Siirt İli Su Kenesi (Acari: Hydrachnidia) Faunası Ve Türkiye İçin Yeni Bir Kayıt
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Fırat Univ. Fen Bilimleri Dergisi Firat Univ. Journal of Science 27(1), 71-76, 2015 27(1), 71-76, 2015 Siirt İli Su Kenesi (Acari: Hydrachnidia) Faunası ve Türkiye İçin Yeni Bir Kayıt Yunus ESEN1*, Orhan ERMAN2 1Bayburt Üniversitesi, Bayburt Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Fen Bilgisi Eğitimi Anabilim Dalı, 69000, Bayburt. 2Fırat Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 23119, Elazığ. *[email protected] (Geliş/Received: 26.01.2015; Kabul/Accepted: 19.02.2015) Özet Bu çalışmada Siirt ilinden 2012-2013 yılları arasında toplanan su keneleri değerlendirilmiş ve toplam 13 familyaya ait 65 tür tespit edilmiştir. Tespit edilen türlerin tümü Siirt ili için yeni kayıttır. Türkiye faunası için yeni kayıt olan Monatractides (s.str.) kermanshahus Pešić, Arman, Vafaei & Saboori, 2008’un morfolojik özellikleri örneklerimiz üzerinden gözden geçirilmiş ve dünyadaki dağılışı verilmiştir. Anahtar Kelimeler: Siirt, Su Kenesi, Hydrachnidia, Yeni Kayıt. Water Mite (Acari: Hydrachnidia) Fauna of Siirt Province and a New Record for Turkey Abstract In this study, the water mites collected from Siirt Province between 2012-2013 years were evaluated. Totally, 65 species were determined belonging to 13 families. All determined species are new records for Siirt Province. Monatractides (s.str.) kermanshahus Pešić, Arman, Vafaei & Saboori, 2008, a new record for the Turkish fauna, is reviewed the morphological features and distribution in the World. Keywords: Siirt Province, Water Mite, Hydrachnidia, New Record. 1. Giriş belirgin şekilde karakterize etmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğu Su keneleri; Hydracarina, Hydrachnidia ucunda yer alıp, bölge düzlüklerinden sonra veya Hydrachnellae olarak da bilinen Acari birden yükselmekte ve bu nedenle doğu ve kuzey altsınıfına ait eklembacaklılardır. Günümüzde 8 kesimleri bol yağış almaktadır. Kuzey ve güney üstfamilya, 57 familya, 400’den fazla cins ve 6 sınırları dağlarla çevrili olan il alanı, Dicle 000’nin üzerinde türü tanımlanmıştır [1]. Irmağının önemli su toplama alanlarından birini Ülkemizden yaklaşık 290 dolayında su oluşturmaktadır. Yeraltı kaynakları bakımından kenesi türü bilinmektedir. Doğu Anadolu zengin bir bölgedir. [6]. Bölgesi’ndeki su kaynakları ve yaşama Bu çalışmada, Siirt ili ve çevresinden alanlarının çeşitliliği ile bölgede tespit edilen tür toplanan su kenesi örnekleri değerlendirilmiştir. sayısının hızla yükselmeye devam etmesi, Toplam 13 familyaya ait 65 tür tespit edilmiştir. faunistik tespit çalışmalarının bir süre daha Türkiye faunası için yeni kayıt olan devam etmesi gerektiği gerçeğini ortaya Monatractides (s.str.) kermanshahus Pešić, koymaktadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Arman, Vafaei & Saboori, 2008’un tanımı coğrafi konumu, iklimi, su kaynakları ve yaşama örneklerimiz üzerinden gözden geçirilmiştir. alanlarının çeşitliliği bakımından diğer bölgelerden farklıdır. Bu bölgemizden şimdiye 2. Materyal ve Metot kadar su kenelerine ait herhangi bir kayıt bulunmamaktadır [2-5]. Örnekler 2012–2013 yıllarında, Mayıs– Siirt ili sahip olduğu coğrafi konum Ekim aylarında Siirt ili sınırları içerisinde itibariyle bulunduğu bölgenin iklim şartlarını en bulunan göl, gölet, bataklık, akarsu ve Siirt İli Su Kenesi (Acari: Hydrachnidia) Faunası ve Türkiye İçin Yeni Bir Kayıt kaynaklardan tülden yapılmış akvaryum Sperchon (Hispidosperchon) tarnogradskii