MEDIA

Toen ze acht jaar geleden begon als correspondent in

Jakarta, was het nog vrij rustig in haar werkgebied.

Maar de conflicten, bomaanslagen en natuurrampen

rijgen zich de laatste jaren aaneen.

Journaalcorrespondent Step Vaessen (40): “Ondanks

die onrust is het hier als thuis gaan voelen.” Senang in Jakarta

Zelfs tegen middernacht is het boven op het dak Azië-correspondent Step Vaessen Zvan de Deutsche Bank in hartje Jakarta nog broeie- rig warm. Azië-correspondent Step Vaessen staat op een gevaarlijk wankele koffer om goed in beeld te komen voor de kijkers van het achtuurjournaal. Diep beneden haar raast het nog altijd drukke ver- keer van een van de snelst groeiende steden van de wereld. Het mozaïek van bewegende lichtjes vormt het levendige decor van het kruisgesprek dat ze gaat voeren met Sacha de Boer over de kwestie West-Papoea. Aan Vaessen de taak om in een paar minuten deze ingewikkelde ver-van-ons-bedshow Guntur Primagotama/IMAJI uit de doeken te doen. Er is slechts ruimte voor drie vragen en drie heldere antwoorden.

De afgelopen dagen is ze druk doende geweest het onderwerp rond te krijgen. Een gesprek met de Indonesische minister van Buitenlandse Zaken heeft ze al eerder deze week opgenomen omdat de minis-

tekst Stef Verhoeven foto’s ter vandaag in het buitenland zit, daarna volgde een

86 01 2006 01 2006 87 MEDIA

oriënterend gesprek met vertegenwoordigers van de er de verwoestende aardbeving in Pakistan. Soms onafhankelijkheidsbeweging, een geïmproviseerde bel ik mijn moeder in Simpelveld als ik terug ben persconferentie en veelvuldig nachtelijk overleg van een reis. ‘Goddank kind, je lééft nog!’ verzucht met collega’s in Hilversum over de aanpak van het ze dan.” onderwerp. “Kijkers realiseren zich niet dat je voor Het is een vreemd leven, bekent ze, maar wel het een paar minuten journaal vaak al de hele dag in leven dat ze altijd heeft willen leiden. touw bent geweest. Bellen, regelen, techniek in In haar Nijmeegse studentenjaren werkte ze in orde maken, de juiste mensen te spreken krijgen en haar vrije tijd voor de kraakradio Rataplan. Toen wachten, lang wachten tot je de juiste beelden kunt ze haar radiowerk voor het programma Reisgek maken.” met haar reislust kon combineren, wist ze wat ze “Laat ze dan ook het geluid checken!”, moppert wilde. In de kennismakingsronde bij de deeltijdop- cameraman en partner André als het kruisgesprek leiding Journalistiek in Tilburg vroeg men geïnte- voor de derde keer over moet omdat er te veel ver- resseerd naar haar ambities. Ze hoorde zichzelf keerslawaai te horen is. “Er is maar een kwartier voor het eerst hardop zeggen: “Correspondent in dure tijd op de satelliet ingekocht, daarna gooien ze Azië worden.” Er werd hartelijk om gegniffeld. Na je er onverbiddelijk af”, zegt hij als we na afloop in haar het chique hotel Mandarin aan de overzijde vieren stage bij het journaal kon ze meteen aan de slag als dat het goed is gegaan. André was tot de geboorte bureauredacteur binnenland. Toen nieuwslezer van hun zoontje Agus (5) de vaste cameraman van Gerard Arninkhof voor een reportage naar Indo- Step, nu is hij dat alleen nog incidenteel. Op haar nesië moest, ging ze mee, en het idee om er te vele reizen draait Vaessen de camera meestal zelf. blijven liet haar niet meer los. In 1996 ging ze echt. Step Vaessen nipt in opperbeste stemming aan haar Haar partner André Bentlage, politicoloog, school- biertje. “Het liefst doe ik live kruisgesprekken die de zich om tot cameraman. “In het begin waren we niet voorgekookt zijn. Dan ben ik scherper en durf een tweemansbedrijfje en leefden we heel eenvou-

