd wel beheersen. Een probleem abonnees op deze service de vi- speelveld klein maken. Maar dat geldt is vaak dat de keeper te laat coacht: hij deobeelden die horen bij deze natuurlijk ook voor de keeper. Als die komt uit en op het moment dat hij bij trainingsvormen. er ver áchter blijft staan, is er alsnog de bal is, roept hij nog eens. Dan kan veel ruimte voor de tegenstander om de speler hier niets meer mee. Verder de bal in te spelen. Het is een kwestie vind ik het redelijk dat de keeper aan van de keeper, op zijn niveau, laten zijn verdediger aangeeft, aan welke zij- zien dat dit kan en hem dit vertrou- de van de tegenstander hij moet dek- wen te geven.” ken: aan de binnenkant dus. En dat hij

34 35 De Voetbaltrainer 220 2016

34-35-36_twentedemo.indd 35 02-09-16 08:35 De JeugdVoetba lTrainer Trainingsvormen Eric Weghorst

1 2

Doel Variatie • verbeteren samenwerking tussen de keeper en de verdediger(s) • een tweede aanvaller en tweede verdediger toevoegen; bij de bij een dieptepass en het maken van de juiste keuze om te gaan passvorm een aanvaller toevoegen (rood) en hem samen met of te blijven, met daaraan gekoppeld de coaching naar de verde- een verdediger (blauw) laten meedoen bij de 2:2 (zie tekening 2) digers • tijdslimiet instellen waarbinnen gescoord moet worden

Organisatie Coaching bij vorm 2 • 2 grote doelen, waarvan 1 vast en 1 op de rand van de midden- • verdedigend elkaar rugdekking geven cirkel • positie wordt telkens aangepast • 1 pupillendoel dat schuin in het veld wordt gezet • druk op de bal geven • een passvorm uitzetten met drie hoedjes, daar telkens een spe- • aanvallend ruimte scheppen ler achter • aanspeelbaar zijn • een aantal ringen om loopvorm te doen • coachen • twee keepers • snel handelen in de juiste richting, met de juiste snelheid • achter het doel waarop de aanvaller moet scoren, 1 speler (of assistent-trainer) met ballen om snelle omschakeling mogelijk Vervolg te maken • mogelijk: een positie/partijspel 5:5 + 2 keepers. Het positiespel speelt zich af in de middenstrook, de aanvallers mogen na een Inhoud dieptepass in de gearceerde gebieden komen en afwerken • na een passvorm speelt een speler een hoge bal over een pupil- • aanvallers mogen niet al in de gearceerde strook gaan staan (bal lendoel in de vrije ruimte eerder in het gearceerde gebied dan de speler) • de aanvaller (rood) maakt eerst korte loopbeweging door de rin- • eventueel met buitenspel gen • aanvaller en verdediger lopen in, strijden om de bal, de aanval- ler probeert te scoren • de keeper moet in samenwerking met de verdediger proberen gevaar te voorkomen of in tweede instantie een doelpunt te voorkomen • de verdediger mag na balverovering scoren in het andere doel, aanvaller moet dan omschakelen

Coaching • richt zich op de juiste positie van de keeper • keeper moet alerte houding aannemen • keeper moet de voeten richting de bal hebben staan • keeper moet duidelijk coachen of hij komt (‘los!’) of blijft (‘jij!’) • keeper neemt na actie telkens weer nieuwe positie in • keeper moet zowel bij balbezit tegenpartij als balbezit eigen par- 3 tij actief meebewegen en meespelen in balbezit

www.devoetbal trainer.nl

34-35-36_twentedemo.indd 36 02-09-16 08:35 De JeugdVoetba lTrainer Clubversie TrainingsPlanner

Ons nieuwste product, de TrainingsPlanner, bestaat nu ook in de clubversie. Met deze online tool kan nog beter structuur worden gegeven aan de oefenstof van de ver- schillende teams en trainers. Ook is het een ideaal middel om als jeugdcoördinator op eenduidige wijze trainingsstof te implementeren in de diverse leeftijdsgroepen van de jeugdafdeling. Als club kan men met de TrainingsPlanner op eenvoudige wijze het hele seizoen ‘inrichten’. In de database bevinden zich meer dan 800 oefeningen en meer dan 500 complete trainingen die zijn samengesteld door De Voetbaltrainer. Ook kan men eigen trainingsvormen, al dan niet met videobeelden of afbeeldingen, toevoegen aan de database.

Een leerlijn zelf aanpassen

Meer informatie of abonnee wor- den? www.devoetbaltrainer.nl

Leerlijnen binnen de club

36 37 De Voetbaltrainer 220 2016

37_trainingsplanner.indd 37 01-09-16 12:04 De JeugdVoetba lTrainer Tekst: Gerjos Weelink

Wanneer begin je ermee? Leren verdedigen

Pupillentrainer zijn is leuk, maar allerminst eenvoudig. Want welke gescoord kan worden door de bal ter hoogte van de pylon aan de overkant oefenvormen zijn geschikt en vanaf welke leeftijd ga je spelers door middel stil te leggen. De trainer kan de regel instellen dat, na verloop van tijd, de van coaching al beïnvloeden? Kan dat gelijk vanaf de F, of moeten die nog rode speler niet achteruit mag lopen en dus gelijk het duel 1:1 aan moet vooral pingelen en begin je er pas in de E-pupillen mee? De Voetbaltrainer gaan. Na 2 minuten draaien de rode spelers een positie door naar rechts. komt in dit artikel met een tiental vormen die gericht zijn op het verdedigen Na 4 keer 2 minuten telt de trainer de scores van de teams op en volgt er bij met name D-, E- en F-pupillen. Daarnaast worden er ook enkele tips gege- een winnaar. De coaching richt zich op het naar de zijkant dwingen van de ven voor het coachen van de jongere jeugdvoetballers in deze teamfunctie. tegenstander, goed naar de bal kijken en het op je voorvoeten staan.

Oefening 2 • 32 pylonen • 4 ballen • 4 rode en 4 blauwe hesjes, verdeeld over de beide teams

De blauwe speler speelt de bal in en doet dat over de grond of door de lucht. Direct na zijn pass moet hij vak A uitlopen, want hij moet in vak B de bal proberen af te pakken. Als dat lukt kan hij scoren door de bal tussen de 1 pylonen op de achterlijn heen te spe- len. De rode speler probeert blauw uit te spelen en kan scoren door de bal in de neutrale zone te dribbelen. Na elke actie wordt van positie gewisseld en gaat de ander de pass geven. De coa- ching richt zich ook hier op het naar de zijkant dwingen van de tegenstan- der, het goed naar de bal kijken en het op je voorvoeten staan.

Oefening 3 • 1 groot doel met keeper • 6 pylonen 2 • 4 ballen in het doel van de keeper • 4 rode en 4 blauwe hesjes, verdeeld Oefening 1 De rode speler speelt de bal in en doet over de beide teams • 8 pylonen dat over de grond of door de lucht. De • 4 ballen blauwe speler mag op het moment De keeper speelt de blauwe speler in • 4 rode en 4 blauwe hesjes, verdeeld dat de pass gegeven is al inlopen. Er die op de middenlijn staat. Er volgt over de beide teams wordt een duel 1:1 gespeeld waarbij een duel 2:2 waarbij blauw kan sco-

www.devoetbal trainer.nl

38-39-40-41_pupillenoefenstof.indd 38 01-09-16 12:02 De JeugdVoetba lTrainer

De rode speler geeft een lange bal op 1 van de 2 blauwe spelers. Vervolgens proberen de blauwe spelers te scoren op het grote doel met keeper. De rode speler probeert de bal af te pakken 3 en te scoren op een klein doeltje. Zodra er gescoord is of de bal is uit, komen 2 nieuwe blauwe aanvallers in het veld en geeft de volgende rode speler de pass. Bij D-pupillen kun je deze vorm met buitenspel spelen. De coaching richt zich op het naar de zijkant dwingen van de speler in bal- bezit en het voorkomen dat er over- gespeeld kan worden. Ook de keeper krijgt in de coaching aandacht, door al wat voor zijn doellijn te gaan staan.

4 Oefening 5 • 1 groot doel met keeper • 6 pylonen • 4 ballen bij de middenlijn • 4 rode en 4 blauwe hesjes, verdeeld over de beide teams

De blauwe speler geeft een inspeelpass in vak A. Zijn blauwe medespeler in het midden maakt een loopactie, neemt de bal mee en probeert te scoren op het grote doel met keeper. Zodra de pass is gegeven mag 1 rode speler vanaf de zij- kant het veld in lopen om te verdedigen 5 (de rode spelers moeten zelf een afwe- ging maken wie de meeste kans heeft om de bal af te pakken). Als de rode ren op het grote doel en rood kan en spelers te laten scoren door een speler de bal verovert, kan hij scoren scoren door een lijndribbel. Zodra er lijndribbel. door een andere rode speler aan de zij- gescoord is of de bal is uit, komen kant in te spelen. Zodra er gescoord is, 2 nieuwe rode en 2 nieuwe blauwe Oefening 4 geeft een andere blauwe speler de pass spelers in het veld en start de keeper • 1 groot doel met keeper en gaat een andere rode speler verdedi- opnieuw met een uitbal. De coaching • 2 kleine doeltjes gen. Eventueel kun je rood laten scoren richt zich op het dicht bij elkaar blij- • 6 pylonen op een klein doeltje dat op de midden- ven van de verdedigers en het naar • 4 ballen bij de spelers naast het lijn wordt geplaatst. De coaching richt de zijkant dwingen van de tegenstan- speelveld zich op het naar de zijkant dwingen van der. Je kunt er voor kiezen om het • 4 rode en 4 blauwe hesjes, verdeeld de tegenstander en op het aangaan van grote doel met keeper weg te laten over de beide teams het duel.

38 39 De Voetbaltrainer 220 2016

38-39-40-41_pupillenoefenstof.indd 39 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

er opnieuw gestart. De coaching richt zich op het aangaan van de duels en het op je voorvoeten staan.

Oefening 7 • 9 pylonen • in elk vak 1 bal • 6 rode en 6 blauwe hesjes, verdeeld over de beide teams 6

In vak A en in vak B speelt rood duels 2:1. De blauwe speler probeert de bal af te pakken en kan scoren door de bal buiten het vierkant te dribbelen of te spelen. In vak C en D zijn de rollen omgedraaid en moet de rode speler verdedigen. Na verloop van tijd kan de trainer vak A en vak B samenvoegen, waardoor een situatie 4:2 ontstaat. Hetzelfde gebeurt bij vak C en vak D, waar blauw in een overtal 4:2 speelt. In deze situaties 4:2 krijgt het onder- tal 1 punt wanneer ze, nadat ze de bal afgepakt hebben, deze aan elkaar toespelen. Uiteindelijk kan de trainer 7 eindigen met een vorm 6:6 waarbij gescoord kan worden door een lijn- dribbel. De coaching verschuift in deze vorm van het aangaan van duel (in 2:1) naar het klein maken van het veld en het gezamenlijk drukzetten (4:2 en 6:6)

Oefening 8 • 6 pylonen • 1 groot doel en 2 kleine doelen • 6 rode en 6 blauwe hesjes, verdeeld over de beide teams • 4 ballen op de middenlijn 8

Vanaf de achterlijn speelt een rode speler een blauwe speler aan. Er Oefening 6 terlijn. Zodra het de blauwe speler wordt dan 2:3 gespeeld, waarbij rood • 12 pylonen lukt om vak A uit te dribbelen met de moet verdedigen en kan scoren in de • 2 ballen bij de blauwe spelers op de bal mag hij de blauwe speler in vak B kleine doelen nadat ze de bal heb- middenlijn inspelen, waarna er een 2:1-situatie ben afgepakt. Blauw kan scoren op • 4 rode en 4 blauwe hesjes, verdeeld wordt uitgespeeld. Er kan gescoord het grote doel. De rode speler die de over de beide teams worden door een lijndribbel op de pass geeft, mag daarna gelijk het vak achterlijn. Zodra de rode verdediger in lopen en meehelpen om de bal af In beide organisaties start de blauwe in vak A de bal afpakt, kan hij scoren te pakken. De blauwe spelers worden speler met een dribbel in vak A. Bij de door de rode speler in vak B aan te hierdoor gedwongen om snel te han- linker organisatie mag de rode speler spelen. Zodra de rode verdediger in delen, want er komt een derde ver- vanaf de zijkant het veld in lopen om vak B de bal afpakt, kan hij scoren dediger bij. Na een score, een uitbal te verdedigen en aan de rechterkant door de rode verdediger in vak A aan of een achterbal wisselen de spelers doet de rode speler dat vanaf de ach- te spelen. Nadat er gescoord is, wordt in het veld met de spelers die buiten

www.devoetbal trainer.nl

38-39-40-41_pupillenoefenstof.indd 40 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

het veld staan. Bij D-pupillen kun je deze vorm met buitenspel spelen. De coaching richt zich op het dicht bij elkaar blijven staan en het geven van rugdekking aan elkaar.

Oefening 9 • 8 pylonen • 6 rode en 6 blauwe hesjes, verdeeld over de beide teams 9 • 10 ballen rondom het veld

In beide vakken wordt 4:2 gespeeld, waarbij het viertal kan scoren door de bal 5 keer over te spelen. Het tweetal probeert de bal af te pakken en kan scoren door de trainer aan te spelen die tussen de vakken staat. Na 3 minuten wisselen de 2 rode verde- digers uit vak A met 2 rode aanvallers uit vak B, waardoor er een nieuwe situatie ontstaat. Ook de blauwe ploeg wisselt op dezelfde wijze. Na 3 partijen wint de ploeg die de meeste ballen naar de trainer heeft gespeeld. In deze vorm richt de coaching zich op het bepalen van het juiste mo- ment om samen de bal af te pakken. Blijf eerst samen in het midden en probeer daarna gezamenlijk de bal af te pakken. 10 Oefening 10 • 10 pylonen • 5 rode en 3 blauwe hesjes • 4 ballen in het veld Vier vragen over verdedigen In de cirkel proberen de 5 rode spelers Om in de rust of na afloop van een wedstrijd ge- de 4 ballen in bezit te houden. De 3 richt iets over het verdedigen te kunnen zeggen, blauwe spelers krijgen krijgen de op- kan een trainer de antwoorden op deze vier vragen dracht om de 4 ballen af te pakken en gebruiken: vervolgens in een doeltje te schieten. 1. Worden er veel doelpunten gemaakt door de te- De trainer houdt de tijd bij hoelang genpartij? het duurt voordat alle ballen afgepakt 2. Krijgt de tegenpartij veel kansen? zijn. Zodra een rode speler de bal ver- 3. Komt de tegenpartij eenvoudig bij ons doel in de loren heeft, mag hij zich dus aanbie- buurt? den om de bal van een rode medespe- 4. Lukt het ons vaak om de bal af te pakken? ler te ontvangen. Op het laatst wordt er dus 5:3 gespeeld, waarbij er nog Nadat de trainer deze vragen voor zichzelf heeft maar 1 bal afgepakt hoeft te worden. beantwoord, kijkt hij wat er de volgende keer beter De coaching in deze vorm verschuift zou kunnen. Let hierbij vooral ook op de rol van de van het individueel verdedigen (wan- tegenstander, want die is van invloed. De ene keer neer er nog vier ballen zijn) naar het speel je tegen een ploeg die veel sterker is en een verdedigen als team (wanneer er nog andere keer krijg je zelf veel kansen om te scoren. één bal is).

40 41 De Voetbaltrainer 220 2016

38-39-40-41_pupillenoefenstof.indd 41 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer Tekst: Joep Staps

Structuur bij ontwikkelen speelwijze Verstoren van de opbouw

De Voetbaltrainer heeft regelmatig aandacht voor oefenstof. Vaak komen trainers aan het woord die met behulp van enkele oefenvormen hun werkwijze delen. Het is een goede manier om in de keuken van andere trainers te kijken, en om inspiratie op te doen voor je eigen trai- ningen en oefenstof. In deze rubriek besteden we aandacht aan oefenstof voor verschillende teamfuncties en teamtaken, gericht op de middellange termijn. Deze keer: verstoren van de opbouw bij de tegenstander.

Door het weergeven van een serie Teamfunctie verdedigen doelstelling bij het ontwikkelen van trainingsvormen krijg je als lezer niet In tekening 1 is beschreven en af- de teamfunctie verdedigen) heel snel alleen inzicht in het doel of de werk- gebeeld op welke speelwijze het en agressief of juist geduldig afwach- wijze tijdens een training, maar ook team de opbouw van achteruit van tend en passief. In principe kun je in de opbouw van een trainingsvorm: de tegenstander wil verstoren. Als door middel van een goede uitvoering hoe je één aspect van het voetbalspel de keeper van de tegenstander gaat van de verdedigende speelwijze als op een gestructureerde manier kunt opbouwen van achteruit, is het de be- collectief bepalen welke mogelijkhe- verbeteren tijdens meerdere trainin- doeling om als team zo efficiënt mo- den de tegenstander heeft om op te gen. Met behulp van een planning gelijk te verdedigen door op de juiste bouwen, en hen dus beïnvloeden. Op kun je als trainer goed nadenken over positie te staan om zodoende de spelersniveau is succesvol verdedi- wat je uiteindelijk wilt bereiken, en tegenstander weinig ruimte te geven gen meer afhankelijk van individuele hoe je daar met je team voor gaat en goed samen te werken. Het doel kwaliteiten, maar ook hierbij geldt dat trainen. Je begint vaak makkelijk, en is uiteraard om de bal te veroveren, goede samenwerking als team veel wilt uiteindelijk dat je spelers ook afhankelijk van de omstandigheden bijdraagt aan goed verdedigen. Binnen hetgeen jij voor ogen hebt (het moei- (bijvoorbeeld positie op de ranglijst het jeugdvoetbal moeten spelers leren lijke) beheersen. of stand, kwaliteiten tegenstander, omgaan met de beschikbare ruimte (ten opzichte van hun tegenstander) en de positie van medespelers. Net als binnen de teamfunctie aanvallen Situatieschets gaan we uit van de kracht van het De oefenstof in deze rubriek is niet team, ongeacht de speelwijze van de gebaseerd op één leeftijdscategorie. tegenstander. Wel speelt de samen- De leeftijdsspecifieke kenmerken werking tussen spelers een grotere rol van spelers zijn uiteraard van dan bij het aanvallen. De tegenstan- belang in de omgang en de wijze der heeft namelijk balbezit en kan waarin de oefenvorm kan worden door creatieve oplossingen altijd het aangeboden. Daarom zal in een spel bepalen, en dus op individueel situatieschets worden beschreven niveau met kwalitatief sterke spelers wat de speelwijze is, wat de uit- onder de druk van de beoogde ver- gangswaarden zijn en wat er van dedigende speelwijze uitkomen. Ook spelers wordt verwacht. binnen verdedigen zijn diverse me- 1 thodische stappen mogelijk waardoor

www.devoetbal trainer.nl

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 42 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

spelers van voorspelbare situaties via begint net als tijdens bij de teamfunc- tegenstander tijdens de opbouw van onvoorspelbare situaties uiteindelijk tie aanvallen met basisprincipes en achteruit van de tegenstander wan- zelf moeten herkennen hoe zij zo bouwt je oefenstof langzaam uit naar neer de keeper van de bal heeft en goed mogelijk kunnen verdedigen en de gewenste speelwijze. uitneemt. zo snel mogelijk de bal kunnen ver- overen. Voor dit thema is gekozen voor het Bij een speelwijze waar het gehele verstoren van de opbouw van ach- team inzakt tot halverwege de helft Basisprincipes: methodi- teruit door de keeper van de tegen- van de tegenstander ontstaat een sche stappen stander, met drie trainingsfasen waar overtal in de laatste en middenlinie, Het voordeel van het verdedigen tij- aandacht wordt besteed aan drie ver- terwijl de tegenstander juist een dens de opbouw van achteruit door schillende speelwijzen: overtal heeft bij hun laatste linie (de de keeper van de tegenstander is dat • inzakken bij de opbouw van de te- vleugel- en centrale verdedigers). De je als team kunt bepalen waar je de genstander keeper van de tegenstander kan de tegenstander ruimte geeft. Hiermee • één kant van het veld vastzetten bij bal naar de vleugelaanvallers spelen, beïnvloed je de mogelijkheden en de opbouw van de tegenstander maar hij weet dat daar veel tegen- keuzes van de tegenstander. Bij een • volledig vastzetten bij de opbouw standers staan en weinig ruimte is. speelwijze waarbij een team volledig van de tegenstander Daarom zal deze eerder geneigd zijn inzakt, ontstaat er op andere plaat- Hierdoor wordt op een methodische om een van de spelers in zijn laatste sen op het speelveld ruimte dan bij manier spelers aangeleerd om met linie, die helemaal vrij staan, aan een speelwijze waar een team tijdens steeds meer ruimte te gaan verdedi- te spelen. Doordat de speelruimte het verdedigen iedereen vastzet. De gen, en leren zij om door goede sa- richting eigen helft erg klein is, en de verdedigende speelwijze die je gedu- menwerking op het juiste moment de tegenstander al snel onder druk komt rende het seizoen wilt hanteren kan bal te veroveren. te staan wanneer zij de bal vooruit afhankelijk zijn van de visie, kwali- spelen richting de middenlijn, kan teiten binnen het team, de tegenstan- Teamfunctie verdedigen, goed worden aangeleerd dat het bin- der, en uiteraard van een logische teamtaak storen nen de teamfunctie verdedigen soms methodiek. Zodra je een speelwijze We onderscheiden in dit artikel drie heel goed is om geduldig af te wach- en teamorganisatie hebt bepaald en trainingsfasen. ten tot de tegenstander een moeilijke je volgens een bepaalde visie aan Doelstelling trainingsfase 1: het keuze maakt, die natuurlijk voor het het werk gaat, is het niet reëel om te verbeteren van de samenwerking verdedigende team een kans oplevert verwachten dat spelers direct de ide- tussen de voorste en middenlinie bij om de bal te onderscheppen. ale speelwijze kunnen uitvoeren. Je het inzakken tot halverwege helft

