STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

I. Wprowadzenie______3

II.Metodologia opracowania Strategii ______4

2.1 Ramy czasowe opracowania strategii______5

2.2 Przebieg procesu planowania w Gminie Pełczyce ______5

2.3 Okre ślenie horyzontu strategii ______11

III. Diagnoza Stanu istniej ącego Gminy Pełczyce ______11

1. Poło Ŝenie gminy ______11

2. Sytuacja demograficzna ______12

3. Rynek pracy ______15

4. Gospodarka ______17

5. Stan infrastruktury mieszkaniowej ______24

6. Infrastruktura techniczna ______25

7. Infrastruktura społeczno-socjalna ______29

8.Stan środowiska naturalnego ______32

9. Turystyka ______33

10. Pomoc społeczna w aspekcie wyst ępuj ących problemów społecznych w Gminie Pełczyce __ 34

IV. Diagnoza i analiza problemów społecznych ______37

4.1 Badania opinii publicznej ______37

4.2 Problemy społeczne w Gminie Pełczyce ______40

1. Ubóstwo ______40

2. Bezrobocie ______40

3. Osoby niepełnosprawne ______43

4. Przest ępczo ść ______44

5. Sytuacja mieszkaniowa ______44

6. Problemy opieku ńczo-wychowawcze rodzin ______45

1 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

7. Problem uzale Ŝnie ń______48

8. Marazm społeczny ______49

9. Problem zagospodarowania czasu wolnego dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych ______50

10. Osoby starsze i samotne ______50

V. Analiza SWOT ______53

5.1 Uwagi ogólne ______53

5.2 Poziom Integracji Społecznej ______61

VI. Kierunki rozwoju gminy ______62

1.Wizja ______62

2.Misja ______62

3. Zało Ŝenia polityki społecznej ______63

4. Instrumenty polityki społecznej ______63

5. Cele strategiczne ______64

5.5.1. Cel strategiczny 1 Zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy z uwzgl ędnieniem form integracji mi ędzypokoleniowej ______64

5.5.2. Cel strategiczny 2 Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu bezrobotnych i grup marginalizowanych ______66

5.5.3. Cel strategiczny 3 Aktywizacja i wspieranie osób starszych i niepełnosprawnych______68

5.5.4. Cel strategiczny 4 Integracja i promocja lokalnej społeczno ści ______69

5.5.5.Cel strategiczny 5 Promocja zdrowego stylu Ŝycia i działania profilaktyczne______71

VII.Zarz ądzanie, monitoring, ewaluacja Strategii ______84

1. Zarz ądzanie realizacj ą Strategii______84

2. Monitoring Strategii ______85

3. Ewaluacja wdra Ŝania strategii ______86

VIII. Finansowanie Strategii ______87

IX. Promocja Strategii i efektu ko ńcowego______91

X. Zako ńczenie ______92

2 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

I. Wprowadzenie Zmiany, jakie zaszły w Polsce po roku 1989 odcisn ęły znacz ące pi ętno na sytuacji społeczno - ekonomicznej ludno ści. Obserwowanym szybkim procesom modernizacyjnym w niemal Ŝe ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia towarzyszyły burzliwe przemiany w sferze społecznej. Odej ście od egalitaryzmu, bezrobocie, konieczno ść odnalezienia si ę w nowej rzeczywisto ści cz ęsto przerastały mo Ŝliwo ści przystosowawcze poszczególnych jednostek. Spowodowało to zapotrzebowanie na szeroko rozumian ą pomoc społeczn ą dla tych, którzy cz ęsto nie z własnej woli nie mogli skorzysta ć z pozytywnych skutków transformacji. Funkcjonuj ący od 15 lat model pomocy społecznej, cho ć umo Ŝliwił z pewno ści ą łagodzenie negatywnych skutków przemian społeczno – gospodarczych, nie przynosi po Ŝą danych efektów. Obserwowane s ą niepokoj ące zjawiska wynikaj ące z przyj ętego priorytetu udzielania świadcze ń pieni ęŜ nych. Cho ć niewygórowane, powoduj ą one u cz ęś ci beneficjentów powstawanie postaw roszczeniowych, sprzyjaj ą „wyuczonej bezradno ści”, prowadz ą do wielu nieprawidłowo ści i nadu Ŝyć. Dotychczasowy model charakteryzował si ę równie Ŝ dora źno ści ą i przypadkowo ści ą działa ń. Potrzebna jest gruntowna zmiana systemu pomocy społecznej, opartego na rzetelnej diagnozie stanu istniej ącego, przemy ślana, wewn ętrznie spójna i obejmuj ąca swoim zakresem jak najwi ększy kr ąg uczestników Ŝycia społecznego. Nowa koncepcja pomocy społecznej powinna opiera ć si ę na długofalowym planowaniu. Niezb ędne jest aby oderwa ć si ę od by ć mo Ŝe istotnych w danej chwili, ale jednak tymczasowych problemów, a skoncentrowa ć si ę na najwa Ŝniejszych i najbardziej brzemiennych w skutki zagadnieniach. Dlatego koniecznym jest opracowanie dokumentu strategicznego wytyczaj ącego główne cele do osi ągni ęcia w dziedzinie polityki społecznej, wskazuj ąc jednocze śnie niezb ędne, konieczne działania, by cele te zrealizowa ć. Na szczeblu gminy dokumentem takim mo Ŝe by ć Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych. Obowi ązek jej wykonania wynika z przepisu z art. 17 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z zm.). Władze gminy przedstawiaj ąc niniejszy dokument maj ą nadziej ę, Ŝe stworzy on now ą jako ść w rozwi ązywaniu nabrzmiałych problemów społecznych, stworzy nowy impuls do

3 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE integracji lokalnej społeczno ści i przyczyni si ę do podniesienia jako ści Ŝycia ogółu mieszka ńców.

II. Metodologia Opracowania Strategii W literaturze przedmiotu strategi ą zwykło si ę okre śla ć dokument, który wybranym przemy ślanym, zało Ŝonym do osi ągni ęcia celom przypisuje cały wachlarz zada ń, okre śla środki i metody ich realizacji, w sposób cało ściowy i przemy ślany wytycza kierunki, typuje priorytety, wskazuje zagro Ŝenia. Zawiera równie Ŝ metody oceny (ewaluacji) i wskazuje podmioty odpowiedzialne za ich realizacj ę. Rozwi ązania szczegółowe opracowa ń bywaj ą wielorakie i operuj ą ró Ŝnym poziomem uszczegółowienia. Jednak z zało Ŝenia, bior ąc pod uwag ę stosunkowo długi horyzont czasowy strategia jest dokumentem o stosunkowo du Ŝym poziomie ogólno ści. Dynamika procesów społecznych i warunkuj ących je procesów ekonomicznych jest tak du Ŝa, Ŝe dokumenty planistyczne musz ą stwarza ć mo Ŝliwo ści modyfikacji i poprawek. Opracowywany dokument musi zawiera ć wskazanie okresu, w którym b ędzie realizowany. Specyfika planowania strategicznego zakłada długofalowe działania i dlatego nale Ŝy okre śli ć stosunkowo odległy horyzont czasowy tak, by w proponowanych rozwi ązaniach i działaniach nie koncentrowa ć si ę na bie Ŝą cych, dora źnych i cz ęsto partykularnych celach, lecz skupi ć uwag ę na tych problemach, które z uwagi na swój ci ęŜ ar gatunkowy, zakres oddziaływa ń, skutki dla społeczno ści lokalnej s ą wa Ŝne dla całej wspólnoty. Dlatego te Ŝ zakre ślony w strategii horyzont czasowy do 2015 r. wydaje si ę spełnia ć te warunki, pozwala na skorelowanie rozwi ązywanych problemów z wykorzystaniem szans, jakie nios ą ze sob ą mo Ŝliwo ści korzystania z funduszy unijnych. W zasadniczej cz ęś ci strategii mo Ŝna wyró Ŝni ć cztery cz ęś ci. Cz ęść pierwsza – diagnoza stanu istniej ącego gminy zawiera ocen ę aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej Gminy Pełczyce. Z uwagi na tematyk ę opracowania (strategia dotycz ąca problemów społecznych) raport dotyczy tych dziedzin, które w najwi ększym stopniu wpływaj ą na aktualny poziom Ŝycia mieszka ńców gminy. Dlatego te Ŝ znajduje si ę tutaj opis infrastruktury technicznej, stanu gospodarki, sytuacji demograficznej, problemów społecznych na terenie gminy. Cz ęść druga to wła ściwa wszystkim strategiom tzw. analiza SWOT. Obejmuje ona szanse i zagro Ŝenia, wskazuje mocne i słabe strony gminy, analizuje perspektywy, projekcje

4 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE w obszarze szeroko rozumianej polityki społecznej i tych sfer Ŝycia, które bezpo średnio jej dotykaj ą. Analiza SWOT sporz ądzona została w formie tabelarycznego zestawienia w odniesieniu do najwa Ŝniejszych i pal ących problemów społecznych. Przyj ęty sposób prezentacji pozwala na czytelne przedstawienia obszarów, gdzie interwencja w stan obecny pozwoli na osi ągni ęcie zamierzonych rezultatów. Cz ęść trzecia to wytyczenie wizji i misji gminy oraz wskazanie wspomnianych wcze śniej celów podstawowych i operacyjnych. Ich wybór został poprzedzony rzeteln ą ocen ą stanu faktycznego, uwarunkowaniami mikro- i makroekonomicznymi, wnioskami wypływaj ącymi z dokonanej analizy SWOT oraz potrzebami lokalnej społeczno ści. Nie bez znaczenia były równie Ŝ dotychczasowe do świadczenia w rozwi ązywaniu problemów społecznych, b ędące udziałem zwłaszcza pracowników Miejsko-Gminnego O środka Pomocy Społecznej. Cz ęść czwarta stanowi wyzwanie dla całej społeczno ści lokalnej i wszystkich instytucji publicznych i niepublicznych działaj ących na polu polityki społecznej w gminie. Taka zasada partnerstwa jest jednym z fundamentalnych dokumentów polityki strukturalnej Unii Europejskiej. Jednak wdra Ŝanie strategii zawieraj ącej zadania b ędące w kompetencjach wielu lokalnych instytucji, organizacji i środowisk wymaga ścisłej koordynacji i współpracy pomi ędzy zainteresowanymi stronami. Dlatego te Ŝ wdra Ŝaniem i monitorowaniem zagadnie ń zwi ązanych z rozwojem polityki społecznej w gminie zajmie si ę Gminny Zadaniowy Zespół Integracji Społecznej, do którego obowi ązków nale Ŝałaby tak Ŝe koordynacja procesem pozyskiwania funduszy zewn ętrznych na realizacj ę zada ń strategicznych oraz organizacja cyklicznych spotka ń instytucji polityki społecznej z terenu Gminy Pełczyce. 2.1. Ramy czasowe opracowania strategii Proces aktualizacji strategii rozpocz ęto dnia 30 kwietnia 2008 r. powołaniem Gminnego Zadaniowego Zespołu Integracji Społecznej, a zako ńczono przedło Ŝeniem na Sesji Rady Miejskiej w Pełczycach 30 grudnia 2008 r. 2.2. Przebieg procesu planowania w Gminie Pełczyce Do realizacji procesu Burmistrz Pełczyc powołał Gminny Zadaniowy Zespół Integracji Społecznej Zarz ądzeniem Nr 20/2008 z dnia 30 kwietnia 2008 r., w składzie: 1. Julita Kołda – ST. instruktor MGOK 2. Agnieszka Konopka – młodszy ref. UM 3. Joanna Łuczak – referent ds. świadcze ń rodzinnych MGOPS 4. Anna Złotowska – specjalista pracy socjalnej MGOPS

5 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

5. Marek Sowi ński – przewodnicz ący Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Pełczyckiej 6. Stanisław Jankowski – sołtys wsi Jarosławsko 7. Piotr Kiełbasa – radny 8. Anna Dyc – sołtys wsi Boguszyny. Skład Gminnego Zadaniowego Zespołu został zwi ększony Zarz ądzeniem Nr 51/2008 Burmistrza Pełczyc z dnia 3 pa ździernika 2008 roku o nast ępuj ące osoby: 1. Anet ę Bukał ę – Kierownika Referatu Rolnictwa i Ochrony Środowiska 2. Józefa Piotrowskiego – Dyrektora Zespołu Szkół w Pełczycach. Kolejnym krokiem było spotkanie Gminnego Zespołu z Panem Krzysztofem Musiatowiczem w dniu 15 maja 2008 r. a nast ępnie przeprowadzenie 4 warsztatów aktualizacji. Proces ten wspierany był przez moderatora Pana Zbigniewa Łukaszewskiego.

Tabela nr 1. Program zaj ęć warsztatowych.

LP. WARSZTAT TEMAT TERMIN 1. A Diagnoza sytuacji społecznej w gminie. 06.08.2008 r. 2. B Analiza problemowa i zasobów społecznych gminy. 20.08.2008 r. 3. C Sformułowanie zało Ŝeń do GSRPS w oparciu o partycypacj ę 17.09.2008 r. społeczn ą i zasady rozwoju społecznego 4. D Budowanie projektów rozwi ązywania problemów 24.09.2008 r. społecznych. EWALUACJA Podsumowanie i ocena rezultatów partycypacyjnego rozwi ązywania problemów społecznych.

Warsztat A – obejmował omówienie i analiz ę z perspektywy osób uczestnicz ących w warsztatach dostrzeganych problemów społecznych oraz dotychczasow ą współprac ę instytucji i organizacji społecznych na rzecz społeczno ści lokalnej, a tak Ŝe sformułowanie wizji rozwoju społecznego gminy (SWOT). Warsztat B – obejmował identyfikacj ę problemów, analiz ę przyczyn zjawisk społecznych, wzajemnych korelacji jak równie Ŝ okre ślenie zasobów społecznych, badanie potrzeb społecznych oraz zakresu ich zaspokojenia i ocen ę poziomu integracji społecznej. Warsztat C – obejmował opracowanie misji rozwoju społecznego w korelacji z wizj ą rozwoju gminy, przedstawienie celów i kierunków działa ń strategicznych. Warsztat D – obejmował opracowanie projektów strategicznych okre ślających sposoby działa ń zapewniaj ących rozwój lokalny, publiczna debata nt. zaproponowanych rozwi ąza ń oraz wybór optymalnych projektów w oparciu o zasady rozwoju społecznego jak i powołanie zespołów roboczych zdefiniowanych obszarach. Ewaluacj ę – okre ślenia działa ń wdro Ŝeniowych, ustalenie zasad monitoringu, opracowanie procedur ewaluacji.

6 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

W ten sposób w planowanie procesu rozwiązywania problemów społecznych w gminie zostały wł ączone lokalne instytucje i grupy społeczne. Do prac nad strategi ą zaproszeni zostali przedstawiciele instytucji publicznych i organizacji społecznych z terenu gminy. Poni Ŝsza tabela przedstawia list ę uczestników warsztatów.

7 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 2. LISTA OSÓB UCZESTNICZ ĄCYCH W WARSZATATACH AKTUALIZUJ ĄCYCH STRATEGI Ę ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH DLA GMINY PEŁCZYCE.

NAZWISKO I MIEJSCE SEKTOR OBSZAR DO ŚWIADCZE Ń IMI Ę PRACY/ PROWADZ ONYCH DZIAŁA Ń y y

Ŝ

od

ń d d dowa ą ą nie

Ŝ n ganizacji rodków rodków Sytuacja dzieci i młodzie Sytuacja mieszkaniowa Sytuacja rodzin samotnie Sytuacja osób starszych i ich rodzin Sytuacja osób długotrwale chorych i rodzi ich Sytuacja osób z problemem alkoholowym i ich rodzin Sytuacja osób z problemem przemocy i ich rodzin Problematyka uzale ś psychoaktywny Sytuacja materialna rodzin Samorz terytorialny Sołectwo Organizacja pozarz Grupa nieformalna biznes Inna – jaka? Sytuacja rodzin Sytuacja or Sytuacja osób niepełnosprawn

Matyja Zdzisław Sołtys wsi X X X X Trz ęsacz Szczepanik Marek Przewodnicz ący X X X X X X X X X X R M Wiklak Krzysztof Klub śeglarski X X - X X X „Sztaksel” oświata Wilk Paweł Dyrektor ZS X X - X X X X X X X X Lubianie oświata Kropi ński Dyrektor S P w X X - X X X X X X X X Wiesław Będargowie oświata Łapa Alicja pedagog X - X X X X X X X oświata Pastwa Janina Sołtys wsi X X X X Sarnik

Zacharska Ewa Rada Sołecka X X X X X X Jarosławsko Salomo ńska Pedagog X - X X X X X X X X

8 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Renata oświata Misiek El Ŝbieta Nauczyciel X – X X X X X X X oświata Janił Joanna X X X X X Winiatorski OSP Boguszyny X - X X Sławomir Stra Ŝak

Niedbalska Alicja PZ.E.R.iI. w X X X X X X Pełczycach Sitasz Witold Stowarzyszenie X X X X X Przyjaciół Ziemi Pełczyckiej Sobolewski Dyrektor S P X - X X X X X X X X oświata Stanisław w Chrapowie Ma ćkowiak Janina Radna X X - X X X X X X X X Nauczyciel oświata Dziekońska Dyrektor M-G X X - X X X X X X X Marzenna Przedszkola w oświata Pełczycach Burda Alicja Pedagog X - X X X X X X X X oświata Małek Anna Pracownik X X X X X Administracyjny Kiełbasa Sołtys wsi X X X X X Będargowo Stanisław stra Ŝak Luisetto Marzena Instruktor ta ńca X X - X X oświata Farbisz Mirosław Sołtys wsi X X X X Jagów Czerczak Tadeusz Sołtys wsi X X X X Nadarzyn Zywert Irena Kierownik X X X X X X X X X X X X MGOPS

9 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Złotowska Anna Pracownik X X X X X X X X X X X X X socjalny M- GOPS Łuczak Joanna Referent ds. X X X X X X X X X X świadcze ń rodzinnych M- GOPS Bukała Aneta UM Pełczyce X X X X Kołda Julita p.o. Dyrektora X X X X M-GOK Konopka młodszy X X X X Agnieszka referent UM w Pełczycach Źródło: opracowanie własne

10 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

2.3. Okre ślenie horyzontu czasowego strategii Strategi ę rozwi ązywania problemów społecznych uchwalono dnia 1 lutego 2007 r. Uchwał ą Nr IV/20/07 Rady Miejskiej w Pełczycach na lata 2007 – 2013. Przyj ęta metoda aktualizacji Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych oparta została na udziale ró Ŝnych grup społecznych i pomocy ekspertów spełniaj ących oczekiwania instytucji społecznych. Okres realizacji Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych w ramach aktualizacji przyj ęto na lata 2008 – 2015, co ułatwi formułowanie zadań gminy, szczególnie przy pozyskiwaniu funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.

IV. Diagnoza stanu istniej ącego Gminy Pełczyce

1. Poło Ŝenie gminy Gmina Pełczyce, poło Ŝona jest w województwie zachodniopomorskim w obr ębie Pojezierza My śliborsko-Barlineckiego, w powiecie choszcze ńskim. Od strony południowej graniczy z woj. lubuskim, od zachodu z gmin ą Barlinek. Granic ę północn ą wyznaczaj ą gminy Dolice i , natomiast na wschodzie graniczy z gmin ą Krz ęcin, a na południu z gmin ą Strzelce Kraje ńskie. Miasto Pełczyce poło Ŝone jest przy drodze Choszczno - Pełczyce - Gorzów Wielkopolski, w odległo ści 40 km od Gorzowa Wielkopolskiego, 80 km od Szczecina i 100 km od zachodniej granicy. Pod wzgl ędem obszarowym gmina plasuje si ę w środku miejsko-wiejskich gmin województwa zachodniopomorskiego. Powierzchnia gminy wynosi 20.071 ha, z czego: ● 13.952 ha - stanowi ą u Ŝytki rolne, ● 3.820 ha - lasy i zadrzewienia, ● 497 ha - wody, ● 1.802 ha – pozostałe. Gminna sie ć osadnicza wraz z niemal centralnie usytuowanym miastem Pełczyce składa si ę z 21 miejscowo ści licz ących od 80 do 550 mieszka ńców i 9 jednostek drobnych - przysiółków, kolonii i le śniczówek licz ących od l do 12 mieszka ńców. W skład Gminy wchodz ą nast ępuj ące miejscowo ści: B ędargowiec, B ędargowo, Boguszyny, Bolewice, Brzyczno, Bukwica, Chrapowo, Golejewo, Jagów, Jarosławsko, Krzynki, Kukadło, Lubiana,

11 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Lubianka, Ługowo, Łyskowo, Nadarzyn, Niesporowice, Pełczyce, Płotno, Przekolno, Przył ęki, Puszczyn, Sarnik, Sułkowo, Trynno, Trz ęsacz oraz Wierzchno. Pełczyce nie stanowi ą oddzielnej jednostki samorz ądowej. Na terenie miasta s ą zlokalizowane władze i agendy samorz ądu gminy. Pełczyce, jako miasto gminne, skupia wi ększo ść historycznie wytworzonych ci ąŜ eń społeczno – gospodarczych, jakie wypływaj ą z okalaj ących miasto obszarów wiejskich. Gmin ę charakteryzuje brak, w znacznej cz ęś ci, wyra źnych granic naturalnych. 2. Sytuacja demograficzna

Uzyskane dane z Urz ędu Miejskiego w Pełczycach stwarzaj ą mo Ŝliwo ść pokazania aktualnego wizerunku o liczbie ludno ści w naszej gminie. Na dzie ń 31 grudnia 2007 r. w Gminie Pełczyce mieszkało ogółem 8.221 osób, z czego 2745 osób mieszkało w mie ście (co stanowi 33,39% ogółu) a na terenach wiejskich 5476 (66,61%). Liczb ę mieszka ńców z podziałem na płe ć w latach 2000-2007 przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela nr 3. Liczba mieszka ńców gminy.

OGÓŁEM LICZBA kobiet męŜ czyzn w mie ście 2000 8149 4062 4087 2722 2001 8164 4082 4090 2734 2002 8230 4107 4123 2776 2003 8318 4136 4182 2759 2004 8331 4137 4194 2773 2005 8347 4141 4206 2798 2006 8305 4182 4177 2795 2007 8221 4082 4139 2745

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Bank Danych Regionalnych 2005, USC Pełczyce 2007.

Z powy Ŝszych danych wynika, Ŝe m ęŜ czyzn w naszej gminie jest wi ęcej ni Ŝ kobiet. Ró Ŝnica jest niewielka, gdyŜ kobiet jest 4.082, męŜ czyzn - 4.139.

Tabela nr 4. Struktura grup ekonomicznych w gminie Pełczyce.

EKONOMICZNA GRUPA WSKA ŹNIK % GRUPY EKONOMICZNEJ W LATACH WIEKU 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Ludno ść w wieku 29,1 27,8 26,6 25,4 24,6 26,2 22,9 22,4 przedprodukcyjnym Ludno ść w wieku 58,6 59,7 60,9 61,9 62,6 62,2 64,2 64,6 produkcyjnym Ludno ść w wieku 12,3 12,5 12,5 12,7 12,8 11,4 13,0 13,0 poprodukcyjnym

Źródło: GUS Szczecin 2007,

12 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Struktura wiekowa ludno ści jest korzystna. Charakteryzuje si ę wysokim udziałem młodszej ludno ści w wieku produkcyjnym. Powy Ŝsze dane wskazuj ą, Ŝe mimo spadku urodze ń w kraju, gmina mo Ŝe si ę poszczyci ć do ść wysok ą liczb ą ludno ści w wieku przedprodukcyjnym. Tabela nr 5. Struktura ludno ści według ekonomicznych grup wieku w powiecie i województwie.

JEDNOSTKA WIEK ADMINISTRACYJNA PRZEDPRODUKCYJNY WIEK PRODUKCYJNY WIEK POPRODUKCYJNY Gmina Pełczyce 22,4% 64,6% 13,0% Powiat choszcze ński 21,3% 64,9% 13,8% Województwo 19,5% 65,9% 14,6% zachodniopomorskie Polska 19,6% 64,4% 16,0% Źródło: GUS Szczecin 2007. Z powy Ŝszych danych mo Ŝna wysnu ć wniosek, iŜ ogólnopolski trend starzenia si ę społecze ństwa na terenie Gminy Pełczyce nast ępuje wolniej ni Ŝ w innych regionach kraju. Stosunkowo du Ŝy odsetek ludno ści w wieku przedprodukcyjnym mo Ŝe z kolei w niedługim czasie mocniej oddziaływa ć na lokalny rynek pracy. Przyrost naturalny

PoniŜsza tabela przedstawia poziom przyrostu naturalnego w latach 2000-2007.

Tabela nr 6. Przyrost naturalny.