‘Atjeh na de tsunami was overweldigend, Step Vaessen aan het werk bij het presidentiële paleis voor een documentaire over de huidige president van Indonesië dat kwam erg bij me binnen’ Links: Het luxe zakencentrum van Jakarta by night. De handel op de vismarkt (rechts) gaat door tot diep in de nacht

ik te improviseren. Als ik weet dat het over kan, dig in een dichtbevolkte buurt.” Buurtgenote Nani, is voortdurend in beweging, het is een land in zijn maar daar red je geen levens mee.” maak ik makkelijker foutjes.” een weduwe met vier kinderen, kookte voor ze en puberteit en ik mag daar getuige van zijn. Ondanks Met de moord op journalist Sander Thoenes in 1999 regelde het huishouden. die onrust is het hier als thuis gaan voelen.” En op Oost-Timor kwamen de risico’s die haar werk Al acht jaar – met een kleine ongewilde onderbre- Toen na een jaar het correspondentschap net een onrustig is het zeker. Sinds ze weer in Jakarta is, met zich meebrengen wel erg dichtbij. “Sander king – is Step Vaessen (40) correspondent in Azië beetje vorm begon te krijgen, werden ze plotseling hebben de conflicten, bomaanslagen en natuurram- maakte deel uit van een klein clubje Nederlandse voor het NOS Journaal, NOVA en de het land uit gezet. “Ik had opnames gemaakt in het pen in haar werkgebied zich aaneengeregen. Haar journalisten dat op Oost-Timor zijn werk deed. Hij Wereldomroep. Ook schrijft ze met een zekere parlement met een voormalige oppositieleider maar correspondentschap is in de loop der jaren meer op is in koelen bloede geëxecuteerd. Ik dacht: het kan regelmaat voor Elsevier . Standplaats: het hectische die man bleek daar helemaal niet meer te mogen een oorlogscorrespondentschap gaan lijken. “Ik dus echt zomaar afgelopen zijn. De wereldpers werd Jakarta. Ze woont in het relatief rustige Menteng, komen. Excuses hielpen niet, we kregen een week heb nooit de droom gehad om oorlogscorrespon- destijds beschouwd als ongewenste pottenkijkers en een stukje achter de chaotische verkeersaders van om onze biezen te pakken. Een droom viel in dui- dent te worden. Toen ik hier acht jaar geleden lastpakken. Je moet hier nog altijd door veel weer- de stad. Een ijzeren hek, geen deurbel en met witte gen.” De schaarse meubels sloegen ze op in het klei- begon, was het een rustig landje. Maar je groeit met standen heen maar mijn drijfveer is: Nederland verf op een muurtje het huisnummer gekalkt. Een ne huisje van Nani, vast van plan om terug te keren de gebeurtenissen mee en voor je het weet bén je moet goed geïnformeerd worden.” koloniale woning waar zoon Agus alle ruimte heeft onder een beter gesternte. De economische crisis in het.” om zijn energie kwijt te raken. het land luidde een wisseling van de wacht in en in Onlangs had ze een training in Duitsland van Britse Bumper aan bumper banen we ons een weg door Het waren acht tropenjaren, waarvan het laatste 1999 begon ze opnieuw. militairen, speciaal voor journalisten die in ramp- de stampvolle verkeersaders van Jakarta naar het wel de kroon spande. De afgelopen maand is ze nau- en oorlogsgebieden moeten opereren. Ze leerde er presidentiële paleis, waar in 1949 definitief de welijks thuis geweest. “Eerst was ik in Atjeh voor “Azië heeft altijd een enorme aantrekkingskracht onder andere hoe je anderen uit noodsituaties kunt Nederlandse vlag werd gestreken. Links en rechts een verhaal over de hulpverlening na de tsunami, op me gehad”, zegt ze onder de klapwiekende pro- halen en levensreddende eerste hulp kunt bieden. worden we gepasseerd door honderden brommer- daarna moest ik naar Bali waar bomaanslagen op peller van haar veranda. “Ik kan het moeilijk uitleg- “Vooral dat laatste vond ik leerzaam en ook gerust- tjes, het beste vervoermiddel hier als je ergens op twee restaurants waren gepleegd, en vervolgens was gen. Indonesië is niet ‘af’, alles in deze jonge natie stellend. Als journalist heb je je camera en pen tijd wilt komen. Tweebaanswegen zijn goed voor