42 43 De Voetbaltrainer 220 2016

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 43 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

1+k : 2

Organisatie • veld is 20 meter lang en 10 meter breed • 2 (pupillen)doelen • 3 hesjes in 2 verschillende kleuren • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te zetten • voldoende ballen bij de opbouwende partij  Inhoud • 1+keeper tegen 2 • 1:1 tegen 2 • speler van de opbouwende partij neemt de bal uit • de verdedigende speler schermt het doel af halverwege het speelveld Tijdens deze eerste trainingsfase wordt spelers aangeleerd dat zij • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te ko- goed positie moeten kiezen tijdens het verdedigen. Spelers wor- men den geprikkeld om eerst goed positie te kiezen ten opzichte van het aanvallende tweetal en te ervaren hoe de speelruimte voor de Coaching tegenstander kan worden verkleind. Door de één-tegen-twee situ- • ‘De verdedigende speler schermt de passlijn af naar de tegen- atie zal de verdediger goed de passlijn moeten afschermen naar de 1+k : 2 stander zonder bal.’ tegenstander zonder bal, en vervolgens de tegenstander met bal • ‘Keeper controleert het doel af en coacht medespelers.’ naar de zijkant moeten dwingen. Vervolgens is het belangrijk dat Organisatie • ‘De verdediger probeert de balbezittende tegenstander één kant de tegenstander wordt gedwongen schuin vooruit (richting zijlijn) w op te dwingen en op het juiste moment (aan de zijkant van het te lopen, waarbij deze niet kan draaien. De verdediger wacht dan veld) de bal te onderscheppen.’ het juiste moment af om de bal te onderscheppen.

2+k : 3

Organisatie • het veld is 30 meter lang en 14 meter breed • 2 (pupillen)doelen • 5 hesjes in 2 verschillende kleuren • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te zetten • voldoende ballen bij de opbouwende partij

Inhoud • 2+keeper tegen 3 • 1:2 tegen 1:2 • speler van de opbouwende partij neemt de bal uit • het verdedigende team schermt het doel af halverwege het speelveld helft komt.’ • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te ko- • ‘De speler die het dichtst bij de bal staat, dwingt de opdribbelen- men de tegenstander teruguit of naar de zijkant, de ander houdt het centrum dicht en geeft rugdekking.’ Coaching • ‘Degene die het dichtst bij de bal staat, wacht geduldig af tot een • ‘De twee verdedigende spelers schermen de passlijn af.’ ingreep leidt tot balbezit en dwingt de tegenstander terug te spe- • ‘De keeper controleert of zij het doel en passlijn goed afscher- len.’ men en coacht medespelers.’ • ‘De twee verdedigende spelers controleren onderlinge afstand Tijdens deze tweede oefenvorm wordt spelers aangeleerd dat zij en zetten druk vooruit zodra de tegenstander richting hun speel- goed positie moeten kiezen tijdens het verdedigen. Spelers worden

www.devoetbal trainer.nl

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 44 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

geprikkeld om eerst goed georganiseerd te gaan staan en het cen- naar de zijlijn te dwingen. De andere verdediger kan juist leren om trum (de ruimte voor het doel) goed af te schermen, om vervolgens goed rugdekking te geven. Om deze oefening goed uit te voeren de tegenstander één kant op te dwingen. Hiervoor is een goede waarbij het verdedigende team de bal kan onderscheppen, krijgt de onderlinge samenwerking vereist, wat soms onnatuurlijk voor opbouwende tegenstander veel ruimte voor de opbouw. Pas op het spelers kan aanvoelen omdat zij een drang hebben naar de bal. In moment dat één tegenstander met bal richting het doel dribbelt, deze vereenvoudigde voetbalvorm in ondertal kunnen spelers er- zal een van de verdedigers in actie komen door wat druk te zetten. varen wat er gebeurt als zij te veel ruimte weggeven en niet goed Pas als de tegenstander in balbezit nadrukkelijk de 1-tegen-1 situa- samenwerken: de tegenstander zal dan eenvoudig kunnen scoren. tie opzoekt, zal een van de verdedigende spelers proberen de bal te Het is voor de verdediger die drukzet op de bal belangrijk om de onderscheppen. Tot die tijd schermen zij geduldig het doel af, en tegenstander geen ruimte te geven om te draaien, en nog meer wachten ze op het moment dat de tegenstander een foutje maakt.

4 : 4+k

Organisatie • het veld is 20 meter lang en 40 meter breed • 2 minidoelen en 1 pupillendoel (of nog 2 minidoelen) • 8 hesjes in 2 verschillende kleuren • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te zetten • voldoende ballen bij de opbouwende partij

Inhoud • 4 tegen 4+keeper • 1:2:1 tegen 1:1:2:1 • keeper van de opbouwende partij neemt de bal uit • het verdedigende team schermt het doel af halverwege het speelveld Tijdens deze oefening leren spelers om onder meer weerstand ge- • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te ko- duldig te blijven en het doel goed af te schermen. Een extra moei- men lijkheid is dat er twee doelen moeten worden verdedigd, waardoor het extra belangrijk is dat het centrum goed wordt afgeschermd. Coaching De meest logisch manier is dat het verdedigende team de tegen- • ‘De verdedigende spelers schermen het doel af.’ stander naar de zijkant dwingt en dat aan één kant van het veld • ‘De keeper controleert of zij het doel goed afschermen en coacht probeert de bal te onderscheppen wanneer de tegenstander dichter medespelers.’ bij een van de twee doelen probeert te geraken om een scorings- • ‘De verdedigende spelers controleren onderlinge afstand en kans te creëren. wachten af tot de tegenstander richting hun speelhelft komt.’ Deze oefenvorm is door het aantal spelers alweer moeilijker dan de • ‘De speler die het dichtst bij de bal staat, dwingt de opdribbelen- eerste vorm, maar blijft overzichtelijk. Hierdoor kunnen zij leren de tegenstander teruguit of naar de zijkant, de anderen houden samenwerken en een juiste onderlinge afstand bewaken. het centrum dicht en geeft rugdekking.’ • ‘Degene die het dichtst bij de bal staat, wacht geduldig af tot een ingreep leidt tot balbezit en dwingt de tegenstander terug te spe- len.’ • ‘De twee doelen worden altijd afgeschermd, het juiste moment om de bal te onderscheppen is er alleen als de doelen goed wor- den afgeschermd.’ • ‘Coach je medespeler wanneer deze druk kan zetten om de bal te onderscheppen.’

44 45 De Voetbaltrainer 220 2016

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 45 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

Doelstelling trainingsfase 2: het verbeteren van het storen 3 : 4 tijdens de opbouw van achter- uit van de tegenstander door Organisatie de voorste en middenlinie, aan • veld is 40 meter lang en 18 meter één kant van het veld wanneer breed de keeper de bal heeft en uit- • 2 minidoelen neemt. • 7 hesjes in 2 verschillende kleuren • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te Bij een speelwijze waar één zetten kant wordt vastgezet, kan het • voldoende ballen bij de opbouwende verdedigende team beïnvloeden partij welke spelers van de tegen- stander betrokken zullen raken Inhoud bij de opbouw van achteruit. • 3 tegen 4 Dit kan een voordeel opleveren • 1:2 tegen 1:2:1 wanneer één vleugelverdediger • speler van de opbouwende partij neemt de bal uit niet zo goed kan opbouwen, of • het verdedigende team zet één kant vast het verdedigende team moeite • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te komen heeft met onvoorspelbare si- tuaties. Als de tegenstander Coaching toch een andere keuze maakt • ‘Het verdedigende team laat één tegenstander vrij bij de opbouw.’ dan de door het verdedigende • ‘Keeper en medespelers controleren of iedereen het doel goed afschermt en één kant wordt team geboden optie, is er min- vrijgelaten.’ der ruimte (dus makkelijker) • ‘Zodra de bal naar de tegenstander gaat, anticipeert het gehele team door de ruimte aan één te verdedigen dan bij volledig kant van het speelveld klein te maken.’ vastzetten. • ‘De speler die het dichtst bij de bal staat, zet druk en probeert de bal af te pakken.’ • ‘Wanneer de bal terug gaat naar de keeper, neemt het verdedigende team zo snel mogelijk zijn positie weer in, waarbij zij het doel opnieuw afschermen.’

Voordat spelers deze speelwijze goed kunnen uitvoeren moeten zij ervaren hoe ze de keuzes van de tegenstander kunnen beïnvloeden door op een goede manier positie te kiezen. Binnen 3-tegen-4 heeft de vrije opbouwende tegenstander een aantal keuzes: opdribbelen, overspelen of een doelpoging ondernemen. Het verdedigende team zal daarom eerst, net als bij de speelwijze waarbij men inzakt, het doel afschermen en weinig ruimte bieden in het centrum. Op die manier wordt de kans op een doelpoging klein, en zal de opbouwende tegenstander eerder een andere keuze maken. Als het verdedigende team te dicht bij zijn directe tegenstanders staat, zal de vrije balbezittende tegenstander al snel kiezen voor op- dribbelen: hij heeft geen tegenstander en ziet weinig andere mogelijkheden die weinig risicovol zijn. Het resultaat is dat het verdedi- gende team zich zou moeten opstellen zodat het lijkt alsof de opbouwende tegenstander één beste keuze heeft: de bal inspelen naar de vrijstaande medespeler. De speler rechts- of linksvoor zou heel duidelijk moeten laten zien dat er voor de keeper ruimte is om op te bouwen. Als dat gebeurt, moet het verdedigende team direct anticiperen en proberen de bal te onderscheppen door druk te zetten op de speler die zij juist vrij hebben gelaten.

5(+k) : 6+k 7+k : 8+k

Organisatie Organisatie • het veld is 60 meter lang en 30 meter breed • het veld is 80 meter lang en 40 meter breed • 2 (pupillen)doelen • 2 doelen • 11 hesjes in 2 verschillende kleuren • 15 hesjes in 2 verschillende kleuren • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te zetten • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te zetten • voldoende ballen bij de opbouwende partij • voldoende ballen bij de opbouwende partij

Inhoud Inhoud • 5+keeper tegen 6+keeper • 8 tegen 9 • (1):3:2 tegen 1:3:3 • 1:1:3:3 tegen 1:4:3:1 • keeper van de opbouwende partij neemt de bal uit • keeper van de opbouwende partij neemt de bal uit

www.devoetbal trainer.nl

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 46 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

• het verdedigende team zet één kant vast • het verdedigende team zet één kant vast • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te ko- • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te ko- men men

Coaching Coaching • ‘Het verdedigende team laat één tegenstander vrij bij de op- • ‘ Het verdedigende team laat één tegenstander vrij bij de opbouw.’ bouw.’ • ‘Keeper en medespelers controleren of iedereen het doel goed • ‘Keeper en medespelers controleren of iedereen het doel goed afschermt en één kant wordt vrijgelaten.’ afschermt en één kant wordt vrijgelaten.’ • ‘Zodra de bal naar de tegenstander gaat, anticipeert het gehele • ‘Zodra de bal naar de tegenstander gaat, anticipeert het gehele team door de ruimte aan één kant van het speelveld klein te ma- team door de ruimte aan één kant van het speelveld klein te ma- ken.’ ken.’ • ‘Speler die het dichtst bij de bal staat, zet druk en probeert de bal • ‘Speler die het dichtst bij de bal staat, zet druk en probeert de bal af te pakken.’ af te pakken.’ • ‘Wanneer de bal terug gaat naar de keeper, neemt het verdedi- Trainingsvorm om het afdekken van passlijnen te oefenen. • ‘Wanneer de bal terug gaat naar de keeper, neemt het verdedi- gende team zo snel mogelijk hun positie weer in, waarbij zij het gende team zo snel mogelijk zijn positie weer in, waarbij zij het doel opnieuw afschermen.’ doel opnieuw afschermen.’ • ‘De twee aanvallende spelers moeten elkaar rugdekking geven • ‘De twee aanvallende spelers moeten elkaar rugdekking geven om het centrum af te schermen’ om het centrum af te schermen.’ • ‘De medespelers coachen wanneer er drukgezet gaat worden, of wanneer er drukgezet moet worden. Men moet anticiperen door Ten opzichte van de eerste oefenvorm bij deze trainingsfase (3-te- korter te verdedigen en de bal af te kunnen pakken.’ gen-4) wordt deze oefenvorm door extra spelers moeilijker: meer spelers zijn betrokken om één kant vast te zetten en de andere Binnen deze oefenvorm is het belangrijk dat alle linies goed met kant open te laten, en het speelveld is groter waardoor er beter elkaar samenwerken. Er ligt ruimte aan de zijkanten van het speel- moet worden samengewerkt. In deze oefenvorm speelt het verde- veld, waardoor het verdedigende team de speelruimte goed moet digende team met een ondertal. Als tussenstap is het ook mogelijk verkleinen en met z’n allen op het juiste moment druk moeten om 6-tegen-6 te spelen, waarbij één speler in de voorste linie van zetten om succesvol de bal te onderscheppen. Nu de afstanden het verdedigende team inzakt. Het voordeel van 6-tegen-6 spelen is groter zijn, ervaren spelers hoe zij zich ten opzichte van hun te- dat het voor het verdedigende team makkelijker is omdat iedereen genstander en medespelers kunnen opstellen. De looplijn van de een tegenstander heeft en er geen directe tegenstanders moeten spits is hierbij van groot belang omdat de bal niet teruggespeeld worden overgenomen wanneer er druk wordt gezet op de tegen- mag worden naar het centrum, de bedoeling is de bal aan de zij- stander met bal. De looplijn van de twee aanvallers is hierbij van kant van het speelveld te onderscheppen. Hiervoor zal vanuit het groot belang omdat de bal niet teruggespeeld mag worden naar het centrum richting bal voldoende druk moeten worden uitgevoerd, centrum, de bedoeling is de bal aan de zijkant van het speelveld te en het hele team naar één kant bewegen. Daarnaast is de spits van onderscheppen. Daarnaast is het noodzakelijk dat alle medespelers de tegenpartij een extra aanspeelpunt die weliswaar een directe te- de speelruimte verkleinen: aan de balkant kort op de tegenstander genstander heeft, maar wel een extra dimensie vormt in het verde- en de bal. Aan de andere kant door middel van rugdekking en het digen. Bijvoorbeeld wanneer er rugdekking gegeven moet worden, kantelen naar de balkant. De directe tegenstander mag hierbij wat of wanneer een medespeler bij een 1-tegen-1 situatie wordt uitge- meer worden losgelaten. speeld en een medespeler druk moet zetten op de bal.

46 47 De Voetbaltrainer 220 2016

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 47 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

Doelstelling trainingsfase 3: het verbeteren van de samenwer- 4(+k) : 5+k king tijdens het verstoren van de opbouw van achteruit van de Organisatie tegenstander door de voorste en • het veld is 40 meter lang en 18 middenlinie, door de tegenstander meter breed vast te zetten wanneer de keeper • 2 (pupillen)doelen de bal heeft en uitneemt. • 9 hesjes in 2 verschillende kleuren • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te Het vastzetten van de tegenstan- zetten der is een goede manier om de bal • voldoende ballen bij de opbouwende te veroveren als je 1-tegen-1 duels partij kunt winnen, ook wanneer er een relatief grote ruimte verdedigd Inhoud moet worden. Een gevaar kan zijn • 4(+keeper) tegen 5+keeper dat de beschikbare ruimte achter • (1:)2:2 tegen 1:3:2 de laatste linie door de aanval- • keeper van de opbouwende partij neemt de bal uit lende tegenstander bij omschake- • het verdedigende team zet de tegenstander vast ling wordt benut, waardoor onder • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te komen andere rekening moet worden gehouden met snelle tegenstan- Coaching ders. Ook binnen deze speelwijze • ‘Het verdedigende team zet de tegenstander vast tijdens de opbouw van achteruit.’ is de positie van de voorste linie • ‘Keeper en medespelers controleren of iedereen de tegenstander afschermt en onderlinge af- van het verdedigende team be- standen niet te groot worden waardoor ruimte kan ontstaan voor de tegenstander.’ palend voor het succes van het • ‘Zodra de bal naar de tegenstander gaat, anticipeert het gehele team door de ruimte aan één verdedigen. Staat de voorste linie kant van het speelveld klein te maken.’ niet goed, dan kan er eenvoudig • ‘Speler die het dichtst bij de bal staat zet druk en probeert de bal af te pakken.’ worden opgebouwd en zal de te- • ‘Wanneer de bal terug gaat naar de keeper, wordt een keuze gemaakt tussen drukzetten of genstander door de beschikbare opnieuw positie innemen: het verdedigende team neemt dan zo snel mogelijk hun positie speelruimte gemakkelijk onder de weer in waarbij het eigen doel wordt afgeschermd.’ druk kunnen uitspelen. Daarnaast zijn ook de positie en handelingen De twee spelers in de voorste linie van het verdedigende team spelen in een ondertal, en moe- van de middenvelders belangrijk. ten proberen zich zo op te stellen dat geen van hun drie tegenstanders gemakkelijk is aan te Zij kunnen tevens de voorste linie spelen. Daarbij moeten zij ook het centrum afschermen. coachen. Hetzelfde geldt voor de De tegenstander wordt hierdoor gedwongen te bewegen zonder bal, maar zal bij een goede achterhoede, die de gehele situ- positionering van het verdedigende team ook sneller onder druk worden gezet. Dat levert voor atie goed kan overzien en tevens het te coachen team kansen op om de bal te onderscheppen. Zowel door veel druk te zetten, als een overtalsituatie heeft waar zij door het anticiperen op fouten van de tegenstander. hun teamgenoten mee kunnen ondersteunen.

