7° 4 woensdag 6 februari 2019 nederlandsdagblad jaargang 75 nr. 20.055 www.nd.nl [email protected] 088 1 999 999

Journalist van je eigen kind Vraag eens aan je tiener: ‘Hoe Parijse maak je een goed wachtwoord?’ vuurzee

Remco Pijpers pagina 4 pagina 14

leven Alles wat ons gelukkig maakt

pagina 8

anp Aaldert van Soest nd.nl/nederland Paus wil in Venezuela Afvallige gaan bemiddelen Experts: verpleeghuizen Van Klaverens ▶Caracas ideaalbeeld Paus Franciscus is bereid om te be- middelen in de politieke crisis in Ve- gaan miljoenen mislopen van de islam nezuela als de partijen erom vragen. Maar eerst moeten er stappen wor- ▶Den Haag pagina 12 den gezet om te proberen alle spe- Van de 2,1 miljard euro die dit kabi- aan financiële experts in deze instel- listen) wil dat verpleeghuizen meer lers dichter bij elkaar te brengen, net wil investeren in verpleeghui- lingen, zoals controllers en financieel ruimte krijgen voor de besteding van voegde hij eraan toe. Franciscus, zen, zal 40 procent niet worden be- directeuren. Zestig specialisten vul- het budget. ‘Zo kunnen ze ook door sprekend tot verslaggevers aan nut. Dat verwachten financiële den de enquête in. Zij vertegenwoor- middel van innovatie zoeken naar op- boord van zijn vliegtuig na een reis specialisten in de ouderenzorg. digen ongeveer 10 procent van de lossingen’, zegt Fizi-voorzitter Ellen naar Abu Dhabi, bevestigde ook dat verpleeghuizen in Nederland. Deze Kalkhoven. de Venezolaanse president Nicolás In het regeerakkoord is afgesproken specialisten zijn niet optimistisch Minister Hugo de Jonge (Volksge- Willeke Maduro een brief aan hem heeft ge- dat het kabinet jaarlijks honderden over de mogelijkheden om het bud- zondheid) vindt het voorbarig om nu nd.nl/cartoons schreven, maar dat hij die nog niet miljoenen uittrekt voor extra perso- get aan nieuw personeel te besteden, al te somberen over het vinden van had gelezen. Tegenstanders van Ma- neel in de ouderenzorg. Verpleeghui- stelt Diepstraten vast. voldoende nieuw personeel. ‘Natuur- duro zeggen dat hij met de brief en zen hebben onlangs hun plannen in- lijk wordt het met de huidige krappe een nieuwe dialoog tijd wil winnen. gediend voor het beschikbare budget plannen arbeidsmarkt een fikse uitdaging’, re- ▶▶ zie ook pagina 9 en 15 van ruim 600 miljoen euro in 2019. De uitkomst van de enquête lijkt ageert hij. ‘Maar we hebben juist vo- Dit geld is strikt geoormerkt: zorgin- haaks te staan op een inventarisatie rige maand gezien dat de sector hier- stellingen mogen maximaal 15 pro- van Zorgverzekeraars Nederland. voor ambitieuze plannen heeft.’ cent vrij besteden, terwijl ten minste Daaruit blijkt dat verpleeghuizen erin De plannen van de instellingen zijn 85 procent moet gaan naar handen zijn geslaagd plannen in te dienen goed voor ruim 10.000 extra mensen, De trein aan het bed. ‘In veel regio’s is het niet voor het volledige budget van 2019, zegt De Jonge. ‘Als we kijken naar de mogelijk zo veel nieuw personeel te meldde het tijdschrift Zorgvisie maan- afgelopen jaren, zien we dat het niet als metro vinden’, zegt Pim Diepstraten, direc- dag. Diepstraten wijst er echter op dat onmogelijk is deze ambitie waar te teur zorg bij Finance Ideas, een finan- het indienen van de plannen niet be- maken. In 2017 zijn er al 8000 men- In netwerk van ciële dienstverlener in de zorg. tekent dat deze ook gehaald worden. sen extra in de verpleeghuiszorg gaan Samen met Fizi, de beroepsvereniging Accountants gaan volgens hem ach- werken. In de eerste helft van 2018 negen steden van financieel specialisten in de zorg, teraf controleren of de personele uit- waren dat er nog eens 5000 extra. Na- voerde Finance Ideas een onderzoek breiding is gerealiseerd. tuurlijk monitoren we hoe het ervoor pagina 17 uit onder verpleeg- en verzorgings- Zowel brancheorganisatie Actiz als staat met het besteden van het bud- huizen. Ze legden een vragenlijst voor Fizi (de koepel van financieel specia- get en kunnen we daarop sturen.’ <

prijs € 2,25 zaterdag € 3,50

De omgang met internet wordt volwassen commentaar pagina 3 2 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

column Hendro Munsterman nd.nl/geloof wikipedia / Fruggo Joram van Klaveren Utrechtse kathedraal en de islam kost museum één euro Het nieuws over de bekering van Joram van Klaveren tot de ▶Utrecht islam komt best hard binnen. Het raakt mensen. Het raakt Het Utrechtse parochiebestuur mij. Waarom? heeft de geplande ondertekening Een eerste antwoord ligt voor de hand. Van Klaveren heeft van het koopcontract waarin de als politicus de islam fel bekritiseerd. Uitgerekend hij loopt Sint-Catharinakathedraal voor één euro aan Museum Catharijnecon- over naar ‘de tegenpartij’ of zelfs ‘de vijand’. Er is bijna vent wordt verkocht, uitgesteld. geen effectievere manier om argumenten van vroegere Het bestuur zet wel vervolgstappen geestverwanten te ontluisteren. Het voelt vast aan als ver- in de procedure die moet leiden tot raad en zorgt voor leedvermaak bij anderen. de verkoop van de kathedraal. Het verhaal van Van Klaveren zet deze dynamiek vet aan. Juist doordat hij een boek tégen de islam wilde schrijven, Op donderdag 7 februari organiseert het bestuur van de drie samenwer- zou hij door de islam gewonnen zijn. ‘Het grote gevaar kende Utrechtse parochies een infor- werd iets moois’, verklaarde hij tegenover Tijs van den matieavond om parochianen ‘toelich- Brink, die maandag de scoop van de dag had. ting te geven over de besluitvorming Dit gaat niet alleen zijn vroegere PVV-geestverwanten aan. omtrent de St.-Catharina’. Dit werd Een breder deel van Nederland huiverde weleens met Van pas afgelopen weekend tijdens de eu- Klaveren over wat de groei van de islam nog in petto heeft charistievieringen bekendgemaakt en het bericht verscheen maandag ook voor Europa. Het leverde onderhuidse spanning op. Een op de website. open en ontspannen bezinning over de impact van immi- Volgens het bestuur is deze bijeen- gratie is immers al in een vroeg stadium taboe verklaard, komst een ‘vervolg op de mededeling alsof je dan per definitie vervalt in het slechte: racisme, van mei 2018 waarin het voorgeno- vreemdelingenhaat. Het werkt misschien wel andersom: men besluit tot vervreemding van de Catharinakathedraal kenbaar werd dat het taboe leidt tot meer racisme en vreemdelingen- gemaakt’. Volgens pastoor Hans haat. Boogers zijn er tussen mei en nu ‘al- De bekering van Van Klaveren raakt christenen. Hij spreekt lerlei gesprekken en onderzoeken ge- van een (vrijgemaakt-) gereformeerde opvoeding, al ver- weest’ en is het bestuur ‘nu in staat waterde die volgensg hem al in zijn jeugd. Hij heeft zich als om daar meer over te vertellen’. De Sint-Catharinakathedraal is de oudste en enige middeleeuwse kerk die de rooms-katholieke gemeen- ‘De bekering van Joram schap in Utrecht nog bezit. Zij maakt samen met de Augustinuskerk deel van Klaveren raakt mij.’ uit van de Salvatorparochie die bin- nen afzienbare tijd gaat fuseren met Reina Wiskerke nd.nl/column de twee andere parochies.

achtstappenplan volwassene geïdentificeerd als christen. Zijn overstap naar De in het aartsbisdom Utrecht gel- Het contract voor de verkoop van de Sint-Catharinakathedraal in Utrecht aan de islam schetst hij als een weloverwogen, theologische dende procedure voor onttrekking Museum Catharijneconvent is nog niet getekend. afwijzing van de christelijke visie op God en Christus. Dit is van een kerkgebouw aan de eredienst voorziet in een achtstappenplan. Vol- ning van dit koopcontract was ge- lijkheden voor grotere vieringen zo- niet wat christenen gewend zijn van ‘afvalligen’. In de re- gens Boogers zit de parochie nu nog pland, maar op het laatste moment is als priesterwijdingen. Parochianen gel zeggen die dat ze simpelweg niet meer kúnnen geloven ‘helemaal vooraan’ in die procedure. uitgesteld om de parochianen vooraf kerken al meer dan twee jaar in de in een god of in één religieus concept. Joram van Klaveren ‘Ik dat je kunt zeggen dat dit te kunnen informeren. Catharinakathedraal. kan dat juist goed. En terwijl hem zowaar het godsgeloof stap twee is.’ Deze ‘stap’ volgt na een De parochie heeft de kathedraal al gegeven is, wijst hij de hem aangereikte Christus af. eerste overleg met het bisdom en een aantal jaren geleden aan het mu- technische vragen Dat doet pijn voor wie Christus herkent als de Weg, de voorziet in ‘een of meer informatie- seum aangeboden. De kathedraal Volgens woordvoerder Douwe Wi- avonden’ waarin het parochiebestuur maakt deel uit van het oude klooster- gersma van Museum Catharijnecon- Waarheid en het Leven. Dan kun je verdriet voelen over het de parochianen over zijn toekomst- complex waar het museum is gehuis- vent wacht het museum af wat de verlies dat Joram van Klaveren hiermee lijdt, over de Naam plannen’ informeert. Het moet daar vest. Sindsdien zijn belendende ge- parochie beslist. ‘Als het doorgaat is van Christus die publiekelijk onrecht wordt gedaan, over de ‘een concreet plan van aanpak met bouwen reeds door de parochie dat ingrijpend voor het totale kloos- verduistering van het christelijke evangelie. een bijbehorend tijdpad’ presenteren. verkocht. Nadat vorig jaar de plannen tercomplex.’ Daarbij komen ook tech- De pijn van christenen kan iets onzuivers krijgen – ik voel Boogers bevestigt dat de volgende voor sluiting van de kathedraal be- nische vragen om de hoek kijken als stap het organiseren van ‘hoorzittin- kend waren gemaakt, is een petitie temperatuur en luchtvochtigheid. het in mijzelf opkomen: het idee dat het christelijke volks- gen voor de parochianen’ is. Dat moet gestart om dat te voorkomen. Opval- Daar wordt momenteel door het mu- deel een doelpunt tégen heeft gekregen met de bekering uiteindelijk leiden tot een definitief lend is dat er zich onder de 1438 on- seum ‘globaal over nagedacht’, in af- van Joram van Klaveren. Zoals we het ons ook graag als een werkplan dat het parochiebestuur dertekenaars een aantal priesters van wachting van het besluit van de paro- doelpunt toerekenen wanneer een bestrijder van het naar de aartsbisschop verstuurt met het aartsbisdom bevindt. ‘In deze ka- chie. Concrete plannen zijn er echter christendom zich tot ons geloof bekeert. het verzoek (stap 4) het kerkgebouw thedraal zijn wij allemaal gewijd: we volgens Wigersma nog niet. Helemaal verwonderlijk is de ommezwaai van Van Klaveren aan de eredienst te onttrekken. voelen nu wat wij gewone parochia- Het aartsbisdom wil inhoudelijk niet In Utrecht doet inmiddels het gerucht nen aandoen wanneer we de kerk reageren en verwijst naar het paro- niet. Waartegen een mens zich intens afzet, dat houdt hem de ronde dat het kerkbestuur en het sluiten waar zij zijn getrouwd en chiebestuur. Voordat de kathedraal intens bezig. Uitersten naderen elkaar. Maar wat de mens aan de kathedraal grenzende Muse- waar hun kinderen zijn gedoopt’, zegt verkocht kan worden en een andere precies beweegt in dit soort geestelijke processen, is niet um Catharijneconvent vorige week een anonieme priester. kerk tot kathedraal wordt uitgeroe- volledig in kaart te brengen. Ook niet door de bekeerling een voorlopig koopcontract hebben Over de vraag welke kerk na een mo- pen, is ook nog toestemming vanuit zelf, zelfs al schrijft die er een heel boek over, zoals Joram ondertekend waarbij de kathedraal gelijke verkoop tot kathedraal zal Rome nodig. De kathedrale koor- voor één symbolische euro wordt ver- worden gemaakt, is nog geen besluit school, een bijzondere basisschool van Klaveren heeft gedaan. Dat weten we uit de psycholo- kocht. Zowel Hans Boogers als de genomen. De Augustinuskerk aan de waar kinderen worden ingevoerd in gie. Het christelijke geloof voegt er nog iets aan toe. Het woordvoerder van het museum voor Oude Gracht is een serieuze kandi- de liturgische muziek, viert komende rekent met onzichtbare krachten die op onze geest inwer- religieuze kunst ontkennen dit, maar daat, maar deze is al tweeënhalf jaar zondag het 150-jarig bestaan met een ken en waarvan het geheim ons niet bekendgemaakt is. anonieme bronnen melden het Ne- gesloten wegens restauratiewerk- jubileumconcert in de Catharinaka- derlands Dagblad dat de onderteke- zaamheden en heeft beperkte moge- thedraal. < nieuwsvandaag HELE DAG 10.00 23.00-00.00 Bescherm vrouwen Defensie Europa Gedichtenwedstrijd

Internationale Dag tegen Defensiesamenwerking Europa. NPO Radio 1: bekendmaking genitale verminking bij Conferentie in Brussel met vice- van de winnaar van de 10e vrouwen. Een VN-initiatief. admiraal Arie-Jan de Waard. Turing Gedichtenwedstrijd. 3 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

anp nd.nl/politiek Kamer wijst nieuwe rekentoets af

▶Den Haag Op middelbare scholen komt geen lieren op te krikken, werd vijf jaar ge- wordt in de toekomst onderwezen en nieuwe, tijdelijke rekentoets. Dat leden een landelijke rekentoets inge- getoetst bij andere vakken, waaron- heeft de Tweede Kamer dinsdag voerd. Die moest mede bepalen of een der wiskunde. Slob wil een tijdelijke besloten. leerling zou slagen of zakken. toets, om de periode tussen de oude Volwassen situatie en de nieuwe te overbruggen. Minister (Basis- en Voortge- afrekentoets Hij wilde het opstellen ervan wel aan zet Onderwijs) wilde zo’n tijdelijke Maar de ‘afrekentoets’, zoals hij al iedere school zelf overlaten. Maar De tijd dat kinderen op internet van alles uitspook- toets invoeren, maar vrijwel geen en- gauw door het leven ging, werd na zelfs binnen de regeringscoalitie ten en hun ouders amper snapten wat ze deden, is kele partij in de Kamer voelt hier iets felle kritiek door het huidige kabinet kreeg de minister hier niet de handen voorbij. Die conclusie mag je wel trekken na het on- voor. Om het rekenniveau van scho- geschrapt. De rekenvaardigheid voor op elkaar. < derzoek van Safer Internet Centre Nederland (SICN). De ouder van nu weet prima wat online de risico’s zijn en neemt die serieus. Zij (het zijn vaker de moeders dan de vaders) voert geregeld gesprekken met het kroost Piet H. de Jong nd.nl/politiek beeld anp / Robin Utrecht over wat wel en niet kan, kijkt over de schouder mee, praat over nare ervaringen online en controleert waar nodig de smartphones. Dat is goed nieuws. Een bewijs De VVD wil klimaatplannen dat de ouderlijke omgang met internet zich snel naar volwassenheid beweegt. ook behoedzaam uitvoeren Dat is minder vanzelfsprekend dan het lijkt. Het gaat hier – nog steeds – grotendeels om ouders die zelf in hun kinder- of tienerjaren niet of nauwelijks met in- …De Tweede Kamer wil burgers ternet in aanraking kwamen. Hun digitale wereld be- meer ontzien bij de uitvoering van stond uit gameboys en (spel)computers met blokkerige klimaatplannen. games. Ook die konden verslavend zijn, maar de appa- raten waren niet met elkaar verbonden – met allerlei …De verdeling van de lasten moet anders en meer bij bedrijven te- nieuwe problemen van dien. In deze beginjaren be- rechtkomen. stond bovendien een nogal idealistische visie op inter- net als vrijplaats waar gedachten en ervaringen uitge- ▶Den Haag wisseld konden worden, zonder repressie door Het was natuurlijk een beetje het geestelijke of politieke gezagsdragers. Dat een internet -debat. De fractievoor- zitter van de grootste coalitiepartij zonder toezicht snel ontaardt in een riool vol vuilspui- had in een interview in De Telegraaf terij, waar je je kinderen (en jezelf) niet voor over hebt, zijn twijfel geuit over de haalbaar- moest de mensheid nog ontdekken. Die jeugdige naï- heid van de klimaatplannen. Dins- viteit is weg. Niet alleen ouders hebben de inhaalslag dagavond, tijdens het debat in de gemaakt, ook sociale media zelf nemen maatregelen Tweede Kamer, constateerde hij dat om hun kwetsbaarste gebruikers, de kinderen, te be- zijn stellingname heeft geholpen om beelden te corrigeren die de burgers schermen. Een YouTube-kijkwijzer bleek niet haalbaar, schrik aanjagen. De rust bij de VVD- De Tweede Kamer besprak hoe de klimaatplannen uitgevoerd moeten worden. maar een stap vooruit is toch de afgeschermde ‘You- achterban is teruggekeerd, aldus Tube Kids’-omgeving, die Google dinsdag uitbracht. Dijkhoff. tievoorzitter . Het bedrijfs- en bedrijfsleven? Terwijl de midden- Rond dat andere hardnekkige probleem, de vele (ver- De andere kant van het verhaal is dat leven, dat met 80 procent de grootste partijen met elkaar het debat aangin- borgen) advertenties op sociale media, zette het Com- Dijkhoff geen ‘nee’ zegt tegen de CO2-uitstoter is, moet meer gaan be- gen over klimaatmaatregelen en de plannen uit het concept-klimaatak- talen. Andere partijen sloten zich kostenverdeling, kozen de flankpar- missariaat voor de Media in 2017 een goede stap met koord dat op 21 december is gepre- daarbij aan. Ook de VVD sluit niet uit tijen op rechts, PVV en Forum voor een sociale code waartoe vloggers zich verplichten. senteerd. Die plannen worden nu dat, wanneer volgende maand blijkt Democratie, ervoor die maatregelen doorgerekend. Dijkhoff zei dat zijn dat het voorgestelde bonus-malus- als absurd en volstrekt overbodig Deze jaren zullen de geschiedenis ingaan als de pe- fractie die gaat toetsen aan de hand systeem voor bedrijven niet voldoen- neer te zetten. Toen Forum-leider riode waarin we leerden met dat nieuwe, allesdoor- van drie criteria: halen we de kli- de werkt, een CO -heffing voor be- Dijkhoff confronteer- 2 dringende fenomeen ‘internet’ om te gaan. Of we dat maatdoelen, is het betaalbaar en is er drijven ‘weer op tafel komt’. Premier de met zijn rekensommen, reageerde een eerlijke verdeling tussen burgers bevestigde dat. Voor Dijkhoff geprikkeld. ‘Het is die hyste- goed deden, mogen de volgende generaties beoorde- en bedrijven? GroenLinks-leider was rie van u waar ik tegen vecht.’ Aan len. In dat oordeel zal vast niet alleen meetellen of we dat ‘de winst van het debat’. het andere uiterste stond de PvdD internet ‘kindvriendelijk’ hebben gemaakt, maar ook lastenverdeling Minister Eric Wiebes (Klimaat) kon- die vindt dat er te lang is getreuzeld de omgang met de 440.000 ouderen die in 2019 op Dijkhoff wil dat burgers meer ‘han- digde een onderzoek aan naar de ‘op- en dat het klimaatakkoord lang niet geen enkele manier online zijn. Driekwart van hen delingsperspectief’ krijgen. Hij wil af slag duurzame energie’, onderdeel ver genoeg gaat. ‘Hoe langer je van de bangmakerij dat burgers snel van de energierekening. Is die opslag wacht, hoe duurder het wordt’, stel- geeft aan dat niet meer te kunnen leren, terwijl de van het gas af moeten en geen cv- wel eerlijk verdeeld tussen burgers de . < mogelijkheden om zonder internet in contact te ko- ketel meer kunnen kopen. Zelf voelt men met de overheid of bedrijven rap afnemen. Zij zijn hij veel voor het instellen van een CDA’ers vinden klimaatplannen ‘riskant’ even kwetsbaar, alleen op een andere manier. Een ‘warmtefonds’, waarbij de overheid volwassen omgang met internet betekent ook moge- voorschotten en subsidies aan bur- De twaalf provinciale lijsttrekkers kritisch over de ambitie van Neder- lijkheden openhouden voor een leven zónder internet. gers kan geven. ‘Ik wil mensen facili- voor het CDA hebben in een opinie- land om in Europa een kopgroep te teren en kansen bieden.’ Gert-Jan Se- verhaal kritiek geuit op het concept- vormen, die verder gaat dan de af- gers (ChristenUnie) bepleitte een klimaatakkoord. In een artikel in gesproken reductie van CO2 van 49 Dick Schinkelshoek lokaal ‘klimaatloket’, waar burgers dagblad De Telegraaf zegt het procent in 2030. Zij vinden die am- met hun vragen terechtkunnen. twaalftal dat de ‘plannen niet ge- bitie ’riskant’ en vrezen dat ‘wij Vrijwel alle sprekers begonnen over tuigen van realisme en gezond ver- voor veel geld de problemen van de lastenverdeling. Wordt de reke- stand’. Zij onderschrijven de doelen andere landen oplossen’. De CDA’ers advertentie ning van de klimaatplannen niet te van het Parijs-akkoord, maar willen zijn bang dat met die ambitie de eenzijdig bij burgers neergelegd? De meer aandacht voor het draagvlak concurrentiepositie van MKB-bedrij- bestaande verdeling van 50-50 pro- van al die maatregelen. Ook zijn ze ven verslechtert. cent is ‘onhoudbaar’, stelde D66-frac- open dag HELE DAG ‘Als ik te weinig Klimaat s 16 FEBRUARI slaap, word ik een De NASA komt met wereldwijde temperatuurgegevens en de heel humeurig ij ALLE OPLEIDINGEN klimaattrends van 2018. mannetje.’ pabo, leraar voortgezet onderwijs, pedagogiek, Berend Oosterhuis, Leven pag. 3 AD Pedagogisch Educatief Professional, masters 4 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

mini-interview Hans-Lukas Zuurman nd.nl/nederland beeld ambulancezorg nederland Hans-Lukas Zuurman nd.nl/nederland beeld istock Ambulancepersoneel test nieuwe outfit Ouders maken meter Alle 6000 ambulancehulpverle- voorkeur een man en een vrouw ners krijgen een nieuwe kle- in alle 25 regio’s de kleding. Zo’n dinglijn. Vandaag start een uit- pak kan er namelijk mooi uitzien, …Ouders worden zich steeds be- gebreide draagproef. Nadiene maar is het ook functioneel? Er wuster van het belang van digitaal Toby van Ambulancezorg Neder- zitten veel zakjes op, bijvoorbeeld opvoeden, ruim 80 procent houdt in land vertelt hoe dat in zijn werk voor een kladblokje. Maar zitten de gaten wat tieners online doen. gaat. die op de juiste plek? Er is een lus aangebracht voor een spreeksleu- …Een op de tien jongeren gebruikt ▶ Zwolle tel waardoor je kunt praten door echter ook een voor ouders verbor- een portofoon. Zit die op de juiste gen socialemedia-account. ■ Waarom is een nieuwe outfit plek? En knelt de broek niet? nodig? Over dat soort punten gaat het. ▶Leidschendam ‘De huidige kleding met felgele en Gisteren hebben alle deelnemers Aangenaam verrast. Dat is Maartje groene kleuren heeft na vijftien de kleding voor het eerst aan ge- Spoelstra van het Safer Internet Cen- jaar erg ingeboet aan herkenbaar- had, die vonden ze fijn zitten. We tre Nederland (SICN) over de uitkom- heid van de hulpverlener. Mede- hopen dat het zo blijft. Hun bevin- sten van een onderzoek naar mobiel- werkers van de dierenambulance, dingen kunnen ze via een online en internetgebruik onder jongeren. wegwerkers, EHBO’ers, gemeente- enquête melden.’ SICN is een platform dat in Europees reinigers en zelfs medewerkers verband verantwoord internetge- van een energiebedrijf: ze lijken ■ Is er bij de keuze voor de stof bruik door jongeren wil bevorderen. tegenwoordig allemaal op de am- ook gedacht aan bescherming In totaal namen ouders van 1085 bulancehulpverlener. “We vallen tegen agressie? kinderen van twaalf tot en met ze- niet meer op”, hoorden we van ‘Nee, dat is niet nodig. In de media ventien jaar deel aan het onderzoek, onze medewerkers. Terwijl dat is het beeld ontstaan dat hulpver- evenals 1025 jongeren. ‘Het is voor wel belangrijk is, gezien hun spe- leners veel last van agressie heb- het eerst dat we dit nu op deze schaal ciale taken en bevoegdheden. De ben. Maar het gaat over 500 inci- hebben onderzocht’, vertelt Spoel- medewerkers vonden de kleding denten op 1,3 miljoen ritten per stra. Aanleiding was de Safer Internet verouderd en soms lijken op een jaar. Het gros is verbale agressie, Day die dinsdag plaatsvond in meer hobbezak. En de dames klaagden maar het komt zeker niet dage- dan honderd landen. Dit om wereld- dat ze in herenbroeken moesten lijks voor. We hebben daarom niet wijd aandacht te vragen voor inter- lopen. Ze zijn vooral trots op hun overwogen een bodycam in de netgebruik door jongeren. ‘Eerder vak en daar hoort een mooi, uniek kleding op te nemen.’ hebben we soortgelijke enquêtes ge- pak bij.’ houden. Daardoor zien we in dit on- ■ Wanneer wordt de kleding derzoek dat ouders meters hebben ■ Hoe gaat het nieuwe uniform definitief ingevoerd? gemaakt. Waar ze voorheen niet al- eruitzien? ‘Het plan is om de kleding rond de tijd wisten waar hun kinderen online ‘Turquoise met een rood accent, zomer gefaseerd in te voeren in mee bezig waren, weten ze nu reëel zo kun je het samenvatten. Dat de ambulanceregio’s.’ in te schatten wat voor narigheid er rood heeft een signaalfunctie. En kan spelen en hoe groot de kans is met het turquoise zie je er onder- dat hun kinderen ermee te maken scheidend genoeg uit. Het ont- krijgen. Mediaopvoeding is daarmee werp ‘Touch of red’ is van Karin hoger op de agenda gekomen.’ Slegers. Van tevoren heeft zij zich verdiept in de ambulancewereld praten en gehoord wat de wensen zijn. Meer dan de helft van de ouders Eerder hebben we hiervoor ook praat minstens een keer per week een landelijke enquête gehouden met de kinderen over hun onlineacti- onder alle 6000 ambulancemede- viteiten, blijkt uit het onderzoek. Een Drie op de acht Nederlandse tieners zorgen ervoor dat ze altijd over een werkers. Karin heeft daarna veld- kwart doet dat alleen als er zich iets internetverbinding beschikken, zodat ze geen berichten hoeven te missen. werk verricht en gesprekken ge- bijzonders heeft voorgedaan. Het voerd met medewerkers. Dat maken van duidelijke afspraken over in de digitale wereld.’ Meisjes heb- bij een andere opvallende uitkomst: inspireerde haar tot meerdere onlinegedrag is volgens bijna alle ou- ben daar vaker last van dan jongens. een op de tien jongeren wil vaker ad- ontwerpen. Alle ambulancedien- ders ‘zeer belangrijk’. Dat een op de tien kinderen een ac- vies van ouders over onderwerpen sten hebben daarna hun stem la- De helft van de onderzochte groep count op sociale media gebruikt die ze online tegenkomen. 6 procent ten horen, waarna dit model er ouders maakt zich er zorgen over dat waarbij de ouders niet van het be- wil vaker met ouders praten over uitgerold is. Er zit vanwege de hun kind online lastig gevallen kan staan weten, vindt Spoelstra ‘onwen- wat ze op internet doen. Spoelstra zichtbaarheid ook reflectie op.’ worden met kettingbrieven met drei- selijk’, maar in vergelijking met de kan die wens begrijpen: ‘Denk aan gementen, challenges, pestgedrag of uitkomsten als geheel ‘niet enorm een naaktfoto die je binnenkrijgt en ■ Vandaag start een draag- oplichting. Ook vrezen met name ou- heftig’. Volgens haar moeten ouders waarvan je niet weet wat je ermee proef. Wat is het plan? ders van jongere tieners dat kinderen van minderjarigen altijd weten wat moet. En waar je ook niet snel met je ‘Gedurende drie weken testen op informatie stuiten waar ze nog kinderen doen en hen kennis bij- vrienden over praat. Of neem iemand twee ambulancemedewerkers, bij De nieuwe ambulancekleding. niet aan toe zijn. Die zorgen zijn te- brengen over de digitale wereld en die gepest wordt in een appgroep recht, zegt Spoelstra. ‘Een op de vijf mogelijke gevaren. ‘Blijf in gesprek van school. Dan wil je daarover kun- minderjarigen maakt iets naars mee en geef advies.’ Dat laatste sluit aan nen praten met je ouders.’

anp anp Michiel Kruijt / vk nd.nl/cultuur Meldpunt voor 6000 jaar oude baby medewerkers azc Nieuwegein is meisje Museum erkent schilderij als ▶Den Haag ▶Nieuwegein De FNV heeft dinsdag een digitaal De 6000 jaar oude botten die on- ▶ meldpunt voor medewerkers van langs werden opgegraven in Nieu- Het Van Gogh Museum heeft, naar door het Van Gogh Museum een an- Het Van Gogh Museum in Amsterdam asielzoekerscentra geopend. De vak- wegein zijn van een meisje. Tijdens nu blijkt, eind vorig jaar een schil- dere schildering aangetroffen, een heeft de nieuwe toeschrijving niet ac- bond deed dat omdat personeel van het uitgraven van het skelet van een derij erkend als een werk van Vin- portret van een vrouw. Van Van Gogh tief naar buiten gebracht. Volgens een het Centraal orgaan opvang asiel- vrouw bleek de baby in haar arm te cent van Gogh. Het gaat om Stille- (1853-1890) is bekend dat hij uit woordvoerder van de kunstinstelling zoekers (COA) zich zorgen maakt liggen. De gemeente spreekt van ‘de ven met fruit en kastanjes, een geldnood vaker doeken hergebruikte. werd het doek in het Legion of Honor over de eigen veiligheid tijdens het oudste baby van Nederland’ en liet doek van 27 bij 35,6 centimeter dat Museum (een van de twee locaties werk. De bond verwijst naar een dinsdag weten dat de vrouw de in het bezit is van de Fine Arts Mu- toeschrijving van FAMSF) tentoongesteld als een rapport van de Inspectie Justitie en moeder van het kind is. Onderzoe- seums of San Francisco (FAMSF). Het stilleven, dat de Nederlandse mogelijke Van Gogh en was het be- Veiligheid over opvangcentra voor kers van de Harvard Medical School kunstenaar in de herfst van 1886 in staan ervan dus al langer bekend. Al- overlastgevende asielzoekers. Het in de Verenigde Staten en het Leids Het schilderij was niet opgenomen in Parijs zou hebben gemaakt, is ge- leen als er echt een nieuwe ontdek- personeel in die centra heeft onvol- Universitair Medisch Centrum standaardwerken over Van Goghs schonken aan het museum in San king van werk van Van Gogh wordt doende middelen om grenzen te (LUMC) slaagden erin DNA uit de oeuvre, maar kan volgens de specia- Francisco door een echtpaar in 1961. gedaan, zoals in 2013 van het grote stellen aan asociaal en crimineel ge- botjes te halen en de familieband listen van het museum in Amsterdam Het is vermoedelijk in het bezit ge- schilderij Zonsondergang bij Mont- drag. De FNV vraagt het COA snel ac- aan te tonen. Archeologen vonden toch als een authentiek werk van de weest van de moeder van Émile Ber- majour (1888) en in 2018 van een te- tie te ondernemen om de werkom- de botfragmenten bij opgravingen schilder worden beschouwd. Onder nard, de Franse schilder die goed be- kening, dan maakt het museum dat standigheden te verbeteren. < bij bedrijvenpark Het Klooster. < Stilleven met fruit en kastanjes is vriend was met Van Gogh. zelf bekend. 5 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

anp nd.nl/nederland Goudse scholiere overleden aan rs in digitale opvoeding kind meningokokken ▶Gouda Een Goudse scholiere is overleden ‘wees journalist van je eigen kind’ aan de meningokokkenziekte, Een goed gesprek voeren over de beste kan aanpakken. ‘Dan heb je meldt de GGD Hollands Midden. onlineactiviteiten van je kind is be- een gesprek over daten op internet, langrijk, onderstreept Remco Pij- zonder dat het direct over je kind Het gaat volgens Omroep West om pers, specialist jeugd en internet bij gaat, maar waarin je wel samen een leerlinge van een examenklas op Kennisnet. Maar dat moet wel op de conclusies kunt trekken over wat het Coornhert Gymnasium. Rector juiste manier gebeuren. ‘Stel vragen wel en niet goed zou zijn.’ Marco Oehlenschläger van de school vanuit oprechte nieuwsgierigheid, Het hoeft niet altijd over lastige za- zegt dat alle leerlingen dinsdagoch- niet vanuit wantrouwen of zorg’, ken te gaan, ook de praktische din- tend zijn ingelicht. ‘Er heerst enorm adviseert hij. ‘En praat zelf zo min gen kunnen aan bod komen: ‘Vraag veel verdriet. We hebben een aparte mogelijk.’ Doordat kinderen online eens aan je tiener: “Hoe maak je ruimte ingericht om de leerling te hun grenzen verkennen, kan hij zich een goed wachtwoord?” of: “Wat herdenken’, zegt Oehlenschläger te- voorstellen dat ouders zich bezorgd levert veel views op jouw Insta- gen Omroep West. maken over het onlinegedrag van gramaccount op?” Je moet de jour- Volgens de GGD Holland Midden is hun kroost. ‘Als je wilt dat ze zich nalist zijn van je eigen kind, op een iedereen die onlangs intensief contact openstellen voor een gesprek kun je prettige, vertrouwelijke manier.’ met haar had, persoonlijk benaderd bijvoorbeeld vragen: “Heeft iemand Boos worden of laten merken dat je door het betrokken ziekenhuis of jou weleens belachelijk gemaakt in als ouder bang bent, vinden kinde- door de gezondheidsdienst. In die ge- een WhatsAppgroep?” of “Ben jij ren niet prettig. ‘Daar zijn ze bang vallen kunnen preventieve medicij- weleens online gepest?” Of: “Stel voor, dan vermijden ze het gesprek.’ nen worden voorgeschreven. dat het gebeurt, wat zou je dan Dat ouders een inhaalslag hebben doen?”’ Het gesprek gaat dan over gemaakt op internetopvoedingsge- besmetting een mogelijk toekomstige situatie bied, vindt Pijpers begrijpelijk. ‘Een Het meisje werd afgelopen zondag waarin een kind verzeild kan raken, smartphone is zo’n vast onderdeel opgenomen in het ziekenhuis. De me- legt hij uit. Zo kun je ook vragen geworden thuis en daarmee ook een ningokokken kunnen hersenvliesont- hoe een tante die vrijgezel is en wil gespreksonderwerp. Het is normaal steking of bloedvergiftiging veroorza- gaan daten via internet dat het dat erover gesproken wordt. ‘ ken. Het is niet bekend om welk meningokokkentype het gaat. Volgens de GGD is de kans klein dat iemand na besmetting ziek wordt. YouTube zet kinderversie online Ongeveer 140 mensen per jaar krij- Video-platform YouTube lanceert dachten dat ze naar gewone film- gen de ziekte en er overlijden onge- een app die speciaal voor kinderen pjes keken, maar zagen plots dat veer twintig mensen per jaar aan. < is gemaakt, YouTube Kids genaamd. Mickey Mouse anderen en zichzelf Die bestond al in tientallen andere door het hoofd schoot en dat Spi- landen, maar vanaf dinsdag is de derman vocht met Elsa uit Frozen. Nederlandse versie beschikbaar. Het is niet mogelijk om zelf filmpjes Daarop staan onder meer teken- op YouTube Kids te zetten. Het be- anp films, kinderliedjes en educatieve drijf selecteert zelf welke filmpjes video’s. Ouders kunnen voor elk van het hoofdplatform geschikt zijn Bekering ex-PVV’er kind instellen welke filmpjes ze mo- om op Kids te zetten. Gebruikers gen zien en hoelang ze de app mo- kunnen ook niet reageren op film- verrast Wilders gen gebruiken. Ouders kunnen te- pjes op Kids. De kinderapp is in vens het zoeken in- of uitschakelen principe gratis, maar er is ook een ▶Den Haag en bekijken welke filmpjes de kin- betaalde versie, zonder reclame. Dat PVV-leider had nooit deren hebben gezien. YouTube wil model heet ‘freemium’: de basis is verwacht dat ex-PVV-Kamerlid Jo- met Kids extra voorkomen dat kin- gratis, maar wie bereid is om te be- ram van Klaveren zich tot de islam Uit het onderzoek blijkt ook dat het checken waar een kind verblijft. Het deren schokkende filmpjes zien, zo- talen, krijgt meer. Dat is dezelfde zou bekeren. vaker de moeders zijn die gesprek- goed afstemmen van privacy-, down- als die een paar jaar geleden opdo- manier waarop muziekstreamings- ‘Alsof een vegetariër in een slacht- ken over onlinegedrag voeren dan load- en reclame-instellingen heeft ken op YouTube zelf. Kinderen dienst Spotify werkt. huis gaat werken, zo ongeveer’, al- vaders (50 procent versus 24 pro- 31 procent van de ouders geregeld. dus Wilders over de recente over- cent). 83 procent van de ouders heeft stap van de politicus die vijf jaar een of meerdere maatregelen geno- WhatsApp wijl meisjes meer van sociale media geeft aan dat hun ouders vinden dat geleden de PVV verliet. ‘Wat een men om hun kind online in de gaten Voor negen op de tien jongeren blij- gebruikmaken. Zes op de tien jonge- ze te veel gamen. Wat verder opvalt, verhaal, hè? Ik heb daar eigenlijk te houden. Ze kijken vaak mee (63 ken WhatsApp, YouTube en apps/ ren hebben hun mobiel altijd aan is dat de helft van de jongeren aan- geen woorden voor.’ procent) tijdens het online gebruik websites voor school de favoriete di- staan (60 procent). Bij meer dan de geeft meestal direct op een berichtje Als Van Klaveren nog bij de PVV was en daarnaast checkt de helft van de gitale verblijfplaatsen. 84 procent zit helft ligt de telefoon ’s nachts op het te willen reageren. Om geen bericht geweest, had hij wel meteen moeten ondervraagden ook weleens de mo- daarnaast op Instagram en iets meer nachtkastje. Drie op de tien jongeren te hoeven missen, zorgen drie op de vertrekken, maakte Wilders duide- biele telefoon of sociale media van dan de helft gebruikt Facebook. De zien online weleens iets waarvan ze acht Nederlandse tieners er boven- lijk. Wilders is al jaren kritisch over hun kind. Ruim 20 procent gebruikt meeste tijd gaat op aan gamen en schrikken of waarvoor ze bang zijn. dien voor dat ze altijd over een inter- de rol van de islam in Nederland. de gps van de smartphone om te YouTube. Jongens gamen vaker, ter- Bijna 40 procent van de jongeren netverbinding beschikken. < ▶▶ zie ook pagina 2 en 12

Aaldert van Soest nd.nl/nederland Van Gogh Gemeente heeft een nieuwe coalitie

Jaarlijks wordt het Van Gogh Museum ▶Groningen zo’n tweehonderd keer gevraagd een De gemeente Groningen heeft een Unie (drie). Een aantal wethouders is werk te onderzoeken omdat het een nieuw gemeentebestuur. Vandaag al bekend, meldt het Dagblad voor het echte Van Gogh zou zijn. Kortgeleden presenteren GroenLinks, PvdA, D66 Noorden. GroenLinks heeft in ieder ge- nog heeft zo’n verzoek het museum en ChristenUnie hun coalitieak- val de huidige wethouder Mattias bereikt. Het ging om het Van Gogh koord en de nieuwe wethouders. Gijsbertsen naar voren geschoven. Huis in Nieuw-Amsterdam (Drenthe), Ook één van de PvdA-wethouders dat uit een erfenis een schilderij had De nieuwe gemeente is een fusie van (Roeland van der Schaaf) blijft zitten. ontvangen dat ook door de kunste- de stad Groningen met Haren en Ten Voor D66 zal Paul de Rook zitting ne- naar zou zijn gemaakt. Nieuwe ont- Boer. Bij de verkiezingen op 21 no- men in het college. Hij is getrouwd dekkingen komen evenwel niet vaak vember behaalde GroenLinks een gro- met Anne Kuik, Tweede Kamerlid voor. Sinds 1988, toen het Van Gogh te overwinning (11 van de 45 raadsze- voor het CDA. Voor de ChristenUnie Museum officieel begon met de au- tels). D66 verloor veel stemmen, maar wordt Inge Jongman wethouder. thenticiteitsonderzoeken, zijn er neemt met zes zetels toch zitting in Groningen heeft nu circa 230.000 in- veertien werken aan het oeuvre toe- het college, dat wordt gecompleteerd woners en is daarmee de vijfde ge- gevoegd, vooral tekeningen. < Stilleven met fruit en kastanjes door de PvdA (zes zetels) en Christen- meente van Nederland. < Gewoon omdat we heel blij met je zijn.