88 01 2006 01 2006 89 MEDIA

minimaal vier auto’s naast elkaar, waarbij het de halen. Ze vormen een schril contrast met wat Vaes- ken, met mijn kleine camera. De eerste dag trof ik schap woonde. Na de vastentijd brengt ze traditio- bedoeling lijkt zo vaak mogelijk en luid toeterend sen noemt ‘het AC-circuit’ van Jakarta. “Er is hier Rosita, ze kon nauwelijks lopen van verdriet.” neel een envelopje met geld naar Nani. “Ze was de van baan te wisselen. De verkeerschaos, maar voor- een grote groep westerlingen die permanent in een ‘Soms’, schrijft ze in een van haar columns voor het beste hulp die we ons konden denken, ze kon ont- al ook de talloze krottenwijken aan de randen van luchtbel met airconditioning (AC, red.) leven. Ze blad Archipel , ‘voel ik me een buitenaards wezen zettend lekker koken”, zegt Step, “maar in het de stad, tonen de machteloosheid van Jakarta om de komen uit hun luxe huizen met airco, stappen in dat neerdaalt in een verdoemd oord. Een voyeur in nieuwe huis in de wat chiquere wijk Menteng kon massale vlucht van het platteland naar de stad goed hun glimmende fourwheeldrive met airco, gaan een vreemde wereld gewapend met een futuristisch ze niet aarden. En – zo gaat dat in Indonesië – als je te verwerken. Economisch moddert Indonesië nog naar hun kantoren met airco, eten in een restaurant apparaat’. “Atjeh na de tsunami was overweldigend, je ergens niet ‘senang’ voelt, dan ga je weg en wel altijd voort. Na de crisis in 1997 zijn veel investeer- met airco. Ze hebben geen idee van het leven in de dat kwam erg bij me binnen. Je bent daar om het meteen. Zelf als dan je hele inkomen wegvalt.” ders niet teruggekeerd: Nike ging naar Maleisië, de tropen.” nieuws te verslaan maar mijn professionaliteit Nu leeft ze van het beetje geld dat haar oudste kin- eigen textielindustrie verplaatste zich naar China. kwam echt onder druk te staan. Dan zegt een stem deren verdienen in een fabriek, en af en toe een “Nu valt Jakarta ten prooi aan snelle investeerders, Onderweg in de auto beantwoordt ze enkele tele- in mij: ‘Hou op met filmen, ga ze helpen!’ Maar ik envelopje van Step. puissant rijke Chinezen stampen kolossale bank- foontjes in vloeiend Bahasa Indonesia, de officiële weet ook: geen nieuws betekent vaak ook geen Achter de drukke verbindingswegen toont Jakarta kantoren en shoppingmalls uit de grond. Het is een taal van het eilandenrijk. “Dat was Rosita”, zegt ze, hulp. Het werk móet gebeuren en ík heb er voor zich van zijn gezelligste kant. De straten worden economie gebaseerd op drijfzand, niet op eigen “ze is benieuwd wanneer ik weer naar Atjeh kom.” gekozen om het te doen.” smaller, de geuren van gebakken banaan en nasi kracht van Indonesië.” Rosita raakte alle drie haar kinderen kwijt in de Met Rosita heeft ze nog altijd contact. “Ik ben geen goreng stijgen op uit de vele kraampjes langs de Onderweg worden we opgehouden door een stoet tsunami, en is uitgegroeid tot een van de hoofdper- hulpverlener maar voor haar wilde hoe dan ook iets huizen, kinderen spelen op hun zelfgemaakte game- vuilophalers met hun handkarren. Honderden gete- sonen van de tsunami-reportages van Vaessen. doen. Mijn ouders in Simpelveld leefden zo mee dat lans. De miljoenenstad blijkt ineens een lappende- kende gezichten staan in de rij om hun dagelijkse “Toen de tsunami Atjeh overspoelde, zat ik in ze geld gingen ophalen. Zo’n 700 euro, wat veel geld ken van sfeervolle dorpjes te zijn. Het huis van Nani portie door de overheid geschonken rijst op te Nederland Kerst te vieren. Ik ben meteen vertrok- is hier. Rosita verdiende voor de ramp haar geld in is niet meer dan een betonnen karkas met een paar de vishandel. We hebben voor haar een schip met golfplaten erop. Trots toont ze ons de bovenverdie- Onder: Op bezoek in Kampung Melayu, de buurt waar Step de eerste jaren van vis gekocht en twee vrieskisten. Daarmee heeft ze ping die er onlangs is opgemetseld, een noodzakelij- haar correspondentschap woonde Rechts: Thuis aan het werk in haar koloniale een nieuwe start kunnen maken.” ke ingreep om na een fikse tropische regenbui het woning in de wijk Menteng Uiterst rechts: Afval drijft in de oude haven van “Van alles wat ik doe, vind ik het werk voor de tele- wassende water te kunnen ontvluchten. Op haar Jakarta. Vervuiling is een van de vele problemen van deze wereldstad visie toch het mooist. Het is een tijdrovende manier tenen wijst ze aan hoe hoog de laatste keer het ‘Als anderen zeggen: Laat het gaan Step, het lukt niet, word ik nog vasthoudender’

