Zał ącznik do Uchwały Nr XXXI/179/09 Rady Gminy Bieliny z dnia 27 marca 2009 r.

PPLLAANN

OODDNNOOWWYY MMIIEEJJSSCCOOWWOOŚŚCCII MMAAKKOOSSZZYYNN

NNAA LLAATTAA 2200099-2200155

Niniejszy Plan opracowano w Urz ędzie Gminy Bieliny z udziałem Rady Sołeckiej po konsultacji z mieszka ńcami wsi

Bieliny, maj 2008 - styczeń 2009 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

„…Twórzcie kulturę wsi, w której obok nowych wymiarów, jakie niosą czasy, pozostanie jak u dobrego gospodarza – miejsce na rzeczy dawne, uświęcone tradycją, potwierdzone przez prawdę wieków…”

Jan Paweł II

2 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

SPIS TRE ŚCI

WST ĘP ...... 4

1 CEL I METODOLOGIA OPRACOWANIA ...... 5

2 CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN ...... 6 2.1 Charakterystyka Gminy Bieliny...... 6 2.2 Miejscowo ść Makoszyn – rys historyczny...... 7 2.3 Syntetyczna charakterystyka miejscowo ści - analiza stanu istniej ącego...... 11 2.3.1 Poło Ŝenie ...... 11 2.3.2 Miejscowo ść w statystyce ...... 12 2.3.3 Sfera społeczna...... 12 2.3.4 Sfera gospodarcza ...... 20 2.3.5 Infrastruktura techniczna i komunikacyjna...... 26

3 ANALIZA ZASOBÓW MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN...... 36

4 ANALIZA SWOT ...... 38

5 NASZA WIZJA ...... 40

6 PRIORYTETY ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO ...... 41

7 OPIS ZADANIA PRIORYTETOWEGO ...... 46 7.1 Harmonogram rzeczowo-finansowy zadania priorytetowego...... 49

8 WDRA śANIE PLANU ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN...... 50

9 PROMOCJA PLANU ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN ...... 51

SPIS RYSUNKÓW I TABEL ...... 52

3 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

WST ĘP

Dokument pn. „Plan Odnowy Miejscowo ści Makoszyn”, jest podstaw ą rozwoju miejscowo ści Makoszyn. Opracowany na podstawie konsultacji społecznych - okre śla misj ę, cele i kierunki działania wraz z zadaniami inwestycyjnymi na lata 2009 - 2015. Dokument ten poddany ocenie mieszka ńców, a nast ępnie uchwalony przez Zebranie Wiejskie zawiera równie Ŝ wariant rozwoju. Plan Odnowy Miejscowo ści jest dokumentem o charakterze planowania strategicznego. Obowi ązek opracowania planu wynika z wielu istniej ących programów słu Ŝą cych wspieraniu obszarów wiejskich i społeczno ści wiejskiej takich jak Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 i Regionalne Programy Operacyjne oparte na środkach Funduszy Strukturalnych Unii Europejskiej. Dotyczy to przede wszystkim inwestycji maj ących poprawi ć komfort Ŝycia lokalnym społeczno ściom. Wymaga to ścisłej współpracy pomi ędzy sołectwem i urz ędem gminy oraz spójno ści planów. Dokument „Plan Rozwoju Miejscowo ści Makoszyn” ma słu Ŝyć pełnemu wykorzystaniu istniej ącego potencjału i szans rozwojowych, w tym dost ępu do środków unijnych i funduszy rz ądowych. Zapisy „Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn” s ą spójne z Narodow ą Strategi ą Spójno ści, Strategi ą Rozwoju Obszarów Wiejskich i Rolnictwa na lata 2007-2013, ze Strategi ą Rozwoju Województwa Świ ętokrzyskiego do roku 2020. Ponadto plan jest zgodny ze strategi ą rozwoju powiatu kieleckiego, Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Bieliny. Dokument został przygotowany na podstawie Strategii Rozwoju Gminy Bieliny oraz Planu Rozwoju Gminy Bieliny na lata 2004-2013 oraz danych z Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń. Cele i działania zaproponowane w omawianym opracowaniu nawi ązuj ą do dokumentów strategicznych wy Ŝszego rz ędu zachowuj ąc w ten sposób spójno ść programow ą. W dalszej cz ęś ci opracowania przedstawiono analiz ę SWOT, wybrano misj ę, cele i kierunki działania oraz Wieloletni Plan Inwestycyjny dla miejscowo ści Makoszyn. Dodatkowym czynnikiem maj ącym wpływ na ostateczny kształt dokumentu były podstawowe informacje o miejscowo ści na tle gminy jakimi dysponuje Urz ąd Gminy Bieliny oraz Rada Sołecka. Plan został opracowany wg wcze śniej przygotowanego schematu przy udziale pracowników Urz ędu Gminy Bieliny i mieszka ńców miejscowo ści Makoszyn.

„Plan Odnowy Miejscowo ści Makoszyn” opracował zespół w składzie: Mariola Jarubas, Anna Łubek, Małgorzata Dyk, Katarzyna Brzozowska, Marzena Jedli ńska, Agnieszka Czajkowska przy udziale sołtysa miejscowo ści Tadeusza Barana.

4 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

1 CEL I METODOLOGIA OPRACOWANIA

Celem Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn jest:

 dokonanie analizy istniej ącego stanu sołectwa, ze zwróceniem szczególnej uwagi na te aspekty stanu istniej ącego, które b ędą odgrywały zasadnicz ą rol ę w przyszłym jego rozwoju;  identyfikacja strategicznych szans i zagro Ŝeń rozwoju sołectwa;  wyznaczenie celów i kierunków rozwoju sołectwa, realizuj ących mo Ŝliwo ści lokalnej społeczno ści;  oraz uwzgl ędniaj ących istniej ące szanse i zagro Ŝenia rozwoju;  okre ślenie „wizji rozwoju”, czyli oczekiwanego stanu rozwoju sołectwa w roku 2009 wraz z okre śleniem wytycznych słu Ŝą cych realizacji ustale ń planu.

„Plan Odnowy Miejscowo ści Makoszyn” opracowano przyjmuj ąc za podstaw ę wyniki konsultacji społecznej. Przeprowadzono konsultacj ę społeczn ą w dniu 26.02.2008 roku z udziałem mieszka ńców oraz liderów lokalnych miejscowo ści Makoszyn: Przewodnicz ącego Rady Sołeckiej, Wójta Gminy Bieliny oraz pracowników Urz ędu Gminy Bieliny. Dodatkowe konsultacje przeprowadzała Rada Sołecka na wniosek Sołtysa miejscowo ści. Ich zadaniem było zidentyfikowanie celów i kierunków działania w poszczególnych przyj ętych teoretycznie obszarach Ŝycia społeczno – gospodarczego oraz wyznaczenie wariantu rozwoju miejscowo ści. Na podstawie wypracowanej analizy SWOT, która przedstawia silne strony (wewn ętrzne) miejscowo ści, słabe strony (wewn ętrzne), szanse (zewn ętrzne) i zagro Ŝenia (zewn ętrzne) odpowiedziano na pytanie: Co nale Ŝ y zrobi ć , albo, jakie podj ą ć działania lub spowodowa ć efekty tych działa ń , Ŝ eby zlikwidowa ć słabe strony miejscowo ś c i i zniwelowa ć zagro Ŝ e ni a? Na podstawie konsultacji oraz zgłosze ń do UG Bieliny, wybrano kilkana ście celów w trzech obszarach: Infrastruktura, Społeczno ść , Gospodarka oraz okre ślono wybrany wariant rozwoju. Plan Odnowy Miejscowo ści Makoszyn zawiera wi ęc analiz ę sytuacji społecznej, gospodarczej, infrastruktury technicznej sołectwa, diagnoz ę mo Ŝliwo ści wykorzystania potencjalnych czynników rozwoju sołectwa, wskazanie konkretnych kierunków działania, okre śla szczegółowo rodzaje zada ń, jakie b ędą realizowane i konieczne do podj ęcia na terenie sołectwa.

5 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

2 CHARAKTERYSTYKA MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN 1

2.1 Charakterystyka Gminy Bieliny

Nazwa Bieliny powstała od bielenia lnu. Dzisiaj to gmina rolnicza słyn ąca z plantacji truskawek, które s ą uprawiane na obszarze ok. 1500 ha, dlatego te Ŝ gmina jest nazywana popularnie "zagł ębiem truskawkowym". Na cze ść tej uprawy ustanowiono doroczny "Dzie ń Świ ętokrzyskiej Truskawki". Gmina Bieliny le Ŝy 23 km na wschód od stolicy Województwa Świ ętokrzyskiego – Kielc, u podnó Ŝa dwóch najwy Ŝszych szczytów Gór Świ ętokrzyskich. Ponad 60 % jej powierzchni znajduje si ę w granicach i otulinie Świ ętokrzyskiego Parku Narodowego, reszta, cz ęść południowa to fragment Cisowsko–Orłowi ńskiego Parku Krajobrazowego oraz jego otuliny. Gmina ma kształt zwartego, kolistego wieloboku, s ąsiaduje z gminami:  od południowego-zachodu – (długo ść granicy 8,1 km),  od północnego-zachodu – Gmina Górno (długo ść granicy 10,1 km),  od północy – (długo ść granicy 7,9 km),  od północnego wschodu – Gmina Nowa Słupia (długo ść granicy 11,6 km),  od południowego wschodu – Gmina Łagów (długo ść granicy 5,9 km). Powierzchnia Gminy wynosi 88,09 km 2. Obejmuje 15 sołectw: Bieliny Kapitulne, , Belno, Czaplów-Zofiówka, Górki Nap ękowskie, Huta Nowa, Huta Podłysica, Huta Stara, Huta Koszary, Huta Szklana, , Lechów, Makoszyn , Nap ęków, Por ąbki. Gmin ę Bieliny zamieszkuje 10 051 osób. Średnia g ęsto ść zaludnienia wynosi 114 osób/km 2. Gmina Bieliny powstała w miejscu, gdzie szumiała pierwotna puszcza. Na terenie gminy znajduje si ę du Ŝa liczba zabytków pochodz ących z ró Ŝnych okresów - ogółem blisko 60, w tym około 35 obiektów tradycyjnego budownictwa drewnianego z XIX i XX wieku, 46 stanowisk archeologicznych (s ą to ślady osadnictwa z okresu neolitu, epoki kamienia i epoki nowo Ŝytnej), stanowiska produkcji dymarskiej, przydro Ŝne, drewniane kapliczki, a tak Ŝe o środek kultu poga ńskiego z przełomu IX i X wieku - "Góra Zamczysko", ko ściół parafialny w Bielinach z 1637 roku przebudowany w 1838 roku, cmentarz parafialny w Bielinach istniej ący od pierwszego ćwier ćwiecza XIX wieku i młyn wodny w Belnie z 1884 roku. Na terenie gminy znajduj ą si ę równie Ŝ miejsca upami ętniaj ące wydarzenia II Wojny Światowej tj.: Bieliny, Kakonin, Huta Szklana i Makoszyn. Oprócz historycznego dziedzictwa wielkim bogactwem gminy oraz jej atutem rozwojowym s ą walory przyrodnicze i krajobrazowe. Z tego wzgl ędu jest odwiedzana przez turystów zarówno z Polski jak i z zagranicy. Gmina Bieliny współpracuje z gmin ą Varvarin – truskawkow ą gmin ą z Serbii. Podpisana została równie Ŝ 15 wrze śnia 2008 r. Deklaracja Partnerstwa z Gmin ą Wyszkywce – obwód winnicki.

1 Opracowano na podstawie: informacji uzyskanych w Urz ędzie Gminy Bieliny oraz Strategii Rozwoju Gminy Bieliny

6 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Urozmaicona rze źba terenu, malownicze krajobrazy, pi ękne plenery i wspaniałe panoramy „bieli ńskich pasiaków” przecinanych wst ęgami rzek i strumyków, mroczne ost ępy Puszczy Jodłowej, s ą niew ątpliwymi atrakcjami naszej Gminy.

2.2 Miejscowo ść Makoszyn – rys historyczny 2

Nazwa miejscowo ści pochodzi prawdopodobnie od czczonej tu w odległych czasach bogini płodno ści, Makoszy. Makoszyn jest trzeci ą pod wzgl ędem wieku (po Lechowie i Bielinach) miejscowo ści ą gminy Bieliny. Na jej obszarze istniała na pocz ątku XV wieku wie ś zwana Bodzencinek 3. W 1548 roku biskup krakowski Samuel Maciejowski polecił wybudowanie w lesie w pobli Ŝu opustoszałej wsi Bodzencinek ku źnicy. Dzieła tego dokonał Maciej Zielicki 4.

Rys. 1 Rozmieszczenie o środków produkcji Ŝelaza na terenie gminy Bieliny 5

Pewnym jest to, Ŝe to wła śnie dzi ęki ku źnikom na obszarze dzisiejszego Makoszyna pojawili si ę pierwsi osadnicy. Z kolei za spraw ą karczunku na potrzeby ku źnic powstawały rozległe bezle śne przestrzenie, które mogły zosta ć wykorzystane przez rolników. Ku źnicy mogli

2 Na podstawie: A. Drogosz, A. Cedro „Kartki z przeszło ści Gminy Bieliny”, Bieliny 2007 3 Kodeks dyplomatyczny katedry krakowskiej św. Wacława. Cz 1 – 2. Wyd. F. Piekosi ński, Kraków 1876 – 1883, t. II, nr 601. 4 Pazdur J. (red.), Studia z dziejów górnictwa i hutnictwa. Wrocław 1957, s. 279. 5 Źródło: A. Drogosz, A. Cedro „ Kartki z przeszło ści Gminy Bieliny ”, Bieliny 2007

7 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

tak Ŝe budowa ć w pobli Ŝu młyny zbo Ŝowe do własnego u Ŝytku, a w lasach przy ku źnicach wznosi ć w ęglarnie, w których wypalano w ęgiel drzewny, niezbędny w procesie wytopu rudy. W ten sposób rozbudowana została mi ędzy innymi ku źnica w Makoszynie, najstarsza na terenie gminy Bieliny. Dwie dymarki, w ęglarnia i młyn działały tu ju Ŝ w pierwszej połowie XVII wieku. Wszyscy pracownicy ku źnic byli silnie ze sob ą skonsolidowani. Ł ączył ich nie tylko sposób Ŝycia ale przede wszystkim status społeczno-materialny. Większo ść zawieranych wówczas ślubów, to mał Ŝeństwa pracowników ku źnicy w Makoszynie z pannami pochodz ącymi z ku źnicy w Belnie (dzi ś s ąsiednie sołectwo). Od 1601 roku ku źnica w Makoszynie była własno ści ą szlacheck ą Jasie ńskich, a nast ępnie Strzeszowskich. W 1608 roku ku źnic ę wydzier Ŝawił Wawrzyniec Delpacy, włoski specjalista mieszkaj ący w Krakowie. Przez kilka lat wraz z Ŝon ą Dorot ą, córk ą Aleksandra Szembeka, mieszkał w ku źnicy w Makoszynie. Źródła historyczne podaj ą, Ŝe w 1617 roku Delpacy był ju Ŝ gwarkiem kieleckim i zajmował si ę hutnictwem kruszcowym. Nie wiadomo jednak, czy równolegle kierował ku źnic ą makoszy ńsk ą, która w rękach Delpacych pozostała do 1633 roku. 31 marca 1633 roku ku źnic ę nabył Aleksander Szembek, intensywnie inwestuj ący w przemysł górniczo-hutniczy w świ ętokrzyskim o środku hutniczym. W połowie XVII wieku Szembekowie zacz ęli si ę stopniowo wycofywa ć z hutnictwa nad Belniank ą. Ku źnica w Makoszynie przej ęta została przez Komornickich, a nast ępnie przez P ęczalskiego w r ękach, którego była przez 12 lat. W drugiej połowie XVII wieku w hutnictwie Ŝelaza coraz mocniej nasilał si ę kryzys. Jedn ą z przyczyn złej sytuacji było miedzy innymi oddanie ku źnic w bezpo średnie władanie feudałom. Cz ęsto zakłady były zarz ądzane przez osoby niekompetentne. Zarówno to jak i post ępuj ący brak rudy miały znacz ący wpływ na zahamowanie ku źnictwa w tym okresie. Te i inne przyczyny spowodowały, Ŝe w 1674 roku zamkni ęto ku źnic ę w Makoszynie. W 1827 roku z inicjatywy ówczesnego ministra przychodów i skarbu, ksi ęcia Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, podj ęto próby poszukiwania nowych złó Ŝ rudy Ŝelaza w okr ęgu staropolskim, w tym tak Ŝe w okolicy nieczynnej ju Ŝ wówczas kopalni w Makoszynie. Szacowano, Ŝe na obszarze tym mo Ŝe znajdowa ć si ę około 10 milionów kibli rudy Ŝelaza. Obwód łagowski, w tym kopalnia makoszy ńska, miał dostarcza ć 1 983 300 wozów rudy. W rzeczywisto ści wydobycie rudy Ŝelaza w tym rejonie nie zostało ju Ŝ wznowione, zlokalizowane zło Ŝa okazały si ę zbyt małe i rozproszone, a ich eksploatacj ę uznano za nieopłacaln ą. Z okresu gdy działała na terenie Makoszyna ku źnica pochodz ą równie Ŝ pierwsze wzmianki dotycz ące ochrony miejscowych lasów. W 1633 przy nadaniu Ku źnicy Aleksandrowi Szembekowi nakazano : „ Aby wsz ędzie w lasach do wymienionej ku źnicy dla sporz ądzenia w ęgli w pewnych miejscach przypisanych, drzewa były wycinane tak aby pnie ścinano przy ziemi koło korzeni… Aby po wyci ęciu drzew Ŝadnych w ogóle ści ętych pni ani najmniejszych gał ęzi nie zostawiano, ale jednocze śnie z innym drzewem je zabrawszy na w ęgiel przerabiano… Aby na wyci ętych miejscach Ŝadnym sposobem nie miało miejsca karczowanie pól i tworzenie ł ąk, ani Ŝadne role pod zasiew nie były, jak to jest zazwyczaj w ku źnicach, nadawane robotnikom, ani nawet bez karczunku nie dozwalano kosi ć trawy mi ędzy świe Ŝo wyrosłymi drzewkami. Wreszcie,