ROK 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Liczba urodze ń 107 91 83 92 112 90 94 94 Przyrost naturalny 29 41 13 30 46 39 12 23

Źródło: GUS, BDR Szczecin 2007, Na terenie gminy w latach 2000-2007 odnotowywano corocznie podobn ą ilo ść urodze ń. W tym okresie jedynie w roku 2002 stwierdzono liczbę urodze ń odbiegaj ącą od dotychczasowej średniej. Średnia liczba urodze ń w latach 2000-2007 wynosiła na terenie Gminy Pełczyce 95 urodzonych dzieci rocznie. Mo Ŝna wi ęc przyj ąć , i Ŝ na terenie gminy w ostatnich latach liczba nowo urodzonych dzieci utrzymuje si ę na mniej wi ęcej stałym poziomie. Bior ąc pod uwag ę dane GUS, BDR w 2007 roku na terenie Gminy Pełczyce nast ąpił spadek liczby zgonów, który jest mniejszy o 11 osób do roku poprzedniego. Ogólnokrajowa tendencja do wydłuŜania si ę średniej długo ści trwania Ŝycia znajduje równie Ŝ odzwierciedlenie wśród mieszka ńców Gminy Pełczyce. Proces ten wpływa przede wszystkim

13 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE na zjawisko starzenia si ę społecze ństwa, aczkolwiek jak pokazuj ą to wcze śniej przytoczone dane, proces ten na terenie Gminy nast ępuje wolniej ni Ŝ w innych cz ęś ciach regionu i kraju. Zmniejszanie si ę liczby zgonów przy utrzymuj ącej si ę na podobnym poziomie liczbie nowych urodze ń decyduje o dodatnim przyro ście naturalnym na terenie gminy. Migracje

Tabela nr 7 . Saldo migracyjne ludno ści w latach 2001-2007.

ROK ZAMELDOWANIA WYMELDOWANIA SALDO MIGRACJI 2007 127 197 -70 2006 78 145 -67 2005 96 117 -21 2004 91 85 6 2003 38 91 -53 2002 80 102 -22 2001 55 94 -39

Źródło: GUS, BDR Szczecin 2007,

Na terenie gminy obserwowane jest wyst ępowanie ujemnego salda migracji. Dodatkowo owe saldo zwi ększyło si ę w 2007 roku do -70. Wpływ na taki stan rzeczy ma przede wszystkim zmniejszenie si ę liczby ludno ści napływaj ącej do gminy. Mał Ŝeństwa Tabela nr 8. Liczba nowo zawieranych mał Ŝeństw.

ROK 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Liczba mał Ŝeństw 45 30 36 42 28 39 45 58

Źródło: GUS BDR Szczecin 2007, Liczba nowo zawieranych mał Ŝeństw na terenie gminy w latach 2000-2007 wzrasta. Średnia dla całego analizowanego okresu wynosi 40 nowych mał Ŝeństw rocznie. Jednak Ŝe w 2004 roku liczba ta jest mniejsza od średniej gminy, co przedstawia powy Ŝsza tabela. Wykształcenie Przykład Gminy Pełczyce potwierdza ogólnokrajowe tendencje zwi ązane z wy Ŝszym poziomem wykształcenia w śród kobiet w porównaniu do m ęŜ czyzn (dane te zostały zawarte w tabeli nr 9). W śród grupy osób z wy Ŝszym wykształceniem kobiety stanowi ą 56 %. Kobiety równie Ŝ przewa Ŝaj ą w śród mieszka ńców z wykształceniem policealnym (79%) oraz z wykształceniem średnim (60 %).

14 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 9. Struktura wykształcenia mieszka ńców gminy.

RODZAJ LICZBA W TYM UDZIAŁ % UDZIAŁ % WYKSZTAŁCENIA OSÓB LICZBY M Ęś CZYZN OGÓŁEM WyŜsze 197 44,16% 2,96% Policealne 84 21,43% 1,26% Średnie razem 1057 39,92% 15,88% Średnie ogólnokształc ące 200 23,50% 3,01% Średnie zawodowe 857 43,76% 12,87% Zasadnicze zawodowe 1719 63,12% 25,83% Podstawowe uko ńczone 3204 48,60% 48,15% Podstawowe nieuko ńczone i bez 393 35,37% 5,92% wykształcenia RAZEM 6654 48,37% 100% Źródło: NSP 2002. Zdecydowanie najwi ększ ą grup ę mieszka ńców Gminy Pełczyce stanowi ą osoby z wykształceniem podstawowym. Stanowi ą oni grup ę 48,15 % całej populacji mieszka ńców gminy powy Ŝej 13 roku Ŝycia. Jest to jednak grupa niejednorodna, poniewa Ŝ w jej skład wchodz ą zarówno ludzie starsi, ludzie w wieku produkcyjnym jak równie Ŝ młodzie Ŝ ucz ąca si ę na poziomie szkoły ponadpodstawowej. Drug ą, co do wielko ści grup ę mieszka ńców ze wzgl ędu na wykształcenie stanowi ą osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym. W stosunku do całej populacji gminy stanowi ą oni 25,83 %. Trzeci ą, co do wielko ści grup ę według poziomu wykształcenia stanowi ą osoby z wykształceniem średnim. Jedynie 6 % mieszka ńców Gminy Pełczyce to osoby z wykształceniem niepełnym podstawowym. Wykształcenie wy Ŝsze w Gminie Pełczyce posiada zaledwie 2,96 % mieszka ńców. Jest to wielko ść niska w porównaniu do średniej krajowej. Niew ątpliwy wpływ na taki stan rzeczy ma fakt, i Ŝ Gmina Pełczyce jest gmin ą typowo wiejsk ą, na terenie, której nie ma Ŝadnej szkoły ponadgimnazjalnej. Do takiego stanu rzeczy przyczynia si ę równie Ŝ migracja osób z wykształceniem wy Ŝszym oraz mała ilo ść powrotów młodzie Ŝy, która uzyskała wykształcenie wy Ŝsze w wi ększych o środkach akademickich.

3. Rynek pracy W poprzednich latach jednym z najwi ększych problemów społecznych n ękaj ących mieszka ńców gminy Pełczyce był niew ątpliwie spadek zatrudnienia. Gmina Pełczyce jako obszar o charakterze typowo rolniczym, w obliczu zmniejszenia roli tego sektora dla lokalnego rozwoju gospodarczego została dotkni ęta przede wszystkim bezrobociem o charakterze strukturalnym. Obecnie notuje si ę spadek bezrobocia co przedstawia tabela 10.

15 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 10. Poziom bezrobocia gminy Pełczyce na tle innych gmin powiatu choszcze ńskiego i woj. zachodniopomorskiego

OGÓŁEM W TYM WSKA ŹNIK KOBIET BEZROBOCIA Gmina Bierzwnik 354 199 11,9% 1166 698 8% 392 228 11,4% Gmina Krzęcin 301 179 12,5% Gmina Pełczyce 564 342 10,9% 514 306 13,9% Powiat choszcze ński 3291 1951 10,2% Woj. zachodniopomorskie 80994 48271 7,3% Źródło : WUP (czerwiec 2008 r.).

Od roku 2004 wzrasta liczba osób pracuj ących, co przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela nr 11. Liczba osób pracuj ących.

2004 2005 2006 2007 Ogółem 515 100% 557 100% 564 100% 625 100% MęŜ czy źni 279 53,39% 324 58,17% 315 55,85% 380 60,80% Kobiety 239 46,61% 233 41,83% 249 44,15% 245 39,20% Źródło: GUS BDR Szczecin 2004-2007. Struktura osób pracuj ących, czyli stosunek liczby kobiet do liczby m ęŜ czyzn pracujących w ci ągu ostatnich czterech lat przedstawia si ę niemal na podobnym poziomie, z niewielkimi wahaniami. Jednak Ŝe nadal utrzymuje si ę przewaga liczby m ęŜ czyzn w śród osób pracuj ących. Liczba pracuj ących kobiet wzrasta wolniej ni Ŝ liczba pracuj ących męŜ czyzn. Poni Ŝsza tabela przedstawia struktur ę osób zatrudnionych w poszczególnych sektorach (sektor rolniczy, przemysłowy i usługowy). Źródłem tych danych jest Bank Danych Regionalnych, który tego typu badania prowadził do 2003 rok. Tabela nr 12. Liczba osób pracuj ących według sektorów ekonomicznych.

2000 2001 2002 2003 sektor rolniczy Udział % w ogólnej liczbie osób pracuj ących 47,87% 47,46% 47,10% 47,65% Ogółem 337 318 309 284 MęŜ czy źni 266 259 251 232 Kobiety 71 59 58 52 sektor przemysłowy Udział % w ogólnej liczbie osób pracuj ących 7,81% 8,06% 13,41% 10,57% Ogółem 55 54 88 63 MęŜ czy źni 33 32 49 29 Kobiety 22 22 39 34 sektor usługowy razem Udział % w ogólnej liczbie osób pracuj ących 44,32% 44,48% 39,49% 41,78%

16 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Ogółem 312 298 259 249 MęŜ czy źni 106 92 78 78 Kobiety 206 206 181 171 sektor usługowy - usługi rynkowe Ogółem 132 122 88 72 MęŜ czy źni 63 58 37 34 Kobiety 69 64 51 38 sektor usługowy - usługi nierynkowe Ogółem 180 176 171 177 MęŜ czy źni 43 34 41 44 Kobiety 137 142 130 133

Źródło: GUS, BDR Szczecin 2000-2003.

Z tabeli wynika, i Ŝ liczba osób pracuj ących z roku na rok maleje, jednak Ŝe struktura zatrudnienia utrzymuje si ę na podobnym poziomie. Du Ŝe zmiany nast ąpiły w sektorze przemysłowym, gdzie liczba osób pracuj ących wzrosła w 2002 roku (co świadczy o powstaniu kilku nowych wi ększych firm), jednak Ŝe rok pó źniej liczba ta zmalała o 3% w stosunku do roku wcze śniejszego, ale i tak jest wy Ŝsza niŜ w roku 2000. Z uwagi na brak danych, tabela nie została zaktualizowana. Źródła utrzymania Ponad 64% ludno ści gminy to ludno ść w wieku produkcyjnym. Współczynnik aktywno ści zawodowej (liczba pracuj ących i bezrobotnych w stosunku do liczby ludno ści w wieku produkcyjnym) wynosi ok. 50% i w ostatnich latach jest malej ący. Liczb ę osób według rodzaju zatrudnienia przedstawia tabela nr 10. Zakłada si ę, Ŝe wzrost miejsc pracy nast ąpi w dwóch sektorach gospodarki: ● w sektorze II (przemysł, budownictwo), ● w sektorze III (usługi, gospodarka komunalna). Wzrost liczby miejsc pracy w sektorze III - w usługach i gospodarce komunalnej odpowiada zakładanemu wzrostowi standardu Ŝycia, rozwojowi turystyki i wypoczynku oraz wzrostowi znaczenia Gminy Pełczyce w regionie.

17 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 13. Osoby pracuj ące według głównego źródła utrzymania.

RODZAJ ZATRUDNIENIA LICZBA OSÓB Ogółem 4202 Praca poza rolnictwem, najemna 1197 Praca poza rolnictwem, na rachunek własny lub z najmu 102 Praca w rolnictwie 582 Niezarobkowe źródło, emerytura 798 Niezarobkowe źródło, renta 945 Pozostałe niezarobkowe 574 Źródło: NSP 2002.

Na obszarze gminy Pełczyce 50 % mieszka ńców utrzymywało si ę z pracy najemnej. Jedynie dla 102 osób, co stanowi 1,2 % społecze ństwa, źródłem utrzymania jest praca na własny rachunek. Z rolnictwa utrzymuje si ę jedynie 6,9 % mieszka ńców gminy, ale dla a Ŝ 27,6 % społecze ństwa głównym źródłem finansowym egzystencji s ą niezarobkowe formy dochodów – w przewa Ŝaj ącej wi ększo ści renty i emerytury.

4. Gospodarka Rolnictwo

Gmina Pełczyce stanowi wraz z terenami o ściennymi jednorodny, zwarty kompleks rolniczy uzupełniony bardzo atrakcyjnymi miejscami turystyczno-rekreacyjnymi. Z uwagi na rolniczy charakter gminy, rolnictwo jako wiod ąca gał ąź stanowi obecnie i w przyszło ści o kierunku rozwoju gminy. Najwi ększe warunki dla intensywnej produkcji rolnej posiada środkowy i wschodni obszar gminy. Zdecydowanie przewa Ŝaj ą dobre gleby (58 % gleb klasy III i IV). Najmniej korzystne warunki posiada rejon południowy oraz północno-zachodni ze wzgl ędu na poło Ŝenie terenów le śnych. Na obszarze całej gminy prowadzona jest intensywna gospodarka rolna za wyj ątkiem terenów istniej ącej zlewni rzek chronionych - Płoni i Iny. Według danych klasyfikacja gruntów uŜytki rolne - ogółem zajmuj ą 13.952 ha gminy Pełczyce, co przedstawia si ę nast ępuj ąco: ● grunty orne - 12.699 ha; ● łąki-816 ha; ● pastwiska - 393 ha; ● sady - 44 ha; ● lasy – 3.820 ha;

18 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

● pozostałe ogółem – 2.299 ha.

Poni Ŝsza tabela przedstawia struktur ę u Ŝytków rolnych i lasów Gminy Pełczyce na tle innych gmin powiatu choszcze ńskiego.

Tabela nr 14. Struktura u Ŝytków rolnych i lasów w powiecie choszcze ńskim.

UśYTKI ROLNE LASY POZOSTAŁE ogółem grunty sady łąki pastwiska GRUNTY orne I NIEU śYTKI Gmina 34,56% 26,32% 0,06% 6,09% 2,09% 57,17% 8,27% Bierzwnik Gmina 69,86% 58,75% 0,27% 7,11% 3,73% 15,28% 14,86% Choszczno Gmina 22,14% 18,02% 0,06% 2,79% 1,27% 69,11% 8,75% Drawno Gmina 65,85% 59,78% 0,11% 3,44% 2,52% 22,43% 11,72% Krz ęcin Gmina 69,52% 63,28% 0,22% 4,06% 1,96% 19,03% 11,45% Pełczyce Gmina Recz 59,08% 47,94% 0,05% 6,41% 4,68% 34,49% 6,43% Źródło: GUS, BDR 2007.

Według powy Ŝszych danych struktura u Ŝytków Gminy Pełczyce na tle innych gmin przedstawia si ę do ść dobrze. Gmina Pełczyce charakteryzuje si ę najwi ększym odsetkiem u Ŝytków rolnych, a w tym gruntów ornych w porównaniu z pozostałymi gminami w powiecie choszcze ńskim. Jedynie 19% ogólnej powierzchni gminy zajmuj ą lasy. Wskaźnik bonitacji gleb wynosi 0,94 a stan i jako ść u Ŝytków rolnych została przedstawiona w tabeli poni Ŝej.

19 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 15. Stan i jako ść u Ŝytków rolnych.

Grunty orne UŜytki zielone Sady Razem (ha) (ha) (ha) (ha) Fizyczne Przeliczeniowe Fizyczne Przeliczeniowe Fizyczne Przeliczeniowe Fizyczne Przeliczeniowe Klasy bonitacji Współczynnik bonitacji II orne 1,80 7 12,60 X X X X 7 12,60

II zielone X X X 2 1,75 X X 2 3,50

III a 1,65 1.533 2529,45 X X 5 8,25 1.538 2.537,7

III 1,25 X X 455 568,75 X X 455 568,75

III b 1,35 4.398 5.937,70 X X 16 21,60 4.414 5.958,5

IV a 1,10 4.195 4.614,50 X X 17 18,70 4,212 4.633,2

IV 0,75 X X 452 339,00 X X 452 339,00

IV b 0,80 1.363 1.090,40 X X 3 2,40 1.366 1.092,8

V orne 0,35 978 342,30 X X 3 1,05 981 343,35

V zielone X X X 219 0,20 X X 219 43,80

VI 0,20 225 45,00 X X X X 225 45,00

VI zielone X X X 81 0,15 X X 81 12,15

Źródło: U M Pełczyce 2008. W produkcji ro ślinnej dominuje kierunek zbo Ŝowo-paszowy, natomiast w produkcji zwierz ęcej - chów i hodowla trzody chlewnej oraz bydła. Wysoko produkcyjne rolnictwo daje doskonałej jako ści surowce, a w poł ączeniu z istniej ącym uzbrojeniem terenu zapewnia mo Ŝliwo ść niemal nieograniczonego rozwoju przemysłu rolno-spo Ŝywczego. Gmina posiada na te cele wyodr ębniony teren z mo Ŝliwo ści ą lokalizacji zakładów przetwórczych. Struktura obszarowa gospodarstw przedstawia nast ępuj ąca tabela.

20 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 16. Struktura obszarowa gospodarstw

ŚREDNIA LICZBA POWIERZCHNIA POWIERZCHNIA LP. WYSZCZEGÓLNIENIE GOSPODARSTW GOSPODARSTW OGÓLNA (ha) GOSPODARSTWA (ha)

1. Pełczyce 40 997 25

2. Będargowo 35 620 18

3. Boguszyny 15 254 17

4. Bolewice 16 238 15

5. Brzyczno 1 9 9

6. Chrapowo 67 1.115 17

7. Jagów 15 275 18

8. Jarosławsko 15 69 5

9. Krzynki 10 478 48

10. Ługowo 18 68 4

11. Łyskowo 21 254 12

12. Niesporowice 6 97 16

13. Płotno 1 2 2

14. Przekolno 19 479 25

15. Trz ęsacz 19 656 34

Gmina razem 298 5.611 18

Źródło: U M Pełczyce 2008 Średnia powierzchnia indywidualnego gospodarstwa rolnego wynosi ogółem 18 ha. Na terenie gminy jest 298 gospodarstw. Rozproszenie gruntów w indywidualnych gospodarstwach rolnych ma wpływ na obecn ą jak i przyszł ą organizacj ę produkcji. Stan organizacji i stopie ń rozproszenia gruntów w indywidualnych gospodarstwach rolnych na terenie gminy Pełczyce nale Ŝy uzna ć za średnio korzystny.

21 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Pozarolnicza działalno ść gospodarcza

Wska źnik nasycenia podmiotami gospodarczymi w gminie Pełczyce wynosi 361 podmiotów na 1000 mieszka ńców. Jest on ponad dwukrotnie ni Ŝszy od ogólno wojewódzkiego. W zagospodarowaniu gminy dominuje miasto Pełczyce, w którym jedna trzecia ludno ści skupia 60 % podmiotów gospodarczych. W strukturze działowej podmiotów na tle województwa, zaznacza si ę specyfika gospodarki gminy. Wy Ŝszy udział rolnictwa, a zdecydowanie ni Ŝszy komunikacji, hoteli i restauracji oraz nieliczny handel. Gmina Pełczyce poło Ŝona jest w rejonie słabym ekonomicznie, le Ŝy pomi ędzy dwoma najwi ększymi o środkami miejskimi południowej strefy województwa: Choszcznem i Barlinkiem, które dysponuj ąc relatywnie znacznym maj ątkiem trwałym s ą konkurencyjne dla otoczenia. Najwi ększymi zakładami zlokalizowanymi w gminie s ą m.in.: ● Ośrodek Hodowli Zarodowej w Lubianie; ● Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowe w Pełczycach; ● „Ceno" Przedsi ębiorstwo Handlowe Spółka Jawna w Pełczycach; ● Hurtownia Materiałów Budowlano-Przemysłowych w Pełczycach; ● Idea Komfort Sp. z o.o. w Lubianie; ● „Agra" Hurt-Detal. Zaopatrzenie Rolnictwa w Pełczycach; ● „Lidex-Mode" w Pełczycach; ● Przedsi ębiorstwo Budowlane ,,BETONIARNIA” Sp. z o.o. w Pełczycach; ● Piekarnia w Bolewicach; ● Rodan Sp. z o.o. w Jarosławsku; ● Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe ,,Jurek”; ● Agro-Pełcz Sp. z o.o. w Pełczycach; ● AGRI-POLEN Sp. z o.o. w B ędargowie; ● FARMER Sp. z o.o. w Jarosławsku; ● ROLSAR Sp. z o.o. w Sarniku; ● PIGPOL Sp. z o.o. w Jarosławsku; ● ,,WOJMAN-BETON” Sp. z o.o. w Lubianie; ● ,,NIWA” sp. z o.o. w Przekolnie; ● M δ P FARMING Sp. z o.o. w B ędargowie;

22 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

● Piekarnia ROLMEX w Pełczycach; ● Usługi Ogólnobudowlane w Pełczycach Stanisław Skok. Wa Ŝną funkcj ę pełni zakład działaj ący w zakresie gospodarki komunalnej - Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Pełczycach, zajmuj ący si ę m.in. gospodark ą wodno-ściekow ą w obszarze gminy. Struktura podmiotów gospodarczych w gminie Pełczyce w według sekcji kształtuje si ę nast ępuj ąco.

Rysunek nr 1. Struktura podmiotów gospodarczych w 2008 r.

Źródło: GUS, BDR 2008 r. Działalno ści ą sekcji budownictwa zajmuje si ę na terenie gminy 103 podmioty gospodarcze. Są to drobne zakłady usługowe, w wi ększo ści jednoosobowe, prowadz ące szeroki wachlarz usług. Podstawowa baza magazynowa gminy znajduje si ę w Pełczycach i składa si ę na ni ą zespół składów i magazynów Przedsi ębiorstwa Produkcyjno-Usługowego - nast ępcy prawnego byłej Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska": magazyny zbo Ŝowe o pojemno ści 1200 ton. Najwi ększym obiektem magazynowym jest elewator zbo Ŝowy nale Ŝą cy do spółki „Corn", zlokalizowanej w południowej cz ęś ci miasta przy drodze wojewódzkiej nr 151. Pojemno ść składowa zespołu magazynów wynosi ponad 18000 ton. Na obszarze gminy dawne PGR-y posiadały w swoich zakładach bazy magazynowo - składowe na własne potrzeby, cz ęść z nich w latach ubiegłych świadczyła usługi na rzecz sektora prywatnego. Znajduj ę si ę one w B ędargowie, Wierzchnie, Jarosławsku, Lubianie, Sarniku, Nadarzynie, Płotnie, Pełczycach i Przekolnie.

23 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 17. Struktura gospodarki narodowej w powiecie choszczeńskim

GMINA GMINA GMINA GMINA GMINA GMINA BIERZWNIK CHOSZCZNO DRAWNO KRZ ĘCIN PEŁCZYCE RECZ Ogółem 295–100% 1962-100% 289-100% 147-100% 415-100% 329-100% Rolnictwo 13,58% 3,11% 16,96% 12,24% 7,95% 50,00% Rybactwo 0% 0,10% 0% 0% 0,24% 3,80% Przetwórstwo 18,31% 9,48% 11,07% 9,52% 10,60% 0,15% przemysłowe Zaopatrywanie w 0% 0,15% 0% 0% 0% 4,86% energi ę elektryczn ą, gaz i wod ę Budownictwo 10,17% 9,17% 7,61% 8,84% 9,16% 0,15% Handel 24,41% 30,07% 27,34% 31,97% 23,37% 7,29% Hotele i restauracje 3,05% 3,21% 4,15% 4,08% 3,37% 13,37% Transport, gospodarka 6,78% 4,84% 5,19% 5,44% 2,65% 1,82% magazynowa Po średnictwo finansowe 1,69% 3,31% 1,73% 2,04% 2,65% 1,37% Obsługa nieruchomo ści 8,14% 19,47% 12,11% 9,52% 24,82% 1,22% Administracja publiczna 2,71% 1,43% 2,08% 4,76% 2,17% 9,12% Edukacja 2,71% 2,96% 4,50% 3,40% 2,89% 0,61% Ochrona zdrowia 2,03% 5,96% 0,00% 1,36% 3,61% 0,91% Działalno ść usługowa 6,44% 6,73% 7,27% 6,80% 6,51% 1,98% komunalna, społeczna Źródło : opracowanie własne BDR, GUS Szczecin 2005. Na podstawie powy Ŝszej tabeli opisuj ącej struktur ę gospodarki narodowej Gminy Pełczyce na tle innych gmin powiatu choszcze ńskiego mo Ŝna zauwa Ŝyć, i Ŝ struktura ta znacz ąco nie odbiega od pozostałych gmin i nie jest najgorsza.

5. Stan infrastruktury mieszkaniowej

Warunki mieszkaniowe Gminy Pełczyce do roku 2003 ogólnie nie odbiegały od przeci ętnej województwa zachodniopomorskiego. Według danych statystycznych na koniec roku 2005 liczba osób przypadaj ących na 1 mieszkanie w mie ście Pełczyce jak i na wsi wynosi 3,49, w województwie za ś 2,96. Liczba osób przypadaj ących na 1 izb ę kształtowała si ę nast ępuj ąco: w mie ście Pełczyce 0,31 i jest ona o 0,5 punktu mniejsza niŜ w województwie, na wsi 1,87, a w województwie 0,8. Od roku 2003 średnio co roku jest oddawanych do u Ŝytku ok. 4 nowych mieszka ń- s ą to głównie domki jednorodzinne. Potrzeby mieszka ńców gminy w stosunku do mieszka ń socjalnych s ą o wiele wi ększe ni Ŝ w województwie.

24 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Na koniec 2005 roku powierzchnia u Ŝytkowa mieszka ń na 1 osob ę wynosiła 19 m 2, w stosunku do roku 1997 wzrosła jedynie o niecałe 2 m2, w województwie za ś wynosi 22 m 2. W chwili obecnej na przydział lokalu mieszkaniowego oczekuje 26 rodzin. Na zaspokojenie istniej ącego w gminie zapotrzebowania na budownictwo socjalne, nie ma jednak na razie środków w bud Ŝecie gminy. Tabela nr 18. Mieszkania zamieszkane wg wyposa Ŝenia w wodoci ąg i ust ęp, łazienk ę, ciepł ą wod ę, gaz oraz rodzaj centralnego ogrzewania.

Liczba udział % mieszka ń mieszkania ogółem 2266 100% wodoci ąg razem 2238 98,76% wodoci ąg z sieci 2135 wodoci ąg lokalny 103 ust ęp spłukiwany razem 2065 91,13% ust ęp spłukiwany z odprowadzeniem do sieci 1648 ust ęp spłukiwany z odprowadzeniem do urz ądzenia lokalnego 417 bez wodoci ągu 28 1,23% łazienka 2032 89,67% ciepła woda bie Ŝą ca 1626 71,76% gaz z sieci 511 22,55% gaz z butli 1546 68,22% CO zbiorowe 654 28,86% CO indywidualne 908 40,07% piece 689 30,41% Źródło: GUS, BDR 2005 r. Dane, które s ą przedstawione w powy Ŝszej tabeli od roku 2002, kiedy to GUS zacz ął umieszcza ć w Banku Danych Regionalnych tego typu informacje, znacz ąco nie uległy zmianie.