OP=OP

Alléén op donderdag 7, vrijdag 8 en zaterdag 9 februari

GRATIS PLUS Bourgondische appeltaart Bijj bestedingbesteding vanafvanaf 5050 euroeuro ofof mmeereer aaanan bboodschappen.oodschappen.* OOokok opop plus.nlplus

KIES & MIX 10.80 - 13.96 3.98 - 5.50 2 pakken 2 stuks • BlBlauweauwe bessenbessen Douwe Egberts Bakje 125 gram Koffie Aroma Rood 50% • Pitloze witte druiven Snelfilter of bonen, alle zakken 99 99 Bak 500 gram of enkelpakken à 500 gram Wagner • Handsinaasappelen of pads zak à 54 stuks 7. Big pizza KORTING Net 2 kilo 2.

Aanbiedingen zijn niet bestemd voor wederverkopers en/of grootverbruikers. Prijswijzigingen en/of zetfouten voorbehouden. Om al onze klanten te laten profiteren van onze scherpe aanbiedingen, geldt er een maximum van 5 aanbiedingen per klant (tenzij anders vermeld). *M.u.v. wettelijk niet toegestane artikelen, voor online zie actievoorwaarden op plus.nl/voorwaarden. 7 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

anp Hendro Munsterman nd.nl/geloof beeld afp Jehova’s Getuigen spreken over ‘hetze’

▶Emmen Jehova’s Getuigen vinden dat er ‘een hetze’ gaande is tegen hun organisa- tie na beschuldigingen van seksueel misbruik. ‘Alsof wij seksueel mis- bruik faciliteren of er niets aan zou- den doen’, zegt woordvoerder Mi- chel van Hilten van de geloofsgemeenschap tegen RTV Drenthe. Hij noemt de stichting Re- claimed Voices, die opkomt voor slachtoffers binnen de Jehova’s Ge- tuigen een ‘schreeuwstichting met tendentieuze stellingname’. De stichting zegt inmiddels ruim drie- honderd meldingen binnen te heb- ben gekregen van seksueel misbruik. Volgens Van Hilten is dat ‘wel heel erg veel’. Het Openbaar Ministerie is in 2018 een onderzoek begonnen naar negen aangiftes en deed een inval bij het hoofdkantoor. <

Remco van Mulligen nd.nl/geloof 35 parochies verliezen ANBI-status

▶Utrecht De Belastingdienst schreef de afge- lopen maanden 35 rooms-katholie- ke parochies aan. Zij voldoen niet Zaligsprekingen klinken op aan de regels die horen bij een al- Arabisch Schiereiland gemeen nut beogende instelling (ANBI). Ze zijn daarom deze status Paus Franciscus is dinsdagochtend voorgegaan in de grootste kwijtgeraakt. christelijke eredienst die ooit op het Arabisch schiereiland is gevierd. Dat deelt Anna Kruse mee, woord- Aan de eucharistieviering in het Zayed-stadion in de voerder van de Nederlandse kerkpro- Verenigde Arabische Emiraten, namen 135.000 mensen deel, vincie. De betreffende parochies had- onder wie ook een opvallend aantal leden van andere den hun jaarcijfers van 2016 nog niet christelijke kerken en moslims. Buiten het stadion volgden gepubliceerd, terwijl die van 2017 in- bovendien duizenden mensen de mis op grote schermen. tussen al online horen te staan. Ze Paus Franciscus preekte over de Zaligsprekingen uit de kunnen hun ANBI-status terugkrijgen Bergrede in het Matteüsevangelie. Het zijn ‘niet de rijken en als ze hun zaken op orde brengen. machtigen die zalig zijn, maar de armen, de milden, zij die Het is voor kerken belangrijk een rechtvaardig blijven, de vervolgden’, zei Franciscus. ANBI-status te hebben. Hierdoor wor- De christen is ‘slechts gewapend met zijn bescheiden geloof den giften van kerkgangers aan hun en concrete liefde’. parochie of PCI fiscaal aftrekbaar. De Zaligsprekingen zijn dan ook ‘een levensplan’: wie deze Maandag kwam naar buiten dat een leeft ‘zoals Jezus, zuivert de wereld’. < groot aantal gemeenten en diaconie- en van de Protestantse Kerk in Neder- land de ANBI-status dreigt te verlie- zen. Zij moeten voor 1 mei hun jaarcijfers van 2017 online zetten. George van Hal / vk nd.nl/wetenschap Van het totaal aantal katholieke paro- chies voldoet 15 procent op dit mo- ment niet aan de regels – dat zijn pak- weg 160 parochies. Zij hebben hun Op kop in sociale wetenschappen jaarrekening van 2017 nog niet gepu- bliceerd. Kruse: ‘De kerkprovincie en de Belas- ▶Amsterdam tingdienst overleggen al geruime tijd Nederlands onderzoek in de sociale periode 2003 tot en met 2016. De ci- slechter met een zevende plek en een ren. Juist in dat soort interdisciplinair over de verplichtingen van parochies wetenschappen wordt wereldwijd tatiescore geeft een indicatie van de score onder het mondiale gemiddel- onderzoek is Nederland sterk, zegt en parochiële caritasinstellingen (PCI, gemiddeld het meest geciteerd kwaliteit van de artikelen in een we- de. Sindsdien is niet alleen de citatie- Frenken. vergelijkbaar met wat in protestantse door collega-onderzoekers. Ook in tenschapsgebied. Hoe vaker collega- score van het gebied gestegen, maar kring de diaconieën zijn, red.). De andere vakgebieden kunnen Neder- onderzoekers je vakartikelen citeren nam ook het totaal aantal gepubli- organisatie kerk heeft goed in beeld welke paro- landse wetenschappers op een po- in hun eigen werk, zo luidt de redene- ceerde artikelen een vlucht. Ook draagt de organisatie van het chies en PCI’en niet voldoen aan de diumplek rekenen. ring, hoe beter het betreffende artikel De reden daarvoor is nog onduidelijk, vakgebied mogelijk bij aan de hoge regels. Als een jaarrekening niet op moet zijn. ‘Deze data geven een indi- zegt Vennekens. ‘We zagen wel dat bij notering. ‘In vergelijking met andere tijd gepubliceerd is, komt dit vaak Het imago van de gedragsweten- catie van de ontwikkelingen, maar Gedrag & Maatschappij de investerin- landen zijn sociale wetenschappen in door overmacht, zoals ziekte of uitval schappen liep in Nederland een flinke geven geen volledig beeld van alle gen in het onderzoek sneller stegen Nederland professioneel georgani- van de penningmeester of een paro- deuk op door de affaire met de frau- aspecten die relevant zijn voor de dan in andere vakgebieden, maar een seerd in nationale onderzoeksscholen chiefusie.’ derende hoogleraar Diederik Stapel in kwaliteit’, benadrukt Alexandra Ven- extra euro kun je niet direct vertalen en goed ingebed bij onderzoeksfinan- Kruse benadrukt dat 85 procent van 2011. Toch weten internationale col- nekens, coauteur van het nieuwe rap- naar de kwaliteit van publicaties.’ cier NWO’, schrijft hij. ‘En Nederland de katholieke parochies voldoet aan lega’s het werk van Nederlandse we- port. Koen Frenken, hoogleraar innovatie- is al vanaf de jaren negentig van de de eisen. Ook de ANBI-status van bis- tenschappers in dit vakgebied goed te studies aan de Universiteit Utrecht, is vorige eeuw overgestapt naar het En- dommen of andere onderdelen van waarderen. Sterker nog: Nederlandse topnotering volgens citatieturfwebsite Clarivate gels, daar waar andere landen langer de katholieke kerk loopt geen gevaar. vakartikelen in de sociale weten- De topnotering voor de Nederlandse een van Nederlands meest geciteerde in hun eigen taal bleven publiceren.’ Bovendien, voegt ze toe, ‘steken de schappen scoren gemiddeld zelfs 26 sociale wetenschappen (het Rathe- onderzoekers in de sociale weten- Ook hoogleraar wetenschapsdynami- parochies gunstig af bij andere goede- procent meer citaties dan artikelen nau Instituut noemt het vakgebied in schappen. Frenken doet onder meer ca Loet Leydesdorff, eveneens hoog in doelenorganisaties’. Ze verwijst naar uit andere landen. haar rapport Gedrag & Maatschappij) onderzoek naar de invloed van initia- de citatietoplijst, vermoedt dat de Follow the Money, dat becijferde dat Dat blijkt uit een nieuwe analyse van is opmerkelijk. Tijdens de vorige me- tieven als Snappcar en Airbnb op de goede prestaties van de Nederlandse een derde van de ANBI-organisaties het Rathenau Instituut, dat de citatie- ting, over de periode 2000 tot en met deeleconomie, en de vraag welke sociale wetenschap te maken hebben niet aan de eisen voldoet. < scores tussen landen vergeleek in de 2003, scoorde Nederland een stuk groepen hier het meest van profite- met het goede onderzoeksklimaat. < 8 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

Tilly Dodds nd.nl/buitenland Eymeke Verhoeven nd.nl/wetenschap beeld nd ‘Pyongyang wil Probleemleeuwen m kernwapens juist …Tijdens Big Cat Month staan grote katachtigen centraal bij tv-zender beschermen’ National Geographic Wild. …Professor Hans de Iongh ziet hoe ▶Washington Kenia worstelt met het feit dat de Noord-Korea houdt vast aan zijn hebben voor de onder de VN-sancties leeuw bedreigd wordt en tegelijk nucleaire programma en probeert verboden overdracht van meer dan zelf een bedreiging is voor boeren dit te beschermen tegen militaire 57.600 vaten met aardolieproducten en hun vee. aanvallen. Dat staat in een vertrou- (waarde omgerekend bijna 5 miljoen welijk rapport dat naar de Veilig- euro). Verdere beschuldigingen be- heidsraad van de Verenigde Naties treffen pogingen van Pyongyang om is gestuurd, voorafgaand aan een wapens en ander militair materieel te nieuwe top van de leiders van de verkopen aan gewapende groepen en Verenigde Staten en Noord-Korea. regeringen in Afrika en het Midden- Oosten en ontduiking van financiële Om die nieuwe top voor te bereiden sancties door cyberaanvallen. Hans spreekt de speciale Amerikaanse de Iongh gezant voor Noord-Korea, Stephen overleven Biegun, vandaag met de Noord-Ko- Het rapport van de waarnemers ver- reaanse gezant Kim Hyok Chol. Bieg- toont overeenkomst met de waar- ▶Nairobi un hoopt dat dit een ‘routekaart’ zal schuwing die Dan Coats, overkoepe- ‘Veel dierenverblijven hier zijn aan opleveren voor verdere onderhande- lend directeur van de gezamenlijke de bovenkant afgezet met kippen- lingen en een ‘gedeeld begrip van de Amerikaanse inlichtingendiensten, gaas’, vertelt Hans de Iongh vanuit gewenste resultaten’. eind januari liet horen in de Senaat. Nairobi, Kenia. ‘Als een leeuw daar Voorafgaand aan zijn tweede ont- Coats weersprak toen de opvatting bovenop springt, gaat hij er makke- moeting met de Noord-Koreaanse lei- van Trump dat Noord-Korea niet lan- lijk doorheen. Het gebeurt dat er in der Kim Jong-un heeft de Amerikaan- ger een bedreiging vormt. Hoewel de een nacht zo vijftien tot achttien se president Donald Trump zich machthebbers in Pyongyang al ruim schapen opgegeten worden. Ver- enthousiast uitgelaten over de ‘enor- een jaar geen nucleaire test hebben schrikkelijk voor de eigenaar.’ me vooruitgang’ op de weg naar nu- uitgevoerd, hebben zij volgens Coats De onderzoeker ontving in 2016 een cleaire ontwapening, die zou zijn ge- geen lust om hun wapenvoorraden te koninklijke onderscheiding voor zijn boekt sinds de eerste topontmoeting, ontmantelen. ‘Onze beoordeling inzet om leeuwen tegen uitsterven te vorig jaar juni in Singapore. Zo zou momenteel is dat Noord-Korea zijn beschermen, maar toont veel begrip volgens Trump door dat gesprek een massavernietingscapaciteiten tracht voor gefrustreerde boeren die de grote oorlog in Azië zijn voorkomen te behouden en dat het onwaar- roofdieren die hun vee stelen doden. en zouden beide landen bereid zijn schijnlijk is dat het zijn nucleaire wa- ‘Je kunt het ze eigenlijk niet kwalijk serieus te werken aan vermindering pens en productiecapaciteit volledig nemen. Hun hele vermogen is ermee van de spanningen. zal opgeven, omdat zijn leiders uit- gemoeid.’ eindelijk zien dat kernwapens cruci- spreiding aal zijn voor het overleven van het ‘probleemleeuwen’ Leeuwen hebben van nature geen voorkeur voor vee en eten voornamelijk Het vertrouwelijke rapport voor de regime’, zei de inlichtingenchef. De Iongh is voorzitter van stichting wild. Uit de groep verstoten dieren vergrijpen zich wel aan geiten en koeien. Veiligheidsraad, waarin persbureau Trump reageerde daarop met een Leo en verbonden aan de universitei- Reuters inzage heeft gehad, spreekt tweet waarin hij de mensen van de ten Leiden en Antwerpen. National koeien en schapen. Het nationaal cent natuurlijke situatie meer; de echter een andere taal. Het docu- inlichtingendienst adviseerde ‘terug Geographic Wild besteedt aandacht park bij Nairobi is met 117 vierkante leefgebieden zijn klein. Leeuwen ment, dat is opgesteld door VN-waar- te gaan naar school’. aan zijn werk; onder het mom van kilometer relatief klein; aan de ran- kunnen zich snel voortplanten; ze nemers die een oogje houden op de Noord-Korea heeft herhaaldelijk ge- Big Cat Month brengt de zender in den ervan komen weinig natuurlijke krijgen zo’n vier tot zes welpen per naleving van de tegen Noord-Korea zegd nooit eenzijdig zijn nucleaire februari documentaires uit over de prooien voor.’ keer. Op de lange duur valt het do- ingestelde sancties, stelt dat Noord- wapens te zullen opgeven, tenzij de leeuw, het luipaard, de tijger en de De Keniaanse overheid heeft het be- den van de beesten bijna niet te Korea zijn nucleaire raketcapaciteit VS hun troepen weghalen van het Ko- poema. leid geen leeuwen te doden. Rangers voorkomen, maar dat is niet iets wat juist beschermt, door spreiding van reaanse schiereiland. Tot dusver heb- Hoewel De Iongh ook studenten van Kenya Wildlife Service verdoven je wilt propageren.’ de faciliteiten waar ballistische raket- ben de VS steeds gezegd dat een te- heeft begeleid die onderzoek deden leeuwen die een bedreiging vormen Ondertussen doen de onderzoekers ten en kernkoppen gemaakt, opgesla- rugtrekking geen punt van naar hyena’s en cheeta’s, gaat zijn voor burgers en hun vee, en brengen in samenwerking met de lokale be- gen en getest worden. onderhandeling is. interesse voornamelijk uit naar leeu- de roofdieren naar een ander, groter volking en overheid wat ze kunnen. Het rapport beschuldigt Noord-Korea De tweede topontmoeting van Trump wen. Daarvan zijn er in Kenia zo’n park. ‘Helaas hebben we de indruk Omheiningen worden versterkt en er ook van resoluties van de Veilig- en Kim wordt eind deze maand ver- tweeduizend. Rond de eeuwwisse- dat de zogenoemde “probleemleeu- uitgerust met knipperlichten. ‘Die heidsraad aan zijn laars te lappen. Zo wacht. De eerste top werd afgesloten ling waren dat er nog 2700. wen” daar vaak opnieuw moeite heb- zijn zeer effectief; de leeuwen lijken maken de waarnemers melding van met een vaag geformuleerd docu- ‘Ik durf wel te zeggen dat leeuwen ben aansluiting te vinden bij hun te denken dat mensen met lantaarns een enorme toename van de illegale ment, waarin Kim beloofde te werken van nature geen voorkeur hebben soortgenoten. Onbekend maakt on- het gebied beschermen. Het is een levering van olieproducten en steen- aan denuclearisering, maar waarin voor vee’, zegt de onderzoeker. ‘Het bemind.’ grappig gezicht als je er ’s nachts kool aan Noord-Korea met behulp geen bindende afspraken werden ge- zijn regelmatig uit de groep gestoten Volgens De Iongh worstelt de over- langsrijdt: net discolampen.’ van schepen. Zij zeggen bewijzen te maakt. < dieren die zich vergrijpen aan geiten, heid zichtbaar. ‘Het is geen 100 pro- Een ander hulpmiddel is de leeuwen-

blogs en bladen Sanne van Grafhorst nd.nl/buitenland anp

■ Irak gooit ISIS-verdachten op één hoop kele toeristische hotspots na, nauwelijks op het Juncker ontvangt Voor de ‘grijstinten’ van een oorlog hebben continent voor. Uit cijfers van het United Nati- Iraakse rechters weinig oog, schrijft freelance ons Office on Drugs and Crime, de VN-afdeling May donderdag journalist Eva Huson in Wordt Vervolgd, het die tegen drugs, criminaliteit en corruptie strijdt, magazine van Amnesty International. blijkt echter dat het heroïnegebruik in Afrika ▶Brussel Huson, die in Irak woont en werkt, verdiepte sinds 2016 sneller toeneemt dan op elk ander De Britse premier Theresa May komt zich in de rechtszaken tegen vermeende ISIS- continent. donderdag naar Brussel. Ze zal om strijders. Die zijn gestart nadat de Iraakse pre- Het lijdt geen twijfel dat heroïne ‘de modedrug’ elf uur worden ontvangen door de mier in december 2017 officieel verklaard had is geworden, zegt Craven Engel, een Zuid-Afri- voorzitter van de Europese Commis- dat de oorlog tegen ISIS voorbij was. kaanse pastor die een rehabilitatiecentrum runt, sie, Jean-Claude Juncker. Dat heeft Irak wil de vervolging niet uitbesteden aan een ben gepleegd. Een anonieme strafpleiter vertel- tegen het magazine. Dat leidt tot allerlei proble- een woordvoerder van de commissie internationale rechtbank, wat VN-landen als Ne- de de journalist dat je in Irak ‘óf goed, óf fout’ men, van gezondheidsproblemen onder gebrui- bekendgemaakt. In de middag, om derland volgens Huson prima vinden, ‘zolang bent. ‘Of je nu een ISIS-strijder of ISIS-echtgeno- kers tot corrupte politici die onder één hoedje drie uur, ontmoet ze ook EU-presi- het land de doodstraf hanteert’. Sinds 2013 zijn te bent, ons recht gooit iedereen op één hoop.’ spelen met drugshandelaren. dent Donald Tusk. ‘We zullen haar drieduizend ISIS-verdachten in Irak tot de dood- Het grootste probleem is echter ‘dat de recht- Naast een toename van de heroïneproductie is met plezier weer zien’, zei de com- straf veroordeeld. Daarvan zijn er inmiddels 250 spraak zwaar leunt op de bekentenis van de ver- ook de smokkel van de drug naar het Westen missiewoordvoerder. Het dagelijks geëxecuteerd, meldt Wordt Vervolgd. dachte’, wat marteling in de hand zou werken. toegenomen. Dat gebeurde eerst vooral via de bestuur van de EU verwacht dat May Rechtszaken van vermeende terroristen worden Balkanroute. Sinds landen als Griekenland, met concrete voorstellen komt in sneltreinvaart afgehandeld. Rechters passen ■ toename heroïnesmokkel in Afrika Macedonië en Kroatië in 2016 de grenzen dicht- waarmee het Britse parlement ak- volgens Huson niet de amnestiewet toe die gra- Afrika heeft te maken met een groeiende heroï- gooiden om migranten buiten de deur te hou- koord kan gaan in het kader van de tie verleent aan ISIS-leden die onder dwang lid nemarkt, schrijft The Economist. den, gebeurt het vaker via Zuid-Europese lan- overeenkomst die de scheiding tus- zijn geworden en geen ernstige misdaden heb- Eind vorige eeuw kwam de drug heroïne, op en- den. sen de EU en het VK regelt. < 9 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

Sanne van Grafhorst nd.nl/buitenland Van de Himalayagletsjers zal met halsband deze eeuw een derde smelten

▶Kathmandu In 2100 zal een derde van de glet- temperatuur op aarde slechts 1,5 Het Hindu Kush- en Himalayageberg- sjers in het Himalaya- en Hindu graad stijgt, gaat 36 procent van de te strekt zich uit over acht landen, van Kushgebergte gesmolten zijn, blijkt gletsjers in het Aziatische gebied hoe Afghanistan in het westen tot Myan- uit nieuw onderzoek. Als de wereld dan ook verloren, schrijven de onder- mar in het oosten. De gletsjers vor- haar CO2-uitstoot niet vermindert, zoekers. Wordt er weinig tot niets aan men de voornaamste watervoorraad zal het om een nog veel groter deel CO2-reductie gedaan, dan zou het voor 250 miljoen mensen die in het gaan. zelfs gaan om twee derde van de glet- gebied wonen. Daarnaast monden de sjers. gletsjers uit in tien rivieren, waar nog Het onderzoek, waaraan vijf jaar is Een stijging van 1,5 graad is echter eens 1,65 miljard mensen afhankelijk gewerkt, is gepubliceerd door het Ne- een ambitieus doel: in het klimaatak- van zijn. palese onderzoeksinstituut Internati- koord van Parijs is afgesproken dat de Onderzoeker Philippus Wester onal Centre for Integrated Mountain gemiddelde temperatuur op aarde schrijft in een verklaring dat dit ‘de Development (ICIMOD). Meer dan niet meer dan 2 graden Celsius mag klimaatcrisis is waar je nog nooit van 350 onderzoekers en 185 organisaties stijgen. En diverse klimaatstudies hebt gehoord’. Hij spreekt van een werkten eraan mee. hebben inmiddels aangetoond dat transformatie van ‘ijskoude, met glet- Zelfs als de wereldwijde CO2-uitstoot ook een stijging van maximaal 2 gra- sjers bedekte bergtoppen naar kale zodanig wordt verminderd dat de den nauwelijks haalbaar is. rotsen’. <

Sanne van Grafhorst nd.nl/buitenland beeld afp / Thierry Roge Vlaamse minister weg om beweringen klimaatprotest

▶Brussel De Vlaamse minister van Omgeving veiligheidsdiensten (de ‘Staatsveilig- Joke Schauvliege is opgestapt. Haar heid’) te hebben gehad. ‘Ik heb duide- positie was onhoudbaar geworden lijk een fout gemaakt’, zei ze in De na haar bewering dat de klimaat- Ochtend op Radio 1. Ze voegde eraan protesten in Brussel voor een deel toe dat ze niet bewust gelogen heeft, in scène zijn gezet. maar zich heeft ‘vergaloppeerd’. Op Twitter bood ze haar verontschul- Tijdens een bijeenkomst, afgelopen digingen aan: ‘In het vuur van mijn weekend, van het Algemeen Boeren- betoog heb ik me inderdaad te fors en syndicaat, een Belgische belangen- fout uitgedrukt over de staatsveilig- halsband met satellietzender. Aan de In de afgelopen jaren heeft de leeu- vereniging voor boeren, zei Schau- heid. Excuses aan wie daar aanstoot hand van de signalen die zo’n band wenprofessor meer dan tachtig leeu- vliege dat ze kon ‘garanderen’ dat er aan neemt.’ uitzendt, kan de bevolking worden wen een zender gegeven. ‘Inmiddels meer achter de klimaatprotesten zit Oppositiepartij Groen nam daarmee gewaarschuwd wanneer een leeuw kunnen de rangers in Kenia dat ook ‘dan een spontane betoging’. geen genoegen en kondigde een mo- het park verlaat. prima. Maar als we de satellietzen- Op de protestmarsen die elke donder- tie van wantrouwen tegen de minis- ders vanuit Nederland meenemen, dag in Brussel plaatsvinden, komen al Joke Schauvliege ter aan. ‘Ze liegt over de Staatsveilig- handdoek bevestig ik die zelf nog vaak.’ wekenlang duizenden jongeren af. De heid en criminaliseert geëngageerde Het zenderen gebeurt volgens een De eerste keren maakte De Iongh minister beweerde dat milieuclubs de zullen betogingen doen”’, citeert de burgers’, zei fractieleider Björn Rzos- uitgebreid protocol. De Iongh: ‘Eerst zich zorgen dat de gezenderde roof- protesten voor een deel in scène heb- Vlaamse krant De Morgen Schauvlie- ka tegen VRT News. ‘Vlaanderen moet wordt de leeuw verdoofd. Dan lopen dieren in de war zouden raken door ben gezet, omdat ze nog steeds boos ge. In haar speech beweerde de mi- vooruit, zeker op het vlak van kli- we erop af en krijgt hij een handdoek hun nieuwe uitrusting. ‘Je verwacht zijn over het beleid van Vera Dua, die nister zich te baseren op informatie maatambitie. Minister Schauvliege over zijn kop. De halsband wordt dat ze moeten wennen aan de hals- tussen 1999 en 2003 minister van van inlichtingendiensten. heeft andermaal bewezen dat dat met precies afgepast en met bouten vast- band, maar het is net alsof ze bij het Landbouw en Leefmilieu was. Maandagavond dook een filmpje met haar onmogelijk is.’ gezet. Vervolgens lassen we de band ontwaken niets doorhebben. Ze lo- de toespraak op internet op. Dat le- Minister-president Geert Bourgeois ter plekke dicht. Nadat een antidosis pen zo verder. Ik heb nog nooit een filmpje verde een stroom van kritiek op van reageerde milder. Hij noemde haar van het verdovingsmiddel is toege- leeuw gezien die er last van had. ‘Een aantal natuurorganisaties heeft oppositieleiders en klimaatorganisa- uitspraken ‘ongelukkig’. Toch maakte diend, gaat iedereen snel terug in de Wonderbaarlijk.’ mij letterlijk gezegd, vierenhalf jaar ties. Dinsdag nam Schauvliege haar de christendemocratische bewinds- auto. Het duurt niet lang voordat de Lachend: ‘Het zijn toch net grote geleden bij mijn aantreden: “Wacht woorden in een radio-uitzending te- vrouw dinsdagavond onder tranen leeuw weer bijkomt.’ poezen hè?’ < maar, onze wraak zal zoet zijn. Wij rug. Ze bekende geen contact met de haar aftreden bekend. <

Sanne van Grafhorst nd.nl/buitenland Lima-groep vraagt steun leger voor Guaidó

▶Ottawa De meerderheid van de Groep van interventie’, zegt Chrystia Freeland, dertekenden in Ottawa een verkla- land, met 4 miljoen vluchtelingen tot schuwd. ‘Alles hangt af van het ni- Lima roept het Venezolaanse leger de Canadese minister van Buiten- ring waarin ze het leger aansporen gevolg. veau van waanzin en agressiviteit van op zich achter Juan Guaidó te scha- landse Zaken, tegen het Canadese om Guaidó te steunen en zich niet te Na de VS volgden tientallen andere het noordelijke rijk en zijn westerse ren, de zelfverklaarde interim-pre- persbureau CBC News. De ontmoeting verzetten tegen de aankomst van hu- landen in Latijns-Amerika en Europa. bondgenoten’, citeerde de BBC hem sident van Venezuela. Ook dringt ze tussen politici uit de ‘Lima-landen’ manitaire hulp in het door honger en Ook in Venezuela zelf is Maduro’s maandag. Hij zei het land met zijn le- erop aan om humanitaire hulp het vond plaats in de Canadese hoofdstad schaarste geteisterde land. Mexico, achterban aan het afbrokkelen. Dit ven te willen verdedigen. land binnen te laten. Ottawa. Zij waren daar aanwezig van- Guyana en St. Lucia ondertekenden weekend zegde een van zijn belang- Volgens Freeland is met het opstaan wege een crisisoverleg over de situa- de verklaring niet, omdat zij Guaidó rijkste generaals zijn steun op. Lan- van Guaidó het einde van het regime De landen vragen het leger van Vene- tie in Venezuela. niet als president erkennen. den als Bolivia, Mexico, Rusland en van Maduro aangebroken. ‘Ik denk zuela om ‘loyaliteit’ te tonen aan de De groep van Lima ontstond in augus- China staan nog wel achter Maduro. dat de geschiedenis aantoont dat interim-president en een ‘snelle de- tus 2017 in de Peruaanse hoofdstad burgeroorlog Hoewel de VS al hebben gedreigd met wanneer een leider van een autoritair mocratische transitie’ te bewerkstel- Lima. Veertien landen van het Ameri- De Verenigde Staten waren het eerste een militaire interventie in Venezue- regime eenmaal ontdekt dat er geen ligen. Wel benadrukken ze dat daar kaanse halfrond besloten zich des- land dat Guaidó in plaats van Nicolás la, waarschuwen de Lima-landen dat alternatieven zijn, het moment is ge- geen geweld of buitenlandse inter- tijds in te zetten voor een geweldloze Maduro als president erkende. Onder dit tot een burgeroorlog in het land komen dat de democratie zich her- ventie aan te pas mag komen. ‘Canada oplossing van de crisis in Venezuela. Maduro is Venezuela in een ernstige kan leiden. Ook Maduro zelf heeft stelt’, zei ze tegen CBC News. overweegt absoluut geen militaire Elf van de veertien Lima-landen on- economische en politieke crisis be- voor een burgeroorlog gewaar- ▶▶ zie ook pagina 15 10 nieuws kort woensdag 6 februari 2019 nederlands dagblad

Inspecties: hulpverlening Celstraf voor moeder die Opvolger Cammaert is Apple treft schikking aan gedode baby faalde kind aanbood voor seks aangekomen in Jemen in belastingzaak Verscheidene deskundigen en hulp- Een 51-jarige vrouw uit Joure die in De Deense generaal buiten dienst Mi- Apple heeft een schikking getroffen verleningsinstanties in Noord-Bra- 2012 haar destijds veertienjarige chael Lollesgaard is aangekomen in met de Franse autoriteiten voor de bant zijn tekortgeschoten bij hun dochter aanbood voor seks, moet van de Jemenitische stad Sanaa. Hij volgt belastingafdracht in de afgelopen zorg voor een baby die eind 2017 zou de rechtbank in Leeuwarden een dag de Nederlander Patrick Cammaert op tien jaar. De techgigant wil niet prijs- zijn overleden als gevolg van mishan- de cel in en een taakstraf van 150 uur als hoofd van een waarnemingsmis- geven om wat voor bedrag de schik- deling binnen het gezin. Dat conclu- uitvoeren. De vrouw had via internet sie van de Verenigde Naties. Lolles- king ging. Maar volgens het Franse deerden de Inspectie Gezondheids- een toen 36-jarige man uit Schagen gaard krijgt de leiding over een team tijdschrift L’Express maakte het tech- zorg en Jeugd en de Inspectie Justitie uitgenodigd om haar dochter bij haar van 75 ongewapende waarnemers. nologiebedrijf 500 miljoen euro over en Veiligheid dinsdag in een onder- thuis te komen masseren. Op de dag Zij moeten in de belangrijke haven- aan de Franse overheid in december. zoek naar de kwestie. Volgens de sec- van de afspraak zei de vrouw tegen stad Hodeida toezien op de naleving Deze som werd vervolgens door een tie overleed de baby door geweld van haar dochter dat ze naakt op bed van een fragiele wapenstilstand. < ingewijde bevestigd aan het Franse buitenaf of hevig schudden. < moest gaan liggen, anders mocht zij persbureau AFP. < in het weekend niet uitgaan. <