8 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

aby w ogóle zabroniono pa ść si ę tam bydłu i aby świe Ŝo zrodzone p ędy tworz ące las, mogły znowu spokojnie wyrasta ć i wzrasta ć. ” Na podstawie innych aktów stanu cywilnego dowiadujemy si ę, Ŝe Makoszyn składał si ę z kilku cz ęś ci. Jedn ą z nich był młyn ( molendino). Natomiast Ku źnica składała si ę z mniejszych zakładów – jeden z nich nazywany był Rosochy alias Olszówka, Olszanka lub Olszowska. Na jej rzecz pracował tak Ŝe zakład produkuj ący w ęgiel drzewny – carbonaria . Oprócz tego nadal jedn ą z cz ęś ci Makoszyna nazywano Bo Ŝecinek Makoszy ński 6. Dopiero w 1718 roku w aktach stanu cywilnego u Ŝyto po raz pierwszy okre ślenia villa Makosin (wie ś), a w 1754 roku nawet aula (dwór) Makoszyn. Na podstawie mapy sporz ądzonej przez słu Ŝby le śne wiemy, Ŝe większo ść zabudowa ń znajdowała si ę na prawym brzegu rzeki Nidzianki, mniej wi ęcej na odcinku od dzisiejszego przystanku a Ŝ do miejsca dopływu strumienia od lasu. Kilka domostw wybudowano na północ od lasu zwanego Koryciank ą, kilka przy drodze do Widełek w przysiółku zwanym Boskowiny, oraz na lewym brzegu Nidzianki w cz ęś ci zwanej Starym Młynem. Pocz ątkowo mieszka ńcy Makoszyna nale Ŝeli do ko ścioła pod wezwaniem świ ętego Michała Archanioła w Daleszycach. Jedynym spoza Bielin i Belna dzieckiem z naszej gminy ochrzczonym 1 marca 1615 w tej parafii był Wawrzyniec (Laurenty) syn Wawrzy ńca i Doroty z minera Makoszyn, którego chrzestnymi byli Krzysztof Sasin i Krystyna Sasinowa. W 1637 roku, gdy powstał ko ściół pod wezwaniem świ ętego Józefa, Makoszyn wraz z sąsiednimi miejscowo ściami Belnem i Nap ękowem został wł ączony do parafii w Bielinach. Pierwszym mieszka ńcem Makoszyna zapisanym w ksi ędze ochrzczonych parafii był Jan Bujak syn Jana i Anny. Pierwsz ą kaplic ę na terenie miejscowo ści wybudował Bonawentura Sawicki, jeden z dziedziców folwarku. Kaplica ta miała charakter prywatny. Na przełomie XIX i XX wieku, w miejsce drewnianej i spróchniałej, wybudowano nową murowan ą, która zachowała si ę do dzi ś i została wpisana do rejestru zabytków (nr. 294). Przez lata zmieniali si ę kolejni wła ściciele, zarz ądcy i dzier Ŝawcy maj ątkiem folwarcznym, ka Ŝdy kolejno dokonuj ąc pewnych, mniejszych b ądź wi ększych inwestycji, kształtował zagospodarowanie przestrzenne miejscowości Makoszyn. Byli to mi ędzy innymi: Andrzej i El Ŝbieta Cikowscy, Walenty i Jadwiga Sawiccy, Bonawentura Sawicki, Zenon Dobrza ński, Franciszek Gontkiewicz i Aleksander Palim ączy ński. W czasach świetno ści folwark składał si ę z drewnianego dworu, stajni, chlewu, dwóch szop, wozowni, dwóch spichlerzy i stodół. W pewnym oddaleniu znajdowały si ę dwa domy czeladne. Własno ści ą dworu były tak Ŝe zabudowania młynarza: dom, młyn, słodownia i lamus. Jednym z lepszych budynków po śród zabudowa ń dworskich była karczma z zajezdn ą stajni ą. Wybudowano j ą, pewnie dla wygody wło ścian powracaj ących z jarmarku w Łagowie, przy drodze do Bielin. W 1861 roku została na mocy ustawy zniesiona pa ńszczyzna i zast ąpiona oczynszowaniem. Nie bacz ąc na protesty mieszka ńców Makoszyna, w 1870 roku podzielono

6 ADK, Akta chrztów parafii Bieliny 1637-1742, akt 43, 587, 769, 2337, 2479, 2714; tam Ŝe, Akta za ślubionych parafii Bieliny 1637-1796, akt 62, 72, 114, 430, 506, 530, 551, 555, 671, 705, 755, 792, 846, 888.

9 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

grunty folwarczne na około dwumorgowe działki mi ędzy 52 osoby – bezrolnych mieszka ńców Makoszyna i byłych Ŝołnierzy carskich. Wydzielono tak Ŝe działk ę szkoln ą o powierzchni 3 morgi 143 pr ęty 7. Do scalenia gruntów przyst ąpiono dopiero w 1876 roku. Przeprowadzono spis zagród i maj ątków. W Makoszynie znajdowało si ę 121 zagród. Z czasem budynki folwarczne zostały sprzedane na licytacji i rozebrane – folwark w Makoszynie przestał istnie ć8. Na mocy uchwały z dnia 21 maja 1914 roku dokonano scalenia gruntów nale Ŝą cych do mieszka ńców. W pierwszej połowie XX wieku w Makoszynie du Ŝym wpływem cieszył si ę ko ściół narodowy. Miał wielu zwolenników zwłaszcza w śród mieszka ńców Starego Młyna. Niektórzy parafianie nie rozró Ŝniali tego ko ścioła od rzymskokatolickiego. Okres wpływu ko ścioła narodowego na ternie miejscowo ści nie trwał długo mi ędzy innymi za spraw ą proboszcza bieli ńskiego, który zabiegał u biskupa kieleckiego, aby umie ści ć w Makoszynie na stałe ksi ędza albo utworzy ć now ą parafi ę i tak wzmocni ć pozycj ę ko ścioła rzymskokatolickiego. Pierwsze kroki w celu zało Ŝenia nowej parafii podj ął w 1934 roku biskup Augustyn Łosi ński. Skierował on ksi ędza Stefana Niedzielskiego do pełnienia obowi ązków duszpasterskich na terenie Belna i Makoszyna. Pocz ątkowo okoliczni mieszka ńcy nie chcieli wyrazi ć zgody na przył ączenie do nowej parafii. Niemniej protesty te nie przyniosły rezultatów, wyznaczono pierwszego proboszcza – ksi ędza Piotra Bara ńskiego. Zaj ął si ę on kupnem ziemi i budow ą świ ątyni. Ko ściół powstał na działce o powierzchni 4465 m 2 zakupionej od mał Ŝeństwa Antoniego i Julianny Domagalskich. Ko ściół budowany był bez zezwolenia. Przygotowany przez profesora architekta Sasa – Zubrzyckiego projekt budowlany nie został zaakceptowany. Prace budowlane rozpocz ęte przez firm ę Edwarda Długosza z Kielc ju Ŝ trwały kiedy zwrócono si ę o pomoc do in Ŝyniera architekta W. Borowieckiego, który nanosił zmiany w projekcie uwzgl ędniaj ąc wykonane prace. Do po śpiechu przynaglał z jednej strony biskup Łozi ński, finansuj ący prace, jak i nieprzychylni budowie mieszka ńcy, którzy niszczyli w nocy to co zbudowano w dzie ń. Ko ściół budowano z kamienia i cegły, spojenia wykonano z zaprawy wapiennej z domieszk ą cementu. W trakcie budowy zrezygnował z jej nadzoru Borowiecki, którego zalecenia ignorował zarówno budowniczy Długosz jak i sam proboszcz. Ko ściół wzniesiono w 1936 roku. 15 listopada po świ ęcił go biskup Franciszek Sonik. Koszt budowy wyniósł 13 814,31 zł, a ostatnie nale Ŝno ści uregulowano 1 lutego 1937. Parafianie nie zostali obci ąŜ eni składkami na rzecz budowy ko ścioła, plebanii i zabudowa ń parafialnych. Borowiecki nie chciał zatwierdzi ć zako ńczenia budowy. Okazało si ę, Ŝe budynek znacznie odbiega od przyj ętego projektu. Zlecono dodatkowe badania techniczne, które potwierdziły, Ŝe u Ŝytkowanie budynku nie stanowi zagro Ŝenia. Plebania mie ściła si ę w starej drewnianej karczmie po Ŝydowskiej przeniesionej na działk ę ko ścieln ą z Cisowa. Pocz ątkowo do parafii nale Ŝało 240 rodzin. Jej powierzchnia wynosiła 1079 ha. Akt erekcyjny podpisał ksi ądz biskup Augustyn Łosi ński 26 wrze śnia 1938 roku. Ko ściół otrzymał wezwanie św. Piotr i Pawła oraz św. Augustyna. Ksi ądz Piotr Bara ński zach ęcał parafian do

7 APK, KdWPK, Akta szczegółowe wsi Makoszyn, sygn. 488,k.9., Rejestr pomiarowy Makoszyna z 1913 roku, sygn. 602. 8 APK, ZDP, O sprzeda Ŝy urz ądze ń na folwarkach Makoszyn i Nap ęków 1879, sygn. 2196.

10 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

aktywnego uczestnictwa w Ŝyciu ko ścioła. Organizował mi ędzy innymi w Wielki Pi ątek misterium paschalne wzorowane na słynnych przedstawieniach pasyjnych w Oberammergau w Bawarii. Aktorami byli parafianie. Ksi ądz Piotr Bara ński pracował w Makoszynie do czerwca 1938 roku. Na własn ą pro śbę został przeniesiony. W czasie II wojny światowej parafia Makoszyn znalazła si ę w strefie przyfrontowej. Ludno ść została ewakuowana, a wyposa Ŝenie świ ątyni przeniesiono do ko ścioła w Bielinach. Ko ściół został cz ęś ciowo zniszczony. Odbudowy podj ął si ę ksi ądz Zenon Liguzi ński.

2.3 Syntetyczna charakterystyka miejscowo ści - analiza stanu istniej ącego

2.3.1 Poło Ŝenie Sołectwo Makoszyn pod wzgl ędem geograficznym, poło Ŝone jest w pa śmie Parku Krajobrazowego Cisowsko-Orłowi ńskiego w centrum masywu Gór Świ ętokrzyskich z sąsiedztwem o środka kultu religijnego na Świ ętym Krzy Ŝu. Natomiast pod wzgl ędem administracyjnym miejscowo ść poło Ŝona jest w południowej cz ęś ci gminy Bieliny i na wschód od stolicy województwa świ ętokrzyskiego - Kielc, w powiecie kieleckim. Jest to teren o ukształtowaniu płaskim lub lekko pofalowanym. Wie ś usytuowana na obszarze korytarza transportowego o znaczeniu krajowym, łączącego centralne obszary kraju z południowo-wschodnimi. Korytarz transportowy tworzy droga krajowa numer 74 (Łód ź) Sulejów--Kra śnik (Lublin).

Rys. 2 Poło Ŝenie Makoszyna Źródło: www.mapa.szukacz.pl

11 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

2.3.2 Miejscowo ść w statystyce

Tabela 1 Miejscowo ść w statystyce – stan na stycze ń 2009 r.

WYSZCZEGÓLNIENIE WARTO ŚĆ PROCENT GMINY Powierzchnia w ha 1179,03 13,4% Stan ludno ści ogółem, w tym: 783 7,8% kobiety 369 7,3% męŜ czy źni 414 8,2% Urodzenia Ŝywe ogółem 1 20,0% Zgony ogółem - - Przyrost naturalny - - Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) 187 7,6% Ludno ść w wieku produkcyjnym 481 7,6% Kobiety (18-59 lat) / M ęŜ czy źni (18-64 lat) K - 220 / M - 261 K – 7,3% / M – 7,8% Ludno ść w wieku poprodukcyjnym 115 9,0% Kobiety (60 lat i wi ęcej) / M ęŜ czy źni (65 lat i wi ęcej) K - 73 / M - 42 K – 8,5% / M – 10,0% Źródła: Urz ąd Gminy Bieliny

2.3.3 Sfera społeczna

Ludno ść

W sołectwie zamieszkuje 783 osób (dane na 13.05.2008 r.), co stanowi 7,79 % wszystkich mieszka ńców gminy (ogółem 10 051 osoby).

Tabela 2 Struktura wieku ludno ści gminy Bieliny i miejscowo ści Makoszyn wg wieku - stan na maj 2008 r. Gmina Miejscowo ść Procent Przedziały wieku w Bieliny Makoszyn gminy latach (liczba) (liczba) do 20 3045 229 7,5 % 20 - 29 1609 120 7,5 % 30 - 39 1507 111 7,4 % 40 - 49 1292 90 7,0 % 50 - 59 1179 109 9,2 % 60 - 64 311 28 9,0 % powy Ŝej 65 1108 96 8,7 % ŁĄCZNIE 10 051 783 7,8 % Źródło: Urz ąd Gminy Bieliny

12 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Tabela 3 Struktura ekonomiczna ludno ści w gminie Bieliny i miejscowo ści Makoszyn - stan na maj 2008 r. Gmina Bieliny Miejscowo ść Makoszyn Grupy funkcjonalne % ogółu % ogółu ogółem ogółem populacji populacji wiek przedprodukcyjny 2502 24,89 195 24,90 wiek produkcyjny 6287 62,55 476 60,80 wiek poprodukcyjny 1262 12,56 112 14,30 ŁĄCZNIE 10 051 100 783 100 Źródło: Urz ąd Gminy Bieliny

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30%

% ogółu populacji ogółu % 60,80% 20% 24,90% 10% 14,30% 0% wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

Rys. 3 Struktura ekonomiczna ludno ści w miejscowo ści Makoszyn - stan na maj 2008 r.

100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 62,55% % ogółu populacji ogółu % 20% 10% 24,89% 12,56% 0% wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

Rys. 4 Struktura ekonomiczna ludno ści w Gminie Bieliny - stan na maj 2008 r.

Struktura ekonomiczna ludno ści w Makoszynie zbli Ŝona jest do struktury ekonomicznej ludno ści zamieszkuj ącej teren gminy. W miejscowo ści wyst ępuje nieco wi ększy procentowy udział osób w wieku poprodukcyjnym. Ni Ŝszy natomiast jest udział ludno ści w wieku produkcyjnym.

13 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Obserwowana w Polsce ogólna tendencja migracji ludzi młodych do wi ększych miast i zagranic ę w celach zarobkowych w miejscowo ści Makoszyn jest na niskim poziomie, chocia Ŝ w ostatnim roku nast ąpił wzrost liczby wyjazdów do pracy sezonowej do państw Unii Europejskiej. Przyczyn nale Ŝy upatrywa ć w ogólnym trendzie po śród młodych osób do lat 30–stu polegającym na zdobywaniu środków na tzw. „ Ŝyciowy start” poza granicami kraju. Wi ąŜ e si ę to z ograniczon ą perspektyw ą rozwoju i zatrudnienia w najbli Ŝszej okolicy Makoszyna.