7+k : 8+k 9+k : 10+k

Organisatie Organisatie • het veld is 80 meter lang en 40 meter breed • het veld is 100 meter lang en 50 meter breed • 2 doelen • 2 doelen • 15 hesjes in 2 verschillende kleuren • 18 hesjes in 2 verschillende kleuren • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te zetten • hoedjes in 1 kleur om het veld uit te zetten • voldoende ballen bij de opbouwende partij • voldoende ballen bij de opbouwende partij

Inhoud Inhoud • 7+keeper tegen 8+keeper • 9+keeper : 10+keeper • 1:1:3:3 tegen 1:4:3:1 • 1:3:3:3 tegen 1:4:3:3 • keeper van de opbouwende partij neemt de bal uit • keeper van de opbouwende partij neemt de bal uit • het verdedigende team zet de tegenstander vast • het verdedigende team zet de tegenstander vast • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te ko- • de tegenstander (aanvallende team) probeert tot scoren te ko- men men

www.devoetbal trainer.nl

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 48 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

Coaching Coaching • ‘Het verdedigende team zet de tegenstander vast tijdens de op- • ‘Het verdedigende team zet de tegenstander vast tijdens de op- bouw van achteruit.’ bouw van achteruit.’ • ‘Keeper en medespelers controleren of iedereen de tegenstander • ‘Keeper en medespelers controleren of iedereen de tegenstander afschermt en onderlinge afstanden niet te groot worden waar- afschermt en onderlinge afstanden niet te groot worden waar- door ruimte kan ontstaan voor de tegenstander.’ door ruimte kan ontstaan voor de tegenstander.’ • ‘Zodra de bal naar de tegenstander gaat, anticipeert het gehele • ‘Zodra de bal naar de tegenstander gaat, anticipeert het gehele team door de ruimte aan één kant van het speelveld klein te ma- team door de ruimte aan één kant van het speelveld klein te ma- ken.’ ken.’ • ‘Speler die het dichtst bij de bal staat zet druk en probeert de bal • ‘Speler die het dichtst bij de bal staat, zet druk en probeert de bal af te pakken.’ af te pakken.’ • ‘Wanneer de bal terug gaat naar de keeper, wordt een keuze • ‘Wanneer de bal terug gaat naar de keeper, wordt een keuze gemaakt tussen drukzetten of opnieuw positie innemen: het ver- gemaakt tussen drukzetten of opnieuw positie innemen: het ver- dedigende team neemt dan zo snel mogelijk hun positie weer in dedigende team neemt dan zo snel mogelijk zijn positie weer in waarbij het eigen doel wordt afgeschermd.’ waarbij het eigen doel wordt afgeschermd.’ • ‘De keuze om druk te zetten of opnieuw positie in te nemen • ‘De keuze om druk te zetten of opnieuw positie in te nemen moet goed worden gecommuniceerd, zodat de ruimten klein blij- moet goed worden gecommuniceerd, zodat de ruimtes klein blij- ven.’ ven.’ • ‘Durf de tegenstander aan de andere kant van het speelveld los • ‘Durf de tegenstander aan de andere kant van het speelveld los te laten.’ te laten.’ • ‘Controleer goed of binnen de linie, maar ook of elke linie afzon- Net zoals bij 4-tegen-5 met keepers, is het goed positioneren bij derlijk zo staat opgesteld dat er alleen ruimte ontstaat waar het deze oefenvorm van belang. Een extra dimensie is het toevoegen team de bal wil veroveren.’ ‘Het eerste doelpunt van ons tegen Chelsea is een schoolvoorbeeld van van een extra linie door middel van de spits en centrale verdedi- hoe wij willen trainen en spelen als we de lange bal willen spelen.’ ger. Daarnaast ligt er veel ruimte aan de zijkanten van het veld. Deze oefenvorm is in eerste instantie bedoeld als laatste vorm voor Kenmerkend voor het vastzetten van de tegenstander is dat er het vastzetten van de tegenstander, maar kan ook worden gebruikt meer ruimte wordt weggegeven dan wanneer het verdedigende om de drie verdedigende speelwijzen afwisselend te trainen in team zou inzakken. Het wordt voor de tegenstander moeilijker op onvoorspelbare situaties. Als het voor het verdedigende team te te bouwen, maar voor het te coachen team ook moeilijker omdat moeilijk is, kan een extra speler worden toegevoegd waardoor het zij grotere ruimte moeten verdedigen. Timing, of het drukzetten op 11-tegen-11 wordt. Om het extra uitdagend te maken voor het te het juiste moment, is hierbij van belang. coachen team, kan worden gekozen voor 10-tegen-11, maar enkel als spelers de speelwijze goed beheersen. In de tekening staan drie rode passlijnen van de keeper. Als het verdedigende team goed staat opgesteld, zijn dit moeilijk te spelen ballen. Op de helft van de tegenstander zal er door goede positionering en door te anti- ciperen, snel druk worden gezet en kan de bal worden veroverd. Op eigen helft is de bal relatief lang onderweg, en moet het ver- dedigende team zo snel mogelijk in positie komen om direct druk te zetten op de tegenstander die de bal ontvangt, en potentiële afspeelmogelijkheden daaromheen. Daarnaast moet het centrum worden afgeschermd, zodat een vrije doorgang richting het doel niet mogelijk is.

48 49 De Voetbaltrainer 220 2016

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 49 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer

Methodiek teamfunctie verdedigen • Speelveld groter/kleiner maken • (Tijds)druk • Grootte van het doel • (Geen) keeper bij het te coachen team • Meer/minder spelers in de organisatie • Gecontroleerde situaties (elke bal uitnemen bij de keeper) naar ongecontroleerde situatie (bal uitnemen waar deze uit- ging. Ook tegenstander mag de bal uitnemen) • Wijze van coaching (actief tot passief, situatief of individueel, focus op hoofdzaken of details, spelers zonder bal of met bal, tegenstander) • Buitenspel

Algemene coachings- met het drukzetten wanneer de Opbouwende team: opmerkingen speelwijze dat vraagt. • Opbouw van achteruit van de kee- Verdedigende team: • (Centrale) verdedigers: bewaak per naar de achterhoede of het • Spits en vleugelaanvallers: dwing de teamorganisatie en speelwijze middenveld. Naar gelang de pro- de tegenstander naar één kant, of van zowel de voorhoede, de me- gressie van het verdedigende team, positioneer je zo dat de opbouw despelers op het middenveld en kan af en toe ook een lange bal van de tegenstander wordt vastge- in de achterste linie. Wanneer een worden gegeven maar dat is zeker zet (afhankelijk van de speelwijze). tegenstander op het middenveld in de beginfase niet wenselijk. Het Kijk goed of de afstand ten opzichte doorbreekt in de as van het veld, opbouwende team moet goed in van je tegenstander en ten opzichte altijd onder druk zetten. Als een positie staan, voordat de keeper de van je medespelers klopt met de tegenstander aan de zijkant balbe- bal kan inspelen. Ook hierbij geldt: afgesproken speelwijze. Vleugel- zit heeft, kan het verstandig zijn de keeper kan onvoorspelbare situ- aanvallers kunnen afhankelijk van deze voor je te houden. Belangrijk aties creëren door de bal sneller in de speelwijze de tegenstander een is altijd goed met elkaar te com- te spelen. beetje loslaten en de speelruimte municeren wanneer er wordt door- verkleinen (inzakken, één kant gedekt, en welke speelwijze wordt vastzetten). Daarnaast kan een gehanteerd. voorhoedespeler beslissen en aan • Keeper: bewaak de teamorgani- zijn medespelers aangeven wan- satie tijdens de opbouw van de neer men druk gaat zetten en op tegenstander, speel de bal op coach welke manier: kies het juiste mo- je medespelers. Beoordeel of de ment om druk te zetten. Zet druk speelwijze goed wordt uitgevoerd met zijn allen, maar durf te wach- en help waar mogelijk door te coa- ten met het drukzetten wanneer de chen. speelwijze dat vraagt. Videobeelden van veel van de • Middenvelders: bewaak de teamor- Technisch verdedigen: trainingsvormen uit dit artikel ganisatie en speelwijze van zowel • ‘Laag blijven en wat door de knieën zijn te vinden in Mediatheek en de voorhoede als de medespelers bij een 1:1 situatie, zodat je snel TrainingsPlanner van De Voetbal- op het middenveld. Op het mid- kunt draaien/keren.’ trainer. denveld moet kort worden verde- • ‘Dwing je tegenstander één kant op digd zodat de bal niet vooruit kan door schuin op te stellen in de rich- worden gespeeld. De weg naar het ting waar je de bal wilt veroveren. ‘ eigen doel moet altijd worden afge- • ‘Maak je breed, maar let op het ge- schermd. Indien nodig, doordekken bruik van je handen.’ op doorbrekende tegenstanders. • ‘Zorg dat je altijd schuin staat op- Altijd druk op de bal. Zet druk met gesteld zodat je de bal en je tegen- zijn allen, maar durf te wachten stander ziet.’

www.devoetbal trainer.nl

42-43-44-45-46-47-48-49-50_verdedigenmethodiek.indd 50 01-09-16 12:03 De JeugdVoetba lTrainer De ouders van de spelers

‘Er mag geen excuus zijn om veilig en gezond je favo- riete sport te beoefenen, je te ontwikkelen als talent of uit te groeien tot topsporter’. Dit is een van de slogans van www.geenexcuus.org van het Nationaal Fonds Sportontwikkeling. Op Twitter kwam de redac- tie regelmatig inspirerende affiches tegen om trainers, coaches, ouders en/of sportende kinderen aan te spre- ken. In deze editie van De JeugdVoetbalTrainer zetten we een aantal affiches op een rij die gericht zijn op de ouders in de club.

50 51 De Voetbaltrainer 220 2016

51-52-53_geenexcuusposter.indd 51 01-09-16 11:52 De JeugdVoetba lTrainer

1+k : 2

Organisatie w

www.devoetbal trainer.nl

51-52-53_geenexcuusposter.indd 52 01-09-16 11:52 De JeugdVoetba lTrainer

52 53 De Voetbaltrainer 220 2016

51-52-53_geenexcuusposter.indd 53 01-09-16 11:52 COACHES BETAALD VOETBAL INTEGER DESKUNDIG PROFESSIONEEL

Coaches Betaald “Passie voor voetbal” Voetbal

“Coaches Betaald Voetbal is de vak- passie voor voetbal. Deze passie voor vereniging van gediplomeerde trainer/ voetbal komt binnen en buiten de lijnen tot coaches, werkzaam in het Nederlandse uiting en willen we graag delen. Coaches Betaald Voetbal alsmede voor leden Betaald Voetbal neemt ook op sociaal werkzaam in het buitenland. In het maatschappelijk gebied haar verantwoor- wordt de CBV gezien als hèt voorbeeld van aansturen en uitvoeren van ons voet- delijkheid en zet haar kennis en ervaring een goed georganiseerde belangenvereni- balbeleid laten we ons leiden door in voor mens en samenleving. ging voor de professionele trainer/coach. Nederlandse deugden: een goede infra- Het is een gezamenlijke taak om deze sta- structuur, een cultuur van overleg, ken- Onze vaste kerntaken: tus te handhaven en daar waar mogelijk te nis van de internationale voetbalwereld, 1. Het verbeteren van de kwaliteit van het verbeteren. Het consequent naleven van een groot netwerk, ons idee over oplei- voetbal in zijn algemeenheid en van het statuten, huishoudelijk reglement en van den, ontwikkelen en presteren.” betaald voetbal in het bijzonder; de afgesproken gedragscode en erecode is daarbij van het grootste belang. CBV – visie 2. Het verder ontwikkelen en professiona- Daarnaast staat de CBV voor Sportiviteit Coaches Betaald Voetbal is een goed liseren van het vak van trainer/coach met en Respect. Met in het achterhoofd de belangenbehartiger van en voor haar alle te onderscheiden disciplines en voet- gedachte dat voetbal voor iedereen is en leden. Ze manifesteert zich als een vaste baltechnische functies; van iedereen, wil de CBV een vereniging en betrouwbare waarde in het Betaald zijn met oog voor (mede-) mens en maat- Voetbal. Ze is volwaardig gesprekspartner 3. Het bewaken en waar mogelijk verbete- schappij. Coaches Betaald Voetbal is Meer van de KNVB, clubs en andere belangen- ren van het imago van Betaald Voetbal in dan Voetbal. organisaties. Ze biedt zich aan als advies- zijn algemeenheid en de trainer/coach in orgaan en kenniscentrum voor overheid, het bijzonder; business partners en overig bedrijfsleven. In onze visie is prioriteit gegeven aan 4. Het optimaal behartigen en bewaken kwaliteit en professionaliteit in opleiden, van de belangen van de leden. CBV ontwikkelen, gedrag en presteren. Postbus 1 8000 AA Zwolle Coaches Betaald Voetbal als Bezoekadres: Hogeland 10 CBV – missie belangenvereniging 8024 AZ Zwolle De CBV is de cultuurdrager van het De CBV is een stabiele en sterke organisa- Telefoon: 088 850 8610 Nederlands voetbal en de bewaker van tie en telt momenteel meer dan 500 leden. Fax: 088 850 8613 de Hollandse school. De CBV en haar Zij heeft aanzien en een groot draagvlak E-mail: [email protected] leden kenmerken zich door een extreme in het betaald voetbal. In het buitenland Website: www.coachesbv.nl

Onze partners Iedereen heeft Voetbaltalent SAMEN TALENT ONTWIKKELEN

nummer nummer 33

‘Trouw aan cultuur, eisen van vandaag toevoegen’

‘Eén uniek talent in je team is niet meer voldoende’

‘Internationaal moeten alle spelers technisch optimaal vaardig zijn’

Jelle Goes, Technisch Manager KNVB Over Winnaars van Morgen

trainers.voetbal.nl De Voetbaltrainer 220 2016

55_coverknvb.indd 55 01-09-16 11:52 WINNAARS VAN MORGEN Tekst: Ruud Doevendans en Paul Geerars

Jelle Goes, Technisch Manager Nationale Jeugdteams, over Winnaars van Morgen ‘Trouw aan cultuur, eisen van vandaag toevoegen’

Eerst was er het congres in Utrecht, december 2014. Toen, op het oog, werd het stil. Niets was minder waar, want achter de schermen werkte de KNVB in diverse projectgroepen, waarin ca. zeventig trainer-coaches, Technisch Directeuren, scouts en Hoofden Jeugdopleidingen zitting hadden, aan een masterplan voor de toekomst. Dit rapport voor het Nederlandse voetbal is er inmiddels: Winnaars van Morgen. Een plan te om- vangrijk om in één editie van ons vakblad te behandelen. Daarom nu een inleiding, en nadere artikelen over de afzonderlijke aandachtsgebieden in de komende afleveringen. Aan het woord Jelle Goes, Technisch Ma- nager en een van de drijvende krachten achter het rapport.

Als Nederland niet rap betere re- bijster goed met ons voetbal op het we, wat moet beter en hoe gaan we sultaten gaat halen in de Europese hoogste niveau. dat doen? Goes geeft de aftrap voor clubtoernooien, raakt het over twee Jelle Goes, Technisch Manager sinds een serie artikelen die u de komende seizoenen de vaste plek voor de kam- 2013, hoef je het niet te vertellen: “Het edities in De Voetbaltrainer zult aan- pioen in de Champions League kwijt. WK-succes leidde even af, maar we treffen: verplichte kost voor iedereen Dan moet ook de Nederlandse titel- wisten al eerder wat de tendens was. die een rol vervult binnen de voet- houder via de kwalificatieronden zijn Zelfs al was Nederland daar wereld- balwereld, want er gaat het nodige stekje afdwingen. En hoe die veelal kampioen geworden, dan nog hadden veranderen. verlopen (gedurende de laatste tien we de besloten om ons voetbal onder seizoenen haalde zelden een Neder- de loep te nemen.” Er moet een conti- Onze toptalenten gaan doorgaans vroeg landse deelnemer via de kwalificaties nue doorstroom van talenten komen, naar het buitenland, onze internationals de poulefase) is maar al te duidelijk. die kwalitatief aansluiten bij wat op niet meer naar buitenlandse topclubs, En het WK 2014 mocht dan onver- topniveau gevraagd wordt. Daartoe onze Eredivisie kalft af. Is het niet gewoon wacht een spectaculair resultaat op- werd het hele voetballandschap ge- een kwestie van geld? leveren, het EK 2012 deed dat bepaald analyseerd: op spelers- en teamni- Jelle Goes: “Onmiskenbaar speelt geld niet en voor de versie van 2016 wist veau, ten aanzien van de trainers en een rol. We hebben gezien dat de Oranje zich niet eens te kwalificeren. met betrekking tot de competities begrotingen van onze eredivisieclubs Het gaat, eufemistisch gesteld, niet die de KNVB aanbiedt. Waar staan heel stabiel zijn gebleven, de andere

www.devoetbal trainer.nl

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 56 02-09-16 08:37 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

Foto: KNVB Media Arrigo Sacchi en Jelle Goes.

landen spoten bij ons vandaan. Wij zijn dus niet in staat topcontracten te bieden. Maar dat mag nooit een reden zijn om je hoofd af te wenden als het gaat om opleiden. Talentherkenning en opleiding zijn veel minder afhan- kelijk van vele miljoenen.”

Wat zijn de concrete resultaten geweest van het congres van 2014? Jelle Goes: “Allereerst zijn daar elf speerpunten uit gekomen, zaken waar het Nederlandse voetbal zich op zou moeten richten om zichzelf te kunnen verbeteren. We hebben toen bewust niet de fout gemaakt door als KNVB, vanuit een ivoren toren, te willen be- palen wat we moesten doen. Er is erg

Online: trainers.voetbal.nl 56 57 De Voetbaltrainer 220 2016

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 57 02-09-16 08:37 aanvallend, dominant en creatief voetbal zijn universele waarden gewor- den; het Nederlandse voetbal is stil blijven staan, fysiek, technisch, maar ook qua tempo, (winnaars)mentaliteit en zeker in verdedigend opzicht.