Minister hekelt lobby Pandora wil van van farmaceuten in VS koopjesimago af De kritiek van Amerikaanse farma- Roemenië: EU hanteert Pandora, onder meer bekend van be- Wethouder Maasstad ceutische bedrijven op zijn beleid is dubbele standaard delarmbandjes, gaat een nieuwe weg om vastgoeddeal minister Bruno Bruins (Medische koers varen. Het Deense bedrijf wil Zorg) in het verkeerde keelgat ge- De Roemeense premier Viorica een einde maken aan voortdurende De Rotterdamse wethouder Adriaan schoten. Zij zouden er beter aan doen Dăncilă beschuldigt West-Europese grootschalige kortingsacties, die zo Visser (D66) heeft zijn ontslag inge- zich te richten op het maken van be- leiders van dubbele standaarden met beeld epa kenmerkend zijn voor de sieraden- diend. Hij stapt op na een kritisch taalbare medicijnen, repliceerde hun kritiek op haar land over corrup- maker. Het bedrijf streeft ernaar om rapport van de rekenkamer over zijn Bruins. MSD, Gilead, Janssen en an- tie en hardhandig optreden tegen an- sieraden vaker voor de volledige prijs rol als topambtenaar van de gemeen- dere medicijnfabrikanten klagen dat tiregeringsprotesten. Volgens Dăncilă Ophef om uitspraken over de toonbank te laten gaan. te Rotterdam bij een oude omstreden Nederland farmaceutische bedrijven is corruptie ook een probleem in van staatssecretaris Voortaan gaan de Denen alleen kor- vastgoeddeal over de ontwikkeling afschrikt en wegjaagt. Het kabinet West-Europa. Ze merkte verder op tingsacties voeren tijdens speciale van het zogeheten Schiekadeblok. zou zich te veel bemoeien met de dat er geen reactie kwam van de EU- De regering van Kameroen heeft na periodes, zoals rondom de Kerst. < Volgens de rekenkamer was de 52 prijzen van geneesmiddelen. < leiders toen de Franse oproerpolitie kritiek van Israël afstand genomen miljoen euro die Rotterdam op tafel in botsing kwam met demonstranten van de opmerkingen van een staats- legde voor het Schiekadeblok, dat van de gelehesjesbeweging. < secretaris. Die vergeleek het Bamile- moest transformeren tot een zaken- ke-volk met de Joden die zijn ver- Starters zetten rente wijk, veel te veel. < Marianne Thieme is volgd door nazi-Duitsland. massaal dertig jaar vast terug in de Kamer Staatssecretaris Jean de Dieu Momo Brussel wil toegang tot (Justitie) deed de gewraakte uitspra- Mensen die hun eerste huis kopen, van de Partij voor Amerikaans e-bewijs ken zondag tijdens een televisiepro- komen steeds vaker in de verleiding de Dieren is terug in de Tweede Ka- gramma. Hij leek de opgepakte op- om de hypotheekrente zo lang moge- mer. De fractievoorzitter ontbrak De Europese Commissie wil met de positieleider Maurice Kamto te lijk vast te zetten. Het aantal starters sinds oktober wegens ziekte. Wat Verenigde Staten onderhandelen over waarschuwen dat zijn Bamileke-volk dat voor een vaste renteperiode van Thieme mankeerde, houdt ze voor toegang tot elektronisch bewijsmate- weleens hetzelfde lot zou kunnen dertig jaar kiest, is explosief gestegen zich. ‘Maar ik ben weer helemaal be- riaal in strafzaken. Daarvoor vraagt wachten als de Joden in de Tweede in de afgelopen jaren. Dit valt op te ter’, verzekert ze. Thieme werd ver- EU-commissaris Vera Jourova de toe- Wereldoorlog. < maken uit een onderzoek van bank vangen door Eerste Kamerlid Chris- stemming van de EU-lidstaten. ‘Het is Knab, op basis van ruim 1 miljoen tine Teunissen, die nu teruggaat naar tijd voor een uitgebreide overeen- hypotheekaanvragen. < de senaat. De leiding van de fractie komst om toegang te krijgen voor de beeld anp was tijdelijk in handen van Esther Europese opsporingsautoriteiten tot Ouwehand. < Amerikaanse bewijzen. Zo’n akkoord zou onze veiligheid versterken.’ < Unilever neemt Cel voor jarenlange snackleverancier over seksuele telefoonterreur Unilever koopt de Britse aanbieder Een 49-jarige man die jarenlang veel Rusland ontwikkelt van gezonde snacks Graze. Er werden vrouwen en een man telefonisch las- nieuwe raketsystemen geen financiële details gemeld over tig heeft gevallen, is veroordeeld tot de transactie. Unilever zegt dat de twee jaar celstraf waarvan acht Rusland haast zich om twee nieuwe aankoop van Graze zijn positie in de maanden voorwaardelijk. Dat is con- op land gestationeerde raketsyste- sterk groeiende markt voor gezonde form de eis. De rechtbank in Den men te ontwikkelen. Dit gebeurt in snacks zoals nootjes en granenrepen beeld anp Bosch acht bewezen dat de verdachte reactie op de terugtrekking uit een zal versterken. Het bedrijf stelt dat acht jaar lang zes vrouwen en één nucleair wapenbeheersingsverdrag Graze strategisch ‘uitstekend’ past man lastig viel, dag en nacht, thuis en beeld anp door Washington. De systemen moe- binnen Unilever. < op het werk. Hij maakte daarbij hij- ten in 2021 operationeel zijn. Ook gende geluiden. < gaat Moskou werken aan hypersoni- ‘Foute’ bal doodt vrouw OM eist acht jaar cel sche raketten voor de langere af- in Amerikaans honkbal voor verijdelde liquidatie stand, die minstens zo snel gaan als Erdogan wil grote vijf keer de snelheid van het geluid, bank nationaliseren Voor de derde keer sinds de oprich- Toename afschot herten Het Openbaar Ministerie (OM) heeft aldus president Putin. < ting van de major league van het Oostvaardersplassen acht jaar gevangenisstraf geëist tegen De Turkse president Recep Tayyip Er- Amerikaanse honkbal is een toe- de 26-jarige Jerrel Z., wegens zijn rol dogan wil de bank Isbank nationali- schouwer dodelijk getroffen door een Staatsbosbeheer heeft in januari 825 in een door de politie verijdelde li- seren. Hij zei dinsdag in het parle- bal die de tribune in vloog. ESPN be- edelherten in de Oostvaardersplassen quidatie in Utrecht. Z. zou in januari ment dat de grootste richt dat het incident op 25 augustus afgeschoten. In totaal zijn in het ge- 2017 hebben deelgenomen aan een leningsverstrekker van het land ei- heeft plaatsgevonden. De 79-jarige bied nu 922 herten gedood, aldus de moordexpeditie, die als doel had gendom wordt van het ministerie Linda Goldbloom werd aan het hoofd organisatie. Er moeten ruim 1800 Khalid H. (41) van het leven te bero- van Financiën. Daarop daalden de geraakt bij het duel tussen Los Ange- edelherten verdwijnen uit het Euro- ven bij zijn woning aan de Faustdreef aandelen van Isbank op de beurs van les Dodgers en San Diego Padres. Vol- pese vogelreservaat, omdat de kudde in de Utrechtse wijk Overvecht. < Istanbul hard. < gens ESPN deden vergelijkbare inci- veel te groot is geworden. In januari denten in de major league zich is vaker en op meer dagen geschoten. eerder voor in 1943 en 1970. < Bovendien werd het koud, waardoor de herten gemakkelijker te benade- Tiener veroordeeld beeld epa ‘Krapte huizenmarkt zit ren waren. < voor diefstal zes AED’s woonwinkels dwars’ Bruins: geen geld voor Een zestienjarige jongen uit Utrecht Kinderen van Belgische Woonwinkels voelen de gevolgen van Formule 1 Zandvoort is tot drie maanden voorwaardelijke Syriëstrijder bij oma de krappe woningmarkt. Doordat bij Politie: 43 klachten jeugddetentie en 120 uur taakstraf minder verhuizingen ook minder Het circuit van Zandvoort krijgt geen over etnisch profileren veroordeeld wegens straatroven en De twee kinderen van een Syriëstrij- vloeren, badkamers of keukens wor- geld van het kabinet om de Formule diefstal van zes hartmassage-appara- der die maandag in België zijn aange- den verkocht, verwacht de branche 1 naar Nederland te halen. Het circuit De politie heeft vorig jaar 43 klach- ten (AED’s). Hij deed niets met de komen, mogen bij hun oma in Berin- dit jaar een lagere omzet te boeken. had om een jaarlijkse bijdrage van 5 ten ontvangen van burgers die vin- AED’s en verborg ze in de kelderbox gen in Belgisch-Limburg blijven. Dat Vooral in regio’s waar de huizen- miljoen euro gevraagd, maar minis- den dat ze zijn aangehouden of ge- van zijn woning. De rechtbank zegt in heeft de jeugdrechter bepaald. De markt op slot zit, zoals rond de vier ter Bruno Bruins (Sport) voelt daar controleerd op basis van hun haar vonnis het de jongen zwaar aan meisjes werden geboren in Syrië en grote steden, voelen de winkeliers niet voor. Het kabinet wil het circuit huidskleur of achtergrond. Dat zijn te rekenen dat het hier gaat om le- zijn nu twee en vier jaar oud. Zij krij- dit. De omzet zal in 2019 3 procent wel steun geven bij het verlenen van drie klachten minder dan in 2017. < vensreddende apparaten. < gen traumabegeleiding. < lager liggen, verwacht INretail. < vergunningen. < 11 opinie debat analyse nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

Joop van den Berg • emeritus hoogleraar aan de Univ. Leiden (parlementaire geschiedenis) en Univ. Maastricht (parlementair stelsel) nd.nl/opinie Kies deze commissaris niet … Het is niet verstandig burgers hun Anderzijds oefenden zij een provinci- het provinciale boegbeeld. Het was In hoofdzaak gaat het daarin over de trekken van een ombudsman, die het eigen commissaris van de Koning te aal ambt uit, als voorzitter van het toen ook een politiek veilig bestaan begeleiding van benoeming en ont- meer van zijn gezag moet hebben laten kiezen. Het politieke spel zou college van gedeputeerde staten (da- geworden. slag van burgemeesters, de coördina- dan van formele bevoegdheden. het ambt dan beschadigen. gelijks bestuur) en van Provinciale Toch is de dubbelfunctie gebleven. tie van het werk van rijksinspecteurs De commissaris oefent een functie Staten, de vertegenwoordigende ver- Nog steeds oefent de commissaris in de provincie en periodiek bezoek uit die sterk verschilt van die van een Weinig ambtsdragers moesten zo gadering. Die kwam overigens maar een rijksambt uit. Hij voert namelijk aan gemeenten. Hij adviseert de re- burgemeester. Die staat veel meer op vrezen voor hun ‘baan’ als de provin- twee keer per jaar één week bijeen in een aantal opdrachten uit waarvoor gering, gevraagd en ongevraagd over de voorgrond, en daardoor op de ciale ‘gouverneurs’ onder koning de provinciehoofdstad. Dat zou zo hij wel verantwoording schuldig is wat er in de provincie van belang is. tocht van publieke kritiek, omdat hij Willem I. Dat lag vooral aan de ko- blijven tot 1962. Hij bemoeit zich ten slotte jaarlijks vaak voor ieder zichtbare en voelbare ning: die hield er niet van als zijn met de toekenning van koninklijke beslissingen moet nemen. Daarom gouverneurs hun eigen weg gingen tussen de wringer De commissaris onderscheidingen. Daaromheen zit zou je bij hem of haar kunnen den- als bestuurder, ook al hadden die Onder Willem I kreeg de rijkstaak ab- een ruimte van handelen die door de ken aan verkiezing, hetzij door de daar alle reden voor. Het lag ook wel solute prioriteit, al leden de gouver- moet het meer ambtsinstructie wel wordt gedekt, raad hetzij rechtstreeks door de be- een beetje aan het nog jonge Konink- neurs er soms wel onder dat wat de maar die niet per bepaling met een volking. Sinds een heel recente wijzi- rijk der Nederlanden vanaf 1815: het koning wilde, door de gedeputeerden hebben van schaartje valt te knippen. Meer dan ging van de Grondwet (art. 131) is de zuidelijke deel (het huidige België) lang niet altijd op prijs werd gesteld. eens overlapt de rijkstaak trouwens keuze voor verkiezing gemakkelijker was er niet helemaal vrijwillig aan De gouverneur, vooral die in de zui- gezag dan van de provinciale taken van de commis- geworden: wetswijziging is voldoen- toegevoegd; het noordelijke deel had delijke provincies, zat nogal eens met saris, waarvoor hij zich wel verant- de. een verleden als federaal allegaartje. zijn vingers tussen de wringer. Hij bevoegdheden. woordt bij Provinciale Staten. Die vereenvoudiging geldt ook voor De nieuwe staat moest een moderne mocht van geluk spreken als hij het de commissaris. Ook zijn benoeming eenheidsstaat worden. Willem I kon langer dan een jaar of vier volhield. bemiddelen is de ‘grondwettelijke rugdekking’ daarbij geen rebellie gebruiken. De geschiedenis van de gouverneurs, aan de minister van Binnenlandse Het ambt van commissaris functio- kwijtgeraakt. Toch zou het onjuist Voor de gouverneurs (sinds 1848: later commissarissen, na Willem I is Zaken en Koninkrijksrelaties, maar neert het beste, als daaraan een ze- zijn daarvan gebruik te maken door commissarissen van de Koning) er een geworden van geleidelijke niet aan Provinciale Staten. Die op- kere vrijheid van handelen wordt hem nu te gaan verkiezen. Het karak- kwam daar een probleem bij. Hun verzwakking van het rijksambt en drachten staan in een ‘ambtsinstruc- verschaft. Daardoor kan hij (meestal ter van zijn ambt kan beter blijvend ambt was een dubbelfunctie: ener- versterking van de provinciale inbed- tie’. Die bestaat al sinds 1814, maar in stilte) bemiddelen, soms arbitre- worden gevrijwaard van het politie- zijds waren zij rijksambtenaren die ding van de commissaris. Aan het ze is door de jaren heen telkens aan- ren en daardoor waarborgen dat ie- ke spel om de macht. Dat zou de bevelen verkregen van de koning en einde van de twintigste eeuw zag bij- gepast en gemoderniseerd; de jong- dereen in de provincie zich aan de kracht van het ambt eerder beschadi- die in hun regio moesten uitvoeren. na iedereen in de commissaris vooral ste is van 1994. regels houdt. De commissaris heeft gen dan verrijken. < 12 opinie debat analyse woensdag 6 februari 2019 nederlands dagblad

Wim Houtman • redacteur nd.nl/columns Cees Rentier • predikant-directeur stichting Evangelie & Moslims nd.nl/opinie beeld Plan B Goed, het kerkasiel heeft gewerkt, maar als het CDA nu eens het been stijf Goedpraten wa had gehouden? De Protestantse Kerk had geen ‘plan B’, zei scriba René de Reuver op 17 januari in deze krant. … Bij de verantwoording van zijn De Engelse theoloog Sam Wells onderscheidt drie manieren waarop je je als overgang van christendom naar is- kerk voor mensen in nood kunt inzetten. lam probeert oud-PVV’er Joram van De eerste is ‘werken voor’: dan heb je een ‘wij’ en een ‘zij’: ‘wij’ zijn gezond, Klaveren alles goed te praten wat gelovig, rijk en vrij en proberen daarmee ‘hen’ te helpen. Zoals je iemand Mohammed deed. met een rollator kunt helpen de weg over de steken. De tweede manier is ‘werken met’: dan schakel je degenen die je gaat hel- Oud-PVV-Kamerlid Joram van Klave- pen, zelf ook in, met hun eigen talenten en gaven. Neem een maaltijd voor ren schreef een boek waarin hij zijn daklozen: zij kunnen ook mee koken, de ruimte versieren en opruimen. overgang van christendom naar is- De derde manier is ‘zijn met’. Dan ga je naast de ander zitten en deel je zijn lam verantwoordt. Hij doet dat onder leven. Zoiets geschiedde bij het kerkasiel. Samen in de gewijde ruimte, sa- de titel ‘Afvallige’. Met die titel raakt men overgeleverd aan het geduld van de overheid, samen wachtend op een hij een gevoelig onderwerp aan, om- uitkomst. dat wie de islam verlaat volgens de Dat zit niemand in het bloed. Als er wat met je is, willen kerkmensen ook klassieke islamitische jurisprudentie liefst dat het gauw weer over is. Voor jou natuurlijk, maar ook voor henzelf. de doodstraf verdient. Volgens Van Dan zijn zij er ook weer van af. Klaveren heeft dat allemaal weinig psst. Geen drie- uit de kranten eenheid? De islam heeft … Minister Koolmees van Sociale Za- punt zou de stand van eind novem- Maar hoe stellig Koolmees ook zegt ken en Werkgelegenheid kan de ber moeten zijn, toen de onderhan- nu zelf vaart te willen maken, zonder zelfs een zeven- vakbonden bij het pensioendossier delingen over het pensioenakkoord steun krijgt hij zijn plannen er niet wel even passeren, maar heeft ze klapten. En om weer schot in de zaak door. Dat weet hij ook. Daarvoor is de eenheid geleerd. later toch weer nodig. te krijgen had de minister alvast met meerderheid van deze coalitie in de iets extra’s moeten komen om hen Tweede Kamer te wankel. En die in terug aan tafel te krijgen. Bijvoor- de Eerste Kamer zal er na de Provin- met de echte islam en het leven van beeld de dreigende pensioenkortin- ciale Statenverkiezingen waarschijn- Mohammed te maken. Hij noemt de gen opschorten, of iets doen voor lijk niet meer zijn. Tot nu toe vestig- oudste islamitische levensbeschrij- werknemers met zware beroepen. de het kabinet de hoop op de linkse ving van Mohammed van Ibn Ishak, oppositie om pensioenhervormingen alom gerespecteerd in de islam, een Een oorlogsverklaring en een klap in Het is begrijpelijk dat Koolmees dat te steunen. Maar links zal niet bewe- volksfabel. Van Klaveren schetst een het gezicht. Dat vonden de vakbon- nu niet doet. Onderhandelen per Ka- gen zonder groen licht van de vak- ideaalbeeld van de islam, waarvan je den van het tienpuntenplan van mi- merbrief is geen goed recept. Daar- bonden. Net zo goed als de bonden moet afvragen in hoeverre die buiten nister van Sociale naast hebben sociale partners jaren niet bereid waren te springen zonder hemzelf om bestaat. Zaken. Die wil niet meer wachten op de tijd gehad om in de Sociaal-Eco- steun van de linkse partijen. Ik kan me voorstellen dat een ex- een nieuw pensioenakkoord, maar nomische Raad (SER) een pensioen- Uiteindelijk zijn politiek, werkgevers PVV’er op een dag ontdekt dat de za- zelf aan de slag met de voorbereiding akkoord te sluiten, zonder succes. en vakbonden op dit dossier tot el- ken met betrekking tot moslims iets van pensioenhervormingen. Het geduld met vakbonden, maar kaar veroordeeld. Voor de pensioe- genuanceerder liggen dan hij dacht. Koolmees grijpt in zijn voorbereidin- ook met werkgevers, begint in Den nen — zoals de minister zelf zegt ‘een Mohammed en de moslims na hem gen terug op de plannen voor het Ne- Haag dan ook op te raken (...) Ook bij zaak van sociale partners’ — geldt dat waren immers niet de enigen die ge- derlandse pensioenstelsel uit het re- de hervorming van de arbeidsmarkt in nog sterkere mate. Alle daadkracht weld hebben gebruikt. Nu schiet hij geerakkoord, blijkt uit de brief die hij kwam de SER er niet uit. Sinds het die Koolmees uitstraalt ten spijt, zal door naar het andere uiterste, in een vrijdag naar de Tweede Kamer stuur- klappen van de gesprekken over het ook hij terug aan de onderhande- poging om alles goed te praten wat de. En daar zit voor de vakbonden de pensioenakkoord staan de bonden lingstafel moeten komen, wil hij nog Mohammed deed. Alle negatieve as- pijn. Want die plannen zijn voor hen bovendien in de actiestand richting iets van zijn hervormingsagenda rea- pecten die mensen in de islam op- een gepasseerd station. Het vertrek- de verkiezingen van maart. (...) liseren. < merken, zouden uit verkeerde bron- nen komen of er later bij zijn gefantaseerd. Het valt me op dat de levensbeschrij- vingen van Mohammed de laatste Francisca van Dalen • als schrijfster betrokken bij christelijk werk in Oost-Azië nd.nl/opinie tijd steeds meer beginnen te lijken op wat de evangeliën over Jezus schrijven. Dat levert natuurlijk een mooier voorbeeld op, maar er zijn niet gekruisigd is, zodanig uit te leg- geen ‘bronnen achter de bronnen’ die gen dat Jezus wél gekruisigd is. Over Fascinerende tent dat verhaal onderbouwen. de achtergrond van dat vers is heel Dezelfde vraag kunnen we stellen bij veel geschreven, maar behalve ah- Af en toe moet je dat weer eens En dan komt het volk na eindeloos men bij elkaar om te bidden voor de poging van Joram van Klaveren madiyya’s – een kleine stroming in doen, van vooraf aan in de Bijbel gedoe in het beloofde land en er de vrede van hun andere aartsvij- om het koranvers dat zegt dat Jezus de islam – leren vrijwel alle moslims beginnen. En dan gewoon doorle- wordt een tempel gebouwd. Het and, Israël. zen, door de gedeelten waar je bij- lijkt of God nu gesetteld is op de In India staan gelovigen klaar om na niet kunt stoppen, en de gedeel- berg Sion. Maar dat blijkt maar een hand in hand met Chinese zende- ten die even boeiend zijn als de tijdelijke rustplaats. lingen het evangelie te verkondigen bijsluiter van paracetamol. Met Pinksteren is het of een dam in het Midden-Oosten. In Tibet ko- Peter de Waard • redactie economie bij de Volkskrant nd.nl/opinie Genesis doet niet onder voor het doorbreekt en het heil verder men boeddhistische monniken tot script van een actiefilm, afgezien stroomt, vanuit Jeruzalem de we- geloof en trekken de bergen in om van een paar korte lijstjes met na- reld in. Er is geen tent meer die hun voormalige dorpsgenoten over men. De eerste echte hobbel krijg je meegaat met de apostelen als ze de Jezus te vertellen. In Bhutan wor- in Exodus. Mozes gaat de berg op. wereld intrekken. Gods aanwezig- den de eerste christelijke liederen KPN gedegradeerd En dan krijgt hij instructies over heid vult hen. gecomponeerd in de taal van de het maken van de tabernakel en al- meerderheidsgroep. In Noord-Ko- … Van de Europese ambities die KPN fusie met het Spaanse Telefónica. Als les wat daarin staat. Zoveel el dit, Deze week mocht ik getuige zijn rea blijft de vraag naar bijbels hoog, ooit had, is weinig overgebleven. iedereen zijn kiestoon zou gaan in- en zoveel el dat, met allerlei details van die heilsgeschiedenis in bewe- ondanks het enorme risico dat het ruilen voor een click en Europa één over het borduurwerk en de gou- ging op een samenkomst van men- bezit van een bijbel meebrengt. Vlak voordat de flamboyante topman munt zou krijgen, zouden drie tele- den decoraties. Ik kan dan rustig sen die bij zending betrokken zijn. Vluchtelingen uit allerlei gesloten Wim Dik in februari 2000 bij KPN op- combedrijven kunnen overleven. De een heel hoofdstuk doorlezen en Wat gebeurt er veel, in alle hoeken landen komen tot geloof doordat ze stapte, was het telecombedrijf op de rest zou worden opgepeuzeld. En Dik aan het einde ervan beseffen dat ik van de wereld! In Iran komen tien- opgevangen worden door christe- beurs 125 miljard gulden (57 miljard wilde zoals een Hollandse koopman eigenlijk met mijn gedachten zat duizenden tot geloof, van drugdea- nen. euro) waard. Alleen Shell en Unilever betaamt, de jager zijn. bij het gehakt dat ik nog moet ont- lers tot topvoetballers. waren waardevoller. dooien, en dat ik niets van het gele- Als je beseft welk prijskaartje aan Het heil reist verder, naar alle uit- Dik liet er geen misverstand over be- dynamische volksonderneming zene onthouden heb. deze beslissing hangt in dit land, hoeken van de wereld. En dan hele- staan dat KPN ook die naar de kroon Als voormalig D66-staatssecretaris Maar dat idee van die tent fasci- dan is dat bijna ondenkbaar. En wat maal aan het einde van de bijbel is wilde steken. Hij had zelf net voor voor Buitenlandse Handel, had hij neert me. God reisde mee met zijn blijkt? Veel van deze nieuwe gelo- opeens die tent er weer. In Openba- zijn vertrek nog het Duitse telecom- het Staatsbedrijf der PTT omgetoverd volk. Zolang zijn mensen in tenten vigen voelen de roeping om het ringen 21 ‘Zie de tent van God is bij bedrijf e-Plus voor de neus van con- tot een dynamische volksonderne- woonden, woonde hij ook in een evangelie te delen in het land van de mensen en Hij zal bij hen wonen current France Télécom weggekaapt. ming à la de VOC. Minister Neelie tent. Het was heilsgeschiedenis in hun aartsvijanden, Saudi-Arabië. En en ze zullen Zijn volken zijn.’ Het KPN aasde op dat moment nog op Kroes had hem in 1988 de opdracht beweging. misschien net zo bijzonder, ze ko- einde van de reis is in zicht. het Franse Orange en onderzocht een gegeven de PTT te privatiseren. Hij 13 opinie debat analyse nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

column d nd Bram van de Beek is theoloog en emeritus hoogleraar Symboliek aan de Vrije Universiteit. Hij schrijft iedere maand een column.

at Mohammed deed Bram van de Beek nd.nl/columns zijn zonden zou moeten boeten. Hij weet echter dat christenen op grond van het Nieuwe Testament geloven Migrantenkerken dat Jezus geen gewoon mens is. Dat Hij er al was voordat Hij bij Maria ge- Bij de nieuwjaarsbijeenkomst van het Moluks seminarie hield boren werd, zoals Hijzelf heeft ge- Sjaak van ’t Kruis een toespraak over de bijdrage van migran- zegd, en dat Hij één is met de Vader. tenkerken aan de samenleving. Hij zei dat hij niet zo houdt Als Hij ons vergeeft door zijn offer van die term ‘migrantenkerken’, van welke kerken hij advi- aan het kruis, is het dus God zelf die seur is. Het geeft de indruk dat zij de andere zijn, die lastig, onze schuld vergeeft. Dat betekent interessant of zielig zijn. Ze zijn gewoon kerken, of beter: ze niet het ontvluchten van onze eigen zijn gewoon kerk, net als de oorspronkelijk Nederlandse ker- verantwoordelijkheid, maar juist de ken, en samen zijn we kerk in de seculiere samenleving. erkenning dat het kwaad zo diep in De woorden van Sjaak hebben me veel beziggehouden. Hoe ons menselijk leven verankerd is, dat delen we de wereld in? Tussen autochtoon en allochtoon, ori- alleen God zelf ons op een ander gineel Nederlands en anderen? Zo gebeurt dat in de politiek spoor kan brengen. Dat lukt niet door en bij de koffie. In de kerk doen we het anders. We beseffen talloze regels die aan mensen wor- dat de migranten een bijzondere bijdrage leveren. Terwijl de den opgelegd. Nederlandse kerken leeg lopen, vertonen migrantenkerken Het is juist in de islam dat er behalve een bloeiend kerkelijk leven. Ghanezen, Koreanen, Molukkers regels ook een mens tussen God en ons in komt te staan. Jezus gaf zijn hebben geen last van secularisatie. Zij zijn straks degenen die leven voor ons. Moeten christenen het bestaan van de kerk in Nederland behoeden voor de on- Jezus verlaten om vervolgens de leef- dergang. regels te volgen van iemand uit de Maar ze blijven ‘zij’. En ze worden makkelijk geïdealiseerd. zevende eeuw in Arabië die op de Ook de zogenaamde migrantenkerken kennen hun proble- dag van het oordeel een goed woord men, hun zonden, hun verdeeldheid. Het zijn gewoon kerken voor hen zou moeten doen? net als andere kerken, niet minder, niet meer, mensen die sa- Van Klaveren heeft moeite met de men komen in de naam van Christus en alleen door zijn ge- drie-eenheid, maar de islam heeft nade en roeping kunnen bestaan. theologisch zelfs een zeven-eenheid geleerd. ‘wij’ en zij’ Ook in het kerkelijke spreken over mensen die uit andere lan- maagdelijke geboorte den gekomen, zijn overheerst het denken in termen van ‘wij’ Het Nieuwe Testament leert dat God en ‘zij’. Onze eerste verbondenheid is ‘die met de Nederland- tot ons kan spreken in een gestalte se samenleving, de Nederlandse cultuur waartoe de Neder- van een mens die bij de maagd Maria geboren werd. De islam erkent de landse kerk behoort. Juist wie hechten aan de betekenis van maagdelijke geboorte, maar geeft de kerk beklemtonen graag dat de kerk essentieel is voor het geen afdoende antwoord op wat dit verstaan van de Nederlandse cultuur. Vervolgens zijn er al- betekent. lochtonen. De meeste aandacht gaat uit naar de allochtone De leerlingen van Jezus ontdekten wie Jezus was toen ze drie jaar lang met Hem optrokken. Daarvan heb- We zijn samen christenen ben ze een zorgvuldig historisch ver- slag gegeven dat de eeuwen door en samen vreemden. mensen heeft overtuigd. Christelijk geloof is ook de ervaring van gelovi- gen de eeuwen door, overal ter we- moslims. Dat is het makkelijkste. Die zijn tenminste echt an- reld, dat Jezus leeft en door de Geest ders. Soms gaat het ook over allochtone christenen. Dat is van God ons leven vernieuwt. lastiger, vooral voor de politiek, bij de koffie en zeker bij de Jezus werd als koning Jeruzalem bin- nengehaald, Mohammed als stad- borrel. We houden nu eenmaal van heldere scheidingslijnen: vorst in Medina. Wat ze daarna de- een christelijk Europa en islamitische vreemden. den, is diametraal verschillend van Zou het niet tijd worden om de lijnen anders te trekken? Niet Christelijk geloof is ook de ervaring van gelovigen, overal ter wereld dat Jezus elkaar. Jezus gaf zich over om gekrui- tussen autochtonen en allochtonen, maar tussen christenen leeft. Op de foto: kerkleden en vakantiegangers voor de Berliner Dom. sigd te worden, Mohammed aan- en anderen. Christenen vormen samen een gemeenschap die vaardde politieke macht. Het gaat om verder reikt dan de grenzen van staat, cultuur of samenle- dat Jezus niet is gekruisigd. Die ont- dat hij niet weet of Jezus gekruisigd twee heel verschillende wegen. Twee ving. Nederland en Europa hebben hun grenzen, ook de Ne- kenning is intellectueel natuurlijk is. heel verschillende boodschappen derlandse en Europese cultuur, maar de kerk kent geen gren- moeilijk te aanvaarden. Van Klaveren Van Klaveren geeft aan dat hij moeite over het karakter van God en wat Hij zen. probeert het weg te verklaren. In een had met de christelijke leer dat er ie- van ons mensen vraagt. Ik hoop dat interview op de radio koos hij voor mand anders (Jezus) tussen God en Van Klaveren de weg van Jezus nog samen de ene kerk een agnostisch standpunt en stelde hem in zou moeten staan en voor weer eens opnieuw overweegt.< We zijn samen christenen, samen de ene kerk en we zijn sa- men vreemden in een seculiere cultuur. We moeten eens op- houden steeds te kijken naar de rol en taak van de kerk in de samenleving en de scheidingslijnen daarvan overnemen in de kerk. We mogen samen kerk-zijn en ons verbonden weten in de naam van Jezus, waar de seculieren en moslims geen flau- we notie van hebben. Ik voel me meer thuis bij en meer ver- bonden met de broeders en zusters die ooit van de Molukken kwamen en met hen die nu in Indonesië Christus belijden, van jager tot snack met onze Ghanese, Chinese en Braziliaanse medechristenen, dan verbonden met de seculiere wereld van Nederland, haar deed meer. Hij veranderde de naam, Uiteindelijk mocht Ad Scheepbouwer Dat nam niet weg dat KPN nationaal academische instituties en economische ambities. bracht het naar de beurzen en splits- schoon schip maken. Alle buiten- bezit bleef, een vitale spil in de digi- Laten we samen kerk-zijn, soms gehinderd door taal- en cul- te de postdienst af in een apart be- landse bezittingen werden weer ver- tale infrastructuur. Toen de Mexicaan tuurverschillen; maar een goed verstaander heeft aan een drijf. Dik keek niet op dubbeltjes. Hij kocht, vaak voor een fractie van het Carlos Slim in 2013 zag dat de jager half woord, aan een liturgie en een symbool genoeg om te rekende al in euro’s voordat die er bedrag waarvoor ze waren aange- van eertijds een verwonde prooi was weten bij wie je thuis bent. Dat is samen kerk zijn. We hoeven waren. Hij legde ook bizarre bedra- kocht. Daar kwamen Telfort en geworden, kon KPN rekenen op een ons niet druk te maken over onze rol in de samenleving. Die gen neer voor UMTS-licenties die XS4ALL voor terug, zodat KPN ten- medicijn uit Den Haag. Nu met ver- zit echt niet op ons te wachten en heeft genoeg trucs om de nieuwe winstgevende diensten met minste in Nederland zou meetellen. meende Russische en Chinese spion- kerk monddood te maken. We leven in Christus en zijn een mobiel bellen mogelijk zouden ma- Maar groei kwam er niet meer. nen in de digitale infrastructuur ken. Alleen de Duitse licentie kostte geldt dat nog sterker. Niettemin is gemeenschap van vreemdelingen, allemaal allochtoon in al 8,4 miljard. meteen opgedroogd een Canadese investeerder komen deze wereld die Hem niet kent. In die vrijheid leven we, en Een jaar later knapte de internet- Al tien jaar lang daalt de omzet. Elke opdagen die zijn handen eraan durft we hoeven onze stem niet op straat te verheffen. We helpen zeepbel. Het aandeel kelderde van 73 keer dat een nieuwe bron van in- te branden. gewoon hen die onze hulp behoeven, en hoeven niet op onze naar 2,40 euro. KPN bezweek onder komsten lijkt te zijn aangeboord Van de jager KPN is hoogstens een eigen belangen of status te letten. In de wereld tellen we de schulden en moest nu door de (sms-berichten) droogt die al meteen snack overgebleven waarvoor ie- toch niet mee. We zijn immers allochtonen. Ons thuis is elders staat, die het bedrijf had verkocht, op door een of andere gratis dienst mand als Wim Dik in zijn tijd zijn en we zullen nooit integreren. worden gered. (WhatsApp). neus zou ophalen. < 14 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

Sanne van Grafhorst nd.nl/buitenland beeld afp / Stephane de Sakutin René Fransen nd.nl/wetenschap Nieren van muizen groeien in ratten

▶Aichi Japanse onderzoekers hebben met behulp van stamcellen mui- zennieren laten groeien in ratten. De hoop is dat op deze manier ooit menselijke organen in bij- voorbeeld varkens zijn te kweken, al zitten daar nog veel technische en ethische haken en ogen aan. De onderzoekers brachten een mutatie aan bij de ratten die de vorming van nieren bij het em- bryo blokkeert. Vervolgens na- Politie en brandweerlieden bieden hulp aan de slachtoffers van een hevige flatbrand in Parijs. men zij stamcellen van muizen, die nog tot allerlei verschillende weefsels kunnen uitgroeien, en injecteerden die bij zeer prille Flatbrand in Parijs mogelijk opzet embryo’s van de ratten. De mui- zencellen werden niet gehinderd door de mutatie bij de ratten en ▶Parijs konden daarom wel nieren vor- De brand die dinsdagmorgen in een vele levens redde’, voegde hij eraan raam om hulp riepen. ‘We moesten te steken, meldt de Franse krant Le men. Die bleken goed aangelegd flat in Parijs woedde en waarbij ze- toe. veel reddingsacties verrichten, waar- Parisien. te zijn en hadden de eigenschap- ker tien mensen omkwamen, is Brandweerlieden wisten ongeveer onder van mensen die hun toevlucht Tijdens het blussen van de flat wer- pen van een gezonde muizennier. waarschijnlijk aangestoken. De po- vijftig mensen uit het gebouw te red- hadden gezocht op het dak’, vertelt den verschillende omliggende pan- Het experiment is dinsdag gepu- litie heeft een 41-jarige vrouw aan- den. Een deel daarvan werd met lad- brandweerwoordvoerder Clement den ontruimd en straten afgezet. Het bliceerd in het wetenschappelijke gehouden die in het complex ders in veiligheid gebracht. Diverse Cognon aan Europe 1. zestiende arrondissement is een van tijdschrift Nature Communicati- woonde. mensen raakten bij de reddingsactie de duurdere regio’s in de Franse ons. Het op deze manier kweken gewond, onder wie zes brandweerlie- arrestatie hoofdstad. Het gebied is erg populair van organen is dus mogelijk, Frankrijk werd dinsdagmorgen ‘in den. Op beelden op sociale media is te zien onder toeristen, omdat het dicht bij maar het verschil tussen mensen verdriet wakker’ met het nieuws van De brand ontstond dinsdagmorgen hoe de brandweer grote moeite had de Eiffeltoren, het stadion van de en varkens is vermoedelijk groter. de verwoestende brand in een flat in rond 1 uur ’s nachts in een flat van om het vuur op de bovenste verdie- voetbalclub Paris Saint-Germain en Daarnaast is het aannemelijk dat Parijs, zegt de Franse president Em- acht verdiepingen aan de Rue Erlan- pingen te blussen. Pas na zes uur was het park Bois de Boulogne ligt. de nieren ook cellen van het dier manuel Macron. ger, in het zestiende arrondissement de brand volledig onder controle. Anne Hidalgo, de burgemeester van waarin ze zijn gegroeid bevatten. Zeker tien mensen kwamen bij de in Parijs. De tweehonderd uitgerukte De oorzaak van de brand is nog on- Parijs, schrijft op Twitter dat Parijs in Dat kan een risico zijn, omdat met ramp om het leven. Zeven mensen brandweerlieden troffen daar ‘een duidelijk. De Franse politie vermoedt rouw is. Samen met Danièle Giazzi, varkenscellen ziekten mee kun- stierven in het vuur. Drie mensen scène van ongelooflijk geweld’ aan, dat het vuur is aangestoken. Een burgemeester van het zestiende ar- nen komen. Ook zijn er ethische overleden later op de dag aan hun zegt een van hen tegen de Franse ra- 41-jarige vrouw die in het complex rondissement, heeft ze een noodcen- vragen te stellen bij de kweek van verwondingen. Onder de omgeko- diozender Europe 1. woonde, is aangehouden. Franse me- trum opgezet waar inwoners van de menselijke organen in varkens: de men mensen bevindt zich ook een Het vuur in het gebouw greep ra- dia melden dat zij psychische proble- wijk psychische hulp kunnen krijgen. dieren moeten genetisch aange- baby, meldt de BBC. zendsnel om zich heen. Een deel van men heeft en betrokken was bij een Drie weken geleden kwamen er in Pa- past worden en worden na uit- Macron schreef op Twitter dat zijn ge- de bewoners van de flat was naar het burenruzie. Voordat ze opgepakt rijs ook al vier mensen om bij een gas- name van de organen gedood. dachten bij de slachtoffers zijn. ‘Dank dak gevlucht om aan de vlammen te werd, zou ze geprobeerd hebben een explosie in een bakkerij in het negen- aan de brandweermannen wier moed ontsnappen, terwijl anderen door het auto in de buurt van de flat in brand de arrondissement. < familieberichten tarief € 1,24 per mm, per kolom (incl. 21% btw); via site € 1,13 per mm, per kolom (incl. 21% btw); over telefonisch opgegeven ¶:LM]LMQLQ*RG·V+DQG· Want door genade ben je behouden, advertenties kunt u niet reclameren ,QGDQNEDUHKHULQQHULQJDDQGHOLHIGHGLHKLMRQVKHHIW het is een geschenk van God. Efeziërs 2:8 JHJHYHQGHOHQZLMXPHHGDWGH+HUHWRFKQRJ Na een periode van afnemende gezondheid, is plotseling RQYHUZDFKWWRW=LFKKHHIWJHQRPHQPLMQJHOLHIGH overleden en Thuisgehaald onze goede vriend PDQRQ]HJHOLHIGHEURHU]ZDJHUHQRRP Henk Winters +HQN:LQWHUV Wij wensen Ginie en familie veel kracht en sterkte toe Hardenberg; Gerrie en Adrie Jürries “De Heer behoedt je voor alle kwaad, +HHWYHOGMXOL‚=ZROOHIHEUXDUL Hij waakt over je leven, de Heer houdt de wacht over je gaan en je komen HHUGHUJHWURXZGJHZHHVWPHW+LOO\YDQGH9HOGH van nu tot in eeuwigheid” Ps. 121  *LQLH:LQWHUV(OVLQJD In dat vaste geloof is Thuisgehaald onze lieve moeder, groot- en overgrootmoeder  )DPLOLH:LQWHUV Ibeliena Eefting-Klamer  )DPLOLH(OVLQJD * 15 maart 1923 † 5 februari 2019  )DPLOLHYDQGH9HOGH Al bezwijkt mijn hart en vergaat mijn lichaam, Sinds 17 augustus 2007 weduwe van Teunis Eefting 'H%XUFKW *06WHHQZLMN de rots van mijn bestaan, al wat ik heb, ’t Harde: Kornelis en Leny Eefting-van Hulst is God, nu en altijd. Ps. 73: 26 Durbanville: Wietske en Joop de Vente-Eefting +HQNLVRSJHEDDUGLQGHDXODYDQ¶'H/DDWVWH(HU· Verdrietig zijn wij om het onverwachte sterven van onze Kuilsrivier: Jan en Dineke Eefting-Haak Roodepoort: Freek Eefting en Elizma Pieterse 'HVDPHQNRPVWZRUGW'9JHKRXGHQRSYULMGDJ broer in Christus Bellville: Daan en Esther Eefting-Klapwijk IHEUXDULRPXXULQGH.OHLQH.HUN Nico de Roon Brackenfell: Watse en Petrie Eefting-de Roo 9URXZHQVWUDDWWH6WHHQZLMN Met dankbaarheid gedenkt de kerkenraad van Dronten- Klein- en achterkleinkinderen 9RRUDILVHUJHOHJHQKHLGWRWFRQGROHUHQYDQ Zuid het vele ambtelijke en soms stille werk dat Nico Correspondentieadres: XXU²XXULQJHQRHPGHNHUN gedurende vele jaren voor de gemeente heeft verricht. Wietske de Vente Wij bidden zijn vrouw Nel en de (klein-)kinderen toe dat $DQVOXLWHQG]DOGHEHJUDIHQLVSODDWVYLQGHQRS God hun rots zal zijn, nu en altijd. Aalwynstraat 12 EHJUDDISODDWV¶'H1LHXZH/DQGHQ·.DOOHQNRWH Durbanville 7550 Zuid-Afrika WH6WHHQZLMN De kerkenraad van GKv Dronten Zuid 15 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

achtergrond Kees Broere / vk nd.nl/buitenland beeld afp / Raul Arboleda Crisis bij de buren maakt nerveus De onrust in Venezuela leidt tot ongerustheid bij de regering van Curaçao. Die wil vooral de vrede bewaren.

