Jotunheimen Nasjonalpark
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Jotunheimen nasjonalpark Foto: Øivind Haug Kart og informasjon Velkomen inn i Jotunheimen nasjonalpark nasjonalparkane i Noreg Velkomen inn i Jotunheimen Eit alpint landskap med høge toppar, snø og brear kvar du enn snur deg. Det er slik det er å stå på toppen av Galdhøpiggen: Du veit at akkurat nå er du den som med fast grunn under føtene er høgast i Noreg. Rundt deg ser du dei høgaste fjella i Nord-Europa. Jotunheimen strekkjer seg frå Ser du deg sjølv på ein av dei vestlandsk natur, med høge og kvasse kvassaste toppane? Fjellklatringa i tindar i Hurrungane som det mest Jotunheimen står like sterkt nå som særmerkte, til austlandsk natur med da engelskmennene byrja å utforska store dalar og fjellvatn. desse fjella på 1800-talet og mange følgjer fortsatt fotspora til Slingsby og Dronninga av fjellvatna er dei andre pionerane. smaragdgrøne Gjende. Den grøne farga skuldast tilførsel av brevatn. Dagdrøymer du om rykket i Breelvene fører med seg slam med fiskestonga i det fjellauren bit på? Er ørsmå leirpartiklar ned i fjellvatna. haustdraumen å stikke til fjells med Partiklane reflekterer sollyset og gjev familien, hoppe frå stein til stein langs vatna den særmerkte grøne farga. Når ein stig og opne nistepakka på toppen smeltinga i fjellet er stor, er farga på av ei steinblokk? I Jotunheimen treng sitt mest intense. ikkje alt dette berre vere ein draum. Utladalen er verna som Både tinderanglarar og barnefamiliar landskapsvernområde saman med finn vegen til Jotunheimen. Her Jotunheimen nasjonalpark. I denne kan du nyte frodig og blomstrande tronge og eigenarta dalen finst vegetasjon, oppleve magien i blåisen, varmekjær lauvskog og høge fossar. meistringa i fjellveggen og vandre Folkevegen som snirklar seg oppover i dagevis i steinur, snøfonner og dalen kryssar den ville Utla fleire mektige fjell. Eller berre nyte utsikta. gongar på sin gang mellom dalsidene. Foto: Thor Østbye Foto: Besseggen ragar høgt over Gjende og Bessvatnet. Foto: Terje Valen Høihjelle Valen Terje Foto: Vettisfossen - 275 meter i fritt fall. Opplevingar I Jotunheimen har vi plass til både tinderanglaren og blomsterelskaren. Både dei med høgfjell under huda og førstereisande til fjellheimen finn gode opplevingar her. Manglar du kjennskap til fjellferd på eige hand eller ønskjer du deg turfølgje? Finn fjellet saman med ein fjellførar! Hytte til hytte Topptur Dei merka stiene i Jotunheimen leier Galdhøpiggen har reist seg høgare enn deg nesten alltid til ei turisthytte. På dei alle andre fjell i Noreg. Følg ein breførar fleste hyttene får du varm mat på bordet frå Juvasshytta eller gå på eige hand og tak over hovudet for natta, dersom du frå Spiterstulen. I Jotunheimen finn du ikkje heller ordnar deg sjølv på ei av dei storparten av 2000-meterstoppane i ubetjente hyttene. Har du telt med deg Noreg. Utsikta frå ein tind vekkjer lysta i sekken har du all verdas moglegheiter! til å besøkje den neste, og slik byrjar Ta med fiskestonga også, for auren i tinderanglinga. Følg Høgruta i jotunheimvatna kan lurast. Kjøp fiskekort Jotunheimen – fem dagar på ski over på inatur.no. sju 2000-meterstoppar, med lange motbakkar og bratte nedkøyringer. Klimapark 2469 Brevandring Opplev fjell og klima på ein spennande og lærerik tur gjennom klimaparken Eventyrisen i Svellnosbreen