maaien of begrazen. Gekozen werd voor het laatste,
Forum aanvankelijk door het inscharen van vee door boe-
snel kwam de hoe het ren.Al vraag, systeem natuur-
De Oostvaardersplassen; lijker te maken. In 1983 werden Heckrunderen en
toe? een later Deze dieren waar moet het naar jaar Konikpaarden uitgezet.
Afgelopen winter stierven er van de 3100 grote hebben een hoge mate van zelfredzaamheiden zijn
het De Om in de verschil- grazers en edelherten in natuurgebied prima grazers. meer variatie
Oostvaardersplassen ruim 700 (34% van de lende landschapstypen te creëren werden in 1992
Heckrunderen; 22% van de edelherten en 14% van edelherten uitgezet. In 1995 werd de inscharing van de totale populatie Konikpaarden). De voornaamste ’boerenvee’ beëindigd. reden was gebrek aan voedsel. Niet zozeer omdat
voedsel onbereikbaar door enkele • het was dagen Drie visies op het beheer
1996 werd het sneeuw begin maart, maar vooral omdat er lang Op 31 januari gebied overgedra- vóór die iets door VWS LNV. die werd ook tijd al nauwelijks meer te eten was. gen aan Op dag
'De De Oostvaardersplassen is een internationaal de nieuwe ontwikkelingsvisie gepresenteerd: beschermd natuurgebied van ruim 5500 hectare, Oostvaardersplassen Natuurlijker'. Het was het
de waarvan 3500 hectare moeras, gelegen tussen laatste advies van de beheerscommissie aan
Lelystad en Almere in Zuidelijk Flevoland. Het minister van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij. ontstond in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Ook de Natuurbeschermingsraad en de Raad voor
adviseerden over het Jaarlijks komen er enkele tienduizenden -voorna- de Dierenaangelegenheden
uit in verder beheer het melijk jonge- grauwe ganzen Oost-Polen om te voeren van gebied.
het moerasgedeelte te ruien. Ganzen eten tijdens De ontwikkelingsvisie ging uit van "niets
kort omdat De de ruiperiode gras en zij zo belangrijk doen, tenzij.....’’. Natuurbeschermingsraad
de Raad de zijn voor het openhouden van het moerasgebied, bepleitte nèg minder sturing; voor
kritisch werd het kort houden van de vegetatie in het voor- Dierenaangelegenhedenwas met name op
het beheer. het van het beheer de jaar een belangrijk uitgangspunt bij gebied van grote grazers,
Er manieren kort houden: waaronder het edelhert. De in deze zijn twee om gras te standpunten
discussie, die al een
jaar of twintig loopt,
het- zijn in grote lijnen
zelfde gebleven.
Tijdens een mon-
deling overleg van de
vaste kamercommis-
sie LNV en Veerman,
de minister van
Landbouw 8 op sep-
tember is besloten
om een advies van
onafhankelijke buiten-
landse deskundigen
Gestreefd te vragen.
wordt naar een advies
vóór het Kerstreces.
Vooralsnog wordt het
huidige beleid voort-
De Oostvaardersplassen: een uniek natuurgebied. Foto: Jan Paulides gezet.