Venezolanen die op Curaçao wonen, vinden dat de regering meer vluchtelingen zou moeten opnemen.

Curaçao voelt er niets voor als springplank te Nederland hiermee rechtstreeks te maken krij- Nog dagelijks komen op het eiland niet alleen gehuurd door de Venezolaanse staatsoliemaat- dienen voor eventueel militair ingrijpen in gen. harddrugs maar ook illegale Venezolanen aan. schappij PdVsa, al tijden zo goed als stil. De Venezuela. Ook over humanitaire hulp aan Curaçao, het autonome eiland met zo’n Niemand kent hun precieze aantal, maar de jongste Amerikaanse sancties tegen Venezo- 160.000 inwoners, wil het liefst de vrede bewa- Curaçaose regering blijft zeggen dat zij deze laanse olieopbrengsten komen Curaçao extra het land is nog niets beslist. ren. Het land heeft in de afgelopen eeuwen vol- mensen geen asiel kan bieden en zelfs voor tij- slecht uit. doende te stellen gehad met militaire avontu- delijke opvang te weinig middelen heeft. Een riers en zelfverklaarde revolutionairen die het verdieping van de crisis in Venezuela geeft het ▶ Willemstad eiland als springplank dachten te gebruiken Caribische eiland in dat opzicht ‘grote zorgen’, balsem De stoere Anaconda’s zijn precies op tijd. De om in Venezuela amok te maken. De huidige vooral door ‘de gevolgen die wij daarvan mo- nieuwe terreinwagens van het Nederlandse regering, van premier Eugene Rhuggenaath, is menteel in onze eigen samenleving voelen’, al- Ruim twee weken geleden kwam premier ministerie van Defensie kwamen vorige week behoorlijk nerveus door de oplopende span- dus de regering. Mark Rutte zijn Curaçaose collega een hart on- aan op Curaçao. Over een paar dagen krijgen ze ningen met de grote buurman. Burgeractivisten, zoals Ieteke Witteveen van de der de riem steken door met een flinke zaken- een trotse perspresentatie. Ook op Aruba en Dat blijkt bijvoorbeeld in de discussie over de organisatie Human Rights Caribbean, houden delegatie uit Nederland een bezoek aan Cura- Sint Maarten, de andere autonome Caribische rol die Curaçao als ‘humanitaire hub’ kan spe- vol dat Curaçao zijn verantwoordelijkheid çao te brengen. Het was balsem op de landen, zullen de Anaconda’s binnenkort gaan len voor hulp aan Venezuela. Vorige week ver- moet nemen en niet zoals nu ‘nog elke dag zo’n gekwelde economische ziel van het eiland. rijden. klaarde de regering-Rhuggenaath hiertoe ‘zelfs vijf mensen’ moet dwingen om naar Venezuela Maar vrijwel direct daarop braken in diverse Maar wacht. Dat Nederland binnen het konink- bereid’ te zijn. Maar toen verschillende media terug te keren. ‘Je zou hopen dat men nu soe- sectoren stakingen uit. Acties die, zo menen de rijk zowel Buitenlandse Zaken als Defensie hieraan dit weekeinde herinnerden, kwam de peler is’, zegt Witteveen, ‘maar het beleid is kenners, door diverse vakbonden en de poli- voor zijn rekening neemt, dus ook voor de echt vreselijk repressief.’ tieke oppositie als heel bewuste verstoring zijn Caribische eilanden, dat is bekend. Maar de Ook de legaal op Curaçao wonende Venezola- gecoördineerd. verdediging in ‘de West’ is toch een zaak van ‘Toen het goed ging in nen vinden dat het Nederlandse koninkrijk zich En of dat allemaal nog niet genoeg is, vreest Kustwachtschepen? En draait toch vooral om barmhartiger dient op te stellen. ‘Ik ben echt Curaçao nu ook de komst van tropische ziektes de strijd tegen internationale drugshandela- Venezuela, heeft het ontzettend boos’, zegt Kees van Santen, een die in de regio al een poos niet meer voorkwa- ren? man met een Nederlands paspoort die zo’n 35 men, maar die door de vrijwel ingestorte medi- In rustige tijden wel. Maar dit zijn voor de zo- dit eiland heel wat jaar in Venezuela woonde en werkte voordat sche zorg in Venezuela weer de kop opsteken geheten ABC-eilanden (Aruba, Bonaire en Cura- hij twee jaar geleden met zijn Venezolaanse en makkelijk de overtocht van zo’n tachtig ki- çao) allesbehalve rustige tijden. Minister Stef dollars opgeleverd.’ gezin naar het Caribische eiland overstak. lometer naar het eiland kunnen maken. Dat Blok van Buitenlandse Zaken liet recent niet ‘Natuurlijk kun je niet alle poorten van Curaçao zou een extra belasting betekenen voor de ei- toevallig de Tweede Kamer weten dat Neder- zomaar openzetten’, meent Van Santen. ‘Maar gen bevolking. Maar het zou ook het toerisme, land is ‘voorbereid’ om de Caribische delen van regering laat op de zondagavond met een nieu- toen het goed ging in Venezuela, heeft het dit de enige economische sector die momenteel het koninkrijk te verdedigen, mocht president we verklaring, waarin zij aangaf nu nog hele- eiland heel wat dollars opgeleverd. En nu trekt groei kent, negatief kunnen treffen. Nicolás Maduro van Venezuela iets kwaads in maal niet bij enige vorm van humanitaire hulp men overal de handen van af. Ik zeg niet dat Meer dan genoeg redenen dus voor Curaçao de zin hebben. betrokken te zijn. Curaçao plek heeft voor een miljoen Venezola- om gespannen de ontwikkelingen in Venezuela En misschien geldt het zelfs wel andersom. De ‘Zeker niet in confronterende sfeer met de be- nen. Maar een paar duizend, voor een poosje, te volgen. ‘We weten dat onze buren in Vene- ABC-eilanden liggen slechts enkele tientallen doeling daardoor een reactie uit te lokken van totdat het weer beter gaat, dat zou toch best zuela zeer gepassioneerde mensen zijn’, stelt kilometers van de Venezolaanse kust. Curaçao het Venezolaanse leger’, zo voegde moeten kunnen?’ de regering. Maar ook: ‘De regering van Cura- kent een Amerikaanse luchtmachtbasis, offici- Rhuggenaath er tegenover het Antilliaans Dag- Als het om Venezuela gaat, heeft Curaçao mo- çao zal te allen tijde opkomen voor de belan- eel bedoeld als wapen tegen de Latijns-Ameri- blad veelzeggend aan toe. Ook zonder wapen- menteel eigenlijk alleen belangstelling voor gen van de bevolking van Curaçao.’ Het eiland kaanse drugshandel. Mocht Donald Trump mi- gekletter heeft Curaçao al meer dan genoeg te olie. Maar door de crisis in het Latijns-Ameri- wil graag eindigen aan de goede kant van de litaire plannen voor Venezuela hebben, dan zal stellen met de problemen aan de overkant van kaanse buurland ligt op het eiland de econo- geschiedenis. Zonder daarbij zelf kopje-onder met het Caribische deel van het koninkrijk ook de Caribische Zee. misch belangrijke raffinaderij, tot eind dit jaar te gaan. < 16 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

anp anp redactie vk nd.nl/economie Pensioen omhoog Nederland telt bijna Bitcoin-drama: wachtwoorden foetsie in detailhandel 8,8 miljoen auto’s

▶Utrecht ▶Amsterdam ▶Amsterdam Het Pensioenfonds Detailhandel ver- Het aantal personenauto’s in Neder- Bitcoin-beleggers zijn mogelijk 127 miljoen euro kwijt, toegangscodes kende. QuadrigaCX vroeg afgelopen hoogt voor het eerst in jaren de pen- land is vorig jaar met 2,2 procent ge- nu de beheerder van het Canadese handelsplatform donderdag bij de rechtbank van het Canadese Halifax sioenen weer iets. De financiële situ- stegen tot bijna 8,8 miljoen. In 2018 voor digitale munten QuadrigaCX is overleden zonder uitstel van betaling aan. Het ligt onder vuur bij de circa atie van het fonds is voldoende werden in Nederland 443.812 nieu- zijn wachtwoorden achter te laten. De Canadees Gerald 115.000 gedupeerde beleggers. verbeterd voor een ‘gedeeltelijke’ we personenauto’s geregistreerd en Cotten was eigenaar van de beurs voor bitcoins en an- Het bedrijf heeft verklaard al weken bezig te zijn met indexatie. De pensioenen gaan met ongeveer 205.000 voertuigen wer- dere cryptomunten. De dertigjarige ondernemer over- pogingen de eigen digitale kluizen te kraken. ‘Helaas 0,1 procent omhoog. Dit betekent den gesloopt of uitgeschreven uit leed op 9 december tijdens een reis in India, volgens zijn deze pogingen niet succesvol geweest’, aldus Qua- dat er 20 miljoen euro extra kan het kentekenregister, meldt bran- Canadese media aan de complicaties van een chroni- drigaCX. De weduwe van Cotten, Jennifer Robertson, worden verdeeld onder alle deelne- cheorganisatie Bovag. De occasion- sche ontstekingsziekte van de darm, de ziekte van zegt dat de laptop gecodeerd is. Zij kon een wacht- mers. Voorzitter Henk van der Kolk verkoop bereikte met 1.991.265 Crohn. woord noch een methode vinden om de computer als- is blij dat zijn fonds ondanks de lage stuks een nieuw record. 37,2 procent Sindsdien kunnen zijn collega’s niet meer bij de zoge- nog te openen. ‘Ondanks herhaalde en intensieve po- rente en enorme schommelingen op van de tweedehands auto’s werd noemde ‘koude portefeuilles’ van het platform. Die gingen, kon ik nergens een aantekening vinden.’ Ook de beurzen toch goede resultaten door particulieren onderling ver- portefeuilles staan niet alleen offline, uit angst voor ingehuurde experts konden de laptop noch de digitale weet te boeken. Bij andere grote handeld en de rest werd bij auto- een inbraak door hackers, maar hebben ook nog eens portefeuilles kraken. fondsen dreigen komende jaren nog handelaren gekocht. Nederland tel- een zware digitale beveiliging. Op basis van gerechte- QuadrigaCX heeft meer problemen. Het zou ook een kortingen. Pensioenfonds Detailhan- de op 31 december 45.000 lijke documenten melden Canadese media en de bedrag van 46 miljoen euro niet kunnen vrijmaken, dat del is met ruim 300.000 deelnemers vol-elektrische personenauto’s. In nieuwssite Coindesk dat Cotten de enige was die de in Canadese dollars is gestald bij gewone banken. en 113.000 gepensioneerden een 2018 werden 24.000 nieuwe elektri- van de grotere fondsen. < sche auto’s verkocht. <

beurs anp nd.nl/economie AEX FONDSEN MIDKAP FONDSEN

slot vk % Flinke plussen op Europese beurzen INDEX Adyen  655,20 653,80 +0,21 Air France-KLM  10,98 10,87 +1,06 ▶Amsterdam koers (slot 05/02) AMG  31,54 31,38 +0,51 De Europese aandelenbeurzen zijn dinsdag met be- bail-Rodamco-Westfield was de sterkste daler met een 532,49 Aperam  26,88 26,47 +1,55  hoorlijke winsten de handel uitgegaan. Beleggers bo- verlies van 1,1 procent. In de MidKap gingen maaltijd- % verschil Arcadis 11,29 11,26 +0,27 gen zich over resultaten van grote Europese bedrijven bestelbedrijf Takeaway.com en speciaalchemieconcern ASM International  42,50 42,36 +0,33 +1,30%  en keken uit naar de State of the Uniontoespraak van Corbion op kop met plussen van 2,5 procent. Vastgoed- BE Semiconductor 23,15 22,93 +0,96 koers (slot 04/02) Boskalis Westminster  23,13 22,82 +1,36 de Amerikaanse president Donald Trump. De AEX-in- fonds Eurocommercial Properties sloot de rij met een 525,68 Corbion  25,92 25,28 +2,53 dex in Amsterdam sloot 1,3 procent hoger op 532,49 min van 1,2 procent. TomTom, dat vandaag met resul- Eurocommercial  27,94 28,28 -1,20 punten. De MidKap kreeg er 0,8 procent bij op 733,91 taten komt, won 1,1 procent. De navigatiedienstverle- Flow Traders  27,02 27,06 -0,15 punten. De beursgraadmeters in Parijs, Frankfurt en ner breidt zijn bestaande samenwerking met Microsoft slot vk % Fugro NV  9,614 9,668 -0,56  Londen gingen tot 2 procent vooruit. Grootste stijger uit en wordt een belangrijke leverancier voor het Aalbert Industries  30,99 30,29 +2,31 GrandVision 19,34 19,21 +0,68  bij de hoofdfondsen was verlichtingsbedrijf Signify cloudplatform Azure, de zoekmachine Bing en de vir- ABN Amro  21,38 21,07 +1,47 IMCD 65,40 64,25 +1,79  Aegon  4,524 4,495 +0,65 Intertrust 14,50 14,32 +1,26 met een winst van 3,3 procent. Vastgoedconcern Uni- tuele assistent Cortana.  Ahold Delhaize  23,36 23,16 +0,86 OCI N.V. 18,93 18,66 +1,45  Akzo Nobel  76,80 76,09 +0,93 PostNL 2,243 2,214 +1,31  Altice Europe  1,9045 1,8605 +2,36 Royal BAM Group 3,081 3,064 +0,55  ArcelorMittal  20,62 20,66 -0,17 SBM Offshore 14,84 14,89 -0,34 ASML Hold.  158,60 156,50 +1,34 Sligro Food = 33,00 33,00 0,00  ASR Nederland  37,46 36,62 +2,29 Takeaway 58,10 56,70 +2,47  DSM  84,92 83,64 +1,53 TKH Group 42,32 41,88 +1,05  DAX RTS INDEX  TomTom 7,864 7,778 +1,11 RUSLAND Galapagos 89,16 87,66 +1,71 S&P UK DUITSLAND Gemalto  50,70 50,66 +0,08 WDP  131,20 131,40 -0,15  VK Heineken  80,78 79,64 +1,43 Wereldhave 27,57 27,47 +0,36 koers (slot 05/02) koers (slot 05/02) ING Groep  10,42 10,21 +2,10 SHENZHEN Kon. Vopak  44,50 44,03 +1,07 koers (slot 05/02) 11367,98 1223,48 CHINA  NN Group 37,28 36,94 +0,92 DUURZAME FONDSEN 1454,08 % verschil % verschil  DOW JONES +1,02% Philips Elec. 33,91 33,72 +0,56 % verschil +1,71%  Randstad  44,09 43,12 +2,25 slot vk % VS koers (slot 01/02) +2,03% Relx  19,74 19,56 +0,95 Actiam Noord Am.  34,70 34,40 +0,87 874,80 Royal Dutch Shell A  27,91 27,58 +1,20 Actiam Pacific  29,81 29,65 +0,54 koers (slot 05/02) % verschil Royal KPN  2,753 2,71 +1,59 Actiam Wereld  32,00 31,72 +0,88 25411,52 +2,09% Signify NV  23,02 22,28 +3,32 ASN Duurz Aand  109,04 108,44 +0,55 Unilever  48,82 47,71 +2,34 ASN Milieu  30,67 30,41 +0,85 % verschil +0,68% WFD Unibail-Rod.  154,20 155,86 -1,07 Triodos Groen = 57,75 57,75 0,00  Wolters Kluwer  55,80 54,72 +1,97 Triodos Vastgoed  2,80 2,77 +1,08

CAC 40 BELEGGINGFONDSEN FRANKRIJK NASDAQ 100 TEL AVIV slot vk % slot vk % VS ISRAEL Add Value Fund  47,75 47,63 +0,25 NN Dutch Fund  61,90 61,65 +0,41 koers (slot 05/02) NIKKEI 225 ASN Duurz Obl.  29,01 29,10 -0,31 NN Dyn Mix II  30,59 30,56 +0,10 5083,34 ASN Duurz Sm&Mid.  37,06 37,10 -0,11 NN Dyn Mix III  32,38 32,29 +0,28 koers (slot 05/02) JAPAN koers (slot 05/02) ASN Novib  55,91 55,87 +0,07 NN Dyn Mix IV  32,87 32,74 +0,40 % verschil 1560,69 7023,52 +1,66% BNP Gl Hg Inc Eq  56,55 56,40 +0,27 NN Dyn Mix V  31,87 31,70 +0,54    % verschil % verschil koers (slot 05/02) BNP OBAM NV 74,42 73,96 +0,62 NN EDA Fund P 10,61 10,58 +0,28 +0,91% +0,45% 20844,45 HH Eur Value Fund  36,20 36,56 -0,98 NN EUR DE.  34,77 34,96 -0,54 % verschil HH Global Fd  31,14 31,22 -0,26 NN Euro Obligatie = 34,82 34,82 0,00 -0,19% HH Income Fund = 19,66 19,66 0,00 NN Europe Fund  28,53 28,49 +0,14 HH Obligatie Fd  35,40 35,39 +0,03 NN First Class Obl  23,38 23,39 -0,04 HH Phoenix Fund  35,37 35,93 -1,56 NN Global Fund  83,32 82,56 +0,92 BOVESPA HH Value Fund  28,48 28,85 -1,28 NN Global Obl.  15,24 15,23 +0,07 BRAZILIE IG REAL EST EQT  163,77 163,62 +0,09 NN Health Care Fund  69,28 68,96 +0,46 HANG-SENG Intereffekt Brazil = 0,30 0,30 0,00 NN Hoog Div Aandelen  31,43 31,31 +0,38 koers (slot 05/02) BEL 20 HONGKONG STRAITS TIMES Intereffekt China  1,37 1,36 +0,74 NN Hoog Div Obligatie  21,89 21,88 +0,05 97921,38 BELGIE SINGAPORE Intereffekt India  0,86 0,85 +1,18 NN Information Tech.  101,75 99,87 +1,88  Kempen Europ Hg Div  6,79 6,80 -0,15 NN Lion Fund  34,99 34,97 +0,06 % verschil koers (slot 04/02) Kempen Europ Prop.  17,24 17,20 +0,23 NN Premium Div  13,96 13,91 +0,36 -0,68% koers (slot 05/02) 27954,08 koers (slot 04/02) Kempen Gl High Div  31,55 31,66 -0,35 NN Rente P  14,92 14,93 -0,07 3559,27 % verschil 3184,56 Kempen Gl Prop  36,65 36,33 +0,88 Optimix EuroRente  25,64 25,58 +0,23 % verschil +0,17% % verschil Kempen Orange  81,91 81,28 +0,78 Optimix Income  35,38 35,36 +0,06 +1,50% -0,13% Kempen Profiel 5  35,24 35,12 +0,34 Optimix Mix  30,53 30,49 +0,13 KESVC = 95,33 95,33 0,00 Robeco QI Gl Dev En  113,67 112,56 +0,99 KGPFN  20,87 20,81 +0,29 Robeco US C.Hg Div Eq  42,07 41,59 +1,15

Periode: 20 dagen Bron: EURO GOUD OLIE STAATS RENTE LENING 05/02 04/02 Euribor 3 mnd  -0,308 -0,307 Euribor 6 mnd  -0,234 -0,235 -0,0022 -0,19% +2,05 +0,16% -0,80 -1,27% +0,0010 +0,35% Euribor 12 mnd = -0,109 -0,109 €% $ 1,1414 $ 1314,20 $ 62,04 0,2840 Rente 5 jaar -0,310 -0,319   Rente 10 jaar  0,284 0,283 17 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

Dion Mebius / vk nd.nl/economie beeld anp Om de tien minuten een trein

▶Den Haag Tussen negen grote steden in Ne- derland moet in 2040 om de tien minuten een trein rijden. Ook moet het personenvervoer naar Duitsland sterk verbeteren. verbeteringen openbaar Dat zegt staatssecretaris (Infrastructuur en Water- vervoer staat) in een interview met de Volks- krant. Het stimuleren van de groenere in 2040 trein ten faveure van de auto is een belangrijke troef in het beperken van de Nederlandse CO2-uitstoot. Coali- tiepartijen VVD, CDA, D66 en Chris- tenUnie spraken in hun regeerak- koord af dat het openbaar vervoer in Zwolle heel Nederland een goed alternatief Plannen van het Stientje van Veldhoven Amsterdam ministerie van moet zijn. Centraal Om dat te bereiken, publiceert Van Infrastructuur en Veldhoven vandaag het Toekomst- Waterstaat beeld Openbaar Vervoer 2040. Daarin Gemiddeld iedere zijn samen met provincies, metro- tien minuten een poolregio’s, vervoerders en ProRail Den Haag trein tussen 9 steden voorstellen neergelegd om het open- Centraal Utrecht Centraal baar vervoer beter aan te laten sluiten Snelle internationale op de reizigersvraag over twintig jaar. spoorverbinding Naar verwachting ligt het aantal Arnhem Berlijn Nijmegen treinreizigers dan 30 tot 40 procent Rotterdam Centraal Snelle internationale hoger dan nu. Düsseldorf spoorverbinding (nog te realiseren) ring Om die forse reizigersgroei te kunnen Frankfurt Breda Eindhoven verwerken denkt Van Veldhoven aan een ring van negen grote steden (Randstad, Breda, Eindhoven, Arn- Pier Eringa hem-Nijmegen en Zwolle) waartus- Antwerpen sen elke tien minuten een intercity plannenmakerij voor aanpassingen moet rijden. Zo’n tienminutentrein Londen Brussel aan het spoor is van nature traag. ‘De rijdt al tussen Amsterdam en Breda, komende tien jaar ligt, naar ik schat, terwijl er concrete plannen zijn voor zo’n 70 miljard euro aan uitgaven zulke verbindingen tussen Eindhoven 060219 © de Volkskrant - rb. vast. Als je voor 2040 iets wilt, moet je Parijs en Breda, en Schiphol en Nijmegen. Bron: Min. van I en W vanaf 2030 aan de slag – en dan moet ‘Heel goed dat we hiermee bezig zijn’, je nu al nadenken over je plannen.’ reageert ProRail-topman Pier Eringa De metroachtige verbinding tussen op de plannen voor de intensivering de negen steden kan duur uitpakken, van het spoornetwerk, ‘maar eigenlijk werknemers nu al aan het ov te ne- sidie voor het opstarten van de Ne- investeringen te bepalen, aldus Van zegt Van Wee, zeker als er extra spo- wil je 2030 lezen waar nu 2040 staat. men, onder meer door leaserijders derlandse aansluiting op het Duitse Veldhoven. Ze hoopt vastgoedont- ren moeten worden aangelegd. ‘Het is Van mij mag het nog een tandje am- een ov-jaarkaart te geven. hogesnelheidsnetwerk. ‘Europa heeft wikkelaars mee te laten betalen. Hun dus goed om dat te onderzoeken.’ Of bitieuzer.’ Om te bewerkstelligen dat de inter- een klimaatdoelstelling en daar past kantoorpanden stijgen immers in de trein naar Duitsland een succes Volgens Eringa moet Nederland er nationale trein ook een serieus alter- de transitie van vliegtuig naar trein waarde als er een nieuw station in wordt, hangt volgens hem af van de ‘flink aan trekken’ om propvolle trei- natief wordt voor het vliegtuig heeft heel goed bij.’ hun buurt wordt gebouwd. samenwerking tussen de Nederland- nen te voorkomen. ‘Werknemers Van Veldhoven spoorbedrijven NS en Binnen het huidige regeerakkoord is se en Duitse vervoersbedrijven en de worden gestimuleerd om de trein te ProRail verzocht om te verkennen nog geen geld gereserveerd voor al toekomstverkenning toekomst van het nu nog belasting- pakken, maar dan moet ons spoornet- hoe de ontbrekende schakel met ste- die grote infrastructurele ingrepen op Het is goed dat Van Veldhoven nu vrije vliegen. ‘Laten we alles op alles werk het wel aankunnen.’ 45 grote den als Berlijn, Frankfurt en München het spoor. Het toekomstbeeld is voor- met haar toekomstverkenning komt, zetten om het vliegtuig duurder te ondernemingen, waaronder Philips, kan worden gelegd. Ook gaat zij de al bedoeld als handvat voor de ko- vindt Bert van Wee, hoogleraar trans- maken. Dat is verstandiger dan het KPN en Unilever, moedigen hun Europese Commissie vragen om sub- mende kabinetten om de benodigde portbeleid aan de TU Delft, want de subsidiëren van het spoor.’ <

Silke Spierings / vk nd.nl/economie beeld anp / Lex van Lieshout Schiphol gaat bijna over grens vliegbewegingen

▶Amsterdam Schiphol schuurt tegen zijn maxi- nenden, regionale bestuurders en mi- tijd. Het grootste deel (6,2 miljoen Op termijn moet Lelystad Airport mumcapaciteit aan van 500.000 lieuorganisaties, zij willen een stop reizigers) reist via Eindhoven. In 2008 45.000 vliegbewegingen overnemen vliegbewegingen. Vorig jaar waren op de groei tot 2023. waren dat er 1,7 miljoen. van Schiphol, maar de opening van het er ruim 499.000, stelt het Cen- Nu Schiphol uit haar voegen dreigt te dit vliegveld is ongewis. De Europese traal Bureau voor de Statistiek in barsten, gaan de andere luchthavens verzet Commissie vindt, in tegenstelling tot woensdag gepubliceerde cijfers. in Nederland een belangrijkere rol Rondom de regionale vliegvelden wat er in de Nederlandse politiek is spelen. Directeur van Schiphol Dick klinkt echter ook verzet tegen einde- afgesproken, dat Lelystad Airport niet Als de politiek vasthoudt aan het hui- Benschop wees begin dit jaar al op loze groei. In Rotterdam zijn de meer- alleen vluchten van Schiphol mag dige maximum, ingesteld wegens hun belang. In zijn nieuwjaarstoe- derheid van de gemeenteraad en de overnemen maar ook nieuwe partijen milieu-en geluidsoverlast, mag Schip- spraak zei hij: ‘Royal Schiphol Group wethouder Mobiliteit tegen uitbrei- moet toelaten. hol de komende twee jaar niet verder is meer dan Amsterdam Airport ding van de luchthaven. Directeur Omdat de Omgevingsraad (ORS) geen uitdijen. Al tien jaar lang neemt het Schiphol. We vormen een geheel met Joost Meijs van Eindhoven Airport consensus wist te bereiken over het aantal reizigers dat naar Schiphol Dick Benschop de luchthavens bij Eindhoven, Rotter- zegt dit jaar niet in te zetten op maxi- aantal vliegbewegingen dat ze rond- komt en gaat toe. Afgelopen jaar reis- dam en Lelystad. We moeten ons als male groei, maar op ‘kwaliteit, de ba- om Schiphol wilden toestaan, zal mi- den 71 miljoen reizigers via Schiphol, laatste maanden overlegde de Omge- één geheel ontwikkelen.’ lans met de omgeving en een hierbij nister (VVD, tegenover 47,4 miljoen tien jaar eer- vingsraad, onder leiding van oud-mi- Die ontwikkeling is terug te zien in de passende gecontroleerde ontwikke- Luchtvaart) die afweging dit keer zelf der. Sindsdien is het aantal vliegbe- nister Hans Alders, of dat maximum CBS-cijfers. De overige luchthavens ling’. De kleine Maastrichtse luchtha- moeten maken. Op persoonlijke titel wegingen aldoor gestegen. moet worden aangepast. Ja, vinden (Eindhoven, Rotterdam, Maastricht ven is blij om na enkele jaren impasse adviseerde ORS-voorzitter Alders een In een uit 2008 stammend akkoord is Schiphol, werkgevers en luchtvaart- en Eelde) vervoerden vorig jaar 8,6 eindelijk te groeien, maar nadert de groei tot 510.000 vliegbewegingen in het maximum van 500.000 vliegbe- maatschappijen, Schiphol kan nog miljoen passagiers in totaal en groei- bovengrens van de huidige vergun- 2023. Dit leidde tot grote woede van wegingen vastgelegd tot 2020. De best doorgroeien. Nee, stellen omwo- den daarmee 10 procent in een jaar ning. omwonenden. < 18 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

puzzel recept redactie nd nd.nl/koken beeld istock ZWEEDSE PUZZEL Marokkaanse linzenstoof samen- Euro- vertrek- olm trekking peaan gesnapt punt op van de water hert vliegveld spieren (Frans) Deze linzenstoof maak je met pompoen, wortel, tomaat, ui verzoek en prei. Hij zit niet alleen boordevol groente, maar ook deel boordevol smaak door de kruiden en gember. van een haard aan- en afvoer- fier troepen (afk.) benodigdheden bereiding gekke- Griekse uitroep koeien- letter voor 2 personen Was de pompoen tralie bij ziekte kietelen • stuk pompoen van ca. 400 goed en verwijder de jong dier familielid gram draden en pitjes. Snijd boven rivier in • 1 winterwortel (ca. 200 gram) de pompoen in blok- Euro- Polen • 1 ui jes. peaan • 4 tomaten Maak de winterwortel alpen- onzes • stukje gemberwortel (ter schoon en snijd hem mine- weide inziens raalwater meisjes- grootte van ½ duim) in plakken. landmaat naam • 1 sinaasappel Pel de ui en snijd hem grond • 200 gram rode linzen klein. • 2 eetlepels olie Was de tomaten en rund • 1 theelepel komijnzaad snijd ze in parten. • ½ theelepel gemalen korian- Schil het stukje gemberwortel en papier- mager balletje der rasp het. nuten gaar. Voeg nog wat water toe • mespunt kaneel Was de sinaasappel goed en snijd als het geheel te droog is. Engelse • 1 dunne prei met een dunschiller een reep van de Maak de prei schoon en snijd hem in vreemd beves- mens • 5 takjes koriander of peterse- schil. Snijd deze in fijne reepjes. ringen. tiging lie Was de linzen in een zeef en laat ze Schil de sinaasappel dik en snijd het • 100 gram halfvolle yoghurt uitlekken. vruchtvlees in stukjes. © Sanders Puzzelboeken 190206 • evt. 1 theelepel sumak (gema- Verwarm de olie en fruit hierin de ui Roer de prei en de sinaasappel door len rode bessen met pittige met de geraspte gember, het komijn- het linzen-groentemengsel en stoof zure smaak) zaad, de koriander en wat kaneel. dit nog een paar minuten. Voeg de pompoen, de wortel, de to- Was de koriander en knip deze klein. maten en de linzen toe met 100 ml Meng de koriander en eventueel wat ▶▶ info: voedingscentrum.nl water en breng dit aan de kook. Kook sumak door de yoghurt. Geef dit de groente en de linzen in ca. 15 mi- mengsel bij de linzenstoof. <

SUDOKU feuilletons

Daan en Sietze

40. Nu praten de vrienden ’s avonds gen weten. Er worden geheimzinnige 8174 9 OPLOSSING WOORDZOEKER alleen nog fluisterend en ze gaan eer- bijeenkomsten gehouden en er gaan VAN GISTEREN der slapen. allerlei verboden dingen de deur in Sinds Beekman hen in de kar van de en uit. De grote kar van de PTT waar- 861 schoonmaken PTT heeft thuisgebracht hebben ze in zijzelf een keer zijn thuisgebracht, alweer een paar krantjes bezorgd. wordt vaker gebruikt om ladingen te 421 7 Sietzes moeder krijgt ze van een be- vervoeren die niet gezien mogen paald adres. Daans moeder weet er worden. Beekman praat nooit over 53981 nu ook van en vindt het goed dat hij dit alles, maar nu de jongens vrij meehelpt. De twee vrouwen waren ze zijn er altijd heel welkom. Ze ken- vaak bij hen komen beginnen ze heel 24 8 93 OPLOSSING SUDOKU de eerste keer wel vreselijk ongerust nen nu ook de vrouw van Beekman, veel dingen te vermoeden. Ze zijn MEDIUM VAN GISTEREN en zouden hun kinderen het liefst die hen vaak verwent met een appel soms vreselijk nieuwsgierig, maar 52 7 975431826 veilig thuis houden, maar dit werk of zoiets. Haar ouders wonen op het stellen nooit vragen. Juist dit laatste 184726593 moet nu eenmaal gebeuren en dus platteland op een fruitkwekerij, geeft de PTT-man vertrouwen in de 632598741 mogen de jongens er toch weer op- waardoor ze nog wel eens iets extra’s twee jongens. Hij ziet nu dat ze ge- 136 217964385 uit. Ze moesten wel beloven dat ze heeft, waar de andere stadsbewoners heimen kunnen bewaren. Dat is heel 593872164 78 69 5 468153972 heel voorzichtig zouden zijn. Ze zor- in deze tijden niet aan kunnen ko- belangrijk in een gevaarlijke tijd. Na 856219437 gen er vooral goed voor dat de boze men. Langzamerhand merken Daan een tijdje worden de jongens ook 729345618 buurman van hun vriend Beekman en Sietze dat er in het huis van de fa- weleens ingezet. Ze moeten soms er- 143 2 341687259 hen niet zal zien. Bij de PTT-man milie Beekman allerlei dingen gebeu- gens een brief bezorgen of een mon- wippen ze elke keer de zijdeur in en ren die de Duitsers absoluut niet mo- delinge boodschap overbrengen.

Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale wordt vervolgd kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. Sonate in G rood

192. Hij legde zijn druipnatte paraplu geschikte niet had mogen zeggen. en regenjas op een tafeltje voordat ‘Ik heb je gevraagd hier te komen, 32hij Fedorovsky omhelsde en beide Evgeny, omdat ik, in tegenstelling tot blozende wangen van de man kuste. Pavel Andreyev, niet van mening ben 1543 ‘Het gaat u goed, hoop ik’, begon Ko- dat jouw dienstverband met ons tot zlov enigszins formeel. een einde moet komen, vooral niet 4687 ‘Ja, ja. Kom binnen.’ Fedorovsky op dit ogenblik.’ Zijn gast roerde zich leidde hem naar de nogal overdadige niet. ‘Het is te betreuren dat je miss 5 luxe van zijn huisje op het plat- Bower niet hebt kunnen pakken.’ Hij teland. Zijn overleden vrouw had de gastheer twee kopjes zwarte thee wachtte even om te kunnen naden- 826 OPLOSSING SUDOKU een collectie victoriaanse meubelen, uit een kleine, maar rijk bewerkte ken. ’En dan te bedenken dat het niet HEAVY VAN GISTEREN bewerkt zilveren serviesgoed, gebor- bronzen samovar, een van de vele zo veel jaar geleden is dat ik zowel 875751248639 duurde tafelkleden en rood glaswerk uit een andere dure collectie van zijn haar als Schell Devoe te gast had in 492673851 nagelaten, wat het huis meer op een vrouw. mijn appartement in Moskou.’ 836159742 Engelse theesalon deed lijken dan op Kozlov keek bewonderend de kamer ‘Ik meen te mogen zeggen dat de 76 2 927815364 het buitenverblijf van een hoogge- rond. ‘Uw dienst aan het vaderland opdracht tot Devoes executie bijzon- 168432597 42543796218 plaatste Kremlin-veteraan. is rijk beloond’, merkte hij op. Fe- der moeilijk voor u was, nietwaar?’, 375981426 Fedorovsky liep de eetkamer binnen, dorovsky wist dat de man nogal vroeg Kozlov. Fedorovsky begon cha- 214367985 trok twee stoelen van de donkere vrijpostig was vanwege hun lange grijnig te worden.’Je moet een groot 94 86 1 689524173 walnoothouten tafel en nodigde Ko- dienstverhouding, maar gaf geen vertrouwen in mij hebben om zulke zlov uit te gaan zitten. Daarna schonk reactie op wat iedere andere onder- dingen te zeggen, kameraad.’

wordt vervolgd 19 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

en verder kerknieuws anp nd.nl/nederland redactie nd • beeld Casper Mulder en Willem Spannenberg, De Steiger ■ protestantse kerk Beroepen te Papendrecht (her- Apotheker vormd wijk Oost): L. de Wit te Putten (hervormd); te Zevenber- gen (hervormd): G.W. Ooster- moet zuinig mann te Huizen (Kruiskerk); door de synode, als toeruster Noord- zijn op pil Afrika voor de Gereformeerde Zendingsbond: C. van Duijn te ▶Utrecht Delft, die al benoemd was in deze Het College ter Beoordeling van Ge- functie en die dit beroep heeft neesmiddelen (CBG) adviseert apo- aangenomen; te Drempt en Ol- thekers om de anticonceptiepil voor denkeppel: U.C. Spelt te Tiel, die maximaal drie maanden aan hun dit beroep heeft aangenomen. klanten mee te geven. De neven Casper Mulder en Willem Spannenberg zijn Leerlingen van De Steiger in Groningen studeerden een ■ nederlands geref. kerken ‘Dit als voorzorgsmaatregel om te zeventig jaar lid van de muziekvereniging in Hattem. musical in, die zij opvoerden voor belangstellenden. Beroepbaar: kandidaat voorkomen dat een tekort ontstaat.’ A.E. Lorein te Kampen, e-mail Het advies geldt vooralsnog tot en ■ neven vieren jubileum bij muziekvereniging ■ leerlingen De Steiger spelen rol in musical [email protected]. met volgende maand. Speciaal de le- De neven Casper Mulder en Willem Spannenberg wer- De leerlingen van De Steiger, een gereformeerde school vering van de anticonceptiepil met den tijdens het nieuwjaarsconcert van Christelijke Mu- voor (voortgezet) speciaal onderwijs voor zeer moeilijk de stoffen levonorgestrel en ethi- ziekvereniging Hattem in het zonnetje gezet. Zij waren lerenden in Groningen, hebben vorige week vrijdag een nylestradiol is nog steeds niet stabiel. namelijk beide zeventig jaar lid. musical ingestudeerd. Deze ging over het bijbelverhaal Het CBG heeft meldingen gekregen Mulder en Spannenberg begonnen op tienjarige leeftijd van Jona. Jeugdtheatergroep ‘De Vliegende Speeldoos’ van geneesmiddelenbedrijven die de op de bugel. Mulder stapte over op cornet, terwijl Span- assisteerde de leerlingen bij het instuderen. pil een aantal weken in kleinere of nenberg de trompet ging bespelen. Vervolgens kwam De scholieren, in de leeftijd van zes tot en met negen- anp onvoldoende hoeveelheden kunnen Mulder via de hoornsectie terecht bij het basregister en tien jaar, hebben de hele dag hard gewerkt, geoefend en leveren. Spannenberg bij de euphoniums. gezongen. Na schooltijd waren ouders, broers, zussen Tuincentrum gaat Omdat bepaalde merken van de anti- De muzikale neven hebben veel hoogtepunten met het en andere belangstellenden welkom voor de uitvoering. conceptiepil niet geleverd kunnen Fanfareorkest meegemaakt. Zo namen zij met succes ‘We zijn trots op deze prestatie van onze leerlingen’, dicht om wietteelt worden, moeten sommige vrouwen deel aan het Wereld Muziek Concours in Kerkrade. Ook zegt het team van De Steiger in een persbericht. het tijdelijk met een ander merk pil verleenden zij hun medewerking aan concerten op uit- De scholieren blijken niet alleen over muzikale talenten ▶ Geleen stellen. nodiging van het Holland Festival in het Scheveningse te beschikken, maar ook goed te zijn in de verkoop. In Burgemeester Sjraar Cox van Sittard Als oorzaken worden de toegenomen Kurhaus. Daarnaast werden zij met het orkest meer- december haalden zij met de verkoop van stroopwafels heeft een tuincentrum in Geleen vraag en een vertraging bij de kwali- maals landskampioen van de landelijke federatie van namelijk bijna 1600 euro op voor Kinderen in de Knel, voor een half jaar gesloten. Volgens teitscontrole genoemd. Vorig jaar was Christelijke Muziekbonden in Nederland. een project van Kerk in Actie. Na de musical werd een gemeente en politie speelde het er al meer vraag naar dan aanbod van Vanwege gezondheidsredenen is Mulder niet langer ac- cheque overhandigd aan medewerkers van dit project. tuincentrum een centrale rol bij de pillen met ethinylestradiol en levon- tief lid. Spannenberg speelt nog altijd mee in het orkest. ▶▶ tips? Mail naar [email protected] grootschalige handel in hennep- orgestrel door problemen met pro- stekjes. De eigenaar werd op 20 no- ductie en levering. < vember aangehouden. <

foto die de krant niet haalde beeld afp

Dagelijks geven honderden beelden ons een kijk op de De stad Yangzhou, in de provincie Jiangsu in het oosten van China, kampt met zware mist. Autoriteiten van de stad wereld. Elke foto vertelt zijn eigen verhaal. In deze rubriek hebben een mistalarm afgegeven. Het zicht is namelijk afgenomen tot vijftig meter. Bewoners van de Chinese een mooie foto die afgelopen week de krant niet haalde. provincie hebben veel last van de mist. De dikke mistlagen zijn echter niet uitzonderlijk. China kampt vaker met hevige mistflarden, waardoor slechts beperkt zicht is. Op deze luchtfoto zijn de toppen van hoge gebouwen, gehuld in een dikke mist, te zien. 20

het Nederlands Dagblad woensdag 6 februari 2019

Stilgezet/ limerick [dierbare foto] Efeziërs 2:20 Ger van Ringelesteijn, Hengelo Machteld Meerkerk nd.nl/nederland beeld Ada Groenenberg

Piet Paulusma gaat weg Foto’s vangen de tijd. Ze vertellen Fundament verhalen en herbergen herinneringen. Een bedroefde vrouw in Wormerveer: Het Nederlands Dagblad bestaat 75 Zo bent u dus … gebouwd op ‘Zie ik mijn geliefde Piet niet meer! jaar. Waar komt u het ND tegen, als u het fundament van de aposte- Ik hoop dat hij straks uw fotoarchief in duikt? Vandaag len en profeten, met Christus dan bij Omroep MAX vertelt: Ada Groenenberg. Jezus zelf als de hoeksteen. zich kan uitlaten over het weer ...’ Zo stevig stonden die apostelen Ierland helemaal niet. Petrus deed wel Limerick bijdragen? [email protected] Zo’n dertig jaar geleden woonden de stoer, maar zijn geloof zakte snel families Groenenberg en Denkens weg in de golven. Johannes heeft naast elkaar in Badhoevedorp. Een het vaak over liefde, maar hoe lief- zoon van de familie Denkens kwam devol was het dat hij Gods bliksem regelmatig bij zijn buren op de koffie. wilde afroepen over een Samari- ik en mijn huis Hij had te maken met dezelfde ziekte taans dorp? En Thomas zei ook: als een dochter van de familie Groe- eerst zien, dan geloven. Toch ge- nenberg, waardoor er over en weer bruikte God deze mannen om een Bloempotten veel herkenning was. Hij was altijd fundament te leggen onder de ge- geïnteresseerd in het Nederlands meente. Dat fundament is kenne- Bij de kassa van de kringloopwin- Dagblad. Ada Groenenberg (86) ver- lijk de boodschap die ze moesten kel meldt zich bij mij een dame telt: ‘Zijn vader kwam hem weleens overbrengen. In Paulus’ dagen met een groene vaas. ‘Wilt u hem ophalen, en was dan ook benieuwd in Ierland verbleef. ‘Ze spraken ook Zelf leest mevrouw Groenenberg de werd er al hard gewerkt aan het voor mij apart houden, dan kijk ik naar de krant. Hij vertelde dat hij zelf veel Engels met elkaar. Zijn af- krant nog steeds met veel plezier. Ze vastleggen van die boodschap op nog even verder.’ Als zij haar ron- de Volkskrant las. Het was zijn voor- scheidsgroet was altijd: all the best!’, herinnert zich hoe ze in de laatste papier – ongetwijfeld wist Paulus de vervolgt, haal ik twee groene stel om de kranten aan het eind van herinnert Groenenberg zich. Deze jaren van het leven van haar man waar zijn vriend Lucas mee bezig bloempotten uit de winkel en zet de dag uit te wisselen. Al snel was hij foto is in Ierland gemaakt en werd elke dag samen met hem van de was. En deze boodschap sloot ze op de toonbank. Ze passen leuk helemaal enthousiast over het Neder- afgedrukt op het overlijdensbericht krant genoot. ‘We hadden de tafel er nauw aan bij de profeten van vroe- bij die vaas, wie weet ziet die me- lands Dagblad, omdat er veel nieuws van Theo Denkens, een aantal jaar speciaal voor uitgeschoven, zodat we ger. Wat is het fundament onder vrouw dat ook. Dat ze leuk zijn over de Rooms-Katholieke Kerk in- geleden. Toen Groenenberg de kaart allebei aan een kant konden zitten de gemeente al oud en stevig! valt de volgende klant al op. Als ze stond. Hij was zelf ook katholiek.’ Op bekeek, herkende ze het ND meteen. met een gedeelte van de krant. De Maar de grootste stevigheid komt haar mandje leegmaakt op de een gegeven moment verhuisde de ‘Het is toch wel bijzonder dat hij de krant had toen nog een groot for- van Christus zelf. toonbank, zegt ze: ‘Zijn die familie Denkens en was het tijd voor krant altijd heeft gehouden en zelfs maat, en anders lagen de stukken ▶▶ Beluister Stilgezet op nd.nl bloempotten nog te koop? Doet u een eigen ND-abonnement. naar Ierland heeft laten komen. En steeds over elkaar heen.’ ze mij dan maar.’ Theo Denkens had een Ierse vrouw, daar hebben wij dus nog een beetje ▶▶ Ook uw foto delen? Mail naar waardoor het stel steeds langere tijd aan bijgedragen!’ [email protected]

witkijker

Sanne van Grafhorst nd.nl/buitenland beeld project healthy children Ondervoeding te lijf met technologie

Nee, zwartkijkers, niet alles gaat blind en een gebrek aan zink kan lei- maar slechter. De Witkijker leest den tot diarree en infecties. en denkt in deze donkere Als kinderen gezond voedsel binnen- maanden na over het nieuws en krijgen, zijn die problemen te voorko- signaleert verhalen die hoopvolle men, dacht Brooks-Church. Daarom ontwikkelingen laten zien, als ontwikkelde hij een apparaat dat au- tegenwicht voor de dagelijkse tomatisch de juiste dosis vitamines stroom onheil. Vandaag: gezonde en mineralen toevoegt aan het meel voeding voor de allerarmsten. dat in Afrika in lokale graanmolens wordt verwerkt. Daardoor garandeert Honger is vaak een zichtbaar pro- de organisatie dat elke maaltijd die bleem. Door droogte mislukken oog- van dat meel gemaakt wordt levens- sten, waardoor mensen te weinig reddende voedingsstoffen bevat. eten hebben. Maar ook mensen met De uitvinding, genaamd Sanku, is in- genoeg voedsel kunnen ondervoed middels in vijf Oost-Afrikaanse lan- raken wanneer ze niet de juiste vita- den toegepast. Omdat in die landen was relevant werk, maar hij veran- ceerd meel en toegevoegde voedings- Het succes van de organisatie blijft mines en mineralen binnenkrijgen. een groot deel van de dorpsbewoners derde daarmee niets aan het onder- stoffen, over tekorten en reparaties. niet onopgemerkt. Twee weken gele- ‘In Oost-Afrika eet iedereen hetzelf- dezelfde lokale graanmolen gebruikt, liggende probleem. Dus besloot de ‘Een aantal jaren geleden hadden we den won Sanku de Zayed Sustainabi- de: maïspap, gemaakt van maïsmeel’, is het bereik van Sanku groot: onge- Amerikaan om zijn leven te wijden één medewerker per 25 machines no- lity Prize 2019 in de categorie voed- zegt Felix Brooks-Church, werkzaam veer een miljoen mensen in Oost- aan het bestrijden van ondervoeding. dig’, zegt Brooks-Church in de video. sel. De award wordt jaarlijks door de bij de Amerikaanse ontwikkelingsor- Afrika profiteert nu van voedzaam, Met Sanku heeft hij niet alleen een Dankzij de app bedient één mede- Zayed International Foundation for ganisatie Project Healthy Children, in gezond maïsmeel. slimme oplossing gevonden om het werker nu honderd machines tegelijk. the Environment uitgereikt aan orga- een video op de site van de organisa- voedsel van Afrikanen aan de basis te ‘En het gave is’, gaat hij verder, ‘elk nisaties die met duurzame oplossin- tie. ‘Het probleem is: ze eten niets an- mobiele applicatie verrijken, dankzij een door Vodafone van deze machines kan vijfduizend gen bijdragen aan een betere wereld. ders. Daardoor missen ze essentiële Als vrijwilliger in Cambodja kwam ontwikkelde mobiele applicatie is het mensen voeden. Dus we hebben het ‘Dagelijks sterven 16.000 kinderen voedingsstoffen.’ Brooks-Church met ‘verborgen hon- ook een goedkope oplossing. over één personeelslid met een auto aan ziekten die absoluut te voorko- Deze ‘onzichtbare honger’ zorgt vol- ger’ in aanraking, vermeldt de tech- De app zorgt ervoor dat de machine en een salaris, die gemiddeld een half men zijn’, zei Brooks-Church tijdens gens cijfers van de Wereldgezond- nologieblog van Vodafone. op afstand bediend kan worden door miljoen mensen kan bereiken.’ de prijsuitreiking, meldt de nieuws- heidsorganisatie voor gezondheids- In een onderwijs-en gezondheidscen- een medewerker van Project Healthy Aan ambitie ontbreekt het Project website Ventures Africa. ‘Wij hebben problemen bij 155 miljoen kinderen trum voor straatkinderen behandelde Children. De medewerker ontvangt op Healthy Children niet. De organisatie een oplossing en daarom hebben we onder de vijf jaar. Door een gebrek Brooks-Church diverse kinderen met zijn smartphone automatisch infor- wil in 2024 in totaal een miljard Afri- de plicht om te blijven vechten en dat aan vitamine A raken ze bijvoorbeeld ondervoedingsverschijnselen. Dat matie over de hoeveelheid geprodu- kanen met de uitvinding bereiken. aantal tot nul terug te brengen.’ < 21 nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

WEER NEDERLAND EUROPA Diana Woei VANOCHTEND zonnig 1010

opklaringen 4 L bewolkt 975 Vorstvrij 980 985 De weermodellen zijn vrij eens- buien 990 gezind, de komende tijd blijft de 1000 HELSINKI vorst uit ons landWEG. Doordat 5 onweer 995 OSLO een stevige westelijke stroming 1005 1015 milde en vochtige lucht met soms MOSKOU enkele storingen over ons land regen DUBLIN1010 voert, is het vrij wisselvallig. 4 Vorig jaar was februari de sneeuwregen koudste maand van de winter. Dit 1025 jaar laat de tweede maand van 1020 BERLIJN sneeuwbuien het jaar weinig kou toe. Normaal LONDEN WARSCHAU wordt het overdag 6 graden, de VANMIDDAG PARIJS komende periode ligt het kwik 1 sneeuw tot 5 graden boven deze gemid- delde waarde. Woensdag lopen 1020 mist de maxima uiteen van 5 graden in 4 Groningen tot 8 in Limburg (ETIS 10 echter de hele dag bewolkt enHET 4 wind in Bft regent of motregent van tijd tot STANBOEL tijd. Alleen in het zuid-oosten van MADRID DUBROVNIK I warmtefront het land begint de woensdag met LISSABON ROME overwegend droge condities, maar in de middag ENAVOND 3 koufront wordt het ook daar nat. ATHENE Donderdag is het wisselend hogedrukgebied bewolkt en komen vooral in de H CANARISCHE EILANDEN ochtend en avond enkele buien 3 TUNIS voor. In de middag is het vaker L lagedrukgebied droog met nu en dan zonneschijn L bij maxima van 8 of 9 graden. -1000- isobar <-15° -15°/ -10° -10°/ -5° -5°/ 0° 0°/ 5° 5°/ 10° 10°/ 15° 15°/ 20° 20°/ 25° 25°/ 30° 30°/ 35° >35° De wind gaat vanaf vrijdag een belangrijke rol in het weerbeeld spelen. Langs de kust wordt een NEDERLANDVANDAAGMORGEN EUROPA VANDAAGMORGEN WERELD VANDAAG MORGEN ZON harde tot stormachtige westelijke stadweer°Cweer°C stad weer °C weer °C stad weer °C weer °C VANDAAG MORGEN wind verwacht, windkracht 7 Amsterdam regen 7 regenbui 8 Athene onweer 15 onweer 13 Antalya regen 13 regenbui 14 08:13 uur 08:11 uur of 8. Daarbij verloopt de vrijdag Apeldoorn regen 7 regenbui 9 Barcelona zonnig 15 bewolkt 16 Bangkok zonnig 36 zonnig 35 17:34 uur 17:35 uur veelal grijs en regenachtig. In het Arnhem regen 7 regenbui 9 Berlijn bewolkt 5 bewolkt 6 Buenos Aires zonnig 31 zonnig 34 MAAN weekend wisselen zon, wolken Breda regen 8 regenbui 9 Boedapest zonnig 6 zonnig 5 Casablanca bewolkt 20 zonnig 20 VANDAAG MORGEN en enkele stevige buien elkaar Den Bosch regen 7 neerslag 9 Bordeaux bewolkt 15 regenbui 13 Curaçao zonnig 30 zonnig 30 09:11 uur 09:32 uur Den Haag regen 8 regenbui 9 Brussel regenbui 9 regenbui 9 Delhi onweer 26 onweer 23 19:14 uur 20:19 uur snel af. Met ’s middags 9 tot 11 Den Helder regen 6 regenbui 8 Dublin regenbui 9 bewolkt 7 Johannesburg bewolkt 30 onweer 27 MAANSTANDEN graden is het uitermate zacht. Eindhoven regen 8 regenbui 9 Frankfurt zonnig 7 neerslag 8 Lima bewolkt 28 bewolkt 28 Eerste kwartier 12 feb Emmen regen 6 regen 8 Heraklion regenbui 15 onweer 14 Los Angeles zonnig 14 zonnig 16 Volle maan 19 feb Enschede regen 6 regen 8 Innsbruck zonnig 5 bewolkt 6 Melbourne onweer 34 onweer 33 Laatste kwartier 26 feb Groningen regen 5 neerslag 8 Kopenhagen regenbui 3 neerslag 4 Mexico City zonnig 26 zonnig 25 Nieuwe maan 06 maa Leeuwarden regen 6 regen 7 Las Palmas zonnig 22 zonnig 22 Nairobi zonnig 28 zonnig 29 Lelystad regen 7 regenbui 8 Lissabon bewolkt 17 zonnig 17 New Orleans bewolkt 26 bewolkt 24 Maastricht neerslag 8 regenbui 9 Londen regenbui 9 bewolkt 9 New York regenbui 7 regen 8 Middelburg regen 8 regenbui 9 Madrid zonnig 15 zonnig 15 Paramaribo zonnig 32 regenbui 31 Nijmegen regenbui 7 regenbui 9 Milaan zonnig 10 bewolkt 9 Peking zonnig 1 zonnig -1 HOOGWATER Rotterdam regen 8 regenbui 9 Moskou bewolkt -4 bewolkt -2 Seoul bewolkt 10 bewolkt 2 Delfzijl 00:40 uur 13:00 uur Terschelling regen 6 regen 7 Nice zonnig 15 bewolkt 14 Singapore bewolkt 33 bewolkt 33 Dordrecht 05:46 uur 17:51 uur Utrecht regen 7 regenbui 9 Oslo sneeuw--3sneeuw- 1 Sydney zonnig 29 zonnig 29 Harlingen 10:40 uur 23:01 uur Venlo neerslag 8 regenbui 9 Parijs neerslag 10 regenbui 10 Tel Aviv regenbui 23 regenbui 18 IJmuiden 04:55 uur 17:05 uur EXTREMEN Vlissingen regen 8 regenbui 9 Rome zonnig 16 zonnig 15 Tokio neerslag 11 bewolkt 18 Rotterdam 05:06 uur 17:15 uur Warmst: 13,0 °C in 2004 Winterswijk regen 7 regen 8 Sofia neerslag 5 bewolkt 6 Toronto sneeuw--3regen 2 Stavenisse 04:40 uur 17:05 uur Koudst: -14,6 °C in 2012 Zierikzee regen 8 regenbui 9 Stockholm zonnig -2 bewolkt 2 Tunis zonnig 15 zonnig 16 Vlissingen 03:06 uur 15:24 uur Natst: 20,5 mm in 1984 Zwolle regen 6 regen 8 Warschau bewolkt 1 bewolkt 4 Vancouver zonnig 2 bewolkt 4 Yerseke 04:46 uur 17:02 uur

VORIG JAAR WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG MAANDAG WATERHOOGTE (CM) VANDAAG MORGEN Maximum 2.0 °C Arnhem 870 12 Minimum -4.6 °C Keulen 306 -7 Aantal mm 0.0 mm Konstanz 295 0 Lobith 926 13 Zwolle 51 -1 weer plaza 4° 7° 6° 9° 4° 8° 7° 10° 6° 10° 4° 7° 90% Z 4 80% ZW 4 90% Z 5 70% ZW 6 60% ZW 5 40% NW 4

colofon

Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. Zaterdag alleen papier: per maand € 18,30, per van Nedag. Als u die informatie niet wenst, bank Rick Moeliker, Hilbrand Rozema, Berkenweg 11, 3818 LA Amersfoort. kwartaal € 52,40, per jaar € 195,25. kunt u dat schriftelijk melden of een formulier IBAN NL79 RABO 0329 6800 99 Roel Sikkema, Eymeke Verhoeven-Lobbezoo Postbus 2085, 3800 CB Amersfoort. Volledig digitaal: per maand € 21,75, per aanvragen bij onze afdeling abonneeservice. BIC-code RABONL2U buitenland Tel. 088 1 999 999, www.nd.nl. kwartaal € 63,95, per jaar € 249,00. Identificatienummer: NL44ZZZ090569430000 Jan van Benthem, Tilly Dodds-Reijnen, Nederlands Dagblad B.V. maakt studentenabonnementen: advertenties bezorging Sanne van Grafhorst, Ruth van der Kolk, deel uit van Nedag Uitgevers B.V. Papier: per maand € 19,05, per kwartaal Tel. 088 1 999 999, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; Informatie over bezorging tijdens kantooruren: Ruurd Ubels, Herman Veenhof Directie: Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper € 54,85, per jaar € 205,15. site: nd.nl/adverteren. 088 1 999 999. Op zaterdag van 8.30 tot 10.30 politiek & economie Uitgever: Rinder Sekeris Zaterdag papier, door de week digitaal: familieberichten via site: uur. Mailen kan ook: [email protected] of ga naar Gerard Beverdam, Piet de Jong, per maand € 11,83, per kwartaal € 34,20, www.ndadvertenties.nl € 1,13 per mm, per onze site nd.nl/bezorging. Of SMS 222 naar 1008 Sjoerd Mouissie, Eduard Sloot redactieadressen per jaar € 131,83. kolom; via e-mail: [email protected]. (55 cent per bericht) wanneer u vandaag geen kerk & religie algemeen Postbus 2085, 3800 CB Amersfoort, Vrijdag en zaterdag papier, door de week € 1,24 per mm, per kolom. krant hebt ontvangen. Gerard ter Horst, Wim Houtman, tel. 088 1 999 999; e-mail: [email protected] digitaal: per maand € 13,88, per kwartaal tips via site: www.ndadvertenties.nl. Wanneer u voor het eerst gebruik maakt van Eline Kuijper, Hilbert Meijer, politieke redactie: Postbus 20018, € 39,90, per jaar € 152,90. zakelijke advertenties via site: deze service, vermeld dan uw e-mailadres, Remco van Mulligen, Gerhard Wilts 2500 EA Den Haag, tel. 070 3183180; Volledig digitaal: per maand € 10,88, www.nd.nl/adverteren; via e-mail: postcode en huisnummer. binnenland e-mail: [email protected] per kwartaal € 31,98, per jaar € 124,50. [email protected] nd in aangepaste leesvorm Willem Bouwman, Gerald Bruins, algemene voorwaarden: sluitingstermijn geboorte- en Het ND is in aangepaste leesvorm verkrijgbaar Auke van Eijsden, Sophia Geuze-Verboom, abonnementen Prijzen zijn inclusief btw. Abonnementen overlijdensberichten vóór 16.00 uur, overige bij Stichting Aangepast Lezen, Den Haag, tel. Rimme Mastebroek, Petra Noordhuis, tel. 088 1 999 999, kunnen op elk gewenst moment ingaan. familieberichten vóór 13.00 uur; tips één dag 070 3381500. [email protected] Aaldert van Soest, Hans-Lukas Zuurman e-mail: [email protected] Opzeggingen van een abonnement ontvangen voor plaatsing vóór 12.00 uur; zakelijke opinie & debat abonnementsprijzen: wij bij voorkeur telefonisch. advertenties reserveren vóór 09.00 uur, redactie Wim Houtman, Frans Tijssen, Compleet: zes dagen per week de papieren De opzegging moet een maand voor de nieuwe aanleveren vóór 11.00 uur. hoofdredactie Reina Wiskerke, André Zwartbol krant thuisbezorgd en volledig digitale toegang: betaalperiode binnen zijn bij de afdeling sluitingstermijn maandageditie Sjirk Kuijper (hoofdredacteur), bureauredacteuren per maand € 38,10 abonneeservice. familieberichten via site en e-mail zaterdags Daniël Gillissen (adjunct-hoofdredacteur), Harm Bosma, Robin van Deutekom, per kwartaal € 109,70 Het moment van opzeggen is de dag waarop de tot 16.00 uur; tips vrijdags tot 12.00 uur; Frans Tijssen (secretaris) Debora Dijkstra, Tineke Goedhart, per jaar € 410,30 opzegging bij de afdeling abonneeservice zakelijke advertenties vrijdags tot 12.00 uur. eindredactie Anneke Groen, Fokke Holwerda, combinatieabonnementen: binnen is. Hugo de Bruijne, Cees Dorland, Roeland van Mourik, Harco Ploegman, Zaterdag papier en door de week digitaal: Van abonnees legt Nedag Uitgevers B.V. auteursrechten Annemarie Eversdijk-Cornelisse, Jan-Willem Veenhof, Wisanne van ’t Zelfde per maand € 23,65, per kwartaal € 68,40, gegevens vast voor de uitvoering van de Alle auteursrechten en databankrechten ten Reiny de Fijter, vormgeving per jaar € 263,65. abonnementsovereenkomst. Deze gegevens aanzien van de inhoud van deze uitgave Jenneke van Garderen-Hoogland, Judith Arendsen-Fokker, Egbert Bonte, Vrijdag en zaterdag papier en de hele week kunnen gebruikt worden om abonnees te worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze Hilbert Meijer, Dick Schinkelshoek Lieneke Eefting, Bert Hagenaars, digitaal: per maand € 27,75, per kwartaal informeren over de andere diensten en rechten berusten bij Nederlands Dagblad B.V., cultuur, media & wetenschap Wilco Pot, Patrick Staal, € 79,80, per jaar € 305,80. producten van titels en werkmaatschappijen c.q. de desbetreffende auteur. Rien van den Berg, Maurice Hoogendoorn, Christel Versteeg-van de Pol 22 media woensdag 6 februari 2019 nederlands dagblad

npo 2 ▶ ntr, 21.20-22.00 uur De kennis van nu De Leidse hersenonderzoeker Else- line Hoekzema bewees dat de herse- nen van moeders ingrijpend veran- deren tijdens de zwangerschap en volgens neuro-endocrinoloog Peter Bos komen ook vaders er niet onder- uit: het zorgbrein wordt geactiveerd. npo 2 ▶ vpro, 20.25-21.20 uur Pedagoog Marian Bakermans onder- net 5 ▶ 20.30-22.40 uur zoekt of er door huid-op-huidcontact Stuk meer ‘knuffelhormonen’ vrijkomen. The girl on the train Een zwaar verkeersongeluk heeft Aaf Brandt Corstius, Leonie ter Braak, Het verhaal volgt een recent Maaike in het revalidatiecentrum ge- Sofie van den Enk en Lucas van de gescheiden vrouw, Rachel genaamd, bracht. Ze is moeder van twee jonge Meerendonk vertellen over de grote npo 3 ▶ ntr, 18.35-19.00 uur Het Klokhuis die de trein neemt naar Manhattan. zoontjes en moet opnieuw leren lo- veranderingen die zij gewaarwerden Daar is ze getuige van een ogen- pen en haar arm te gebruiken. De toen zij een kind kregen. In 1634 maakt Rembrandt de huwelijksportretten van een pasgetrouwd stel: schijnlijk perfect koppel, Scott en jeugdige paraglide-instructeur Basir Marten Soolmans en Oopjen Coppit. De twee trotse Amsterdamse burgers Megan. Maar op een dag gaat er iets viel tijdens een vlucht en brak zijn laten zich levensgroot schilderen. Dat is bijzonder in die tijd. In januari 2016 mis tussen de twee en raakt Rachel rug. Na deze gebeurtenis heeft hij worden de twee schilderijen voor 160 miljoen euro aangekocht door het verzeild in een mysterieus complot sterk het gevoel dat hij volledig op- Louvre in Parijs en het Rijksmuseum in Amsterdam, waar ze om de beurt sa- rondom de verdwijning van Megan nieuw zin moet geven aan zijn be- men te zien zullen zijn. Bart Meijer neemt alvast een kijkje in het Louvre. Hipwell. staan.

NPO 1 NPO 2 NPO 3 tv vooraf 05.55 Nederland in beweging. 06.10 MAX 07.00 NOS Journaal met gebarentolk. 07.15 09.10 De speelgoeddokter. 09.20 Masha en Wisanne van ’t Zelfde nd.nl/media beeld eo Geheugentrainer. 06.30 NOS Journaal. 06.35 NOS Journaal. 07.30 NOS Journaal met geba- de beer. 09.30 Kindertijd. 09.31 Sterren kij- NOS Journaal. 06.40 NOS Journaal. 06.45 rentolk. 07.38 NOS Journaal. 07.42 NOS Jour- ken. 09.35 Kunstenaars. 09.41 Lollie muis. NOS Journaal. 06.50 NOS Journaal. 07.00 NOS naal. 07.46 NOS Journaal. 08.00 NOS Jour- 09.46 De tandenfee. 09.54 Stoelendans Besnijdenis of verminking? Journaal. 07.10 Goedemorgen Nederland. naal met gebarentolk. 08.15 NOS Journaal. – toren bouwen. 09.55 Pim & Pom. 10.05 07.30 NOS Journaal. 07.35 Goedemorgen 08.30 NOS Journaal. 08.38 NOS Journaal. Teletubbies. 10.15 Nijntjes avonturen, groot Nederland. 08.00 NOS Journaal. 08.10 Goe- 08.45 NOS Jeugdjournaal met gebarentolk. en klein. 10.25 Hoi Duggee. 10.30 TwiniPop. Vandaag is het Internationale De twaalfjarige Rosie kreeg van demorgen Nederland. 08.30 NOS Journaal. 09.00 NOS Journaal met gebarentolk. 09.15 10.40 Het zandkasteel. 10.55 No-No. 11.00 Dag tegen Vrouwenbesnijdenis. tevoren lucht van het voornemen 08.40 Goedemorgen Nederland. 09.00 NOS NOS Journaal met gebarentolk. 09.30 Ik, Sesamstraat 10 voor... 11.15 Nelli en Nora. Uit de aangrijpende documen- van haar moeder haar te laten be- Journaal. 09.15 Nederland in beweging. plastic. 10.30 De Hofbar. 11.00 NOS Journaal. 11.25 Pingu in de stad. 11.30 Babar en de taire In The Name Of Your snijden. Rosie besloot haar lot niet 09.30 NOS Journaal. 09.40 MAX Geheugen- 11.15 NOS Journaal. 11.25 BinnensteBuiten. belevenissen van Badou. 11.40 Bollie & Bil- Daughter, die vandaag wordt langer af te wachten: ‘Ik bad tot trainer. 10.00 NOS Journaal. 10.15 Tijd voor 12.00 Opsporing verzocht. 12.51 Politieke lie. 11.55 Calimero. 12.05 Heidi. 12.30 K3 uitgezonden, blijkt dat deze dag God of Hij me wilde beschermen, MAX. 11.00 De Wereld Draait Door. 12.00 NOS Partijen. 13.00 NOS Journaal. 13.10 Sport- Roller Disco. 12.50 Masha's spookverhalen. helaas nog altijd hard nodig is. zodat ik veilig bij het Safe House Journaal. 12.20 NOS Journaal. 12.35 Kook journaal. 13.20 Blauw Bloed. 14.10 Kassa. 13.00 Mike de ridder. 13.10 Apennoten XL. zou komen.’ Ze bereikte het op- mee met MAX. 13.00 NOS Journaal. 13.10 NOS 15.00 Kruispunt. 15.35 Typisch Thorn. 16.00 13.30 Studio Snugger. 13.45 Te leuk om waar Wat is het verschil tussen de be- vanghuis en werd opgenomen in Sportjournaal. 13.20 Na het Nieuws. 14.00 NOS Journaal. 16.10 Hier zijn de Van Rossems. te zijn. 14.10 Betreden Op Eigen Risico. 15.00 snijdenis van jongens en die van de groep meisjes die Samwelli on- NOS Journaal. 14.15 Kook mee met MAX. 17.00 Koken met Van Boven. 17.35 Per Se- Ninja Nanny. 15.30 Zappbios: De dolle twee- meisjes? Rhobi Samwelli, coör- der haar hoede heeft. 14.30 NOS Journaal. 14.45 NOS Journaal. conde Wijzer ...... ling – 3. 16.55 Checkpoint. 17.10 Beste Vrien- dinator van het Safe House in Als het besnijdenisseizoen achter 15.00 NOS Journaal. 15.20 Jinek. 16.20 Kan- den Quiz. 17.35 Hip voor Nop ...... Tanzania, weet dat helder te de rug is, probeert Samwelli Rosie niewaarzijn. 17.00 NOS Journaal. 17.10 Tijd 18.05 Rail Away. omschrijven: ‘Jongens worden met haar familie te verzoenen. In voor MAX. 17.55 Politieke Partijen ...... 18.40 BinnensteBuiten. 18.00 Brugklas. besneden, meisjes verminkt’. In een videoboodschap laat Rosies 19.15 Typisch Thorn. 18.15 SpangaS. haar Safe House vangt zij meisjes moeder haar weten dat ze niet 18.00 NOS Journaal. 19.45 Per Seconde Wijzer. 18.25 SpangaS. op die door hun familie besneden bang hoeft te zijn om naar huis te 18.15 EenVandaag. 20.25 Stuk. 18.35 Het Klokhuis. dreigen te worden. komen. Maar Rosie vertrouwt 18.45 NOS Sportjournaal. 21.20 De Kennis van nu. 19.00 NOS Jeugdjournaal. Vrouwenbesnijdenis, waarbij de haar niet. ‘Mama zegt maar wat. 19.00 De Wereld Draait Door. 22.00 Nieuwsuur. 19.25 First Dates. clitoris en vaak ook de binnenste Maar als ik thuis kom …’ 20.00 NOS Journaal. 22.55 2Doc: In the Name of Your 20.25 TBS. schaamlippen verwijderd wor- Een hartverscheurend tafereel 20.30 Tussen Kunst en Kitsch. Daughter. 21.55 Experimensen. den, is verboden in Tanzania. volgt als Rosies ouders druk op 21.25 Detectives: Endeavour Morse. 23.55 De Boeddhistische Blik: Van Dis 23.55 De Wereld Draait Desondanks gebeurt het nog haar uitoefenen om weer thuis 23.05 Jinek en de Dalai Lama Door steeds, vooral in het besnijdenis- te komen wonen. Rosie huilt. Ze seizoen, dat in december van start heeft zoveel moeite gedaan haar 00.50 De Wereld Draait Door. gaat. Wanneer Samwelli een lichaam te beschermen. Zal dat ▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl rondje maakt over een markt, vergeefse moeite blijken te zijn? of op Teletekst pagina 200 ...... ▹▹ wordt al snel duidelijk waarom. Deze documentaire raakte mij als Als een besneden meisje uitge- kijker diep, met name door de huwelijkt wordt, levert zij haar schrijnende persoonlijke verhalen vader tien tot twaalf koeien op. die in beeld worden gebracht. Ge- EEN BBC 1 Een onbesneden meisje is hooguit nitale verminking, zoals vrouwen- 12.35 Blokken. 13.00 Het journaal. 13.25 Het 12.00 Wanted Down Under Revisited. 12.45 zes koeien waard, vertelt een besnijdenis ook wel wordt ge- weer. 13.30 Iedereen beroemd. 13.50 Thuis. Claimed and Shamed. 13.15 Bargain Hunt. man. Daarnaast bestaat het hard- noemd, is afschuwelijk. Maar 14.15 Dertigers. 14.40 Villa Politica. 16.15 14.00 BBC News at One; Weather. 14.30 BBC nekkige misverstand dat besnij- minstens zo erg vind ik het dat VRT NWS Update. 16.20 Rhys Jones's Wildlife Regional News and Weather. 14.45 Doctors. denis voorkomt dat vrouwen kinderen zichzelf moeten be- Patrol. 16.50 Flikken. 17.40 Buren ...... 15.15 Moving On. 16.00 Escape to the Coun- vreemdgaan. Dit argument werd schermen en hun eigen ouders 18.07 VRT NWS Update. 18.10 Het weer. try. 16.45 The Farmers' Country Showdown. gebruikt bij de besnijdenis van de niet kunnen vertrouwen. 18.15 Dagelijkse kost. 18.30 Blokken. 17.30 Antiques Road Trip ...... vijftienjarige Grace, vertelt zij in Vrouwenbesnijdenis dient geen 19.00 Het journaal. 19.40 Iedereen 18.15 Pointless. 19.00 BBC News at Six; Koken met Van Boven Met behulp de documentaire. ‘Ze zeiden dat ik doel en Rosie verwoordt dat tref- beroemd. 20.00 Joker+ en Lotto. 20.05 Weather. 19.30 BBC Regional News and van microben is voedsel langer houd- het met veel jongens deed, terwijl fend: ‘Waarom halen mensen li- Het weer. 20.10 Thuis. 20.35 Eviva Es- Weather. 19.55 Party Political Broad- baar. npo 2, 17.00 uur dat niet waar is.’ Als ze weigerde chaamsdelen weg die God met zo- paña. 21.30 DNA Nys. 22.15 Dertigers. cast. 20.00 The One Show. 20.55 Match zich te laten besnijden, zou haar veel moeite heeft geschapen?’ 22.40 Het journaal. 22.55 Het weer. of the Day Live: The FA Cup. 23.00 BBC familie haar in de steek laten, zo ▶▶ In The Name Of Your Daughter, 23.00 Battle Creek. 23.41 Winst joker+ News at Ten. 23.30 BBC Regional News NGC werd haar verteld. eo, npo 2, 22.55-23.55 uur. / lotto. 23.42 Keno. 23.43 Euromillions and Weather. 23.42 National Lottery 06.20 Science of Stupid. 06.45 Wicked Tuna. winstverdeling. 23.45 Dagelijkse kost .. Update. 23.45 A Question of Sport ...... 07.30 Airport Security: Peru. 08.15 Cesar to the Rescue. 09.00 Cesar to the Rescue. ARD BBC 2 09.45 The Incredible Dr. Pol. 10.35 The 05.30 ARD-Morgenmagazin. 09.00 Ta- 08.15 Fraud Squad NHS. 09.00 Sign Zone: Incredible Dr. Pol. 11.10 Yukon Gold. 12.05 gesschau. 09.05 Live nach Neun. 09.55 See Hear: Deaf Children of our Time. 09.30 Storage Wars – Canada. 12.35 Storage Wars – Sturm der Liebe. 10.44 Tagesschau. 10.45 Sign Zone: Great British Menu. 10.00 BBC Canada. 13.10 Yukon Gold. 14.05 Yukon Gold. Meister des Alltags. 11.15 Wer weiß denn News at 9. 11.00 Victoria Derbyshire. 12.00 15.05 Nazi Megastructures: America's War. sowas?12.00 Tagesschau. 12.15 Sportschau. BBC Newsroom Live. 12.15 Politics Live. 14.00 16.05 Dog Patrol. 16.35 Dog Patrol. 17.05 Air 14.00 Tagesschau. 14.10 Rote Rosen. 15.00 Coast. 15.00 Britain and the Sea. 16.00 A Crash Investigation ...... Tagesschau. 15.10 Als unsere Demokratie Place to Call Home. 16.50 The Wonder of 18.05 The Incredible Dr. Pol. 19.00 geboren wurde. 17.00 Tagesschau. 17.15 Bri- Animals. 17.20 Natural World ...... The Incredible Dr. Pol. 20.00 Air Crash sant ...... 18.15 Flog It! 19.00 Eggheads. 19.30 Gre- Investigation. 21.00 Birth of a Pride. 18.00 Wer weiß denn sowas? 18.50 at British Railway Journeys. 20.00 Made 22.00 Tree Climbing Lions. 23.00 Africa's Hubert ohne Staller. 19.45 Wissen vor in Great Britain. 21.00 Tom Kerridge's Deadly Kingdom ...... acht – Werkstatt. 19.50 Wetter vor acht. Fresh Start. 21.30 The Twinstitute. 22.00 00.00 Primal Survivor. 01.00 Nazi Megas- 19.55 Börse vor acht. 20.00 Tagesschau. Behind Closed Doors: Through the Eyes tructures: Hitler's Railways of Death. 02.00 20.15 Sportschau. 23.30 Sportschau Club of the Child. 23.00 Insert Name Here. Face to Face. 02.45 Drugs Inc.03.30 Airport 23.30 Newsnight Security Colombia. 04.15 Locked Up Abroad. 23 media nederlands dagblad woensdag 6 februari 2019