Zatrudnienie i bezrobocie Liczba osób bezrobotnych w gminie zarejestrowanych w PUP Kielce (stan na koniec marca 2004 roku) wynosiła 1095 osób, w tym kobiet 508, 59 absolwentów, 198 z prawem do zasiłku. Mieszka ńcy sołectwa utrzymuj ą si ę głównie z rolnictwa. Według danych z Powszechnego Spisu Rolnego i Narodowego Spisu Powszechnego Ludno ści i Mieszka ń praca najemna stanowi główne źródło dochodów. Na terenie sołectwa funkcjonuj ą: sklepy ogólnospo Ŝywcze, przedsi ębiorstwa budowlane, punkty usługowe z zakresu transportu towarów i osób.

Tabela 4 Stopa bezrobocia w % Powiat Stan na: Polska Województwo Powiat grodzki PUP Kielce ziemski Grudzie ń 2006 14,9 17,8 11,9 23,6 17,75

Grudzie ń 2007 11,4 15,1 10,2 20,4 15,3 Źródło: Powiatowy Urz ąd Pracy w Kielcach (www.pupkielce.pl)

Stan w ko ńcu okresu sprawozdawczego - 31.01.2008 r. (wyci ąg z MPIPS-01 oraz zał.1 - statystyka 2000)

Tabela 5 Bilans zarejestrowanych osób bezrobotnych – stycze ń 2008

Razem W tym Zwolnieni z Z prawem W wieku Bez pracy Nazwa gminy bezrobotni kobiety p.dot.z.p. do zasiłku 18-44 l. pow. 12 m-cy

Bieliny 705 386 4 87 550 345 Powiat kielecki 14 870 7 961 200 1 465 - -

Ogółem 25 886 13 769 365 2 480 - - Źródło: Powiatowy Urz ąd Pracy w Kielcach (www.pupkielce.pl)

Pomoc społeczna Z pomocy społecznej w formie do Ŝywiania korzysta 19 dzieci z Makoszyna (z całej gminy z tego rodzaju wsparcia korzysta 618 osób), stanowi to zatem 3,1 % ogółu.

14 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

W gminie Bieliny w pierwszym półroczu 2004 roku udzielono pomocy w formie wyprawek 71 osobom, przy czym w sołectwie Makoszyn wydano ich 3 (3,2 % ogółu). W okresie I-VI 2004 udzielono 8 rodzinom zasiłków celowych, 2 zasiłków stałych, 2 osoby skorzystały z zasiłków ochrony macierzy ństwa.

Mieszkalnictwo Na terenie gminy znajduje si ę kilkadziesi ąt obiektów tradycyjnego budownictwa drewnianego, cz ęść z nich jest wci ąŜ u Ŝytkowana jako budynki mieszkalne. W ka Ŝdym z sołectw liczba takiego rodzaju budynków waha si ę od kilku do kilkunastu. Ich powstanie datuje si ę na XIX i pocz ątki XX wieku. Wi ększo ść z nich jest w złym stanie. Zabudowa drewniana jest stopniowo wypierana przez budynki murowane, które pozbawione s ą najcz ęś ciej stylowych cech architektonicznych wła ściwych dla rejonu Gór Świ ętokrzyskich. Na terenie miejscowo ści dominuje typ zabudowy wzdłu Ŝ tras komunikacyjnych. W przewa Ŝaj ącej cz ęś ci (40 %) s ą to budynki o 5 i wi ększej liczbie pomieszcze ń mieszkalnych. W 73 % mieszka ń stosowane jest ogrzewanie centralne indywidualne. Przy budynku Szkoły w Makoszynie znajduje si ę 5 mieszka ń b ędących własno ści ą Gminy Bieliny. Powierzchnia tych lokali wynosi: 19, 35, 47, 54, 67 m 2. Pomieszczenia te wymagaj ą malowania. Przeci ętna powierzchnia jednego mieszkania wynosi 44,4 m 2 (średnio przypada 13,88 m2 na osob ę). Średnia ilo ść pomieszcze ń w mieszkaniu wynosi 2,8. Średnia ilo ść osób przypadaj ąca na jedno pomieszczenie to 1,14 natomiast na jedno mieszkanie 3,2.

Szkoły W Makoszynie jest jedna Szkoła Podstawowa o powierzchni u Ŝytkowej 994 m 2. Budynek wymaga: wzmocnienia fundamentów, remontu i malowania elewacji, cz ęś ciowej wymiany okien, malowania pomieszcze ń szkolnych, remontu schodów wej ściowych. Przy szkole funkcjonuje boisko dost ępne dla wszystkich mieszka ńców miejscowo ści oraz biblioteka szkolna. Brak jednak sali gimnastycznej, której funkcje pełni zaadoptowany w tym celu korytarz szkolny. Liczba oddziałów - 5 (klasy ł ączone II + III). Budynek szkoły jest jednopi ętrowy, murowany, wyposa Ŝony w instalacj ę wodno - kanalizacyjn ą i centralnego ogrzewania, bez podpiwniczenia i strychu. W budynku mie ści si ę 6 sal lekcyjnych, biblioteka, pracownia komputerowa, przedszkole, pomieszczenie socjalne, stołówka, pokój nauczycielski, pokój dyrektora, szatnia, pomieszczenia rekreacyjne na parterze wykorzystywane do prowadzenia zaj ęć wychowania fizycznego. Szkoła posiada 19 komputerów, z czego 13 z dost ępem do Internetu, w tym 3 udost ępniane w bibliotece, kserokopiark ę, sprz ęt nagła śniaj ący, telewizory, video, dvd. Teren przyszkolny stanowi naturalne trawiaste boisko przystosowane do gry w pił ę no Ŝną r ęczn ą i siatkow ą. Powstało tak Ŝe wielofunkcyjne boisko w skład, którego wchodz ą boisko do: piłki ręcznej, koszykówki i siatkówki. Przy szkole działaj ą liczne koła zainteresowa ń: • Koło matematyczne • Bajkowy świat • Zespół wokalny • Zaj ęcia rekreacyjno - sportowe

15 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

• Klub Europejski • Koło plastyczne. Pr ęŜ nie działa tak Ŝe Rada Rodziców aktywnie uczestnicz ąc w działaniach szkoły. Corocznie organizowany jest Festyn Rodzinny, w którym we wspólnej zabawie i rozgrywkach sportowych uczestnicz ą całe rodziny. W trakcie festynów szkolnych miejscowi twórcy ludowi maj ą mo Ŝliwo ść wystawy i sprzeda Ŝy swych prac.

Kultura Mieszka ńcy sołectwa korzystaj ą z Gminnej Biblioteki Publicznej, która znajduje się w Bielinach w kompleksie budynków Urz ędu Gminy Bieliny. Z BP korzysta 29 mieszka ńców sołectwa (2,9 % ogółu czytelników korzystaj ących z biblioteki i 2,4 % mieszka ńców sołectwa), którzy w pierwszym półroczu 2008 roku wypo Ŝyczyli 344 ksi ąŜ ek (co stanowi 3,31% ogółu wypo Ŝycze ń). Stan ksi ęgozbioru wynosi: 16359 wolumenów, w tym dla dzieci i młodzie Ŝy do lat 15 – 6924 wolumenów. Ogółem liczba czytelników wynosi 996, w tym do lat 15 – 45, natomiast liczba wypo Ŝycze ń ogółem to 10403, w tym młodzie Ŝ i dzieci do lat 15 – 4464. Biblioteka Szkolna posiada na wyposa Ŝeniu 10586 woluminów. Korzystaj ą z niej nie tylko uczniowie ale i mieszka ńcy miejscowo ści Makoszyn. W Szkole działaj ą nast ępuj ące koła zainteresowa ń: ekologiczne, teatralne, „Bajkowy Świat”, od kolejnego roku szkolnego b ędą działa ć równie Ŝ koło plastyczne i europejskie.

W Makoszynie znajduj ą si ę zabytkowy ko ściół i kaplica wybudowana w pierwszej połowie XIX wieku. Parafi ę erygował w 1934 r. biskup kielecki Augustyn Łosi ński. Pierwszy proboszcz parafii ksi ądz Piotr Bara ński otrzymał trudne zadanie organizacji parafii, kupna działki i budowy ko ścioła. Mimo niech ęci cz ęś ci mieszka ńców, zwolenników ko ścioła narodowego, ko ściół został wybudowany. Prace budowlane rozpocz ęto wiosn ą 1935 roku, a w listopadzie 1936 biskup Franciszek Sonik po świ ęcił nowy ko ściół. Cały obiekt otoczono niewysokim murem z kamienia.

Rys. 5 Ko ściół pw. św. Ap. Piotra i Pawła Rys. 6 Kaplica w Makoszynie 9

9 Źródło: A. Drogosz, A. Cedro „Kartki z przeszło ści gminy Bieliny” , Stowarzyszenie „Lokalna grupa działania wokół Łysej Góry” 2007

16 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

W fasadzie znajduj ą si ę wn ęki typu barokowego, ściany boczne i tylne wsparte skarpami (przyporami) o charakterze neogotyckim. W czasie II wojny światowej ko ściół został cz ęś ciowo zniszczony. Uszkodzony został dach tj.: poszycie i wie Ŝa, wymiany wymagał sufit świ ątyni. Uszkodzona została równie Ŝ południowa ściana nawy głównej i prawa kaplica. Całkowicie zniszczono plebani ę. Odbudowy świ ątyni podj ął si ę ksi ądz Zenon Liguzi ński.

Obecny proboszcz parafii ksi ądz Roman Fodymski przeprowadził remont świ ątyni. Odrestaurowano stacje Drogi Krzy Ŝowej, wymieniono cz ęść ławek, wykonano gruntowne malowanie, wymieniono posadzk ę na marmurow ą, zagospodarowano teren wokół ko ścioła oraz poprawiono ogrodzenie. Wyremontowano równie Ŝ plebani ę. Wiele prac wykonali w czynie społecznym mieszka ńcy Makoszyna i innych o ściennych sołectw nale Ŝą cych do parafii. W 2008 roku biskup kielecki Kazimierz Ryczan konsekrował ko ściół.

W Makoszynie mo Ŝna odnale źć ślady rud metali i ich obróbki. Jest on prawdopodobnie miejscem lokalizacji najstarszej ku źnicy, jaka powstała na terenie dzisiejszej gminy Bieliny. W 1548 roku biskup krakowski Samuel Maciejowski, powierzył ku źnikowi Maciejowi Zielickiemu urz ądzenie ku źnicy w lesie Makoszyn. Wzmianki o ku źniach Ŝelaza działaj ących na tym terenie, a nale Ŝą cych do polskiego magnata Aleksandra Szembeka pochodz ą z I połowy XVII wieku.

We wsi Makoszyn znajduje si ę pomnik przyrody – cis pospolity, który jest drzewem długowiecznym i nale Ŝy do najstarszych i najokazalszych przedstawicieli swego gatunku w województwie. Na terenie gminy znajduje si ę jeden ścisły rezerwat przyrody – „Zamczysko” (le śny). Zachował si ę tu fragment pierwotnego lasu mieszanego bukowo – jodłowego z domieszk ą jaworu, klonu, d ębu bezszypułkowego z runem typowym dla buczyn dolnoreglowych w wieku 190 - 210 lat. Znajduje si ę tu doskonale zachowany o środek kultu pogańskiego datowany na przełom IX i X wieku naszej ery i po świ ęcony najprawdopodobniej bogini płodno ści – Makoszy.

W budynku o środka zdrowia zagospodarowano jedno pomieszczenie z przeznaczeniem na świetlic ę dla młodzie Ŝy. Brakuje natomiast świetlicy wiejskiej, w której mogłyby odbywa ć si ę zebrania mieszka ńców, Rady Sołeckiej, czy Koła Gospody ń Wiejskich. Dotychczas spotkania takie organizowane były w Szkole Podstawowej w Makoszynie.

Kultura fizyczna i sport W Szkole Podstawowej holl budynku został zaadoptowany do celów gimnastycznych i zaopatrzony w drabinki i zaplecze. Na terenie przyszkolnym stanowi ącym naturalne trawiaste boisko odbywaj ą si ę rozgrywki dru Ŝyn sportowych w piłce no Ŝnej.

17 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

W pobli Ŝu szkoły zostało wybudowane wielofunkcyjne boisko o wymiarach 48 m x 30 m. W jego skład wchodz ą: boisko do piłki r ęcznej (38 m x 18 m), dwa boiska do koszykówki (26 m x 14 m) oraz boisko do siatkówki (18 m x 9 m).

Rys. 7 Wielofunkcyjne boisko sportowe w Makoszynie

Społecze ństwo informacyjne Na terenie sołectwa Makoszyn wyst ępuje dotkliwy brak punktów, w których powszechnie dost ępny byłby Internet, brak świetlicy, czy centrum kształcenia. Czytelnicy miejscowej biblioteki mog ą korzysta ć z komputerów z dost ępem do Internetu jednak Ŝe jest ich niewiele (jedynie 3). Na terenie miejscowo ści nie jest dost ępna Neostrada. Działa natomiast szerokopasmowa sie ć teleinformatyczna, z której korzystaj ą nieliczni mieszka ńcy miejscowo ści. Mieszka ńcy sołectwa mog ą korzysta ć z centrów kształcenia funkcjonuj ących na terenie gminy. Jest to Centrum Kształcenia w Por ąbkach oraz z Centrum Kształcenia na Odległo ść w Hucie Nowej. Obydwa centra zostały wyposa Ŝone w sprz ęt komputerowy wraz z oprogramowaniem oraz niezb ędny sprz ęt biurowy tj.: 11 komputerów w Por ąbkach i 10 komputerów ( w tym 9 stanowisk stacjonarnych i 1 notebook z mo Ŝliwo ści ą wypo Ŝyczenia osobom niepełnosprawnym) w Hucie Nowej, wszystkie z dost ępem do Internetu. W Centrum Kształcenia ka Ŝdy zainteresowany zdobyciem i uzupełnieniem wiedzy mo Ŝe skorzysta ć nieodpłatnie z wysokiej jako ści szkole ń dost ępnych w ramach utworzonej platformy e- learningowej. Osoba loguj ąca si ę na stronie internetowej www.wioskainternetowa.pl , mo Ŝe wzi ąć udział w kursach: ABC Przedsi ębiorczo ści, Biznes Plan, Sposoby efektywnego poszukiwania pracy, Obsługa pakietu Word, Obsługa pakietu Excel, Obsługa Internetu, Angielski dla pocz ątkuj ących, Angielski dla średniozaawansowanych, Niemiecki dla pocz ątkuj ących,

18 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Niemiecki dla średniozaawansowanych. Centra dost ępne s ą dla ka Ŝdego od poniedziałku do pi ątku w godzinach popołudniowych i wieczornych, a nawet w weekendy (Centrum Kształcenia w Por ąbkach) co ułatwia mieszka ńcom sołectwa oraz gminy korzystanie z nich. Dodatkowo w budynku Urz ędu Gminy Bieliny działa Biblioteka Publiczna, która udost ępnia czytelnikom bezpłatnie w godzinach pracy 3 komputery z dost ępem do Internetu. Szkoła w Makoszynie dysponuje 13 komputerami z dost ępem do Internetu, w tym 3 udost ępnianymi w bibliotece szkolnej. Zaj ęcia z informatyki prowadzone s ą w wymiarze 1 godziny tygodniowo w klasach IV-VI. Na terenie sołectwa jest dobry zasi ęg wszystkich sieci komórkowych.