WINNAARS VAN MORGEN Nederland breidde bestaande ideeën uit en heeft het voetbal “veranderd in een werkelijke teamsport. Daarmee heeft het anderen de ogen geopend. Het Nederlandse voetbal was altijd vooruitstrevend,

veel kennis en kunde aanwezig in het VOETBALCULTUUR DE NEDERLANDSE Nederlandse voetballandschap. We revolutionair, positief en heeft fantastische spelers voortgebracht. hebben gevraagd om met elkaar te be- Dat revolutionaire is verdwenen. Nederlandse spelers worden alleen spreken, binnen die elf speerpunten: opgeleid in aanvallen en opbouwen. Andere teams kunnen zich daar ? 1. Wat is de huidige situatie, 2. Wat makkelijk op instellen, jullie creëren zo moeilijkheden voor jezelf. ? is de probleemanalyse, 3. Wat zijn de Er wordt zwak verdedigd, er is weinig beweging zonder bal, de linies aanbevelingen en 4. Wat zijn de acties zijn niet kort en compact genoeg en de passie ontbreekt wel eens die moeten worden ondernomen en bij jullie spelers. de verantwoordelijkheden? Daarnaast - Arrigo” Sacchi hebben we zelf veel gesprekken en in4- terviews gehouden, zowel in binnen- als buitenland, waarbij de bereidheid om mee te denken enorm is geweest. en wat daarvanToch, de resultaten hoewel hetzijn gatge- tussenkomst de eruit?Eredivisie Als je endat deweet, buitenlandse kun je uit- topcompe- Vanaf het begin van 2016 zijn we alle weest. Denk daarbijtities nietelk jaaraan grotercongres wordt,- tekenen: vond de waar grote staan meerderheid we, waar moeten van wede aanwezigen informatie gaan bundelen.” sen in de groottedat van er datgeen van reden decem was- om naartoe,afstand wat te nemenmoeten we van daarvoor de (niet doen? nader omschre- ber 2014, maar ven)in iets Nederlandse bescheidener voetbalcultuur. Jelle Goes: Bij “Niemand de stemming weet ‘Moetprecies Nederland hoe vast- Het rapport ‘Winnaars van Morgen’ is er settings. Destijdshouden zaten aanwe met de eigenzo voetbalcultuur’een voetbalwedstrijd was de uitslag: er in 2030 88% uit ‘ja’,zal 12% ‘nee’. gekomen. Hoe wordt dit verder gemoni- ongeveer het hele voetballandschap zien, maar je ziet natuurlijk wel ont- tord? bij elkaar, toekomstig zal zich dat wikkelingen waar niemand aan voor- Jelle Goes: “Het rapport in een le- beperken tot deTijdens kern van het de congresbeleids- werdbij verwezen kan gaan. naarTeams de zijn situatie er steeds in Duitsland.be- Daar vend document. Ieder jaar zullen we bepalers.” zijn de afgelopen jaren in terhoog in geworden tempo duizenden om compact nieuwe te verde trainers- opge- met een nieuw congres komen om leid, die op een nieuwe manierdigen, scouten dus de ruimtes en opleiden worden waardoor steeds geen talent te bespreken wat we gedaan hebben Hoe ziet de voetbalwedstrijdmeer ongezien van de blijft. toe- Spelerskleiner. die Daardoorvroeger werdenwordt het overgeslagen spel vanwege gebrek aan kracht en inhoud, worden nu wel opgepikt, omdat veel meer de nadruk wordt gelegd op hun technische en tactische kwaliteiten. Daar-

WINNAARS VAN MORGEN VAN WINNAARS door heeft het Duitse voetbal inmiddels meer Nederlandse trekken (lees: Wedstrijd van de toekomst aanvallend, creatief, dominant) gekregen dan het Nederlandse voetbal We vatten de trends in de teamfuncties verdedigen, omschakelen en aanvallen als volgt samen in de beschrijving van zelf. Zo’n toevoeging moet ook in Nederland worden gemaakt, alleen om- de wedstrijd van de toekomst: gekeerd: niet alleen kijken naar technische en tactische kwaliteiten, maar Verdedigen: ook naar fysieke en mentale kracht. Niet alleen aanvallers opleiden, maar • vaker dan nu spelen teams compacter, met de linies dichterook verdedigers. op elkaar, en Maar opereren vooral: ze spelersvanaf eigen die alleshelft; geven om te winnen. • er wordt meer vanuit een positie of zone verdedigd; •  iedere speler draagt bij aan verdedigen; verdedigen is teamwork geworden; 48 • er wordt agressief en veel druk op de bal gegeven, waardoor er voor de tegenstander nog minder tijd is om te hande- len.

Omschakelen: • er wordt in een zeer hoog tempo omgeschakeld van verdedigen naar aanvallen; • er wordt in een zeer hoog tempo omgeschakeld van aanvallen naar verdedigen, waarbij meer spelers betrokken zijn.

Aanvallen: • er wordt vaak in een wisselende formatie gespeeld en ook in de speelstijl wordt gevarieerd; • het accent ligt op het creëren en benutten van de operationele ruimtes; • waar de bal zich bevindt wordt een overtal van spelers gecreëerd; • spelers, met name de middenvelders en spitsen, wisselen intensiever van positie; • de backs zijn zeer aanvallend ingesteld, waardoor er ook sprake zal zijn van een toenemend aantal voorzetten vanaf de flanken; • het aantal passes per team gaat omhoog, waarbij het positiespel meer over de grond plaatsvindt; • er is langer balbezit op de helft van de tegenpartij; • de opbouw start vaker in de as van het veld en blijft daar ook; op de helft van de tegenpartij worden de zijkanten ge- zocht en benut; • aanvallende acties worden met een steeds hogere explosiviteit uitgevoerd, waardoor het speltempo omhoog gaat.

www.devoetbal trainer.nl

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 58 02-09-16 08:37 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden � Infographic omzet van clubs in Europa Nederland Duitsland Engeland Spanje Jelle Goes: “Dat klopt. Maar zij verde- Italië Frankrijk digen wel weer massaal en dus maken zij de ruimtes voor de tegenstander 4.500 erg klein. Je ziet dat vrijwel alle teams 4.000 OMZET op topniveau momenteel in staat 3.500 zijn om heel compact te verdedigen, 3.000 waar dan ook op het veld. En dat ver- 2.500 eist genoeg spelers die hiermee uit 2.000 de voeten kunnen, die dus vaardig 1.500

1.000 zijn in die kleine ruimte. Maar als je

500 het hebt over diepgang in de passing

0 creëren, dan heb je gelijk en moeten 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 we constateren dat we daar – ook en Omzet clubs per land (x miljoen euro) vooral in de opleiding – veel beter in moeten worden. Maar dat geldt ook Nederland Turkije voor andere handelingen aan de bal. Rusland 2 België Op topniveau zijn spelers tegenwoor- Portugal dig vaak in staat om met één of zelfs Oekraïne twee spelers die hen onder druk zet- 1.000 ten, weg te draaien. Daar heb je de 900 OMZET 800 elementen sneller denken en sneller

700 handelen terug, als individu maar

600 ook op teamniveau. Op internationaal

500 niveau moeten alle spelers binnen 400 het team technisch optimaal vaardig 300 zijn, tot aan het hebben van scorend 200 vermogen toe. Kijk maar eens naar de 100 functie van de rechts- en linksback, 0 hoe bepalend die in aanvallend op- 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 zicht vaak zijn. Daar komt nog eens Omzet clubs per land (x miljoen euro) bij dat in het huidige topvoetbal door- lopend positiewisseling plaatsvinden.

OVERIGE INFORMATIE We moeten hogere eisen stellen aan

Ieder seizoen wordt uitgedrukt als een kalenderjaar. Bijvoorbeeld seizoen 2014/2015 is 2015 in de figuur. Data is verkregen via de spelers, trainers en competities.” UEFA en was alleen beschikbaar t/m 2014.

Kunt u een concreet voorbeeld geven aan

28 wat we verkeerd doen? Jelle Goes: “Neem als voorbeeld een ingeburgerde term in het Nederlandse steeds intensiever, spelers moeten strijden: de Pogba’s, de Hazards en de voetbal: ‘Haal hem eruit.’ Sta je onder sneller denken en sneller handelen en Iniesta’s winnen wedstrijden voor je. druk aan één kant van het veld, de dit steeds langer en vaker kunnen vol- Het verschil is echter dat het spel in bal terugspelen om vervolgens te ope- houden. En we moeten niet vergeten toenemende mate gespeeld wordt in nen aan de andere kant. Soms is dat dat pauzes voor topvoetballers wel zo de kleine ruimte, waardoor één zo’n natuurlijk goed, maar vaak vertraagt ongeveer tot het verleden behoren: ze speler in je team niet meer voldoende het ons eigen spel en geeft het alleen moeten tien tot elf maanden van het is. Je zult er meerdere moeten heb- maar tijd aan de tegenstander om zich jaar pieken. De eisen worden daarom ben.” te reorganiseren. De eerste reflex zou niet alleen technisch en tactisch veel moeten zijn: snel opendraaien, snel hoger, maar ook als het gaat om het U heeft het over kleinere ruimtes. Is dat diep kijken en het spel in voorwaartse fysieke aspect. Je begrijpt dat dit voor écht zo, of zijn we door onze speelstijl niet richting verleggen. Dat heeft dus ook een belangrijke kwestie als talenther- meer in staat snel de ruimtes te benutten? te maken met communicatie. Al met kenning wel iets betekent. Wat echter Italië had op het EK weinig last van kleine al praten we over voetbalgedrag waar- zal blijven, is dat de unieke talenten ruimtes, die waren in vier passes aan de in we moeten verbeteren.” beslissend zullen blijven tijdens wed- overkant.

Online: trainers.voetbal.nl 58 59 De Voetbaltrainer 220 2016

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 59 02-09-16 08:37 WINNAARS VAN MORGEN

De noodzaak tot het veranderen van voet- en daarbij misplaatst arrogant gewor- systeem is ondersteunend aan hoe je balgedrag, wat betekent dit voor trainers? den in de uitvoering. Andere landen wilt opleiden en hoe je wilt winnen. Jelle Goes: “Bij bijeenkomsten voor hebben zich ontwikkeld, jullie zijn het- Daarin willen wij een bepaalde voet- Hoofden Jeugdopleiding, zoals we die zelfde blijven doen.’ Wij zijn niet in pa- balcultuur met ons meebrengen. We ook in het verleden vaak hebben ge- niek, maar moeten de lat aanmerkelijk willen dus creatieve spelers blijven had, moeten we veel meer vanuit de hoger leggen. Daarbij gaat het ook, zo- opleiden, en daarin moet de lat om- voetbalinhoud gaan praten. Daarin als ook een aantal bondscoaches zullen hoog. Villarreal speelde tegen Liver- kunnen ook beelden een rol spelen, beamen, over de bereidheid om harder pool in de halve finale van de Europa bijvoorbeeld van vertegenwoordigende te werken, meer inspanning te leggen League in een 1:4:4:2-formatie en het teams die recentelijk wedstrijden heb- in de trainingen en de wedstrijden. was een geweldige wedstrijd. Daarin ben gespeeld. De kernvraag wordt dat: Want dat is de internationale norm.” was dus de speelstijl leidend. Niet de wat zien we hier, en hoe gaan we dat punt naar voren of de punt naar ach- trainbaar maken? Wat is de rol van de Als Sacchi het heeft over voorspelbaar- teren, of twee of drie aanvallers.” KNVB, wat is de rol van de clubs? Dat heid, praten we meer over de maníer van soort zaken moet ook in de opleidin- spelen dan over bijvoorbeeld een formatie De focusgebieden van resp. de teamspe- gen TC I en TC I Jeugd terugkomen. Het waarin dat gebeurt. ler, de trainer-coach en opleidingen en de is geen kwestie van breken met onze Jelle Goes: “Precies, het gaat veel meer competitie leiden in het plan Winnaars voetbalcultuur. Ook buitenlanders met over de speelstijl dan over het spel- van Morgen tot aanbevelingen (zie ook de wie we gesproken hebben, zeggen dat: systeem. Wij willen in Nederland nog pagina’s 60, 61 en 62). trouw blijven aan je voetbalcultuur. te veel ophangen aan het spelsysteem. Jelle Goes: “Van oudsher hebben we Maar daar wel zaken aan toevoegen en Ook 1:4:4:2 kan heel aantrekkelijk, het, onder invloed van de voormalige doorontwikkelen, die aansluiten bij de aanvallend en creatief zijn en daar- KNVB-coaches en Bert eisen van vandaag. Arrigo Sacchi zei: mee voldoen aan de uitgangspunten van Lingen, vaak gehad over TIC: ‘Jullie zijn erg voorspelbaar geworden waarmee we willen spelen. Een spel- techniek, inzicht en communicatie. Foto: KNVB Media ‘We kunnen nu meer stagedagen in Zeist organiseren voor Onder 15 en Onder 19.’

www.devoetbal trainer.nl

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 60 02-09-16 08:37 ‘Probeer wedstrijdechte vormen neer te zetten waarbij de spelers Voetbaltalent keuzes hebben’ Trainen, coachen en begeleiden

Die vind je ook nu als het gaat om de een speler omgaat met elementen Is dat niet veel te laat, hebben spelers zich ontwikkelbare bouwstenen als het die we vervatten onder de term win- dan niet al lang ‘verkeerd’ gedrag eigen gaat om talentherkenning en -ontwik- ning mindset: waarom moet ik harder gemaakt? keling nog terug, maar we hebben werken, meer lopen? Hoe hij daarop Jelle Goes: “In feite speel je het spel al- daar twee aan toegevoegd: de winning reageert, is heel belangrijk. Het belang tijd om te winnen, vanaf het moment mindset en de fysieke component. van presteren en winnen moet meer dat je op het schoolplein voetbalt. Dat Daar moet dus meer aandacht aan aandacht krijgen, zeker vanaf Onder element moeten we niet wegnemen. besteed worden, mits we maar blijven 17. Maar misschien ook wel op jonge- Op het moment dat jeugdige voetbal- bedenken dat snel denken en snel re leeftijd. Winnen als onderdeel van lers op een heel oorspronkelijke ma- handelen aan de top de factoren zijn je ontwikkeling. Misschien hebben wij nier het spel willen spelen, halen wij dat aspect vaak weg: winnen is niet belangrijk. Je moet ‘willen winnen’ ‘Bij succesvolle landen kijkt men gebruiken in het proces. En natuurlijk weet de trainer dat, ook afhankelijk in de talentherkenning eerst naar van de manier waarop je wilt spelen, verliezen of gelijkspelen erbij hoort. winnaarsmentaliteit’ Maar het startpunt moet in feite altijd zijn: we willen tijdens trainingen en wedstrijden beter worden, en dat kun die het verschil maken. Daar is de als trainer-coaches dit aspect minder je ook aflezen aan wedstrijdresulta- speler die al deze elementen het best belangrijk gemaakt, en zijn we er zelf ten. Dat winnen en verliezen moeten heeft ontwikkeld, vaak beslissend. In schuldig aan.” we niet groter maken dan het is, maar landen die nu op ons voorlopen, let- wij maken het vaak kleiner.” ten ze bij talentherkenning als eerste op winnaarsmentaliteit, de intrinsieke drive van spelers om alles uit zichzelf te halen. Waar bij ons het vertrekpunt vaak balvaardigheid is. Daar kijken zij óók naar, maar dit wordt alleen van écht belang als de speler de juiste instelling heeft. En als je dan een stap verder gaat, kijk je niet alleen naar de herkenning daarvan, maar ook naar de ontwikkeling.”

Dat ontwikkelen, hoe doet een trainer dat? ‘Bij succesvolle landen kijkt men Jelle Goes: “Door er tijdens trainin- in de talentherkenning eerst naar gen de nadruk op te leggen. Wij zien winnaarsmentaliteit’ beelden terug van onze nationale jeugdteams, en dan constateren we soms dat spelers niet fel genoeg de duels aangaan of in de omschakeling niet snel genoeg reageren. Natuurlijk kun je dan achteraf, met die beelden, de speler daarop wijzen. Maar wat heeft het voor waarde wanneer je niet tijdens trainingen diezelfde speler met zijn voetbalgedrag confronteert, met zijn bereidheid om beter te worden als individu en in de teamprestatie (en dus te willen winnen)? Dan laat je als trainer waardevolle momenten lopen. Dan kun je ook monitoren hoe

Online: trainers.voetbal.nl 60 61 De Voetbaltrainer 220 2016

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 61 02-09-16 08:37 WINNAARS VAN MORGEN

Focusgebied De teamspeler. Voorbeeld van een aanbeveling:

6. “STRUCTURELE AANDACHT VOOR WINNING MINDSET “

PROBLEEM: Er is bij het scouten en opleiden van talenten te weinig aandacht voor kwaliteiten als het nemen van eigen verantwoordelijkheid, intrinsieke mo- tivatie, het stellen van persoonlijke doelen, grenzen overgaan om je doel

FOCUSGEBIED: DE TEAMSPELER DE FOCUSGEBIED: te bereiken, zelfreflectie en het kunnen omgaan met tegenslag en kritiek. Dit zijn doorslaggevende succesfactoren voor spelers om zichzelf door te ontwikkelen. Daarnaast wordt de omgeving rondom de speler – denk aan de ouders en zaakwaarnemers, waarbinnen talenten keuzes moeten ma- ken – steeds complexer.

AANBEVELING: Er moet structurele aandacht komen voor een winning mindset in de 6 jeugdopleidingen. Aanleg en trainbare factoren die samenhangen met de winning mindset moeten daarvoor worden uitgediept.

ACTIES: kk BVO’s: winning mindset als bouwsteen opnemen in de programma’s van de jeugdopleidingen; kk KNVB en BVO’s: opzetten van een platform winning mindset; kk KNVB: winning mindset opnemen in opleidingen van de KNVB Academie. ‘Eén uniek talent in je team is niet meer voldoende, TOELICHTING: internationaal moeten alle spelers In het platform winning mindset zullen clubs, KNVB en expertise van bui- technisch ­optimaal vaardig zijn’ ten het voetbal samenkomen voor een verdere uitwerking van het begrip winning mindset. Ook zullen zij komen met voorstellen richting BVO’s en KNVB op het gebied van scouting en trainbare factoren die samenhangen

WINNAARS VAN MORGEN VAN WINNAARS met de winning mindset.

PLANNING: kk winning mindset als bouwsteen opnemen in de programma’s van de jeugdopleidingen; kk platform winning mindset start in september 2016, eerste conclusies vol- gen in mei 2017.

98

www.devoetbal trainer.nl

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 62 02-09-16 08:37 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

Focusgebied De trainer-coach Voorbeeld van een aanbeveling: B Probleemanalyse, aanbevelingen, acties en planning

1. “MEER AANDACHT VOOR SPECIALISTISCHE THEMA’S IN DE OPLEIDINGEN”

PROBLEEM: Er zijn belangrijke trainer-coachaspecten die momenteel nog geen plaats hebben binnen de opleidingen. Ontbrekende onderdelen zijn onder meer de training en coaching in winning mindset (mentale weerbaarheid), de fysieke ontwikkeling (zie ook het focusgebied ‘de teamspeler’) en het FOCUSGEBIED: DE TRAINER-COACH DE FOCUSGEBIED: werken met video- en data-analyse.

AANBEVELING A: Thema’s als winning mindset, video- en data-analyse, eigen verantwoor- delijkheid en talentherkenning (in een logisch methodische lijn) moeten een plek krijgen in het huidige aanbod van opleidingen. Hiervoor zullen ook experts van clubs en/of andere sporten worden ingeschakeld. 7 ACTIES: � KNVB Academie, op voorspraak van de afdeling voetbaltechnische zaken en in samenwerking met de BVO’s.

PLANNING: � start 2016/’17 TC2/TC1 (jeugd), daarna waar gewenst doorvertaling naar andere opleidingen;

AANBEVELING B: Er zullen, vormgegeven vanuit een voetbalvisie, opleidingen tot fysiek trainer, liniespecialist, video- en data-analist, talentherkenning en high-performance coach worden opgezet. De cursisten hebben bij voor- keur een voetbalachtergrond en/of een voetbalopleiding gevolgd.

WINNAARS VAN MORGEN VAN WINNAARS ACTIE: � KNVB Academie in samenwerking met clubs.

PLANNING: Ontwikkelen 2016/’17, uitvoeren 2017/’18.

114

Online: trainers.voetbal.nl 62 63 De Voetbaltrainer 220 2016

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 63 02-09-16 08:37 WINNAARS VAN MORGEN

Focusgebied De competitie Voorbeeld van een aanbeveling:

2. “OPTIMALISEREN WEDSTRIJDVORMEN”

PROBLEEM: De wedstrijdvormen O6 tot en met O12 sluiten niet optimaal aan op de ontwikkeling en het spelplezier van de spelers. Sinds de jaren tach- tig wordt vanuit 4 tegen 4 en 7 tegen 7 toegewerkt naar het 11-te- gen-11-formaat. Uit recent onderzoek blijkt dat dit niet optimaal bijdraagt aan de ontwikkeling en het spelplezier van jeugdspelers.