V/R/\L Erwin Vogelaar nd.nl/media beeld instagram Instagram-ei is gebroken

Wat trekt de aandacht op sociale volgers op Instagram. De makers media? Vandaag: het Instagram-ei hadden dit bereik kunnen gebruiken is kapot. om van alles aan de man te brengen. Hoewel een flink aantal Instagram- Een foto van een ei ging in januari gebruikers meer had verwacht van rtl 7 ▶ 20.30-22.40 uur The wave viral op Instagram. Het idee was sim- de conclusie, applaudisseren de pel: de plaatser van de foto wilde meeste voor de keuze voor de focus Als een Noors fjord in elkaar stort, veroorzaakt dat een tsunami van 80 me- met het aantal likes realityster Kylie op geestelijke gezondheid. ter hoog die naar het plaatsje Geiranger raast. Geoloog Kristian heeft de Jenner verslaan. Kylies foto van haar ‘Voor mensen die zeggen dat dit het bergwand jaren bestudeerd, maar zijn waarschuwingen werden jarenlang pasgeboren dochter had 18 miljoen wachten niet waard was, dat was het weggehoond. Nu de berg ineens verschijnt, heeft hij tien minuten om het likes, maar al snel kreeg het ei er misschien van mij gehoord). Recen- wel’, schrijft Instagramgebruiker stadje te evacueren ... maar liefst 27 miljoen. Dat doel bleek telijk ben ik begonnen met breken.’ ‘malikearnest’. ‘Als dit kleine bericht dus een eitje. Het verhaal houdt daar Op dat moment valt het ei in de vi- iemands leven heeft gered, dan was echter niet op. Inmiddels heeft het ei deo uit elkaar. ‘De druk van sociale dat het waard. Als het iemand een niet alleen ruim 52 miljoen likes, media wordt me wat teveel. Als je sprankje hoop gaf, dan was dat het maar blijkt er ook een hoger doel ook worstelt, praat dan met iemand.’ waard. Geestelijke gezondheid is al- RTL 4 SBS 6 achter te zitten. Het ei wordt daarna weer compleet les.’ Een andere reactie klinkt: ‘Dit 08.30 RTL Nieuws. 08.45 RTL Nieuws. 09.00 08.25 6 Inside. 09.25 Huizen onder de In de weken na het succes versche- met een glimlachje erop. ‘We kunnen gaf mij de moed om met iemand te RTL Nieuws. 09.10 RTL Boulevard. 10.00 Kof- Hamer. 10.25 Smaken Verschillen. 10.55 nen er namelijk nieuwe foto’s op het dit’, stelt de tekst erboven. Het ei ver- praten, bedankt.’ fietijd. 11.00 Goede Tijden, Slechte Tijden. Smaken Verschillen. 11.30 Wat Eten We? 12.00 Instagram-account ‘world_record_ wijst vervolgens naar website Achter het ei zit de 29-jarige Chris 11.35 The Bold and the Beautiful. 12.10 Dr. Utopia. 13.00 Smaken Verschillen. 13.30 egg’. De eerste nieuwe foto liet het ei talkingegg.info. Godfrey, die werkt in de advertentie- Phil. 13.15 Teleshop 4: Dit Is Mijn Toekomst. Smaken Verschillen. 14.00 Dieren op spreek- met een klein scheurtje zien. In de Op die website zijn hulpmiddelen te markt. Tegenover The New York Times 13.45 RTL Late Night Met Twan Huys. 15.00 uur. 14.30 Huizen onder de Hamer. 15.30 foto’s daarna kwamen er steeds meer vinden voor mensen die worstelen stelt Godfrey: ‘Een ei heeft geen gen- Uitstel Van Executie. 16.00 Herman Tegen De Saved by the Bell. 16.25 André Hazes: ik haal scheurtjes bij. Na de Super Bowl, het met hun geestelijke gezondheid en der, ras of religie. Een ei is een ei, het Rest. 17.00 5 Uur Live ...... alles uit het leven. 17.30 Wat Eten We? ...... grootste Amerikaanse sportevene- daarover willen praten. Zo staan er is universeel.’ Het ei zal later ook ge- 18.00 RTL Nieuws. 18.15 Editie NL. 18.30 18.00 6 Inside. 19.00 Hart van Ne- ment van het jaar, brak het ei. linkjes naar de websites van 113, bruikt worden om andere onderwer- RTL Weer. 18.35 RTL Boulevard. 19.30 RTL derland – Vroeg. 19.30 Utopia. 20.30 In een nieuwe video verschijnen er voor zelfmoordpreventie, en GGZ Ne- pen onder de aandacht te brengen. Nieuws. 19.55 RTL Weer. 20.00 Goede Steenrijk, straatarm. 21.30 Mr. Frank twee oogjes op het ei. ‘Hi’, zegt het ei. derland. Welke onderwerpen dat zijn, is nog Tijden, Slechte Tijden. 20.30 Met Open Visser rijdt visite. 22.30 Loop: Hart van ‘Ik ben de world_record_egg (je hebt Het ei heeft inmiddels tien miljoen niet bekend. < Armen. 21.30 Het Zit In De Familie. Nederland – Late editie. 22.55 Show- 22.30 RTL Late Night Met Twan Huys. nieuws – Late editie. 23.30 6 Inside ... 23.45 RTL Nieuws. 23.55 RTL Weer ...... 00.30 Utopia. 01.20 Astro TV. ophef in de regio RTL 5 RTL 7 redactie nd nd.nl/nederland beeld omroep zeeland anp 09.50 Teleshop 5: Kortingsbrigade.nl. 10.00 07.55 B.O.Z.: Pokémon. 08.20 B.O.Z.: Ben Teleshop 5: Dit is mijn toekomst. 10.35 Te- 10. 08.31 B.O.Z.: Ben 10. 08.45 B.O.Z.: Rox. ■ man loopt verwondingen ■ bomenkap in Amersfoort Facebook blokkeert leshop 5: Kortingsbrigade.nl. 10.45 Teleshop 09.10 B.O.Z.: Transformers Rescue Bots. op door omvallende boom wordt opnieuw uitgesteld 5: Tommy Teleshopping. 11.00 Teleshop 5: 09.30 Flodder. 10.00 Flodder. 10.30 Married Een automobilist is dinsdagmor- De gemeente Amersfoort zou rebellen Myanmar Mediashop. 12.30 Teleshop 5: Dit is mijn with Children. 11.00 Married with Children. gen gewond geraakt in Zuidwol- dinsdag beginnen met het kappen toekomst. 13.30 Teleshop 5: Dit is mijn toe- 11.30 'Allo 'Allo!12.00 New Girl. 12.30 New de, toen hij in zijn bestelbus langs van bomen voor de aanleg van ▶Menlo Park komst. 13.45 Teleshop 5: Mediashop. 14.20 Girl. 13.00 Idioten Op De Weg. 13.30 Politie een boom reed die plotseling om- een nieuwe weg, maar de kap is Facebook heeft vier gewapende Teleshop 5: Tommy Teleshopping. 16.40 Gor- Op Je Hielen Down Under. 14.30 Stop! Politie. viel. Dat meldt RTV Drenthe. De opnieuw uitgesteld. Tegenstan- groepen uit Myanmar verwijderd don Ramsay: Oorlog in de keuken!17.40 Dr. 15.30 New Girl. 16.00 New Girl. 16.30 Mar- boom belandde op de motorkap. ders hielden de kap via de rechter van het netwerk. Hun accounts zijn Phil ...... ried with Children. 17.00 Married with Child- Volgens de hulpdiensten heeft de tegen. ‘We hebben ontheffing bij geblokkeerd. Facebook zei dinsdag 18.30 Deurwaarders UK. 19.30 Make- ren. 17.30 Flodder ...... bestuurder hiermee nog geluk ge- de provincie aangevraagd om te dat de organisaties gevaarlijk zijn. laars met een missie. 20.30 De slechtste 18.00 Flodder. 18.30 'Allo 'Allo! 19.00 had. Hij is gewond geraakt, maar mogen kappen’, zegt wethouder Een van de geblokkeerde groepen is chauffeur van Nederland. 21.30 The Idioten Op De Weg. 19.30 Politie Op Je als hij een seconde later was ge- Hans Buijtelaar tegen RTV de Arakan Army. Dat is een radicale Blacklist. 22.30 24 uur in de E.R. 23.30 Hielen Down Under. 20.30 Première: weest, waren zijn verwondingen Utrecht. ‘Dat is keer op keer toe- boeddhistische groepering die niet Deurwaarders UK The Wave. 22.40 Pompeii vermoedelijk ernstiger geweest. gewezen.’ Volgens hem proberen alleen tegen het regeringsleger van Zijn auto raakte zwaar bescha- de tegenstanders de zaak te rek- Myanmar strijdt, maar ook tegen digd. ken en de gemeente op kosten te Rohingya-moslims in het gebied. De jagen. Arakan Army werkt nauw samen ■ buskaartje flink duurder met drie andere groepen die ook ge- door fout van Connexxion ■ ‘letters mogen wél terug wapend opkomen voor etnische Reizigers die gewend zijn met de op gemeentehuis van Bedum’ minderheden in Myanmar. Dat zijn bus naar Oostburg te gaan, keken Volgens Libau, het adviesorgaan de Kachin Independence Army, de vreemd op. Na de tijdelijke ver- voor cultureel erfgoed in Gronin- Ta’ang National Liberation Army en plaatsing van hun bushalte, bleek gen en Drenthe, mogen de letters de Myanmar National Democratic hun kaartje plotseling bijna een ‘Gemeentehuis’ wél op het ge- Alliance Army. < euro duurder te zijn. Dat komt meentehuis van Bedum worden doordat de gps-software van slag geplaatst. Dat schrijft RTV Noord. raakte door de verplaatsing van De historische vereniging Bedum Rail Away De Dourovallei in Portugal Misdaaddokters Politieartsen over de halte, zegt Wilma Koevermans wil de letters graag terug als is wereldberoemd vanwege de por- hun werk. Ze bespreken de term van Connexxion tegen Omroep aandenken, maar de gemeente anp te. npo 2, 18.05 uur ‘plaats delict’. Canvas, 21.20 uur Zeeland. Volgens haar zijn de pro- houdt dat tegen. De letters zou- blemen donderdag opgelost en den namelijk verwarring zaaien, Gijs van Dam aan betalen reizigers vanaf dan weer omdat het gebouw geen gemeen- Family7 Groot Nieuws Radio de gangbare prijs. tehuis meer is. de slag bij Talpa 07.00 Krummel. 07.30 Joseph Prince. 08.00 06.00 De Nieuwe Morgen. 09.00 Blessings. Joyce Meyer. 08.30 Homecoming. 09.00 10.00 Bij Jorieke. 12.00 Sandwich. 14.00 ▶Amsterdam Wijs. 09.30 Voorbeeldig Leiderschap. 10.00 Backstage. 16.00 De Dag Van Vandaag ...... Televisieproducent Gijs van Dam This Changed Everything. 11.00 I24News. 19.00 Wens. 20.00 Muziekavond. 22.00 (42) heeft een nieuwe baan. Hij gaat 11.10 Uitgelicht!11.30 IsraelCNN. 12.00 Wijs. Op weg met de Bijbel. 22.30 Muziek- bij SBS6 aan de slag als hoofdredac- 12.30 Geloven is voor iedereen. 13.00 Voor- avond ...... teur van de programma’s 6 Inside en beeldig Leiderschap. 13.30 Today with God. 00.00 De Nacht. 05.25 De Bijbel Door. Shownieuws. Een woordvoerder van 14.00 In Touch. 14.30 IsraelCNN. 15.00 Talpa roemt de kwaliteiten van Van Joseph Prince. 15.30 This Changed Every- Dam als televisiemaker. ‘Die kwali- thing. 16.30 Voorbeeldig Leiderschap. 17.00 teiten zijn dan ook de reden dat Gijs Bijbelcheck. 17.11 Bijbelcheck. 17.30 7th Street Canvas bij ons aan de slag gaat. Hij is een Theater ...... 09.00 Winterbeelden. 12.30 Rolkrant. 14.00 vakman’, aldus de zegsman. Als pro- 18.00 I24News. 18.05 David Maasbach. Ketnet Junior ...... ducer werkte van Dam in het verle- 18.33 Geloven is voor iedereen. 19.02 19.10 Hanne danst. 20.00 Terzake. den aan succesvolle programma’s Wijs. 19.32 Transparant. 20.00 Today 20.30 De afspraak. 21.20 Misdaaddok- als Ik hou van Holland en Big Bro- with God. 20.30 Uitgelicht! 21.00 Op reis ters. 22.05 Stacey Dooley Investigates: ther. Het afgelopen jaar beschuldig- door Israël. 21.30 Bloom Today. 22.00 Fashion's Dirty Secrets. 22.55 Winteruur. den Jelle Brandt Corstius en Van Joyce Meyer. 22.30 Waarom Israël. 23.00 23.05 Le Bureau des Légendes ...... Door de tijdelijke verplaatsing van een bushalte in Oostburg raakte het Dam elkaar van verkrachting en Uitgelicht! 23.30 The Stranger 00.00 Canvaslus. gps-systeem in de bus van slag. Daardoor is een kaartje flink duurder. smaad. < Gratis service Enige A-merk Voorraad modellen 3 jaar accugarantie + 9 Klantbeoordeling op locatie 3 met 250+ eigen monteurs direct leverbaar actieradius tot 150 km 8, Gemiddelde beoordeling uit 6475 beoordelingen cu (op de cu (op estellingen via NFP of BFN uitgezonderd. Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden. voorbehouden. en zetfouten druk- Prijswijzigingen, via NFP of BFN uitgezonderd. estellingen Je ontvangt het Stella VIP Plus Pakket enkel bij het afhalen van de Stella e-bike in onze Stella fabriek in Nunspeet. Stella e-bike in onze de Stella bij het afhalen van enkel VIP Plus Pakket het Stella Je ontvangt 4 Garantie en service op locatie in Nederland, excl. Waddeneilanden. Bij normaal gebruik en onderhoud drie jaar garantie op de ac Bij normaal gebruik en onderhoud drie jaar garantie Waddeneilanden. excl. en service in Nederland, Garantie op locatie 3 Geldig op alle 2018/2019 Hybrid+ modellen. 2 Niet i.c.m. andere lopende acties. Alleen geldig bij aanschaf van een nieuwe Stella E-bike. Alleen geldig op de adviesprijs. B Alleen geldig op de adviesprijs. E-bike. Stella een nieuwe lopende acties. Alleen geldig bij aanschaf van andere Niet i.c.m. 1 Hybrid Collectie e-bikes aangekocht na 8 mei 2017) en twee jaar garantie op het motorpakket. op het motorpakket. jaar garantie na 8 mei 2017) en twee e-bikes aangekocht Hybrid Collectie Vraag naar de voorwaarden. naar de voorwaarden. Vraag

+²Ü®ÊÁ¦ÊÖ²Ɨ¦ÊÙ²™½Ç™™Üdć²Üܙ½™¦ûʲÙĿ4

Copenhague Light Livorno Grey & White

1

2

De extra hoge inruilpremie is geldig op alle geselecteerde modellen ²ćÿ²ãĿ Ŗ Pø™Üܲâ²ûÙ²ã²Ü²ÙćûÊÿ§Ç²²ããʲćƗ²Ü²ÙćûÊÿ§Ç²¾ • Kom langs voor een gratis taxatie!

BEL VOOR EEN GRATIS PROEFRIT AAN HUIS NAAR 0341 - 25 22 66 OF KIJK OP STELLA.NL

DEZE ACTIE IS DE MAANDAG DINSDAG WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG VOLGENDE DAGEN GELDIG: 4 FEB 5 FEB 6 FEB 7 FEB 8 FEB 9 FEB 1901.4

Gratis brochure? Vraag de gratis brochure aan op stella.nl. Je ontvangt deze digitaal én via de post! nederlands dagblad nd woensdag 6 februari 2019 wonen – games – boekenleven – mode – koken – gezondheid – jeugd – opvoeding

44 jaar en parkinsonpatiënt ‘Dankbaar voor elke goede dag’ ▶ pagina 6

Frans gezang Door te zingen en te bewegen leer je sneller een vreemde taal. ▶ pagina 4

FairRebel Een subtiele tekst op een shirt als opening voor een gesprek. ▶ pagina 11

Creatief Al je reservesleutels overzichtelijk aan de muur. ▶ pagina 12 2 nd leven woensdag 6 februari 2019 lifestyle

creatief om het lijf redactie nd beeld istock Niek Stam beeld Niek Stam ‘Veel verstand van kleuren heb ik niet’

Haren invlechten naam: Bert-Jan Klop (47), vastgoedondernemer Het ziet er leuk uit, haar dat draagt vandaag: Zwart pak, wit ingevlochten is. Maar hoe overhemd, zwarte stropdas en zwarte maak je nou zo’n vlecht? Niet schoenen iedereen kent die techniek. Je kunt natuurlijk op YouTube te- ‘Dit zwarte pak is geen principekeus of recht voor een instructievideo, dagelijkse dracht voor mij, maar ik maar leuker is misschien om draag het vanwege mijn diakenschap. het live te leren. Marlene In onze hersteld-hervormde gemeente Roodbol uit Heiloo is expert op van Spijk, bij Gorinchem, is het de af- het gebied van invlechten – ze spraak dat je een zwart pak draagt wan- noemt zich vlechtqueen – en neer je in functie bent: bij kerkdiensten, geeft workshops. Deelnemers huisbezoeken, vergaderingen, enzo- aan de workshop hoeven niet voort. naar Noord-Holland te rijden, Nu had ik dit pak al een jaar of wat, want Roodbol komt naar haar vanwege de uitvoeringen van het koor klanten toe met haar ‘mobiele Sursum Corda waarbij ik zing. Een hekel Vlecht Academy’. De groep heb ik er dan ook zeker niet aan, ook moet dan wel uit 6 tot 8 per- omdat ik voor mijn werk ook geregeld sonen bestaan. een pak draag, zeker voor officiële af- Roodbol richt zich onder meer spraken. Mijn kledingstijl laat ik verder op moeders die de vlecht wil- van de gelegenheid afhangen: op een len maken bij hun dochters. thuiswerkdag loop ik er gerust casual Roodbol neemt modellen mee bij. waarop geoefend kan worden. Dit pak is gekocht bij Verschoor in Slie- De vlechtqueen geeft ook drecht, het witte overhemd – met dub- workshops op de Huishoud- bel manchet – is van Suitable en de Van beurs op 22 en 23 februari. Bommelschoenen komen bij Bremmer ▶▶ meer informatie: in Waddinxveen vandaan. hareninvlechten.nl Veel verstand van kleding en kleuren heb ik niet, dus dat besteed ik aan mijn vrouw uit. Wat mijn kleding kost, weet ik als ondernemer dan wel weer, haha. Inclusief schoenen is dat gemiddeld 115 euro per maand.’ ■

marktplaats Auke van Eijsden beeld marktplaats

Op Marktplaats wachten miljoenen tweedehands spullen op een nieuwe eigenaar. Vandaag spreken we met Willemijn Karstens uit Leiderdorp. Zij verkoopt een echoapparaat. Voor leuke babyfoto’s

Hoe komt u daar nou weer aan? heeft of een aneurysma. Wij keken er vooral ‘Ik heb een echopraktijk waarin we samen- mee naar baby’s.’ werken met verschillende verloskundigen- praktijken. Dit apparaat hebben we niet meer U schrijft bij de advertentie dat het nodig omdat een praktijk heeft besloten zelf apparaat weinig echo-uren heeft. Is dat te investeren in echoapparatuur. Het is lastig net zoiets als kilometers bij een auto? om medische apparatuur te verkopen. Nor- ‘Haha, ja, zoiets. Een echoapparaat is een maal gesproken leveren we een echoapparaat soort computer. Als je die veel gebruikt, in als we een nieuwer model aanschaffen. wordt-ie langzamer. Daarnaast slijt de wat: Leveranciers nemen in principe geen oude echokop bij intensief gebruik. Dat is het Echoapparaat uit 2016 apparaten in als je geen nieuwe koopt. Zo- meest kostbare onderdeel van het apparaat.’ prijs: doende bleven we ermee zitten.’ 15.000 euro Wat voor mensen komen naar een bijzonderheden: Waarvoor gebruikte u dit apparaat met echopraktijk? Het apparaat is als name? ‘We kunnen worden ingehuurd door verlos- geheel te koop, of in ‘Dit apparaat is gebruikt voor zwanger- kundigenpraktijken, maar er komen ook veel losse onderdelen schapsecho’s. Maar huisartsen en fysiothera- mensen uit zichzelf, met name bij zwanger- kopen? peuten kunnen er ook gebruik van maken. schappen. Van de verzekering krijg je meestal Hier staat de adverten- Het ligt eraan welke echokop je gebruikt, twee echo’s vergoed, maar in veel gevallen tie: https://link.markt- maar in principe kun je alle soorten echo’s willen ouders hun kind veel vaker zien. Die plaats.nl/m1364056681 maken. Huisartsen maken bijvoorbeeld buik- nemen dan bijvoorbeeld opa en oma mee om echo’s, om te kijken of iemand nierstenen extra echo’s te maken.’ 3

woensdag 6 februari 2019 nd leven interview

in gesprek met Berend Oosterhuis Martha Aalbers beeld Bokscoaching / Jelte Bergwerff ‘Luiers en duplo; dat werkt ontspannend’

Berend Oosterhuis (31) is eigenaar van Bokscoaching, een landelijk trainings- en coachingsbureau. Boksen wordt gebruikt om mensen te helpen reflecteren op hun gedrag. ‘Voor ons is vechtsport een middel om het mooiste in mensen naar boven te halen.’ Oosterhuis is getrouwd en heeft een kind van twee jaar en een pasgeboren baby.

gezondheid ‘Nu we net een baby hebben, heb ik tijdelijk last van slaapte- kort. Maar verder zou ik mijn gezondheid een 8,5 of een 9 ge- ven. In mijn werk beweeg ik om te beginnen veel. Verder doe ik twee keer per week aan kickboksen, een keer aan hardlo- pen als het lukt en een keer aan krachttraining. Wel is het zo dat als je je niet gericht ontspant, je overtraind kunt raken. Dit zie je ook veel in het arbeidsproces. Ik zie vaak dat mensen hun rust niet gericht inplannen, dat is best een gevaarlijke ge- woonte. Een dag per week ben ik thuis, dat is echt ontwerken. Je bent dan bezig met luiers en duplo, maar het is geestelijk heel ontspannend. Ik wil graag een betrokken vader zijn. Ik doe ook ademhalingsoefeningen om mentaal te ontspannen. Stress en spanning zitten ook in je lijf en met oefeningen kun je de spanning naar beneden brengen.’

geloof ‘De christelijke waarden en identiteit zijn heel belangrijk voor mij. Ik hoop dat mensen het voelen in hoe ik omga met mijn medemens. Geloof is heel individueel en persoonlijk, maar al- lemaal hebben wij taken van God gekregen. In mijn werk help ik mensen te zoeken waar ze goed in zijn. Als iemand vanuit pure passie kan werken, dan kunnen er geweldige dingen ge- beuren. De christelijke waarden betekenen voor mij dat God je iets meegeeft, waarmee je wat mag doen. Ik denk dat veel mensen tot grotere dingen in staat zijn dan ze zelf beseffen. In onze kerk – we zijn lid van de Vrije Evangelisatie in Zwolle – ben ik op dit moment niet heel actief, hoewel ik dat wel ge- weest ben. We hebben een druk bestaan. Ik wil ook nog een goeie collega en werkgever zijn. Ik heb zeker wel getwijfeld, en nog weleens. Niet aan de God van de Bijbel, maar wel of de God van de Bijbel een kanaal is om God te dienen? Wat is er mis met een oprechte moslim of jood? Puur menselijk gerede- neerd is het de vraag waarom wij gelijk hebben, en zij niet.’

geld ‘Er gaat al heel wat geld op aan het bestaan. Als ik mezelf dan luxe gun, dan ga ik naar een restaurant waar ze het ambacht en het meesterschap van de horeca hebben, met een verhaal en een passend glas wijn erbij. Dat doen mijn vrouw en ik twee à drie keer per jaar. Het hoeft niet per se topsegment te zijn. Het gaat om de aandacht die mensen voor je hebben. Ik heb een kast vol sportspullen, dat is aan de ene kant nodig voor mijn werk, maar anderzijds ook heel leuk om te hebben. Ik geef mijn geld graag uit aan boeken. Die zijn ook nodig voor mijn werk, want onze kennisvoorsprong is een deel van onze waarde in de markt.’

geluk ‘Een Japans gezegde luidt dat geluk de constante afwisseling is tussen voorspoed en tegenslag. Als je daarin rust en innerlijke vrede kunt ervaren, is dat een teken dat je op de goede weg bent, dat je weet dat God voor je zorgt. Ongelukkig word ik van te weinig slaap. Mijn chronisch goede humeur verdwijnt en ik word een heel humeurig mannetje. Als ik niet meer in staat ben er voor de ander te zijn, bijvoorbeeld als ik zwaar gehandicapt zou raken, zou ik heel veel moeite hebben liefde te ontvangen. Ik denk dat ik heel ongelukkig zou worden.’ ▶▶ ‘PS: Wat niet veel mensen van mij weten, is mijn ambitie ooit nog eens een cabaretvoorstelling of theatershow te maken.’ 4 nd leven woensdag 6 februari 2019 achtergrond

Kinderen pikken snel informatie op via muziek en blik naar binnen spel. Volwassenen moeten toch een drempel over. Dick Schinkelshoek beeld istock Imco Lanting beeld Imco Lanting Een taal leren

Zingen is dé manier om een taal te leren, blijkt uit onderzoek. De muzi- kale workshop Funky French brengt dat gegeven in de praktijk. ‘Had ik op school ook zingend Frans ge- leerd, dan had ik vast alles onthou- den.’

Een groepje volwassenen danst en springt geluiden makend rond op een grasveldje op De jongste is de leukste een sprookjesachtig mooi landgoed in de Fran- se Bourgogne. De ‘vrije oefening’, begeleid door Dat de plek in het gezin waarin je opgroeit invloed heeft op je persoonlijk- een accordeoniste, is een op het eerste gezicht heid, wisten psychologen al langer. Zo hebben oudste kinderen gemiddeld tamelijk merkwaardig onderdeel van de taal- genomen iets meer verantwoordelijkheidsgevoel, en hebben middelste kin- cursus Funky French. Sommige deelnemers deren weleens het gevoel dat ze onzichtbaar zijn. moeten zichtbaar over een drempel om zich Misschien kun je maar het beste het jongste kind zijn. Volgens het Britse over te geven aan het gehups en gezwaai met onderzoeksbureau YouGov worden jongste kinderen door anderen vaak het armen en benen. Toch is het volgens de docent leukst gevonden, niet in de betekenis van aardig (ter geruststelling voor de en Nederlandse initiatiefnemer van de cursus, oudere broers en zussen) maar van grappig, humorvol. De benjamin van het Lodewijk Regout (51), een belangrijke sleutel gezin staat bovengemiddeld vaak ontspannen in het leven, houdt van grap- om echt iets aan deze week te hebben. ‘We pen en maakt zich niet zo snel druk. Als het onderzoek gelijk heeft, laat de weten allemaal dat kinderen door onbevangen- reden daarvoor zich raden: de oudere kinderen in het gezin hebben de weg heid eenvoudig talen leren. Maar de meeste reeds gebaand, en allerlei problemen al opgelost voordat ze de jongste be- volwassenen zijn die onbezorgde vrijmoedig- reiken. Er is wellicht ook een keerzijde: zelfvertrouwen komt ietsje vaker heid kwijt, waardoor alle kennis via ons hoofd voor bij oudste (34 procent) dan bij jongste kinderen (28 procent). binnenkomt. Het gaat dan eerst door een filter, waardoor we ons informatie lastiger eigen ma- ken. Met deze oefening, die we geregeld herha-

‘Gebaren helpen bij het opslaan van de taal in de hersenen.’

len, verplaatsen we het brein even naar de ach- tergrond en zetten we andere zintuigen aan, waardoor de taal makkelijker binnenstroomt.’ Hoe dat in z’n werk gaat, laat Regout na de pauze zien. De cursisten, allen Nederlanders tussen de dertig en zestig jaar, staan in een taal. Bij volwassenen werkt dit uiteraard ook kring op het gras met een blaadje, waarop de zo, mits ze op z’n minst een stukje uit hun tekst staat van een bekend Frans slaapliedje, comfortzone durven komen. Daarom integreer een berceuse. De accordeon zet in en de cursus- ik met nadruk speelse oefeningen in mijn leider instrueert zijn leerlingen tijdens het zin- cursus.’ gen de gebaren te maken die de tekst volgen: Een vreemde taal leren doe je dus het best aai- en wiegbewegingen, met de handen in de zingend en bewegend, kortom in onbevangen Elkaar narren betekent een gezonde relatie lucht en dan weer omlaag. ‘... zachtjes gaat de toestand. Onderzoeken en praktijkvoorbeel- aarde slapen, in de avond die valt, sluit maar den lijken dit te bevestigen. De docent van een Zit je man/vrouw/vriend/vriendin je vaak op een milde manier dwars? snel je ogen, slaap maar in klein kind.’ Na drie Chinese taalschool in de Amerikaanse stad Vindt ze het leuk om je een beetje uit te dagen? Kan hij erg om je lachen, en keer worden de tekstbladen weggelegd, ieder- Washington leert Engelstalige kinderen Chi- vindt hij het ook niet erg als je om hém lacht? Dat is een belangrijk signaal een kent de tekst nu wel van buiten. Het nees door hen bekende liedjes te laten zingen. van een stabiele relatie, zeggen Duitse psychologen van de Martin Luther enthousiasme groeit en sommigen kijken ver- Ze is ervan overtuigd dat het werkt en ja, de Universität Halle-Wittenberg (MLU). Niet alleen is samen lachen een van de baasd: is het zo simpel? kinderen hebben er zichtbaar lol in. Een jaar fundamenten onder een goed huwelijk, om elkáár kunnen lachen is dat of vijf geleden zetten Schotse wetenschappers ook. De relatie wordt dan hoger gewaardeerd, door vrouwen iets sterker van de Universiteit van Edinburgh, onder lei- dan door mannen. De keerzijde is ook waar: mensen die ongemak ervaren combinatie ding van Karen Ludke, een eerste studie op als hun partner hen op de korrel neemt, geven vaak ook aan dat ze minder Regout gelooft in zijn manier van taalover- naar het effect van muziek op taalontwikke- tevreden zijn over hun relatie. Volgens de onderzoekers kan dat met veilig- dracht, een combinatie van tekst, muziek, dans ling. Proefpersonen kregen zinnen in het Hon- heid te maken hebben. Als je je onveilig voelt, kan een grappige opmerking en gebaren. ‘In het onderwijs is een paar jaar gaars te horen, een voor hen onbekende en of plaaggedrag worden uitgelegd als onuitgesproken kritiek of afwijzing. geleden een taalmethode geïntroduceerd, AIM ingewikkelde taal. De ene helft moest de tek- Er zijn ook duidelijke grenzen. De ander – bijvoorbeeld op een feestje – be- (Accelerative Integrated Method), waarbinnen sten zingend leren, de andere repeteerde de lachelijk of het mikpunt van spot maken, duidt op geen enkele manier op onder meer gebaren worden gekoppeld aan zinnen sprekend. De zingende groep onthield een goede relatie. Net als doorgaan als je partner vraagt op te houden. We- taalbegrip. Bij het woord hand, main in het de woorden tot twee keer beter dan degenen derkerigheid is ook essentieel: wie plaagt, moet geplaagd kunnen worden. Frans, wijst het kind naar de hand en maakt die ze nazegden. Bovendien bleken ze alles een snorgebaar onder de neus, waardoor het veel langer te onthouden. In vier van de vijf weet dat het mannelijk is: le main. Bij vrouwe- tests troefden de zingende proefpersonen de lijke woorden, die het lidwoord la hebben, andere groep af. De studie leverde voor het wordt naar de oorlellen gegrepen: oorbellen. eerst proefondervindelijk bewijs dat muziek Die associërende gebaren helpen bij het op significant bijdraagt aan het leren van een de harde schijf van de hersens opslaan van de taal. 5

woensdag 6 februari 2019 nd leven achtergrond doe je zingend

muzikale deel van de hersenen

Een dramatische gebeurtenis in het le- therapie in werking. In plaats van zich te ven van de Amerikaanse Gabrielle Gif- richten op het beschadigde taalgebied fords is misschien nog wel het indruk- (het centrum van Broca), focusten de wekkendste bewijs van de cruciale artsen met hun behandeling op de nog functie van het muzikale deel in ons intacte (non-verbale, creatieve en muzi- brein bij de ontwikkeling van taal. Op 8 kale) rechterhersenhelft. Met intensieve januari 2011 werd in Arizona een aanslag muziektherapie ontstonden nieuwe ver- op de politica van de Democratische bindingen met het spraakgedeelte. In Partij gepleegd. Een kogel raakte haar in Giffords rechterhersenhelft gebeurde het hoofd, ter hoogte van de linkerher- daardoor iets wonderlijks: er werd een senhelft. compleet nieuw, intact taalgebied aan- Giffords overleefde, maar was haar gemaakt. Giffords kreeg haar spraakver- spraakvermogen kwijt. In eerste instan- mogen terug en hoewel ze haar politieke tie leek het erop dat ze dat ook nooit loopbaan beëindigde, vervulde ze daar- meer terug zou krijgen. Daarop zetten de na met succes verschillende maatschap- behandelend neurologen een unieke pelijke functies.