van verhalen maken, maar de impact van televisie water kwam. Zittend op het kleed in de kamer drin- is gewoon veel groter dan van andere media. Je ken we een glas koud water en eten we pinda’s. “Er weet dat als je het goed doet, dat het verhaal bin- verandert zo weinig in dit land”, zucht ze. “Onder nenkomt bij de kijker. Ik wil de grote gebeurtenis- Suharto moesten we uit armoede wekelijks een por- sen, de abstracte politieke spelletjes dichterbij tie rijst ophalen, nu zijn mijn kinderen daar weer halen door verhalen een menselijke invalshoek te toe veroordeeld. Toch denk ik dat we rustig moeten geven. Dat miljoenen mensen dan naar je kijken, blijven”, zegt ze wijs, “ik zie dat de nieuwe presi- daar sta ik gelukkig nooit bij stil. Pas achteraf hoor- dent wel wat goeds wil doen.” de ik dat mijn verslagen over de tsunami zoveel teweeg hadden gebracht in Nederland. Je doet toch De ochtend na de uitzending over de Papoea’s vrij geïsoleerd verslag, soms weet ik helemaal niet bekijken we via satellietzender BVN het journaal in wat voor een context ik zit. Ik hoorde in Atjeh van gisteren. Het zit Step niet lekker. Ze is een per- iets van een televisieactie voor de slachtoffers. Dan fectionist en ziet allerlei onvolkomenheden aan de hoor je ineens Lee Towers op je oortje voordat je je reportage. Het had vooral strakker gekund, vindt ze. verhaal mag doen”, lacht ze. Haar grote voorbeeld in het vak is Lyse Doucet, ver- slaggever en ook nieuwslezer van BBC World. “Geen Vanaf het Vrijheidsplein, met Sukarno’s megalo- beautyqueen maar gewoon een hele goede journa- mane onafhankelijkheidsmonument, rijden we list”, zegt ze enthousiast. Ze mocht haar onlangs oostwaarts. Op weg naar Kampung Melayu, de buurt voor het eerst ontmoeten in Pakistan waar ze met waar ze de eerste jaren van haar correspondent- een gevolg van ongeveer dertig medewerkers: assis-

90 0110 20062005 01 2006 91 MEDIA

Koelies aan het werk in de oude haven van Jakarta waar de goede- ren, voornamelijk merantihout uit Sumatra en Kalimantan, nog met de hand worden overgeslagen

tenten, cameramensen, researchers, technici was steeds te doen. Is het niet hier, dan wel ergens anders. neergestreken. “Daar stond ik dan met een camera- Leven in Jakarta is natuurlijk niet gezond. Misschien man en mijn satelliettelefoon die niet werkte. CNN ga ik ooit wel weg maar de gedachte om terug naar en BBC kunnen door hun hogere budgetten veel Nederland te gaan, komt niet bij me op.” meer continuïteit in de berichtgeving bieden.” Je trekt van ramp naar ramp, van conflict naar oor- Als verslaggever met beperkte middelen vergt het log en ziet wat corruptie en macht kan doen met soms ook heldenmoed om ergens te komen. “Voor mensen. Het kan niet anders of je bent er van de reportage over de aardbeving in Pakistan zouden overtuigd dat de wereld slecht is? we met een helikopter mee kunnen met Artsen zon- “Nee, mijn wereldbeeld is juist heel positief. Toen ik der Grenzen. Op het laatste moment werd besloten terug kwam uit Kasjmir zag ik veel scherper hoe mooi niet op te stijgen. Ik vind het lastig om me daar bij de bloemen waren, de vogels leken prachtiger te zin- neer te leggen. Als anderen zeggen: ‘Laat het gaan gen dan ooit. Het contrast was zo scherp. Ik ben er Step, het lukt niet’ word ik nog vasthoudender. meer en meer van overtuigd dat je het mooiste moet Uiteindelijk hebben we met veel moeite een maken van elk moment. In Nederland kan ik soms Amerikaanse legerbasis bereikt. Na veel praten een vol uur naar de wolken kijken. Niets is vanzelf- mochten we mee in een helikopter. Dat was een enorme kick: als alles tegenzit en het uiteindelijk Met dank aan Malaysia Airlines. toch lukt.” Malaysia Airlines vliegt dagelijks van Amsterdam naar Kuala Hoe lang hou je dit tempo nog vol? Lumpur en door naar zes bestemmingen in Indonesië. Meer infor- “Ik ben vast van plan dit werk over vijftien jaar nog matie? Bel (020) 521 62 62 of kijk op www.malaysiaairlines.com

92 01 2006 01 2006 93