AANBEVELING: Optimaliseren van de wedstrijdvormen voor de leeftijdscategorieën O6 tot en met O12. Het gaat hierbij om alle facetten die te maken hebben met de organisatie, inrichting en inhoud van alle wedstrijdvormen; te denken valt aan het aantal spelers, de veldafmetingen, spelregels, speelduur, et cetera. Doel: de jongste jeugd beter en met meer spelplezier leren voet- ballen in wedstrijd- en competitieverband. Zie onderstaande tabel voor de nieuwe wedstrijdvormen. Leeftijd Aantallen Onder 6 2 tegen 2 Onder 7 2 tegen 2 (4 tegen 4) Onder 8 6 tegen 6 (5 tegen 5) Onder 9 6 tegen 6 Onder 10 6 tegen 6 Onder 11 8 tegen 8 Onder 12 8 tegen 8

ACTIE: � KNVB competitiezaken en amateurvoetbal (AV) en pupillencategorie Betaald Voetbal Organisaties (BVO’s).

PLANNING: Onderzoek 2015/’16, pilot en implementatie 2016/’17, invoering 2017/’18. In mei 2016 wordt het onderzoeksrapport Optimale Wed- strijdvormen opgeleverd, met daarin alle facetten die te maken hebben met de organisatie, inrichting en inhoud van alle wedstrijdvormen.

145

www.devoetbal trainer.nl

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 64 02-09-16 08:38 Voetbaltalent Trainen, coachen en begeleiden

Wat is de rol van de competities hierin? Dan is er nog de bouwsteen ‘fysieke ont- Samenvatting van het rapport Winnaars van Morgen: Want grote verschillen gaan niet meewer- wikkeling’. Wat zijn de stappen die op dat http://www.knvb.nl/downloads/bestand/4045/ ken. terrein genomen zijn of nog genomen gaan winnaarsvanmorgen Jelle Goes: “Dat klopt, en daarom on- worden? derzoeken we ook op dit terrein wat Jelle Goes: “Onze werkgroep ‘Fysieke we kunnen verbeteren. De trainer kan Ontwikkeling’ is hier druk mee bezig. Gehele rapport Winnaars van Morgen: natuurlijk wel tegen spelers roepen dat Ook hier hebben we nadrukkelijk http://www.knvb.nl/downloads/bestand/4452/ ze met een hogere intensiteit moeten gekeken naar wat er in de ons om- winnaars-van-morgen spelen, maar als je ook op zeventig ringende toplanden gebeurt. Kijk je procent de wedstrijd wel wint, zal naar landen als Engeland, Duitsland, zo’n speler geneigd zijn te denken: Italië en Spanje dan valt het op dat zij is met ingang van 1 juli 2016 helemaal niet nodig. De weerstand over datasystemen beschikken waarin benoemd tot Technisch Directeur van de KNVB. Van moet simpelweg omhoog. Je hoort van voetbaltechnische én fysieke parame- Breukelen gaat deel uitmaken van het directieteam jeugdspelers die op jonge leeftijd naar ters zichtbaar worden en vergeleken van de KNVB en krijgt daarin de zorg over het rea- het buitenland zijn gegaan, dat zij daar kunnen worden, onderling maar ook liseren van de voetbaltechnische doelstellingen in echt geen wedstrijden tegengekomen met het buitenland. Wij hebben op zowel topsport als breedtesport en daarmee verant- waarin je het op zeventig procent af- dat terrein meer ‘gezamenlijkheid’ woordelijk voor het verder uitrollen van Winnaars kunt. En als we dat doortrekken naar nodig, meer als bond én clubs samen van Morgen. de jongste categorieën bij ons, mis- ergens achter gaan staan en daar ook schien moeten we dan in de toekomst samen beter van worden. In dat kader per seizoen niet tweemaal zoals nu zouden wij graag willen werken aan Samenvatting: gebeurt, maar driemaal herindelen. een situatie waarin we met de clubs • Het congres van december 2014 leidde tot elf speerpun- Wat we nu in ieder geval al voor elkaar investeren in een datasysteem dat in ten waar het Nederlandse voetbal zich op zou moeten hebben, is dat we met Onder 15 en On- alle stadions, Eredivisie en toekom- richten. der 19 meer stagedagen in Zeist kun- stig hopelijk ook in de Jupiler League, • De elf speerpunten zijn verwerkt in het rapport Win- nen organiseren en voor deze spelers gehangen kan worden en waaruit we naars van Morgen, waarin drie focusgebieden voorko- meer trainingen en wedstrijden op het van alles kunnen gaan afleiden. En men: de teamspeler, de trainer-coach en de competities hoogstmogelijke niveau kunnen aan- dan gaat het primair om data die je • Binnen de focusgebieden treffen we diverse aanbeve- bieden. Vergelijk je het met toplanden, kunt gebruiken bij teamontwikkeling lingen aan. zitten wij nu nog aan de onderkant als en op individueel niveau. De voorde- • Het Nederlandse voetbal moet trouw blijven aan zijn het gaat om gezamenlijk trainen en len zijn dan groot. Ik ben er dan ook cultuur. spelen. Dat zouden we graag naar het van overtuigd dat je daar, ook als het • Echter, internationaal topvoetbal kent een aantal uni- niveau brengen waarop dat in bijvoor- gaat om de verdeling van de kosten, versele vereisten die wij aan ons voetbal moeten toe- beeld Duitsland is.” uit gaan komen.” voegen: met name de winning mindset en de fysieke component. Hoe ervaren Nederlandse topspelers de verschillen van de Eredivisie met voetballen in Europese topcompetities? De KNVB vroeg het een aantal internationals en liet de Jelle Goes beelden zien tijdens het congres in Utrecht in 2014. Wij haalden deze citaten eruit: Jelle Goes (1970) was eer- (Ajax-Manchester United): “Het tempo bleek in Engeland zowel der zeven jaar werkzaam in de trainingen als tijdens wedstrijden veel hoger te liggen. Fysiek was het voor de voetbalbond van veel zwaarder. Technisch was het verschil minder groot.” Estland. Eerst als assis- Klaas-Jan Huntelaar (Ajax-Real Madrid/AC Milan/Schalke 04): “Je merkt dat tent-bondscoach en als je in het buitenland fysiek heel anders benaderd wordt dan in Nederland. verantwoordelijke voor Het gaat niet alleen om verzorgd voetbal, maar vooral om winnen, om de du- de trainersopleidingen. els. Een andere insteek.” De laatste drie jaar was (PSV-Chelsea/Real Madrid/Bayern München): “Je komt in een hij bondscoach van het fysiek sterkere competitie. Als je daarnaast qua balbehandeling en vooral land. Daarna verkaste hij snelheid van handelen goed genoeg bent, kun je meekomen. Het heeft ook naar Rusland waar hij Directeur van de academie met de trainer te maken. Mourinho was bij Chelsea extreem veeleisend als werd van CSKA Moskou. In 2009 haalde PSV hem het ging om presteren. Winnen, dan was het goed.” terug naar Nederland. Goes werd voor vierenhalf (Feyenoord-Lazio Roma): “Italiaanse spitsen maken loopacties jaar aangesteld als Hoofd Opleidingen, en vertrok waarmee ik niet eerder geconfronteerd was. Zo werden we in de eerste in- in 2012 naar Anzji Machatsjkala om er Technisch terland ná het WK, tegen Italië, ook verrast. Als je tegen een Italiaanse speler Directeur Opleidingen te worden. Sinds 2013 is hij zegt ‘We willen alleen maar winnen met mooi voetbal’, lacht hij je uit.” Technisch Manager bij de KNVB.

Online: trainers.voetbal.nl 64 65 De Voetbaltrainer 220 2016

56-57-58-59-60-61-62-63-64-65_goes.indd 65 02-09-16 08:38 In het nieuwe seizoen al je trainingen gestructureerd op orde? Heel eenvoudig. Met onze online TrainingsPlanner!

Bevat ruim 500 complete trainingen

en 800 trainingsvormen!

Altijd oefenstof op maat  Individueel abonnement : voor jezelf en je eigen team (van senioren tot mini-pupillen)  Online toegang, altijd en overal - ook op tablet of mobiel  6- Weekse periodisering en bevat leerlijn  Trainingsvormen op te slaan (pdf.fi les) of te printen  Maak je eigen oefenvormen of voeg ze toe  Persoonlijk kant en klare oefenstofsysteem voor € 50 p.j.  Abonneer direct via devoetbaltrainer.nl/abonneren

devoetbaltrainer.nl/tp 67_columnart.indd 67

Foto: Pics United voor DeVoetbaltrainer. voor DeVoetbaltrainer. PSV enschrijft dezecolumnexclusief PSV enschrijft dezecolumnexclusief Art Langeleris HoofdOpleiding bij COLUMN trainingsvorm samen evalueert’ samen trainingsvorm

‘Essentieel is dat je na dena je dat is ‘Essentieel het effectheeft, zienwe elkeweek! dat alshetluktditeengrote meerwaarde isvoor despelersenzijditookzeerwaarderen. Dat isditelkedag,ging elkeweek, hethelejaaropeengoedemaniervorm tegeven. Ookmerkik nieuwsvoorNatuurlijk isditgeen demeestetrainers, toch merkikbijPSV datheteenuitda- de spelerterugkijkenenactiesvoor verbetering weer actualiseren! dig achterhaald inmijnbeleving. Omhetaftemakenkunjedebeeldenvan dewedstrijd met doorspecifiekevoetbalvormen.gen De ‘atletiek-warming-up’ diewe nog zoveel zien, isvolle- trainer tebenoemenenbewaken. Nietvoor achttien spelerspertraining, maarmettwee (of ten. Dekunstisditvoor detraining teverpakken inindividueleendezeals doelstellingen het veld voor hetzevental, hetcoachen van elkaar, kortomallemaalindividuele leermomen- te combineren. Inde8:7zitookhetsnelkeuzesmakenvoor hetachttal, hetkleinmakenvan Nu hoorikudenken: “Ja leuk, maarikheb achttien spelers!” omactieplannen Hetismogelijk ring van spelerendaardoor ookverbetering van hetteam. maken iscruciaal. Hetisnietmíjnproject alstrainer, hetisónsproject metalsdoelverbete- we heteenvoudiger enmedeverantwoordelijk makenofmeerherhalen?Despelerdeelgenoot strijden? Enmeteenerna:wat isdevolgendestap?Zonee, wat isdevolgendestap?Moeten heeft hijerietsvanZoja, opgestoken? hoeziejedatterugindekomendetrainingen/wed- Essentieel is, datjenadetrainingsvorm samenevalueert. Hoeheeftdespelerhetervaren en heb jezelfseeniPad bijdehandenkunjenog eenpaarsituatiesopnemenenlatenzien. keuze temaken, lichamelijk contactzoekenzodathijnietbijjeweg kansprinten. Misschien the-job. Ditkanalleszijn, bijvoorbeeld dwingen naardebuitenkant, deaanvaller dwingen een van debetreffende speler. Nietdoorsteedsdepartijstilteleggen maardoortecoachen-on- wordt doordeassistent-trainer geleid enalstrainer richt ikmijprimairophetverdedigen Als voorbeeld: eenpartijspel8:7waarbijspelerverdedigt genoemde inhetzevental. Departij aantal trainingvormen waarin ikervoor zorg datdezespelerhiermeevaak temakenkrijgt. ik ervoorword? datikineen1:1situatieniet(tesnel)uitgespeeld Als trainer maakiknu een speler wiltverbeteren. Latenwe eenactueelonderwerp nemen:1-op-1verdedigen, hoezorg plan temaken. Ineengesprekkunjesamenkomentotaantalactiepunten diejemetde Hoe zoujeditmethodisch kunnendoen? Allereerst ishethandigomsamenmetdespelereen speler(s). Toch ishetprimatoepasbaar ingroepstrainingen! ning vaakwordt gezien alsietsdatjeapartvan degroep doet, een trainer metéénofenkele Individuele training: eentermdiejeoveral tegenkomt. Wat ikmerkisdatdeindividuele trai- Individuele training 66 67 actiepunten) ofdestandaard warming-up vervan- (voor/na detraining tienminuten werken aan Om hetteperfectioneren kunjehuiswerk geven zes totnegen spelerspertraining te ‘bedienen’. drie) trainers zijn persessiemoethetmogelijk De Voetbaltrainer De 220 2016 220 2016 01-09-16 11:52

TACTISCHE PERIODISERING Tekst: Marco van der Heide

Het ontwikkelen van een specifieke manier van spelen Tactische periodisering

Nadat Portugal de Europese titel pakte, schreven we in dit vakblad dat die prestatie niet los gezien kon worden van een van de belangrijkste exportproducten en best bewaarde geheimen van dat land: tactische periodisering. De Portugese bondscoach Fernando Santos kwam er in zijn tijd bij FC Porto mee in aanra- king, en ook in de werkwijze van José Mourinho (Manchester United) en André Villas-Boas (Zenit Sint-Pe- tersburg) neemt tactische periodisering een belangrijke plaats in. Pepijn Lijnders komt aan het woord over de methodologie en Guido Seerden en Job Peeters geven in een inkijkje in de manier waarop zij tactische periodisering naar hun praktijk vertalen.

Pepijn Lijnders (1983) Guido Seerden (1988) Job Peeters (1984) is op papier in dienst is momenteel werk- werkte maar liefst als ‘First Team De- zaam als Head of vijftien seizoenen als velopment Coach’ Sport Science and trainer van verschil- bij Liverpool, maar Performance bij Cape lende jeugdteams bij fungeert in werke- Town City FC, een VV Gemert, totdat hij lijkheid als assistent nieuwe voetbalclub deze zomer op zoek van Jürgen Klopp. in de was naar een nieuwe Diens voorganger Soccer in Zuid-Afrika. uitdaging. Als Hoofd Brendan Rodgers Hiervoor werkte hij Jeugdopleiding van haalde hem al naar het eerste elftal. onder andere als hoofd van de fysieke RKSV Nuenen past hij, net als bij zijn Lijnders werkte vijf jaar als jeugd- ontwikkeling bij Al Shabab Football Club oude club Gemert, de principes van trainer voor PSV en zeven jaar voor in Dubai en als hoofdtrainer van Onder tactische periodisering toe. Peeters is FC Porto alvorens hij naar Liverpool 9 tot en met Onder 12 bij Al-Ahli FC in ook actief voor de Fontys Internatio- vertrok. Bij afwezigheid van Klopp in Saoedi-Arabië. Seerden heeft meer dan nal Business School en de PSV Soccer de thuiswedstrijd tegen Sunderland tien jaar ervaring als (jeugd)trainer in School. op 6 februari 2016 deed Lijnders de verschillende culturen. wedstrijdbespreking en stond hij de pers te woord.

www.devoetbal trainer.nl

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 68 01-09-16 11:51 Vitor Frade Tactische periodisering in drie stappen In de jaren tachtig van de vorige eeuw

ontwierp de Portugese professor Vitor

Frade tactische periodisering, omdat 1. Game model ontwikkelen: je spelidee definiëren, rekening houdend met onder meer jouw ideeën als coach, de bestaande modellen - afkomstig de spelers die je tot je beschikking hebt en de cultuur van de club en het land. uit andere sporten - in zijn ogen niet geschikt waren voor het complexe voetbalspel. Hij implementeerde de 2. Spelprincipes opstellen: algemene uitgangspunten definiëren in alle fases van het spel die het game model methodologie bij Porto en bracht vele concreter maken voor de spelers. Dit doe je op collectief (team), coöperatief (linie) en individueel (speler) trainers de fijne kneepjes ervan bij. niveau.

Tactische periodisering waaierde in

eerste instantie vooral uit naar landen 3. Methodologische principes hanteren: richtlijnen om de spelprincipes op de spelers over te brengen. De met Portugees of Spaans als voertaal, methodologische principes geven richting aan de trainingsopbouw en -­‐inhoud. omdat er nog geen Engelse vertaling voorhanden was. Inmiddels sijpelen de beginselen van tactische periodi- Tabel 1: waar tactische periodisering om draait: een specifiek spelidee ontwikkelen, daar spelprinci- sering steeds meer door tot in andere pes aan koppelen en die op de spelers overbrengen tijdens trainingen.

voetbalculturen.

Binnen tactische periodisering staat Game model (1) Pepijn Lijnders: “De belangrijkste de tactische component van het voet- Het game model is de manier van vragen voor een trainer binnen tacti- balspel centraal. Daarbij wordt tactiek spelen die de trainer voor ogen heeft. sche periodisering zijn: wat wordt de altijd tegelijkertijd getraind met de Daarbij gaat het om een langetermijn- identiteit van mijn team, wat zijn de technische, fysieke en mentale aspec- strategie, dus de speelwijze die over belangrijkste principes die mijn team ten van voetbal. Een bepaalde voetbal­ langere tijd wordt nagestreefd, en niet herkenbaarheid geven en welke dyna- actie wordt namelijk gezien als een om de specifieke, eenmalige tactiek mische patronen hanteren we als we handeling waarbij die vier dimensies om de kans te vergroten op het win- de bal hebben of hem willen herove- altijd gezamenlijk aan bod komen. nen van de eerstvolgende wedstrijd. ren? Het doel daarbij is het creëren Het versturen van een pass of inzet- Er bestaat geen Nederlands woord van een specifieke manier van spelen: ten van een tackle vraagt altijd een voor game model; voetbalidentiteit het ontwikkelen van een kwalitatief bepaalde keuze (tactiek), uitvoering en speelplan komen het dichtst in de spelidee en -model en het tot uitvoe- (techniek), beweging (fysiek) en aan- buurt. De beoogde manier van spelen ring brengen. Daarbinnen is er ruimte sturing vanuit de hersenen (mentaal). wordt bepaald aan de hand van ver- om te groeien, om de complexiteit te Een geïsoleerde pass- en trapvorm is schillende factoren, zoals de filosofie verhogen. Het is cruciaal dat de coach dus niet kenmerkend voor tactische van de trainer, de cultuur van de club een duidelijk spelidee heeft vastge- periodisering, omdat die niet of nau- en van het land, de doelen die de club steld en dat het op de juiste wijze welijks recht doet aan het nemen van nastreeft en de spelersgroep waarmee wordt overgebracht op de spelers. Het beslissingen en daarmee de tactische wordt gewerkt (afbeelding 1). De ge- spelidee geeft houvast in de principes component verwaarloost. Zo’n trai- hanteerde formatie (het spelsysteem) die ik wil overbrengen en systemati- ningsvorm wordt hooguit als verleng- is een onderdeel van het game model. seren, en in de manier waarop ik mijn de warming-up gebruikt. Uiteindelijk leidt het game model tot elftal tegen de eerstvolgende tegen- een trainingsmodel en verbetert het stander laat spelen om de wedstrijd Tactische periodisering bestaat grof- de prestaties (afbeelding 2). te winnen. Tactische periodisering weg uit drie fases. Allereerst wordt er een ‘game model’ (1) ontwikkeld, de beoogde manier van spelen in alle fases van het spel. Het game model wordt vervolgens uitgewerkt in spel- principes (2): algemene uitgangspun- ten die richting geven aan het game model. Om ervoor te zorgen dat de spelers zich de spelprincipes eigen maken, wordt gebruik gemaakt van een aantal methodologische principes (3): richtlijnen die ervoor zorgen dat de spelers tijdens trainingen leren om het speelplan dat de trainer nastreeft zo goed mogelijk naar de wedstrijd te vertalen (tabel 1). Afbeelding 1 Afbeelding 2

68 69 De Voetbaltrainer 220 2016

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 69 01-09-16 11:51

TACTISCHE PERIODISERING

geeft me als coach houvast om al mijn dere coaches. Het uitwerken van je Spelprincipes ideeën over het spel middels duide- game model zou geen kwestie van Nadat het game model ontwikkeld en lijke communicatie over te brengen op kopiëren moeten zijn, maar van het uitgewerkt is, worden er spelprincipes de spelers.” uitwerken van de beoogde voetbali- aan gekoppeld. Dat zijn algemene dentiteit specifiek voor de situatie van uitgangspunten per fase van het spel Guido Seerden: “Voor mij biedt tacti- dat moment.” (aanvallen, omschakelen na balverlies, sche periodisering handvatten om het verdedigen en omschakelen na bal- game model af te stemmen op de spe- Job Peeters: “De algemene fundering verovering) die de manier van spelen cifieke kenmerken binnen een bepaal- van het game model dat ik ontworpen definiëren. De hoofdprincipes zeggen de club op een bepaald moment. Ik heb, komt voort uit de clubvisie, de iets over de uitgangspunten van het heb in verscheidene landen gewerkt, specifieke individuele kwaliteiten van team, de subprincipes over de samen- en gemerkt dat de cultuur van het de spelers en de specifieke kwaliteiten werking tussen linies of andere kleine groepen spelers en de subsubprincipes over de handelingen van individuele ‘De manier van spelen van spelers.