Enkele Nederlandse cursisten zingen Franse liedjes onder begeleiding van een accordeoniste. Jeannette repeteert vol overgave.

Een tweede onderzoek, dat daarop volgde, on- leren. Ik beloof dan ook niet dat als je naar mijn derstreepte de bevindingen. Zes weken lang cursus komt – en na die week doorzet –, je net kregen leerlingen van een Engelse middelbare zo vloeiend en foutloos Frans zult spreken als school uitsluitend zingend Franse taalles. Een geboren Fransen, of als kinderen die met de andere groep leerde de taal aan de hand van taal opgroeien. Ik leer verstaanbaar converse- visuele en acteeroefeningen. Beide groepen ren in het Frans, grammatica speelt maar een behaalden hogere scores dan in de conventio- kleine rol bij mij. Ik streef geen perfectie na. nele lessen, maar de zingende groep onthield Mijn boodschap is dat je zelfs met een beperkte de woorden het best. Het grote voordeel van kennis van een taal iets moois kunt neerzetten, zingen, zo concludeerden eerdere onderzoe- in de vorm van een songtekst of een gedicht. ken al, is dat melodie en ritme uitnodigen tot En dat wetenschappers bevestigen dat het zo herhalen en onthouden, in tegenstelling tot werkt, vind ik mooi, maar ik kijk er eigenlijk het gesproken woord. Muziek ordent begrip- niet van op.’ pen in ons geheugen in een ritmisch overzicht. Intussen maakt het klasje zich op voor de op- tredens aan het einde van de week. Bekende chansons als Une belle histoire en Jacques Du- serieuzer werk troncs I lest cinq heure, Paris s’éveille schallen Hoewel eenvoudig, sommige cursisten zijn keer op keer over het landgoed. Drie cursisten zichtbaar opgelucht dat na het zoete peuter- durven een solo-optreden aan. Zo gaat Jean- liedje serieuzer Frans werk aan bod komt: nette (63) straks in haar eentje met het liedje Charles Aznavour, Michel Fugain, Edith Piaf en Sous le ciel de Paris van Edith Piaf het podium een ernstig gedicht van Jacques Prévert. Daar op. Midden in de week verzuchtte ze nog: ‘Echt kun je tenminste mee thuiskomen. De gebaren waar, als ik vroeger op deze manier les had ge- maken plaats voor spontaan ontstane choreo- had, sprak ik nu vloeiend Frans. Zo jammer dat Zingen en gebaren maken, de ideale combinatie voor het leren van Frans. grafietjes, maar de focus ligt op het begrip en die lessen zo droog en saai waren.’ uitspraak van de tekst; al zingend uiteraard. En Het gedragen lied Je suis malade van Serge dan, zo vinden de aanwezigen, is Frans al snel Lama is meer iets voor Vera (33). ‘Ik gaf een een van de mooiste talen die er is, maar oei, paar jaar geleden les aan kinderen van 4, 5 pik- ste avond het podium op het landgoed be- gezicht af te lezen. Het publiek trakteert haar ook zo lastig. Regout: ‘De magie van het Frans ten via muziek en spel. Het is eigenlijk raar dat treedt, zingt ze vol overgave en enthousiasme op een staande ovatie. Ze is geslaagd voor is groot, maar zit ook barstensvol subtiliteiten, we ooit zijn gaan denken het anders te moeten het nummer dat ze de afgelopen week einde- Funky French. die voor volwassenen maar lastig zijn aan te doen als we ouder worden.’ Als Vera op de laat- loos heeft gerepeteerd. De speelsheid is op haar ▶▶ www.preau.nl/frans-leren-zang-acteren 6 nd leven woensdag 6 februari 2019 gezondheid

Bij jonge parkinson-patiënten ontwikkelt de ziekte zich vaak langzamer. Maar de invloed is groot.

Aaldert van Soest beeld Joost Hoving Een gezin, een fulltime baa

Peter van den Berg is 44 jaar en heeft parkinson. Hij stelde een boek samen over de invloed van de ziekte op jonge patiënten en hun omge- ving.

In de zomer van 2014 voelde Peter van den Berg voor het eerst een trilling in zijn hand. ‘Het was druk op mijn werk, dus ik dacht dat het kwam door stress. Vervelend, maar kan een keer gebeuren.’ Maar een paar weken later ge- beurde het opnieuw, nu tijdens het eten. ‘Mijn vrouw zag het. “Wat gebeurt er met je?”, vroeg ze.’ Na een paar keer ging hij ermee naar de dokter. Die stuurde hem direct door naar een neuroloog om te controleren of er geen sprake was van een hersentumor. ‘Het was een op- luchting toen ik hoorde dat daar geen sprake van was. Wel werd toen direct het vermoeden van Parkinson uitgesproken.’ Scans bevestigden de diagnose parkinson bij de toen 39-jarige Van den Berg. ‘Je gaat dan op in- ternet zoeken en daar word je niet vrolijk van, omdat je vooral ouderen ziet in een vergevor- derd stadium van de ziekte. De meeste mensen denken bij het horen van parkinson aan prins Claus of paus Johannes Paulus II. De ziekte gaat bij de een snel en bij de ander langzaam.’ De meeste parkinsonpatiënten krijgen de ziek- te op latere leeftijd. 5 tot 10 procent is jonger dan vijftig als de diagnose wordt gesteld. ‘Je hebt het dan over 2500 tot 5000 mensen in Ne- derland’, zegt Bart Post, neuroloog in het Rad- boudumc in Nijmegen en gespecialiseerd in de

‘De grilligheid van de ziekte is lastig voor mij en voor mijn omgeving.’ behandeling van jonge parkinsonpatiënten. Vaak gaat het zo, legt hij uit: ‘Mensen zijn al een paar keer bij de huisarts geweest, hebben wat verkeerde stickers op gekregen en zijn doorgestuurd naar fysiotherapeut, orthopeed of psychiater. Na wat omzwervingen komen ze bij een neuroloog die aan één kant van het li- chaam traagheid en stijfheid constateert. Dat is hét kenmerk van Parkinson. Als het om erg jonge mensen gaat, worden ze nog eens voor een extra oordeel doorgestuurd naar onze af- deling.’ acceptatie Voor een gesprek met de patiënt bij wie de di- agnose is vastgesteld, trekt Post een uur uit. De eerste reactie is vaak: ongeloof. ‘Mensen gaan daarna veel technische vragen stellen en willen een tweede mening. Pas daarna begint de lange fase van acceptatie en ermee leren omgaan. Peter van den Berg: ‘Parkinson kan je karakter veranderen. Dat heeft grote consequenties voor je omgeving.’ Moet ik starten met pillen? Hoe gaat mijn part- ner ermee om? Moet ik het aan mijn kinderen vertellen? En aan mijn baas?’ parkinson op jonge leeftijd roept andere vragen op dan wan- Peter van den Berg werkt 32 uur per week als doen. ‘Vroeger kon ik als gemeenteraadslid mine. ‘Het stofje tussen denken en doen’, neer het op latere leeftijd wordt vastgesteld. juridisch adviseur bij de gemeente in zijn makkelijk een vergadering tot twaalf uur noemt Van den Berg dat. Doordat de hersenen ‘Meestal kunnen we mensen met Parkinson woonplaats Waddinxveen. Ook is hij voor de ’s avonds uitzitten, nu moet ik om tien uur dit onvoldoende aanmaken, gaat alles ver- heel goed laten functioneren. Er zijn genoeg SGP/ChristenUnie fractielid van de Provinciale naar huis. Anders moet ik het de dag erna be- traagd. Zijn energieniveau is daarom lager en mensen fulltime mee aan het werk. Maar het Staten in Zuid-Holland en staat hij hoog op de zuren. Het voordeel van de Provinciale Staten is de ziekte is soms onberekenbaar. Dat merkt blijft een ziekte waar je nooit van afkomt. Je lijst voor de volgende verkiezingen. Toch dat daar meestal overdag wordt vergaderd.’ ook zijn gezin. ‘Ik ben getrouwd en heb een moet ermee leren leven.’ heeft hij door zijn ziekte stappen terug moeten Een parkinsonpatiënt heeft tekort aan dopa- pleegzoon van negen jaar. Als ik op zaterdag 7

woensdag 6 februari 2019 nd leven gezondheid n … en parkinson

van de spieren, legt Post uit. Patiënten krijgen daar pillen voor, en in een later stadium soms wat is parkinson? diepe hersenstimulaties, waarbij pacemakers in het hoofd worden geplaatst. ‘Dan vervangen De ziekte van Parkinson is een aan- we de pillen door stroom.’ Desondanks blijft de doening in de hersenen. De zenuw- ziekte grillig. Jonge patiënten hebben vaak cellen in het brein die de stof dopa- meer last van de pieken en dalen in hun dopa- mine aanmaken, sterven langzaam af. mine. ‘We weten niet hoe dat komt.’ Het goede Dit stofje is verantwoordelijk voor de nieuws voor hen is echter dat het ziekteverloop signalen van de hersenen naar de rest bij hen meestal langzamer gaat. ‘Recent is een van het lichaam. Daardoor worden de patiënt van mij overleden die al 35 jaar parkin- bewegingen trager, kunnen trillingen son had. Pas de laatste 3 tot 4 jaar leunde hij ontstaan en bij een aantal patiënten erg op zijn partner. Tot die tijd was hij erg zelf- treedt soms een totale blokkade op. standig.’ Dit heet freezing, en leidt ertoe dat ze Vaak komen patiënten ver met wat praktische kunnen vallen tijdens het lopen. De aanpassingen, stelt de arts. Hij noemt het voor- oorzaak van de ziekte van Parkinson beeld van een eigenaar van een bedrijf die zijn is onbekend en genezing is niet mo- handtekening niet meer kon zetten. ‘Die maak- gelijk. Wel kan het dopaminetekort te iemand tekenbevoegd en dat werd zijn rech- deels worden opgevangen door medi- terhand.’ Een steunende omgeving is heel be- cijnen. langrijk. Dat kan een partner zijn, maar ook Volgens de Hersenstichting waren er familie of een werkgever. ‘Een werkgever die in 2016 bijna 50.000 mensen met par- gelijk wil ontslaan, geeft de ziekte een heel an- kinson in Nederland. De ziekte is ge- dere dynamiek dan een werkgever die wil noemd naar de Britse arts James Par- meedenken. Stress zorgt meestal voor toename kinson (1755-1824), die bekend werd van de klachten.’ door zijn essay On the Shaking Palsy (Over bevende verlamming) uit 1817. Daarin beschreef hij voor het eerst de lotgenoten verschijnselen van de ziekte. Voor Van den Berg betekent zijn ziekte dat hij na negen uur ’s avonds geen computer meer aanzet en op tijd naar bed gaat. Toch zag hij kans naast zijn werk een boek samen te stellen, samen met parkinsondeskundigen uit Neder- land en België. Eind februari wordt het op een symposium in Antwerpen gepresenteerd. ‘Er zijn niet zoveel jonge patiënten en de meesten van hen werken. Daardoor is er weinig lotge- notencontact. Hoe kom je als jonge parkinson- patiënt dan aan informatie over de invloed van je ziekte op relatie, gezin, werk, het verlengen van je rijbewijs en dat soort zaken? Ik ben gaan bellen met neurologen en andere deskundigen en die reageerden allemaal enthousiast op het idee een boek samen te stellen.’ Een christelijk boek moest het niet worden, maar Van den Berg benaderde wel de Amster- damse predikant Paul Visser die een hoofdstuk schreef over het omgaan met ziekte en geloofs- vragen. ‘Zo’n bijdrage hoort er wel in, vind ik.’ Een belangrijk deel van het boek gaat over rela- ties. ‘Parkinson kan je karakter veranderen’, vertelt Van den Berg. ‘Dat heeft grote conse- quenties voor je omgeving, die daardoor een andere partner of ouder krijgt.’ Zelf heeft hij tot nu toe geen negatieve karakterveranderingen bij zichzelf gezien. ‘Ik ben juist positiever ge- worden. Waar ik vroeger bedreigingen zag, zie ik nu kansen. Maar ik ken ook mensen die door de bijwerkingen van de medicijnen verslaafd geworden zijn. Dat kan een aanslag op je hu- welijk zijn. De arts die in mijn boek over ver- slaving heeft geschreven, stelt daarin dat voor- al jonge mannelijke patiënten moeten oppassen. Daar schrok ik van. Mijn vrouw gaat altijd mee naar de neuroloog. En ik heb haar gevraagd direct aan de bel te trekken als ik gekke dingen ga doen.’ Van den Berg is onlangs verhuisd. ‘We hebben al ruimte vrij gehouden voor een traplift.’ Dat Een nieuwe uitdaging met met hem ga klussen, kan het ineens zijn dat ik gestopt.’ Ook stress heeft invloed op zijn li- laatste was ook confronterend. ‘De ziekte gaat Parkinson. Praktische gids voor rust moet nemen. Een uur later kan het dan chaam. ‘Vroeger zou ik een gesprek als dit als door en het kan zwaar worden’, weet hij. ‘Ik (jongere) mensen met de ziekte van misschien wel weer lukken. Die grilligheid is een leuke vorm van spanning hebben ervaren. ben dankbaar voor elke dag die goed gaat. En Parkinson en hun omgeving lastig voor mijzelf en voor mijn omgeving.’ Nu merk ik dat mijn handen trillen door die bij een slechte dag hoop ik dat het morgen be- Peter van den Berg, Mees Kommer, Romy Nieuwe pleegkinderen nemen ze dan ook niet stress.’ ter gaat. Dat ik zo positief ben ingesteld, zie ik Treffers (red.). Berghauser Pont Publishing, meer op. ‘Wij deden aan crisisopvang en dat De kern van de behandeling is Levodopa, een als gave van God. Hij leidt mijn leven en dat Amsterdam 2019. 350 blz. € 29,95 vonden we heel mooi. Maar daar zijn we mee middel dat de hersenen helpt bij het aansturen geeft me ook rust.’ ■ (vanaf 1 maart). 8 nd leven woensdag 6 februari 2019 psychologie

In deze sombere wintermaanden: column negen keer een lesje geluk. Harm Tamminga • jurist arbeidsrecht Dick Schinkelshoek beeld istock Gelukkig wor

Nederlanders geven hun levensgeluk een 7,8. Een op de vijf noemt zich zelfs ‘zeer gelukkig’. Daarmee staat Nederland ver boven in de geluks- ranglijsten van deze wereld. Maar het kan misschien nog beter. En wat als je je, ondanks die cijfers, niet gelukkig voelt? Wat draagt volgens Wieg deskundigen bij aan ons welzijn? Geen twee dagen, maar een hele week vrij na de geboorte van een baby, dat krijgt de partner van een pas bevallen 1. veel is genetisch bepaald vrouw sinds 1 januari van dit jaar. Sinds die datum geldt na- Ons geluk is van drie dingen afhankelijk, melijk de Wet invoering extra geboorteverlof (Wieg). Hier- schetst de Rotterdamse socioloog en ‘geluks- professor’ Ruut Veenhoven. ‘Allereerst van mee zijn de mogelijkheden voor het opnemen van verlof onze genetische bagage. Aan hoe ons lichaam door de partner van de moeder uitgebreid naar eenmaal het en onze persoonlijkheid in elkaar zitten, kun- aantal werkuren per week. De officiële term hiervoor is het nen we niet zo gek veel veranderen. Zo’n 30 tot geboorteverlof. De werknemer kan dit geboorteverlof, naar 40 procent van ons geluk is genetisch bepaald. eigen inzicht, binnen vier weken na de geboorte van het Dat laat tweelingenonderzoek zien.’ kind opnemen. Zijn of haar loon wordt in die tijd doorbe- Ten tweede is onze leefomgeving van belang. ‘Het maakt nogal wat uit of je naast een open taald door de werkgever. Als er op dit moment nog andere riool woont, of in een fatsoenlijk huis in een afspraken gelden tussen werkgever en werknemer, bijvoor- goed georganiseerd, welvarend land.’ Daar kun beeld in de cao, dan gelden die nog tot 1 juli 2019.

Maar de Wieg gaat nog verder. Partners kunnen vanaf 1 juli 2020 tot vijf weken aanvullend geboorteverlof opnemen. ‘Het geluk dat je Anders dan bij het recent ingevoerde extra geboorteverlof voelt, neemt boven worden deze weken door het UWV betaald en niet door de werkgever. De werknemer krijgt ook niet zijn volledige loon de 70.000 euro niet uitbetaald, maar 70 procent daarvan. De werknemer kan dit verlof in hele weken opnemen binnen zes maanden na de meer zo sterk toe.’ geboorte van het kind. Voorwaarde is wel dat een werkne- mer eerst het geboorteverlof van eenmaal het aantal werk- je mogelijk al ietsje meer aan veranderen. Door uren per week opneemt. In overleg met de werkgever kan te verhuizen, bijvoorbeeld. Ons geluk is voor de werknemer het aanvullend verlof over een langere peri- zo’n 20 tot 25 procent afhankelijk van onze ode dan vijf weken spreiden. Het is ook mogelijk om minder omgeving, weet Veenhoven. dan vijf weken aanvullend geboorteverlof op te nemen. De factor die we het meest kunnen beïnvloe- den, is ons eigen gedrag. Ook al bepalen onze keuzes dus voor minder dan de helft ons geluk, Het bovenstaande is natuurlijk prachtig nieuws voor kers- daar is de meeste ‘gelukswinst’ te behalen. Lan- verse ouders. Ik gun het hen van harte om in relatieve rust den waar mensen zelf kunnen kiezen hoe ze te kunnen wennen aan de nieuwe gezinssituatie. Maar het hun leven inrichten, zoals Nederland, behoren allerleukste aan de nieuwe regeling vind ik eigenlijk de af- volgens Veenhoven niet toevallig tot de geluk- korting van de wet: Wieg. kigste ter wereld. Het is niet de eerste keer dat de afkorting van de naam van een wet een bestaand Nederlands woord oplevert. Zo zijn 2. ken jezelf! en die daardoor vaak scheidt. Dat vertekent het ooit in de sociale zekerheid de Walvis en de wet Amber ge- Hoe maak je die juiste keuzes? ‘Door jezelf te beeld.’ introduceerd. Maar beide wetten hadden niets van doen kennen’, zegt Veenhoven. ‘Neem je beroep. met zeezoogdieren, respectievelijk hun uitwerpselen (amber Werk doen dat bij je past, draagt voor veel is een stof afkomstig uit het darmstelsel van potvissen die mensen bij aan hun geluk. Maar dan moet je 3. geld maakt wél gelukkig gebruikt wordt in de parfumindustrie). Bij mijn weten is het wel eerst weten wat dan bij je past.’ Hetzelfde Materiële welvaart leidt wel degelijk tot meer geldt voor de partnerkeuze. De meest gangbare geluk, al wordt maar zo’n 5 procent van het de eerste keer dat de afkorting van een wet iets met de in- weg naar zelfkennis is uitproberen, schetst geluk in een rijk land als Nederland bepaald houd van die wet van doen heeft. Of met de W ieg wat dat Veenhoven. ‘We trouwen niet met de eerste de door geld en goed – zegt Veenhoven. ‘Bedenk betreft een trend wordt gezet, moet worden afgewacht. Mij beste, en dat is maar goed ook.’ Dat we in wel: dit zijn gemiddelden.’ Voor iemand in een spreekt het idee wel aan. Nederland zelf kunnen kiezen met wie we achterstandswijk kan een hoger salaris van trouwen (‘en van die keuze ook weer af kun- meer invloed zijn dan voor een villabewoner in nen’), zorgt ervoor dat de huwelijksvoldoening Blaricum. Het gezegde dat ‘geld niet gelukkig hier tot de hoogste ter wereld behoort. ‘Het is maakt’ wordt in elk geval door de wetenschap daarom niet gek dat mensen in een tweede weerlegd. ‘Amerikaans onderzoek (dat een on- Harm Tamminga is jurist arbeidsrecht bij de christelijke vakorganisatie huwelijk vaak meer geluk ervaren; ze hebben derscheid maakt tussen ‘beredeneerd’ ver- CGMV geleerd.’ standsgeluk en gevoelsgeluk) laat zien dat het Dat een tweede huwelijk niettemin een grotere geluk dat je voelt, niet meer zo sterk toeneemt kans loopt te eindigen in een echtscheiding, is boven twee keer modaal (70.000 euro). Het volgens Veenhoven niet gek. De drempel om te verstandsgeluk blijft echter gewoon toenemen scheiden ligt lager als je al een keer gescheiden met iedere euro die je meer verdient.’ Waarom bent. ‘En je komt hier ook de groep mensen te- maakt geld gelukkig? ‘Omdat je de dingen kunt gen die totaal ongeschikt is voor het huwelijk, kopen die je leuk vindt, omdat geld je aanzien 9

woensdag 6 februari 2019 nd leven psychologie den – hoe doe je dat?

menwerken meer is ingebakken, omdat ons klimaat maar één oogst per jaar toelaat.’ Dat zou zorgen voor een samenleving met meer kansen en meer keuzevrijheid dan bijvoorbeeld in Afrika, waar de rollen meer vastliggen. ‘Het is maar een theorie.’

7. wat als je er niet uitkomt? Gelukkig kun je worden door uit te proberen. Als je daar hulp bij nodig hebt, kun je een be- roep doen op een groeiend aantal ‘life coaches’. Of gebruik de GeluksWijzer. Dat is een project van de Erasmus Universiteit Rotterdam, waar- mee je meer zicht kunt krijgen op je eigen ge- luk en tegelijk met jouw antwoorden bijdraagt aan wetenschappelijk onderzoek. Veenhoven: ‘Mensen hebben vaak niet goed zicht op hun gemiddelde geluksgevoel. We onthouden al- leen de pieken en de dalen. Een geluksdagboek bijhouden kan dan helpen.’ Wie dat via de Ge- luksWijzer doet, krijgt daarbij het gemiddelde cijfer van vergelijkbare personen te zien. ‘Jij kunt je geluk op een bepaald vlak een 7 geven, maar misschien is dat in jouw levensfase niet zo’n gek cijfer. Daar kom je dan achter.’ ▶▶ gelukswijzer.nl

8. met z’n allen De oude Grieken vonden een stil en gerust le- ven het hoogste goed. Dat gold ook eeuwen- lang voor christenen. In deze tijd draait geluk- kig worden vooral om zelfontplooiing, je eigen weg vinden, schetst de Zweedse hoogleraar or- ganisatiekunde Carl Cederström in zijn onlangs verschenen boek Ons geluksideaal (uitg. Ten Have 2018, € 18,50). Geluk is iets wat je moet doen, het is zelfs een plicht. Zo bespreekt Ce- derström de ‘vader’ van het positieve denken, de Amerikaan Norman Vincent Peale. Je wordt gelukkig, zegt Peale, door ‘prayerize, visualize, actualize’, door bidden, visualiseren en verwer- kelijken. Vraag ergens om, stel het je voor, en ga dan tot actie over. Het belangrijkste, aldus Peale, is jouw houding, of jij het écht wilt. Dat geluksideaal heeft een grote druk op mensen gelegd, zegt Cederström. Onze levens zijn daar- door niet gelukkiger, maar juist onzekerder en narcistischer geworden. In plaats daarvan kun- nen we het geluk beter zoeken in wat wij met z’n allen nodig hebben, stelt Cederström. Ge- lukkig zijn doe je niet alleen. Het ware geluk is niet gestoeld op zelfzucht maar op empathie. geeft – dat vinden wij fijn als sociale wezens – lijks gelukkiger dan gemiddeld. Wat Veen- schoots een afnemende gezondheid. De bodem en omdat het je keuzevrijheid geeft.’ hoven betreft zouden scholen meer aandacht van de U ligt volgens Veenhoven bij 40-50 jaar. Let op, geld kan dodelijk uitpakken voor andere aan ‘levenskunst’ mogen besteden. ‘Hoe vind je Huwelijk, baan en hypotheek beperken de mo- 9. het hemelse geluk dingen die ons gelukkig maken, schrijft de Brit- een levenswijze die bij je past, hoe ga je om gelijkheden om het leven anders in te richten Hoe blijf je nu gelukkig? Het geluk kan name- se filosoof Mark Vernon in Een beetje geluk met met teleurstellingen?’ Op internationaal niveau als het niet meer bevalt. ‘Je kunt daar wel uit- lijk ook zo weer verdwijnen. Volgens de kerk- filosofie (uitg. Scriptum, 2010). Bijvoorbeeld als is het effect duidelijker te zien: hoe hoger de breken, maar niet zelden zijn de kosten hoog.’ vader Augustinus betekent het ware geluk dat financiën zich mengen met vriendschap. Geld gemiddelde opleiding in een land, hoe geluk- er geen veranderingen meer zijn, zegt de Til- lenen van vrienden kan vragen om ellende. De kiger mensen zijn. Veenhoven: ‘Dat komt door- burgse hoogleraar kerkgeschiedenis Paul van keerzijde daarvan is ook waar: geld maakt ons dat zulke landen een hoog welvaartsniveau en 6. hoe dichter bij Geest. ‘In dit leven word je nooit volmaakt ge- misschien wel het allergelukkigst als we het een fijnmazige arbeidsverdeling kennen, wat de evenaar ... lukkig, want altijd is er de vrees dat het anders besteden aan anderen, bijvoorbeeld door ca- weer ruimte geeft voor individuele keuzes.’ Je zou het niet zeggen in deze sombere winter- wordt. Je geliefde overlijdt, of er gebeurt iets deautjes te kopen. maanden, maar Nederlanders zijn aanzienlijk anders vreselijks. Daarin zit het ongeluk.’ Het gelukkiger dan bijvoorbeeld Italianen. ‘Over eeuwige geluk vind je pas in de hemel bij God, 5. word een paar het algemeen geldt: hoe dichter bij de evenaar, zegt Augustinus. Want God verandert niet. 4. wie kennis vermeerdert ... jaartjes ouder hoe ongelukkiger men is.’ Zelfs als je wel- ‘Neem een moment waarop je je geweldig ge- Kan te veel weten slecht zijn voor je levens- Geluksgevoelens hebben veel te maken met vaartsverschillen niet meerekent. Denemarken, lukkig voelde; dat zal er altijd zijn.’ Aards ge- geluk? ‘Wie kennis vermeerdert, vermeerdert leeftijd. ‘Zet je leeftijd tegenover geluk in een dat nog noordelijker ligt dan Nederland, is al luk, zegt Van Geest, is alleen te vinden als je smart’, zegt de Bijbel (Prediker 1, vers 18). grafiek, dan zie je een grote U’, zegt Veenhoven. meerdere malen uitgeroepen tot het gelukkig- stopt jezelf bij ongeluk de vraag te stellen: Sommige dingen kun je inderdaad beter niet Jonge en oudere mensen zijn een stuk geluk- ste land ter wereld. Ondanks het lagere aantal waarom ik? ‘Volgens Augustinus kun je beter weten, bijvoorbeeld als je ongedwongen met kiger dan de middengroep. ‘Jongeren ervaren zonuren. Veenhoven: ‘Sinds de uitvinding van vragen: waarom ik niet? Vergeleken bij het lij- mensen wilt blijven omgaan – schrijft Vernon. alle vrijheid, de wereld ligt open. Voor ouderen het elektrische licht en de centrale verwarming den van Christus is ons leven zo slecht niet. Dat Er bestaat zoiets als ‘zalige onwetendheid’. geldt dat opnieuw, zeker als de kinderen het is het hier best goed toeven. Een andere verkla- helpt jezelf te relativeren en je open te stellen Mensen met een hoge opleiding zijn nauwe- huis uit zijn.’ Dat compenseert zelfs ruim- ring is dat in de Noord-Europese cultuur sa- voor anderen.’ ■ 10 nd leven woensdag 6 februari 2019 consument

in de keuken Ruth van der Kolk beeld uit besproken boek PindakaasrondjesP

wwater verwarmen. Laat de chocola iets aafkoelen. Even niet letten VVerdeel de chocola over de papieren vvormpjes en strijk hem met het kwastje ttot halverwege de zijkanten. Doe rustig op calorieën aaan, het is lastig om een mooie rechte rrand te maken. Nu heb je chocoladebak- jjes voor de pindakaasvulling. ZZet de muffinvorm 30 minuten in de kkoelkast, zodat de chocola hard wordt. ‘Troostrijke lekkernijen om van te water- AAls de chocola hard is, doe dan een volle tanden’, zo omschrijft culinair journaliste ttheelepel pindakaas in elk chocolade- bbakje. Maak de bovenkant glad met de Sarah Rainey de recepten uit haar boek aachterkant van een lepel. 3 ingrediënten bakboek. Een boek voor SStrooi de helft van het zeezout over de ppindakaaslaag en zet de vorm ongeveer wie anders gillend wegrent bij het zien 115 minuten in de vriezer (hierdoor stijft van een lange lijst ingrediënten. dde pindakaas op). SSmelt de overgebleven chocola en giet ddie over de harde pindakaaslaag in elk bbakje. Maak de bovenkant mooi glad en Wat kun je bakken met maar drie ingrediën- Het bakboekk bebestaatstaat uiuitt sstrooi de rest van het zout erover. ten? Nou, behoorlijk veel. In het 3 ingrediënten mooie foto’ss ddieie ninietet alleealleenn eeind-ind- ZZet de vorm nog 2 uur in de koelkast om bakboek staan maar liefst honderd recepten, resultaten vvanan de baksels weergeven. dde chocola hard te laten worden. bestaande uit taarten, koekjes, brood, hartig Op sommige is ook het proces te zien. Voor in voor 12 rondjes Neem tot slot de rondjes uit de vormpjes gebak en lekkers uit de diepvries. Veel ingredi- het boek geeft de schrijfster enkele ‘waarde- en serveer ze. Je kunt deze snacks het enten hebben mensen waarschijnlijk al in huis, volle weetjes’, zoals hoe het nu zit met suiker- ingrediënten beste in de koelkast bewaren, zodat ze dus dat is makkelijk. temperatuur en lepelmaten. 400 g melkchocola niet smelten; ze blijven wel een week De Britse Rainey is geen bakker of (oud-)deel- Ze waarschuwt de lezer ook, want de meeste 280 g pindakaas vers. nemer van het tv-programma The Great British recepten zijn caloriebommen. Voor sommige 5 g zeezout Bake Off, zegt ze. Maar ‘gewoon’ een schrijfster recepten heb je namelijk een hele pot Nutella met liefde voor eten. Ze bakte toen ze nog maar nodig. verder nodig een ‘ukkie’ was, in haar oma’s keukentje in Bij andere kun je beter niet nadenken over de ▶ muffinvorm 12 stuks Noord-Ierland, waar ze opgroeide. Rainey raak- hoeveelheid vet. ▶ kleine bak- of (schone) verfkwast te geïnspireerd door de Japanse foodblogger ‘Gebak is een verwennerij, niet iets wat je elke Ochikeron. dag eet of wat je in grote hoeveelheden veror- bereiding bert’, legt Rainey uit. Zet papieren of metallic muffinvormpjes Bountyrepen, Oreo-fudge, cashewnotenpraliné. in de muffinvorm. viral De recepten zijn origineel en zien er verbazing- Smelt de helft van de chocola in een In 2013 plaatste ze op haar YouTubekanaal een wekkend goed uit voor zo weinig ingrediënten. magnetronbestendige kan (zo kun je recept voor cheesecake, bestaande uit drie al- Het aanbod is erg gevarieerd. De baksels zijn straks makkelijker schenken) en zet die ledaagse ingrediënten. De video ging viral. vrij snel te maken. Dat blijkt uit het maken van in de magnetron. Roer steeds na 20 se- Mensen waren stomverbaasd dat zo’n verruk- heerlijke pindakaasrondjes. Pindakaas gehuld conden, zodat de chocola niet verbrandt. 3 ingrediënten bakboek kelijke cheesecake zo eenvoudig te maken was. in chocola. De smaak heeft iets weg van een Je kunt de chocola ook in een hittebe- Sarah Rainey. Uitg. Spectrum, Daarmee wil ik experimenteren, dacht de culi- mars, maar dan verser en krokanter. Top om stendige kom boven een pannetje heet Amsterdam 2018. 208 blz. € 16,99 nair journaliste. uit te delen als traktatie. ■ gezond Jop de Vrieze / vk beeld istock Allergisch

Kun je van een allergie afkomen door sche persoon het betreffende allergeen een je bloot te stellen aan dat waar je niet keer in de vier weken onderhuids ingespoten, tegen kunt? of in smelttabletvorm dagelijks onder de tong toegediend. Het immuunsysteem maakt dan afweerstoffen aan die de allergenen wegvan- Dat zul je altijd zien: heb je na jaren zoeken gen en daardoor de allergische reactie blokke- eindelijk de ware jakob gevonden, blijkt hij ren of verhinderen, vertelt allergieonderzoeker heel allergisch voor jouw allerliefst maatje: je Willem van de Veen van het Zwitsers Instituut kat. En die gaat dus echt niet de deur uit. Maar, voor Astma- en Allergieonderzoek in Davos. vraag je je af: zou zijn allergie misschien min- Ook worden er regulerende immuuncellen der kunnen worden, als hij maar lang genoeg aangemaakt, die het immuunsysteem wat tole- wordt blootgesteld aan het dier? Een soort ranter maken voor het allergeen. Dit effect knuffeltherapie, waarbij hij gewoon even door blijft bestaan nadat de therapie is beëindigd. de periode met erge klachten heen moet? De therapie vraagt wel de nodige toewijding: Naar schatting 15 procent van de Nederlanders drie jaar lang elke drie weken een injectie of heeft last van een allergie voor huisdieren, pol- irriterende histamine, maar ook stoffen die zijn symptoombestrijders zoals oogdruppels en elke dag een tablet of druppels. Bij lang niet ie- len, of huisstofmijten, van wie een groot deel chronische allergische ontsteking van ogen, inhalatiemedicatie nauwelijks nog effectief. dereen werkt dat even goed. Dat is nogal wat. tegen een combinatie hiervan. De allergie ken- neusslijmvlies en luchtwegen veroorzaken. Vandaar dat juist het omgekeerde wordt gead- En allergoloog Van Maaren heeft voor allergi- merkt zich door een loopneus of verstopte Kan zo’n allergie door frequente blootstelling viseerd: zo min mogelijk blootstelling aan al- sche kattenbezitters slecht nieuws: ‘Een offici- neus, niezen en geïrriteerde ogen en soms ook minder erg worden? Nee, zegt internist-aller- lergenen. ele contra-indicatie is het niet, maar in principe kortademigheid. Iemand met een kat in huis, goloog Maurits van Maaren uit het Erasmus MC Er bestaat wel een manier om het immuunsys- schrijven we de therapie alleen voor aan men- merkt soms pas na een vakantie van een paar in Rotterdam. ‘Een allergie ontwikkel je meest- teem te herprogrammeren: immuuntherapie. sen die bijvoorbeeld in de thuiszorg werken en weken dat die de bron is van de klachten. De al al op kinderleeftijd, dan wordt namelijk het De eerste immuuntherapie bij een allergie daarin belemmerd worden door hun allergie.’ oorzaak is een verkeerd gerichte reactie van immuunsysteem afgesteld, en zodra je haar werd al in 1911 gegeven, met een extract van Het effect weegt bij kattenbezitters niet op te- het afweersysteem tegen ‘onschuldige’ eiwit- eenmaal hebt, gaat zij niet meer vanzelf over.’ pollen. Na de Tweede Wereldoorlog werden er gen de bijwerkingen. ‘We gaan mensen geen ten, die de kat uitscheidt via klieren en ver- Het kan zijn dat de allergie mild blijft, vertelt voor het eerst systematische studies naar ge- dure behandeling van drie jaar geven als we er spreidt via huidschilfers of urine. Van Maaren, maar er is ook een risico dat het daan en pas sinds de jaren negentig begrijpen niet achter staan. Mensen met klachten waar- In reactie op deze zogeheten ‘allergenen’ maakt erger wordt, tot allergisch astma met vererge- we enigszins hoe het werkt, vertelt Van tegen medicatie niet werkt, zijn uiteindelijk al- het lichaam afweerstoffen aan, waaronder het rende aanvallen aan toe. In die heftigste vorm Maaren. Bij immuuntherapie krijgt de allergi- leen gebaat bij de kat de deur uit.’ ■ 11

woensdag 6 februari 2019 nd leven consument

Een T-shirt met een pakkende tekst die verwijst naar de Bijbel. Tjeerd en Daniëlle hopen dat hun kleding een succes wordt.