Aktywno ść społeczna mieszka ńców Przy Ko ściele parafialnym bardzo aktywnie działa Chór Parafialny pod wezwaniem Św. Cecylii zało Ŝony w 2006 roku. Składa si ę on z 14 osób, z czego 3 to m ęŜ czy źni. Prac ą chóru kieruje organista parafialny. Chórzy ści swymi wyst ępami uatrakcyjniaj ą liczne świ ęta ko ścielne oraz niedzielne msze świ ęte. W sołectwie działa Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna skupiaj ąca 15 członków oraz 10 osobowa Młodzie Ŝowa Dru Ŝyna Po Ŝarnicza . OSP została zało Ŝona w 1956 r. przez mieszka ńców Makoszyna: Edwarda Zali ńskiego, Jana Jadwi Ŝyca i Juliana Bakalarza. Jest jedn ą z najstarszych stra Ŝy działaj ących na terenie gminy Bieliny. Pocz ątkowo skupiała nawet 40 członków. Niestety od pocz ątku swego istnienia jej działalno ść była utrudniona ze wzgl ędu na brak Remizy Stra Ŝackiej. Wszelkie spotkania organizowano w domu Juliana Bakalarza, a nast ępnie jego syna, obecnego prezesa OSP, Leszka Bakalarza. Dopiero w 2005 roku do dyspozycji stra Ŝaków oddano jedno pomieszczenie mieszcz ące si ę w budynku o środka zdrowia, które wraz z młodzie Ŝą wyremontowali w czynie społecznym z pomoc ą środków UG. W 2005 roku zało Ŝona została tak Ŝe Młodzie Ŝowa Dru Ŝyna Po Ŝarnicza. Dzi ęki aktywno ści młodzie Ŝy i staraniom prezesa OSP świetlic ę wyposa Ŝono w sprz ęt RTV, stół pingpongowy oraz inne gry planszowe, które zakupiono ze środków Gminnego Centrum Kultury i Sportu. Jednym z zada ń priorytetowych przewidzianym w niniejszym planie odnowy jest utworzenie Remizy Stra Ŝackiej, która znacznie ułatwiłaby prac ę OSP. W 2008 roku ze środków UG został zakupiony wóz stra Ŝacki, który ze wzgl ędu na brak Remizy Stra Ŝackiej jest obecnie nieodpłatnie gara Ŝowany przez prezesa OSP. Aktywnie w Ŝyciu społecznym uczestniczy równie Ŝ Koło Gospody ń Wiejskich „Makoszy ńskie Przepióreczki” u świetniaj ące swymi wyst ępami świ ęta parafialne, czy liczne imprezy gminne. W skład koła wchodzi 16 pa ń i 3 panów, którzy zapewniaj ą opraw ę muzyczn ą graj ąc na akordeonie, b ębnie i klarnecie. Przy Kole Gospody ń Wiejskich działaj ą nie tylko muzycy ale równie Ŝ i inni twórcy ludowi. Mo Ŝna podziwia ć chocia Ŝby misterne prace hafciarek: przepi ękne obrusy, serwety, czy ozdoby choinkowe. Twórcy Ci współpracuj ą ze Szkoł ą Podstawow ą, która umo Ŝliwia im na kiermaszach wystaw ę i sprzeda Ŝ własnych prac. Mieszka ńcy Makoszyna czynnie uczestnicz ą we wszystkich wydarzeniach sportowych organizowanych nie tylko na terenie sołectwa ale i gminy. W skład dru Ŝyny sportowej wchodz ą młodsi i starsi mieszka ńcy w tym osoby z Młodzie Ŝowej Dru Ŝyny Po Ŝarniczej.

19 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

W niedługim czasie na terenie sołectwa zostanie otwarta „Chata Wied źmy” , w której miejscowa zielarka prezentowa ć b ędzie rozmaite zastosowania ziół leczniczych i inne osi ągni ęcia medycyny niekonwencjonalnej. Organizować b ędzie tak Ŝe zaj ęcia z dzie ćmi w czasie, których przybli Ŝać im b ędzie zagadnienia medycyny naturalnej. Na całym obszarze gminy Bieliny działa tak Ŝe Towarzystwo Przyjaciół Bielin oraz „Lokalna Grupa Działania – Wokół Łysej Góry” powstała w wyniku realizacji projektu „Na nas nie ma mocnych – partnerstwo dla rozwoju obszarów wiejskich w sercu Gór Świ ętokrzyskich. Gry terenowe umo Ŝliwiaj ące edukacj ę poprzez zabaw ę np.: „Kraina świ ętokrzyskich legend” nowa atrakcja turystyczna gminy Bieliny - Makoszyn, „Tropem bandy zbója Kaka”. Odwołuje si ę do lokalnych legend, w szczególno ści pokazuj ących proces przyj ęcia chrze ścija ństwa przez Słowian, ukazuj ących słowia ńsk ą mitologi ę i ich pozostało ści w obecnych zwyczajach. Członkowie Rady Sołeckiej oraz Radny Gminy Bieliny anga Ŝuj ą si ę w sprawy zwi ązane z realizowanymi na terenie wsi inwestycjami. Aktywnie uczestnicz ą we wdra Ŝanym w gminie programie ochrony środowiska mobilizuj ąc mieszka ńców do wspólnych stara ń zmierzaj ących do poprawy stanu otoczenia.

Opieka medyczna Na terenie gminy Bieliny działa Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który posiada dwa o środki zdrowia zlokalizowane w Bielinach i Makoszynie. Przewa Ŝaj ąca cz ęść mieszka ńców sołectwa korzysta z Ośrodka Zdrowia w Makoszynie, w którym działaj ą dwie przychodnie ogólne i stomatologiczna. POZ Makoszyn zatrudnia dwóch lekarzy ogólnych, jednego lekarza pediatr ę i dwie piel ęgniarki dyplomowane. W 2007 roku udzielono 5 885 porad, w tym 1 740 dzieciom. Ośrodek w Makoszynie ma rol ę pomocnicz ą i słu Ŝy przede wszystkim mieszka ńcom południowej cz ęś ci gminy. Poza godzinami przyj ęć w o środkach zdrowia opiek ę medyczn ą zapewnia Pogotowie Ratunkowe w Nowej Słupi, które oddalone jest około 15 km od siedziby ośrodka gminnego.

2.3.4 Sfera gospodarcza

Podstawowym sektorem działalno ści gospodarczej sołectwa Makoszyn jest rolnictwo tradycyjne, drobnoskalowe, półtowarowe o przewadze produkcji zwierz ęcej. Sołectwo to zalicza si ę do obszarów o słabszych warunkach rozwoju rolnictwa, znajduj ących si ę ponadto w strefie oddziaływania procesów urbanizacyjnych. Ze wzgl ędu na poło Ŝenie na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona z powodu niekorzystnych warunków naturalnych cały jego obszar zaliczony został do tzw. I strefy nizinnej ONW (obszarów o niekorzystnych warunkach

20 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

gospodarowania). Ograniczenia produktywno ści rolnictwa zwi ązane s ą tu z nisk ą jako ści ą gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, wodnymi oraz niesprzyjaj ącą rze źbą terenu.

Rolnictwo Na terenie Makoszyna znajduje si ę 577 ha u Ŝytków rolnych, co stanowi około 49% powierzchni sołectwa. Ze wzgl ędu na ukształtowanie terenu i jego zagospodarowanie u Ŝytki rolne układaj ą si ę w pasach południe-północ, od Cisowsko-Orłowi ńskiego Parku Krajobrazowego w kierunku miejscowo ści Bieliny. Przeci ętna powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 2,1661 ha ( średnia dla gminy wynosi 4,5 ha). Szachownica pól charakteryzuje si ę bardzo du Ŝym rozdrobnieniem.

Struktura u Ŝytkowania i własno ści gruntów w Makoszynie Powierzchnia miejscowo ści Makoszyn wynosi 1179,03 ha. Na obszarze miejscowo ści przewaŜaj ą gleby o słabej i bardzo słabej kulturze głównie klasy V i VI (nie wyst ępuj ą grunty klasy I, II i III). Charakterystyczna jest wysoka lesisto ść miejscowo ści oraz znaczny udział ł ąk i pastwisk w ogólnej powierzchni u Ŝytków rolnych.

Tabela 6 Struktura gruntów według klas bonitacyjnych w miejscowo ści Makoszyn

WYSZCZEGÓLNIENIE POWIERZCHNIA [ha]

Powierzchnia miejscowo ści ogółem, w tym: 1179,03 UŜytki rolne ogółem, w tym: 577 Grunty orne, w tym: 369,09 Grunty klasy I - Grunty klasy II - Grunty klasy III a - Grunty klasy III b - Grunty klasy IV a - Grunty klasy IV b 40,87 Grunty klasy V 229,67 Grunty klasy VI 98,55 Grunty klasy VI z - Sady 7,67 Łąki 36,29 Pastwiska 163,95 Lasy i grunty le śne 538,57 Grunty zadrzewione i zakrzewione 10,41 Grunty pod wodami stoj ącymi 0,09 Grunty pod wodami płyn ącymi 3,03 Tereny komunikacyjne - drogi 23,19 Tereny mieszkaniowe, przemysłowe i inne zabudowane 25,25 Nieu Ŝytki 1,49 Źródła: Urz ąd Gminy Bieliny

21 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Struktura u Ŝytków w miejscowo ści Makoszyn [ha] tereny mieszkaniowe, przemysłowe i inne zabudowane - 25,25 tereny zielone - 3,33

tereny komunikacyjne (drogi) - 23,19

lasy i grunty le śne - 538,57

łąki - 36,29

nieu Ŝytki - 1,49

pastwiska - 163,95

grunty orne - 369,09

sady -7,67

grunty pod wodami płyn ącymi - 3,03

grunty po wodami stoj ącymi - 0,09

grunty zadrzewione i zakrzwewione - 10,41

Rys. 8 Struktura u Ŝytków w miejscowo ści Makoszyn

Gleby na terenie miejscowo ści s ą ubogie w składniki pokarmowe, stanowi ące zbiorniki wód gruntowych. Pod wzgl ędem rolniczej przydatno ści s ą to u Ŝytki słabe i bardzo słabe. Liczba gospodarstw domowych w Makoszynie wynosi 319, co stanowi 19 % wszystkich gospodarstw w gminie (1670 - dane na maj 2008 r.). Wi ększo ść gruntów rolnych wyst ępuj ących na terenie Makoszyna stanowi ą gleby o słabej i bardzo słabej kulturze, na których uprawia si ę głównie zbo Ŝa ( Ŝyto, pszen Ŝyto, owies ziemniaki). Tabela 7 Struktura gospodarstw rolnych w Makoszynie Maj 2008 WYSZCZEGÓLNIENIE Liczba Ha Liczba gospodarstw 319 - Powierzchnia gospodarstw (w ha) ogółem, - 691,0146 w tym: 0-1ha 146 32,2944 1-2ha 42 61,9648 2-5ha 94 333,3498 5-7ha 25 146,3560 7-10ha 9 70,2896 10-15ha 1 14,4500 15 i wi ęcej ha 2 32,3100 Średnia wielko ść gospodarstwa - 2,1661 Źródło: Urz ąd Gminy Bieliny

22 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Według danych Urz ędu Gminy Bieliny liczba gospodarstw rolnych w Makoszynie wynosi 319 (wg odprowadzanego podatku rolnego).

Rys. 9 Wielko ść gospodarstw rolnych w miejscowo ści Makoszyn

Struktura obszarowa gospodarstw w Makoszynie jest bardzo niekorzystna - ponad 88% ogólnej ilo ści gospodarstw rolnych stanowi ą mało powierzchniowe gospodarstwa do 5 ha, których wła ściciele utrzymuj ą si ę przede wszystkim z pracy w sektorze poza rolniczym, b ądź ze wzgl ędu na podeszły wiek zaprzestali produkcji rolnej.

Rolnicza przydatno ść gleb oraz kierunki produkcji ro ślinnej i zwierz ęcej Wyst ępuje tu kompleks Ŝytni słaby i bardzo słaby oraz pastewny słaby. Dominuj ą gleby słabych klas bonitacyjnych (IV, V i VI klasa). Okres wegetacyjny trwa od 183 dni do 206 dni i jest opó źniony w stosunku np. do regionu Mazowsza o ok. 2 tygodnie. Wykorzystuj ą to miejscowi rolnicy uprawiaj ący truskawki (16% obszaru zasiewów). Jednocze śnie niekorzystny agroklimat wyklucza w zasadzie upraw ę wi ększo ści warzyw i drzew owocowych. Badania Okr ęgowej Stacji Chemiczno - Rolnej w Kielcach przeprowadzone w latach 1990-1994 wykazały systematyczny wzrost zakwaszenia gleb, wzrost ilo ści przyswajalnego fosforu i potasu oraz spadek ilo ści przyswajalnego magnezu. Stwierdzono wyst ępowanie bardzo kwa śnego odczynu gleb, co oznacza konieczno ść wapnowania w wi ększo ści gospodarstw. Wi ększo ść gospodarstw indywidualnych na terenie sołectwa Makoszyn nie wykształciło specjalizacji w produkcji rolnej. Słabe gleby niskich klas bonitacyjnych s ą głównym powodem słabego zró Ŝnicowania pod wzgl ędem rodzajów upraw – dominuj ą zbo Ŝa (głównie Ŝyto) oraz ziemniaki. Truskawka – jedna z najbardziej powszechnych w gminie Bieliny upraw, wyst ępuje tu na stosunkowo niewielkim obszarze. Ze wzgl ędu na fakt, Ŝe Makoszyn poło Ŝony jest w otulinie Cisowsko-Orłowi ńskiego Parku Krajobrazowego wyklucza si ę tu sytuowanie ferm hodowlanych powy Ŝej 50 DJP.

Władanie u Ŝytkami rolnymi Wi ększo ść u Ŝytków rolnych nale Ŝy do indywidualnych gospodarstw rolnych. Pozostałe uŜytki nale Ŝą m. in. do Świ ętokrzyskiego Zarz ądu Melioracji i Urz ądze ń Wodnych

23 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

3,03 ha (grunty pod wodami powierzchniowymi), Generalnej Dyrekcji Dróg Publicznych 3,63 ha, Powiatowego Zarz ądu Dróg 23,38 ha (drogi), Gminy Bieliny 18,19 w tym drogi 13,51 ha, Parafii Ko ścioła Rzymsko-Katolickiego 1,07 ha.

Lasy Cały obszar Makoszyna le Ŝy w strefie otulinowej Cisowsko-Orłowi ńskiego Parku Krajobrazowego. Lasy pasma Cisowsko-Orłowi ńskiego nale Ŝą ce do Nadle śnictwa Łagów licz ą z reguły poni Ŝej 100 lat i s ą zaliczone do lasów glebochronnych i wodochronnych. Cz ęść z nich obj ęta została ochron ą rezerwatow ą. Istnieje projekt rozszerzenia rezerwatu oraz projekt uznania za u Ŝytek ekologiczny fragmentu terenu przy wschodniej granicy gminy. Do niedawna fragment lasu przylegaj ący do wschodniej granicy rezerwatu był uznawany za drzewostan nasienny. Wyst ępuj ą tu lasy bukowo-jodłowe najstarsze w gminie (osi ągaj ą 190 lat). Rosn ą tu równie Ŝ lasy grabowe, brzozowe, olsowe i sosnowe. Od północnej strony Makoszyn przylega do lasów pasma Bieli ńskiego, nale Ŝą cych do zwartego, cennego kompleksu lasów pa ństwowych i prywatnych. Na siedlisku lasu mieszanego wy Ŝynnego rosn ą tu lasy jodłowo-bukowo-świerkowe. Najstarsze maj ą powy Ŝej 80 lat. Wyst ępuj ą równie Ŝ kompleksy lasu d ębowego, sosnowego, czy na niewielkich powierzchniach olsowego. Lasy tego pasma zostały zaliczone na podstawie zarządzenia MO ŚZNiL z 10 sierpnia 1995 r. do II strefy uszkodze ń przemysłowych, na skutek uszkodze ń przez zanieczyszczenia atmosferyczne przenoszone z odległych rejonów. Obecnie jednak odzyskuj ą one dobr ą kondycj ę o czym świadcz ą masowe odnowienia jodły.

Przedsi ębiorczo ść – gospodarka

Tabela 8 Struktura prowadzonej działalno ści gospodarczej WYSZCZEGÓLNIENIE ILO ŚĆ Placówki handlowe 1 Produkcja wyrobów przemysłowych - Produkcja wyrobów spo Ŝywczych - Usługi transportowe 2 Budownictwo 1 Zakłady produkcyjno – usługowe (w tym stomatologia) 7 Działalno ść gospodarcza prowadzona na terenie całego kraju 11 OGÓŁEM: 22 Źródło: Urz ąd Gminy Bieliny

Na terenie sołectwa zarejestrowanych jest 22 podmioty gospodarcze (dane na 16.05.2008r.), co stanowi 5,8 % wszystkich podmiotów z terenu gminy (373).

24 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Na terenie miejscowo ści wła ściciele prowadz ący działalno ść gospodarcz ą zatrudniaj ą niewiele osób 1-3. Miejsca pracy sezonowej zapewniaj ą istniej ące gospodarstwa rolne, specjalizuj ące si ę w hodowli zwłaszcza truskawek. Gospodarstwa te w istotny sposób stymuluj ą zatrudnienie i obrót niektórych firm i instytucji obsługuj ących rolnictwo, takich jak: skupy owoców. Istniej ące firmy nie zapewniaj ą wystarczaj ącej ilo ści miejsc pracy dla wszystkich mieszka ńców miejscowo ści. Pozostała cz ęść mieszka ńców Makoszyna znajduje zatrudnienie w pobliskim mie ście wojewódzkim, a tak Ŝe w okolicznych o środkach miejskich.