Nederlandse clubs lijkt heel erg op Pepijn Lijnders: “Spelprincipes zijn tactische patronen die het team stabi- elkaar, terwijl elke club uniek is en liteit geven en die orde brengen in een wedstrijdcontext die onvoorspelbaar over andere spelers beschikt’ is. De collectieve intenties zorgen voor onze offensieve en defensieve organi- satie. De principes karakteriseren mijn land een grote invloed heeft op de ma- van de stafleden. Uit deze fundering ideeën en geven structuur aan het nier van spelen. Wat ik in Nederland zijn vervolgens de principes ontstaan spelmodel. Ik zie het creëren van een merk, is dat het spelidee en de manier op een wijze die aansluit bij mijn gezamenlijk en duidelijk model tus- van spelen van veel Nederlandse clubs visie. Dit leidt tot een 1:4:3:3-forma- sen spelers en staf als een voorwaarde heel sterk op elkaar lijken, zowel in tie met een dynamisch middenveld, voor succes. De spelprincipes coördi- het profvoetbal als op amateurniveau. waarin we bij balbezit van de tegen- neren het complete trainingsproces en Dat is deels verklaarbaar, omdat de stander vanuit een compacte zonever- vormen mijn trainingsmethodologie. landcultuur overeenkomt, maar voor dediging spelen. We leren de spelers een groot gedeelte ook niet. Elke club druk te zetten op de tegenstander Voor de spelers is er dankzij onze streeft andere doelen na, beschikt over vanuit een lage, gemiddelde en hoge spelprincipes geen uitweg meer om andere spelers en kent een andere zone, zodat ze in wedstrijdsituaties niet dominant te zijn tijdens alle cultuur. Bovendien is iedere coach anders en verschillen ook zijn ideeën normaal gesproken van die van an- ‘Het uiteindelijke doel is winnen, winnen en nog eens winnen, en

Creatieve vrijheid dat zie ik als een logisch gevolg Het tweede deel van de term ‘tactische periodise- ring’ verwijst naar de planning die benodigd is om van ontwikkeling’ het beoogde speelplan effectief naar de wedstrijd te vertalen. Daarbinnen wordt tactiek gezien als de meest elementaire factor, maar dat betekent deze principes te allen tijde kunnen verschillende spelmomenten, op in- niet dat het de bedoeling is om spelers dood te toepassen en steeds beter zelf leren dividuele, coöperatieve en collectieve gooien met allerlei aanwijzingen en elke voetbal­ herkennen waar de situatie om vraagt. schaal. Er is geen uitweg om geen ver- actie voor te kauwen. Voetbal wordt gezien als een In balbezit proberen we door snel antwoordelijkheid te nemen. Iedereen complex spel en tactische periodisering heeft als combinatievoetbal in de operationele is verantwoordelijk voor alles: verde- doel om bepaalde handvatten aan te reiken die ruimtes te komen die liggen tussen de digers die de aanval moeten starten spelers kunnen gebruiken om het spel (binnen die verdediging en het middenveld van de maar ook tijdens de aanval voor hon- complexiteit) overzichtelijker te maken. De kaders tegenstander. Van daaruit willen we derd procent protectie moeten zorgen, die spelers aangereikt krijgen, dienen dus juist om kansen creëren en doelpunten maken. aanvallers die beginnen met verdedi- creativiteit te bevorderen en niet om het af te ne- Wanneer dit niet lukt zijn we goed in gen en counterpressing (zie kader) en men. Binnen tactische periodisering geldt tactische staat om via onze balvaste spits en dit als een offensief wapen zien. De discipline op collectief niveau, maar individuele snelle rechtsbuiten in de omschake- collectieve intenties stimuleren de in- vrijheid. ling gevaarlijk te worden.” dividuele intenties op een manier die durf en lef ademt.

www.devoetbal trainer.nl

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 70 01-09-16 11:51 Counterpressing Ontwikkeling Counterpressing is de gegroepeer- Pepijn Lijnders: “Het is voor mij erg belangrijk dat ons spelconcept individuele ontwikkeling de pressie direct na balverlies. Het forceert. Individuen worden door het spel gestimuleerd om hun speltechnische en -tactische hele team jaagt op de bal en wint limiet op te zoeken. Ze gaan steeds meer initiatief tonen in het aanvallen van de tegen- die in het ideale geval meteen stander, in het tonen van offensieve agressie om beslissende acties te maken. Als we over terug. Jürgen Klopp staat bekend teamontwikkeling praten, hebben we het automatisch ook over individuele ontwikkeling, als een trainer die hier zeer veel omdat het een het ander versterkt. Het uiteindelijke doel is natuurlijk winnen, winnen en nog nadruk op legt en Pepijn Lijnders eens winnen. Ik zie winnen als een logisch gevolg van ontwikkeling. En naar mijn mening is staat op dagelijkse basis met hem ontwikkeling een logisch gevolg van planning, preparatie, training, performance en herstel. op het veld. In De Voetbaltrainer Tactische periodisering, en in het bijzonder Vitor Frade persoonlijk, hebben mij geholpen om 215 kwam René Maric uitgebreid structuur aan te brengen en te plannen, om ontwikkeling te creëren. Voor mij is succes een aan het woord over counterpres- bijproduct van ontwikkeling.” sing.

Guido Seerden: “Een grote kracht van voor hun eigen ontwikkeling. Door de tactische periodisering is dat het game subsubprincipes per trainingsweek te model gedetailleerd wordt uitgewerkt bepalen, is er ruimte die af te stem- in spelprincipes die voor overzicht men op de VCM. Op woensdag staan en structuur zorgen. Bovendien gaat we met vier trainers op het veld op het model niet uit van een voetbal- zestien spelers, waardoor er veel probleem, maar van een gewenste ruimte is om individueel in te gaan op situatie. Een voetbalprobleem is een de principes.” negatieve formulering: je wilt iets niet meer zien. Spelprincipes geven aan waar je naartoe wilt. Een andere kracht van tactische periodisering is dat abstracte begrippen als ‘Kansen creëren door middel van een ver- Intensief duur: zorgde opbouw’ worden uitgewerkt tot 1:3:3 vd 1:3:3. concrete voetbalhandelingen die daar uiteindelijk toe leiden, zoals ‘Drib- bel de vrije ruimte in’. Dat maakt het voor spelers heel helder wat je van ze verwacht. Ik heb mijn spelprincipes Extensief duur: voor alle teamfuncties uitgewerkt in 1:2:4:2 vs 1:2:4:2. hoofd-, sub- en subsubprincipes (af- beelding 3).

Job Peeters: “Voorafgaand aan het seizoen heb ik mijn game model uitgewerkt naar hoofdprincipes en subprincipes (tabel 2). De subsub- principes, die corresponderen met de taken van individuele spelers, bepaal ik niet voor het seizoen, maar voor een trainingsweek. Dat heeft als voor- deel dat ik die kan aanpassen aan de vorige en eerstvolgende wedstrijd en de individuele behoeften van de spelers. Daarin werken we volgens de Verantwoordelijk Coachen Metho- diek (VCM), ontwikkeld door Paul van Zwam en . Daarin wordt aan spelers geleerd hoe zij zelf Afbeelding 3: Een hoofdprincipe van Guido Seerden, uitgewerkt in sub- en subsub- verantwoordelijkheid kunnen nemen principes.

70 71 De Voetbaltrainer 220 2016

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 71 01-09-16 11:51

TACTISCHE PERIODISERING

Hoofdprincipe (tabel 2) Tegendoelpunten voorkomen door druk te zetten op de tegenstander vanuit een zoneverdediging en de tegenstander zo tot fouten te dwingen en de bal te veroveren.

van de tegenstander kunnen komen Tegenhouden: nr. Subprincipe of hoe vaak we de bal in the final

third kunnen brengen. Voor verdedi- Opbouwen 1.1 Tegenstander dwingen de lange bal te spelen gers betekent dat bijvoorbeeld dat ze Opbouwen 1.2 Middencirkel als uitgangspunt voor het verdedigende blok provocerend centraal de vrije ruimte indribbelen of dicht tegen de voorste Opbouwen 1.3 Pass of actie door defensieve blok voorkomen linie van de tegenstander aan kunnen

spelen (waardoor ze minder tijd en Opbouwen 1.4 Volle druk op balbezittende speler aan de zijkant van het veld ruimte hebben, red.). Dat is een sub-

Aanvallen 2.1 Compact in lengte en breedte om voor rugdekking te zorgen subprincipe binnen de verschillende spelmomenten die individuen op het Aanvallen 2.2 Linies maken de ruimte tussen elkaar klein gebied van onder meer overzicht, ori- ëntatie, keuzes maken en technische Aanvallen 2.3 Tegenstander naar de zijkant dwingen met collectieve druk vaardigheden steeds verder moeten

Aanvallen 2.4 Ruimtes kleiner maken door hoger te gaan spelen bij pass ontwikkelen. Dat stimuleer ik aan het terug begin van een trainingssessie in mak- kelijke maar fundamentele vormen.” Scoren 3.1 Druk op speler met bal, met minimaal drie spelers rugdekking Guido Seerden: “Tijdens een training Scoren 3.2 Positie kiezen in de operationele ruimtes om overtal te richt ik me altijd op twee spelmomen- creëren ten. Als aanvallen centraal staat, voeg Scoren 3.3 Winnen van verdedigende duels en tweede ballen ik daar de omschakeling na balverlies aan toe. Bij verdedigen plak ik daar Tabel 2:Tien subprincipes binnen de teamfunctie verdedigen van Job Peeters. de omschakeling na balverovering aan vast. In Saoedi Arabië sprak ik in het begin de taal niet. Ik werd er dus Methodologische princi- lers de spelprincipes leren toepassen toe verplicht de trainingsvormen zo pes (3) in competitieve vormen. in te richten dat de spelers bepaalde Om het game model (1), dat is uitge- spelprincipes aan het trainen waren, splitst naar spelprincipes (2), beter Pepijn Lijnders: “Wat we trainen bij zonder dat ze zich daarvan bewust trainbaar te maken en zo effectier Liverpool FC, is ons spelidee. Elke trai- waren of ik het ze vertelde. Toen ik de mogelijk naar de wedstrijd te verta- ningsvorm die we doen is specifiek en voetbaltaal begon te spreken, vroeg ik len, kent tactische periodisering een is gerelateerd aan het spelmodel dat vaak achteraf wat ze hadden geleerd. aantal methodologische principes (3): we inslijpen. Twee belangrijke voor- Meestal kwam dat overeen met wat handvatten of ‘basisregels’ die trainers waarden om kleur te geven aan ons ik beoogde. Ik zorg er altijd voor dat kunnen gebruiken om de spelprinci- game model luiden als volgt: ‘Tussen al mijn trainingsvormen in direct ver- pes in te slijpen. Tactische periodise- ring gaat uit van vier van die ‘basisre- gels’: specificiteit (a), verhoogde com- ‘Alle aspecten van voetbal worden plexiteit (b), systematische herhaling (c) en horizontale afwisseling (d). Ook verbeterd in oefenvormen die in voor een trainer die niet met tactische periodisering werkt, zijn dit nuttige directe relatie staan tot de vuistregels. speelwijze van het team’ Specificiteit (a) Specificiteit betekent dat er een con- tinue relatie bestaat tussen alle di- de linies betere passingsmogelijkhe- band staan tot mijn speelwijze en dat mensies van de wedstrijd (techniek, den voorwaarts kunnen creëren’ en het technische, tactische, fysieke en tactiek, fysiek, mentaal) en de trai- ‘De tegenstander uitspelen om sco- mentale gedeelte tegelijkertijd wordt ningsvormen. Trainingen zijn erop ge- ringsmogelijkheden te creëren voor verbeterd. Een nadeel van een geïso- richt om de manier van spelen over te jezelf of teamgenoten’. Kwaliteiten in leerde training is dat een handeling in brengen op de spelers. Onafhankelijk de een-tegen-een, zonder overzicht de wedstrijd altijd een combinatie is van het aantal spelers en de beschik- te verliezen, bepalen mede hoe vaak van een situatie, een beslissing en een bare ruimte staat centraal dat de spe- we als collectief achter de laatste linie handeling. Door geïsoleerd te trainen

www.devoetbal trainer.nl

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 72 01-09-16 11:52 op bijvoorbeeld een lange bal, wordt alleen de handeling verbeterd. Dat is de kracht van dit methodologische principe: alle aspecten van voetbal worden verbeterd in oefenvormen die in directe relatie staan tot de speel- wijze van het team.”

Verhoogde complexiteit (b) Binnen tactische periodisering wordt de complexiteit op drie niveaus ver- hoogd: gedurende het seizoen, tijdens een trainingsweek en binnen een trainingsvorm. Gedurende het seizoen wordt er steeds gedetailleerder inge- gaan op de verschillende spelprinci- pes, waardoor de spelers ze nog beter leren uitvoeren. Tijdens een trainings- Trainingsvorm 1: Het verdedigende team bezet in de lengte maximaal twee zones. week gaat het om de specifieke stra- Een doelpunt na een pass uit de middelste zone (in de breedte) telt voor twee. Aan tegie voor de eerstvolgende wedstrijd. deze vorm kunnen verschillende spelprincipes worden gekoppeld. Eerst worden de algemene lijnen ge- schetst, daarna wordt er dieper op in- gegaan. Binnen een trainingsvorm kan de weerstand worden verhoogd door bijvoorbeeld een verdediger toe te voe- gen of de speelruimte te verkleinen. uit wordt gegaan dat de spelers deze ativiteit en voorbereidingstijd van de al onder de knie hebben. Daarnaast trainer, maar het is heel goed mogelijk Systematische herhaling (c) zijn we in wedstrijden over het alge- om de methodologische principes van Het verbeteren van bepaalde aspecten meen driekwart van de tijd aan het tactische periodisering ook toe te pas- van het spel, zoals de samenwerking aanvallen, dus staan mijn trainingen sen ondanks de restricties van een tussen de 9 en de 10, is het meest ook driekwart van de tijd in het teken amateurclub. De enige factor die be- wedstrijdecht in 11:11. Het nadeel van aanvallen. Om voor herhaling te lemmerend werkt, is de fysieke perio- daarvan is wel dat de gewenste han- zorgen en daarnaast de complexiteit disering (zie horizontale afwisseling). delingen slechts sporadisch aan bod te verhogen, stel ik dezelfde princi- Daarin moet je creatief zijn. komen. Door oefeningen te verklei- pes centraal in trainingsvormen die nen, komen spelprincipes vaker voor, weliswaar erg op elkaar lijken, maar Je kunt op dezelfde spelprincipes waardoor het effect groter is. Spelers toch steeds iets complexer worden. Zo trainen door de trainingsvorm net maken meer herhalingen en leren worden de spelers wel telkens uitge- iets aan te passen, maar ook het daardoor sneller. Ze komen vaker in daagd, maar worden de onderliggende tegenovergestelde doen: dezelfde de situatie waarin ze fouten maken en principes vaak herhaald, waardoor het trainingsvormen hanteren, maar de zelf oplossingen bedenken. Essentieel automatismen worden. Een wedstrijd- onderliggende principes die je traint binnen tactische periodisering is dat vorm wordt namelijk nooit hetzelfde aanpassen. Zo is de herkenbaarheid spelers voldoende herhalingen maken, uitgevoerd, ook al spelen dezelfde spe- voor en motivatie onder de spelers zodat zij bepaalde handelingen steeds lers tegenover elkaar. Dat wordt ook hoog en zijn ze toch continu met an- beter onder de knie krijgen. wel random practice genoemd.” dere principes bezig. Trainingsvorm 1 is hiervoor erg geschikt. Het ver- Guido Seerden: “De principes die ik Job Peeters: “Als trainer van een ama- dedigende team maakt gebruik van heb uitgewerkt, zijn niet allemaal even teurelftal loop ik vaak aan tegen faci- maximaal twee van de drie zones (in belangrijk. De hiërarchie laat ik afhan- liteiten die niet ideaal zijn. Zo trainen de lengte) en wordt dus gedwongen gen van de ontwikkelingsfase van het we maar op een half veld. Dan is het compact te staan. Het aanvallende team (en individu) en mijn spelidee. júist zeer belangrijk om spelprincipes team krijgt twee punten als het scoort Bepaalde spelprincipes zijn namelijk uit 11:11 te vertalen naar kleinere uit een pass vanuit de middelste zone minder belangrijk om te trainen bij vormen, waardoor je de principes en (in de breedte) en één punt na een de oudste leeftijdsgroepen dan bij de subprincipes toch contextspecifiek goal uit een pass vanaf de linker- of jongsten, omdat er bij de ouderen van- kunt trainen. Het vergt de nodige cre- rechterflank.

72 73 De Voetbaltrainer 220 2016

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 73 01-09-16 11:52

TACTISCHE PERIODISERING

Intensiteit Pepijn Lijnders: “Het verhogen van de intensiteit vormt binnen een training nooit het beginpunt. Je kunt niet los op intensiteit trainen. Je speelt op een bepaalde manier en wilt dat de spelers dat zo goed mogelijk uitvoeren. Naarmate de timing, interactie en Afbeelding 4: Tactische periodisering Afbeelding 5: Weekindeling van Guido connectie van en tussen de spe- kent geen zesweekse, maar een we- Seerden, met een aanpassing op dag lers verbetert, gaat de intensiteit kelijkse cyclus, waarin zowel kracht, twee voor de wedstrijd: geen snelheid omhoog.” uithoudingsvermogen als snelheid aan in overload, maar ‘tapering’. bod komen.