6. Infrastruktura techniczna

Gospodarka ściekami

Długo ść sieci kanalizacyjnej na terenie Miasta i Gminy Pełczyce wynosi około 88,8 km (ZGKiM – 73,8 km i Spółdzielnia Mieszkaniowa Lubiana ok. 15 km). 20 miejscowo ści posiada kanalizacj ę.

25 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 19. Charakterystyka oczyszczalni ścieków w gminie Pełczyce.

Lp. Miejscowo ść Rodzaj Ilo ść Przepust Odbiór ścieków Stan UŜytkownik oczyszczalni oczyszczalni oczyszcz. uci ąŜ liwo ści w m 3/d w m 1. Lubiana mechaniczno- l 154,0 rz. Mała Ina 150 S M Lubiana biologiczna 2. Nadarzyn mechaniczno- l 198,0 rz. Mała Ina 100 SM Lubiana biologiczna 3. Boguszyny mechaniczno- l 171,8 rz. Mała Ina 100 SM Lubiana biologiczna 4. Płotno mechaniczno- 1 166,1 jezioro 100 SM Lubiana biologiczna 5. Sarnik mechaniczno- 1 186,3 zbiornik wodny 100 SM „Olga" biologiczna 6. Jarosławsko mechaniczno- 1 65,0 Kanał Sobieradz 180 ZGKiM biologiczna 7. Bukwica mechaniczno- 1 37,8 rz. Mała Ina 100 SM Lubiana biologiczna 8. Pełczyce mechaniczno- 1 600 Kanał Lubiana 100 ZGKiM biologiczna Źródło: U M Pełczyce 2008 r. Ścieki odprowadzane s ą do 8 oczyszczalni typu mechanicznego-biologicznego. Wydajno ść poszczególnych oczyszczalni, odbiór ścieków oczyszczalni i stref ę uci ąŜ liwo ści prezentuje powy Ŝsza tabela. Gospodarka odpadami

Zadania z zakresu gospodarki odpadami organizowane s ą i nadzorowane przez Urz ąd Miejski w Pełczycach. Gminny system gospodarki odpadami ogranicza si ę do zbiórki zmieszanych odpadów kierowanych na składowisko odpadów firmy EKOMY ŚL w gminie My ślibórz oraz do selektywnej zbiórki surowców wtórnych. Średniorocznie mieszka ńcy gminy produkuj ą 1661,82 Mg odpadów komunalnych, które przekazywane s ą na składowisko. Zbiórk ą odpadów komunalnych obj ętych jest 91% mieszka ńców całej gminy. System odpadów selektywnych zorganizowany jest w nast ępuj ących miejscowo ściach: Pełczyce, Jarosławsko, B ędargowo, Bolewice, Przekolno, Boguszyny, Sarnik, Chrapowo, Lubiana, Ługowo, Płotno, Nadarzyn, Brzyczno, Niesporowice, Krzynki, Jagów, Trz ęsacz, Wierzchno oraz na terenie szkół w Pełczycach, Chrapowie, Lubianie i B ędargowie. W gminie od 2008 r. prowadzony jest pilota Ŝowy program odbioru surowców wtórnych system workowym u źródła. Surowców wtórnych średnio rocznie gmina zbiera: makulatura – 6,010 Mg, szkło – 28,890 Mg, Pet – 15,810 Mg.

26 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Odpady wielkogabarytowe, budowlane, zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny s ą zbierane 2 razy do roku przez firm ę REMONDIS i poddane procesowi odzysku i recyklingu. Zadania z zakresu zbierania i transportu odpadów komunalnych realizowane s ą przez: • REMONDIS Szczecin Sp. z o.o. w Szczecinie, • LAGUNA Sp. z o.o. w Gorzowie Wlkp., • ALTVATER SULO Polska Sp. z o.o. w Warszawie Oddział w Mi ędzyrzeczu, • Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Barlinku, • Zakład Produkcyjno- Handlowo- Gastronomiczny ,,JUMAR” Julian Matuszewski, Mierzyn, Zaopatrzenie w wod ę

Obszar gminy le Ŝy w rejonie znacznych zasobów wód podziemnych. Na terenie gminy Pełczyce znajduje si ę 40 studni. Warstw ę wodono śną studni stanowi ą głównie piaski drobne, średnie, gruboziarniste, pospółka, otoczaki. Gł ęboko ści odwiertów wynosz ą 19-50 m. Wydajno ść uj ęć to 1000-5000 m 3/ dob ę. Istnieje mo Ŝliwo ść uzyskania wi ększych uj ęć wody o wydajno ściach do 20000 m 3/ dob ę. Gminna sie ć wodoci ągowa obejmuje 19 miejscowo ści. W dwóch miejscowo ściach brakuje sieci wodoci ągowej, mieszka ńcy korzystaj ą z własnych uj ęć wody. Ogólna długo ść wodoci ągowej sieci rozdzielczej wynosi 72 km (bez podł ącze ń prowadz ących do budynków i innych obiektów), z tego 28,2 km na terenie miasta Pełczyce z 500 przył ączeniami oraz 43,8 km na terenach wiejskich z 732 przył ączeniami. Zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych wynosi średnio 301,9 dam 3- co daje wska źniki zu Ŝycia wody na jednego mieszka ńca na poziomie 37 m 3

Elektroenergetyka

Gmina Pełczyce zasilana jest w energi ę elektryczn ą napi ęciem 15 kV z sieci energetyki zawodowej liniami napowietrznymi ze stacji zlokalizowanych poza obszarem gminy w miejscowo ściach Barlinek, Choszczno i Krz ęcin. Napowietrzna sie ć energoelektryczna gminy o napi ęciu 0,4 kV zasila 80 stacji transformatorowych 15/04 kV typu słupowego, wie Ŝowego i miejskiego we wszystkich jednostkach osadniczych o ł ącznej mocy około 14000 kVA, w tym 16 stacji o mocy 3700 kVA na terenie miasta Pełczyce.

27 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Zaopatrzenie w energie elektryczn ą jest zadawalaj ące w stosunku do aktualnych potrzeb.

Zaopatrzenie na ciepło i gaz

Na terenie Miasta i Gminy Pełczyce funkcjonuje 17 ciepłowni o mocy powy Ŝej 0,1 MW oraz szereg mniejszych. W latach 1996-1998 w 9 ciepłowniach o mocy 4,62 MW przeprowadzono modernizacj ę polegaj ącą na zmianie paliwa stałego na paliwo gazowe (3 obiekty), paliwo ciekłe (3 obiekty) i 3 kotłownie na inny rodzaj paliwa stałego (miałowo- węglowy, które wymagaj ą ponownej modernizacji). Pozostałe ciepłownie (8 obiektów o ł ącznej mocy 3,77 MW) wykorzystuj ą paliwo stałe (koks, w ęgiel, miał). Wskazane s ą one do modernizacji i zmiany rodzaju paliwa w kierunku zastosowania paliw mniej uci ąŜ liwych dla środowiska. Głównym odbiorc ą energii cieplnej jest budownictwo wielorodzinne. Stopie ń zgazyfikowania gminy wynosi 25% (mierzony odsetkiem wyposa Ŝenia mieszka ń w przewodow ą instalacj ę gazow ą). Obecnie do sieci gazowniczej wł ączonych jest 6 miejscowo ści: Pełczyce, Trz ęsacz, B ędargowo, Bolewice, Przekolno, Krzynki i Chrapowo. Na terenie gminy jest zarejestrowanych 591 odbiorców, z tego 390 na terenie miasta i 201 na obszarach wiejskich. Głównymi odbiorcami gazu s ą gospodarstwa domowe (571, w tym 376 w mie ście). Gmina Pełczyce zaopatrywana jest gazem przewodowym wysokoetanowym z kierunku południowego. Jest to gaz ziemny GZ50, który dostosowany jest do stacji redukcyjno-pomiarowej zlokalizowanej w rejonie wsi B ędargowo. Od stacji Będargowo paliwo gazowe rozprowadzane jest rozdzielcz ą sieci ą gazow ą średniego ci śnienia, o maksymalnym ci śnieniu roboczym w sieci 4 bary o długo ści około 11,4 km. Komunikacja drogowa i kolejowa

Tereny komunikacyjne w gminie Pełczyce zajmuj ą 598 ha, tj. obejmuj ą 81% powierzchni terenów zurbanizowanych, co stanowi 3% powierzchni ogólnej gminy. W mie ście tereny komunikacyjne zajmuj ą 50 ha, pozostałe 548 ha jest na obszarach wiejskich. W strukturze własno ści terenów komunikacyjnych dominuje Skarb Pa ństwa i zasób własno ści komunalnej (97,5%), grunty osób prawnych i osób fizycznych zajmuj ą pozostałe 2,5%. Gmin ę przecina droga krajowa nr 151 Gorzów Wielkopolski - Barlinek -Pełczyce - Choszczno - Recz. Gmina nie posiada linii kolejowych, jednak Ŝe miasto le Ŝy niedaleko linii

28 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE kolejowej Szczecin - Pozna ń, co jest wa Ŝnym uwarunkowaniem komunikacyjnym w obszarze słabo rozwini ętej sieci PKP. Odległo ść od linii kolejowej oraz stacji pasa Ŝerskiej i towarowej w Choszcznie wynosi ok. 20 km, dlatego te Ŝ komunikacja zbiorowa na terenie gminy opiera si ę wył ącznie na liniach autobusowych. Obsługa tych linii prowadzona jest przez PKS. Komunikacja ta obejmuje wszystkie miejscowo ści w gminie. nie dociera jedynie do skrajnie poło Ŝonych osad, w których zamieszkuje niewiele rodzin. Dzieci do szkół dowo Ŝone s ą przez wynaj ętych przewo źników. Na terenie gminy nie ma dworca PKS, istniej ą jedynie przystanki autobusowe.

Telekomunikacja Potrzeby mieszka ńców gminy w zakresie telekomunikacji nie s ą zaspokajane na bie Ŝą co. Wska źnik telefonizacji wynosi (ilo ść abonentów na 100 mieszka ńców) dla całej gminy 10. Na terenie Gminy Pełczyce zlokalizowanych jest pi ęć stacji bazowych sieci telefonii komórkowej, trzy na terenie miejscowo ści Pełczyce oraz w Brzycznie i Jarosławsku.

Źródła emisji zanieczyszcze ń

Na terenie Miasta i Gminy Pełczyce brak jest wi ększych przemysłowych źródeł zanieczyszcze ń. W kategorii zakładów produkuj ących funkcjonuj ą niewielkie zakłady rzemie ślnicze zatrudniaj ące do 20 osób, działaj ące głównie w bran Ŝy spo Ŝywczej, piekarniczej i gastronomicznej. Tego typu działalność rozpatrywa ć nale Ŝy w kontek ście emisji niskiej. Do źródeł niskiej emisji nale Ŝy zaliczy ć przede wszystkim indywidualne posesje, w których wyst ępuje opalanie w ęglowe, ciepłownie miałowo- węglowe, a tak Ŝe mniejsze zakłady produkcyjne oraz punkty usługowe i handlowe. Źródłem emisji zanieczyszcze ń na terenie Miasta i Gminy Pełczyce jest równie Ŝ ruch samochodowy. Głównym źródłem emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych jest droga wojewódzka nr 151, a w dalszej kolejno ści drogi powiatowe i gminne.

7. Infrastruktura społeczno-socjalna

Edukacja

Na terenie gminy funkcjonuje pi ęć placówek o światowych: Zespół Szkół w Pełczycach, Miejsko-Gminne Przedszkole w Pełczycach, Zespół Szkół w Lubianie, Szkoła Podstawowa w Chrapowie i Szkoła Podstawowa w B ędargowie.

29 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Do Zespołu Szkół w Pełczycach ucz ęszcza łącznie 405 uczniów: szkoła podstawowa - 180 uczniów, gimnazjum – 225 uczniów, zatrudnionych jest 44 nauczycieli. Natomiast do Miejsko-Gminnego Przedszkola w Pełczycach ucz ęszcza 92 dzieci, wliczaj ąc w to klas ę zerow ą. Opiek ę nad dzie ćmi sprawuje 6 nauczycieli. Do SP w Chrapowie ucz ęszcza 90 uczniów, zatrudnionych jest 12 nauczycieli. Do SP w B ędargowie ucz ęszcza 152 uczniów, zatrudnionych jest 11 nauczycieli. Do Zespołu Szkół w Lubianie ucz ęszcza ł ącznie 276 uczniów: szkoła podstawowa - 167 uczniów, gimnazjum - 109, zatrudnionych jest 25 nauczycieli. Po uko ńczeniu gimnazjum młodzie Ŝ kontynuuje nauk ę w szkołach średnich głównie w Choszcznie i w Barlinku. Uczniowie gminy Pełczyce mog ą rozwija ć swoje uzdolnienia w ramach zaj ęć pozalekcyjnych w klubach sportowych („Pomorzanka” Jaroslawsko, „SKL Jagów 2000”, „Bł ękitni Sarnik” „Ina” Nadarzyn, „Kłos” Pełczyce, UKS Lubiana, UKS Sprint, UKS Pełcz, Klub śeglarski Sztaksel, TOP DANCE oraz kołach zainteresowa ń, takich jak: koła plastyczne, teatralne, SKS-y, koła informatyczne, europejskie, polonistyczne, ekologiczne, historyczne, wokalne, dramatyczne, chemiczne, ortograficzne i inne. Od 2008 roku dzieci i młodzie Ŝ mog ą korzysta ć z boiska „Orlik” w miejscowo ści Przekolno. Edukacja kulturalna prowadzona jest tak Ŝe przez szkoły działaj ące na terenie miasta. W ramach działa ń szkół organizowane s ą imprezy kulturalno - sportowe, liczne konkursy, dyskoteki, gry, zabawy, przedstawienia, koncerty i wystawy oraz wiele konkursów edukacyjnych. Omawiaj ąc temat zwi ązany z edukacj ą warto tak Ŝe spojrze ć na wydatki na o świat ę: Tabela nr 20. Zestawienie wydatków na o świat ę w gminie w latach 2000-2008

Rok Wysoko ść wydatków na o świat ę Udział w wydatkach bud Ŝetu gminy (zł)

2000 4.868.217 41,40% 2001 5.108.141 44,60% 2002 5.770.008 43,66% 2003 6.085.831 45,35% 2004 7.323.272 42,38% 2005 6.895.801 49,35% 2006 7.060.138 41,14% 2007 7.758.117 47,08% 2008 8.292.899 35,87% Źródło: U M Pełczyce 2008

Z powy Ŝszej tabeli wynika, i Ŝ nakłady na tę dziedzin ę rosn ą z roku na rok.

30 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Kultura Na terenie miasta funkcjonuje Miejsko-Gminny O środek Kultury w którym organizowane s ą zaj ęcia popołudniowe dla dzieci, młodzie Ŝy i osób dorosłych: w tym dzieci ęcy zespół taneczny ,,DREAMS”, zespół wokalny ,,BELL–CANTO”, zaj ęcia plastyczne, filmowania, sekcja hafciarsko-dziewiarska oraz gimnastyka uzdrawiaj ąca dla pa ń. Oprócz instytucji statutowo zajmuj ących si ę krzewieniem kultury działa równie Ŝ lokalna organizacja pozarz ądowa dbaj ąca o zachowanie dziedzictwa kulturowego miasta i okolic. W 2000 roku powstało Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Pełczyckiej, które inicjuje liczne przedsi ęwzi ęcia wspieraj ące rozwój kulturalny oraz sportowy na terenie gminy (m.in. tydzie ń ferii dla dzieci, turniej piłki siatkowej – pla Ŝowa, powiatowy maraton pływacki, powiatowy przegl ąd twórczo ści regionalnej). W stowarzyszeniu obecnie działa 40 członków działaj ących w formie wolontariatu. Wśród imprez kulturalnych organizowanych przez MGOK w Pełczycach charakter cykliczny maj ą: Dzie ń Kobiet, Rocznica odej ścia JP II, Pełczycka Majówka w plenerze, Dzie ń Matki, Letnia Biesiada Pełczycka, Świ ęto Tataraku, Do Ŝynki Gminne, Świ ęto Niepodległo ści, Wystawy r ękodzieła artystycznego, Koncert Bo Ŝonarodzeniowy, Festiwal Pie śni Religijnych. Słu Ŝba zdrowia Na terenie miasta funkcjonuje jedna placówka zajmująca si ę ochron ą zdrowia. Jest to Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej S.C. “Akmed”, który oferuje podstawowy zakres usług medycznych. Poza tym na terenie Pełczyc działaj ą prywatne praktyki lekarskie – m.in. stomatologiczna. Po porad ę specjalisty trzeba jednak si ę uda ć do innych miast. Na terenie miasta funkcjonuj ą dwie apteki. Tabela nr 21 Najcz ęś ciej powtarzaj ące si ę choroby w śród mieszka ńców gminy

ROZPOZNANIE 2005 2006 2007 Gruźlica 20 10 9 Nowotwory 60 31 42 Choroby tarczycy 131 34 80 Cukrzyca 189 148 170 Choroby układu kr ąŜ enia w tym: 1465 937 925 - przewlekła choroba reumatyczna 120 58 49 - choroba nadci śnieniowa 1122 733 759 - choroby naczy ń mózgowych 42 25 21 - niedokrwienna choroba serca 181 121 96

Źródło: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Akmed” 2008

31 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Stan bezpiecze ństwa

Przest ępczo ść jest jednym z tych zjawisk patologii społecznych, które odciskaj ą pi ętno na funkcjonowaniu lokalnej społeczno ści. To „margines Ŝycia społecznego”, który ma wpływ na formowanie si ę postaw i zachowa ń mieszka ńców Gminy Pełczyce.

Tabela nr 22. Liczba przest ępstw w Gminie Pełczyce.

2003 2004 2005 30.06.2006 2007 09.10.2008 Kradzie Ŝ z włamaniem 25 30 32 18 15 7 Kradzie Ŝ 36 42 30 11 11 11 Kradzie Ŝ pojazdu 3 1 1 0 3 0 Bójki i pobicia 4 4 4 1 2 5 Kierowanie pojazdami w stanie 18 12 11 7 35 50 nietrze źwym Oszustwo art.286 1 1 6 3 0 0 Rozboje i wymuszenia 2 3 0 1 0 1 Zn ęcanie si ę nad rodzin ą 7 7 10 3 1 5 Gro źby karalne 3 6 6 3 3 5 Narkotyki 1 0 1 2 6 8 Przest ępstwa seksualne 2 0 0 1 0 0 Niealimentacja 2 1 3 1 1 1 Po Ŝary 3 6 1 2 3 1 Wyłudzenia 3 0 0 1 0 1 Sprzeda Ŝ alkoholu bez zezwolenia 1 4 0 3 0 0 Wypadki drogowe 1 6 0 1 8 8 Nagły zgon 2 2 1 1 2 4 Uszkodzenie pojazdu, mienia 1 2 5 1 1 5 Samowole budowlane 0 3 0 0 20 2 Źródło: dane statystyczne z Komisariatu Policji w Pełczycach o liczbie wszcz ętych post ępowa ń na 2008 Najcz ęś ciej popełnianym przest ępstwem było kierowanie pojazdami w stanie nietrze źwym – popełniło je 50 osób. Poza tym do najcz ęś ciej wyst ępuj ących mo Ŝna zaliczy ć: kradzie Ŝ (11), narkotyki (8), wypadki drogowe (8), kradzie Ŝ z włamaniem (7), zn ęcanie si ę nad rodzin ą (5), gro źby karalne (5), bójki, pobicia (5), uszkodzenie mienia (5). Pozostałe zdarzenia maj ą śladowy charakter.

8. Stan środowiska naturalnego Gmina Pełczyce jest gmin ą typowo rolnicz ą. Ponad 70% jej powierzchni zajmuj ą u Ŝytki rolne, w zwi ązku z czym na przewa Ŝaj ącym obszarze wyst ępuje krajobraz rolniczy. Na zró Ŝnicowanie krajobrazu gminy wpłyn ęły głównie dwa czynniki: rze źba terenu i rolnictwo. W krajobrazie gminy dominuje krajobraz młodogracjalny z du Ŝą ilo ści ą zagł ębie ń bezodpływowych i jezior zwi ązanych z procesem zanikania okresu lodowcowego, dawne rynny odpływowe wód lodowcowych oraz zagł ębienia zaj ęły liczne zbiorniki wodne, które podnosz ą pi ękno krajobrazu.

32 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Warunki klimatyczne s ą typowe dla północno zachodniej Polski. Panuje tu klimat umiarkowany o najwyra źniejszych w kraju cechach morskich. Z uwagi na blisko ść i zasobno ść zbiorników wodnych oraz du Ŝej powierzchni lasów klimat wykazuje du Ŝą wilgotno ść powietrza. Najkorzystniejsze warunki do intensywnej produkcji rolnej, wynikaj ącej z bonitacji gleb, posiada środkowy i wschodni obszar gminy (przewa Ŝaj ą dobre gleby klasy III i IV - 58%). Najmniej korzystne warunki posiada rejon południowy oraz rejon północno-zachodni ze wzgl ędu na poło Ŝenie terenów le śnych. W obszarze Miasta i Gminy Pełczyce wyst ępuje 21 jezior o ł ącznej powierzchni 459 ha, co stanowi 2,5% powierzchni gminy. Najwi ększym jeziorem jest Du Ŝy Pełcz (270 ha), który wraz z jeziorami: Mały Pełcz, Stawno, Panie ńskie, Trzebie ń i Sławno znajduje si ę w ci ągu sze ściu jezior poł ączonych. W czystych wodach wyst ępuje wiele gatunków ryb: węgorz, leszcz, sielawa, lin, szczupak, oko ń i pło ć. Kompleksy le śne wyst ępuj ące w otoczeniu jezior, oczek śródpolnych oraz przepływaj ąca rzeka Płonia stwarzaj ą unikalne warunki przyrodnicze. W dolinach rzecznych, w okolicach jezior oraz obszarach źródliskowych wyst ępuj ą niewielkie obszary lasów łęgowych. Lasy zajmuj ą 18,9% powierzchni gminy. Obejmuj ą one głównie południow ą cz ęść gminy i stanowi ą północno - wschodni skraj Puszczy Barlineckiej, a w niej Barlinecko- Gorzowski Park Krajobrazowy oraz Park Kulturowo-Krajobrazowy „ Źródliskowa Dolina Płoni”, który wchodzi w skład europejskiej sieci Natura 2000. Mo Ŝna tam spotka ć gatunki zwierz ąt charakterystyczne dla nizinnej cz ęś ci Polski tj. sarny, dziki, jelenie, lisy, nie brak równie Ŝ dzikiego ptactwa. Cz ęść Gminy Pełczyce znajduje si ę w obszarze chronionego krajobrazu „C” Barlinek , Dodatkowymi atrakcjami turystycznymi s ą liczne zabytki architektoniczne i przyrodnicze. Gmina Pełczyce nale Ŝy do jednej z najbogatszych na Pomorzu Zachodnim pod wzgl ędem zabytkowym zało Ŝeń pałacowo-parkowych. Na terenie gminy jest ich 19, w tym 6 jest wpisanych do rejestru zabytków WKZ oraz 23 drzewa uznane jako pomniki przyrody. 9. Turystyka Gmina Pełczyce poło Ŝona jest na Pojezierzu Zachodniopomorskim w północno- wschodniej cz ęś ci Pojezierza My śliborskiego. Naturalne, nieska Ŝone środowisko, czyste

33 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE powietrze, spokój, swoisty mikroklimat, obfito ść grzybów w lasach, brak uci ąŜ liwych zakładów produkcyjnych gwarantuje wspaniałe mo Ŝliwo ści wypoczynkowe i rekreacyjne na terenie Gminy Pełczyce. Dodatkowymi atrakcjami turystycznymi s ą liczne zabytki architektoniczne i przyrodnicze. Ciekawa i burzliwa historia tych ziem pozostawiła po sobie zabytki sakralne i świeckie: ko ścioły, skrzydło klasztoru pocysterskiego, ratusz, dworki i pałacyki wyst ępuj ące w otoczeniach parkowych oraz zabytkowe budynki mieszkalne. Atutem gminy jest wyst ępowanie licznych i atrakcyjnych akwenów wodnych: rzeka Płonia i 21 jezior o ł ącznej powierzchni ponad 459 ha. Szczególnie atrakcyjne jest jezioro Du Ŝy Pełcz (długo ść 7,5 km), przedłu Ŝeniem jego rynny jest kolejne sze ść jezior: Mały Pełcz (2,5 ha), Stawno (2 ha), Panie ńskie (20 ha), Krzywe (12 ha), Sławno (10 ha) i Trzebie ń (36 ha). Nieska Ŝone środowisko i ekologiczne rolnictwo w poł ączeniu z walorami turystycznymi stanowi ą podstaw ę rozwoju agroturystyki. Na terenie gminy działaj ą 3 gospodarstwa agroturystyczne, funkcjonuje pole namiotowe. Najwi ęcej walorów turystycznych skupia w sobie miasto Pełczyce. Jest atrakcyjnie poło Ŝone, grupuje szereg obiektów zabytkowych i posiada do ść wysoko zaawansowane zagospodarowanie turystyczne. Pełczyce le Ŝą na szlaku cysterskim: Cedynia - Pełczyce – Krz ęcin - Bierzwnik - Recz. 10. Pomoc społeczna w aspekcie wyst ępuj ących problemów społecznych w Gminie Pełczyce Codziennemu Ŝyciu towarzysz ą liczne problemy, które zmuszaj ą cz ęść społeczno ści do szukania ró Ŝnych form pomocy, w tym korzystania z pomocy Miejsko-Gminnego O środka Pomocy Społecznej, realizuj ący w imieniu gminy zadania z zakresu okre ślone w statucie i ustawach. Celem działania O środka jest rozpoznawanie i zaspakajanie niezb ędnych potrzeb Ŝyciowych osób i rodzin wymagaj ących pomocy, organizowanie wynikaj ących z tego rozpoznania zada ń, a tak Ŝe inspirowanie działalno ści innych sił społecznych, działaj ących w sferze pomocy społecznej w celu doprowadzenia do Ŝyciowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Jednym z najwa Ŝniejszych zada ń pełnionych przez MGOPS jest praca socjalna, czyli działalno ść zawodowa maj ąca na celu pomoc osobom i rodzinom we wzmacnianiu lub odzyskiwaniu zdolno ści do funkcjonowania w społecze ństwie poprzez pełnienie

34 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE odpowiednich ról społecznych oraz tworzenie warunków sprzyjaj ących temu celowi. Ilo ść rodzin korzystaj ących z O środka w latach 2003-2008 przedstawia tabela nr 23. Świadczenia z pomocy społecznej udziela si ę zgodnie z ustaw ą osobom i rodzinom w szczególno ści z powodu: 1) ubóstwa; 2) sieroctwa; 3) bezdomno ści; 4) bezrobocia; 5) niepełnosprawno ści; 6) długotrwałej lub ci ęŜ kiej choroby; 7) przemocy w rodzinie; 8) potrzeby ochrony macierzy ństwa lub wielodzietno ści; 9) bezradności w sprawach opieku ńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych; 10) braku umiej ętno ści w przystosowaniu do Ŝycia młodzie Ŝy opuszczaj ącej placówki opieku ńczo – wychowawcze; 11) trudno ści w integracji osób, które otrzymały status uchod źcy; 12) trudno ści w przystosowaniu do Ŝycia po zwolnieniu z zakładu karnego; 13) alkoholizmu lub narkomanii; 14) zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej; 15) kl ęski Ŝywiołowej lub ekologicznej. Za realizacj ę zada ń z zakresu pomocy społecznej na terenie gminy odpowiedzialny jest MGOPS. Do jego zakresu obowi ązków nale Ŝy: ● prowadzenie diagnostyki jednostkowej i środowiskowej; ● bezpo średnie i po średnie udzielanie świadcze ń (w tym organizowanie opieki i usług domowych); ● współpraca z organizacjami i instytucjami, a zwłaszcza z samorz ądem lokalnym; ● aktywizowanie środowiska lokalnego. Tabela nr 23. Liczba rodzin korzystaj ąca z pomocy Miejsko-Gminnego O środka Pomocy Społecznej w latach 2003 – 2008.