Działalno ść produkcyjna Mieszka ńcy Makoszyna zajmuj ą si ę głównie upraw ą roli, gdy Ŝ na obszarze sołectwa nie ma zakładów przemysłowych ani wi ększych o środków, które pozwoliłyby zatrudni ć si ę miejscowej ludno ści

Działalno ść handlowa i usługowa Na terenie Makoszyna zlokalizowanych jest 7 podmiotów gospodarczych prowadz ących działalno ść produkcyjno-usługow ą i 1 zakład prowadz ący działalno ść handlow ą (sklep spo Ŝywczo – przemysłowy).

Hotelarstwo i gastronomia Na terenie Makoszyna nie istnieje zupełnie baza turystyczna obejmuj ąca hotele, schroniska, pensjonaty, domki letniskowe, miejsca noclegowe, czy gospodarstwa agroturystyczne (tylko jedno gospodarstwo agroturystyczne w sołectwie zało Ŝone w 2008). Brak równie Ŝ tzw. małej gastronomii, restauracji, kawiarni, etc.

Turystyka

Mimo licznych walorów krajobrazowych tj.: ścisły rezerwat przyrody "Zamczysko", pomników przyrody, zabytków historycznych, ście Ŝek, szlaków turystycznych, tras rowerowych (znakowany szlak rowerowy koloru zielonego z panoram ą Pasma Cisowsko-Orłowi ńskiego i najwy Ŝszym wzniesieniem gór ą Kiełków (452 m)) oraz atrakcyjnego poło Ŝenia - blisko ść Św. Krzy Ŝa działalno ść turystyczna w miejscowo ści Makoszyn nie wyst ępuje.

Rys. 10 Rezerwat archeologiczno-przyrodniczy „Góra Zamczysko”

25 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Brak bazy noclegowej (tylko jedno gospodarstwo agroturystyczne w sołectwie) i gastronomicznej w sposób zasadniczy ogranicza mo Ŝliwo ści rozwoju funkcji turystyczno- rekreacyjnej. Z tego wzgl ędu budowa pensjonatów, gospodarstw agroturystycznych, domków letniskowych, czy „małej gastronomii” mo Ŝe sta ć si ę szans ą zdobycia miejsc pracy dla mieszka ńców Makoszyna oraz znacznie wpłyn ąć na rozwój miejscowo ści.

Rys. 11 Sanktuarium na Świ ętym Krzy Ŝu

2.3.5 Infrastruktura techniczna i komunikacyjna

Gospodarka wodna Sie ć wodoci ągowa w Makoszynie została wybudowana w 2003 i 2004 roku w ramach Programu SAPARD. Zasilana jest wod ą z uj ęcia w Belnie. Przepływaj ące przez Makoszyn rzeki z uwagi na ich mały przepływ nie nadaj ą si ę do wykorzystania jako źródło zaopatrzenia w wod ę. Długo ść sieci wodoci ągowej: - 12,165 km Pompownie wody o wydajno ści 18 m 3/h: - 1 szt. Liczba przył ączy prowadz ących do budynków: 157 szt.

Sie ć kanalizacyjna Makoszyn, podobnie jak wi ększo ść sołectw gminy Bieliny nie jest skanalizowany. Cz ęść spo śród 319 gospodarstw rolnych odprowadza ścieki do bezodpływowych zbiorników sk ąd wywo Ŝone s ą za pomoc ą wozów asenizacyjnych na punkt zlewny oczyszczalni w Bielinach. Du Ŝym zagro Ŝeniem dla środowiska naturalnego jest nieprawidłowy stan techniczny zbiorników przydomowych, co powoduje zanieczyszczenie wód gruntowych. Dodatkowo

26 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

obserwowany jest proces opró Ŝniania tych zbiorników do rowów melioracyjnych oraz na pola. 30 marca 2009 zostanie opracowany projekt budowy kanalizacji sanitarnej w miejscowo ściach Górki Nap ękowskie, Nap ęków, Belno, Makoszyn , Lechów. Z uwagi na ukształtowanie terenu oraz koszt budowy wybrany został wariant kanalizacji ci śnieniowo - grawitacyjnej. Termin zako ńczenia inwestycji przewidywany jest na rok 2012.

Odpady stałe Gospodark ą odpadami na terenie gminy Bieliny zajmuje si ę Zakład Gospodarki Komunalnej w Bielinach powołany Uchwał ą XXX/15/2002 Rady Gminy Bieliny z dnia 11.09.2002 r. w sprawie utworzenia zakładu bud Ŝetowego pod nazw ą "Zakład Gospodarki Komunalnej w Bielinach". Od kwietnia 2004 roku, Urz ąd Gminy Bieliny, wdra Ŝa program selektywnej zbiórki odpadów. System wdra Ŝania selektywnej zbiórki odpadów przeprowadzany jest jednocze śnie z kampani ą ekologiczno-edukacyjn ą. Prowadzona gospodarka odpadami komunalnymi na terenie sołectwa Makoszyn polega na zbieraniu i wywo Ŝeniu wszystkich rodzajów odpadów komunalnych na składowisko w Promniku (gm. Strawczyn) przez przedsi ębiorstwo „EKO – KAL”. Odpady zbierane są w workach i pojemnikach (PET-butelki). Odbiór odpadów ró Ŝnych odbywa si ę raz w miesi ącu, makulatura, szkło bezbarwne i butelki plastikowe - raz na 3 miesi ące. W maju 2008 r. na terenie Gminy Bieliny podpisanych zostało 1460 umów o wywóz śmieci - w tym 99 w miejscowo ści Makoszyn.

Gospodarka cieplna Do ogrzewania pomieszcze ń mieszkalnych w zabudowie jednorodzinnej i zagrodowej na terenie sołectwa Makoszyn stosowane s ą tradycyjne urz ądzenia kuchenne i piecowe na paliwo stałe. Najpowszechniejszym na terenie miejscowo ści sposobem zaopatrywania w ciepło s ą przydomowe kotłownie indywidualne opalane drewnem i w ęglem. Istniej ące źródła zaopatrzenia w ciepło zaspakajaj ą potrzeby indywidualnych odbiorców, przy czym ich niska sprawno ść oraz wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego sprawiaj ą, i Ŝ staj ą si ę one rozwi ązaniem nieekonomicznym. W wielu przypadkach konieczna jest modernizacja istniej ących źródeł ciepła, poprzez wymian ę kotłów oraz monta Ŝ urz ądze ń odsiarczaj ących, wprowadzenie paliwa gazowego lub olejowego w miejsce u Ŝywanego do tej pory w ęgla. Budynki komunalne na terenie sołectwa ogrzewane s ą w tradycyjny sposób, za pomoc ą pieców centralnego ogrzewania opalanych w ęglem (O środek Zdrowia w Makoszynie), b ądź węglem i miałem (Szkoła Podstawowa w Makoszynie), podobnie jak i na terenie gminy. Tylko w cz ęś ci budynków komunalnych (O środek Zdrowia w Bielinach, budynek Agronomówki, OSP w Bielinach, Szkoła Podstawowa w Lechowie) wykorzystuje si ę piece energooszcz ędne na paliwo stałe.

27 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Energetyka Zapotrzebowanie na energi ę elektryczn ą pokrywane jest z układu sieci napowietrznych 15 kV rozwini ętego z dwóch linii magistralnych wyprowadzonych z GPZ 110/15 kV „Kielce- Wschód” i rozdzielni sieciowej w Daleszycach. Drugostronnie linie te nawi ązane s ą do GPZ-u w Nowej Słupi. Dodatkowo w północnej cz ęś ci gminy w kierunku wschód-zachód przebiega tranzytem linia napowietrzno kablowa 15 kVz GPZ „Wschód” na Świ ęty Krzy Ŝ, która w granicach ŚPN poprowadzona jest kablem ziemnym. Stacje trafo 15/0.4 kV poprzez odgał ęzienia i odczepy z w/w linii magistralnych zaopatrywani s ą odbiorcy indywidualni.

Drogi W układ sieci dróg kołowych przebiegaj ących przez teren sołectwa Makoszyn wchodz ą:

1. Droga krajowa nr 74 Piotrków-Sulejów-Kielce-Opatów-Kra śnik-Lublin o znaczeniu mi ędzyregionalnym. 2. Drogi powiatowe: - Nr 0325T Bieliny Poduchowne-Makoszyn (stanowi poł ączenie z gmin ą Łagów)

Droga powiatowa o całkowitej długo ści 4 960 m. Obecnie droga posiada nawierzchni ę powierzchniowo utrwalon ą asfaltobetonem. Na odcinku od km 0 + 000 do km 0 + 180 nawierzchnia jest w dobrym stanie technicznym, droga na tym odcinku posiada chodnik jednostronny z kostki brukowej (szer. 1,5 m). Na pozostałej długo ści nawierzchnia drogi nosi liczne ślady remontów, a sp ękania na jej powierzchni świadcz ą o utracie no śno ści. Lokalnie wyst ępuj ą równie Ŝ przy kraw ędziach jezdni ubytki nawierzchni powoduj ące zw ęŜ enia pasa ruchu. Przy drodze istniej ą nieutwardzone pobocza. Odwodnienie na całej długo ści drogi wymaga renowacji i przebudowy (kanalizacja deszczowa), rowy i przepusty zostały zamulone lub rozmyte. Przy drodze tej znajduje si ę niewystarczaj ąca liczba chodników co w poł ączeniu z nieutwardzonym poboczami i zw ęŜ eniem jezdni stwarza zagro Ŝenie dla bezpiecze ństwa u Ŝytkowników drogi zwłaszcza pieszych. Nawierzchnia w znacznym stopniu uległa zdeformowaniu, jezdnia jest bardzo zniszczona, zniekształcona i nierówna zarówno w przekroju poprzecznym, jak i podłu Ŝnym – wyst ępuj ą w niej liczne ubytki i zani Ŝenia. W takim samym stanie znajduj ą si ę równie Ŝ pobocza. Ruch na licznych odcinkach drogi nie odbywa się na całej szeroko ści jezdni w zwi ązku z czym zachodzi niebezpiecze ństwo kolizji.

- Nr 0337T Makoszyn-Huta Nowa (stanowi poł ączenie z gmin ą Raków)

Droga powiatowa o całkowitej długo ści 8 558 m, z czego na terenie gminy Bieliny znajduje si ę odcinek o długo ści 2 600 m. Szeroko ść drogi wynosi 5 m. Droga posiada dwa

28 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

pobocza gruntowe o szeroko ści 1 m. Na odcinku od km 0 + 000 do km 1 + 200 droga jest w dobrym stanie technicznym, nawierzchnia bitumiczna. Odcinek od km 1 + 200 do km 2 + 600 o nawierzchni brukowcowej, zdeformowanej, wymaga gruntowej przebudowy.

Łączna długo ść dróg wynosi 39,3 km.

3. Drogi gminne:

- Nr 000133T Makoszyn-Zamłynie

Droga lokalna o symbolu D – dojazdowa o całkowitej długo ści 2 300 m. Droga od km 0 + 000 do km 0 + 300 o nawierzchni asfaltowej, od km 0 + 300 do km 0 + 800 o nawierzchni gruntowej utwardzonej materiałem kamiennym, od km 0 + 800 do km 1 + 500 o nawierzchni tłuczniowej, od km 1 + 500 do km 2 + 300 o nawierzchni tłuczniowo-ŜuŜlowej. Nawierzchnia tłuczniowa jest bardzo zniszczona, z licznymi ubytkami oraz bez odpowiednich spadków poprzecznych. Zawy Ŝone pobocza, a tak Ŝe zmulone rowy odwadniaj ące uniemo Ŝliwiaj ą prawidłowe odwodnienie korpusu drogi. Od km 0 + 300 droga ta tworzy ci ąg komunikacyjny z drog ą lokaln ą nr ew. 384 o nawierzchni asfaltowej wykonanej w 2008 r. Ponownie ł ącz ą si ę w km 0 + 800.

- Nr 15200011 Makoszyn-Boskowiny

Droga lokalna o symbolu D – dojazdowa o całkowitej długo ści 900 m. Droga od km 0 + 000 do km 0 + 750 o nawierzchni tłuczniowej, od km 0 + 750 do km 0 + 900 o nawierzchni gruntowej utwardzonej materiałem kamiennym i ŜuŜlem. Pocz ątek drogi łączy si ę z drog ą powiatow ą nr 0337T Makoszyn-Huta Nowa, a koniec ł ączy si ę z drog ą lokaln ą (dojazdowa do pól – cz ęś ciowo utwardzona materiałem kamiennym). Istniej ąca nawierzchnia jest bardzo zniszczona, z licznymi ubytkami oraz bez odpowiednich spadków poprzecznych. Zawy Ŝone pobocza gruntowe, a tak Ŝe zamulone rowy odwadniaj ące uniemo Ŝliwiaj ą prawidłowe odwodnienie korpusu drogi. Droga ta uległa uszkodzeniu w czasie powodzi tj. w roku 2001 i podczas ulewnych deszczy w roku 2007. Nigdy nie została poddana gruntownemu remontowi ze wzgl ędu na brak środków, a wykonywane remonty cz ąstkowe dawały krótkotrwałe efekty.

- Nr 15200023 Makoszyn-Podskały

Droga lokalna o całkowitej długo ści 650 m. Szeroko ść drogi wynosi 5,1 m. Droga na całej swej długo ści ma nawierzchni ę tłuczniowo - ŜuŜlow ą. Wyst ępuj ą liczne ubytki zarówno w nawierzchni jak i w poboczach. Odwodnienie drogi wykonane za pomoc ą rowu od strony południowej.

29 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

4. Drogi wewn ętrzne i dojazdowe:

- Makoszyn-Wyprawy nr ew. działki 157 (dł. 700 m, szer. 6 m, droga tłuczniowa) - Makoszyn-Polesie nr ew. działki 101 (dł. 1500 m, szer. 4 m, droga gruntowa, cz ęś ciowo utwardzona pospółk ą) - Makoszyn-Go ściniec nr ew. działki 132 (dł. 750 m, szer. 4 m, droga tłuczniowo - gruntowa) - Makoszyn-Stary Młyn nr ew. działek: 397/2 (dł. 600 m, szer. 4,5 m, droga bitumiczno - tłuczniowa) i 384 (dł. 650 m, szer. 4 m, droga bitumiczno - tłuczniowa) - Makoszyn-Podlesie-Czech nr ew. działki 493 (dł. 650 m, szer. 4 m, droga tłuczniowo - gruntowa) - Makoszyn-Zamłynie-Boskowiny nr ew. działek 397/1 i 404 (dł. 650 m, szer. 4 m, droga tłuczniowo – gruntowa, cz ęś ciowo rozmyta po powodzi w 1997 roku) - Makoszyn-Boskowiny-Działki nr ew. działki 450 (dł. 600 m, szer. 4 m, droga gruntowa) - Makoszyn-Podskały-Korycionka nr ew. działki 237 (dł. 250 m, szer. 5 m, droga gruntowa, cz ęś ciowo zalana przez rzek ę, nieprzejezdna) - Makoszyn-Wyprawy-Las nr ew. działki 65 (dł. 450 m, szer. 6 m, droga gruntowa). Znaczna cz ęść dróg, zwłaszcza bezpo średnio zwi ązanych z sołectwem Makoszyn wymaga przeprowadzenia robót naprawczych ze wzgl ędu na zły stan nawierzchni. Oświetlenie dróg w Makoszynie nie jest wystarczaj ące. Na chwil ę obecn ą jest to 67 punktów świetlnych. Braki w o świetleniu wyst ępuj ą mi ędzy innymi na drodze Makoszyn- Boskowiny-Działki (2 szt. opraw + 250 mb przewodu), Makoszyn-Widełki (6 szt. opraw + 600 mb przewodu), wzdłu Ŝ drogi krajowej 74 (3 szt. opraw). Niedostatecznie o świetlone jest równie Ŝ centrum miejscowo ści (teren przy nowopowstałym boisku sportowym).