er ei verd ved Galdhøpiggen. Den guida turen blir av is og spennande landskap, ein avslutta inne i istunnelen: 60 meter inne tumleplass for den eventyrlystne med i isen – 6000 år attende i tid. Bestill tur opplevingstrang, stegjern og isøks. på klimapark2469.no. Å ferdast på snøbrear og blåis krev kjennskap til og erfaring med bre og utstyr - eller følgje av ein erfaren breførar. Besseggen Besseggen er sjølve ikonet på den Utladalen norske fjellturen. Turen går delvis i luftig og bratt terreng og med klyving. På Utladalen naturhus får du eit Undervegs har du utsikt til Gjende og innblikk i naturen og kulturen i dalen og høge fjell i Aust-Jotunheimen. Denne Vest-Jotunheimen. Her, ved inngangen dagsturen krev at forma er god, og at du til Utladalen, kan du også nyte ein kaffe har med mat og klede for ein dag i fjellet. og vaffel. Gå den barnevenlege turen Bestill billett på Gjendebåten og ta fatt langs Folkevegen til Vetti gard. Fint som på den mest kjende fotturen i Noreg. rusletur, med barnevogn eller sykkel! Sjå gjende.no. Foto: Øivind Haug Foto: Øivind Haug Foto: La ungane oppleve Jotunheimen! Ei vakker verd ventar i blåisen. Foto: Øyvind Pedersen Foto: Mektig utsikt mot Snøholstinden (2141 moh.). Fakta & informasjon Jotunheimen nasjonalpark blei oppretta i 1980 og er 1151 km2. Kvar ligg Lom, Vågå og Vang i Oppland fylke. Jotunheimen Luster og Årdal i Sogn og Fjordane fylke. Korleis kjem eg meg dit? Buss: Oslo-Gjendesheim-Leirvassbu. Oslo-Tyin-Årdal. Otta-Gjendesheim. Otta-Sogndal. Lom-Juvasshytta. Båt: På Bygdin til Torfinnsbu og Eidsbugarden. På Gjende frå Gjendesheim til Memurubu og Gjendebu. Nasjonal turistveg Fv 55 Sognefjellet Fv 51 Valdresflya Nasjonalparklandsby Lom Besøkssenter Norsk fjellsenter nasjonalpark norskfjellsenter.no Utkikkspunkt Sognefjellshytta Planlegg turen inatur.no ut.no outtt.no/jotunheimen Verneområde i nærleiken Utladalen landskapsvernområde Reinheimen nasjonalpark Breheimen nasjonalpark Rondane nasjonalpark Forvaltning og oppsyn Nasjonalparkstyret for Jotunheimen og Utladalen nasjonalparkstyre.no/Jotunheimen Statens naturoppsyn naturoppsyn.no Turistinformasjon visitjotunheimen.no sognefjord.no nasjonalparkriket.no valdres.no M-924 | 2018 M-924 Trykk: Skipnes Kommunikasjon Skipnes Kommunikasjon Trykk: Dyreliv Livet i høgfjellet er berre for dei som har knekt koden. Det er ikkje for alle å overleve lange vintrar og strie vindar. Her lever dyr og fuglar som taklar tilhøve ein ikkje skulle tru var moglege å leve i. Dyrelivet i Jotunheimen spenner frå hardføre småfuglar til rovdyr med falkeblikk og skarpe nasar. Dei er alle høgfjellsspesialistar. Jerv vengespissane: Med mål opp mot 1,6 meter er dette vår største falk. Han er Smidig og sterk streifar jerven rundt i ein rask jeger som vanlegvis slår byttet fjella som jeger og åtseletar. Han er ein sitt i lufta i høg fart. På menyen står einstøing med svært store leveområde. helst rype, og han hekkar difor gjerne i Jerven nyt godt av den talrike føre- område med god rypebestand. Småfugl komsten av rein, som han også deler kan også bli jaktfalken sitt bytte. leveområde med. Fuglane er ein del av lydbiletet i fjellet. Den magiske låten til heiloen følgjer Rein mange fjellvandrarar, og høyrer du lyden som av to steinar som smell mot I Noreg har vi eit internasjonalt ansvar kvarandre, er det steinskvetten som held for å ta vare på