kepçeleri, damlalık ve gözenek çapları 500 ile Sokolow, 1927: Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 3000 mikrometre arasında değişen elekler 20.05.2012, 3♀, 2 nimf; 14.07.2012, 1♀, 1 nimf. kullanılarak toplanmıştır. Küçük saklama Sperchon (Hispidosperchon) setiger Thor, şişelerine alınan su kenesi örnekleri Koenike 1898: Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 20.05.2012, sıvısında (5 kısım gliserin, 2 kısım sirke asidi, 3 3♀, 2 nimf; 14.07.2012, 1♀. kısım saf su) tespit edilmiştir. Sperchonopsis verrucosa (Protz, 1896): İncelenmek için lamlara alınan örneklere, Merkez, Başur Çayı, 30.09.2013, 2♂; Demirkaya birkaç damla gliserin içerisinde özel şekiller Köyü, Dere, 14.07.2012, 1♂, 1♀. verilmiş, steromikroskop altında, diseksiyon iğneleri ve ince uçlu pensler yardımıyla çeşitli Familya: TEUTONIIDAE Koenike, 1910 organları koparılan örneklerin şekilleri çizilmiş Limnolegeria longiseta Motaş, 1928: ve ölçümleri yapılmıştır. Bazı örneklerin Şirvan, İncekaya Köyü, Dere, 15.09.2012, 1♂, saydamlaştırılması için laktik asit ve %10’luk 2♀, 2 nimf; Merkez, Ağaçlıpınar, 16.09.2012, KOH kullanılmıştır. 2♀, 1 nimf. Lamlara tür adı, yakalandığı yer ve tarih bilgileri yazılmış ve müze materyaline hazır Familya: ANISITSIELLIDAE Koenike, 1910 duruma getirilmiştir. Bu amaçla bazı örnekler Nilotonia (Dartiella) longipora (Walter, daimi preparat olarak hazırlanmıştır. 1925): Şirvan, Şirvan Çayı, 15.07.2012, 1♀. 3. Sonuçlar Familya: LEBERTIIDAE Thor, 1900 Lebertia (s.str.) erzurumensis Esen & Familya: HYDRODROMIDAE K. Viets, 1936 Erman, 2013: Merkez, Ağaçlıpınar, Hydrodroma despiciens (Müller, 1776): 15.07.2012, 1♂. Pervari, Gölköy, Birikinti, 15.07.20112, 1♀; Lebertia (s.str.) glabra Thor, 1897: 15.09.2012, 28♀; 01.10.2013, 1♂, 3♀. Merkez, Ağaçlıpınar, 22.05.2012, 1♀; Hydrodroma torrenticola (Walter, 1908): Kayabağlar Deresi, 25.06.2012, 1 nimf; Eruh, Merkez, Kezer Çayı, 18.05.2012, 1♀; Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 20.05.2012, 1♀; Sıçan Deresi, 20.05.2012, 1♂; Biloris Çayı, 25.06.2012, 1♂, 1♀; 14.07.2012, 2♂, 2♀. 16.09.2012, 3♂, 5♀, 1 nimf; Şirvan, Şirvan Çayı, Lebertia (s.str.) maculosa Koenike, 1902: 15.07.2012, 1♀, 1 nimf; İncekaya Köyü, Dere, Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 14.07.2012, 1♀. 15.09.2012, 2♀, 2 nimf. Lebertia (Pilolebertia) longiseta Bader, 1955: Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 20.05.2012, Familya: SPERCHONTIDAE Thor, 1900 2♂; Biloris Çayı, 01.10.2013, 1♂, 2♀. Sperchon (Hispidosperchon) clupeifer Lebertia (Pilolebertia) porosa Thor, 1900: Piersig, 1896: Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, Merkez, Başur Çayı, 18.05.2012, 2♂, 3♀; 20.05.2012, 1♀. Kezer Çayı, 18.05.2012, 1♂, 1♀; Şirvan, Sperchon (Hispidosperchon) denticulatus İncekaya Köyü, Dere, 15.09.2012, 1♂, 1♀. Koenike, 1895: Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 20.05.2012, 1♀. Familya: TORRENTICOLIDAE Piersig, 1902 Sperchon (Hispidosperchon) hispidus Monatractides (s.str.) aberratus (Koenike, 1895): Merkez, Başur Çayı, (Lundblad, 1941): Merkez, Başur Çayı, 18.05.2012, 1♀; 22.06.2012, 1♀; Demirkaya 30.09.2013, 1♂; Ağaçlıpınar, 13.07.2012, 2♀; Köyü, Dere, 24.06.2012, 1♀. Eruh, Biloris Çayı, 01.10.2013, 1♀. Sperchon (Hispidosperchon) papillosus Monatractides (s.str.) stadleri (Walter, (Thor, 1901): Merkez, Başur Çayı, 30.09.2013, 1921): Merkez, Başur Çayı, 18.05.2012, 2♀; 1♂; Ağaçlıpınar, 16.09.2013, 1♂; Eruh, Çetinkol Kezer Çayı, 18.05.2012, 1♀; 23.06.2012, 2♀; Köyü, Dere, 20.15.2012, 1♂, 3♀; 25.06.2012, Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 25.06.2012, 1♀; 1♂. 