Źródło: www.gddkia.gov.pl

Rys. 12 Przebieg odcinka trasy S 74 – rozpatrywane warianty

30 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

W przygotowaniu znajduje si ę projekt dotycz ący budowy drogi ekspresowej nr 74 na odcinku: Cedzyna – Łagów wraz z obwodnic ą Łagowa km 88 + 700 do km 121 + 325 na terenie gminy Bieliny w miejscowo ści Makoszyn. W ramach zadania opracowano siedem wariantów przebiegu odcinka trasy stanowi ącego dalszy przebieg trasy ekspresowej S 74. Po przeanalizowaniu materiału prac projektowych obecnie rozwa Ŝane s ą cztery warianty (rys. 7): 1 (zgodny z Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego poszczególnych gmin), 4, 5 i rekomendowany wariant 6 – 4. Wariant 6-4 jest niemal kopi ą wariantu 1. Wykorzystuje on w znacznej cz ęś ci obowi ązuj ący od 31.12.2003 r. MPZP gminy Górno oraz obecnie obowi ązuj ący MPZP gminy Bieliny. Przebieg korytarza drogi jest zmieniony w gminie Łagów (MPZP obowi ązuj ący od 31.12.2003 r.). Od km 107 + 000 (na wysoko ści miejscowo ści Makoszyn) przebieg drogi jest prawie identyczny z wariantem pierwszym z małymi korektami łuków poziomych. Dalej droga biegnie równolegle do drogi krajowej po jej północnej stronie omijaj ąc tereny zabudowane miejscowo ści Lechów, Stara Wie ś, Lechówek, Złota Woda i przechodz ąc bezpo średnio w obwodnic ę Łagowa. Przebieg projektowanej trasy w miejscowo ści Makoszyn zgodny z wariantem 6-4 przedstawia rysunek 8.

Źródło: UG Bieliny

Rys. 13 Przebieg drogi S 74 na terenie miejscowo ści Makoszyn – wariant 6-4

31 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Źródło: UG Bieliny

Rys. 14 Węzeł komunikacyjny w Makoszynie - poł ączenie dróg: S 74 i 0325 T

Komunikacja Makoszyn posiada dobre cho ć nieliczne poł ączenia autobusowe z Kielcami realizowane przez Samodzielny Oddział KPKS w Kielcach oraz przez prywatne linie „BUS”. Poł ączenia w kierunku Ostrowca Świętokrzyskiego realizowane przez Samodzielny Oddział KPKS w Ostrowcu s ą nieco utrudnione. S ąsiedztwo drogi krajowej nr 74 Piotrków-Sulejów-Kielce- Opatów-Kra śnik-Lublin (o znaczeniu mi ędzyregionalnym) oraz drogi wojewódzkiej nr 753 Kielce-Wola Jachowa-Nowa Słupia-Ostrowiec Świ ętokrzyski (o znaczeniu regionalnym) powoduje, Ŝe Makoszyn dysponuje ciekawymi mo Ŝliwo ściami rozwoju. Jednak barki w komunikacji publicznej i zły stan dróg lokalnych utrudniaj ą znacznie dost ęp do Urz ędu Gminy i o środka zdrowia w Bielinach. Na terenie Makoszyna znajduj ą si ę cztery przystanki autobusowe, w tym dwa typu wiaty. Stan techniczny nawierzchni drogi krajowej 74 jest stosunkowo dobry. Bardzo du Ŝą niedogodno ści ą dla mieszka ńców Makoszyna jest równie Ŝ brak chodników przy drogach na terenie miejscowo ści. Najbli Ŝsze stacje kolejowe zlokalizowane s ą w odległo ści 25 km od miejscowo ści w mie ście wojewódzkim - Kielce.

Telekomunikacja Jedynym operatorem telefonii stacjonarnej działaj ącym na terenie Makoszyna jest Telekomunikacja Polska S.A. Teren miejscowo ści pokryty jest zasi ęgiem wszystkich operatorów telefonii komórkowej działaj ących na terenie Polski; poziom sygnału jest dobry. Na terenie miejscowo ści nie jest dost ępna Neostrada. Działa natomiast szerokopasmowa sie ć teleinformatyczna umo Ŝliwiaj ąca dost ęp do Internetu mieszka ńcom regionu świ ętokrzyskiego powstała w ramach projektu pt.: „e-świ ętkorzyskie”. W sumie istnieje sze ść

32 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

stacji bazowych dost ępu radiowego „punkt – wielopunkt” w: Kielcach, Ko ńskich, Grzybowie koło Staszowa, J ędrzejowie, Ostrowcu Świ ętokrzyskim i Sandomierzu. Za po średnictwem lokalnych dostawców usług internetowych równie Ŝ mieszka ńcy Makoszyna maj ą mo Ŝliwo ść korzystania z sieci Internet.

Zasoby przyrodnicze, kulturowe i historyczne Makoszyn poło Ŝony jest w otulinie Cisowsko-Orłowi ńskiego Parku Krajobrazowego. W centralnej cz ęś ci pasma Orłowi ńskiego znajduje się rezerwat le śny „Zamczysko” o powierzchni 14,4 ha, utworzony w 1959 roku. Wiek niektórych buków rosn ących w rezerwacie szacuje si ę na około 220 lat. Zachowały si ę tutaj pozostało ści wczesno średniowiecznej poga ńskiej świ ątyni słowia ńskiej – o środka kultu bogini płodno ści Makoszy.

W ewidencji zabytków oraz pomników przyrody wpisane s ą nast ępuj ące obiekty: • "Zamczysko" - centralna cz ęść Pasma Orłowi ńskiego. Jest to ścisły rezerwat przyrody o powierzchni 14,44 ha. Powstał on 15 maja 1959 roku w celu zachowania obszaru lasu bukowego z domieszk ą jodły, jaworu, klonu i d ębu szypułkowego. Las ma charakter pierwotny (trzy pomniki przyrody), jest pozostało ści ą po Puszczy Świ ętokrzyskiej. Wiek niektórych buków szacuje si ę na 220 lat. W rezerwacie przewa Ŝa buczyna karpacka w odmianie podgórskiej typowo wykształconej zarówno w warstwach drzewiastych jak i runa le śnego. W rezerwacie „Zamczysko” odnale źć mo Ŝna fragmenty pierwotnego ośrodka kultu poga ńskiego, datowanego na przełom IX i X wieku, po świ ęconego bogini płodno ści Makoszy.

Rys. 15 Rezerwat ścisły „Zamczysko” w Pa śmie Orłowi ńskim

33 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

• Cis pospolity – pomnik przyrody w Makoszynie – drzewo długowieczne nale Ŝą ce do najstarszych i najokazalszych przedstawicieli swego gatunku w województwie. Jest to gatunek zimozielony, bez Ŝywiczny o wymiarach na wysoko ści: pier ścienica 28 cm, wysoko ść 7 m, wiek ok. 400 lat.

Rys. 16 Pomnik przyrody, 400-letni cis pospolity przy drodze krajowej nr 74

Do rejestru zabytków z terenu Makoszyna wpisana jest murowana w 1 połowie XIX w. kaplica o nr. rej. 294.

Natomiast obiekty obj ęte ścisł ą ochron ą konserwatorsk ą to: • cmentarz parafialny XX w. 1936 r., • dom nr 7 drewniany pocz. XX w., • dom nr 18 drewniany ok. 1920 r., • dom nr 59 drewniany XX w przed 1914 r., • dom nr 84 mur. – drew. Ok. 1900 r., • ko ściół parafialny pod wezwaniem św. Piotra i Pawła murowany w 1936 r., • ogrodzenie z bramk ą zespół Kaplicy mur. 1 poł. XIX w.

Miejscem pami ęci historycznej s ą pola bitwy z okresu powstania styczniowego (15.12.1863 r.)

Gmina Bieliny nale Ŝy do najbardziej atrakcyjnych turystycznie terenów w całych Górach Świ ętokrzyskich. Wspaniałe warunki klimatyczne, zdrowe, czyste powietrze, niezanieczyszczone środowisko, urozmaicona rze źba terenu, obecno ść ponad osiemdziesi ęcioletnich borów sosnowych oraz blisko ść wielu ciekawych i wartych odwiedzenia miejsc w całym regionie

34 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

turystycznym, czyni ą z naszej gminy doskonałe miejsce wypadowe i obszar o du Ŝym potencjale rekreacyjno-turystycznym.

Tabela 9 Charakterystyka miejscowo ści Makoszyn Co j ą wyró Ŝnia? Dobrze utrzymane walory krajobrazu; mieszka ńcy są zgrani i dobrze si ę znaj ą; środowisko naturalne nie jest zanieczyszczone Jakie pełni funkcje? Wie ś rolnicza z nielicznymi zakładami usługowymi; Kim s ą mieszka ńcy? Mieszka ńcy zwi ązani ze wsi ą, ludno ść napływowa Co daje utrzymanie? Rolnictwo; zatrudnienie w sektorze prywatnym; własna działalno ść gospodarcza; Jak zorganizowani s ą Rada Sołecka; Koło Gospody ń Wiejskich; Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna, mieszka ńcy? Młodzie Ŝowa Dru Ŝyna Po Ŝarnicza, Chór Parafialny pod wezwaniem Św. Cecylii W jaki sposób rozwi ązuj ą Dyskusje; współpraca z UG problemy? Jak wygl ąda nasza wie ś? Obej ścia zadbane; świetlica dla młodzie Ŝy; brak placu zabaw dla dzieci Jakie obyczaje i tradycje s ą u Do Ŝynki, świ ęto Matki Boski Zielnej, Bo Ŝe Ciało, odpust parafialny nas piel ęgnowane i rozwijane? Jak wygl ądaj ą mieszkania i Mieszkania i obej ścia z reguły zadbane; obej ścia? Jaki jest stan otoczenia i Wie ś zwodoci ągowana, brak kanalizacji sanitarnej – ścieki środowiska? odprowadzane indywidualnie do bezodpływowych zbiorników będących cz ęsto w złym stanie technicznym Jakie jest rolnictwo? Drobne; wielokierunkowe; liczne gospodarstwa średniotowarowe Jakie s ą powi ązania PKS; busy; prywatny transport; komunikacyjne? Co proponujemy dzieciom i Organizowanie spotka ń i zabaw; świetlica, któr ą gospodaruje młodzie Ŝy? miejscowa młodzie Ŝ

35 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

3 ANALIZA ZASOBÓW MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN

© ©

¡ ¡ ¡ ¡ ¡

  

§ ¢ ¢ £ ¤ ¢ ¢¦ § ¨ ¢ ¤ ¢ ¢ £  ¢ ¤¢ £ ¤ ¢ ¤¢ £

  ¥   ¥ ¥ ¥  ¥

© 

 ¡     ¡ ¡

  

¦§ ¢  §  ¨ § ¦ ¢  £¢ § § ¤ ¦ § § ¤   ¤¢ ¢ ¤¢ ¢

    ¥ ¥   ¥  

 ¡

§ §  §

¥ ¥ 

Analiz ę zasobów sołectwa przeprowadzono na podstawie danych statystycznych oraz informacji zgromadzonych od mieszka ńców przez Urz ąd Gminy w Bielinach i informacji własnych Urz ędu Gminy. Zasoby sołectwa to wszelkie elementy materialne i niematerialne wsi oraz otaczaj ącego j ą obszaru, które mog ą by ć wykorzystane obecnie b ądź w przyszło ści przy budowaniu, czy realizacji publicznych i prywatnych przedsi ęwzi ęć odnowy wsi.

Tabela 10 Zasoby miejscowo ści Makoszyn RODZAJ ZASOBU JEST O ZNACZENIU JEST O ZNACZENIU BRAK DU śYM MAŁYM Środowisko przyrodnicze, poło Ŝenie Walory krajobrazu X Walory klimatu X Walory szaty ro ślinnej, świat zwierz ęcy X Wody podziemne i powierzchniowe X Gleby X Sąsiedztwo du Ŝych miast X Środowisko kulturowe Walory architektury wiejskiej X Walory zagospodarowania X przestrzeni publicznej Zabytki X Zespoły artystyczne X Dziedzictwo religijne i historyczne Świ ątynie, ko ścioły parafialne X Świ ęta, odpusty, pielgrzymki X

36 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Tradycje, obrz ędy, gwara X Legendy, podania i fakty historyczne X Wa Ŝne postaci historyczne X Specyficzne nazwy X Obiekty i tereny Tereny mieszkaniowe X Tereny dla funkcji rekreacyjno- turystycznej X Tereny dla działalno ści gospodarczej X Place i miejsca spotka ń publicznych X Tradycyjne obiekty gospodarskie X wsi Szlaki turystyczne, ście Ŝki X dydaktyczne itp Infrastruktura społeczna Placówki opieki medycznej X Domy kultury X Biblioteki X Muzea i izby pami ęci X Szkoły X Świetlica wiejska X Kapitał społeczny i ludzki Ochotnicza Stra Ŝ Po Ŝarna X Młodzie Ŝowa Dru Ŝyna Po Ŝarnicza X Koło Gospody ń Wiejskich X Infrastruktura techniczna Energetyka X Ciepło X Sie ć wodoci ągowa X Sie ć kanalizacyjna X Segregacja odpadów X

37 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

4 ANALIZA SWOT

Jest ona powszechnie stosowan ą i efektywn ą metod ą identyfikacji słabych i silnych stron miejscowo ści oraz badania szans i zagro Ŝeń, jakie stoj ą przed miejscowo ści ą. Pozwala na uporz ądkowanie wiedzy o charakterystyce danej miejscowo ści w czterech kategoriach: „mocnych stron” – uwarunkowa ń wewn ętrznych, które stanowi ą silne strony miejscowo ści i które nale Ŝycie wykorzystane sprzyja ć b ędą jej rozwojowi; „słabych stron” – uwarunkowa ń wewn ętrznych, które stanowi ą słabe strony miejscowo ści i które nie wyeliminowane utrudnia ć b ędą jej rozwój (ich oddziaływanie nale Ŝy minimalizowa ć); „szans” - uwarunkowa ń zewn ętrznych, które nie s ą bezpo średnio zale Ŝne od zachowania społeczno ści, ale które przy odpowiednio podj ętych przez ni ą działaniach, wykorzystane jako czynniki sprzyjaj ące rozwojowi miejscowo ści; „zagro Ŝeń” - uwarunkowa ń zewn ętrznych, nie s ą bezpo średnio zale Ŝne od zachowania społeczno ści, ale które mog ą stanowi ć zagro Ŝenie dla jej rozwoju. Na podstawie analizy zasobów, opracowano korzystne i niekorzystne cechy wewn ętrzne sołectwa, jak i potencjalne szanse i zagro Ŝenia wyst ępuj ące w otoczeniu, które mog ą mie ć wpływ na przyszło ść sołectwa. Poni Ŝej zamieszczono zbiór informacji o mocnych i słabych stronach miejscowo ści i stoj ących przed ni ą szansach i zagro Ŝeniach.