villreinen: Omlag 90 auge med deg. Med si blå og raudbrune prosent av den ville tundrareinen i verda bringe er blåstrupen eksotisk å sjå til, og finst her. Denne høgfjellsarten framfor han finst i bjørkeskog og vierkratt også nokon er tilpassa låge temperaturar i høgfjellet. og karrige beite, og flokkane er stadig på vandring mellom beite- og kalvingsområde gjennom året. Villreinen Svingingar i fjellet held til i Vest-Jotunheimen, medan tamreinlaga i Vågå og Lom driftar store Det karrige livsgrunnlaget i fjellet tamreinflokkar aust i Jotunheimen. gjer at mange artar er sårbare og heilt avhengige av god mattilgang og uforstyrra område. Berre slik kan dei Fuglar i fjellet halde oppe bestanden. Når vi er i fjellet, både ser og høyrer vi År om anna kryr det av det av små og livet i lufta. Dei store rovfuglane jaktar hissige lemen i fjellet. Store bestandar av småvilt, gnagarar og småfuglar. Den nest smågnagarar gjev gode kår og meir føde største rovfuglen i Noreg, kongeørna, for rovdyr og rovfuglar. I slike år slepp kan måle heile 2,2 meter mellom rypa lettare unna og får fram fleire ungar vengespissane. Det er hoa som er størst, i kullet. Slik kan rypebestanden auke noko som er vanleg hjå rovfuglane. Også etter gode smågnagarår, og like eins jaktfalken spenner vidt mellom minke etter år med låge smågnagartal. Foto: Kjell Nyøygard Foto: Innunder snøkledde toppar finn villreinen beite på avblåste rabbar. Foto: Rune Hermansen Foto: Ei viktig brikke i fjellet: Lemen. Foto: Øyvind Sandbuløkken Foto: Blåstrupa kan imitere andre fugleartar. Foto: Thomas Rødstøl Foto: Jerven - liten og hardfør. Landskap Berggrunnen risikofylt behandling av hjartesjukdom, forkjøling og magevondt. Den kaledonske fjellkjeda strekkjer seg heile Noreg på langs, frå nord til sør. Ein Langs nordsida av Gjende og under del av denne fjellkjeda kjenner vi som Besseggen gjev kalkrik grunn Jotunheimen. Jotunheimen sine fjell og eit botanisk mangfald i frodig tindar er motstandsdyktige mot erosjon, fjellbjørkeskog. I bratte heng veks den noko dei harde jotunbergartane gabbro kvitkledde fjelldronninga, også kalla og syenitt sørgjer for. Andre stadar i bergfrue og lokalt kalla vianvang. Dette Jotunheimen finn vi lausare og meir er Noreg sin nasjonalblome. næringsrike bergartar, som gjev betre grobotn for ein mangfaldig vegetasjon. Lav Botanisk mangfald Kartlav er ein vanleg art i Noreg. Fordi kartlavet ikkje overlever under is, kan vi Høgast av alle blomsterplantene veks ved å sjå på storleiken rekne oss fram issoleia: Heilt opp mot 2370 moh. til kor lenge eit område har vore isfritt. oppunder Glittertinden! Så snart snøen Kartlavet veks sakte: Har individet ein har smelta, tittar mogopen og raudsildra diameter på fem centimeter, betyr det også fram. at alderen er om lag 250 år. Lavet byrjar å vekse så fort is og snø ikkje lenger Der det er godt jordsmonn veks det dekkjer steinen heile året. Lys steinur fleire typiske låglandsartar godt over utan lav har difor vore isfri kortare tid 1000 moh. her i Jotunheimen, mellom enn lavdekt steinur. dei liljekonvallen. Denne giftige planta vart tidlegare brukt i urtemedisinen i Foto: Jan Stokstad Foto: Sveen Kari Foto: Fjellsmella veks i tette tuer. Gul kartlav dekorer fjellet. Velkomen inn, ta vare på naturen Velkomen på tur i nasjonalparken! Her er det rom for mange om vi tek omsyn til folk og dyr rundt oss.