14.07.2012, 2♀. Monatractides (s.str.) vafaei Pesic, 2004: Merkez, Başur Çayı, 18.05.2012, 128♂, 207♀; 72 Yunus Esen, Orhan ERMAN 25.06.2012, 2♀; 13.07.2012, 11♀; 16.09.2012, Merkez, Başur Çayı, 18.05.2012, 2♀; Kezer 13♂, 27♀, 5 nimf; 30.09.2013, 16♂, 28♀; Çayı, 18.05.2012, 1♀; 23.06.2012, 2♀. Ağaçlıpınar, 16.09.2012, 1♀; Kezer Çayı, 18.05.2012, 2♂, 6♀; 25.06.2012, 1♂, 6♀; Dişi 13.07.2012, 1♂, 6♀; 16.09.2012, 4♂, 20♀; Eruh, Vücut boyuna uzamış, ön kenarı hafifçe Biloris Çayı, 16.09.2012, 9♀; Şirvan, Şirvan içbükey ve 863/555 μm büyüklüğündedir. Sırt Çayı, 15.07.2012, 4♀; İncekaya Köyü, Dere, plağı 775/475 μm büyüklüğündedir (uzunluk / 15.09.2012, 2♂, 4♀. genişlik oranı = 1,63). Ön plaklar 136/68 μm, Monatractides (s.str.) kermanshahus yanal plaklar 189/79 μm büyüklüğündedir. Pešić, Arman, Vafaei & Saboori, 2008: Preanteniforma uzaklığı 111 μm’dir (Şekil 1A). Şekil 1. Monatractides (s.str.) kermanshahus Dişi: A = Vücut, üstten; B = Vücut alttan; C = Palp, dıştan; D = I.B-5-6 (Ölçekler = 100 μm). 73 Siirt İli Su Kenesi (Acari: Hydrachnidia) Faunası ve Türkiye İçin Yeni Bir Kayıt Eşeysel bölge 203/142 μm büyüklüğündedir. Eşeysel bölge ile boşaltım Familya: HYGROBATIDAE Koch, 1842 açıklığı arasındaki mesafe 273 μm, boşaltım Atractides (s.str.) anellatus Lundblad, açıklığı ile vücudun arka kenarı arasındaki 1956: Şirvan, Şirvan Çayı, 15..07.2012, 1♂; mesafe 110 μm’dir. I. epimerlerin birleşme İncekaya Köyü, Dere, 15.09.2012, 3♂, 1♀. çizgisi 145 μm, II. epimerlerinki ise 75 μm’dir Atractides (s.str.) fluviatilis (Szalay, 1929): (Şekil 1B). Merkez, Kezer Çayı, 18.05.2012, 1♂; Kapitulumun alt kenarı 190 μm, keliser 212 23.06.2012, 1♂; Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, μm uzunluğundadır. Keliser yüksekliği 30 25.06.2012, 1♂; Biloris Çayı, 16.09.2012, 2♀; μm’dir (uzunluk / yükseklik oranı = 7,07). Şirvan, Şirvan Çayı, 15.07.2012, 1♂. Gnatozomal boşluk 185 μm boyundadır. P1 kısa Atractides (s.str.) graecus K. Viets, 1950: ve palpin toplam uzunluğuna oranı 14,4’tür. P2 Şirvan, Şirvan Çayı, 15.07.2012, 1♂. ve P3’ün alt kenarındaki kıllar biraz kalındır. Atractides (s.str.) inflatus (Walter, 1925): P4’ün alt kenarında dişçik yoktur (Şekil 1C). Merkez, Başur, 18.05.2012, 4♀; Kayabağlar, Palp parçalarının üst uzunluğu; 28-53-39-48-24 Dere, 18.05.2012, 1♀. = 194 μm’dir. Atractides (s.str.) nikoae Pešić, 2004: Bacağın son parçasının alt kenarında uç Merkez, Kezer Çayı, 16.09.2012, 4♂, 8♀; Başur kısma yakın 8-9 ince kıl bulunmaktadır. Bu kıllar Çayı, 15.09.2012, 2♀; 30.09.2013, 1♀. son parçanın 1/3’lük kısmını ancak Atractides (s.str.) nodipalpis Thor, 1899: kaplamaktadır (Şekil 1D). I.B-5-6’nın üst Merkez, Kayabağlar, Dere, 18.05.2012, 1♀; uzunlukları 93-100-97 μm’dir. Eruh, Demirkaya Köyü, Dere, 19.05.2012, 1♀; Habitat: Akarsu kenarlarında akış hızının 01.10.2013, 9♀. yavaş olduğu çakıl ve döküntülerin arası. Atractides (s.str.) oezkani Pešić & Erman, Yayılışı: İran [5]. 2006: Merkez, Başur Çayı, 30.09.2013, 1♀; Türkiye faunası için yeni kayıttır. Kezer Çayı, 18.05.2012, 1♂; Ağaçlıpınar, 22.05.2012, 7♀; Demirkaya Köyü, Dere, Torrenticola (s.str.) barsica (Szalay, 24.06.2012, 5♂, 9♀; 14.07.2012, 5♂, 5♀; Eruh, 1933): Merkez, Başur Çayı, 18.05.2012, 11♂, Çetinkol Köyü, Dere, 14.07.2012, 8♀. 39♀; Kezer Çayı, 13.07.2012, 1♂; 15.09.2012, Atractides (s.str.) panniculatus (K. Viets, 3♂; İkizler Deresi, 15.07.2012, 1♀; Eruh, 1925): Eruh, Çetinkol Köyü, Dere, 20.05.2012, Çetinkol Köyü, Dere, 20.05.2012, 1♂, 5♀; 9♀. Şirvan, Şirvan Çayı, 15.07.2012, 3♀.