Tập Thể Tác Giả

TẬP THỂ TÁC GIẢ 1. Nguyễn Bình Giang, Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới - Chủ biên 2. Nguyễn Hồng Bắc, Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới 3. Lê Việt Dũng, Học viện Khoa học Xã hội 4. Phạm Minh Hạnh, Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới 5. Phạm Thị Thanh Hồng, Trường Đại học Bách khoa Hà Nội 6. Nguyễn Đình Hoàn, Học viện Tài chính 7. Lê Thị Ái Lâm, Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới 8. Nghiêm Thị Thủy, Học viện Tài chính 9. Trần Thị Thu Thủy, Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới 10. Phan Anh Tuấn, Viện Kinh tế và Chính trị Thế giới LỜI NÓI ĐẦU Trong Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020, Đảng Cộng sản Việt Nam kêu gọi "đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng". Với nhận thức rằng "việc tham gia vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu đã trở thành yêu cầu đối với các nền kinh tế", Đảng đề ra định hướng: "ưu tiên phát triển các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh, sản phẩm có khả năng tham gia mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu thuộc các ngành công nghiệp công nghệ cao, công nghiệp cơ khí, công nghiệp công nghệ thông tin và truyền thông, công nghiệp dược...". Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa – hay nâng cấp ngành – gắn với việc tham gia các mạng sản xuất là một mô hình tăng trưởng đã đã được các nền kinh tế Đông Á theo đuổi để nắm bắt những thời cơ mà phân công lao động quốc tế theo chiều dọc đem tới cho các nền kinh tế đang phát triển. Hưởng ứng chủ trương của Đảng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020, các tác giả của cuốn sách nhỏ này giới thiệu kinh nghiệm của một số nền kinh tế Đông Á trong nâng cấp ngành bằng cách tham gia mạng sản xuất quốc tế. Trong quá trình nghiên cứu để đưa ra cuốn sách này, các tác giả đã nhận được sự hướng dẫn, góp ý quý báu của các nhà khoa học: GS. TS. Nguyễn Xuân Thắng, GS. TS. Nguyễn Quang Thuấn, PGS. TS. Chu Đức Dũng, PGS. TS. Bùi Quang Tuấn, TS. Nguyễn Thắng, TS. Vũ Hùng Cường, PGS. TS. Nguyễn Thị Hoài Lê, TS. Nguyễn Chiến Thắng, PGS. TS. Phạm Thái Quốc, TS. Nguyễn Duy Lợi, PGS. TS. Nguyễn Thanh Đức, TS. Nguyễn Văn Tâm (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam), PGS. TS. Hoàng Xuân Long (Bộ Khoa học và Công nghệ), PGS. TS. Lê Xuân Bá (Bộ Kế hoạch và Đầu tư). Chúng tôi trân trọng cảm ơn các nhà khoa học nói trên. Thay mặt tập thể tác giả Nguyễn Bình Giang LỜI MỞ ĐẦU Nền kinh tế thế giới đã ở trong tiến trình toàn cầu hóa được hơn ba thập niên. Cùng với tiến trình này, phân công lao động quốc tế đã chuyển từ kiểu theo chiều ngang (mỗi nước một ngành) sang kiểu theo chiều dọc (mỗi nước một công đoạn trong chu trình sản xuất ra một sản phẩm). Gắn với phân công lao động quốc tế kiểu mới theo chiều dọc, buôn bán sản phẩm trung gian nội ngành càng ngày càng chiếm tỷ trọng lớn thêm trong thương mại quốc tế, thấy rõ nhất ở khu vực Đông Á. Các nước đang phát triển muốn công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong bối cảnh như vậy, phải tìm cách tham gia vào phân công lao động quốc tế theo chiều dọc. Muốn vậy, họ phải có "tấm hộ chiếu" là mạng sản xuất quốc tế. Thời gian gần đây, Đảng và Chính phủ Việt Nam cũng nhận thức được sự cần thiết phải thay đổi cơ cấu ngành và tham gia mạng sản xuất quốc tế. Đảng yêu cầu "đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, coi chất lượng, năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh là ưu tiên hàng đầu, chú trọng phát triển theo chiều sâu, phát triển kinh tế tri thức"; nhận định rằng "việc tham gia vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu đã trở thành yêu cầu đối với các nền kinh tế"; và đề ra định hướng: "ưu tiên phát triển các sản phẩm có lợi thế cạnh tranh, sản phẩm có khả năng tham gia mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu...".1 Mục đích của cuốn sách nhỏ này là hưởng ứng một số nhiệm vụ cụ thể mà Chiến lược phát triển kinh tế xã hội của đất nước giai đoạn 2011-2020 đề ra, giới thiệu khung chính sách tham gia mạng sản xuất quốc tế nhằm mục đích thay đổi cơ cấu ngành theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa (hay ngắn gọn là nâng cấp ngành). Hai cơ sở để làm sáng tỏ khung chính sách này là: các lý luận liên quan đến nâng cấp ngành cũng như cơ chế hoạt động của mạng sản xuất quốc tế và các kinh nghiệm thực tiễn của một số nước Đông Á đã thành công. Chương I trong cuốn sách này làm rõ, về lý luận, khung chính sách thay đổi cơ cấu ngành bằng cách tham gia mạng sản xuất quốc tế; đồng thời, xây dựng 1 Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011-2020 của Đảng Cộng sản Việt Nam. 1 khung nghiên cứu về thay đổi cơ cấu ngành của một quốc gia nhờ tham gia mạng sản xuất quốc tế và trả lời ba câu hỏi: Một là, mạng sản xuất quốc tế là gì? Câu hỏi này cần được xem xét từ góc độ mạng sản xuất quốc tế có đặc điểm, cơ chế hoạt động ra sao để các nước đang phát triển có thể tham gia vào mạng và thay đổi cơ cấu ngành. Hai là, thế nào là sự tham gia của một quốc gia vào mạng sản xuất quốc tế? Câu hỏi này cần được xem xét từ góc độ nước muốn tham gia vào mạng sản xuất quốc tế cần có những chiến lược, chính sách, biện pháp như thế nào. Ba là, thế nào là thay đổi cơ cấu ngành bằng cách tham gia mạng sản xuất quốc tế? Câu hỏi này cần được xem xét từ góc độ nước muốn thay đổi cơ cấu ngành bằng cách tham gia vào mạng sản xuất quốc tế cần có những chiến lược, chính sách, biện pháp như thế nào. Các tác giả đã bắt đầu từ việc làm rõ nâng cấp ngành là gì và những nội hàm mới của nó. Những nội hàm mới của khái niệm nâng cấp ngành mà chúng tôi muốn nhấn mạnh là: ngoài việc chuyển từ ngành truyền thống sang ngành hiện đại, chuyển từ công đoạn truyền thống sang công đoạn hiện đại (cao cấp) trong cùng một ngành cũng là thay đổi cơ cấu ngành. Tiếp theo, chúng tôi sẽ làm rõ mạng sản xuất quốc tế là gì. Song, nghiên cứu này khác với các nghiên cứu hiện có ở Việt Nam ở chỗ quan tâm nhiều hơn đến cơ chế hoạt động của mạng sản xuất quốc tế. Điều này xuất phát từ ý đồ tìm hiểu để tham gia được vào các mạng. Tham gia được vào các mạng sản xuất quốc tế đã là bước đầu tiên trong tiến trình nâng cấp ngành. Nếu càng tham gia sâu, càng tiến sang vị trí cung ứng cao hơn hoặc chuyển sang chuỗi cung ứng linh kiện, nguyên phụ liệu cao cấp hơn – nói cách khác là càng được phân công thực hiện các phân đoạn sản xuất tiên tiến hơn của mạng sản xuất – thì nước đang phát triển tham gia mạng sản xuất càng có cơ hội nâng cấp ngành. Trong Chương I, nghiên cứu này sẽ chỉ ra một loạt các chính sách có thể giúp nước đang phát triển, bao gồm nhóm chính sách để thu hút các phân đoạn sản xuất (lần lượt từ phân đoạn dễ dàng đến phân đoạn phức tạp) của mạng sản xuất quốc tế về nước mình, và nhóm chính sách để tăng cường năng lực quốc gia và năng lực của 2 doanh nghiệp tại các nước đang phát triển để làm chủ các phân đoạn đó. Với các chính sách được chỉ ra trong Chương I, nghiên cứu này sẽ tìm hiểu xem các nước Đông Á có thực hiện những chính sách như vậy không; hoặc, các nước đang phát triển Đông Á đã tham gia mạng sản xuất quốc tế như thế nào mà nâng cấp ngành thành công? Câu hỏi này cần được xem xét từ góc độ các nước Đông Á đã có những chiến lược, chính sách, biện pháp như thế nào để thay đổi cơ cấu ngành bằng cách tham gia vào mạng sản xuất quốc tế. Chúng tôi sẽ phân tích các đặc điểm của những mạng sản xuất quốc tế ở khu vực Đông Á, tập trung vào các góc độ như cơ chế tham gia, cơ chế hoạt động, các nút và các liên kết trong mạng. Nghiên cứu này không có điều kiện nghiên cứu rộng rãi, nên tự giới hạn trong phạm vi 3-5, tức là 3 ngành ở 5 nền kinh tế.

Load more