ROK 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Liczba rodzin 820 471 425 398 314 222 Liczba osób w rodzinie 3418 2043 1620 1599 1195 809 Źródło : opracowanie na podstawie danych z MGOPS w Pełczycach czerwiec 2008 Tabela świadczy o spadku liczby osób obj ętych pomoc ą na przestrzeni lat 2003-2008 w Pełczycach. Tendencja ta wskazuje znaczne zmniejszenie si ę liczby osób obj ętych pomoc ą w roku 2007 w porównaniu do roku wcze śniejszego (z 1599 do 1195, tj. o 404). W 2008 roku odnotowano 809 osób korzystaj ących z pomocy MGOPS. Powody udzielenia pomocy społecznej przedstawia poni Ŝsza tabela.

35 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 24. Powody przyznania pomocy (liczba rodzin).

POWÓD TRUDNEJ SYTUACJI śYCIOWEJ 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ubóstwo 511 383 371 345 277 201 Sieroctwo ------Bezdomno ść - 8 7 1 4 3 Bezrobocie 338 416 380 349 268 177 Niepełnosprawno ść 130 101 8 72 74 55 Długotrwała lub ci ęŜ ka choroba 137 133 69 60 60 35 Bezradno ść w sprawach opieku ńczo - 127 72 34 34 33 15 wychowawczych i prowadzenia gosp. domowego Przemoc w rodzinie - - 1 1 1 1

Alkoholizm 61 75 71 58 48 33 Źródło : opracowanie na podstawie danych MGOPS w Pełczycach czerwiec 2008 Głównym powodem przyznania pomocy społecznej jest przede wszystkim ubóstwo i bezrobocie. Brak zatrudnienia, który nie jest tylko indywidualnym problemem człowieka nim dotkni ętego, ale niew ątpliwie wpływa na Ŝycie i funkcjonowanie całej rodziny, jest źródłem problemów i patologii. W miar ę przedłu Ŝania si ę okresu pozostawania bez pracy problemy te narastaj ą i rodz ą si ę kolejne, takie jak ubóstwo, frustracje, izolacje, bezradno ść Ŝyciow ą. Równie wa Ŝnymi powodami przyznawania pomocy s ą długotrwała choroba, alkoholizm oraz bezradno ść w sprawach opieku ńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego. Zasadniczy problem – ubóstwo, okre ślane jest jako stan, w którym jednostce, czy grupie społecznej brakuje środków na zaspokojenie podstawowych potrzeb. Jest warunkiem, który uprawnia do ubiegania si ę o świadczenia z pomocy społecznej. Zjawisko to ma wiele przyczyn, które nie zawsze da si ę jasno wyodr ębni ć. Mo Ŝe ono by ć spowodowane bezrobociem, czy niepełnosprawno ści ą, ale tak Ŝe bierno ści ą Ŝyciow ą i brakiem odpowiedzialno ści za własn ą rodzin ę. Wczesne wykrywanie i docieranie do rodzin czy osób znajduj ących si ę na skraju ubóstwa, a pó źniej intensywna praca socjalna przyczynia si ę do zapobiegania utrwalaniu si ę postaw biernych b ądź roszczeniowych.

36 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 25. Wykorzystanie środków finansowych przez MGOPS w Pełczycach

ŚRODKI FINANSOWE WŁASNYCH ZLECONYCH RAZEM PRZEZNACZONE NA REALIZACJ Ę ZADA Ń świadczenia rodzinne - 1 138 687,21 zł. 1 138 687,21 zł. zasiłki zdrowotne - 3 963,62 zł. 3 963,62 zł. zasiłki-wykonanie 121 980,80 zł. 47 496,00 zł. 169 476,80 zł. dodatki mieszkaniowe 91 186,10 zł. - 91 186,10 zł. utrzymanie MGOPS 258 274,16 zł. - 258 274,16 zł. usługi opieku ńcze 15 039,65 zł. 9 000,00 zł. 24 039,65 zł. pozostała działalno ść 129 549,30 zł. - 129 549,30 zł.

RAZEM 616 030,01 zł. 1 199 146,83 zł. 1 815 176,84 zł. Procentowy udział w 2,24% 4,35% 6,59% bud Ŝecie gminy Źródło: dane MGOPS w Pełczycach , czerwiec 2008

IV. Diagnoza i analiza problemów społecznych

W ramach przeprowadzonych ankiet przez Miejsko-Gminny O środek Pomocy Społecznej w Pełczycach społeczno ść wskazała nast ępuj ące problemy społeczne: ubóstwo, bezdomno ść , bezrobocie, osoby niepełnosprawne, przest ępczo ść , sytuacja mieszkaniowa, problemy opieku ńczo-wychowawcze rodzin, przemoc w rodzinie, problem uzale Ŝnie ń. Podczas warsztatów zdiagnozowano te same problemy za wyj ątkiem bezdomno ści i przemocy w rodzinie a rozszerzono o problemy: marazmu społecznego, zagospodarowania czasu wolnego dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych, osoby starsze i samotne .

4.1. Badania Opinii Społecznej – badania ankietowe

W prace nad aktualizacj ą strategii zaanga Ŝowano społeczno ść lokaln ą zakładaj ąc, Ŝe tylko w przypadku uspołecznienia prac nad zapisami strategii dokument ten znajdzie akceptacj ę mieszka ńców i reprezentuj ącej ich Rady Miejskiej. Opracowano anonimow ą ankiet ę skierowan ą do mieszka ńców Gminy, zawieraj ącą 9 pyta ń dotycz ących podstawowych kwestii tak Ŝe społecznych zwi ązanych z gmin ą. Do Miejsko–Gminnego O środka Pomocy Społecznej wpłyn ęło 208 wypełnionych przez mieszka ńców gminy ankiet. Cz ęść pyta ń miała charakter otwarty i dotyczyła nast ępuj ących kwestii: okre ślenia instytucji zajmuj ących si ę rozwi ązywaniem problemów społecznych na terenie gminnym; wskazania miejsc, w których dzieci i młodzie Ŝ mog ą bezpiecznie sp ędza ć czas wolny oraz przedstawienia propozycji rozwi ązywania problemów społecznych.

37 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

W ankiecie umieszczono tak Ŝe 6 pyta ń zamkni ętych dotycz ących sytuacji gospodarczej gminy, poziomu Ŝycia mieszka ńców Gminy a tak Ŝe wskazania problemów społecznych, perspektyw dla młodzie Ŝy oraz oceny instytucji zajmuj ących si ę rozwi ązywaniem problemów społecznych. Analiza danych zgromadzonych na podstawie ankiet wskazuje, Ŝe gmina i panuj ące w niej warunki Ŝycia i działalno ści gospodarczej s ą przeci ętne lub ni Ŝsze od przeci ętnych. Wśród respondentów przewa Ŝały kobiety, które stanowiły 64,90% osób badanych. Grupy wiekowe respondentów przedstawia poni Ŝszy wykres. Według tych danych najliczniejsz ą grup ę stanowiły osoby w wieku od 33 do 45 lat, nast ępnie osoby w wieku 23- 32 lata a na trzecim miejscu osoby w wieku 46-60 lat (zał ącznik – ankieta).

Rysunek nr 2. Struktura i grupy wiekowe respondentów.

Rysunek nr 3. Wykształcenie respondentów.

Miejsce zamieszkania (miasto i wie ś) oraz zatrudnienie (osoby pracuj ące i niepracuj ące) przedstawiaj ą si ę bardzo równomiernie (ok.50% / 50%).

38 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Pierwsze pytanie dotyczyło udzielenia opinii na temat panuj ącej sytuacji gospodarczej w Gminie Pełczyce. W sumie około 56% respondentów uznało, i Ŝ sytuacja gospodarcza w gminie jest zła (wskazania na odp. raczej zła i zła). Jedynie 32,5 % osób ankietowanych uwa Ŝa, Ŝe jest ona dobra i raczej dobra. W kolejnym pytaniu respondenci opisywali sytuacj ę przeci ętnej rodziny respondentów Gminie Pełczyce. Ostatecznie ponad 66% z nich uznała, Ŝe jest ona raczej zła i zła. Ponad 47% respondentów uznało, Ŝe w porównaniu do gmin s ąsiednich mieszka ńcy w Gminie Pełczyce Ŝyj ą na podobnym poziomie, 28% wskazała, Ŝe gorzej im si ę Ŝyje. Jedynie 3% uznało, Ŝe Ŝyje im si ę lepiej ni Ŝ osobom zamieszkuj ącym s ąsiednie gminy. Prawie 90% respondentów uznało, Ŝe najwa Ŝniejszym problemem na terenie gminy jest wysokie bezrobocie, si ęgaj ące ok. 21%, nast ępnie brak mieszka ń oraz alkoholizm i ubóstwo. Szczegółowe zestawienie problemów według punktacji przedstawia poni Ŝsza tabela. Tabela nr 26. Czy dostrzega Pan/Pani w miejscu swojego zamieszkania nast ępuj ące problemy społeczne

PROBLEM TAK NIE NIE WIEM Ubóstwo 71,63 15,38 12,98 Alkoholizm 78,85 8,65 12,5 Narkomania 33,65 26,92 39,42 Bezdomno ść 28,37 41,35 30,29 Bezrobocie 89,90 4,33 5,77 Niepełnosprawno ść 58,65 17,31 24,04 Brak opieki nad osobami starszymi 42,79 23,08 34,13 Długotrwała lub ci ęŜ ka choroba 49,52 15,38 35,10 Przemoc w rodzinie 50,00 12,98 37,02 Zaniedbane dzieci 62,20 15,38 22,60 Brak mieszka ń 78,37 7,69 13,94 Bezradno ść w sprawach opieku ńczo– wychowawczych i 54,81 13,94 31,25 prowadzenia gosp. domowego przest ępczo ść 48,08 14,90 37,02

Ponad 50% osób ankietowanych wskazała, i Ŝ na terenie gminy wyst ępuj ą instytucje zajmuj ące si ę rozwi ązywaniem w/w problemów. Respondenci najcz ęś ciej wymieniali instytucje zajmuj ące si ę rozwi ązywaniem problemów alkoholowych, Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, policj ę i szkoły. Niestety ponad 60% badanych osób uznała, Ŝe na terenie gminy nie ma bezpiecznych miejsc, w których dzieci i młodzie Ŝ mog ę sp ędza ć czas wolny. Jedynie 23% uznała, Ŝe, w śród miejsc, w których dzieci i młodzie Ŝ mog ą bezpiecznie sp ędza ć czas wolny znajduj ą si ę szkoły ( świetlice), Miejsko-Gminny O środek Kultury oraz place zabaw.

39 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

W kolejnym pytaniu respondenci zostali poproszeni o udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy w gminie istniej ą dobre perspektywy dla młodzie Ŝy i ponad 80% respondentów uwa Ŝa, i Ŝ nie ma dobrych perspektyw ( wskazania na odp. raczej nie i nie). W nast ępnym pytaniu otwartym respondenci zostali poproszeni o ocen ę instytucji zajmuj ących si ę rozwi ązywaniem problemów społecznych. Najlepsze oceny tj. „4” i „5” (ponad 35% na 4 i 34% na 5) otrzymała tylko jedna instytucja – „CARITAS”. W nast ępnej kolejno ści na „4+” zostały ocenione dwie instytucje: Miejsko-Gminny O środek Pomocy Społecznej i Szkoły Podstawowe. Na „4-” zostały ocenione: Zespół Szkół, Urz ąd Miasta i Gminy, Pełczycki Klub Abstynenta „Jantar”, Punkt Konsultacyjno-Informacyjny, O środek Zdrowia i Miejsko-Gminny O środek Kultury. Najgorsz ą ocen ę według respondentach otrzymał Komisariat Policji

4.2 Problemy społeczne w Gminie Pełczyce Katalog zidentyfikowanych problemów społecznych w gminie Pełczyce na podstawie ankiety i uszczegółowiony podczas warsztatów.

1. Ubóstwo Ubóstwo odnosi si ę do sytuacji, w której osoby lub rodziny nie posiadaj ą dochodów lub te Ŝ ich dochody s ą poni Ŝej kryteriów dochodowych uprawniaj ących do świadcze ń pieni ęŜ nych z pomocy społecznej. Dodatkowo uwzgl ędni ć tu nale Ŝy zł ą sytuacj ę maj ątkow ą osoby lub rodziny. Liczba rodzin korzystaj ących z pomocy MGOPS–u z powodu ubóstwa z roku na rok maleje. W 2008 roku, z pomocy o środka korzystało tylko 201 rodzin (w 2003 roku korzystało 511).

2. Bezrobocie Bezrobocie w gminie Pełczyce było zjawiskiem, które dotykało szerokie kr ęgi społeczne. Powodowało ono, i Ŝ standard Ŝycia wielu ludzi był obni Ŝony i poszerzał si ę obszar patologii społecznej. Pozostawianie bez pracy – przej ście na zasiłek lub jego utrata- prowadziła do korzystania z pomocy społecznej, a to z kolei prowadziło do ubóstwa ze wszystkimi jego konsekwencjami. Miało ono negatywny wpływ na ekonomiczn ą funkcj ę rodziny, ale te Ŝ na sfer ę psychiki. Powodowało jej szybk ą degradacj ę, pot ęgowało bied ę i rozszerzało sfer ę ubóstwa. Bezrobocie burzy klimat Ŝycia rodzinnego. Wpływa destrukcyjnie

40 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE na pełnienie przez rodzin ę jej podstawowych funkcji, na realizacj ę okre ślonych zamierze ń, zada ń i planów Ŝyciowych. Bezrobocie nara Ŝa rodzin ę na szereg niedogodno ści, sublimacj ę wielu wa Ŝnych potrzeb, niewła ściwe kształtowanie osobowo ści jej członków. Brak pracy jest cz ęsto w rodzinie czynnikiem konfliktogennym i nasilającym patologie społeczne (nadu Ŝywanie alkoholu, nielegalne zdobywanie środków pieni ęŜ nych i przemoc w rodzinie). Obecnie w Gminie Pełczyce bezrobocie spada co przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela nr 27. Wska źnik bezrobocia w latach 2001-2008

STAN NA SIERPIE Ń 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 ogółem 1188 1338 1333 1218 1103 829 717 499 w tym kobiet 644 684 674 627 574 501 427 299 na wsi 810 919 911 811 744 544 446 325 wska źnik bezrobocia 24,7 27,8 27,2 24,5 21,8 16,1 13,9 9,6 powiat choszcze ński- 20,0 21,9 22 19,8 17,8 14,5 11,9 9,8 wska źnik bezrobocia Źródło: WUP Szczecin 2001-2006.

Bezrobotni ze wzgl ędu na wiek

Tabela nr 28. Liczba osób bezrobotnych z podziałem na wiek w roku 2008

WYSZCZEGÓLNIENIE LICZBA ZE WZGL ĘDU NA CZAS POZOSTAWANIA BEZ BEZROBOTNYCH PRACY OGÓŁEM do 1 do 3 do 6 do 1 do 2 pow. m-ca m-cy m-cy roku lat 2 lat 18-24 106 25 23 14 16 19 9 25-34 133 30 23 16 32 13 19 WIEK 35-44 94 12 22 8 16 13 23 45-54 90 11 10 9 18 15 27 55-59 41 3 6 4 3 8 17 60-64 6 0 0 2 1 2 1

Źródło : opracowanie na podstawie danych PUP w Choszcznie (wrzesie ń 2008) Najliczniejsz ą grup ą osób pozostaj ących bez pracy stanowi ą ludzie młodzi w wieku od 25 do 34 lat – 133 bezrobotnych. Kolejn ą liczn ą grup ą s ą osoby w wieku od 18 do 24 lat - 106 bezrobotnych, czyli absolwenci szkół. W grupie wiekowej od 35 do 44 lat zarejestrowano 94 bezrobotnych. Natomiast w grupie od 45 do 54 lat odnotowano 90 osób. Podobn ą sytuacj ę mo Ŝna zauwa Ŝyć w poprzednich latach. Według danych Powiatowego Urz ędu Pracy w Choszcznie na dzie ń 31.12.2007 r. zarejestrowanych było768 bezrobotnych. W śród bezrobotnych ewidentnie dominuj ą kobiety. Liczb ę bezrobotnych kobiet w latach 2003-2007 przedstawia poni Ŝszy wykres

41 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Rysunek nr 4. Liczba bezrobotnych kobiet

Źródło: Opracowanie na podstawie danych P U P w Choszcznie. Od roku 2006 spada liczba bezrobotnych kobiet. Najwi ęcej osób bezrobotnych jest w przedziale wiekowym od 45 do 54 lat, a Ŝ 137 kobiet. W grupie wiekowej od 35 do 44 lat zarejestrowanych jest 111 kobiet, natomiast bezrobotnych od 18 do 24 lat odnotowano 95, a od 25 do 34 lat – 82 osób. Niewielk ą cz ęść stanowi tu przedział wiekowy od 55 do 59 lat – 22 kobiety oraz od 60 do 64 lat – 7 kobiet. Charakteryzuj ąc bezrobocie według wykształcenia, mo Ŝna zaobserwowa ć tak ą sam ą tendencj ę od kilku lat, i Ŝ najwi ęcej osób poszukuj ących prac ę jest w śród osób ko ńcz ących szkoł ę podstawow ą, gimnazjum i szkoł ę zasadniczo zawodow ą.

Rysunek nr 5. Liczba osób bezrobotnych pod wzgl ędem wykształcenia.

Źródło: Opracowanie na podstawie danych PUP w Choszcznie. Pierwsz ą rzecz ą, jak ą zauwa Ŝymy podczas analizy ww. wykresu, jest fakt, Ŝe najwi ększe grupy bezrobotnych tworz ą osoby bez wykształcenia jest ich ł ącznie 382.

42 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

W odniesieniu do ogólnej liczby 768 osób zarejestrowanych w PUP, grupa ta stanowi 50% wszystkich bezrobotnych. Dla scharakteryzowania zjawiska bezrobocia niezwykle wa Ŝna jest analiza danych dotycz ących podziału bezrobotnych według sta Ŝu pracy, wieku, wykształcenia.

Rysunek nr 6. Bezrobotni pod wzgl ędem sta Ŝu pracy.

Źródło: Opracowanie na podstawie danych PUP w Choszcznie.

Najliczniej reprezentowan ą grup ę w śród bezrobotnych stanowi ą osoby nie posiadaj ące Ŝadnego sta Ŝu pracy, czyli absolwenci b ądź osoby nigdy nie niepracuj ące, ogółem 334 osoby. Najmniej bezrobotnych zanotowano w grupie osób legitymuj ących si ę 30-sto i powy Ŝej letnim sta Ŝem pracy – 7 osób. W grupie bezrobotnych ze sta Ŝem pracy do 1 roku odnotowano 91 osób, ze sta Ŝem od 1 roku do 5 lat – 97 osób, ze sta Ŝem od 5 do 10 lat – 67 osób, ze sta Ŝem od 10 do 20 lat - 79 osób, a ze sta Ŝem od 20 do 30 lat – 93 osoby.

3. Osoby niepełnosprawne Za niepełnosprawne uzna ć nale Ŝy osoby, których stan fizyczny, psychiczny, umysłowy powoduje trwałe lub okresowe utrudnienia, ograniczenia b ądź uniemo Ŝliwia pełnienie ról i zada ń społecznych na poziomie powszechnie przyj ętych kryteriów. Osoby te posiadaj ą stopie ń niepełnosprawno ści orzeczony przez Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawno ści, Lekarza Orzecznika ZUS i KRUS. Niepełnosprawno ść uderza najbardziej w finansow ą i emocjonaln ą stron ę rodziny. Rodzina w takiej sytuacji wymaga zwłaszcza nieinstytucjonalnych form pomocy, maksymalnie zindywidualizowanych i dostosowanych do jej potrzeb. W 2008 roku z pomocy społecznej korzystało 55 osób niepełnosprawnych.

43 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Problemy osób niepełnosprawnych wi ąŜą si ę głównie z barierami architektonicznymi, ograniczonym dost ępem do komunikacji, samoobsług ą oraz z kosztown ą i trudno dost ępn ą rehabilitacj ą. Bariery te nie tylko utrudniaj ą, ale niekiedy wr ęcz uniemo Ŝliwiaj ą uczestnictwo w Ŝyciu społeczno ści lokalnej. Ludno ść gminy pełczyckiej boryka si ę równie Ŝ z kłopotami zdrowotnymi - z roku na rok przybywa chorych. Zadania słu Ŝby zdrowia w dziedzinie lecznictwa i rehabilitacji w gminie realizuje Samodzielny Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Pełczycach. Polityka społeczna maj ąc na wzgl ędzie stan zdrowia jednostki bierze pod uwag ę czynniki ekonomiczne i społeczne. Badaj ąc kwestie zdrowia wyró Ŝnia si ę trzy dziedziny: ● profilaktyk ę — zapobieganie chorobom w społecze ństwie poprzez kształtowanie odpowiedniego rozwoju człowieka oraz warunków jego Ŝycia wpływaj ących na jego zdrowie, ● lecznictwo — nastawienie na człowieka chorego, na rozpoznanie i leczenie, ● rehabilitacj ę — przywracanie do zdrowia, sprawno ści i przydatno ści społecznej ludzi dotkni ętych kalectwem lub upo śledzonych fizyczne, psychicznie, społecznie.

3. Przest ępczo ść

Na podstawie danych wiadomo, i Ŝ co roku wzrasta liczba przest ępstw popełnianych przez dorosłych i młodzie Ŝ. Z danych przestawionych przez Komisariat Policji wynika i Ŝ najwi ęcej wykrocze ń to: kierowanie pojazdami w stanie nietrze źwym – 50, kradzie Ŝe – 11, handel narkotykami – 8, wypadki drogowe – 8.

