STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE I. Wprowadzenie_________________________________________________________ 3 II.Metodologia opracowania Strategii __________________________________________4 2.1 Ramy czasowe opracowania strategii_________________________________________ 5 2.2 Przebieg procesu planowania w Gminie Pełczyce _______________________________ 5 2.3 Okre ślenie horyzontu strategii _____________________________________________ 11 III. Diagnoza Stanu istniej ącego Gminy Pełczyce ____________________________ 11 1. Poło Ŝenie gminy _____________________________________________________________ 11 2. Sytuacja demograficzna ________________________________________________________ 12 3. Rynek pracy ________________________________________________________________ 15 4. Gospodarka _________________________________________________________________ 17 5. Stan infrastruktury mieszkaniowej _______________________________________________ 24 6. Infrastruktura techniczna _______________________________________________________ 25 7. Infrastruktura społeczno-socjalna ________________________________________________ 29 8.Stan środowiska naturalnego ____________________________________________________ 32 9. Turystyka __________________________________________________________________ 33 10. Pomoc społeczna w aspekcie wyst ępuj ących problemów społecznych w Gminie Pełczyce __ 34 IV. Diagnoza i analiza problemów społecznych ________________________ 37 4.1 Badania opinii publicznej _________________________________________________ 37 4.2 Problemy społeczne w Gminie Pełczyce _____________________________________ 40 1. Ubóstwo ___________________________________________________________________ 40 2. Bezrobocie _________________________________________________________________ 40 3. Osoby niepełnosprawne _______________________________________________________ 43 4. Przest ępczo ść _______________________________________________________________ 44 5. Sytuacja mieszkaniowa ________________________________________________________ 44 6. Problemy opieku ńczo-wychowawcze rodzin _______________________________________ 45 1 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE 7. Problem uzale Ŝnie ń___________________________________________________________ 48 8. Marazm społeczny _____________________________________________________ 49 9. Problem zagospodarowania czasu wolnego dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych ________________ 50 10. Osoby starsze i samotne ______ ________________________________________________ 50 V. Analiza SWOT ___________________________________________________________ 53 5.1 Uwagi ogólne ______________________________________________________________ 53 5.2 Poziom Integracji Społecznej _________________________________________________ 61 VI. Kierunki rozwoju gminy _________________________________________________ 62 1.Wizja ______________________________________________________________________ 62 2.Misja ______________________________________________________________________ 62 3. Zało Ŝenia polityki społecznej ___________________________________________________63 4. Instrumenty polityki społecznej ________________________________________________ 63 5. Cele strategiczne ____________________________________________________________ 64 5.5.1. Cel strategiczny 1 Zagospodarowanie czasu wolnego dzieci i młodzie Ŝy z uwzgl ędnieniem form integracji mi ędzypokoleniowej _____________________________________________________ __64 5.5.2. Cel strategiczny 2 Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu bezrobotnych i grup marginalizowanych _______________________________________________________________ 66 5.5.3. Cel strategiczny 3 Aktywizacja i wspieranie osób starszych i niepełnosprawnych_________ 68 5.5.4. Cel strategiczny 4 Integracja i promocja lokalnej społeczno ści _______________________ 69 5.5.5.Cel strategiczny 5 Promocja zdrowego stylu Ŝycia i działania profilaktyczne______________ 71 VII.Zarz ądzanie, monitoring, ewaluacja Strategii _____________________________________ 84 1. Zarz ądzanie realizacj ą Strategii_ ___________________________________________________ 84 2. Monitoring Strategii ____________________________________________________________ 85 3. Ewaluacja wdra Ŝania strategii ________________________________________________ 86 VIII. Finansowanie Strategii ______________________________________________________ 87 IX. Promocja Strategii i efektu ko ńcowego___________________________________________ 91 X. Zako ńczenie _________________________________________________________________ 92 2 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE I. Wprowadzenie Zmiany, jakie zaszły w Polsce po roku 1989 odcisn ęły znacz ące pi ętno na sytuacji społeczno - ekonomicznej ludno