Tabela 11 Analiza SWOT – mocne i słabe strony MOCNE STRONY SŁABE STRONY

• walory krajobrazowe, przyrodnicze i • niezagospodarowany teren wokół o środka rekreacyjne zdrowia • czyste otoczenie i środowisko naturalne • brak małej architektury • cenne zasoby historyczne z zabytkami wł ącznie • brak reklamy przyci ągaj ącej turystów • dobre poło Ŝenie komunikacyjne • brak placu zabaw dla dzieci • korzystne, atrakcyjne s ąsiedztwo, blisko do • brak sieci kanalizacji sanitarnej du Ŝej aglomeracji i miasta powiatowego • zanieczyszczenie środowiska (opró Ŝnianie (Kielc – 25 km) szamb do rowów i na pola) • baza o światowa i sportowa Szkoła Podstawowa • „dzikie” wysypiska śmieci • sie ć wodoci ągowa • słabo rozwini ęta infrastruktura kulturalna i • działalno ść Koła Gospody ń Wiejskich rekreacyjna • aktywno ść i Ŝyczliwo ść mieszka ńców • brak świetlicy wiejskiej • świetlica dla młodzie Ŝy • niewielka poda Ŝ pracy • aktywno ść i kreatywno ść sołtysa i Rady • brak własnych środków finansowych Sołeckiej • ucieczka młodzie Ŝy ze wsi • segregacja odpadów • rozdrobniona struktura własno ści gruntów • stworzenie sieci ście Ŝek rowerowych i szlaków • słabej jako ści gleby, brak gospodarstw turystycznych rolnych i hodowlanych, • ośrodek zdrowia • brak rozwini ętego rzemiosła, wzorców • dogodne warunki dla rozwoju turystyki przedsi ębiorczo ści aktywno ść społecze ństwa, d ąŜ enie do sukcesu • zły stan nawierzchni cz ęś ci dróg

38 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

MOCNE STRONY SŁABE STRONY • bliskie poło Ŝenie wa Ŝnych i ciekawych • brak centrum kulturalnego na trenie wsi obiektów historycznych, kultu religijnego, • starzenie si ę społeczno ści pomników przyrody, akwenów wodnych, Parku • wyst ępuj ące patologie społeczne Narodowego i rezerwatów • mała aktywno ść społeczna oraz sceptyczne • mo Ŝliwo ści wykorzystania pomieszcze ń nastawienie społeczno ści do inicjatyw na szkolnych oraz przyległych do szkoły terenów rzecz sołectwa na działalno ść rekreacyjn ą, turystyczn ą i • post ępuj ący ni Ŝ demograficzny sportow ą • dobra współpraca z Gmin ą

Tabela 12 Analiza SWOT – szanse i zagro Ŝenia SZANSE ZAGROśENIA • moŜliwo ść uzyskania środków ze źródeł • zła sytuacja rolnictwa, rozdrobnienie zewn ętrznych gospodarstw rolnych i ich nie • moda na mieszkanie „za miastem” dofinansowanie • atrakcyjne poło Ŝenie (walory przyrodnicze) • rosn ące bezrobocie • rozwój przedsi ębiorczo ści • rosnące patologie społeczne (alkoholizm, • budowa infrastruktury okołodrogowej (chodniki) narkomania), wzrost świadczeniobiorców • budowa wielofunkcyjnego boiska w Makoszynie korzystaj ących z usług Gminnego O środka • budowa i przebudowa dróg lokalnych Pomocy Społecznej • • budowa sieci kanalizacji sanitarnej brak o Ŝywienia gospodarczego, • utworzenie klubu dla młodzie Ŝy skutkuj ącego nowymi miejscami pracy i • rozwój turystyki i agroturystyki rozwojem lokalnym • • rozwój budownictwa mieszkaniowego opró Ŝnianie zbiorników bezodpływowych do rowów • zagospodarowanie centrum miejscowo ści • ograniczone środki na rozwój wsi • aktywno ść samorz ądu gminnego • wzrost przest ępczo ści (wandalizm, rozboje) • doskonalenie samorz ądno ści lokalnej • ograniczenia finansowe w realizacji • współpraca regionalna potrzebnych inwestycji • współpraca gminy z zagranicznymi miastami • niestabilno ść przepisów partnerskimi • odpływ ze wsi ludzi młodych i • dynamika przyrostu turystów wykształconych • sąsiedztwo Świ ętego Krzy Ŝa • starzenie si ę społecze ństwa • wzrost aktywno ści lokalnej społeczno ści • brak turystów • rozwój sieci internetowej • narastanie problemów socjalnych • rozwój zainteresowania w śród społeczno ści • problemy patologiczne, zwłaszcza wiejskiej organizacj ą lokalnych zrzesze ń, imprez alkoholizm np. festynów, • współpraca z gmin ą: szkolenia, obserwacja pozytywnych przykładów • kontynuowanie budownictwa jednorodzinnego

39 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

5 NASZA WIZJA

W obszarze gospodarczym w miejscowo ści Makoszyn w najbli Ŝszych latach b ędą si ę dokonywa ć procesy zbli Ŝaj ące mieszka ńców wsi do standardów Ŝycia w podobnych miejscowo ściach w rozwini ętych gospodarczo regionach Unii Europejskiej.

WIZJA ROZWOJU SOŁECTWA MAKOSZYN

DąŜ eniem samorz ądowców oraz społecze ństwa Makoszyna jest, aby sołectwo Makoszyn było wsi ą nowoczesn ą, t ętni ącą Ŝyciem oraz go ścinn ą dla osób spoza terenu sołectwa. Zamiarem jest o Ŝywienie oraz wyzwolenie w śród mieszka ńców własnych inwencji i inicjatyw twórczych; umo Ŝliwienie szeroko poj ętego kontaktu zainteresowanych osób z okoliczn ą przyrod ą i nieska Ŝonym środowiskiem naturalnym; rozwój i propagowanie Ŝycia społeczno-kulturalnego oraz sportowo-rekreacyjnego, ze szczególnym naciskiem na wszelkie formy tej działalno ści propaguj ące i wzmacniaj ące wi ęzi rodzinne i środowiskowe w śród mieszka ńców. Podstaw ą tej działalno ści ma by ć zacie śnianie wi ęzi społecznych z mieszka ńcami powiatu, gminy oraz s ąsiednich sołectw. Władze gminy oraz społecze ństwo i samorz ądowcy Makoszyna planuj ą zapocz ątkowa ć rozwój w sektorze turystyki na terenie Makoszyna.

Aby nasza wieś była bardziej atrakcyjna z zachowaniem dziedzictwa kulturowego, przyciągnęła do siebie turystów i miała wypracowany produkt lokalny, który wyróŜniłby naszą miejscowość

Podczas prac nad „Planem odnowy miejscowo ści Makoszyn” przeprowadzono spotkania z mieszka ńcami, podczas których zostały okre ślone potrzeby, priorytety rozwoju oraz zadania inwestycyjne na terenie wsi. Stworzona została lista zadań priorytetowych.

40 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

6 PRIORYTETY ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO

SPOŁECZNO ŚĆ Tabela 13 Społeczno ść w miejscowo ści Makoszyn Cele

Przeciwdziała ć patologiom społecznym Stworzy ć warunki do poprawy funkcjonowania i dost ępno ści wyst ępuj ącym na terenie Makoszyna mieszka ńców do opieki zdrowotnej i społecznej

Kierunki działania (inwestycje) Tworzenie Edukacja lokalnej społeczno ści Uruchomienie programów Przebudowa Organizacja bada ń programów dla zniesienia agresji edukacyjnych ośrodka profilaktycznych profilaktycznych w rodzinie, monitoring i opieka w zakresie profilaktyki zdrowia w przez gmin ę dla nad rodzinami patologicznymi zdrowotnej dla dzieci, młodzie Ŝy Makoszynie mieszka ńców i dorosłych Makoszyna i okolic Cele

Podj ąć działania w kierunku organizacji Stworzy ć warunki do zmniejszenia bezrobocia oraz zwi ększenia czasu wolnego dla dzieci i młodzie Ŝy aktywno ści i integracji społeczno ści

Kierunki działania (inwestycje) Organizacja kursów Wsparcie powstawania Organizacja imprez Utworzenie klubu Upowszechnianie sportu przekwalifikacji nowych i działalno ści kulturalnych dla młodzie Ŝy wśród dzieci i młodzie Ŝy w zawodowej oraz promocja istniej ących lokalnych i rekreacyjnych z kawiarenk ą oparciu o istniej ącą i now ą samozatrudnienia organizacji o znaczeniu internetow ą baz ę sportow ą ponadlokalnym

GOSPODARKA Tabela 14 Gospodarka w miejscowo ści Makoszyn Cele

Podj ąć działania w kierunku Podj ąć działania w kierunku Podj ąć działania w kierunku wykorzystania poło Ŝenia tworzenia warunków dla wykorzystania walorów przyrodniczych Makoszyna w bliskiej odległo ści absorpcji środków funduszy dla rozwoju działalno ści turystycznej i od Kielc dla rozwoju działalno ści strukturalnych i wspierania agroturystycznej produkcyjno - usługowej przedsi ębiorczo ści

Kierunki działania (inwestycje)

Stworzenie Inicjowanie działa ń Promocja System ulg Wykorzystani Opracowanie Uruchomienie korzystnych organizacyjnych walorów podatkowyc e obrze Ŝy dokumentacji punktu informacji warunków i wspieranie rekreacyjno h dla projektowane technicznych o mo Ŝliwych lokalizacyjnych procesów tworzenia – tworz ących go zbiornika na planowane dotacjach dla dla rozwoju grup producenckich wypoczynk gospodarstw retencyjnego inwestycje przedsi ębiorców działalno ści zrzeszaj ących owych a „Makoszyn I” w Makoszynie oraz organizacja pozarolniczej producentów miejscowo ś agroturystyc dla celów szkole ń w zakresie zdrowej Ŝywno ści ci zne rekreacyjno - pisania projektów oraz rozwoju Makoszyn wypoczynkow dla bezpo średnich przetwórstwa rolno - ych. beneficjentów spo Ŝywczego środków UE

41 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

INFRASTRUKTURA

Tabela 15 Infrastruktura w miejscowo ści Makoszyn Cele Podj ąć działania w Podj ąć działania w kierunku kierunku Podj ąć działania w kierunku rozbudowy infrastruktury rekreacyjno- budowy kanalizacji rozbudowy infrastruktury wypoczynkowej sanitarnej w kulturalnej i sportowej. w Makoszynie Makoszynie Kierunki działania (inwestycje) Zagospo Budowa Budowa ci ągu Urz ądzenie placu Opracowanie Wybudowani Zagospo darowan Przebudowa kompleksu boisk pieszo – zabaw dla dzieci dokumentacji e miejsc darowani ie oczyszczaln przyszkolnych rowerowego wraz z terenem technicznej i parkingowyc e terenu centrum i ścieków (do koszykówki, wzdłu Ŝ drogi rekreacyjno - budowa sieci h w centrum przy Makosz w Bielinach siatkówki, krajowej nr 74 wypoczynkowym kanalizacyjnej miejscowo ści boisku yna tenisa) Cele Stwarza ć warunki do rozwoju Podj ąć działania w kierunku Podj ąć działania w kierunku infrastruktury publicznej na terenie rozbudowy infrastruktury rozbudowy infrastruktury drogowej Makoszyna okołodrogowej Kierunki działania (inwestycje) Zakup Budowa Przebudowa Budowa Przebudow samochodu Budowa nowych Poprawa drogi chodników Budowa i przebudowa a o środka stra Ŝackieg remizy punktów istniej ącego powiatowej i parkingu (utwardzenie) dróg zdrowia w o dla Ochotniczej świetlnych oświetlenia Bieliny przy wewn ątrz miejscowo ści Makoszyni Ochotnicze Stra Ŝy przy drogowego Poduchowne- drogach e j Stra Ŝy Po Ŝarnej drogach Makoszyn Po Ŝarnej lokalnych

Na realizacj ę wy Ŝej zało Ŝonych zada ń b ędą podj ęte działania w kierunku pozyskania środków z innych źródeł pozabud Ŝetowych. Jednocze śnie zadecydowano, Ŝe zadaniem priorytetowym b ędzie zagospodarowanie centrum miejscowo ści Makoszyn. Umieszczone przedsi ęwzi ęcia zostały zaplanowane na lata 2009-2015 i b ędą realizowane w ramach zada ń własnych gminy i w oparciu Wieloletni Plan Inwestycyjny. Zadanie „Zagospodarowanie centrum Makoszyna” b ędzie finansowane przez Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013. Natomiast inne inwestycje sfinansowane będą przy udziale bud Ŝetu gminy i dost ępnych funduszy pozabud Ŝetowych. Cz ęść wskazanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych nie posiada jeszcze dokumentacji technicznej, która sporz ądzana b ędzie systematycznie w miar ę przekazywanych środków przez gmin ę.

42 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

LISTA PRIORYTETOWYCH ZADA Ń DO REALIZACJI W LATACH 2008 – 2015

Tabela 16 Lista zada ń priorytetowych PRZEZNACZENIE HARMONOGRAM SZACOWANA CEL PROJEKT WARTO ŚĆ W ZŁ ŹRÓDŁO POZYSKANIA 1. Zagospodarowanie Centrum Stworzenie bazy Bud Ŝet gminy, fundusze z 2008 - 2010 720 000 Makoszyna rekreacyjnej PROW 2. Remont i modernizacja szkoły, terenu Podnoszenie jako ści Bud Ŝet gminy , 2010 - 2015 2 000 000 wokół oraz domu nauczyciela szkolnictwa fundusze pozabud Ŝetowe 3. Przebudowa budynku o środka zdrowia Rozwój infrastruktury Bud Ŝet gminy , 2011 - 2015 1 000 000 na potrzeby OSP i świetlicy wiejskiej społecznej fundusze pozabud Ŝetowe 4. Remont zabytkowej kaplicy i Bud Ŝet gminy , Ochrona zabytków 2009 - 2010 150 000 zagospodarowanie terenu przyległego fundusze pozabud Ŝetowe 5. Budowa pochylni dla osób Bud Ŝet gminy , Poprawa jako ści Ŝycia niepełnosprawnych przy o środku 2010 30 000 fundusze pozabud Ŝetowe

Kształtowanie centrum wsi wsi centrum Kształtowanie osób niepełnosprawnych zdrowia w Makoszynie 6. Uporz ądkowanie gospodarki wodno- ściekowej w otulinie Cisowsko- Ochrona środowiska, Bud Ŝet gminy , Orłowi ńskiwgo Parku Krajobrazowego poprawa jako ści Ŝycia 2008 - 2013 2 500 000 fundusze pozabud Ŝetowe poprzez budow ę sieci kanalizacyjnej w mieszka ńców miejscowo ści Makoszyn Fundusz Rozwoju Kultury

cej cej 7. Budowa wielofunkcyjnego boiska w Propagowanie aktywnych

ą 2007 - 2008 488 400 Fizycznej, środki z Makoszynie form wypoczynku bud Ŝetu gminy

8. Zakup samochodu stra Ŝackiego i Rozwój infrastruktury Bud Ŝet gminy 2008 30 000 wyposa Ŝenia społecznej

towarzysz 9. Budowa ci ągu pieszego na odcinku Generalna Dyrekcja Dróg Poprawa bezpiecze ństwa Belno (od OSP) - Makoszyn - 2008 - 2011 288 800 Krajowych i Autostrad, pieszych sportowej, turystycznej i turystycznej sportowej, Lechów bud Ŝet gminy Ŝ Ŝ 10. Przebudowa drogi powiatowej nr 0325T Usprawnienie ci ągu Bud et powiatu, bud et

Rozwój infrastruktury rekreacyjnej, rekreacyjnej, infrastruktury Rozwój 2008 - 2011 12 604 000 gminy, EFRR w ramach Bieliny Poduchowne - Makoszyn komunikacyjnego RPOW Ś

43 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

PRZEZNACZENIE HARMONOGRAM SZACOWANA CEL PROJEKT WARTO ŚĆ W ZŁ ŹRÓDŁO POZYSKANIA 11. Przebudowa drogi powiatowej nr 0337T Bud Ŝet gminy , Usprawnienie ci ągu Makoszyn – Huta Nowa 2013 - 2015 300 000 fundusze pozabud Ŝetowe komunikacyjnego

12. Przebudowa drogi gminnej nr 000133T Usprawnienie ci ągu Bud Ŝet gminy , 2008 - 2009 238 300 Makoszyn - Zamłynie komunikacyjnego fundusze pozabud Ŝetowe Bud Ŝet gminy ,

cej cej 13. Budowa nawierzchni bitumicznej na drodze

ą Usprawnienie ci ągu gminnej nr 15200011 Makoszyn – Boskowiny 2009 254 800 fundusze pozabud Ŝetowe komunikacyjnego

14. Budowa nawierzchni bitumicznej na drodze Usprawnienie ci ągu Bud Ŝet gminy , 2010 - 2012 165 900 gminnej nr 15200023 Makoszyn – Podskały komunikacyjnego fundusze pozabud Ŝetowe towarzysz 15. Przebudowa dróg wewn ętrznych i Usprawnienie ci ągu Bud Ŝet gminy , 2010 - 2015 1 500 000 dojazdowych komunikacyjnego fundusze pozabud Ŝetowe sportowej, turystycznej i turystycznej sportowej, 16. Modernizacja i budowa brakuj ącego Poprawa Bud Ŝet gminy , oświetlenia miejsc publicznych oraz wzdłu Ŝ bezpiecze ństwa 2009 - 2015 75 000 fundusze pozabud Ŝetowe Rozwój infrastruktury rekreacyjnej, rekreacyjnej, infrastruktury Rozwój dróg publicznych mieszka ńców Środki z Urz ędu 17. Wyposa Ŝenie w stroje ludowe Koła Kultywowanie Marszałkowskiego, Gospody ń Wiejskich oraz w instrumenty lokalnych tradycji 2008 - 2010 20 000 bud Ŝetu gminy, muzyczne zespołu ludowego społecznych Towarzystwa Przyjaciół Bielin

ci lokalnej lokalnej ci Kultywowanie Bud Ŝet gminy , ś 18. Wyposa Ŝenie w stroje i śpiewniki chóru lokalnych tradycji 2013 20 000 fundusze pozabud Ŝetowe parafialnego społecznych Rozwój Bud Ŝet gminy , 19. Zakup wyposa Ŝenia dla OSP oraz społeczno fundusze pozabud Ŝetowe

Kultywowanie tradycji tradycji Kultywowanie infrastruktury 2011 25 000 Młodzie Ŝowej Dru Ŝyny Po Ŝarniczej społecznej

44 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

Rys. 17 Lokalizacja wybranych zada ń priorytetowych w sołectwie Makoszyn

45 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

7 OPIS ZADANIA PRIORYTETOWEGO

Zadaniem priorytetowym, przewidzianym do realizacji w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, działanie Odnowa i rozwój wsi, jest: ZAGOSPODAROWANIE CENTRUM MAKOSZYNA