5. Sytuacja mieszkaniowa

W roku 2008 na li ście ubiegaj ących si ę o mieszkanie jest 26 rodzin, co utwierdza nas w przekonaniu, Ŝe lokali jest ci ągle zbyt mało, a popyt na nie znacznie przewy Ŝsza poda Ŝ. Nale Ŝy jednak podkre śli ć, i Ŝ rodziny oczekuj ące na mieszkania, to z reguły osoby o bardzo niskich dochodach, których nie sta ć na kupno własnego mieszkania. Osoby dysponuj ące zasobami pieni ęŜ nymi, które sta ć na zakup mieszkania w budynku wielorodzinnym lub na płacenie czynszu po cenach niepreferencyjnych, podejmuj ą z reguły decyzj ę o budowie domu jednorodzinnego, którego koszt, bior ąc pod uwag ę niewygórowane ceny gruntu w Pełczycach, jest niewiele wy Ŝszy ni Ŝ koszt standardowego mieszkania o

44 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE zdecydowanie mniejszej powierzchni. Sytuacja mieszkaniowa powinna si ę w miar ę czasu pozytywnie zmienia ć wraz ze wzrostem zamo Ŝno ści mieszka ńców Pełczyc, którego - według prognoz gospodarczych dla całego kraju - mo Ŝna si ę spodziewa ć równie Ŝ w województwie zachodniopomorskim. Wa Ŝnym elementem opisuj ącym sytuacj ę mieszkaniow ą s ą tak Ŝe opłaty za wynajem. Czynsze w mieszkaniach komunalnych na terenie gminy uległy w ostatnich latach nieznacznemu wzrostowi, jednak wci ąŜ utrzymuj ą si ę na stosunkowo niskim poziomie, przy średniej stawce ok. 2 zł za m 2 powierzchni. Najubo Ŝsze rodziny płac ą ju Ŝ od 0,42 zł. za m 2, co jest stawk ą wła ściwie symboliczn ą. Tabela nr 29. Wysoko ść czynszów w gminnych zasobach mieszkaniowych w latach 2001-2008 za m 2

Rok Wysoko ść czynszów w mieszkaniach komunalnych na m2 2001 od 0,42 zł do 1,82zł. 2002 od 0,44 zł do 1,85zł. 2003 od 0,46 zł. do 1,95zł. 2004 od 0,48 zł. do 2,02zł. 2005 od 0,50 zł. do 2,12zł. 2006 od 0,31 zł. do 1,68 zł. 2007 od 0,34 zł. do 1,71 zł. 06.2008 r. od 0,43 zł do 2,31 zł. Źródło: dane ZGKiM i U M Pełczyce

Według danych na koniec wrze śnia 2008 liczba osób przypadaj ących na 1 mieszkanie w mie ście jak i na wsi wynosiła 3,49, w województwie za ś 2,96. Powierzchnia uŜytkowa mieszka ń na 1 osob ę wynosiła 19 m 2, w stosunku do roku 1997 wzrosła jedynie o niecałe 2 m2, w województwie za ś wynosiła 22 m 2.

6. Problemy opieku ńczo-wychowawcze rodzin

Wśród problemów, jakie dotykaj ą uczniów, najpowa Ŝniejszym jest ubóstwo i przemoc w rodzinie spowodowane trudno ściami materialnymi wynikaj ącymi z bezrobocia rodziców, alkoholizmu i niezaradno ści opieku ńczo-wychowawczej. Problemy, jakich do świadczaj ą te dzieci w domu rodzinnym i rówie śnikami przejawiaj ą si ę konfliktowo ści ą, nadpobudliwo ści ą oraz nieumiej ętno ści ą radzenia sobie ze stresem, co w konsekwencji odbija si ę na wynikach w nauce. Dzieci te s ą nieufne i niech ętnie zwracaj ą si ę o pomoc, jednocze śnie na swój sposób zabiegaj ą o ni ą, o uwag ę i zainteresowanie otoczenia.

45 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

W celu uzyskania informacji o problemach dzieci i młodzie Ŝy w lokalnym systemie kształcenia i wychowania zostały rozesłane do szkół gminy – ankiety (tabela nr 32 i 33). Pozwalaj ą one zdiagnozowa ć środowisko szkolne pod k ątem wyst ępowania zachowa ń o cechach patologii społecznej w śród uczniów oraz przekazuj ą informacje o realizacji działa ń opieku ńczo-wychowawczych, profilaktycznych i leczniczych prowadzonych w śród dzieci i młodzie Ŝy. Tabela nr 30. Najsilniej wyst ępuj ące problemy w środowisku szkolnym i rodzinnym uczniów szkół podstawowych

STOPIE Ń NASILENIA CECHY LP. CECHY PATOLOGII SPOŁECZNEJ Cz ęsto Rzadko Nie wyst ępuje 1. Konflikty z rodzicami (opiekunami) 2 45 52 2. Konflikty z rodze ństwem 28 56 6 3. Konflikty z nauczycielami 1 2 73 4. Konflikty z kolegami szkolnymi 17 75 7 5. Kłamstwa 7 4 87 6. Wagary 1 4 94 7. Alkoholizowanie si ę 2 2 95 8. Narkotyzowanie si ę - - 99 9. Palenie papierosów - 4 95 10. Ucieczki z domu - 1 94 11. Kradzie Ŝe - 2 94 12. Agresja i przemoc w tym: - poni Ŝanie 5 19 70 - zastraszanie 5 11 83 -zn ęcanie 2 12 85 -bicie 3 22 74 - wymuszenie pieni ędzy 1 1 97 - zmuszanie do palenia - 4 94 13. Autoagresja - 5 94 14. Przest ępczo ść ujawniona - 1 98 15. Niszczenie mienia szkolnego - 7 92 16. Drugoroczno ść 1 9 89 17. Udział w grupach negatywnych 1 20 70 18. Opieka kuratora s ądowego - 3 95 19. Przemoc w rodzinie - 6 93 20. Zaniedbanie przez dom - 5 94 21. Wykorzystywanie seksualne - 2 97 Źródło : Opracowanie na podstawie ankiet przeprowadzonych w szkołach podstawowych gminy Pełczyce (SP Chrapowo, SP B ędargowo)

46 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 31. Najsilniej wyst ępuj ące problemy w środowisku szkolnym i rodzinnym uczniów w gimnazjach

STOPIE Ń NASILENIA CECHY LP. CECHY PATOLOGII SPOŁECZNEJ Cz ęsto Rzadko Nie wyst ępuje 1. Konflikty z rodzicami 13 60 37 2. Konflikty z rodze ństwem 25 57 27 3. Konflikty z nauczycielami 5 44 60 4. Konflikty z kolegami szkolnymi 14 66 30 5. Kłamstwa 12 68 30 6. Wagary 2 41 55 7. Alkoholizowanie si ę 1 9 100 8. Narkotyzowanie si ę - 3 103 9. Palenie papierosów 5 6 98 10. Ucieczki z domu - 2 108 11. Kradzie Ŝe 1 6 103 12. Agresja i przemoc, w tym: 6 11 85 - poni Ŝenie 6 20 82 -zastraszanie 3 10 28 -zn ęcanie si ę 2 8 100 - bicie 2 19 89 - wymuszanie pieni ędzy 2 7 101 - zmuszanie do palenia 1 5 103 13. Autoagresja 1 12 97 14. Przest ępczo ść ujawniona 1 7 102 15. Niszczenie mienia szkolnego 3 12 95 16. Drugoroczno ść 1 15 93 17. Udział w grupach negatywnych 2 11 96 18. Opieka kuratora s ądowego - 7 102 19. Przemoc w rodzinie - 13 97 20. Zaniedbanie przez dom 1 5 82 21. Wykorzystywanie seksualne 2 - 85 Źródło : Opracowanie na podstawie ankiet przeprowadzonych w gimnazjum w Pełczycach i Lubianie. Analizuj ąc powy Ŝsze tabele mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe najpowa Ŝniejszym problemem w śród badanych s ą konflikty z rodze ństwem, rodzicami, kolegami, nauczycielami, kłamstwa, wagary, bicie, poni Ŝanie, zn ęcanie, zastraszanie. W celu zmniejszenia nasilenia oraz eliminowania na terenie szkoły zachowa ń o cechach patologii społecznej prowadzona jest profilaktyka wśród dzieci i młodzie Ŝy, wprowadzono nasilone kontrole poł ączone z wnikliw ą obserwacj ą zachowania uczniów, organizowane s ą zaj ęcia zapobiegawcze na godzinach wychowawczych, apele, konkursy o tematyce profilaktycznej. Uczniowie mog ą tak Ŝe liczy ć na wsparcie pedagoga szkolnego. Z uczniami sprawiaj ącymi kłopoty prowadzone s ą rozmowy wychowawcze, szerzona jest pedagogizacja rodziców, a w klasach realizowany jest specjalny plan wychowawczy. Obraz, jaki wyłania si ę z analizy danych zawartych w ankietach, nakazuje podj ąć działania zmierzaj ące do prowadzenia świetlicy socjoterapeutycznej, która działałaby

47 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE codziennie, umo Ŝliwiałaby uczniom sp ędzanie czasu wolnego. Nale Ŝałoby zwróci ć uwag ę na umo Ŝliwienie wypoczynku wszystkim dzieciom z rodzin o niskim statusie materialnym, a tak Ŝe organizowa ć zaj ęcia pozaszkolne, rozwijaj ące zainteresowania i umiej ętno ści psychospołeczne.

7. Problem uzale Ŝnie ń

Problem uzale Ŝnie ń dotyczy przede wszystkim - alkoholizmu. Z kwesti ą nałogu alkoholowego pracownicy socjalni spotykaj ą si ę od wielu lat. Problem nadu Ŝywania alkoholu przez osoby korzystaj ące z pomocy społecznej jest bardzo skomplikowany, poniewa Ŝ obok alkoholizmu wyst ępuj ą zaburzenia mi ędzy członkami rodziny, bieda, bezrobocie, problemy wychowawcze i przemoc fizyczna. Poza tym mo Ŝna wyró Ŝni ć nast ępuj ące szkody u osób pij ących: samozniszczenie m ęŜ czyzn i kobiet uzale Ŝnionych od alkoholu; uszkodzenie zdrowia u osób nadmiernie pij ących bez klinicznych objawów uzale Ŝnienia; uszkodzenie rozwoju psychofizycznego, utrata mo Ŝliwo ści kariery edukacyjnej u upijaj ących si ę nastolatków. Nadu Ŝywanie alkoholu stanowi dzi ś bezsprzecznie jeden z powa Ŝniejszych problemów w naszym społecze ństwie. Szerz ące si ę zjawisko alkoholizmu dotyka wielu mieszka ńców kraju i nie respektuje płci, wieku ani statusu intelektualnego. Jego rozmiary i niszczycielskie działanie daj ą si ę obserwowa ć w śród klientów pomocy społecznej. Aby eliminowa ć niekorzystny wpływ alkoholizmu na społeczno ść gminy, konieczne jest prowadzenie działa ń o charakterze profilaktycznym oraz ró Ŝnych form promocji zdrowego stylu Ŝycia. Wa Ŝną rol ę odgrywaj ą w tym procesie uchwalane corocznie programy profilaktyki i rozwi ązywania problemów alkoholowych. W Pełczycach funkcjonuj ą instytucje pomagaj ące osobom uzale Ŝnionym i ich rodzinom: ● Pełczycki Klub Abstynenta „Jantar” ● Punkt Informacyjno – Konsultacyjny dla osób z problemem alkoholowym.

48 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 32. Liczba osób korzystaj ących z Punktu Informacyjno –Konsultacyjnego.

ROK ALKOHOLICY, PARTNER RODZINA RAZEM OSOBY Z OSOBY Z PROBLEMEM PROBLEMEM Dzieci Matka, Brat, ciotka siostra

2003 28 9 3 3 11 54 2004 47 23 13 7 - 90 2005 61 19 8 3 6 97 2006 77 13 4 7 12 102 2007 69 17 5 9 4 104 2008 57 19 11 5 3 95 Źródło : Dane uzyskane od pracownika PKI w Pełczycach. Pełczycki Klub Abstynenta – Grupa JANTAR świadczy pomoc terapeutyczn ą i rehabilitacyjn ą w formie cotygodniowych mityngów, poradnictwa i konsultacji terapeuty czy uczestnictwa w rozmowach terapeutycznych w Punkcie Konsultacyjnym, w którym liczba osób korzystaj ących z roku na rok si ę powi ększa. Wyst ępuje równie Ŝ zjawisko narkomanii, które wzrasta z powodu zwi ększaj ącej si ę dost ępno ści do środków psychoaktywnych, pewnego rodzaju mody na za Ŝywanie narkotyków wśród młodzie Ŝy oraz braku autorytetów i celów Ŝyciowych.

8. Marazm społeczny Zjawisko społecznej bezradno ści nie ust ępuje, wprost przeciwnie mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe obszar ubóstwa, bezrobocia, niski poziom wykształcenia s ą czynnikami sprzyjaj ącymi postawie pasywnej i pozostawieniem na marginesie Ŝycia społecznego. Skutkiem bezrobocia i najcz ęś ciej zwi ązanego z nim ubóstwa s ą negatywne postawy społeczne. W rodzinach ubogich cz ęsto wyst ępuje potrzeba korzystania z zasiłków, roszczeniowo ść oraz bierno ść (oczekiwanie na pomoc). Rodziny pozostaj ące przez dłu Ŝszy czas w ubóstwie nastawiaj ą si ę na tera źniejszo ść , nie my ślą o przyszło ści i nie planuj ą swoich działa ń. Bardzo cz ęsto ubóstwo, bezradno ść i brak poczucia wpływu powoduje depresje, agresj ę i alkoholizm. Niskie aspiracje, poczucie wył ączenia i bezradno ści przekazywane s ą kolejnym generacjom. St ąd te Ŝ dzieci z ubogich rodzin wymagaj ą szczególnej troski ze strony społecze ństwa. Marginalizacja grup społecznych wyra Ŝa si ę w braku uczestnictwa grup społecznych w tych sferach Ŝycia, w których – stosownie do okre ślonych kryteriów - uzasadnione jest oczekiwanie, Ŝe osoby lub grupy b ędą uczestniczyły. Marginalizacja grup społecznych wywołuje szereg negatywnych skutków społecznych.

49 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Aby zminimalizowa ć negatywne skutki tego zjawiska konieczne jest podjęcie działa ń aktywizuj ących zmierzaj ących do zmniejszenia izolacji społecznej tych grup osób i w tym wła śnie celu bardzo przydatne mo Ŝe okaza ć si ę rozwój Klubu Integracji Społecznej, którego celem byłaby realizacja zada ń umo Ŝliwiaj ących udzielenie indywidualnym osobom oraz ich rodzinom pomocy w odbudowywaniu i podtrzymywaniu umiej ętno ści uczestnictwa w Ŝyciu społeczno ści lokalnej, w powrocie do pełnienia ról społecznych w miejscu zamieszkania, miejscu pobytu lub miejscu pracy.

9. Problem zagospodarowania czasu wolnego dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych Współczesne Ŝycie nara Ŝa nas na po śpiech, znu Ŝenia, zm ęczenie, wyczerpanie. Aby temu zapobiec trzeba pomaga ć sobie dobrze zorganizowanym czasem wolnym. Gdy Ŝ zarówno jego brak jak i złe jego wykorzystanie ma zły wpływ na stan naszego zdrowia psychicznego i fizycznego, stosunki mi ędzyludzkie, zadowolenie z siebie. W ramach zaj ęć czasu wolnego rozwija si ę nawyki wzajemnej pomocy, empatii, uczy si ę tolerancji, rozwi ązywania konfliktów bez agresji, wdra Ŝa si ę do dbało ści o zdrowie własne i innych. Krótko mówi ąc, d ąŜ y si ę do minimalizowania postaw aspołecznych w kierunku rozwoju postaw prospołecznych. W szkołach z powodów finansowych zlikwidowano wiele kół zainteresowa ń, które skupiały dzieci i pozwalały rozwija ć swoje umiej ętno ści. Taki stan rzeczy jest niekorzystny zawłaszcza na wsiach, gdzie szkoła jest jedynym centrum kultury. Przeprowadzona ankieta wykazała, Ŝe w naszej gminie brakuje bezpiecznych miejsc spotka ń dla dzieci i młodzie Ŝy w których odbywałyby si ę : • zaj ęcia muzyczne • zaj ęcia warsztatowe realizuj ące programy wychowawczo - profilaktyczne • zaj ęcia przyrodnicze; • zaj ęcia informatyczne; • zaj ęcia sportowe;

10. Osoby starsze i samotne Do najwa Ŝniejszych problemów ludzi starszych mo Ŝna zaliczy ć samotno ść , chorob ę, inwalidztwo, Ŝycie w ubóstwie, poczucie nieprzydatno ści. Wszystkie te problemy wskazuj ą na istniej ącą marginalizacj ę osób starszych jako zbiorowo ści, czego przykładem mo Ŝe by ć stopniowe eliminowanie ich z aktywnego Ŝycia zawodowego i społecznego w momencie

50 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE przekraczania granicy wieku emerytalnego. Osoby starsze boj ą si ę nie tylko chorób i niepełnosprawno ści, ale tak Ŝe osamotnienia i nietolerancji, gdy Ŝ w dzisiejszych czasach panuje „kult młodo ści”. Seniorzy polscy Ŝyj ą najcz ęś ciej w rodzinach swych dzieci. Rodziny korzystaj ą z obecno ści oraz pomocy babci czy dziadka, tym bardziej, Ŝe instytucje opieki nad dzie ćmi s ą słabo rozwini ęte, a na wsi prawie ich nie ma. Problem pojawia si ę wówczas, gdy starszy człowiek staje si ę niesprawny. W polskiej rzeczywisto ści rodzina nie znajduje dostatecznej pomocy instytucjonalnej w sprawowaniu opieki i piel ęgnacji nad człowiekiem starszym i niepełnosprawnym. Rodzina, mimo ch ęci i stara ń, nie zawsze sama jest w stanie zapewni ć pełn ą pomoc seniorom. Dlatego, aby skuteczniej pomaga ć, ułatwia ć tym ludziom Ŝycie, nale Ŝy wspiera ć rodzin ę w jej funkcjach opieku ńczych. O prawie osób w podeszłym wieku do opieki instytucjonalnej i o obowi ązkach instytucji świadcz ących t ę form ę pomocy stanowi Europejska Karta Społeczna. Pa ństwo gwarantuje przede wszystkim świadczenia pieni ęŜ ne, jednak system emerytalno – rentowy nie jest doskonały i cz ęsto powoduje niedostatki materialne. Niskie dochody sprawiaj ą Ŝe osoby w starszym wieku nale Ŝą do najbiedniejszej warstwy społecznej. Dlatego, aby temu zapobiec zostały powołane do działa ń ró Ŝne instytucje nios ące pomoc ludziom w podeszłym wieku. Sie ć istniej ących instytucji i placówek wspomagaj ących osoby starsze jest wci ąŜ niewystarczaj ąca, oferty s ą zbyt małe w stosunku do ogromu potrzeb społecznych. Dotyczy to zarówno miejsc jak i niezadowalaj ącej jako ści usług. W działaniach na rzecz ludzi starszych, obowi ązkiem całego społecze ństwa, a zwłaszcza władz rz ądowych i samorz ądowych ró Ŝnych szczebli, jest zapewnienie godnych warunków Ŝycia, nale Ŝytej pozycji społecznej (przez wła ściwe regulacje prawne i rozwi ązania organizacyjne). System wsparcia powinien obejmowa ć zarówno opiek ę, ale i kształcenie ludzi w podeszłym wieku. Na terenie gminy Pełczyce istnieje Polski Zwi ązek Emerytów, Rencistów i Inwalidów. Liczba osób aktywnych wynosi 160. Zwi ązek ten organizuje wiele uroczysto ści maj ących na celu wspomaganie i integracj ę środowiska osób niepełnosprawnych i starszych m.in. ,,Dzie ń Seniora”, „Wigilia”, ,,Dzie ń Kobiet”, wycieczki i inne. W przyszło ści planuje si ę utworzenie Domu Dziennego Pobytu dla osób starszych, rozwój placówek wsparcia tych osób oraz organizowanie kursów komputerowych, j ęzykowych i warsztatów.

51 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Rysunek nr 6. Graficzny obraz problemów społecznych Gminy Pełczyce

Ubóstwo Bezrobocie Osoby niepełnosprawne

Marazm społeczny

Przest ępczo ść

Problemy społeczne Osoby starsze i Gminy Pełczyce samotne Sytuacja mieszkaniowa

Zagospodarowanie czasu

wolnego dzieci, młodzie Ŝy Uzale Ŝnienia Problemy opieku ńczo - i dorosłych wychowawcze

Źródło: opracowanie własne

52 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

V. Analiza SWOT

5.1 Uwagi ogólne

W planowaniu strategicznym stosowane s ą ró Ŝne techniki analityczne oraz sposoby dochodzenia do konstruktywnych wniosków. Z powodu du Ŝej wagi zagadnienia nale Ŝy przy tym korzysta ć ze sprawdzonych metod. Planowanie strategiczne powinno zosta ć podporz ądkowane nast ępuj ącym regułom: ● nazwanie, okre ślenie, zdefiniowanie problemu (to, jak zdefiniujemy problem w du Ŝym stopniu okre śla, które cele i metody powinny by ć zastosowane, aby oceni ć przydatno ść alternatywnych rozwi ąza ń. Ma to bezpo średni wpływ na wybór konkurencyjnych opcji); ● przyj ęcie kryteriów ewaluacyjnych (pod jakimi wzgl ędami b ędziemy porównywali ze sob ą i oceniali sposoby rozwi ązania); ● okre ślenie konkurencyjnych sposobów post ępowania (zakładamy, Ŝe zawsze da si ę wyró Ŝni ć kilka sposobów rozwi ązania problemu, nale Ŝy je te Ŝ opisa ć ze szczegółami); ● prezentacja alternatyw i ich selekcja (w tym kroku nast ępuje ocena alternatyw według ustalonych kryteriów ewaluacyjnych i wybór jednej z nich); ● bie Ŝą ce monitorowanie i ewaluacja wyników wybranej do realizacji polityki (po wyborze sposobu rozwi ązania konieczn ą jest stała ocena czy przyj ęte rozwi ązanie wpływa w zamierzony sposób na rzeczywisto ść społeczn ą). W praktyce najcz ęś ciej wykorzystywan ą metod ą jest Analiza SWOT. Skrót SWOT pochodzi od czterech angielskich słów: Strenghts (silne strony), Weaknesses (słabe strony), Opportunities (szanse), Threats (zagro Ŝenia). Metoda ta pozwala na ocen ę wewn ętrznych i zewn ętrznych czynników wpływaj ących na rozwój badanej organizacji. Analiza SWOT opiera si ę na badaniu dwóch grup czynników: wewn ętrznych i zewn ętrznych. Ka Ŝda grupa rozpatrywana jest pod k ątem dodatniego i ujemnego wpływu na badan ą organizacj ę. W formie graficznej analiz ę SWOT przedstawia poni Ŝsza tabela.

53 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 33. Obraz graficzny Analizy SWOT

Uwarunkowania wewn ętrzne zewn ętrzne pozytywny Silne strony Szanse

negatywny Słabe strony Zagro Ŝenia wpływ Wywierany

Źródło: G.Gierszewska, M.Romanowska, Analiza strategiczna przedsi ębiorstwa , PWE, Warszawa 2003, s. 236

W prezentowanej tabeli poszczególne okre ślenia oznaczaj ą: Silne strony – to pozytywne zjawiska wynikaj ące z samej organizacji (np. wysoki poziom wiedzy kadry, znajomo ść lokalnych uwarunkowa ń itp.). Słabe strony – to negatywne zjawiska wpływaj ące na ograniczenie szans i mo Ŝliwo ści rozwojowych organizacji, na które ma ona wpływ (np. słaba komunikacja wewn ętrzna, brak koordynacji działa ń. itp.). Szanse – to pozytywne zjawiska, które stwarzaj ą mo Ŝliwo ści rozwojowe niezale Ŝne od działa ń organizacji (np. poło Ŝenie geograficzne). Zagro Ŝenia – to negatywne zjawiska wypływaj ące z otoczenia organizacji, niezale Ŝne od jej działa ń (np. niedoskonało ść rozwi ąza ń prawnych, konkurencyjno ść s ąsiednich podmiotów, pogarszanie wska źników makroekonomicznych itp.). Na podstawie przedstawionej we wcze śniejszych rozdziałach diagnozy stanu istniej ącego Gminy Pełczyce oraz diagnozy i analizy problemów społecznych zostały okre ślone główne obszary problemowe wyst ępuj ące na terenie gminy.

54 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 34. Analiza SWOT

OSOBY BEZROBOTNE

Silne strony Słabe strony - wzrasta znaczenie wykształcenia jako warto ści; - na terenie gminy wyst ępuje długotrwałe bezrobocie - władze lokalne współpracuj ą z powiatowymi wśród kobiet i m ęŜ czyzn, zachodzi zjawisko organizacjami pozarz ądowymi; dziedziczenia bezrobocia; - mo Ŝliwo ść zmiany kwalifikacji zawodowych dzi ęki - osoby długotrwale bezrobotne charakteryzuje niski organizowanym kursom umo Ŝliwiaj ącym kształcenie i poziom wykształcenia, które nie widz ą potrzeby podwy Ŝszanie kwalifikacji; podnoszenia swoich kwalifikacji; - znacz ący spadek bezrobocia. - nie jest wykorzystywany potencjał naukowy i techniczny w pracy z bezrobotnymi; - apatia i bierno ść osób długotrwale bezrobotnych; - brak gminnych organizacji pozarz ądowych pomagaj ących osobom bezrobotnym.

Szanse Zagro Ŝenia - istniej ą lokalne i regionalne działania skierowane do - niska mobilno ść zawodowa i geograficzna, a tak Ŝe osób długotrwale bezrobotnych oraz przeciwdziałaj ące mała dost ępno ść kształcenia ustawicznego na długotrwałemu bezrobociu; obszarach wiejskich; - władze lokalne i regionalne współpracuj ą z - w zbiorowo ściach dotkni ętych długotrwałym partnerami społecznymi w ramach rozwi ązywania bezrobociem istnieje mo Ŝliwo ść wyst ąpienia zjawiska problemów osób bezrobotnych i długotrwale osłabienia instytucji rodzinnych; bezrobotnych; -długotrwałe bezrobocie mo Ŝe wpływa ć na osłabienie - przestrzegane s ą zasady partnerstwa w zakresie wi ęzi społecznych, a w konsekwencji na rozwój współpracy władz gminy z organizacjami patologii społecznych; pozarz ądowymi; - wyjazd osób młodych w celu poszukiwania pracy, - programy skierowane do osób długotrwale - niewielka efektywno ść podejmowanych działa ń w bezrobotnych oraz skierowane na rozwój zasobów obszarze aktywizacji bezrobotnych i środków ludzkich, rozwój przekwalifikowa ń i regionalizacji s ą maj ących poprawia ć ich konkurencyjno ść na rynku ze sob ą powi ązane; pracy. - wzrasta dost ępno ść kształcenia ustawicznego na obszarach wiejskich; - poło Ŝenie gminy w regionie przygranicznym.