Er zijn vele variaties mogelijk: verde- team of een individu. Door de week Ik ben er geen voorstander van een digen in maximaal één horizontale heen wil je daarin een schommelend model een-op-een over te nemen, zone bijvoorbeeld. Als trainer kun je patroon zien: in het begin en einde omdat je altijd te maken hebt met de bovendien de nadruk leggen op al- van de week een lagere belasting, in unieke situatie van jouw team. Binnen lerlei verschillende principes. Ik ben de dagen waarin kracht, uithoudings- tactische periodisering is de tweede tien dagen op bezoek geweest bij Real vermogen en snelheid wordt getraind dag voor de wedstrijd (wedstrijddag Madrid en daar werd deze vorm bij een piek, evenals tijdens de wedstrijd. -2) nog intensief en staat snelheid verschillende teams veel toegepast. Ik De subjectieve beoordeling kan min- centraal. Dat is bij ons ook het geval, heb de organisatie daarvan vertaald der nauwkeurig zijn dan objectieve al willen we dan nooit ‘overload’ cre- naar de praktijk van mijn team en data uit bijvoorbeeld gps, want elke ëren. In de manier waarop wij werken verschillende variaties ingebracht, ge- speler heeft zijn eigen niveau van eer- zijn dag drie en vier voorafgaand aan baseerd op onze subprincipes. (Bijna) alle subprincipes uit tabel 3 zijn met deze trainingsvorm te trainen. Op een ‘Ik ben er geen voorstander of twee ervan leg ik tijdens het partij- spel de nadruk.” van een model één-op-één over

Horizontale afwisseling (d) te nemen, omdat je te maken In tegenstelling tot het fysieke peri- odiseringsmodel van Raymond Ver- hebt met de unieke situatie heijen, gaat tactische periodisering niet uit van een cyclus van zes weken, van jouw team’ maar van één week (afbeelding 4). Een trainingsweek kent vijf trainingsda- gen, die allemaal een eigen doel ken- lijkheid. Zeker in het Midden-Oosten de wedstrijd intensief en hanteren we nen. geven spelers nogal eens sociaal in de laatste twee dagen voor de wed- wenselijke antwoorden. Maar voor strijd ‘tapering’: het verlagen van het Guido Seerden: “Spelers beoordelen na een individuele speler kun je er wel trainingsvolume in aanloop naar een elke training de mate waarin zij ver- een duidelijk patroon in herkennen, wedstrijd.” moeid zijn geraakt, op een schaal van dat voor ons een aanvulling vormt op 1 tot 10. Die beoordeling vermenig- onze eigen observaties. Job Peeters: “In de literatuur die ik vuldigen we met het aantal trainings- heb gelezen over tactische periodise- minuten, wat een gemiddelde score Wij hanteren de weekindeling van ring wordt uitgegaan van een week oplevert voor wat betreft de belasting tactische periodisering, maar met een bestaande uit vijf trainingen. Die luxe tijdens een bepaalde training voor het kleine variatie daarop (afbeelding 5). heb ik bij mijn team niet, want wij

www.devoetbal trainer.nl

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 74 01-09-16 11:52 Je eigen creativiteit is de limiet Pepijn Lijnders: “Het is niet gemakkelijk om op deze manier te plannen en een specifieke trainingsmethodologie te ontwikkelen. Maar als het gemakkelijk was, zou iedereen het doen. Het coachen van voetballen is complex, niet alleen op topniveau. Ten eerste moet je kwalitatief goede ideeën over het spel hebben, daar principes aan koppelen, het over- brengen, spelers spelsituaties laten ervaren, je game model doorontwikkelen, specifieke vormen bedenken die daar bij- horen, de relatie tussen herstel en inspanning respecteren, de spelprincipes trainbaar maken, de cultuur begrijpen. Mijn ideeën ontwikkelen zich na vijftien jaar coaching nog altijd. PSV, FC Porto en Liverpool vroegen allemaal om een ver- schillende aanpak. Sterker nog: elk elftal vroeg om een andere aanpak, net zoals elke linie, elke speler en elke komende tegenstander. Dat is het mooie van het vak en van tactische periodisering: je limiet is je eigen creativiteit.”

Afbeelding 6: Het is verstandig om tussen de Weekindeling voetbalsprints en het partijspel van Job Pee- een kort positiespel te doen, zodat ters, vertaald de spelers het melkzuur in hun be- naar een trai- nen kunnen afvoeren ningsweek van drie dagen.

trainen drie keer per week. Daardoor moet ik concessies doen in de ma- ‘Elk team heeft te maken met een nier waarop ik mijn week inricht. Dat hoeft geen probleem te zijn, want ik specifieke context en als trainer ben er sowieso geen voorstander van een model een-op-een te projecteren doe je er goed aan om de op een elftal. Elk team heeft te ma- ken met een specifieke context en krachtige aspecten uit als trainer doe je er goed aan om de krachtige aspecten uit verschillende verschillende modellen samen te modellen samen te brengen tot jouw praktijk. Daarom gebruik ik ook ele- brengen tot jouw praktijk’ menten uit het periodiseringsmodel van Raymond Verheijen en ben ik gekomen tot mijn eigen weekindeling (afbeelding 6). hand van de beschikbare spe- • Methodologische principes hel- Samenvatting: lers, de ideeën van de coach, de pen om ervoor te zorgen dat de • Vitor Frade ontwikkelde tacti- doelen van de club en de cultuur spelers zich de spelprincipes tij- sche periodisering omdat hij van het land. dens trainingen eigen maken. vond dat de bestaande periodi- • Het game model wordt gevan- • Binnen tactische periodisering seringsmodellen geen recht de- gen in spelprincipes: algemene wordt er niet gewerkt volgens den aan de complexiteit van het uitgangspunten binnen de speel- een zesweekse cyclus, maar ko- voetbalspel. wijze, uitgewerkt in principes men kracht, uithoudingsvermo- • Het game model (de ‘voetbal­ voor het team, groepjes spelers gen en snelheid wekelijks aan identiteit’) wordt bepaald aan de en individuen. bod.

74 75 De Voetbaltrainer 220 2016

68-69-70-71-72-73-74-75_tactischeperiodisering.indd 75 01-09-16 11:52

PSYCHOLOGIE Tekst: Ruud Doevendans

Hoe ga je om met de speler die niet in de pas loopt? De coach en het enfant terrible

Het zal geen sportliefhebber ontgaan zijn: op de Olympische Spelen werd turner Yuri van Gelder, op voor- spraak van zijn coach nota bene, door NOC*NSF naar huis gestuurd. De ringenspecialist zou zich misdragen hebben. Het maakt de vraag actueel hoe we in voetbal omgaan met spelers die buiten de lijntjes kleuren. Vaak zul je net zien, dat het de spelers zijn die in de wedstrijd het verschil kunnen maken. Zijn die spelers te handhaven in een team? En welke mogelijkheden heb je als trainer-coach?

We bespreken het thema met sport- aan de weet komt wat hem beweegt, drag vertoont of de zoveelste keer. Bij psycholoog Ivo Spanjersberg, onder waaróm hij zich gedraagt zoals hij verslavingsgedrag, zoals bijvoorbeeld meer gespecialiseerd in het begeleiden zich gedraagt. bij toenmalig Vitesse-speler Jonathan van sportteams en individuele spor- Verder kan de trainer-coach in zo’n Reis, moet je gewoon professionele ters, en Willem den Besten, voormalig geval het beste volstrekte duidelijk- hulp inschakelen, want dan is het trainer van onder meer De Jodan Boys, heid scheppen. Je kijkt goed welk blijkbaar voor de speler in kwestie Xerxes/DZB en Westlandia (momen- gedrag hij vertoont en op welke vlak- niet te doen om dat gedrag zelfstandig teel in een sabbatical) en bovendien ken hij het risico loopt uit de bocht te te veranderen. als docent Lichamelijke Opvoeding vliegen. Daar stuur je hem op aan: dít Ook is het handig van tevoren de ge- werkzaam in het voortgezet onder- mag wel, dát mag niet. En je geeft dui- volgen van jouw interventies af te we- wijs. Hoe kunnen we het ‘enfant ter- delijk aan wat de consequenties zijn gen voor wat betreft het teamproces. rible’ toch aan boord houden? indien hij iets doet wat niet geoor- Welke impact heeft jouw actie (straf loofd is. Dat hoeft niet direct te bete- of juist niet) op het team en soms Soms heb je in je team kenen dat je afscheid van hem neemt. zelfs op de omgeving daarbuiten. Een een speler wiens gedrag Dat kan ook een andere maatregel voorbeeld van een verkeerde interven- een continue bron van betreffen. Denk aan een elftal lager tie is wat mij betreft het toch opstel- zorg is. Hoe pakt een spelen, tot hij duidelijk verbetering len van Utrecht-speler Kali, nadat hij trainer-coach dit aan? heeft getoond. daags voor de wedstrijd in een trai- Ivo Spanjersberg: “De ning zijn teamgenoot had geslagen. trainer-coach moet Het is als coach goed om hard te zijn De louter financiële straf werd door eraan werken juist op het gedrag, maar empathisch ten het eigen publiek niet gepikt en Kali met dit soort spelers opzichte van de mens. Als je weet werd door hen uitgefloten.” een vertrouwensband waarom iemand bepaald gedrag ver- op te bouwen. Lukt toont, is het makkelijker daar ade- Ook al maak je afspraken, dat betekent dat, dan is het vaak beter mogelijk om quaat op te reageren. Bovendien moet nog niet dat de speler zich er ook aan kan moeilijke onderwerpen met elkaar te je in je afweging meenemen of het houden. Hoe kan de trainer hem hierbij bespreken. Kortom, zorg ervoor dat je de eerste keer is dat iemand dit ge- het beste terzijde staan?

www.devoetbal trainer.nl

76-77-78_onhandelbaar.indd 76 01-09-16 11:51 De coach en het enfant terrible Foto: Pro Shots Foto: Pro Shots

Ivo Spanjersberg: “De coach kan de vaak een extra schouderklopje nodig als de situatie daarom vraagt of dat speler helpen bij het maken van een als ze onder druk staan of bestraft mogelijk maakt. En ik denk ook dat dit plan om te leren zich aan de regels worden. Geef dat dan ook als coach, vaak gebeurt. Veel coaches zullen eer- te houden. Vaak worden er wel re- liefst voor het gedrag dat je graag wilt der geneigd zijn soepel met de regels gels gesteld maar verder niets. Als zien. Dus niet voor die twee doelpun- om te gaan wanneer het hun doel- je echt wilt dat je speler zich anders ten, maar juist voor die keer dat je zag puntenkanon betreft. Maar dan is het gaat gedragen, zal die speler op zijn dat hij zich inhield toen hij van achter wel slim daar iets tegenover te zetten: minst een gedragsalternatief moeten werd geschopt en er niet voor werd ‘Luister, ik ben bereid er voor deze ontwikkelen. Dan is het goed als ie- gefloten.” keer soepel mee om te gaan. Maar dan mand met de benodigde kwaliteiten verwacht ik van jou morgenochtend hiervoor, niet noodzakelijkerwijs de Stel je spreekt een maatregel uit na onac- op de training …’ vul maar in wat jij als trainer belangrijk vindt. Zo kan de trainer de situatie in zijn eigen voor- ‘Hard op gedrag, empathisch deel gebruiken. En de speler wordt nog eens duidelijk gemaakt wat de op de mens’ grenzen zijn.”

Hoe ga je als trainer om met het totale hoofdcoach, met de speler gaat zitten ceptabel gedrag: die speler gaat natuurlijk team, wanneer een speler zich zo nadruk- om in kaart te brengen welke situaties zeggen dat hij het absoluut niet zo zwart- kelijk buiten de regels gedraagt? ‘risicovol’ zijn. En hoe een speler die wit begrepen had, dat de coach de regels Ivo Spanjersberg: “Ik zou dan graag situaties vroegtijdig kan herkennen (in zo strikt zou hanteren. een tweedeling maken: zaken die zijn omgeving en bij zichzelf) en wel- Ivo Spanjersberg: “Soms is het slim rechtstreeks sportgerelateerd zijn (bij- ke andere keuzes er te maken zijn. Dit om de afspraken gewoon op papier voorbeeld: de sporter misdraagt zich geeft natuurlijk geen garanties maar te zetten, met de maatregelen erbij. op een training) of niet direct sport- vergroot de kans op succes. Overigens kun je juist met die maat- gerelateerd (de speler heeft zich in En de ‘moeilijke jongens’ hebben ook regelen af en toe best soepel omgaan, privétijd niet gedragen). In het laatste

76 77 De Voetbaltrainer 220 2016

76-77-78_onhandelbaar.indd 77 01-09-16 11:51

PSYCHOLOGIE

geval zou ik kiezen voor de benade- cultuur zijn, persoonlijkheid, het kan wil vertoont. Ook dan is het nog wel ring één-op-één. Het raakt de speler in langzaam zo gegroeid zijn. Daarnaast een proces want je confronteert de zijn persoonlijke leven. Door dit ‘in de voetbalt hij om iets te bereiken, hij speler daar dan natuurlijk mee. Maar groep’ te gooien, verdwijnt de veilige wil er iets mee. Als je dát weet en je uiteindelijk heb je als trainer dan wel omgeving van de betreffende speler. weet hoe hij in elkaar zit, kun je hem wat middelen in handen om duidelijk Misdraagt de speler zich bijvoorbeeld triggeren. Dan kun je met hem een te maken dat dit gedrag niet getole- tijdens een training, kan het juist be- plannetje opstellen, waarin hijzelf reerd wordt: denk aan een plaats op langrijk zijn dit in de groep bespreek- uiteraard ook verplichtingen heeft, de bank. Weet je, het is ook vaak een baar te maken. En soms moet dit ook die hem helpen bij het verwezenlijken zaak van hoe de speler presteert. Gaat wel, omdat je als trainer ook je positie van zijn doel. Wellicht kan hij, als hij dat goed en heeft het team baat bij en autoriteit moet bewaken. Maar in zijn nukken van zich kan afgooien, op zijn inbreng, dan wordt vaak meer ge- beginsel zeg ik: spreek de sporter pri- een hoger niveau spelen. Je zult het accepteerd dan wanneer die prestatie mair zelf op zijn gedrag aan.” argument moeten vinden dat voor wegvalt. hem een reden is om het anders te Gaat het echter mis en grijp ik in, Waaraan meet u de gaan doen.” dan zal die speler moeten laten zien normen af waaraan u dat hij de boodschap begrepen heeft. spelers wilt houden? Zet u de regels en eventuele consequenties Hij moet tonen dat hij het allemaal Willem den Besten: op papier? uiteindelijk ook niet goed gevonden “Dat begint bij de cul- Willem den Besten: “Dat doe ik ei- heeft, en laten zien dat hij het anders tuur van de club. Al- genlijk liever niet. Ik probeer met wil aanpakken. Dat zijn van de speler leen als ik me in die elke speler op een positieve manier te uit signalen. Dan kan hij via een be- cultuur kan vinden, beginnen. Als ik alles wat we hierover paalde route aan zijn terugkeer wer- moet ik bij zo’n club bespreken meteen formeel op papier ken. Dat gaat via goed trainen naar tekenen – anders moet zet, krijgt het direct een negatieve een invalbeurt. Eventueel plannen we ik dat al niet doen. Die speler speelt lading. Daar kies ik liever niet voor. een oefenwedstrijd waarin hij zich al langer bij de club, neemt een ge- Wel zorg ik ervoor dat als we iets weer kan laten zien. Gaat dat allemaal schiedenis mee waaruit blijkt dat hij bespreken, daar ook de overige leden goed, kan het teruggegaan richting de met zijn gedrag, in meer of mindere van mijn staf en liefst ook iemand van basisopstelling.” mate, bij die club heeft kunnen func- de Technische Commissie bij betrok- tioneren. Dan heb je te maken met ken zijn. Het is belangrijk dat dit soort Als u een speler aanspreekt op zijn ge- drag, doet u dit in de groep of juist niet? Willem den Besten: “Het is natuurlijk ‘Het gaat om prestaties en in sterk afhankelijk van wat er is misge- gaan, maar het ‘aanpakken’ van een hoeverre het gedrag van de speler speler is wel een proces. En in dat pro- ces zitten ook voor- en nabesprekin- binnen de cultuur van de club en gen van wedstrijden. Dat vind ik wel goede momenten om een speler op het team geaccepteerd wordt’ zijn houding aan te spreken. Daar kan weleens een cynische opmerking bij zitten: ‘Joh, als je je zo blijft gedragen, prestaties van de speler, zijn gedrag afspraken breed gedeeld worden en prima. En dan word je aanvoerder, en in hoeverre dat binnen de club én bekend zijn. Daarna zal ik proberen maar wél van het tweede.’ Doe je dat het team geaccepteerd wordt. In dat het gedrag van de speler te monitoren op die manier, dan is het natuurlijk in speelveld moet ik me als trainer be- en daar waar nodig ook snel op bij te het team ook bekend wat je van zo’n wegen.” sturen. Je moet daarmee niet wachten speler vindt. Maar je moet nooit ver- tot de bom barst, want dan is het vaak geten dat een speler waarschijnlijk al Het wordt ‘interessant’ als die balans niet al te laat. veel langer dit gedrag vertoont en het meer in orde is. Wat zijn uw mogelijk- Voor mij gaat het erom dat een speler voor hem dus een gewoonte geworden heden om met zo’n speler aan de slag te bezig is om een positieve bijdrage aan is. Het werkt doorgaans beter om een gaan? het teamproces te leveren. Als dat zo bepaalde route met hem in te slaan, Willem den Besten: “Zo’n speler heeft is, kunnen we eigenlijk iedere speler een plan te maken op basis van wat natuurlijk een achtergrond. Zijn ge- helpen om vooruit te komen. De grens hij belangrijk vindt.” drag komt ergens uit voort. Dat kan wordt bereikt als een speler echt on-

www.devoetbal trainer.nl

76-77-78_onhandelbaar.indd 78 01-09-16 11:51

OEFENSTOF Oranjes passvorm

In de week dat bondscoach juist graag gesprekken had willen voeren met individuele spelers, linies of het hele team, werd bekend dat zijn beoogde tweede assistent toch niet kwam en dat zijn eerste assistent een andere betrekking bij de FIFA ging bekleden. Als voetbaltrainer is het dan zaak om de onrust van het veld weg te houden en ‘gewoon’ te trainen. Wij zagen in de aanloop naar het tweeluik tegen respectievelijk Griekenland en Zweden een training van Oranje. Een onder- deel was een passvorm met drie variaties, zowel over links als over rechts.

In de TrainingsPlanner vinden abonnees op deze service de video- beelden die horen bij de training van Oranje.