Zagospodarowane centrum miejscowo ści Makoszyn będzie miało charakter parku wiejskiego – otwartej strefy rekreacji, w którym odbywa ć si ę b ędą miedzy innymi imprezy sportowe z wykorzystaniem wielofunkcyjnego boiska sportowego wybudowanego w 2008 roku w ramach projektu pt.: „Budowa boisk wielofunkcyjnych ogólnodost ępnych dla dzieci i młodzie Ŝy”. Realizacja inwestycji odgrywa ć b ędzie du Ŝą rol ę dla społeczno ści lokalnej, zwi ązan ą przede wszystkim ze zwi ększeniem moŜliwo ści jej integracji. Pozwoli na zagospodarowanie czasu wolnego dzieci, młodzie Ŝy i dorosłych mieszka ńców Makoszyna szukaj ących ró Ŝnych form rozrywki i odpoczynku. Przestrze ń Wiejska, na powierzchni której planowana jest realizacja zada ń w ramach ww. projektu, jest poło Ŝona na oznaczonych w ewidencji gruntów jako działki nr: 128/3, 128/4, 130/2 i 132, obr ęb Makoszyn, b ędących własno ści ą Gminy Bieliny. Teren obejmuj ący zadanie priorytetowe ma kształt wydłu Ŝonego czworoboku o trawiastej nawierzchni. Na działce 128/3 i 128/4 znajduje si ę wielofunkcyjne boisko sportowe, do którego od wschodu prowadz ą dwa chodniki z kostki brukowej i dwupi ętrowy podpiwniczony budynek o środka zdrowia, do którego prowadzi chodnik z płyt betonowych. W centralnej cz ęś ci terenu znajduje si ę równie Ŝ prostok ątny betonowy fundament, nieczynna studnia ogrodzona metalow ą siatk ą i przeznaczona do demonta Ŝu syrena alarmowa na konstrukcji stalowej. Wschodni ą granic ę terenu stanowi piaszczysto – kamienna droga gminna. Zadanie priorytetowe zakłada mi ędzy innymi remont i zmian ę nawierzchni publicznej drogi dojazdowej prowadz ącej do szkoły, a tak Ŝe wykonanie utwardzonych chodników wokół boiska oraz budow ę dwóch parkingów samochodowych (przy o środku zdrowia i boisku sportowym) dost ępnych z drogi publicznej. Ustawione zostan ą równie Ŝ krzesła stadionowe przy boisku, a dla wygody sportowców i kibiców wykonana zostanie dodatkowa furtka w południowo – zachodnim naro Ŝniku ogrodzenia boiska. Istniej ący fundament zostanie wypełniony i wyło Ŝony kostk ą brukow ą. Wykonana zostanie równie Ŝ łukowato ukształtowana droga wewn ętrzna umo Ŝliwiaj ąca dojazd z drogi gminnej do o środka zdrowia. W planie zagospodarowania centrum miejscowo ści uwzgl ędniono tak Ŝe rezerw ę ternu przeznaczon ą na rozbudow ę budynku o środka zdrowia. W pobli Ŝu powstanie ogrodzony plac zabaw dla dzieci w kształcie elipsy. Wewn ątrz placu, wokół niego oraz w okolicy o środka

46 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

rozlokowane zostan ą ławki typu parkowego. Przy parkingu powstanie wiata na pojemnik na odpady stałe. Projekt przewiduje równieŜ o świetlenie terenu (lampy typu parkowego) w tym oświetlenie boiska (lampy typu stadionowego w naro Ŝnikach i w środku dłu Ŝszych boków). Uporz ądkowane i zagospodarowane b ędą tak Ŝe tereny zielone w miar ę mo Ŝliwo ści z zachowaniem drzew i krzewów istniej ących oraz zasadzona zostanie równie Ŝ nowa ziele ń niska i wysoka. Łącznie koszt zadania priorytetowego b ędzie wynosił w przybli Ŝeniu 720 000 zł. Jego realizacja jest planowana na lata 2008 – 2010. Nale Ŝy jednak zaznaczy ć, Ŝe szczegółowe okre ślenie kosztów b ędzie mo Ŝliwe dopiero po przeprowadzeniu post ępowania przetargowego na realizacj ę projektu.

Zakres zada ń realizowanych w ramach zadania priorytetowego obejmuje: • Oświetlenie wielofunkcyjnego boiska sportowego – 6 punktów o świetleniowych w postaci lamp typu stadionowego • Wykonanie trybun wokół boiska, które b ędą mogły pomie ści ć około 80 osób • Wykonanie drugiego wej ścia na boisko wraz z komunikacj ą w postaci chodnika z kostki brukowej • Wykonanie w s ąsiedztwie boiska sportowego parkingu dla 10 samochodów w tym jednego miejsca dla niepełnosprawnych; powierzchnia parkingu wraz z drogami manewrowymi wynosi ć b ędzie 300 m 2 • Wykonanie parkingu w s ąsiedztwie o środka zdrowia dla 33 samochodów i dodatkowo jednego dla osób niepełnosprawnych; powierzchnia parkingu wraz z drogami manewrowymi wynosi ć b ędzie 940 m 2 • Budowa placu zabaw dla dzieci o powierzchni 500 m 2; plac zostanie wyposa Ŝony w urz ądzenia typu: zje ŜdŜalnie, wa Ŝki, piaskownic ę, hu śtawki, sznurow ą ściank ę wspinaczkow ą itd.; dla wygody dzieci i ich opiekunów ustawione zostan ą równie Ŝ ławki; dodatkowo plac zabaw zostanie ogrodzony • Ogrodzenie terenu bezpo średnio przed o środkiem zdrowia o długo ści 50 mb • Ogrodzenie terenu od strony zachodniej o długo ści 65 mb • Oświetlenie centrum miejscowo ści – planowane 7 lamp typu parkowego na słupach • Wykonanie ście Ŝek spacerowych o ł ącznej długo ści około 130 mb i szeroko ści 2 m • Budowa wewn ętrznej drogi dojazdowej o długo ści 40 mb • Remont drogi lokalnej Makoszyn-Go ściniec koło szkoły na długo ści 150 mb; nawierzchnia z kostki brukowej – ci ąg pieszo-jezdny; szeroko ść drogi 5,5 m; dwa progi zwalniaj ące (w pobli Ŝu parkingu przy o środku zdrowia oraz w pobli Ŝu szkoły), odwodnienie naturalne na tereny zielone, w razie potrzeby studnie chłonne • Utwardzenie terenu bezpo średnio przed o środkiem zdrowia o powierzchni 170 m 2

47 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

• Dodatkowo dla wygody mieszka ńców i u Ŝytkowników ustawione zostan ą ławki i stojaki na rowery (przy o środku zdrowia i boisku) • Zagospodarowane zostan ą tereny zielone, w miar ę mo Ŝliwo ści z zachowaniem drzew i krzewów istniej ących, zasadzona zostanie równie Ŝ nowa ziele ń niska i wysoka

Rys. 18 Projekt zagospodarowania centrum miejscowo ści Makoszyn

48 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

7.1 Harmonogram rzeczowo-finansowy zadania priorytetowego

Tabela 17 Harmonogram zadania priorytetowego

2008 ROK W KWARTAŁACH 2009 ROK W KWARTAŁACH 2010 ROK W KWARTAŁACH ZAKRES RZECZOWY I II III IV I II III IV I II III IV

Przygotowanie dokumentacji

Oświetlenie boiska sportowego

Wykonanie drugiego wej ścia na boisko

Budowa parkingów przy boisku i ośrodku zdrowia

Budowa placu zabaw dla dzieci

Wykonanie ogrodzenia przed o środkiem zdrowia i terenu od strony zachodniej

Wykonanie ci ągów pieszych z kostki

Remont drogi Makoszyn-Go ściniec

Budowa wewn ętrznej drogi dojazdowej

Tereny zielone, krzewy, drzewa

49 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 9 - 2 0 1 5

8 WDRA śANIE PLANU ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN

Tabela 18 Wdra Ŝanie „Planu odnowy miejscowo ści Makoszyn”

ZADANIE ODPOWIEDZIALNI TERMIN REALIZACJI 1. Przedło Ŝenie zało Ŝeń projektu Planu Odnowy Miejscowo ści Wójt, pracownik UG Bieliny Lipiec 2008 Makoszyn przedstawicielom Zebrania Wiejskiego 2. Uchwalenie Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn przez Zebranie Wiejskie Marzec 2009 Zebranie Wiejskie 3. Zatwierdzenie Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn na Sesji Rada Gminy Marzec 2009 Rady Gminy 4. Promocja Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn: w Internecie na stronie Gminy Bieliny (z zamieszczeniem Planu Odnowy Wójt Marzec - Kwiecie ń 2009 Miejscowo ści Makoszyn), prasa i telewizja lokalna 5. Opracowanie dokumentacji technicznych ze szczególnym Dla projektu kluczowego – grudzie ń2008 uwzgl ędnieniem projektów i zada ń mog ących uzyska ć wsparcie Wójt Pozostałe inwestycje – na bie Ŝą co w miar ę z funduszy strukturalnych mo Ŝliwo ści gminy 6. Realizacja zada ń okre ślonych poszczególnymi projektami Wójt, Rada Sołecka Do roku 2015 zgodnie z harmonogramem przyj ętym w WPI 7. Monitorowanie Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn organizowanie konsultacji społecznych i spotka ń mieszka ńców wsi Makoszyn dla: Rada Sołecka 7a. oceny przebiegu realizacji projektów zamieszczonych w POMM Raz na rok 7b. dokonania aktualizacji POMM Raz na dwa lata

* - Ze wzgl ędu na zmieniaj ącą si ę sytuacj ę społeczno – gospodarcz ą na skutek zdarze ń wcze śniej nieprzewidywalnych lub z innych wa Ŝnych powodów Plan Odnowy Miejscowo ści Makoszyn mo Ŝe zosta ć skorygowany w ka Ŝdym z jego rozdziałów, o ile wniosek z uzasadnieniem zło Ŝy jeden z członków Rady Sołeckiej na r ęce Przewodnicz ącego Rady Sołeckiej. Wniosek taki Przewodnicz ący Rady Sołeckiej poddaje procedurze uchwalania dokonywanego przez Zebranie Wiejskie i zatwierdzania przez Rad ę Gminy.

50 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 8 - 2 0 1 3

9 PROMOCJA PLANU ODNOWY MIEJSCOWO ŚCI MAKOSZYN

Public Relations, którego zadaniem jest upowszechnianie zamierze ń Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyna po śród przyszłych beneficjentów, wykonawców i decydentów, opiera ć si ę b ędzie o trzy formy komunikacji: - Internet - Prasa lokalna - Promocja i reklama bezpo średnia

Internet będzie głównym dostawc ą informacji o Planie Odnowy Miejscowo ści Makoszyn. Na stronie internetowej Gminy Bieliny http://bieliny.pl/ zostanie utworzona zakładka po świ ęcona Planowi Odnowy Miejscowo ści Makoszyn z zamieszczonym dokumentem w plikach pdf. Internet słu Ŝyć b ędzie równie Ŝ komunikacji pomi ędzy bezpo średnio odpowiedzialnym za wdra Ŝanie Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn Urz ędem Gminy Bieliny, a zainteresowanymi podmiotami samorz ądowymi, biznesowymi i organizacjami pozarz ądowymi. Prasa lokalna słu Ŝyć b ędzie jedynie upowszechnianiu informacji w ró Ŝnych kr ęgach potencjalnych beneficjentów i wykonawców Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn o istnieniu takiego dokumentu i sposobie jego monitorowania i wdra Ŝania, kieruj ąc do źródła informacji, jakim b ędzie Internet. Promocja i reklama bezpo średnia będzie skierowana do wybranych, potencjalnych wykonawców, inwestorów zidentyfikowanych na podstawie analizy przedsięwzi ęć inwestycyjnych zawartych w Planie Odnowy Miejscowo ści Makoszyn. Powy Ŝsza promocja i reklama polega ć b ędzie na bezpo średnim zapraszaniu do negocjacji wybranych podmiotów, mog ących by ć partnerami w realizacji poszczególnych zamierze ń Planu Odnowy Miejscowo ści Makoszyn.

Najwa Ŝniejszym narz ędziem realizacji Planu jest bud Ŝet gminy. Stopniowe tworzenie bud Ŝetu zadaniowego powinno usprawni ć zarz ądzanie środkami publicznymi oraz stworzy ć czytelny obraz operacji finansowych przeprowadzanych przez Rad ę Wiejsk ą. Dynamika wdra Ŝania Planu będzie miała swoje odzwierciedlenie w kolejnych bud Ŝetach. Przy współfinansowaniu ze źródeł zewn ętrznych stosowanie tak zwanego „monta Ŝu finansowego” przy du Ŝych inwestycjach, to znaczy kumulacji środków pochodz ących z ró Ŝnych źródeł na realizacj ę kolejnych zada ń wynikaj ących z planu.

51 P L A N O D N O W Y M I E J S C O W O Ś C I M A K O S Z Y N N A L A T A 2 0 0 8 - 2 0 1 3

SPIS RYSUNKÓW I TABEL

Rys. 1 Rozmieszczenie o środków produkcji Ŝelaza na terenie gminy Bieliny ...... 7 Rys. 2 Poło Ŝenie Makoszyna ...... 11 Rys. 3 Struktura ekonomiczna ludno ści w miejscowo ści Makoszyn - stan na maj 2008 r...... 13 Rys. 4 Struktura ekonomiczna ludno ści w Gminie Bieliny - stan na maj 2008 r...... 13 Rys. 5 Ko ściół pw. św. Ap. Piotra i Pawła...... 16 Rys. 6 Kaplica w Makoszynie……………………...... 16 Rys. 7 Wielofunkcyjne boisko sportowe w Makoszynie ...... 18 Rys. 8 Struktura u Ŝytków w miejscowo ści Makoszyn...... 22 Rys. 9 Wielko ść gospodarstw rolnych w miejscowo ści Makoszyn...... 23 Rys. 10 Rezerwat archeologiczno-przyrodniczy „Góra Zamczysko”...... 25 Rys. 11 Sanktuarium na Świ ętym Krzy Ŝu ...... 26 Rys. 12 Przebieg odcinka trasy S 74 – rozpatrywane warianty ...... 30 Rys. 13 Przebieg drogi S 74 na terenie miejscowo ści Makoszyn – wariant 6-4...... 31 Rys. 14 W ęzeł komunikacyjny w Makoszynie - poł ączenie dróg: S 74 i 0325 T ...... 32 Rys. 15 Rezerwat ścisły „Zamczysko” w Pa śmie Orłowi ńskim...... 33 Rys. 16 Pomnik przyrody, 400-letni cis pospolity przy drodze krajowej nr 74...... 34 Rys. 17 Lokalizacja wybranych zada ń priorytetowych w sołectwie Makoszyn...... 45 Rys. 18 Projekt zagospodarowania centrum miejscowo ści Makoszyn...... 48

Tabela 1 Miejscowo ść w statystyce – stan na stycze ń 2009 r...... 12 Tabela 2 Struktura wieku ludno ści gminy Bieliny i miejscowo ści Makoszyn wg wieku - stan na maj 2008 r...... 12 Tabela 3 Struktura ekonomiczna ludno ści w gminie Bieliny i miejscowo ści Makoszyn - stan na maj 2008 r...... 13 Tabela 4 Stopa bezrobocia w % ...... 14 Tabela 5 Bilans zarejestrowanych osób bezrobotnych – stycze ń 2008 ...... 14 Tabela 6 Struktura gruntów według klas bonitacyjnych w miejscowo ści Makoszyn...... 21 Tabela 7 Struktura gospodarstw rolnych w Makoszynie ...... 22 Tabela 8 Struktura prowadzonej działalno ści gospodarczej ...... 24 Tabela 9 Charakterystyka miejscowo ści Makoszyn ...... 35 Tabela 10 Zasoby miejscowo ści Makoszyn...... 36 Tabela 11 Analiza SWOT – mocne i słabe strony ...... 38 Tabela 12 Analiza SWOT – szanse i zagro Ŝenia ...... 39 Tabela 13 Społeczno ść w miejscowo ści Makoszyn...... 41 Tabela 14 Gospodarka w miejscowo ści Makoszyn ...... 41 Tabela 15 Infrastruktura w miejscowo ści Makoszyn...... 42 Tabela 16 Lista zada ń priorytetowych ...... 43 Tabela 17 Harmonogram zadania priorytetowego ...... 49 Tabela 18 Wdra Ŝanie „Planu odnowy miejscowo ści Makoszyn”...... 50

52