OSOBY UZALE śNIONE

Silne strony Słabe strony - gmina dysponuje stałymi środkami finansowymi na - niewystarczaj ący poziom zatrudnienia w lecznictwie

55 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE profilaktyk ę i rozwi ązywanie problemów - brak specjalistów; alkoholowych; - niewystarczaj ąca współpraca pomi ędzy ins tytucjami - w gminie zlokalizowane s ą organizacje pozarz ądowe samorz ądowymi a policj ą w obszarze uzale Ŝnie ń; zajmuj ące si ę osobami uzale Ŝnionymi; - brak dodatkowych grup wsparcia dla rodzin osób - współpraca organizacji pozarz ądowych z władzami uzale Ŝnionych i współuzale Ŝnionych; lokalnymi i regionalnymi; - niska efektywno ść i skuteczno ść działa ń - istnieje dobry przepływ informacji oraz wymiana podejmowanych na rzecz osób uzale Ŝnionych; do świadcze ń pomi ędzy organizacjami działaj ącymi w obszarze uzale Ŝnie ń;

- społeczno ści lokalne wł ączaj ą si ę w działania pomocowe; - dobra współpraca z Ko ściołem;

Szanse Zagro Ŝenia - traktowanie uzale Ŝnienia w kategoriach problemu - mo Ŝliwo ść pogł ębiania si ę biedy w śród społecznego; społecze ństwa; - współpraca fachowców z ró Ŝnych dziedzin na rzecz - mo Ŝliwo ść wyst ąpienia w społecze ństwie zjawiska przeciwdziałania uzale Ŝnieniom; zm ęczenia, bezsilno ści i bezradno ści. - system wsparcia dla osób i rodzin wymagaj ących specjalistycznej pomocy; - skuteczno ść i efektywno ść działa ń podejmowanych na rzecz osób uzale Ŝnionych;

DZIECI, MŁODZIE ś, RODZINY

Silne strony Słabe strony - instytucje zajmuj ące si ę problematyk ą dzieci i - zła sytuacja ekonomiczno-społeczna rodzin; młodzie Ŝy współpracuj ą ze sob ą; - ilo ść środków finansowych w dyspozycji gminy jest - pracownicy słu Ŝb społecznych aktywnie działaj ą na niewystarczaj ąca w stosunku do rozwi ązywania rzecz pomocy dzieciom i młodzie Ŝy; problemów społecznych; - samorz ąd wspiera organizacje pozarz ądowe i grupy - zatrudnienie kadry merytorycznej w systemie nieformalne pracuj ące na rzecz dzieci, młodzie Ŝy i pomocy społecznej nie jest adekwatne do potrzeb, rodziny; brakuje tak Ŝe specjalistów do pracy z rodzin ą; - rola rodziny i jej znacz ące miejsce w społecze ństwie; - nie s ą prowadzone działania w kierunku rozwoju - istniej ący system norm moralnych i prawnych, zast ępczej opieki rodzinnej nad dzie ćmi; - brak placówek resocjalizacyjnych; -brak placówek dla nieletnich i samotnych matek z dzie ćmi oraz środków wsparcia dla rodzin w kryzysie; - zbyt mała oferta ró Ŝnorodnych form sp ędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzie Ŝy.

56 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Szanse Zagro Ŝenia - wzrasta świadomo ść społeczna władz - mo Ŝliwo ść niskiego znaczenia organizacji samorz ądowych; pozarz ądowych na rzecz pomocy dzieciom i - środki publiczne s ą racjonalnie podzielone; młodzie Ŝy; - na terenie gminy nie dochodzi do rozpadu wi ęzi - mo Ŝliwo ść wzrostu dysfunkcji w rodzinach – społecznych i zaniku kontroli społecznej; negatywne konsekwencje m.in. ,,eurosieroctwo”; - przynale Ŝno ść Polski do Unii Europejskiej jest - mo Ŝliwo ść wyst ąpienia zjawiska uzale Ŝnienia od szans ą na popraw ę polityki społecznej na rzecz dzieci, pomocy społecznej, wyuczonej bezradno ści oraz młodzie Ŝy i rodziny. marginalizacji grup i osób; - mo Ŝliwo ść wyst ąpienia zagro Ŝenia funkcjonowania rodziny, w tym: uzale Ŝnienia, rozpadu wi ęzi rodzinnych, bezrobocia, przemocy w rodzinie i ubóstwa; - zbyt mała liczba ofert ró Ŝnych form sp ędzania wolnego czasu dla dzieci i młodzie Ŝy; - zbyt mała liczba ofert kulturalnych i rozrywkowych; - mo Ŝliwo ść wzrostu afirmacji alkoholu i nikotyny wśród młodzie Ŝy

OSOBY NIEPEŁNOSPRAWNE

Silne strony Słabe strony - mi ędzy podmiotami pomocowymi istnieje dobry - w sferze niepełnosprawno ści brak jest ró Ŝnorodnych, przepływ informacji; aktywnie działaj ących organizacji pozarz ądowych; - w środowisku s ą rozpowszechniane pozytywne - instytucje rz ądowe i pozarz ądowe nie współpracuj ą wzorce postaw charytatywnych; ze sob ą; - potrzeby osób niepełnosprawnych s ą dostatecznie - oferta pomocy osobom niepełnosprawnym oraz rozpoznawane w kontek ście środowiska lokalnego; opieki nad osobami niepełnosprawnymi nie jest równomierna i wystarczaj ąca.

Szanse Zagro Ŝenia - w środowisku lokalnym wzrasta akceptacja osób - brak mo Ŝliwo ści ustandaryzowania usług socjalnych; niepełnosprawnych; - mo Ŝliwo ść korzystania przez gmin ę w nierównym - prowadzona jest edukacja o rozumieniu potrzeb osób stopniu ze środków pozabud Ŝetowych i pomocowych; niepełnosprawnych; - niewystarczaj ąca ilo ść placówek opieki stacjonarnej, - likwidowanie barier architektonicznych. usług opieku ńczych

OSOBY STARSZE

Silne strony Słabe strony - osoby starsze maj ą dobry dost ęp do jednostek - osoby starsze nie maj ą mo Ŝliwo ści kontynuacji

57 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE organizacyjnych pomocy społecznej; aktywno ści zawodowej; - nie dochodzi do marginalizacji i izolacji placówek - dochodzi do marginalizacji problemów osób pomocy społecznej; starszych; - osoby starsze mog ą realizowa ć si ę w organizacjach - wzrasta liczba świadczeniobiorców pomocy samopomocowych. społecznej; - liczba osób zatrudnionych w MGOPS, a zajmuj ących si ę problematyk ą ludzi starszych, nie jest wystarczaj ąca;

Szanse Zagro Ŝenia -osoby starsze traktowane s ą podmiotowo; - mo Ŝliwo ść wzrostu liczby osób samotnych na terenie - w śród ludzi starszych nie wzrasta patologia gminy; społeczna; - nieodpowiednie dostosowanie infrastruktury dla osób - wysoka świadomo ść społeczna dotycz ąca osób starszych; starszych; - brak koordynacji działa ń odpowiednich podmiotów - post ęp medycyny wpływa na popraw ę sytuacji osób w stosunku do osób starszych; starszych; - brak mo Ŝliwo ści dokładnego rozpoznania potrzeb - programy wspierania zatrudnienia osób w wieku osób starszych; przedemerytalnym. - ogólna sytuacja społeczna i finansowa kraju nie sprzyja osobom starszym, a nowy system emerytalno- rentowy nie jest szans ą na popraw ę warunków Ŝycia osób starszych, co mo Ŝe mie ć odd źwi ęk w gminie; - system prawny reguluj ący funkcjonowanie nowych form pomocy społecznej osób starszych nie jest szans ą na popraw ę warunków ich Ŝycia, co mo Ŝe negatywnie wpłyn ąć na Ŝycie starszych osób w gminie.

ROZWÓJ KADR I SŁU śB POMOCOWYCH

Silne strony Słabe strony - istnienie Punktu Konsultacyjno-Informacyjnego i - brak wyspecjalizowanych pracowników świetlicy socjoterapeutycznej, pomagaj ących w kompleksowo zajmuj ących si ę rodzinami z ró Ŝnymi rozwi ązaniu lokalnych problemów społecznych; problemami; - prowadzone s ą działania opieki społecznej dla rodzin - na terenie gminy nie ma placówek opieku ńczo- ubogich. wychowawczych, domów opieki społecznej, klubu - samokształcenie pracowników socjalnych. integracji społecznej.

Szanse Zagro Ŝenia - szkolnictwo zawodowe przygotowuje absolwentów - mo Ŝliwo ść przeci ąŜ enia pracowników socjalnych do potrzeb rynku w zakresie słu Ŝb pomocy społecznej; ilo ści ą zada ń;

58 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

- współpraca z jednostkami pomocy społecznej - niewystarczaj ąca ilo ść wykwalifikowanej kadry w prowadzonymi przez inne podmioty; stosunku do potrzeb społecznych; - wdra Ŝanie nowych metod polityki społecznej i - brak spójnej i cało ściowej polityki pa ństwa w szkolenia pracowników MGOPS. zakresie pomocy społecznej; - zbyt du Ŝa biurokratyzacja udzielania pomocy społecznej, uwarunkowana przepisami prawa.

POZOSTAŁE UWARUNKOWANIA WPŁYWAJ ĄCE NA ROZWÓJ GMINY PEŁCZYCE

Silne strony Słabe strony - korzystne poło Ŝenie gminy (atrakcyjne poło Ŝenie w - braki w infrastrukturze – niezadowalaj ący stan dróg, środowisku przyrodniczym na obszarze brak gazyfikacji w 50% miejscowo ści w gminie; ekonomicznym, stwarzaj ące mo Ŝliwo ść ekologicznej - niewielki popyt wewn ętrzny wynikaj ący z niskich promocji gminy); dochodów mieszka ńców gminy; - atrakcyjno ść miasta ze wzgl ędu na historyczny układ - niezadowalaj ąca sytuacja ekonomiczna sporej cz ęś ci przestrzenny; ludno ści; - wyst ępowanie wolnych terenów do inwestowania; - niedostatecznie rozwini ęta infrastruktura turystyczna - wyst ępowanie bardzo korzystnych warunków do (ście Ŝki rowerowe, baza hotelowa, itp.); produkcji rolnej w szerokim zakresie; - wysoki odsetek osób korzystaj ących z pomocy - brak przemysłu silnie niszcz ącego środowisko; społecznej; - rezerwy siły roboczej; - brak motywacji osób zagro Ŝonych wykluczeniem do - korzystna sytuacja wiekowa charakteryzuj ąca si ę podejmowania działa ń maj ących na celu popraw ę du Ŝym udziałem ludno ści w wieku produkcyjnym i własnej sytuacji; przedprodukcyjnym oraz małym udziałem ludno ści w - niekorzystne tendencje polegaj ące na dziedziczeniu wieku poprodukcyjnym; ubóstwa i patologii; - du Ŝy potencjał intelektualny i mobilny niektórych - niedobory infrastruktury słu Ŝby zdrowia; grup ludno ści; -- brak profilaktyki zdrowotnej. - atrakcyjnie poło Ŝenie gospodarcze miasta i gminy; - wyposa Ŝenie w infrastruktur ę; - dobra jako ść gleb, zwarty kompleks u Ŝytków rolnych oraz du Ŝy potencjał w hodowli i chowie zwierz ąt; - dobre warunki do rozwoju turystyki; - du Ŝe zasoby wód powierzchniowych i podziemnych; - uj ęcia i stacje wodoci ągowe o parametrach pokrywaj ących potrzeby perspektywiczne; - zmodernizowane kotłownie w wi ększo ści miejscowo ści i w szkołach gminy, zgazyfikowano 7 miejscowo ści.

59 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Szanse Zagro Ŝenia - mo Ŝliwo ści rozwojowe wynikaj ące z wykorzystania - brak odpowiednich rozwi ąza ń prawnych, które wspólnotowych funduszy strukturalnych; skutecznie zach ęcałyby przedsi ębiorców do - polityka władz gminy, przyjazna inwestorom i inwestowania na terenie gminy. ukierunkowana na rozwój; - brak inwestorów wewn ętrznych i zewn ętrznych; - wspieranie działa ń lokalnych poprzez - istnienie wielu gmin o zbli Ŝonym profilu społeczno – wyspecjalizowane instytucje działaj ące na szczeblu gospodarczym konkuruj ących o fundusze i ogólnokrajowym; inwestorów. - mo Ŝliwo ści aktywizacji osób biernych społecznie, - brak wystarczaj ących środków stanowi ących udział nie uczestnicz ących w Ŝyciu społecznym; własny b ędący warunkiem aplikowania o fundusze z - coraz bogatsza i ta ńsza oferta na rynku usług programów pomocowych; edukacyjnych; - perspektywa ni Ŝu demograficznego; - pozytywne skutki o Ŝywienia gospodarczego i - ucieczka najlepiej wykształconych i najbardziej rozwoju kraju; dynamicznych grup społecznych do o środków - pozytywne tendencje demograficzne (wzrost liczby miejskich; urodze ń) - tendencja do osłabiania si ę wi ęzi mi ędzyludzkich i - prorodzinna polityka pa ństwa; zamykania si ę rodzin; - programy aktywizacji osób bezrobotnych; - zagro Ŝenia wynikaj ące z braku wykwalifikowanej - wzrost ilo ści miejsc pracy wynikaj ący z o Ŝywienia siły roboczej b ędące skutkiem absorpcji przez gospodarczego; zagraniczne rynki pracy; - mo Ŝliwo ści wykorzystania funduszy stypendialnych; - niedostatecznie rozbudzone ambicje edukacyjne - wykorzystanie multimediów w procesach rodzin zagro Ŝonych wykluczeniem; dydaktycznych; - niewystarczaj ąca dotacja centralna na cele - powołanie stowarzysze ń i instytucji kulturalnych, oświatowe; nastawionych na piel ęgnowanie lokalnych tradycji; - mo Ŝliwo ść braku środków na funkcjonowanie - wzrost nakładów na bezpiecze ństwo i polityk ę instytucji kultury; społeczn ą b ędący owocem wzrostu gospodarczego; - brak zrozumienia i zainteresowania kultur ą sporej - podejmowane na szczeblu centralnym programy cz ęś ci społecze ństwa realizuj ącego swe aspiracje profilaktyki zdrowotnej; kulturalne za pomoc ą telewizji i Internetu; - zwi ększenie nakładów na słu Ŝbę zdrowia w wyniku - niekorzystne tendencje dotycz ące wzrostu wzrostu gospodarczego; przest ępczo ści, zwłaszcza w śród nieletnich; - racjonalne gospodarowanie posiadanymi środkami; - coraz wi ększy zakres wyst ępowania niekorzystnych zjawisk społecznych; - brak spójnej i cało ściowej polityki pa ństwa w zakresie pomocy społecznej, co mo Ŝe by ć odzwierciedleniem w gminie; - brak wsparcia dla placówek podstawowej opieki medycznej;

60 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

5.2 Poziom Integracji Społecznej

Podczas warsztatów dokonano oceny poziomu integracji wg poni Ŝszej skali i otrzymano nast ępuj ące wyniki: Tabela nr 34. Ocena poziomu integracji społecznej w Gminie Pełczyce Wi ęzi pomi ędzy Mieszka ńcy w Wyst ępuj ą słabe Wyst ępuj ą Wyst ępuj ą liczne przejawy Społeczno ść jest mocno mieszka ńcami s ą małym stopniu wi ęzi miedzy pozytywne wi ęzi samopomocy, społeczno ść zintegrowana, współdziała ze lu źne, społeczno ść identyfikuj ą si ę ze mieszka ńcami, pomi ędzy jest zintegrowana, sob ą, wyst ępuj ą bardzo cz ęste charakteryzuje społeczno ści ą i jej wyst ępuj ą nieliczne mieszka ńcami, mieszka ńcy identyfikuj ą si ę wspólne działania, mieszka ńcy wysoki poziom sprawami, brak przejawy podejmowane s ą ze społeczno ści ą mocno identyfikuj ą się ze oboj ętno ści zaanga Ŝowania wzajemnej pomocy wspólne działania w społeczno ści ą społecznej społecznego i wspólnych działa ń zakresie spraw mieszka ńców społecznych 1 2 3 4 5 6 Odpowiedzi udzielane przez uczestników warsztatów [ %] 6,67 13,33 66,67 13,33 0 0 Poziom integracji społecznej, wyliczony jako średnia ocen poszczególnych osób: 2,5 Źródło: opracowanie własne

Powy Ŝszy wynik świadczy o niskim zaanga Ŝowaniu mieszka ńców gminy Pełczyce, poziom integracji społecznej wg ocen uczestników warsztatów wyniósł 2.5

61

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

VI. Kierunki rozwoju gminy 1. Wizja Wizja definiowana jest jako pozytywne wyobra Ŝenie przyszło ści organizacji lub osoby, wprowadzone na podstawie uznanych warto ści i idei, z którego wywodz ą si ę cele i plany działania. Kreowanie wizji, czyli przewidywanie przyszło ści, wymaga nie tylko twórczej wyobra źni i zdolno ści do syntezy, ale tak Ŝe ogromnej wiedzy, z której mo Ŝna wyprowadzi ć trendy rzutuj ące na obraz przyszło ści. Urzeczywistnianiu wizji słu Ŝy planowanie wieloletnie. Łatwiej urzeczywistnia ć wizj ę, gdy jest to wspólna wizja podzielona przez osoby wł ączone w jej realizacj ę, a wspólno wizja to najpro ściej rzecz ujmuj ąc odpowiedz na pytanie:, „Co powinni śmy stworzy ć”. Wizj ę ładu społecznego Gminy Pełczyce okre ślono podczas warsztatów i brzmi nast ępuj ąco: Gmina Pełczyce to aktywna, kreatywna, zintegrowana społeczno ść lokalna wspieraj ąca si ę w swoich działaniach na rzecz zrównowa Ŝonego rozwoju gospodarczego, społecznego i ekologicznego. W rozwoju gospodarczym kład ąca szczególny nacisk na rozwój przetwórstwa rolno-spo Ŝywczego, usług i handlu. Wykorzystuj ąca zasoby naturalne i kulturowe na potrzeby rozwoju turystyki z rozwini ętą infrastrukturą.

Przedstawiona wizja zgodna jest z Strategi ą Rozwoju Gminy Pełczyce

2. Misja

Misja wskazuje naczelny cel polityki społecznej w Gminie Pełczyce, wokół którego powinny koncertowa ć si ę działania lokalnych instytucji publicznych, środowisk i organizacji społecznych. Misja powinna w pełni oddawa ć aspiracje mieszka ńców i stanowi ć czynniki integracji lokalnej społeczno ści wokół zasadniczych spraw słu Ŝą cych długofalowemu rozwojowi społecznemu gminy. Misja to przesłanie b ędące podstaw ą podtrzymywania istniej ących i tworzenia nowych, silnych wi ęzi społecznych pomi ędzy mieszka ńcami gminy oraz ich ró Ŝnymi reprezentacjami. W wyniku prac warsztatowych w Gminie Pełczyce przyj ęto nast ępuj ącą Misj ę polityki społecznej:

62

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Misj ą Gminy Pełczyce jest edukacja, współdziałanie i dialog grup społecznych na rzecz rozwoju społecze ństwa obywatelskiego. Wspieranie animatorów i liderów. Wykorzystywanie naturalnych zasobów, sprzyjanie rozwojowi turystyki, rozwijanie przedsi ębiorczo ści oraz promocja gminy. Podejmowanie działa ń profilaktycznych o szerokim zasi ęgu.

3. Zało Ŝenia polityki społecznej Zało Ŝenia polityki społecznej, realizowanej przez Gmin ę Pełczyce, zdefiniowane s ą w nast ępuj ących obszarach: 1) przeciwdziałanie marginalizacji i wykluczeniu społecznemu najsłabszych grup społecznych Ŝyj ących w ubóstwie, wynikaj ącym szczególnie z bezrobocia w poł ączeniu z takimi dysfunkcjami, jak: niezaradno ść opieku ńczo – wychowawcza rodziców, alkoholizm, narkomania, 2) rozwój systemu wsparcia dla osób niepełnosprawnych oraz osób starszych; 3) zapewnienie dzieciom i młodzie Ŝy odpowiednich warunków do Ŝycia i rozwoju zgodnie z ich potrzebami i przysługuj ącymi im prawami; 4) wdra Ŝanie i koordynacja Gminnej Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych. Zało Ŝenia polityki społecznej realizowane b ędą poprzez: ● zagwarantowanie udziału organizacji pozarz ądowych w budowaniu i realizacji systemowych działa ń na rzecz integracji i wyrównywania szans grup najwi ększego ryzyka; ● prowadzenie działa ń umo Ŝliwiaj ących wykorzystanie środków finansowych funduszy strukturalnych, w oparciu o zasad ę partnerstwa i współprac ę ró Ŝnych podmiotów działaj ących na rzecz rozwi ązywania problemów społecznych; ● podejmowanie działa ń profilaktyczno - interdyscyplinarnych, kompleksowych, skoordynowanych na rzecz dzieci i ich rodzin, ● pobudzanie społecznej aktywno ści ukierunkowane na zaspokojenie potrzeb we własnym zakresie – tworzenie społecze ństwa odpowiedzialnego za los własny i własnych rodzin; ● współtworzenie punktów wsparcia dla osób zagro Ŝonych marginalizacj ą; i wykluczeniem społecznym (w szczególno ści dla osób bezrobotnych).

63

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

4. Instrumenty polityki społecznej Instrumenty podzielono na cztery kategorie: Pierwsza to ułatwienie dost ępu do zatrudnienia, zasobów, realizacji praw, podstawowych dóbr i usług dla wszystkich. Druga to zapobieganie sytuacjom zwi ększaj ącym ryzyko wykluczenia społecznego. Trzecia to pomoc osobom starszym i niepełnosprawnym. Czwarta to mobilizowanie wszystkich władz i organizacji do dostrze Ŝenia i odpowiedniego reagowania na problem wykluczenia.

5. Cele strategiczne

Szczegółowa diagnoza i analiza sytuacji społecznej Gminy Pełczyce stanowiła podstaw ę do wyodr ębnienia pi ęciu celów strategicznych, które uznano za priorytetowe w realizacji misji gminy. Realizacja poni Ŝszych celów strategicznych odbywa si ę b ędzie poprzez realizacj ę poszczególnych działa ń celów szczegółowych.

5.5.1.Cel strategiczny 1

Cel strategiczny 1

Zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy z uwzgl ędnieniem form integracji

mi ędzypokoleniowej.

1. Rozwijanie zainteresowa ń 2. Aktywne i bezpieczne 3.Wyrównywanie 4. Rozwój i uzdolnie ń dzieci sp ędzanie czasu szans „ Ŝyciowych”. wolontariatu. i młodzie Ŝy z rozwojem wolnego . infrastruktury.

Cele szczegółowe:

1. Rozwijanie zainteresowa ń i uzdolnie ń dzieci i młodzie Ŝy z rozwojem infrastruktury.

Zadania:

64

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

- wspieranie działalno ści kół zainteresowa ń w szkołach i innych form edukacji nieformalnej podnosz ących wiedz ę i umiej ętno ści - tworzenie sekcji (sportowych, kulinarnych, manualnych, fotograficznych itp.); - stworzenie sieci świetlic środowiskowych dost ępnych dla wszystkich dzieci, kawiarenek, internetowych; - budowa i modernizacja obiektów sportowych.

2. Aktywne i bezpieczne sp ędzanie czasu wolnego.

Zadania: - wspieranie aktywno ści grup nieformalnych, tworzenie dru Ŝyn harcerskich i zuchowych; - organizowanie zaj ęć opieku ńczo – wychowawczych w godzinach popołudniowych (świetlice środowiskowe); - organizowanie festynów rodzinnych, wycieczek, półkolonii dla dzieci i młodzie Ŝy z udziałem dzieci niepełnosprawnych; - zagospodarowanie czasu wolnego poprzez rozwój i upowszechnienie kultury w śród dzieci i młodzie Ŝy, np. organizowanie zaj ęć informacyjno – warsztatowych, spotka ń ze znanymi lud źmi sztuki, literatury; - organizacja wypoczynku letniego i zimowego; - organizowanie czasu wolnego dzieciom nie obj ętym edukacj ą wczesnoszkoln ą; 3. Wyrównywanie szans „ Ŝyciowych”. Zadania: - organizowanie zaj ęć wyrównawczych, korekcyjno-kompensacyjnych; - utworzenie punktów konsultacyjnych i doradztwa zawodowego; -organizacja zaj ąć pozaszkolnych rozwijaj ących umiej ętno ści praktyczne dostosowuj ące do potrzeb rynku pracy; - wspieranie dzieci uzdolnionych poprzez stypendia naukowe, nagrody. 4. Rozwój wolontariatu. Zadania: - tworzenie grup wolontariatu i kół samopomocy koleŜeńskiej, z uwzgl ędnieniem udzielania pomocy starszym i niepełnosprawnym; - organizowanie akcji charytatywnych; - promowanie wolontariatu na rzecz osób potrzebuj ących pomocy jako pomostu ł ącz ącego

65

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

zdobyt ą wiedz ę z przyszł ą prac ą zawodow ą.