Sophia Geuze beeld beeld & schoon en Eric Leidelmeyer Sweater als gespreksstof

Wat zou het mooi zijn als een sub- bijvoorbeeld H&M. Een vriend van onze zoon tiele tekst op je kleding een open had aan zijn studiegenoten na anderhalf jaar nog geen gelegenheid gevonden om te vertel- gesprek over geloof opleverde, len dat hij christen is. Hij wilde het wel, maar dachten Tjeerd (52) en Daniëlle (42) wist niet goed hoe. Toen hij onze sweater aan- had met daarop ‘So I send you’, kreeg hij daar Rebel uit Lelystad. Maar dan moes- vragen over. Er ontstond een gesprek dat an- ten die teksten wel op fairtrade ders niet had plaatsgevonden. En dat is precies stoffen komen. Dat viel niet mee, waar wij op hopen. Ik praat makkelijk over mijn geloof, maar dat is niet voor iedereen zo. vertelt Daniëlle. In oktober ging hun Daarom zit er bij onze producten ook altijd een webshop FairRebel online. Op de kaartje met daarop uitleg bij de tekst. We heb- ben voor Engelse teksten gekozen, omdat we T-shirts en sweaters van biologisch een internationale droom hebben. Onze web- katoen staan teksten als ‘How He site heeft de url FairRebel.com gekregen, in plaats van .nl. We hebben ontzettend veel loves me’, ‘Seventy x 7’. ‘So I send plannen. Nu hebben we nog alleen basispro- you’ en ‘He lived among us’. ducten, maar ik zie ook colberts, vestjes, jasjes, mooie jurken en toffe sokken voor me.’

Waarom een christelijke en eerlijke Christenen staan niet bekend om mili- kledinglijn? euvriendelijk gedrag. Is het slim om ‘Ik vertel graag over Jezus Christus, maar een geloof te koppelen aan duurzaamheid? gesprek aangaan is niet altijd eenvoudig. Als je ‘Ik ben niet bezig met de vraag of het handig is. iets bij je hebt wat vragen oproept, komt het Tjeerd en Daniëlle Rebel. ‘Een groot deel van ons spaargeld zit in de webshop.’ Ik geloof vooral dat christenen hierin voorop soms als vanzelf naar je toe. Zo werkt het bij- mogen lopen. Misschien helpen de teksten om voorbeeld met de kleine tatoeage die ik op stil te staan bij je gedrag en de plekken waar je mijn pols heb. Daar staat ‘Filia Dei’ en dat bete- komt. Vanuit marketing oogpunt wellicht niet kent ‘dochter van God’. Zoiets zocht ik ook in Hoe weten jullie zeker dat jullie pro- maar dat is voor ons geen reden om maar niet slim, omdat we een kleine doelgroep bedienen. kleding, maar ik vond het niet. Of shirts hebben ducten milieuvriendelijk en niet door te beginnen.’ Maar wij geloven erin en willen daarom niet heel opzichtige teksten of de herkomst van de onderbetaalde arbeiders of kinderhan- rekenen met ‘aardse cijfers’. We geloven dat stof is niet duidelijk. Als je een eerlijkere we- den zijn gemaakt? Hoe zit het met de katoenproductie? fair en duurzaam heel goed passen bij het reld wilt, dan raakt dat ook je kledingkast. Je ‘Het is heel ingewikkeld om dat uit te zoeken. ‘We letten op certificering en vragen ook hierin evangelie. God heeft een mooie aarde gescha- kunt geen bijbeltekst zetten op een shirt waar- Er zijn zoveel keurmerken. Het duurde daarom zo ver mogelijk door. En ik leer steeds bij. Zo pen en heeft de mensen lief. Daar moeten we voor een ander is uitgebuit. Wij willen dat het twee jaar voordat we online gingen. We stellen zag ik in het televisieprogramma Genaaid dat zuinig op zijn.’ product van katoenbol tot het kledingstuk eer- bij elke stap in het proces zo veel mogelijk vra- het zwart verven van katoen heel milieuon- lijk is.’ gen en spreken met de mensen die de projec- vriendelijk kan zijn. Door nieuwe inzichten Is het niet raar om geld te verdienen ten waar onze kleding gemaakt wordt, bezocht blijft ons product in beweging.’ aan een geloof dat genade predikt? Jullie hebben van jullie achternaam hebben. Het zou mooi zijn om te gaan kijken, ‘Het evangelie is gratis, maar brood niet. We een bedrijfsnaam gemaakt. Wat willen maar dat is nu nog niet haalbaar. De T-shirts Waarom kiezen jullie niet voor garen verdienen nog helemaal niks. Een groot deel jullie met FairRebel uitdragen? komen uit India, via het Chetna Organic & Fair van gerecyclede kleding uit Nederland? van ons spaargeld zit in de webshop en ons in- ‘Wij geloven dat Jezus in zijn tijd op een pittige, Trade Cotton-project. De sweaters worden in ‘Daar kijken we ook naar, maar de arbeidskos- komen komt uit ons christelijke gastouderbu- rebelse manier tegen de gevestigde orde in- fair fabrieken in Bangladesh gemaakt. De arbei- ten zijn in Nederland veel hoger, wat weer con- reau. Het is wel de bedoeling dat FairRebel ging. Hij kwam op voor mensen die weerloos ders hebben normale werktijden, bouwen pen- sequenties heeft. Ook op dit vlak leer ik steeds winstgevend wordt. Om nieuwe dingen te kun- en zwak waren en hulp nodig hadden. Wij wil- sioen op en krijgen doorbetaald bij ziekte. Ver- bij. Ik weet nog lang niet alles.’ nen ontwikkelen, moet er verkocht worden. Ik len op onze manier vanuit Zijn liefde en genade der wordt de fabriek geregeld onaangekondigd geloof niet dat iemand er een probleem mee strijden tegen ongerechtigheid. Daarnaast be- bezocht door controleurs. We proberen zo fair Hoe kwamen jullie aan de teksten die heeft dat wij op een eerlijke manier onze bo- tekent Rebel ‘opstandeling’. En dat is Jezus ook mogelijk te zijn en doen geen concessies. We op de sweaters en shirts staan? terham willen verdienen. We voelen ons geze- letterlijk. Hij stond op uit de dood. Wij willen hebben in het voortraject heel vaak ‘nee ge- ‘We hebben ze vooral uit de Bergrede gehaald. gend dat deze uitdaging op ons pad kwam, een beweging op gang brengen van mensen die zegd’ omdat we geen duidelijkheid kregen. We wilden teksten die te cryptisch zijn om er maar we hoeven er niet rijk van te worden.’ zelf een ‘FairRebel’ willen zijn.’ Honderd procent garantie geven kan niemand, zomaar op te staan en die je niet zou vinden bij ▶▶ meer informatie: fairrebel.com

De T-shirts van FairRebel. 12 nd leven woensdag 6 februari 2019 creatief

Sleutels netjes opbergen? Zo doe je dat.

Gerlinde Sikkema beeld Gerlinde Sikkema Alle sleutels aan de wand

Hoe berg je reservesleutels op een handige ma- nier op? Ik was al een tijdje op zoek naar een oplossing om ze overzichtelijk een plekje te ge- ven. Toen ik deze drukknopen met schroef in handen kreeg, was het idee geboren. De druk- kers vastzetten in de sleutellabels en dan be- vestigen in een kast die zich hier prachtig voor leent. Ik ben er blij mee!

Voor de duidelijkheid: in de uitleg noem ik het onderdeel van de drukknoop waar de schroef in zit ‘drukker’ en het onderdeel dat je in het sleutellabel vastmaakt ‘drukknoop’.

stap 1: In de kast teken je de punten af waar je de drukkers wilt vastschroeven. Het aftekenen is belangrijk. Doe je dit niet, dan hangen de sleutels niet mooi op een rij. Wanneer je de drukkers in Alle sleutels overzichtelijk aan de muur. het hout schroeft, is het ook van 1 belang dat je ze er goed recht in schroeft. Heb je geen houten on- dergrond om de drukknopen in vast te maken, dan zou je bijvoorbeeld eerst een houten foto- lijst, of plank als ondergrond op de muur kun- nen bevestigen.

stap 2: Ik heb de kant-en-kla- re sleutellabels gebruikt als han- ger om de drukknoop in te beves- tigen. Leg de twee onderdelen in het rondje van het label en knijp ze met een speciale tang, om drukknopen mee te bevestigen, 2vast in het label. Je zou ook zelf een label kunnen maken van bij- stap 3: Je kunt de drukknopen voorbeeld een reepje leer. Rijg het leer door natuurlijk in nog veel meer mate- materiaal een sleutelring en maak het uiteinde vast met rialen bevestigen. Ik had nog een een knoop en je drukt hem vervolgens zo op de etui dat mooi op de plaats onder ▶ drukknopen met schroef drukker in het hout. de sleutels bevestigd kon worden. (naaimachine/fournituren winkel) Dus ook in het etui de drukkno- ▶ bevestigingstang pen vastgemaakt met de tang. De ▶ sleutellabels 3plaats waar de drukker met ▶ etui schroef moet komen bepaald en ▶ schroevendraaier de drukker vast geschroefd. Tot slot heb ik het etui met de drukknopen op de drukkers vastgemaakt. Op deze manier kun je van alles bevestigen op hout. Ik vind deze drukknopen super. En heb nog ideeën genoeg om ze te gebruiken. ■ 13

woensdag 6 februari 2019 nd leven digitale trends

apps Reinier Zoutendijk beeld nd Een echte droomwereld Eigen stickers

Je hebt geleerd om je dromen te controle- De game lijkt een beetje op de film Incep- Sinds kort kun je op WhatsApp ook stic- ren, en in het begin leek dat geweldig. Je tion, waar mensen ook leven in hun dro- kers naar elkaar sturen. Daarvoor kun je kon vliegen door alleen maar te denken men en daaruit moeten zien te ontsnap- putten uit de enorme voorraad die stan- dat je vliegt; de wereld lag voor je open. pen – of juist niet. Door puzzels op te daard in de app zit, maar je kunt ook heel Maar inmiddels begin je jezelf te verlie- lossen en logisch na te denken ontrafel je makkelijk je eigen stickers maken. Op de zen in de illusies en kun je niet meer on- steeds meer van de illusies in het spel. iPhone doe je dat bijvoorbeeld met Stic- derscheiden wat echt is en wat een Het is een leuk denkspel met een goed ker Maker Studio, maar voor Android te- droom. In Radiant One is het aan jou om verhaal, maar nooit te moeilijk om in vast lefoons zijn er ook veel vergelijkbare dit raadsel op te lossen: hoe zorg je er- te lopen. apps met dezelfde functionaliteit. In de voor dat je grip krijgt op de werkelijkheid app maak je een set aan waar je foto’s in plaats van te leven in een droomwe- aan toevoegt. Deze kun je vervolgens uit- reld? Door op het scherm te tikken be- Radiant One snijden: als je een foto van een boom in weeg je en gebruik je voorwerpen zoals een weiland hebt kun je makkelijk alleen een deurknop, boek of zet je je wekker. geschikt voor iOS. gratis de boom uitsnijden. Dat is dan het enige wat er op je sticker te zien is. Je kunt zo- veel stickers en sets maken als je maar wilt. Door deze vervolgens in WhatsApp te laden – dat doe je met één tikje – kun je je gesprekken opleuken met je eigen stickers. Alles is geschikt voor een stic- ker: een selfie, een bord eten, een auto of foto’s van je kinderen. En het staat een stuk leuker en gezelliger dan een ‘gewo- ne’ foto sturen. Je persoonlijke set stic- kers kan dan ook makkelijk door anderen worden gebruikt, bijvoorbeeld in een groepsgesprek.

Sticker Maker Studio. Geschikt voor iOS, veel vergelijkbare apps voor Android.

Sticker Maker Studio

Geschikt voor iOS, veel vergelijkbare apps voor Android

game Marieke Westerterp beeld nd

Lego Super Villains Tijdens het spelen benoemde ik dat het mij een slecht gevoel gaf om de schurk te spelen. Dit is Warner Bros Games, Ps4, Xbox One, Switch, geen goed voorbeeld voor mijn kinderen. Lie- vanaf 50 euro, 7+ ver inspireer ik hen om als superheld de wereld Beoordeling: ★✩✩✩✩ te redden en mee te leven met de mensen om Geweld: ▵▵▵▴▴ hen heen. Mijn dochter zei toen heel scherp: ▶▶ https://chaos-is-coming.wbgames.com/ ‘Nou, mama, dan zet je het toch uit.’ Een goed advies. Met Super Villains betreden de Lego-games een nieuwe weg: voor het eerst speel je met de boosaardige karakters zoals Joker, Harley moraal Quinn, Captain Cold en talloze anderen. Wat Super Villains anders maakt dan de andere games is de onderliggende moraal. In de an- In de wereld van Arkham City probeert een dere games bestreed je het kwaad. Nu wordt nieuwe groep superschurken de macht over te met veel enthousiasme voorgedaan hoe je ego- nemen van de Justice league, de groep super- istisch en gemeen kan zijn. De reclame rond de helden die strijden voor rechtvaardigheid. De game prijst aan: ‘het is goed om slecht te zijn’. oude superboeven verenigen zich om de nieu- De kinderen, die deze games spelen, vormen in we superschurken te verwijderen en de macht deze fase hun moraal. Deze game laat precies over de wereld over te nemen. De game mixt gen zich op nieuwe boosaardigheid. Niet alleen en de inhoud van de Lego-games wordt met het tegenovergestelde zien van wat je als talloze superhelden uit de DC Universe-strips in het verhaal maar ook in talloze namen als de deze game verder vergroot. ouders je kind wilt leren. die al vanaf 1940 verschijnen. En ook de ‘prins van de criminaliteit’. Super Villains is net zo speelbaar als elke andere Het is jammer dat de keuze tussen goed en nieuwste films van Warner Bros zoals Aqua- Lego-game: een mix van puzzels, gevechten en kwaad bij deze game al door de makers ge- man en Shazam! krijgen via extra downloads grappen. Het veelvuldig schoppen tegen lego- maakt is en dat de gamer daarin mee moet. In een plekje in de game. Journalist Loïs Lane van groot gat bouwwerkjes leidt tot meer muntjes en de diverse andere games tellen de morele keuzes Superman probeert te ontrafelen wat er aan de Super Villains krijgt van PEGI een leeftijdskeu- kans om zelf iets nieuws te bouwen. De op- wel mee in het verhaal. Bij Lego Super Villains hand is. Zo volgen er diverse plottwisten met ring van zeven jaar en ouder. Dit instituut kijkt bouw van Super Villains is goed, de humor zit er mag de gamer pas helemaal aan het eind be- natuurlijk Lex Luthor als slechte genius. vooral naar visuele factoren: wordt er geschopt weer lekker in, alhoewel er een paar foutjes in slissen of ze zich bij de goede superhelden of De gamer speelt in deze Lego-game een kwaad- tegen realistisch uitziende mensen? Is er bloed zaten. bij de superschurken wil aansluiten. aardige rol. Je helpt criminelen te ontsnappen te zien? Inderdaad, dat zit niet in deze game. Is Ook deze Lego-game is gemaakt om samen te Super Villains draagt niet positief bij aan de mo- uit een donkere gevangenissen waarin sirenes het dan geschikt voor kinderen van zeven jaar spelen waarbij je elkaars superkrachten moet rele opvoeding van je kind, waar een game als loeien. Je breekt in bij laboratoria. De misdaad en ouder? Ik vind van niet. Het gat tussen hoe gebruiken om verder te komen. Net als bij Lego Lego Incredibles dat wel deed. Daarmee is War- wordt verheerlijkt, de superschurken verheu- positief ouders denken over de Lego-speelsets Incredibles speelde ik de game met mijn kids. ner Bros op het verkeerde pad. ■ 14 nd leven woensdag 6 februari 2019

tips advertenties tarief € 5,78 per regel; tekst wordt achterelkaar doorgezet; opgave via ndadvertenties.nl vacatures nd.nl/vacaturebank activiteiten om 11:00 uur zal ter hoogte van het adres Spoorstraat 7 van het adres Lijsterhof 7 te te DELDEN in het openbaar Deze vacatures stonden ■ algemeen OUDERKERK AAN DEN IJSSEL in worden verkocht een Contact met een asielzoeker het openbaar worden voertuig, merk VOLVO, type afgelopen week in de krant Laat je inspireren en verkocht een voertuig, merk V70; CROSS COUNTRY AUT., ontmoet anderen bij OPEL, type ASTRA SPORTS met kenteken 82HRJZ. De trainingsdag van stichting TOURER, met kenteken verkoop wordt gehouden bij ▶ Pastoraal Werker Gave ‘Samen onderweg’. JG147J. De verkoop wordt opbod en tegen directe GKV Sint Jansklooster-Kadoelen Sint Jansklooster Zaterdag 9 februari in gehouden bij opbod en betaling. GGN Amersfoort. Info en tegen directe betaling. GGN Gerechtsdeurwaarders ▶ Stafmedewerker P&O aanmelding via www.gave. Gerechtsdeurwaarders (mapnr. 24725359). Kijk op: GSR Rotterdam nl/trainingsdag. (mapnr. 25144619). Kijk op: www.gerechtsdeurwaarders ▶ Directeur www.gerechtsdeurwaarders veiling.nl. Guido via Pandion Partners Arnhem gerechtelijke veiling.nl. ■ publicaties ■ VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op ▶ Bestuursleden VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op donderdag 07 februari 2019 Verre Naasten Zwolle ■ algemeen donderdag 07 februari 2019 om 12:30 uur zal ter hoogte ▶ Lid raad van toezicht VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op om 11:00 uur zal ter hoogte van het adres Rekkenbrink Stichting Christelijke Zorgorganisatie Norschoten Barneveld donderdag 07 februari 2019 van het adres Hengelolaan 58 te ENSCHEDE in het om 10:00 uur zal ter hoogte 252 te ‘S-GRAVENHAGE in het openbaar worden verkocht ▶ Predikant van het adres Leerdamhof openbaar worden verkocht een voertuig, merk OPEL, De Akker GKV Gees Gees 68 te AMSTERDAM ZUIDOOST een voertuig, merk type ZAFIRA-A; Z1.6XE, met ▶ Directeur in het openbaar worden VOLKSWAGEN, type 9N, met kenteken 20PXJV. De verkoop De Oranjeschool via Prohles Katwijk verkocht een voertuig, merk kenteken 59ZGJV. De wordt gehouden bij opbod VOLKSWAGEN, type CADDY SDI verkoop wordt gehouden bij en tegen directe betaling. ▶ Voorzitter Raad van Toezicht | Lid Raad van Toezicht 47 KW, met kenteken opbod en tegen directe GGN Gerechtsdeurwaarders Sprank via Klaus Schmitt & Partners Zwolle 04BHPR. De verkoop wordt betaling. GGN (mapnr. 23009249). Kijk op: ▶ Intercultureel Missionair Kerkelijk Werker gehouden bij opbod en Gerechtsdeurwaarders www.gerechtsdeurwaarders Morgensterkerk Den Haag tegen directe betaling. GGN (mapnr. B0003598). Kijk op: veiling.nl. Gerechtsdeurwaarders www.gerechtsdeurwaarders ▶ Regioconsulent Midden/Zuidoost | Regioconsulent Noord (mapnr. 23693362). Kijk op: veiling.nl personeel Dit Koningskind Utrecht www.gerechtsdeurwaarders ■ ▶ Specialist Ouderengeneeskunde veiling.nl. VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op ■ zorg Talma Urk ■ donderdag 07 februari 2019 De Hoop Schilders zoekt VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op om 10:00 uur zal ter hoogte cliënt begeleidende ▶ Onderwijsadviseur | Secretaresse donderdag 07 februari 2019 van het adres Benjamin W. schilder. werkvisiedehoop.nl Driestar Educatief Gouda om 10:00 uur zal ter hoogte ter Kuilestr 332 te ENSCHEDE van het adres Hoogveen 26 in het openbaar worden vraag en aanbod te ‘S-GRAVENHAGE in het verkocht een voertuig, merk openbaar worden verkocht VOLKSWAGEN, type GOLF, met ■ goud en zilver Kijk voor meer informatie op een voertuig, merk OPEL, kenteken GR416V. De VERZILVER nu uw oude goud. www.nd.nl/vacaturebank type CORSA, met kenteken verkoop wordt gehouden bij T.k.gevr: (oude) gouden 39KXN9. De verkoop wordt opbod en tegen directe sieraden, gouden tientjes, ▶ Uw vacature ook in het Nederlands Dagblad? gehouden bij opbod en betaling. GGN Krugerranden e.a. gouden tegen directe betaling. GGN Gerechtsdeurwaarders en zilv. munten, baartjes ▶ Neem contact op met de advertentieafdeling Gerechtsdeurwaarders (mapnr. 24663482). Kijk op: zilver en goud, muntverzam. (mapnr. 3462809). Kijk op: www.gerechtsdeurwaarders etc. Kevelam Garderen 0577- www.gerechtsdeurwaarders veiling.nl. 461955 lid NVMH Advertentieafdeling Nederlands Dagblad veiling.nl. ■ E-mail: [email protected] ■ VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op Telefoon: 088 1 999 999 VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op donderdag 07 februari 2019 donderdag 07 februari 2019 om 12:30 uur zal ter hoogte

nd.nl/vakantieservice Uw gegevens: voorletter(s)/naam:

straat: huisnr.:

postcode: plaats: Vakantie? telefoon (vast): telefoon (mobiel): Wat doen we e-mail:

met de krant? Ik/wij gaan op vakantie van t/m:

Uw keuze:

▶ Bezorgen op een ander (vakantie)adres □ Bezorgen op een ander (vakantie)adres ▶ Bezorging stoppen, bonnen voor gratis krant voorletter(s)/naam: Op te halen bij elk verkooppunt in Nederland waar nd © verkrijgbaar is. evt. nummer/kamer/plaats: Kijk voor verkoopadressen op nd.nl/losseverkoop. straat: huisnr.: ▶ Bezorging stoppen postcode: plaats: Deze mogelijkheden gelden alleen voor een periode van minimaal 1 week. land: De digitale krant blijft altijd beschikbaar. Bij bezorging stoppen wordt de eerstvolgende betaling opgeschoven met □ Bezorging stoppen, bonnen voor gratis krant het aantal dagen dat de krant niet bezorgd wordt. Bezorging in het buitenland is op eigen risico en kost in Europa € 3,30 en □ Bezorging stoppen buiten Europa € 3,50 per dag. ▶ Vul de bon in of geef de wijziging door via nd.nl/vakantieservice ▶ Deze bon minstens twee weken voor uw vakantie opsturen naar: Nederlands Dagblad Vakantieservice, Postbus 2085, 3800 CB Amersfoort 15

woensdag 6 februari 2019 nd leven romans

De Amerikaanse rassenscheiding blijft auteurs boeien. Misschien wel omdat het er nog steeds is.

Marianne Hoksbergen beeld facebook ‘Mattie was nooit echt van mij’

Liefde tussen een rijk, blank meisje en een zwarte slavin. Het kan, laat over de auteur

Laila Ibrahim zien in haar prachtige Laila Ibrahim woont met haar gezin in debuutroman De eerste krokus. de Amerikaanse staat Californië. Voor- dat ze koos voor een schrijfcarrière is ze directeur geweest van de Children Op 14 april 1837 wordt de zwarte slavin Mattie and Family Ministries bij de First Uni- wreed weggehaald bij haar baby, Samuel. Op tarian Church in Oakland. Haar erva- de plantage Fair Oaks in Charles City, Virginia, ring als muliticulturele -ontwikke- is de vrouw des huizes, Ann Wainwright, bezig lingspsycholoog gaf haar inspiratie te bevallen. Als de kleine Elizabeth geboren is, voor het verhaal over Mattie en DeDtkk eerste krokus moet zij gevoed worden en dat doen deftige L izbeth, haar debuutroman (2010). Laila Ibrahim (vert. Hilke Makkink). dames natuurlijk niet zelf. Mattie wordt ge- KokBoekencentrum Uitgevers, Utrecht haald om de kleine de borst te geven, ook al is 2019. 303 blz. € 19,99 zij daardoor gedwongen haar eigen kindje ach- ter te laten in de slavenhutten. Zo wordt de kleine Lizbeth groot dankzij Mat- ties melk, wiegeliedjes en liefde. Want ondanks vrouw van de plaatselijke society zal worden. waarschijnlijk met dezelfde snelheid bewust het feit dat de slavin aanvankelijk het kleine Maar dan ziet ze iets gebeuren waardoor haar als waarmee de melk uit haar borsten kwam. witte mensje haat dat haar weggerukt heeft bij besluit aan het wankelen wordt gebracht. Hoewel mijn familie haar ‘bezat’, hoewel mijn haar jongetje, gaat ze steeds meer om Lizbeth hele leven om haar draaide, lag haar grootste geven. En het meisje houdt meer van Mattie liefde elders. En dus werd haar troostende aan- dan van haar koele, afstandelijke moeder. Aan onderkoeld wezigheid altijd begeleid door de angst dat ik Lizbeths warme plekje bij haar verzorgster Er zijn al heel wat romans verschenen over de haar op een dag kwijt zou kunnen raken.’ komt een eind als er een broertje geboren slavernij in de zuidelijke Verenigde Staten. Dit Liefde, warmte en toch afstand door geboorte wordt dat ook de borst moet krijgen. En als boek hoort in het rijtje ‘goed en lezenswaardig’ en plek in de samenleving staan centraal in het Mattie na jaren een ingrijpend besluit neemt, Laila Ibrahim thuis. Laila Ibrahim vergast haar lezers niet op boek. Opgegroeid in een Scarlett O’Hara-achti- bezorgt dat Lizbeth voor de tweede keer groot uitgebreide melodramatische scènes. Niette- ge omgeving (Gejaagd door de wind) laat Liz- verdriet. min lopen de rillingen over je rug bij de soms beth zich makkelijk meevoeren door de blanke, De dochter van de plantage-eigenaar komt, in haast onderkoelde manier waarop ze beschrijft superiore wind die er waait. En waar Mattie de tijd dat ze groeit naar de volwassenheid, Haar ouders hebben al een kandidaat voor haar hoe zwarte mensen worden behandeld. De uiteindelijk terechtkomt, ze is en blijft zwart. steeds verder af te staan van het leven in de op het oog: Edward Cunningham, de beste par- kracht van deze roman schuilt in de wijze Rassen zijn gescheiden, tot op de dag van van- slavenkwartieren. Japonnen, kapsels, bals, tij in de wijde omgeving. Lizbeth stort zich met waarop de auteur intermenselijke verhoudin- daag. Niet alleen in de Verenigde Staten van picknicks en feestjes houden haar bezig als op- overgave op de voorbereidingen op het huwe- gen in beeld brengt. ‘Mattie was nooit echt van Amerika. Desondanks is liefde mogelijk. Altijd maat naar het moment dat ze zal trouwen. lijk, waardoor ze met stip de belangrijkste gast- mij’, schrijft Lizbeth. ‘Daarvan werd ik me en overal. ■ recensies Marianne Hoksbergen en Linda Stelma

Anker in de storm zussen D’Aplièse, gaat na de dood Lynn Austin (vert. Carola van der van haar adoptievader, Pa Salt, Kruk-de Boer). KokBoekencentrum aan het werk in Schotland. Op het Uit., Utrecht 2018. 447 blz. € 24,99 landgoed van arts Charlie Kinnaird gaat ze een project uitvoeren dat Anna Nicholson is rijk, begin twin- wilde Schotse katten weer terug tig en staat op het punt om te moet brengen in de natuur. Op het trouwen met William Wilkinson. terrein woont een oude zigeuner, Het is het jaar 1897 en de gebeur- Chilly, die haar zegt terug te gaan tenissen spelen zich af in Chicago. naar haar oorsprong. Die ligt in de Grotendeels dan tenminste. Want buurt van het Spaanse Granada, in in de Amerikaanse plaats Holland de grotten van Sacromonte, waar wonen ook nog familieleden van ooit een grote zigeunergemeen- Anna. Ze is geadopteerd en heeft dere over Gods rol in pijn en ver- het Engelse dorpje Ivy Hill ligt in mes prachtige japonnen, hoedjes schap gevestigd was. Langzaam niet al te lang geleden ontdekt dat driet, en over geloofstwijfel. En de winkel. Wie wil weten hoe het en sjaals te verkopen. Maar is ze maar zeker komt Tiggy erachter haar biologische oma nog leeft en hoewel het verhaal wat stroef op verder gaat met de drie vriendin- wel wie ze zegt dat ze is? Hoe dat waar nu echt haar wortels liggen. in Holland woont. Daar is ze ook gang komt, vlieg je later door de nen Jane, Mercy en Rachel, moet allemaal moet aflopen, vertelt Dan moet ze een moeilijke keus een poosje geweest en daar heeft hoofdstukken heen en leg je het dit boek natuurlijk lezen. Klassen in deze superromantische, maken: Spanje of Schotland. ze Derk ontmoet. Derk is een lan- boek als het uit is, met een heer- Het is 1821. Rachel is gelukkig met positief christelijke roman. (MH) Opnieuw heeft Lucinda Riley ge- ge, knappe man en Anna en hij lijk gevoel weg. Deze roman is een Sir Timothy en haar nieuwe biblio- zorgd voor honderden bladzijden kunnen het heel goed met elkaar los te lezen vervolg op Dochters theek, en Jane met haar herberg, heerlijk romantisch leesvoer, die vinden. Toch twijfelt Anna niet van de kust. (LS) maar ze aarzelt of ze zal trouwen Maan je meenemen van de Schotse aan haar keuze voor de welgestel- met de charmante Gabriel. Mercy Lucinda Riley (vert. Dieuwke van der sneeuw naar de zinderende hitte de William. Dat huwelijk kan het is haar school kwijt en, erger, haar Veen, Erica Disco en Kees van Weele). van Granada. Een verslavend ver- faillissement van haar vader voor- De bruid van Ivy Green geliefde pupil Alice. Bovendien Xander Uitgevers, Amsterdam 2019. haal over liefde, bedreiging en komen. Maar Anna kan niet meer Julie Klassen (vert. Lia van Aken). voelen zij en tante Matty zich gast 607 blz. € 21,99 ontrouw in het heden tot dezelfde aarden in het luxueuze leventje. KokBoekencentrum Uitgevers, 2019. in eigen huis sinds broer George menselijke deugden en ondeug- Heel voorzichtig verzet ze zich. Dat 464 blz. € 23,99 en zijn zure vrouw Helena in Ivy Maan is de titel van het vijfde deel den in het verleden. En passant wordt haar niet in dank afgeno- Cottage zijn komen wonen. Dan in de inmiddels bekende serie De krijg je het een en ander mee over men. Er wordt geroddeld en Anna Liefhebbers van Julie Klassen kun- verschijnt de bijzondere madame zeven zussen van Lucinda Riley. de Spaanse burgeroorlog en de komt in een lastig parket. nen hun hart ophalen, want het Victorine – uit Parijs – op het to- Natuurliefhebster en veganist Tig- zigeunerwereld vol gitaarmuziek Anker in de Storm gaat onder an- derde deel van haar trilogie over neel. Zij is van plan de dorpsda- gy, de vijfde van de geadopteerde en flamencodansen. (MH) ■ 16 nd jong woensdag 6 februari 2019

Auke van Eijsden meer beeld wikimedia lach van weten de dag

Kerstbestanden Moeder: ‘Waar is je rapport? Dat zou je vandaag toch meekrijgen?’ Een van de gruwelijkste oorlogen die ooit in Zoon: ‘Ja, maar ik heb Europa werden gevoerd, was de Eerste het even aan Bas Wereldoorlog. Maar temidden van die ellende vierden de vijanden samen Kerst. meegegeven, want die wilde zijn vader laten In de Eerste Wereldoorlog vochten de Duitsers schrikken!’ (en nog enkele landen) tegen onder andere Bel- gië, Frankrijk en Engeland. In het zuidwesten van België waren de gevechten misschien wel het hevigst. Er werd daar enorm veel gevochten moois: vanuit de Duitse loopgraven klonk ge- anden werden even vrienden. Britten, Fransen en honderdduizenden soldaten stierven, maar zang. Stille nacht, Heilige nacht. Boven de Duitse en Belgen ontmoetten de Duitsers tussen de beide legers kwamen nauwelijks vooruit. De ge- loopgraven verschenen kerstbomen, kaarsjes en loopgraven in. vechten vonden plaats vanuit loopgraven. Dat is lampionnen. Ze dronken met elkaar, lieten foto’s zien van hun Ken jij ook een goede mop? een uitgegraven gang waarin soldaten schuilen De Britten keken daar vreemd van op, maar von- familie en wensten elkaar een goed kerstfeest. E-mail ‘m naar [email protected] en zet voor de geweren van de tegenstander. den het erg mooi. Na een tijdje gingen ze mee- Op sommige plaatsen werd de dag erna zelfs ge- in het onderwerp ‘mop’. In de kerstnacht van 1914 was de oorlog bijna doen. Er werden dingen geroepen, en voorzich- voetbald. een halfjaar bezig. Rond de Belgische stad Ieper tig kwamen een paar soldaten uit beide De ‘kerstbestanden’ breidden zich uit en duur- was het leven in de loopgraven vreselijk. Het was loopgraven naar boven. den tot Tweede Kerstdag, op sommige plekken ijskoud, overal liep ongedierte en het stonk er Normaal werden ze gelijk doodgeschoten door zelfs tot na de jaarwisseling. Daarna was het naar dode soldaten. Toen gebeurde er iets de vijand, maar niet op deze kerstnacht. De vij- weer oorlog, en werden vrienden weer vijanden.

huis van Lot belle Belle beeld istock

Sophia Geuze Wanneer ben je een #fitgirl? Dolfijn-banaan

Wanneer verdient je instapost de #fitgirl? Meester Daan is een week bij Lot Moet je dan iedere dag sporten, gezonde in de klas geweest. Eigenlijk is smoothies drinken met bizarre combina- Daan geen meester, maar een ties aan groenten en fruit, bananenpan- stuffelstagaire. Hij komt kijken of nenkoeken eten, havermout een nachtje laten staan, speltbrood kiezen en quinoa hij meester wil worden. leren uitspreken? Dat klinkt best vermoei- De eerste dag heeft hij alleen end allemaal. gekeken wat de juf deed. De tweede dag heeft hij de klas een fit, fitter, fitst … nieuwe tafel geleerd. En zo Het beeld dat ik van de fitgirl heb, lijkt mocht hij elke dag iets anders niet per se op mijn eigen spiegelbeeld. Ik doen. Hij deed het heel goed. bedoel, ik heb geen volle haardos, über- strak lijf of altijd een goede ‘strike a pose’ Vandaag is het meester Daans paraat zeg maar. Oh ja, en ik eet liever laatste dag in de klas. Tijdens de chocola dan spinazie. Maar klopt mijn pauze trakteert hij. Iedereen beeld wel? Ik vraag het aan fitgirl Wendy krijgt een banaan en een druif. Vos, eigenaar van Own It. Zij zegt: ‘Interes- Meester Daan heeft van de ba- sante vraag. Want is een fitgirl per defini- nanen dolfijnen gemaakt. Het tie iemand met een strak lijf? Ik vind dat een fitgirl de beste versie van jezelf is, voldoende sporten. ‘Zorg ervoor dat je de gaat. Neem eens een proefles en check stuk dat normaal aan de tros zit, binnen de gezondheidsnormen.’ juiste voeding krijgt. Niet te weinig en niet waar jij blij van wordt. Wendy: ‘Laat je niet heeft hij opengesneden. Het lijkt Dat klinkt goed! Een fitgirl is dus gewoon teveel. Genoeg vezels, eiwitten en vetten. leiden naar een ideaalbeeld, maar vind je net de bek van een dolfijn. Aan een fitte girl. Het gaat dus niet om je kle- Wees niet bang voor vetten, deze zijn goed eigen ideaalbeeld.’ de zijkant heeft hij oogjes gete- dingmaat of sporty outfit. Iedereen kan voor je hormonen. Wees ook niet bang kend. En in de bek van de dolfijn een fitgirl zijn. Maar hoe word je dat? voor koolhydraten, die hebben je spieren you are beautiful zit een druif. Wendy: ‘Ik denk met name voelen waar jij en organen namelijk nodig. En eiwitten Hoeveel je ook beweegt en hoe gezond je je goed bij voelt en weten welke voeding zorgen voor de opbouw van cellen.’ ook eet, we passen gewoon niet allemaal ‘De snuffelstage zit erop’, zegt en beweging daarbij nodig is.’ Wendy: ‘Blijf vooral genieten. Word je be- in maatje 36. ‘Natuurlijk behoud je altijd je meester Daan. ‘Daarom voor Nu heb ik in Het Genesis Dieet gelezen dat wust van wat je doet en wat het betekent bouw’, zegt Elyna. ‘Iemand met brede iedereen wat lekkers.’ veel van ons eten je maag wel vult, maar voor je lichaam.’ Er is dus niets mis met af heupen zal altijd bredere heupen houden. ‘Gaat u meester worden?’ willen niet echt voedt. Ons voedsel wordt zo be- en toe een lekker stuk chocola. Gelukkig! Kijk naar Beyoncé, Kardashian en JLO.’ En de kinderen weten. werkt dat het wel lang houdbaar is, maar Bewegen is goed voor je en sporten doe je daar is dus niets mis mee. Een echte fitgirl ‘Dat hangt van jullie af’, zegt niet per se goed. Eten uit pakjes en zakjes vooral omdat je dat leuk vindt. Bedenk vindt het gewoon belangrijk om goed voor is dus niet zo gezond. En uit ervaring weet eens hoeveel je al beweegt op een school- zichzelf te zorgen. En voor God hoef je ook meester Daan. ‘Vinden jullie dat ik dat iedere pauze een roze koek ook niet dag. Je sjouwt met je tas, je fietst door echt geen sixpack te hebben. Hij heeft je ik ben geslaagd.’ het beste idee is. Maar wat dan wel? weer en wind en moet flink doortrappen gemaakt en vindt jou prachtig. ‘Ja’, roept iedereen. om op tijd te komen. En je rent trap op en ‘En voor traktatie krijgt u een eet jezelf fit af en meterslange gangen door. Enig idee ▶▶ Dit artikel komt van het meidenblog tien’, zegt Lot. De Schijf van 5 geeft natuurlijk inspiratie hoeveel stappen je dan zet? huisvanbelle.nl. Hier vind je iedere week voor voedzaam eten. Elyna is vitaliteits- Heb je een sportief doel? Kies dan voor nieuwe blogs over verschillende onderwerpen, coach en weet alles over gezond eten en een sport waar je met plezier naartoe net als in hun magazine Belle.