78 79 De Voetbaltrainer 220 2016

79_oranje.indd 79 01-09-16 11:51 Colofon

Uitgave: Eisma Businessmedia bv Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden Bezoekadres: Celsiusweg 41 De Verlenging Telefoon: 088-2944800 | Fax: 088-2944810 E-mail: [email protected]

Directie: Eind 1975 speelde het Nederlands elftal een uitwedstrijd in Italië. Het mocht met drie Egbert van Hes, algemeen directeur

goals verschil verliezen om zich toch nog te plaatsen voor de kwartfinales op weg Uitgever: naar het EK 1976 in het toenmalige Joegoslavië. Na twintig minuten scoorde Italië Peter Feenstra 1-0. Daarna speelde Nederland, zonder Cruijff, Neeskens, Van Hanegem en Rensen- Hoofdredactie: Paul Geerars (hoofdredacteur) brink ernstig verzwakt, de bal alleen nog maar achterin rond, zonder enige intentie Telefoon: 06-51904854 E-mail: [email protected] om te scoren. De missie slaagde. Het elftal had bijna cynisch gespeeld, maar het had Tjeu Seeverens (adjunct-hoofdredacteur) overleefd. Men trok een lange neus en zei: arrivederci! Vergelijken we die resultaat- Telefoon: 06-23941973 E-mail: [email protected] gerichte houding met bijvoorbeeld het spel van Ajax in de CL-kwalificatiewedstrijd Eindredacteur: tegen FK Rostov, zijn de verschillen bijna pijnlijk. Nagenoeg elk aspect dat succesvol Ruud Doevendans Telefoon: 06-29054444 voetbal mogelijk maakt, ontbrak. Ajax was allesbehalve bezig met overleven. De E-mail: [email protected] enige conclusie was: totaal niet klaar voor deze wedstrijd. Adviseur: Henny Kormelink Telefoon: 06-50686964 | E-mail: [email protected]

Het blijft voor het Nederlandse voetbal toch Redacteuren die aan deze editie meewerkten: Marco van der Heide, Joep Staps, Gerjos Weelink maar lastig de weg naar winst te vinden. Oran- Aan dit nummer werkten verder mee: je onder 19 leek redelijk op koers tijdens het Heike Aiello, Willem den Besten, Jelle Goes, Erik ten Hag, Art Langeler, Jurgen Langenhuizen, Pepijn Lijnders, Job Peeters, Alfred Rooks, Guido Seerden, Ivo afgelopen EK in Duitsland, maar werd in het Spanjersberg, Eric Weghorst

beslissende groepsduel tegen Frankrijk met 1-5 Foto’s: onder de grasmat gestopt. En ook toen luidde KNVB Media, Pics United, Pro Shots Redactie-adres: het commentaar na afloop: we waren fysiek De Voetbaltrainer, Postbus 340 - 8901 BC Leeuwarden

niet sterk genoeg, zakten na de achterstand Lay-out en productiebegeleiding: helemaal in elkaar, kortom: we waren niet op- ZeeDesign, Postbus 13 - 8748 ZL Witmarsum Telefoon: 0517-531672 | E-mail: [email protected] gewassen tegen de eisen van dit duel. Het zal Druk: toch niet zo zijn dat we tot 2026 moeten wach- Veldhuis Media, Raalte ten, zoals bij de geboorte van het plan Win- Boekbestellingen: Jolanda Bloem naars van Morgen te beluisteren was? Telefoon: 088-2944865 I E-mail: [email protected] Abonnementen voor Nederland en België: Nieuwe opgaven, adreswijzigingen en correspondentie over Foto: Pro Shots Foto: Pro Shots Tennistrainer Tjerk Bogtstra zei ooit in dit blad: abonnementen: Abonneeservice Eisma Businessmedia “Iedereen wil winnen, maar ben je ook beréid om te winnen?” Kortom, wil je er al- Postbus 2238 - 5600 CE Telefoon: +31 088-2266648 | E-mail: [email protected] les voor doen? En dan niet ongeveer alles, maar écht alles? Elke keer weer blijkt dat Abonnementsprijs: vertegenwoordigende teams én clubteams op belangrijke aspecten tekortkomen in De Voetbaltrainer verschijnt 8 keer per jaar. De abonnementsprijs voor De VoetbalTrainer per 1 juli 2016 is vastgesteld op € 110,- incl. internationaal verband: tactisch, technisch in de kleine ruimte, maar zeker ook qua 6% btw en is bij vooruitbetaling verschuldigd. Een abonnement in combinatie met de mediatheek kost € 147,50,-. Een los abonnement mentale weerbaarheid en fysiek. Het zijn ook uitslagen die veelzeggend en zeker niet op de mediatheek kost € 57,50. Een abonnement op het vakblad in combinatie met de TrainingsPlanner kost € 160,00. Een los abonne- incidenteel zijn: 4-1, 5-1. Het is gewoon niet te ontkennen. ment op de TrainingsPlanner kost € 75,-. Andere landen op aanvraag. Abonnementen kunnen ieder moment ingaan. Opzegging dient ­schriftelijk en minimaal een maand voor het einde van de abonne- De nieuwe Technisch Directeur bij de KNVB, Hans van Breukelen, gaf aan dit te her- mentsperiode te geschieden. Marketing: kennen én te erkennen, en dat hij initiatieven wil ontplooien om hier verandering Heleen Rodenhuis in te brengen. Het paradoxale was, dat een deel van de voetbalvolgers in Nederland Telefoon: 088-2944863 | E-mail: [email protected] als door een slang gebeten reageerde: “Onzin, daar heeft het helemaal niets mee te Advertentieverkoop: Binnendienst Accountmanager maken. Zie je, weer zo’n bestuurder die loze kreten roept als ‘fysiek’ en ‘mentaal’.” Nynke Miedema Eddy Hoornstra Telefoon: 088-2944852 Telefoon: 06-31768830 Het laat de vraag: wat willen we nu eigenlijk? Wil het Nederlandse voetbal nog aan- E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] sluiting creëren met de top, of willen we liever in ons eigen coconnetje blijven leven, Traffic, ZeeDesign Telefoon: 0517-531672 | Fax: 0517-531810 druk met navelstaren en ons afvragen of de leeftijden van die Fransen niet gemani- E-mail: [email protected] puleerd zijn? Bankrelatie: Rabobank Leeuwarden-Noordwest Friesland IBAN: NL64RABO0335434991 BIC: RABONL2U Wil het Nederlandse voetbal weer winnend worden, dan is er geen keuze: wilt u wel of geen melk in uw koffie. Onze voetbalcultuur moet flink op de schop. Niet alles is op te lossen met de punt naar achteren in plaats van de punt naar voren. Fysiek ab- © 2016, Eisma Businessmedia bv, Leeuwarden Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of overgenomen in enige vorm of op soluut top zijn en niet bij het minste of geringste in de piepzak zitten, zijn minimaal enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, of enige andere manier, zon- der voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en auteurs verklaren even belangrijk. We hoeven echt niet tot 1975 terug te gaan om te zien dat het zo is. dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid en/of volledigheid van Ajax, Rostov en de jeugdploegen van Oranje en Les Bleus hebben het voldoende aan- de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseeerd zijn op bedoelde informatie. Gebruikers van getoond! dit blad wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken, maar af te gaan op hun professionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controleren. Leveringsvoorwaarden: zie www.eismamediagroep.nl

80 81 De Voetbaltrainer 220 2016

80_verlengingcolofon.indd 80 01-09-16 11:51

INTERNATIONAL INSTITUTE FOR TRAINING I.I.T.VOF OUDE BAAN 19 5854 PJ NIEUW BERGEN (L) NEDERLAND TEL 0031-(0)485 34 34 26 INTERNATIONALE-MAIL [email protected] INSTITUTE HOMEPAGE www.toinevandegoolberg.nl FOR TRAINING I.I.T.VOF OUDE BAAN 19 5854 PJ NIEUW BERGEN (L) NEDERLAND TEL 0031-(0)485 34 34 26 E-MAIL [email protected] HOMEPAGE www.toinevandegoolberg.nl ALLROUND SPECIALIST FYSIEKE TRAINER WORKSHOPS CONDITIE / HERSTELTRAINER VOETBAL: • Duur: 3 uur op locatie • Datum, tijdstip en groepsgrootte in overleg • Locatie NSC Papendal Arnhem • Locatie Van Ghent Kazerne ALLROUND -12 maandagavonden van 19.00 – 22.00 uur CURSUS -2 weekenddagen van 09.00 – 16.00 uurWORKSHOPSKeuze uit de thema’s: -Circa 50% praktijk -7 + 8 januari 2017 • Duur: 3 uur• Rug op locatieRevalidatie Systeem (RRS) CONDITIE -Aanvang 16 / januariHERSTELTRAINER 2017 FYSIEKE• Locatie TRAINERNSC Papendal VOETBAL Arnhem • Kracht Revalidatie Systeem (KRS) • Accreditatie NGS 35 studiepunten • Accreditatie KNVB 8 studiepunten • Datum, tijdstip en groepsgrootte in overleg • Locatie Van Ghent Kazerne Rotterdam -2 weekenddagen van 09.00 – 16.00 uur • Aeroob Revalidatie Systeem (ARS) ® • Accreditatie Atletiekunie 8 studiepunten • Accreditatie Atletiekunie 2 studiepunten • Accreditatie KNGF voor RRS/KRS/ARS/HRS/FWS/RB -6 weekenddagen van 10.00 – 16.00 uur -1 + 2 juli 2017 • Heart Rate System (HRS) / Polar App • 12 -Circa avonden 50% van praktijk 19.00 - 22.00 uur, • 4 dagdelen:• Locatie Van Ghent Kazerne Rotterdam Keuze uit de thema’s: ca. 50% praktijk - Dag 1 14.00 - 21.00 uur • Free-Weight System (FWS) / FitroDyne -Aanvang 6 mei 2017 -2 weekenddagen van 09.00 – 16.00 uur• Rug Revalidatie Systeem (RRS)® - Locatie NSC Papendal te Arnhem - Dag 2 09.00 - 16.00 uur • De Rehaboom • Locatie NSC Papendal Arnhem -19 + 20 augustus 2017 • Kracht Revalidatie Systeem (KRS) - Cursusstart woensdag 24 september 2014 - Locatie NSC Papendal te Arnhem • Fysieke Training Senioren (FTS) -6 weekenddagen van 10.00 – 16.00 uur • Hoofdthema’s • Aeroob Revalidatie Systeem (ARS) • 6 dagen van 10.00 - 16.00 uur, ca. 50% praktijk - Cursusdata 13 + 14 juni 2014 • Heart Rate• OnderwerpSystem (HRS) naar / Polar keuze Team2 System -Circa 50% praktijk - Opbouw loopvermogen, kracht transfer naar - Locatie Van Ghentkazerne te Rotterdam - Cursusdata 20 + 21 juni 2014 • Free-WeightGroepsprijs System (FWS) per workshop / FitroDyne op aanvraag - Cursusstart -Aanvang 7zaterdag oktober 3 2017 mei 2014 VOL • 2 dagenvoetbal van 09.00 - 16.00 uur ® € • De Rehaboom •• Hoofdthema’s zowel voor individuele sportals teamsport - Locatie• Cursusprijs Van Ghentkazerne 375,00 te Rotterdam • Onderwerp naar keuze als - Revalidatie,teamsport: conditieopbouw, kracht-, - Cursusdata: 23 + 24 augustus 2014 - Revalidatie,snelheid- enconditieopbouw, uithoudingsvermogen kracht-, volgens • Hoofdthema’s:TRAININGSSCHEMA’S GroepsprijsDOCENT per workshop TOINE op aanvraag VAN DE GOOLBERG, snelheid-de Rehaboom en uithoudingsvermogen® en trainingsprogramma’s volgens - Opbouw loopvermogen • Fysieke trainer 1ste team Feyenoord Rotterdam seizoen Deschrijven Rehaboom® en trainingsprogramma’s - OpbouwSCHRIJVEN: kracht DOCENTEN2000-2005 en seizoen 2009-2013 • Cursusprijsschrijven € 875,00 - Transfer• Locatie naar NSC voetbal Papendal Arnhem • Cursusprijs € 875,00 • Cursusprijs -Bijscholingsdag € 375,00 NIEUW • Hoofddocent Sportfysiotherapie NPi -1 weekenddag van 10.00 – 16.00 uur TOINE VAN• Gastdocent DE GOOLBERG, Erasmus Universiteit Rotterdam, MEDICAL PERSONAL TRAINER -26 november 2016 • Fysieke trainer afd. 1steGeneeskunde team Feyenoord MEDICAL PERSONAL TRAINER Rotterdam seizoen 2009-2013 • Locatie Van Ghent Kazerne Rotterdam • Voor alle oud cursisten en andere • 6 -6dagen weekenddagen van 10.00-16.00 van uur,10.00 – 16.00 uur U kunt voor aanvullende • Hoofddocent Masteropleiding ca. 70% praktijk belangstellenden -Circa 70% praktijk informatie ook€ contact opnemen: Sportfysiotherapie Avans+ te Breda / NPi • Cursus start 16 augustus 2014 • Cursusprijs 150,00 • Kerndocent Erasmus Universiteit Rotterdam, afd. Geneeskunde • Voor -Aanvang trainers 26 uit augustus de sport, 2017 • Voor trainers uit de sport, fitnessbranche en Telefoon 0485-34 34 26 fitnessbranche en revalidatiewereld Fax U kunt 0485-53 voor 09 aanvullende 54 • revalidatiewereld Locatie Van Ghentkazerne te Rotterdam informatie ook contact opnemen: EVERT VAN DE GOOLBERG, • Cursusprijs €€ 975,00 Mobiel 06-53 33 2678 • Fysieke trainer, praktijkdocent • Cursusprijs 975,00 E-mailTelefoon [email protected] 0485-34 34 26 InternetMobiel www.toinevandegoolberg.nl 06-53 33 2678 E-mail [email protected] Internet www.toinevandegoolberg.nl

Nieuw! Maak eenvoudig je eigen opstellingen, trainingsvormen(spier) en tekeningen!

Dit kan nu eindelijk. Dankzij Tactics Manager, het tekenprogramma voor trainers. Voor, VERZORGING tijdens en na het sporten

• Offl ine werken, altijdPERSKINDOL en overal Active producten uit de “gele lijn” van geen internet nodig Perskindol zijn spier- en gewrichtsverzorgende middelen • Eenvoudig in gebruikop alcohol/waterbasis (Fluid/Spray), Nederlandseof op gelbasis met werkt supersnel en simpel versie nu exclusief plantaardige/etherische stoffen die de doorbloeding stimule- • Eenmalige aanschaf verkrijgbaar in onze ren en vóór en na het sporten gebruikt kunnen worden. De daarna jarenlang gebruiksplezier webshop. producten koelen het lichaam eerst voor een aangename • Vrijblijvend proberen? De Voetba l Trainer Probeer het 5 dagen opverzachting proef en verwarmen het hierna met een intensieve • Scherpe prijs van € 79,50plaatselijke doorbloeding. Dit heeft een ontspanning van de Bestel veilig en snel inspieren onze totwebshop gevolg en bevordert het herstel. Verkrijgbaar bij drogisterij of uw sportgroothandel. Vemedia Informatielijn: 0900 233666 (€ 0,15 p/min.)

Voor meer informatie of om direct te bestellen, ga naar devoetbaltrainer.nl/tacticsmanager

PERSKINDOL LAAT ALLES BEWEGEN

4793_PERSKINDOL-GEEL_A5_LIG.indd 1 20-03-14 09:47 Uit onze TrainersShop Speelstijl en Boeken Trainingsvormen Serie Aanvallen Set 2 delen en Verdedigend + DVD Voetbal € 42,- Set 2 delen € 40,- Bestel eenvoudig via: devoetbaltrainer.nl/trainersshop

Voetbal- training - 180 praktische

‘De coach en zijn keeper’ is méér dan een Zone standaardboek over keepers en het trainen oefeningen van keepers. Maarten Arts geeft in dit boek ook de hoofdtrainer handvaten om gericht met zijn keepers aan de slag te gaan. Na het lezen van dit boek zullen trainers meer inzicht hebben in de belangrijkste aspecten van het keepersvak. De rol van de keeperstrainer binnen de € technische staf wordt tevens uitgebreid be- voetbal licht. De keeperstrainers kunnen hun voor- 19,50 deel doen met de praktijkgerichte informa- tie en de uitgebreide oefenstof die in dit boek is verzameld. Voor de keepers bevat dit boek een groot aantal praktische tips op het gebied van trai- € ning, wedstrijd en materiaal. Elke keeper, ongeacht zijn leeftijd of niveau, kan hier 22,50 zijn voordeel mee doen. In het hedendaagse voetbal zijn de spel- hervattingen vaak beslissend voor het wed- strijdresultaat. Aan de verdedigende aspec- ten hiervan wijdt de schrijver een compleet hoofdstuk. Ook de mentale aspecten van het keepen komen uitgebreid aan bod, even- als de rol die de trainers in dit proces spelen. Met behulp van een groot aantal inter- views met trainers, keepers en keeperstrai- ners worden bovendien andere denkbeelden en werkwijzenDe in dit boek gepresenteerd.coach en Alle gesprekspartners hebben hun sporen in de topsport ruimschoots verdiend en geven door hun bijdrage dit boek een extra dimen- sie. Het centrale thema van de werkwijze van Maarten Artszijn is het ‘aanvallen vankeeper de bal’. Zijn methodiek is erop gericht om zo snel mogelijk in balbezit te komen. Door middel van een aantal ‘totaaltrainingen’, on- dersteund door illustraties en foto’s, toont Teambuilding hij hoe hij zijn succesvolle filosofie in de praktijk brengt. Maarten € Arts laat zien hoe hij zich als trainer heeft ontwikkeld sinds zijn vorige boek ‘Handboek keeperstraining’ 22,50 en geeft Eisma Businessmedia blijk van zijn grote liefde én passie voor het als route naar Leeuwarden mooiste vak ter wereld: het keepersvak! succes Rinus Michels € 27,50

eBooks

1:3:5:2 - dé opstelling van Oranje tijdens het WK2014 € 5,-

Voorbereidingsperiode C-jeugd, eBook (pdf.fi le) € senioren 5,- € 10,- Trainersmaterialen

Trainers Coach- mappen boekjes vanaf vanaf € 18,- € 5,95

De Voetba l Trainer Een doeltreffend voetballeerplan Een must voor alle jeugdtrainers en hoofdtrainers

5 Aanvullende eBooks

SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING OPBOUWEN AANVALLEN AANVALLEN VIA DE FLANK

SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING Speelwijzetraining SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING Speelwijzetraining OPBOUWEN AANVALLEN AANVALLEN Verdedigen OPBOUWEN AANVALLEN AANVALLEN Verdedigen AANVALLEN VIA DE FLANK DOOR HET CENTRUM omschakelen AANVALLEN VIA DE FLANK DOOR HET CENTRUM omschakelen

1 2 3 4 12 3 4 1 2 3 4 1 23 4 1 2 3 4 12 3 4 1 2 3 4 1 23 4 1 1 1 1 1 1 1 1

Voetbalmethode_Deel3.indd 1 21-02-14 12:00 Voetbalmethode_Deel3.indd 1 21-02-14 12:00 1 Voetbalmethode_Deel2.indd 1 219-02-14 13:37 3 4 1 Voetbalmethode_Deel2.indd 1 219-02-14 13:37 3 4 1 Voetbalmethode_Deel1.indd 1 1Serie05-03-14 09:32 vanVoetbalmethode_Deel2N.indd 4 1 205-03-14 09:33 praktijkgerichte handboeken SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING AANVALLEN VERDEDIGEN DOOR HET CENTRUM OMSCHAKELEN

SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING Speelwijzetraining SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING SPEELWIJZETRAINING Speelwijzetraining OPBOUWEN AANVALLEN AANVALLEN Verdedigen OPBOUWEN AANVALLEN AANVALLEN Verdedigen AANVALLEN VIA DE FLANK DOOR HET CENTRUM omschakelen AANVALLEN VIA DE FLANK DOOR HET CENTRUM omschakelen

1 2 3 4 12 3 4 1 2 3 4 1 23 4 1 2 3 4 12 3 4 1 2 3 4 1 23 4 1 1 1 1 1 1 1 1

Voetbalmethode_Deel3.indd 1 21-02-14 12:00 Voetbalmethode_Deel2.indd 1 19-02-14 13:37 Voetbalmethode_Deel3.indd 1 21-02-14 12:00 1 Voetbalmethode_Deel2.indd 1 219-02-14 13:37 3 4 1 2 3 4 1 Voetbalmethode_Deel3.indd 1 305-03-14 09:34 Voetbalmethode_Deel4.indd 1 405-03-14 09:38

Praktijk, fun, beleving en de wedstrijd staan centraal Direct na bestelling aan de slag met de eBooks

Bestel de complete set (4 boeken en 5 eBooks) voor € 95 via: devoetbaltrainer.nl/trainersshop Gratis verzending, ook naar België.

?? • ?? • ?? devoetbaltrainer.nl/trainersshop ‘DE FACILITAIRE VOETBAL VAKBEURS VAN NEDERLAND’ www.nationalevoetbalvakbeurs.nl

Woensdag 30 november 2016 Zit u in het bestuur van een sportvereniging, of ondersteunt u de vereniging op een andere manier als vrijwilliger? Dan is de Nationale Voetbal Vakbeurs iets voor u! Download uw gratis e-tickets op www.nationalevoetbalvakbeurs.nl

maak kans op een teamwearpakket voor uw club ter waarde van e5.000,- De actie wordt aangeboden door Voetbalshop.nl. De prijs wordt uitgereikt op de Nationale Voetbal Vakbeurs 2016.

Partners

NVVB ad 230x300.indd 1 1-9-2016 11:14:59