5.5.2. Cel strategiczny 2

Cel strategiczny 2

Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu bezrobotnych i grup marginalizowanych

1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji i usprawnienie 2. Promowanie zatrudnienia oraz Ŝ systemu wsparcia dla rodziny: wsparcie młodzie y, osób ą psychologicznego, prawnego bezrobotnych poszukuj cych i socjalnego pracy

Cele szczegółowe: 1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji i usprawnienie systemu wsparcia dla rodziny: psychologicznego, prawnego i socjalnego. Zadania: - rozwijanie szeroko rozumianego poradnictwa ze szczególnym uwzgl ędnienie rodzin, dysfunkcyjnych (zatrudnienie psychologa, prawnika, doradcy zawodowego, pracownika, socjalnego); - utworzenie punktu konsultacyjnego pierwszego kontaktu (KIS);

- kreowanie systemu wsparcia dla rodzin zagro Ŝonych uzale Ŝnieniami i przemoc ą;

- uruchomienie form wsparcia i samopomocy dla rodzin zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym;

- tworzenie warunków do realizacji programów socjoterapeutycznych.

2. Promowanie zatrudnienia oraz wsparcie młodzie Ŝy, osób bezrobotnych poszukuj ących pracy.

Zadania: - opracowanie i realizacja programów specjalnych na rzecz długotrwale bezrobotnych i osób

66

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

o niskich kwalifikacjach zawodowych; - wspieranie realizowanych przez Powiatowy Urz ąd Pracy programów przygotowania zawodowego dla osób bezrobotnych poprzez zwi ększenie dost ępu do poradnictwa zawodowego, organizowanie kursów, szkole ń itp., - udzielanie osobom bezrobotnym pomocy w poszukiwaniu pracy poprzez Gminne Centrum Informacji; - rozwój współpracy pomi ędzy instytucjami pomocowymi (MGOPS, PUP, GCI) oraz innymi podmiotami działającymi na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych; - promowanie dobrych i skutecznych wzorców wychodzenia z bezrobocia; - rozszerzenie działalno ści w zakresie organizacji robót publicznych, prac interwencyjnych, prac społecznie-uŜytecznych;

- wspieranie absolwentów w aktywizacji zawodowej.

5.5.3. Cel strategiczny 3

Cel strategiczny 3

Aktywizacja i wspieranie osób starszych i niepełnosprawnych.

1. Udział osób starszych 2. Rozwój zainteresowa ń i niepełnosprawnych w Ŝyciu osób niepełnosprawnych i ś społeczno ci lokalnej. seniorów.

Cele szczegółowe: 1. Udział osób starszych i niepełnosprawnych w Ŝyciu społeczno ści lokalnej. Zadania: - aktywizacja, integracja i wykorzystanie potencjału osób starszych w środowisku lokalnym promocja działa ń wspieraj ących wi ęzi pokoleniowe np. organizowanie spotka ń, konkursów, akcji dobroczynnych; - utworzenie domu dziennego pobytu;

67

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

- organizacja usług opieku ńczych; - dostosowanie budynków i pomieszcze ń do potrzeb osób niepełnosprawnych; - wspieranie rodzin opiekuj ących si ę starszym, całkowicie niesamodzielnym członkiem rodziny (usługi opieku ńcze, poradnictwo psychologiczne i medyczne). 2. Rozwój zainteresowa ń osób niepełnosprawnych i seniorów . Zadania: - organizacja zaj ęć komputerowych, j ęzykowych, kulinarnych, literatury, malarstwa, fotografii i innych, warsztaty z r ękodzielnictwa; - organizacja szkole ń, wyjazdów studyjnych; - organizowanie terapii, gimnastyki, jogi.

5.5.4. Cel strategiczny 4

Cel strategiczny 4

Integracja i promocja lokalnej społeczno ści

1. Kształtowanie 2. Wspieranie organizacji umiej ętno ści pozarz ądowych ze szczególnym 3. Promocja działa ń współdziałania w uwzgl ędnieniem organizacji społeczno ści lokalnej. społeczno ści lokalnej. działaj ących na rzecz turystyki.

Cele szczegółowe: 1.Kształtowanie umiej ętno ści współdziałania w społeczno ści lokalnej. Zadania: - wsparcie organizacji NGO i instytucji przy tworzeniu spotka ń integracyjnych (rekreacyjnych, sportowych, turystycznych i kulturalnych); - wsparcie postaw obywatelskich poprzez promocj ę działa ń prospołecznych; - wspieranie inicjatyw propaguj ących integracj ę środowisk z grup ryzyka socjalnego ze społeczno ści ą lokaln ą;

68

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

-pozyskiwanie profesjonalnie przygotowanych animatorów, liderów wspomagaj ących rozwój inicjatyw społecznych; - pobudzanie inicjatyw oddolnych. 2. Wspieranie organizacji pozarz ądowych ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji działaj ących na rzecz turystyki. Zadania: - wspieranie inicjatyw NGO, przedsi ębiorców działaj ących na rzecz turystyki, agroturystyki, rozwoju usług i przetwórstwa; - organizowanie spotka ń, szkole ń i prezentacji w zakresie wymiany do świadcze ń; - upowszechnienie informacji o organizacjach pozarządowych i programach przez nie realizowanych (Internet, prasa lokalna); - infrastruktura turystyczna (wykorzystanie zasobów naturalnych); - utworzenie bazy hotelowej z wykorzystaniem istniej ących obiektów zabytkowych ( klasztor pocysterski).

3. Promocja działa ń społeczno ści lokalnej.

Zadania: - zwi ększenie działa ń na rzecz promocji gminy poprzez Internet, pras ę lokaln ą, broszury oraz bilbordy; - pozyskiwanie animatorów i liderów na rzecz rozwoju lokalnej społeczno ści; - organizacja punktów i portali informacji turystycznej; - promowanie, wspieranie i realizowanie projektów aktywizuj ących i integruj ących społeczno ść lokaln ą; -oŜywienie lokalnych tradycji i obrz ędów ludowych poprzez promocj ę i rozwój rękodzielnictwa i tradycyjnych zawodów; - promocja postaw proekologicznych w śród mieszka ńców gminy; -promowanie Ŝywno ści ekologicznej i produktów regionalnych,

69

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

5.5.5. Cel strategiczny 5

Cel strategiczny 5

Promocja zdrowego stylu Ŝycia i działania profilaktyczne.

1. Kształtowanie 2. Podnoszenie 3. Przeciwdziałanie zdrowego stylu Ŝycia świadomo ści zjawiskom patologii poprzez organizacje prozdrowotnej w śród społecznej. spotka ń społeczno ści lokalnej. okoliczno ściowych .

Cele szczegółowe:

1. Kształtowanie zdrowego stylu Ŝycia poprzez organizacje spotka ń okoliczno ściowych.

Zadania: - organizowanie happeningów, festynów, warsztatów i innych zaj ęć rekreacyjno-sportowych promuj ących zdrowy styl Ŝycia; - wsparcie rozwoju produkcji zdrowej, tradycyjnej Ŝywno ści.

2. Podnoszenie świadomo ści prozdrowotnej w śród społeczno ści lokalnej.

Zadania: - organizowanie bada ń profilaktycznych, spotka ń terapeutycznych; - realizacja specjalnych programów zdrowotnych dla mieszka ńców gminy; - polepszenie dost ępu mieszka ńców do specjalistycznej diagnostyki i opieki medycznej oraz zapewnienie wysokiej jako ści usług medycznych na poziomie podstawowym;

3. Przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej. Zadania: - prowadzenie profilaktycznej działalno ści informacyjnej i edukacyjnej w zakresie rozwi ązywania problemów - prelekcja, pogadanki, spotkania integracyjne, festyny, wycieczki, spektakle profilaktyczne; - zwi ększenie dost ępno ści pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób uzale Ŝnionych;

70

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

- udzielenie wsparcia rodzinom, w których wyst ępuj ą problemy (pomocy psychologicznej, prawnej i materialnej, a w szczególno ści ochrony przed przemoc ą w rodzinie); - wspieranie zatrudnienia socjalnego poprzez organizowanie i finansowanie Klubów Integracji Społecznej; - wspieranie działalno ści grup samopomocowych; - zmniejszenie skali przemocy w rodzinie poprzez: skuteczne i kompleksowe działanie wszystkich słu Ŝb, organizacji i instytucji zajmuj ących si ę tym problemem (policja, prokuratura, OPS, szkoły, słu Ŝba zdrowia), poprzez powołanie komisji profilaktyczno – interdyscyplinarnej; - powi ększenie zasobów gminy o mieszkania socjalne (adaptacja budynków przej ętych od Agencji Nieruchomo ści Rolnych). Realizacj ę powy Ŝszych celów strategicznych oraz harmonogram ich wdra Ŝania przedstawia poni Ŝsza tabela.

71

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 36. Harmonogram działa ń na lata 2008-2015

1. ZAGOSPODAROWANIE CZASU WOLNEGO DZIECI I MŁODZIE śY Z UWZGL ĘDNIENIEM FORM INTEGRACJI MI ĘDZYPOKOLENIOWEJ 1.1. Rozwijanie zainteresowa ń dzieci, młodzie Ŝy z rozwojem infrastruktury Działanie Odpowiedzialny Realizatorzy (nazwy Źródła finansowania (nazwa (instytucja, podmiotów, zawsze programu, numer i nazwa Wska źniki stanowisko) – mo Ŝe doda ć i inne) priorytetu/ działania). by ć jeden Uwzgl ędni ć źródła odpowiedzialny za finansowania dost ępne cały cel a mo Ŝe by ć równie Ŝ dla realizatorów za poszczeg. innych ni Ŝ samorz ąd czyli działania) organizacji pozarz ądowych, Opis Okres realizacji Źródła danych parafii, itp.

1.Wspieranie działalno ści kół Dyrektorzy szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba powstałych kół 2008 - 2015 Urz ąd Miejski zainteresowa ń w szkołach i innych szkół, dyrektor stowarzyszenia, własne; dotacje, zainteresowa ń, Pełczyce form edukacji nieformalnej M-GOK, M-GOK i inni. środki własne; dotacje; liczba uczestników podnosz ących wiedz ę i umiej ętno ści - stowarzyszenia fundusze krajowe i UE, tworzenie sekcji (sportowych, kulinarnych, manualnych, fotograficznej itp.)

2. Stworzenie sieci świetlic Burmistrz UM Pełczyce i PROW, EFS środki 2008-2015 U M liczba działaj ących środowiskowych dost ępnych dla Pełczyc inni. własne; dotacje; Pełczyce świetlic wszystkich dzieci, kawiarenek fundusze krajowe i UE, internetowych. inne.

3. Budowa i modernizacja obiektów Burmistrz UM Pełczyce i PROW, fundusze 2008 - 2015 U M liczba powstałych sportowych. Pełczyc inni. krajowe , UE inne obiektów Pełczyce

1.2. Aktywne i bezpieczne sp ędzanie czasu wolnego. 1.Wspieranie aktywno ści grup Dyrektorzy Szkoły, M-GOK PPWOW, LIDER 2008 - 2015 U M liczba utworzonych grup nieformalnych, tworzenie dru Ŝyn szkół, dyrektor stowarzyszenia, i POJEZIERZA EFS; Pełczyce

72

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE harcerskich i zuchowych. M-GOK, inni. środki własne; dotacje; stowarzyszenia fundusze krajowe i UE, inne. 2.Organizowanie zaj ęć opieku ńczo - Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki 2008- 2015 U M liczba uczestnik-ów wychowawczych w godzinach szkół, dyrektor M-GOK, własne; dotacje; spotka ń. Pełczyce popołudniowych ( świetlice M-GOK, stowarzyszenia, fundusze krajowe i UE środowiskowe). stowarzyszenia, sołtysi i inni. inne sołtysi. 3. Organizowanie festynów Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, LIDER U M liczba uczestnik-ów i 2008 - 2015 rodzinnych, wycieczek, półkolonii szkół, dyrektor przedszkola, POJEZIERZA, EFS; spotka ń. Pełczyce dla dzieci i młodzie Ŝy z udziałem M-GOK, M-GOK, środki własne; dotacje; dzieci niepełnosprawnych. stowarzyszenia, stowarzyszenia i fundusze krajowe i UE sołtysi. inni. , inne

1.3 Wyrównywanie szans „ Ŝyciowych” 1.Organizowanie zaj ęć Dyrektorzy Szkoły i inni. PPWOW, EFS; środki U M liczba zaj ęć , liczba 2008 - 2015 wyrównawczych, korekcyjno – szkół własne; dotacje; uczestników Pełczyce kompensacyjnych. fundusze krajowe i UE, inne

2.Utworzenie punktu Kierownik M-GOPS i inni. PPWOW, EFS; środki U M liczba udzielonych 2008- 2015 konsultacyjnego i doradztwa M-GOPS własne; dotacje; porad, konsultacji, Pełczyce zawodowego. fundusze krajowe i

UE, inne

3. Organizacja zaj ęć pozaszkolnych Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 U M rozwijaj ących umiej ętno ści szkół, dyrektor M-GOK, własne; dotacje; projektów, liczba Pełczyce praktyczne dostosowuj ące do potrzeb M-GOK, stowarzyszenia fundusze krajowe i UE, uczestników rynku pracy. stowarzyszenia. i inni. inne

4. Wspieranie dzieci uzdolnionych Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba osób obj ętych 2008 - 2015 Urz ąd Miejski poprzez stypendia naukowe, nagrody. Pełczyc inni. własne; dotacje; programem. Pełczyce fundusze krajowe i UE, inne

73

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

1.4. Rozwój wolontariatu. 1.Tworzenie grup wolontariatu oraz Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba powstałych grup 2008 - 2015 Urz ąd Miejski kół samopomocy kole Ŝeńskiej z szkół, M-GOPS, własne; dotacje; wolontariatu Pełczyce uwzgl ędnieniem udzielania pomocy Kierownik M- stowarzyszenia i fundusze krajowe i UE, starszym i niepełnosprawnym. GOPS, inni. inne. stowarzyszenia. 2. Organizowanie akcji Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, LIDER liczba zrealizowanych 2008 - 2015 Urz ąd Miejski charytatywnych. szkół, Prezes Z stowarzyszenia, POJEZIERZA, EFS; projektów Pełczyce E R. i I., MGOPS, środki własne; dotacje; Kierownik M- M-GOK i inni. fundusze krajowe i UE GOPS, Dyrektor (np. PFRON) inne. M-GOK, stowarzyszenia.

3. Promowanie wolontariatu na rzecz Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM Pełczyce osób potrzebuj ących pomocy jako szkół, M-GOK, własne; dotacje; projektów pomostu ł ącz ącego zdobyt ą wiedz ę z Prezes Z. E. R. stowarzyszenia i fundusze krajowe i UE przyszł ą prac ą zawodow ą. iI, Dyrektor inni. inne. M-GOK, stowarzyszenia.

2. PRZECIWDZIAŁANIE WYKLUCZENIU SPOŁECZNEMU BEZROBOTNYCH I GRUP MARGINALIZOWANYCH

2.1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji i usprawnienie systemu wsparcia dla rodziny: psychologicznego, prawnego i socjalnego .

74

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

1. Rozwijanie szeroko rozumianego Kierownik M-GOPS, PPWOW, EFS; środki liczba uczestników, 2008 - 2015 UM poradnictwa ze szczególnym M-GOPS i inni. własne; dotacje; liczba udzielonych porad uwzgl ędnieniem rodzin fundusze krajowe i UE, Pełczyce dysfunkcyjnych (zatrudnienie inne psychologa, prawnika, doradcy zawodowego, pracownika socjalnego).

2. Utworzenie punktu Kierownik M-GOPS, i inni. PPWOW, EFS; środki liczba osób 2008 - 2015 UM konsultacyjnego pierwszego kontaktu M-GOPS własne; dotacje; korzystaj ących z (KIS). fundusze krajowe i UE poradnictwa Pełczyce , inne 3. Kreowanie systemu wsparcia dla Kierownik M-GOPS i inni. PPWOW, EFS; środki liczba rodzin 2008 - 2015 UM rodzin zagro Ŝonych uzale Ŝnieniami i M-GOPS. własne; dotacje; korzystaj ących z przemoc ą. fundusze krajowe i pomocy, liczba Pełczyce UE, inne zrealizowanych projektów 4. Uruchomienie form wsparcia i Kierownik M-GOPS i inni. PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM samopomocy dla rodzin zagro Ŝonych M-GOPS. własne; dotacje; projektów , liczba wykluczeniem społecznym. fundusze krajowe i UE, uczestników Pełczyce inne.

4. Tworzenie warunków do realizacji Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 UM programów socjoterapeutycznych. Pełczyc inni. własne; dotacje; projektów - fundusze krajowe i 2015 Pełczyce UE, inne

2.2. Promowanie zatrudnienia oraz wspieranie młodzie Ŝy, osób bezrobotnych poszukuj ących pracy. 1.Opracowanie i realizacja Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba uczestników 2008 - 2015 UM programów specjalnych na rzecz Pełczyc inni. własne; dotacje; liczba zrealizowanych długotrwale bezrobotnych i osób o fundusze krajowe i projektów Pełczyce niskich kwalifikacjach zawodowych. UE, inne

75

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

2.Wspieranie realizowanych przez Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba osób 2008 - 2015 UM Powiatowy Urz ąd Pracy programów Pełczyc inni. własne; dotacje; korzystaj ących z przygotowania zawodowego dla osób fundusze krajowe i realizowanych Pełczyce bezrobotnych poprzez zwi ększenie UE, inne. programów liczba dost ępu do poradnictwa zrealizowanych zawodowego, organizowanie kursów, projektów, szkole ń, itp.

3.Udzielenie osobom bezrobotnym Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba osób 2008 - 2015 UM pomocy w poszukiwaniu pracy Pełczyc inni. własne; dotacje; korzystaj ących z poprzez Gminne Centrum Informacji. fundusze krajowe i pomocy, Pełczyce UE, inne.

4.Rozwój współpracy pomi ędzy Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM instytucjami pomocowymi (MGOPS, Pełczyc, szkoły, własne; dotacje; projektów, liczba PUP, GCI) oraz innymi podmiotami dyrektorzy M-GOPS, fundusze krajowe i zawartych porozumie ń Pełczyce działaj ącymi na rzecz aktywizacji szkół, kierownik stowarzyszenia i UE, inne. osób bezrobotnych. M-GOPS, inni. stowarzyszenia 5. Promowanie dobrych i Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM skutecznych wzorców wychodzenia z Pełczyc, szkoły, własne; dotacje; projektów, liczba osób bezrobocia. dyrektorzy M-GOPS, fundusze krajowe i które podj ęły prac ę Pełczyce szkół, kierownik stowarzyszania, UE, inne. M-GOPS, PUP i inni. stowarzyszenia, kierownik PUP

6. Rozszerzanie działalno ści w Kierownik M-GOPS i inni. PPWOW, EFS; środki liczba uczestników 2008 - 2015 UM zakresie organizacji robót M-GOPS własne; dotacje; obj ętych programem, publicznych, prac interwencyjnych, fundusze krajowe i liczba zrealizowanych Pełczyce prac społecznie – u Ŝytecznych. UE, inne. projektów,

76

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

7. Wspieranie absolwentów w Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba uczestników 2008 - 2015 UM aktywizacji zawodowej. Pełczyc inni. własne; dotacje; obj ętych programem, fundusze krajowe i liczba zrealizowanych Pełczyce UE, inne. projektów

3. AKTYWIZACJA I WSPIERANIE OSÓB STARSZYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH.

3.1. Udział osób starszych i niepełnosprawnych w Ŝyciu społeczno ści lokalnej 1.Aktywizacja, integracja i Prezes PZE,R i Z.E.R. i I, PPWOW, EFS; środki liczba uczestników, 2008 - 2015 UM wykorzystanie potencjału osób I, K ierownik M-GOPS, własne; dotacje; starszych w środowisku lokalnym – M -GOPS, stowarzyszenia fundusze krajowe i liczba zrealizowanych Pełczyce promocja działa ń wspieraj ących stowarzyszenia i inni. UE, inne. projektów wi ęzi pokoleniowe np. organizowanie spotka ń, konkursów, akcji dobroczynnych. 2. Utworzenie domu dziennego Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba osób 2008 – 2015 UM pobytu. Pełczyc inni własne; dotacje; korzystaj ących z fundusze krajowe i Pełczyce pomocy placówki. UE, inne.

3. Organizacja usług opieku ńczych. Kierownik M-GOPS, NZOS PPWOW, EFS; środki liczba uczestników 2008-2015 UM M-GOPS, AKMED i inni własne; dotacje; NZOS AKMED fundusze krajowe i Pełczyce UE, inne.

77

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

4. Dostosowanie budynków i Burmistrz UM Pełczyce i PFRON, środki własne; liczba przystosowanych 2008-2015 UM pomieszcze ń do potrzeb osób Pełczyc inni dotacje; budynków, pomieszcze ń niepełnosprawnych. fundusze krajowe i Pełczyce UE, inne.

5. Wspieranie rodzin opiekuj ących Kierownik M-GOPS, NZOS PPWOW, środki liczba rodzin obj ętych 2008- 2015 UM si ę starszym, całkowicie M-GOPS, AKMED i inni własne; dotacje; wsparciem, niesamodzielnym członkiem rodziny NZOS AKMED fundusze krajowe i Pełczyce (usługi opieku ńcze, poradnictwo UE, inne. psychologiczne i medyczne).

3.2. Rozwój zainteresowa ń osób niepełnosprawnych i seniorów. 1.Organizacja zaj ęć komputerowych, Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba warsztatów, 2008 - 2015 UM Pełczyce językowych, kulinarnych, literatury, szkół, kierownik M-GOPS, własne; dotacje; malarstwa, fotografii i innych, M-GOPS, stowarzyszenia i fundusze krajowe i warsztaty z r ękodzielnictwa. stowarzyszenia inni. UE, inne. 2.Organizacja szkole ń, wyjazdów Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba zorganizowanych 2008 - 2015 UM studyjnych. szkół, kierownik M-GOPS, MGOK własne; dotacje; szkole ń, wyjazdów M-GOPS, stowarzyszenia i fundusze krajowe i Pełczyce liczba uczestników, dyrektor inni. UE, inne. MGOK, stowarzyszenia

3.Organiowanie terapii, gimnastyka, Dyrektor MGOK, NZOS PPWOW, EFS; środki liczba uczestników i 2008 - 2015 UM Pełczyce joga. MGOK, NZOS AKMED i inni. własne; dotacje; ilo ść prowadzonych AKMED fundusze krajowe i zaj ęć UE, inne. 4. INTEGRACJA I PROMOCJA LOKALNEJ SPOŁECZNO ŚCI

4.1. Kształtowanie umiej ętno ści współdziałania w społeczno ści lokalnej. 1.Wsparcie organizacji NGO i Dyrektorzy szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba organizacji którym 2008 - 2015 UM instytucji przy tworzeniu spotka ń szkół, stowarzyszenia, własne; dotacje; udzielono wsparcia

78

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE integracyjnych (rekreacyjnych, stowarzyszenia, M-GOK i inni. fundusze krajowe i Pełczyce sportowych, turystycznych i dyrektor UE, inne. kulturalnych). M-GOK. 2. Wsparcie postaw obywatelskich Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM Pełczyce poprzez promocj ę działa ń Pełczyc, szkoły, własne; dotacje; projektów prospołecznych. dyrektorzy M-GOPS, fundusze krajowe i szkół, kierownik stowarzyszenia i UE, inne. M-GOPS, inni. stowarzyszenia.

3. Wspieranie inicjatyw Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 Urz ąd Miejski propaguj ących integracj ę środowisk z Pełczyc, szkoły, własne; dotacje; projektów Pełczyce grup ryzyka socjalnego ze dyrektorzy M-GOPS, fundusze krajowe i społeczno ści ą lokaln ą. szkół, kierownik stowarzyszenia i UE, inne. M-GOPS, inni. stowarzyszenia.

4. Pozyskiwanie profesjonalnie Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, EFS; środki liczba nowych 2008-2015 Urz ąd Miejski przygotowanych animatorów, Pełczyc, Stowarzyszenia i własne; dotacje; animatorów , liderów Pełczyce liderów wspomagaj ących rozwój stowarzyszenia. inni. fundusze krajowe i inicjatyw społecznych. UE, inne.

5. Pobudzenie inicjatyw oddolnych. Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, EFS; środki liczba podj ętych 2008-2015 Urz ąd Miejski Pełczyc, lokalni liderzy, własne; dotacje; inicjatyw, liczba Pełczyce stowarzyszenia animatorzy fundusze krajowe i zrealizowanych lokalni liderzy, ekonomi UE, inne. projektów animatorzy społecznej i inni.

4.2. Wspieranie organizacji pozarz ądowych ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji działających na rzecz turystyki.

79

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

1.Wspieranie inicjatyw NGO, Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 Urz ąd Miejski przedsi ębiorców działaj ących na Pełczyc inni. własne; dotacje; zada ń Pełczyce rzecz turystyki, agroturystyki, fundusze krajowe i rozwoju usług i przetwórstwa. UE, inne.

2.Organizowanie spotka ń, szkole ń i Stowarzyszenia, Stowarzyszenia, PPWOW, EFS; środki ilo ść szkole ń, spotka ń. 2008 - 2015 Urz ąd Miejski prezentacji w zakresie wymiany przedsi ębiorcy przedsi ębiorcy i własne; dotacje; Pełczyce do świadcze ń. inni. fundusze krajowe i UE, inne.

3. Upowszechnianie informacji o Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM organizacjach pozarz ądowych i Pełczyc inni własne; dotacje; projektów programach przez nie realizowanych fundusze krajowe i Pełczyce (Internet, prasa lokalna). UE, inne.