ści. Obserwowanym szybkim procesom modernizacyjnym w niemal Ŝe ka Ŝdej dziedzinie Ŝycia towarzyszyły burzliwe przemiany w sferze społecznej. Odej ście od egalitaryzmu, bezrobocie, konieczno ść odnalezienia si ę w nowej rzeczywisto ści cz ęsto przerastały mo Ŝliwo ści przystosowawcze poszczególnych jednostek. Spowodowało to zapotrzebowanie na szeroko rozumian ą pomoc społeczn ą dla tych, którzy cz ęsto nie z własnej woli nie mogli skorzysta ć z pozytywnych skutków transformacji. Funkcjonuj ący od 15 lat model pomocy społecznej, cho ć umo Ŝliwił z pewno ści ą łagodzenie negatywnych skutków przemian społeczno – gospodarczych, nie przynosi po Ŝą danych efektów. Obserwowane s ą niepokoj ące zjawiska wynikaj ące z przyj ętego priorytetu udzielania świadcze ń pieni ęŜ nych. Cho ć niewygórowane, powoduj ą one u cz ęś ci beneficjentów powstawanie postaw roszczeniowych, sprzyjaj ą „wyuczonej bezradno ści”, prowadz ą do wielu nieprawidłowo ści i nadu Ŝyć. Dotychczasowy model charakteryzował si ę równie Ŝ dora źno ści ą i przypadkowo ści ą działa ń. Potrzebna jest gruntowna zmiana systemu pomocy społecznej, opartego na rzetelnej diagnozie stanu istniej ącego, przemy ślana, wewn ętrznie spójna i obejmuj ąca swoim zakresem jak najwi ększy kr ąg uczestników Ŝycia społecznego. Nowa koncepcja pomocy społecznej powinna opiera ć si ę na długofalowym planowaniu. Niezb ędne jest aby oderwa ć si ę od by ć mo Ŝe istotnych w danej chwili, ale jednak tymczasowych problemów, a skoncentrowa ć si ę na najwa Ŝniejszych i najbardziej brzemiennych w skutki zagadnieniach. Dlatego koniecznym jest opracowanie dokumentu strategicznego wytyczaj ącego główne cele do osi ągni ęcia w dziedzinie polityki społecznej, wskazuj ąc jednocze śnie niezb ędne, konieczne działania, by cele te zrealizowa ć. Na szczeblu gminy dokumentem takim mo Ŝe by ć Gminna Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych. Obowi ązek jej wykonania wynika z przepisu z art. 17 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64, poz. 593 z zm.). Władze gminy przedstawiaj ąc niniejszy dokument maj ą nadziej ę, Ŝe stworzy on now ą jako ść w rozwi ązywaniu nabrzmiałych problemów społecznych, stworzy nowy impuls do 3 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE integracji lokalnej społeczno ści i przyczyni si ę do podniesienia jako ści Ŝycia ogółu mieszka ńców. II. Metodologia Opracowania Strategii W literaturze przedmiotu strategi ą zwykło si ę okre śla ć dokument, który wybranym przemy ślanym, zało Ŝonym do osi ągni ęcia celom przypisuje cały wachlarz zada ń, okre śla środki i metody ich realizacji, w sposób cało ściowy i przemy ślany wytycza kierunki, typuje priorytety, wskazuje zagro Ŝenia. Zawiera równie Ŝ metody oceny (ewaluacji) i wskazuje podmioty odpowiedzialne za ich realizacj ę. Rozwi ązania szczegółowe opracowa ń bywaj ą wielorakie i operuj ą ró Ŝnym poziomem uszczegółowienia. Jednak z zało Ŝenia, bior ąc pod uwag ę stosunkowo długi horyzont czasowy strategia jest dokumentem o stosunkowo du Ŝym poziomie ogólno ści. Dynamika procesów społecznych i warunkuj ących je procesów ekonomicznych jest tak du Ŝa, Ŝe dokumenty planistyczne musz ą stwarza ć mo Ŝliwo ści modyfikacji i poprawek. Opracowywany dokument musi zawiera ć wskazanie okresu, w którym b ędzie realizowany. Specyfika planowania strategicznego zakłada długofalowe działania i dlatego nale Ŝy okre śli ć stosunkowo odległy horyzont czasowy tak, by w proponowanych rozwi ązaniach i działaniach nie koncentrowa ć si ę na bie Ŝą cych, dora źnych i cz ęsto partykularnych celach, lecz skupi ć uwag ę na tych problemach, które z uwagi na swój ci ęŜ ar gatunkowy, zakres oddziaływa ń, skutki dla społeczno ści lokalnej s ą wa Ŝne dla całej wspólnoty. Dlatego te Ŝ zakre ślony w strategii horyzont czasowy do 2015 r. wydaje si ę spełnia ć te warunki, pozwala na skorelowanie rozwi ązywanych problemów z wykorzystaniem szans, jakie nios ą ze sob ą mo Ŝliwo ści korzystania z funduszy unijnych. W zasadniczej cz ęś ci strategii mo Ŝna wyró Ŝni ć cztery cz ęś ci. Cz ęść pierwsza – diagnoza stanu istniej ącego gminy zawiera ocen ę aktualnej sytuacji społeczno – gospodarczej Gminy Pełczyce. Z uwagi na tematyk ę opracowania (strategia dotycz ąca problemów społecznych) raport dotyczy tych dziedzin, które w najwi ększym stopniu wpływaj ą na aktualny poziom Ŝycia mieszka ńców gminy. Dlatego te Ŝ znajduje si ę tutaj opis infrastruktury technicznej, stanu gospodarki, sytuacji demograficznej, problemów społecznych na terenie gminy. Cz ęść druga to wła ściwa wszystkim strategiom tzw. analiza SWOT. Obejmuje ona szanse i zagro Ŝenia, wskazuje mocne i słabe strony gminy, analizuje perspektywy, projekcje 4 STRATEGIA ROZWI ĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH GMINY PEŁCZYCE w obszarze szeroko rozumianej polityki społecznej i tych sfer Ŝycia,