4. Infrastruktura turystyczna Burmistrz UM Pełczyce i PROW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM (wykorzystanie zasobów Pełczyc inni własne; dotacje; projektów naturalnych). fundusze krajowe i Pełczyce UE, inne.

5. Utworzenie bazy hotelowej z Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, środki liczba powstałych 2008 - 2015 UM wykorzystaniem istniej ących Pełczyc inni własne; dotacje; obiektów obiektów zabytkowych (klasztor fundusze krajowe i Pełczyce pocysterski). UE, inne

4.3. Promocja działa ń społeczno ści lokalnej. 1.Zwi ększenie działa ń na rzecz Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM promocji gminy poprzez Internet, Pełczyc inni. własne; dotacje; projektów pras ę lokaln ą, broszury, bilbordy. fundusze krajowe i Pełczyce UE, inne 2. Pozyskiwanie animatorów i Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba nowych 2008 - 2015 UM

80

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE liderów na rzecz rozwoju lokalnej Pełczyc inni. własne; dotacje; animatorów i liderów. Pełczyce społeczno ści. fundusze krajowe i UE, inne 3.Organizacja punku i portali Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba osób 2008 - 2015 UM informacji turystycznej. Pełczyc inni. własne; dotacje; korzystaj ących z punktu, fundusze krajowe i Pełczyce UE, inne 4. Promowanie, wspieranie i Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM realizowanie projektów Pełczyc inni. własne; dotacje; projektów aktywizuj ących i integruj ących fundusze krajowe i Pełczyce społeczno ść lokaln ą. UE, inne

5. O Ŝywienie lokalnych tradycji i Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM obrz ędów ludowych poprzez szkół, dyrektor M-GOK, własne; dotacje; projektów promocj ę i rozwój r ękodzielnictwa i M-GOK, stowarzyszenia i fundusze krajowe i Pełczyce tradycyjnych zawodów. stowarzyszenia inni. UE, inne

6. Promocja postaw Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM proekologicznych w śród szkół, dyrektor M-GOK i inni własne; dotacje; projektów, liczba mieszka ńców gminy. M-GOK fundusze krajowe i uczestników Pełczyce UE, inne 7. Promowanie Ŝywno ści Przedsi ębiorcy Przedsi ę- PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 UM ekologicznej i produktów Rolnicy biorcy, rolnicy i własne; dotacje; projektów, liczba - regionalnych. inni. fundusze krajowe i produktów regionalnych 2015 Pełczyce UE, inne.

5. PROMOCJA ZDROWEGO STYLU śYCIA I DZIAŁANIA PROFILAKTYCZNE

5.1. Kształtowanie zdrowego stylu Ŝycia poprzez organizacje spotka ń okoliczno ściowych. 1.Organizowanie happeningów, Dyrektorzy Szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM festynów, warsztatów i innych zaj ęć szkół, dyrektor M-GOK, własne; dotacje; projektów, liczba rekreacyjno-sportowych promuj ących M-GOK, stowarzyszenia i fundusze krajowe i uczestników Pełczyce zdrowy styl Ŝycia. stowarzyszenia. inni. UE, inne 2.Wsparcie rozwoju produkcji Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, LIDER liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM

81

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE zdrowej tradycyjnej Ŝywno ści. Pełczyc, wła ściciele POJEZIERZA, EFS; projektów Pełczyce przedsi ębiorcy. gospodarstw środki własne; dotacje; agroturystycznych fundusze krajowe i i inni. UE, inne 5.2. Podnoszenie świadomo ści prozdrowotnej w śród społeczno ści lokalnej. 1.Organizowanie bada ń NZOS NZOS AKMED PPWOW, EFS; środki liczba uczestników, 2008 - 2015 UM profilaktycznych, spotka ń AKMED, M-GOPS i inni. własne; dotacje; programów oraz ilo ść terapeutycznych. kierownik fundusze krajowe i bada ń profilaktycznych. Pełczyce M-GOPS UE, inne

2. Realizacja specjalnych NZOS AKMED NZOS AKMED i PPWOW, EFS; środki liczba uczestników 2008 - 2015 UM programów zdrowotnych dla inni. własne; dotacje; programów oraz ilo ść mieszka ńców gminy. fundusze krajowe i bada ń profilaktycznych Pełczyce UE, inne

3. Polepszenie dost ępu mieszka ńców NZOS AKMED NZOS AKMED i PPWOW, EFS; środki liczba uczestników 2008- 2015 UM do specjalistycznej diagnostyki i inni własne; dotacje; programów oraz ilo ść opieki medycznej oraz zapewnienie fundusze krajowe i bada ń profilaktycznych Pełczyce wysokiej jako ści usług medycznych UE, inne na poziomie podstawowym.

5.3. Przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej. 1.Prowadzenie profilaktycznej Kierownik M-GOPS, szkoły, PPWOW, EFS; środki 2008-2015 liczba uczestników, UM działalno ści informacyjnej i M-GOPS, NZOS AKMED i własne; dotacje; liczba zrealizowanych edukacyjnej w zakresie dyrektorzy inni. fundusze krajowe i Pełczyce projektów rozwi ązywania problemów - szkół, UE, inne. prelekcje, pogadanki, spotkania NZOS AKMED integracyjne, festyny, wycieczki, spektakle profilaktyczne.

82

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

2. Zwi ększenie dost ępno ści pomocy Kierownik M-GOPS, szkoły, PPWOW, EFS; środki liczba uczestników, 2008 - 2015 UM terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla M-GOPS, parafie i inni. własne; dotacje; liczba zrealizowanych osób uzale Ŝnionych. parafie, fundusze krajowe i Pełczyce projektów dyrektorzy szkół UE, inne.

3. Udzielenie wsparcia rodzinom, w Kierownik M-GOPS, parafie PPWOW, EFS; środki liczba rodzin 2008 - 2015 UM których wyst ępuj ą problemy M-GOPS, i inni. własne; dotacje; korzystaj ących z pomocy (pomocy psychologicznej, prawnej i parafie. fundusze krajowe i Pełczyce materialnej a w szczególno ści UE, inne. ochrony przed przemoc ą w rodzinie).

4.Wspieranie zatrudnienia socjalnego Kierownik M-GOPS i inni. PPWOW, EFS; środki liczba rodzin 2008 - 2015 UM poprzez organizowanie i M-GOPS. własne; dotacje; korzystaj ących z pomocy finansowanie Klubów Integracji fundusze krajowe i Pełczyce Społecznej. UE, inne.

5. Wspieranie działalno ści grup Burmistrz UM Pełczyce, PPWOW, EFS; środki liczba uczestników, 2008 - 2015 UM samopomocowych. Pełczyc, M-GOPS i inni. własne; dotacje; liczba powstałych grup Kierownik fundusze krajowe i Pełczyce M-GOPS UE, inne.

6. Zmniejszenie skali przemocy w Kierownik M-GOPS, policja, PPWOW, EFS; środki liczba zrealizowanych 2008 - 2015 UM rodzinie poprzez: skuteczne i M-GOPS, NZOS AKMED i własne; dotacje; projektów, kompleksowe działanie wszystkich dyrektorzy inni. fundusze krajowe i Pełczyce słu Ŝb, organizacji i instytucji szkół, policja, UE, inne. zajmuj ących si ę tym problemem NZOS (policja, prokuratura, OPS, szkoły, AKMED. słu Ŝba zdrowia), poprzez powołanie komisji profilaktyczno – interdyscyplinarnej.

7. Powi ększenie zasobów gminy o Burmistrz UM Pełczyce i PPWOW, EFS; środki liczba nowych mieszka ń 2008 -2015 U M mieszkania socjalne (adaptacja Pełczyc inni. własne; dotacje;

83

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE budynków przej ętych od Agencji fundusze krajowe i socjalnych Pełczyce Nieruchomo ści Rolnych. UE, inne.

Źródło: opracowanie własne

84

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

VII. ZARZ ĄDZANIE, MONITORING, EWALUACJA STRATEGII

Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Pełczyce na lata 2008-2015 obejmuje swym zasi ęgiem czasowym okres o śmiu lat. Przedstawia cele i działania w zakresie rozwi ązywania problemów społecznych, zakładaj ąc ci ągło ść realizacji wytyczonych kierunków działa ń. Proces wdro Ŝenia Strategii oparty jest na zasadach: jawno ści Ŝycia publicznego, odpowiedzialno ści personalnej za wykonanie zada ń oraz wieloletniego planowania. Wdra Ŝanie elementów Strategii jest procesem ci ągłym. Obejmuje przyj ęcie wszystkich zało Ŝonych celów. Jego efektywna realizacja b ędzie w du Ŝej mierze zale Ŝna od terminów i wielko ści środków z funduszy strukturalnych przyznanych przez Uni ę Europejsk ą.

1. Zarz ądzanie realizacj ą strategii Realizacj ą Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych będzie zarz ądzał powołany Zarz ądzeniem Burmistrza Pełczyc Nr 20/2008 r. z dnia 30 kwietnia 2008 r. Gminny Zadaniowy Zespół Integracji Społecznej składaj ący si ę z pracowników Urz ędu Miejskiego, pracowników O środka Pomocy Społecznej, przedstawiciela o światy, radnego, organizacji pozarz ądowych, sołtysów. Do zada ń Zespołu nale Ŝy m.in.: • zbieranie danych statystycznych i finansowych na temat post ępów wdra Ŝania oraz przebiegu realizacji projektów – sprawozdania z poszczególnych podmiotów realizuj ących projekty (instytucji publicznych i niepublicznych), • przygotowanie rocznego raportu na temat wdra Ŝania strategii, który b ędzie przedstawiony Burmistrzowi Pełczyc a nast ępnie zatwierdzany przez Rad ę Miejsk ą, • przygotowanie rocznego Planu Działania na kolejny rok z uwzględnieniem planowania bud Ŝetu gminy- zapewnienie wkładu własnego do projektów przygotowywanych do funduszy zewn ętrznych, • nadzór nad realizacj ą celów i działa ń przewidzianych do realizacji Strategii. Roczny Plan działania b ędzie przyjmowany przez zespół zarządzaj ący strategi ą, zgodnie z wzorem zamieszczonym poni Ŝej:

85

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Tabela nr 37 Roczny plan realizacyjny

NAZWA OPIS/PRZEWIDZIANE ZWI ĄZEK Z TERMIN KOORDYNATOR FINANSOWANIE PROJEKTU/ZADANIA REZULTATY CELAMI REALIZACJI ZADANIA

Procedura zarz ądzania strategi ą rozwi ązywania problemów społecznych w Gminie Pełczyce na lata 2008-2015 przebiega ć b ędzie nast ępuj ąco;

DZIAŁANIE ZADANIE PODMIOT CZ ĘSTOTLIWO ŚĆ KOORDYNUJ ĄCY Promocja • zebranie wiejskie, Zespół zarz ądzaj ący przed i po realizacji • strona internetowa urz ędu, partnera, projektu • tablica ogłosze ń urz ędu, sołectwa, • ogłoszenia parafialne Realizacja • zgodnie z przyj ętym rocznym planem Zespół zgodnie z projektów działania Zarz ądzaj ący harmonogramem Monitoring Zgodnie z celami strategicznymi Zespół zgodnie z Zarz ądzaj ący harmonogramem Ewaluacja porównanie rezultatów z zało Ŝeniami Zespół raz w roku Zarz ądzaj ący Aktualizacja Zgodnie z warunkami ewaluacji Zespół w miar ę potrzeb Zarz ądzaj ący

2. Monitoring Strategii Monitoring jest to stała i ci ągła obserwacja ilo ściowych oraz jako ściowych zmian pewnych wielko ści, maj ąca na celu zapewnienie informacji zwrotnych na temat skuteczno ści i efektywno ści wdra Ŝania Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Pełczyce, a tak Ŝe jego ocen ę i zmianę (tam, gdzie jest to konieczne). Monitoring słu Ŝy badaniu i ocenie sposobu oraz efektywno ści dochodzenia do wyznaczonych celów i zada ń, a tak Ŝe poziomu ich osi ągania. Corocznie w okresie wiosennym (pierwsze spotkanie w 2009 r.) będzie spotykał si ę Gminny Zadaniowy Zespół Integracji Społecznej. Na spotkania te

86

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE poszczególne instytucje koordynuj ące, powinny przygotowa ć sprawozdania z realizacji wyznaczonych dla nich zada ń i przekazywa ć je Zespołowi Zarz ądzaj ącemu. Zespół Zarz ądzaj ący na wiosennym spotkaniu monitoruj ącym dokonywał b ędzie oceny zada ń realizowanych w roku poprzednim b ądź realizowanych obecnie, identyfikował b ędzie problemy, które ograniczyły b ądź uniemo Ŝliwiły realizacj ę zada ń wyznaczonych oraz proponował niezb ędne korekty i zmiany w zakresie tych zada ń. Tym samym roczny cykl przegl ądu i monitoringu Strategii zostanie zamkni ęty. Wska źniki monitoringu; • ilo ść powstałych świetlic, • ilo ść zaktywizowanych podopiecznych, • liczba osób korzystaj ących z OPS, • liczba osób, która podniosła swoje kwalifikacje zawodowe, • liczba nowych NGO, • liczba nowych animatorów i liderów lokalnych; • liczba odbytych szkole ń, wyjazdów studyjnych, • liczba utworzonych punktów poradnictwa zawodowo- psychologicznego, • liczba udzielonych porad, konsultacji, • liczba bada ń profilaktycznych, • liczba osób maj ących problemy opieku ńczo – wychowawcze, • liczba powstałych grup wsparcia, • liczba zaj ęć , spotka ń, festynów organizowanych dla dzieci, młodzie Ŝy maj ących na celu rozwój zainteresowa ń oraz promocj ę zdrowego stylu Ŝycia, • liczba powstałych kół zainteresowa ń, • liczba zlikwidowanych barier architektonicznych, • liczba powstałych punktów i portali informacji turystycznej, • procentowy wzrost mieszka ńców zadowolonych z jako ści Ŝycia w gminie.

3. Ewaluacja wdra Ŝania strategii

Ewaluacja jest działalno ści ą z natury normatywn ą, gdy Ŝ z jednej strony wykorzystuje si ę w niej istniej ące normy, z drugiej za ś w jej wyniku mog ą pojawi ć si ę propozycje wprowadzenia nowych norm i procedur. Jest tak Ŝe działalno ści ą instrumentaln ą, poniewa Ŝ jej

87

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE podstawowym celem jest dostarczanie podmiotom polityki społecznej praktycznej wiedzy potrzebnej przy podejmowaniu decyzji.

Zebrane i opracowane w procesie monitoringu informacje b ędą podstaw ą do ewaluacji Strategii. Ogólnym celem ewaluacji jest podwy Ŝszanie stopnia adekwatno ści, efektywno ści i znaczenia rezultatów wynikaj ących z realizacji Strategii w Gminie Pełczyce. Do głównych zastosowa ń ewaluacji nale Ŝą : • identyfikacja słabych i mocnych stron, • ustalenie mo Ŝliwo ści i ogranicze ń (szans i zagro Ŝeń), • usprawnienie zarz ądzania, • wskazanie kierunków rozwoju, celów i priorytetów działa ń, • eliminowanie pojawiaj ących si ę bł ędów, • wsparcie alokacji zasobów finansowych, • ulepszenie procesu decyzyjnego. Zadaniem ewaluacji jest dostarczenie ocen stanu wdro Ŝenia programów w zakresie: • realizacji programów, • wydajno ści i trwało ści w stosunku do zało Ŝonych celów, • wyci ągni ętych wniosków w celu poprawy wdro Ŝenia programów i projektowania nowych programów, • identyfikacji dobrych praktyk o potencjalnym szerszym zastosowaniu. Ewaluacja strategii b ędzie dokonywana w trakcie prac nad rocznym Raportem z wdra Ŝania. Wnioski z ewaluacji i rekomendacje na przyszło ść b ędą stanowi ć jeden z cz ęś ci aktualizacji Strategii. Aktualizacja Strategii b ędzie dokonywana na podstawie informacji uzyskanych podczas monitoringu. Długookresowy charakter planowania strategicznego w obszarze rozwi ązywania problemów społecznych wymaga ci ągłego monitorowania zmian prawnych, gospodarczych, politycznych, społecznych i ich uwzgl ędnienia w Strategii co powoduje, Ŝe wprowadzanie zmian w zapisach Strategii jest niezb ędne. Realizacja tego procesu polega ć b ędzie na: • aktualizacji danych statystycznych z kilku ostatnich lat, • przeprowadzanie bada ń ankietowych na temat postrzegania przez mieszka ńców gminy problemów społecznych i sposobów ich rozwi ązywania,

88

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

• przeprowadzenie aktualizacji z udziałem społeczności lokalnej (organizowanie i przeprowadzanie warsztatów partycypacyjnych z udziałem mieszka ńców po świ ęconego analizie problemów społecznych i projektowaniu działa ń, • przyj ęcie aktualizacji Gminnej Strategii Rozwi ązywanie Problemów Społecznych Gminy Pełczyce uchwał ą Rady Miejskiej. Podczas tych prac nad Strategi ą istnieje mo Ŝliwo ść powstania nowych zało Ŝeń, nowej wizji. Wyodr ębnione zostan ą nowe cele operacyjne i projekty dotycz ące tych obszarów Ŝycia w gminie, które dotychczas nie zostały uj ęte.

VIII. Finansowanie Strategii Jednym z warunków realizacji celów zawartych w Strategii jest jej finansowanie. Przewiduje si ę nast ępuj ące źródła finansowania proponowanych działa ń: - środki własne pochodzące z bud Ŝetu gminy; - środki przekazane gminie z bud Ŝetu pa ństwa; - mo Ŝliwe do pozyskania środki funduszy krajowych (Pa ństwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych); - środki pochodz ące z funduszy pomocowych Unii Europejskiej (Europejski Fundusz Społeczny); - środki w ramach Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich. Poni Ŝszy wykres przedstawia finansowanie poszczególnych działa ń na poszczególne cele szczegółowe, został wpracowany podczas warsztatów. Rysunek nr 7 Finansowanie poszczególnych działa ń

Źródło opracowanie własne (warsztaty)

89

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

1.1. Rozwijanie zainteresowa ń i uzdolnie ń dzieci i młodzie Ŝy z rozwojem infrastruktury – 530 tys./zł. 1.2. Aktywne i bezpieczne sp ędzanie czasu wolnego – 190 tys./zł. 1.3. Wyrównywanie szans ,, Ŝyciowych” – 190 tys./zł. 1.4. Rozwój wolontariatu – 30 tys./zł. 2.1. Pomoc w likwidacji przyczyn dysfunkcji i usprawnienie systemu wsparcia systemu dla rodziny: psychologicznego, prawnego i socjalnego – 180 tys./zł. 2.2. Promowanie zatrudnienia oraz wsparcie młodzie Ŝy, osób starszych poszukuj ących pracy – x. 3.1. Udział osób starszych i niepełnosprawnych w Ŝyciu społeczno ści lokalnej – 150 tys./zł. 3.2. Rozwój zainteresowa ń osób niepełnosprawnych i seniorów – 150 tys./zł. 4.1. Kształtowanie umiej ętno ści współdziałania w społeczno ści lokalnej – 310 tys./zł. 4.2. Wsparcie organizacji pozarz ądowych ze szczególnym uwzgl ędnieniem organizacji działa ń na rzecz turystyki – 70 tys./zł. 4.3. Promocja działa ń społeczno ści lokalnej – 60 tys./zł. 5.1. Kształtowanie zdrowego stylu Ŝycia poprzez organizacje spotka ń okoliczno ściowych – 100 tys./zł. 5.2. Podnoszenie świadomo ści prozdrowotnej śród społeczno ści lokalnej –x. 5.3. Przeciwdziałanie zjawiskom patologii społecznej – 150 tys./zł. Poni Ŝszy wykres przedstawia procentowy udział finansowy poszczególnych działa ń Rysunek 8 % udział finansowy poszczególnych działa ń.

Źródło opracowanie własne (warsztaty)

90

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

IX. Promocja strategii i efektu ko ńcowego

W ramach upowszechniania Strategii podejmowane b ędą nast ępuj ące działania:

- umieszczenie dokumentu na stronie internetowej: oraz w Biuletynie Informacji Publicznej; - zamieszczenie na tablicy ogłosze ń przy Urz ędzie Miejskim informacji o przyj ęciu Strategii i mo Ŝliwo ściach dost ępu do niej; - zamieszczenie informacji na temat Strategii w prasie lokalnej na terenie powiatu; - zapewnienie mo Ŝliwo ści zapoznania si ę przez mieszka ńców ze Strategi ą poprzez udost ępnienie jej w biurze Rady Miejskiej. Dodatkowo wszystkie sprawozdania i oceny powstaj ące w ramach monitorowania Strategii, jak równie Ŝ jej zmiany b ędą publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej.

91

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

X. Zako ńczenie

Opracowana Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych Gminy Pełczyce pozwoli na celowe, systematyczne i planowe d ąŜ enie do osi ągni ęcia wytyczonego celu. Sukces jej realizacji zale Ŝy od wielu czynników, zarówno zewn ętrznych, jak i wewn ętrznych. Najwi ększym z zagro Ŝeń jest zahamowanie rozwoju gospodarczego kraju i osłabienie tendencji wzrostowych. Wzrost poziomu dochodów ludno ści stanowi ć b ędzie najlepsz ą gwarancj ę rozwi ązywania podstawowych problemów społecznych. Realizacja strategii wymaga zaanga Ŝowania całej wspólnoty gminnej. Nie bez znaczenia jest równie Ŝ wsparcie instytucji po Ŝytku publicznego, ko ścioła czy władz szczebla powiatowego i wojewódzkiego. Wdro Ŝenie programu przyczyni si ę do ograniczenia wyst ępuj ących na terenie gminy problemów społecznych. Jego efektem b ędzie znacz ący wzrost poziomu Ŝycia obywateli oraz integracja lokalnej społeczno ści.

92

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Zał ącznik nr 1

ANKIETA ,,Moja Gmina”

Zwracamy si ę do Pa ństwa z pro śbą o wypełnienie poni Ŝszej ankiety. Jest ona skierowana do mieszka ńców gminy i ma na celu zapoznanie si ę z Pa ństwa opiniami i potrzebami. Przekazana za pomoc ą tej ANONIMOWEJ ANKIETY wiedza posłu Ŝy do opracowania ,,Strategii Rozwi ązywania Problemów Społecznych w Gminie Pełczyce”.

Prosimy zaznaczy ć prawidłow ą odpowied ź, a przy pytaniach otwartych wpisa ć swoj ą opini ę. 1. Sytuacja gospodarcza Naszej Gminy jest: □ dobra □ raczej dobra □ raczej zła □ zła □ nie wiem 2. sytuacja przeci ętnej rodziny Ŝyj ącej w Naszej Gminie jest: □ dobra □ raczej dobra □ raczej zła □ zła □ nie wiem 3. W stosunku do innych gmin s ąsiednich w naszej gminie Ŝyje si ę: □ lepiej □ podobnie □ gorzej □ nie wiem 4. Czy dostrzega Pan/Pani w miejscu swojego zamieszkania nast ępuj ące problemy społeczne: Tak Nie Nie wiem Ubóstwo □ □ □ Alkoholizm □ □ □ Narkomaniom □ □ □ Bezdomno ść □ □ □ Bezrobocie □ □ □ Niepełnosprawno ść □ □ □ Brak opieki nad osobami starszymi □ □ □ Długotrwała lub ci ęŜ ka choroba □ □ □ Przemoc w rodzinie □ □ □ Zaniedbanie dzieci □ □ □ Brak mieszka ń □ □ □ Bezradno ść w sprawach opieku ńczo – □ □ □ wychowawczych prowadzenie gosp. domowego Przest ępczo ść □ □ □

93

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

5. Czy na terenie gminy s ą instytucje zajmuj ące si ę rozwi ązywaniem powy Ŝszych problemów? □ tak □ nie □ nie wiem je Ŝeli tak to jakie? ……………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………… 6. Czy w Pana/Pani miejscu zamieszkania s ą miejsca, gdzie dzieci i młodzie Ŝ mog ą bezpiecznie sp ędza ć czas wolny? □ tak □ nie □ nie wiem je śli tak, to prosz ę wymieni ć te miejsca ………………………………………………. …………………………………………………………………………………………….. 7. Czy w gminie s ą dobre perspektywy dla młodzie Ŝy? □ tak □ nie □ nie wiem 8. Oce ń działania poni Ŝszych instytucji zajmuj ących si ę rozwi ązaniem problemów społecznych. Gdzie 5 oznacza ocen ę bardzo dobr ą a 1 niedostateczn ą.

Ocena Miejsko-Gminny O środek Pomocy Społecznej Komisariat Policji Szkoła Podstawowa Zespół Szkół Urz ąd Miejski ,,Caritas” Pełczycki Klub Abstynenta ,,Jantar” Punkt Informacyjno-Konsultacyjny dla osób z problemami alkoholowymi Ośrodek Zdrowia Miejsko-Gminny O środek Kultury Inne (jakie?)

9. Jakie s ą Pana/Pani propozycje rozwi ązywania problemów społecznych w gminie w Pełczycach? ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………..

94

STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE

Metryczka

Wiek: □ 16 – 22 lat Płe ć: □ m ęŜ czyzna Wykształcenie: □ wy Ŝsze

□ 23 32 lat □ kobieta □ średnie

□ 33 – 45 lat □ zawodowe

□ 46 60 lat □ podstawowe

□ powy Ŝej 61 lat

Miejsce zamieszkania: □ miasto □ wie ś

Zatrudnienie: □ pracuj ący □ nie pracuj ący

95