15 Zoogdier 2005-16(4) • Zomerhabitat • Verbinding Veluwe
Vast dat de Daarnaast staat, Oostvaardersplassen voor vogels is natuurlijk gekeken of en hoe De
uniek Het een gebied is. is ook uniek voor grote Oostvaardersplassen te vergroten en/of te ver-
ter wereld zoogdieren. Nergens wordt op deze binden is met de Veluwe. Herten die via de van
manier gestreefd naar een evenwicht in fauna en verschillende kanten voorgestelde robuuste verbin-
door middel vegetatie van het al dan niet aanwezige ding naar de Veluwe trekken, lopen daar wel kans
voedsel. Het dat probleem is, deskundigen hebben te worden doodgereden. Of geschoten, want de
dat hier van een vastgesteld sprake is zomerhabitat: van de - doelstelling Veluwe een gevarieerd bos met
in de winter het groeit gras niet en er geen veel zijn natuurlijke verjonging, veilige wegen en recre-
eikels - alternatieven voorhanden zoals bosbessen, atie noodzaakt tot een dichtheid lage aan (wilde)
hei. De discussie nu in feite die- Er en gaat tussen grazers. zijn voorbeelden van zo’n situatie, zoals
renbeschermers en systeembeheerders. zich de Cota Donana in Op Spanje waarbij aan één leefgebied
kan de eerstgenoemde categorie zich wel vinden verschillende doelstellingen toegekend zijn: strikt
in en sterfte als normaal onderdeel de kern geboorte van natuurgebied in en daaromheen recre-
Maar het natuurlijke systemen. in geval van De atie, verkeer, bosbouw en populatiebeheer. Grote
Oostvaardersplassen, een komen beide onvolledig systeem (een grazers in terreindelen door, maar
zonder invloed zomerhabitat van predatoren én lopen buiten het strikt beschermde deel het risico
worden dieren omrasterd), gedwongen extreem of worden. Zo geschoten doodgereden te zou op
in te teren vet en Zozeer het — op spiermassa. zelfs, dat termijn systeem Veluwe Oostvaardersplassen
de ovulatie bij de vrouwelijke dieren vermindert of ook kunnen werken.
stopt en in de nawinter een hoge sterfte optreedt.
Voor het de de welzijn van populatie accepteren Bas Worm & Rob van Baarle
dierenbeschermers het doden van een aantal dieren Vereniging tot Behoud van het Veluws Hert
vóórdat de winter invalt. Het klinkt paradoxaal, maar Postbus 981 - 7301 BE Apeldoorn deze maatregel achten zij verre te verkiezen boven
bijvoeren. De willen ’oernatuur' systeembeheerders Het systeem Oostvaardersplassen;
en derhalve zo min mogelijk ingrijpen. Zij vinden de Een reactie
welzijnsdiscussie maar onzin, "de natuur hard" is en De Oostvaardersplassen (OVP) zijn internationaal
de de andere beperkte oppervlakte en argumenten befaamd door de mate van natuurlijkheid die het
doen niets af dat aan principe. gebied heeft bereikt. In de OVP ontwikkelde zich
- na drooglegging van de Flevopolders - natuur naar
het evenbeeld van bekende grote natuurgebieden
zoals de de Neusiedlersee (35000 ha), op grens
van Oostenrijk en Hongarije. Dat blijkt onder
andere het uit broeden van de grote zilverreiger,
die na een afwezigheid van ISO jaar in Nederland
is teruggekeerd. Het meest spectaculaire in De
was het maken Oostvaardersplassen open van
gesloten rietvelden in het moeras door ruiende,
niet broedendegrauwe ganzen, zoals dat ook uit de
Neusiedlersee bekend was. Daarvan profiteerden
allerlei planten- en diersoorten.Op het droge land
vervullen Heckrunderen, Konikpaarden en edel-
herten sleutelrol: een dergelijke zij scheppen en
door is in onvol- Sterfte verhongeringen een onderhouden o.a. graslanden waar vele tienduizen-
niet den ledig systeem acceptabel. vóór en na de rui en ganzen foerageren ruigten
Foto: Paulides Jan waar grote aantallen roofvogels als buizerden en
16 2005-16(4) Zoogdier bruine kiekendieven voedsel vinden. En
houden waar ze poelen open grote
en kleine zilverreigers, roerdompen en lepelaars vissen.
Naast perioden waarin voedsel in overvloed beschikbaar is, kent het leven in de vrije natuur ook perioden
In van schaarste. grote natuurgebieden zoals het Nationale Park Yellowstone
in Noord-Amerika (900.000 ha) en het
Nationale Park de Serengeti in Afrika
(1.476.000 ha) blijkt dat de hoeveel-
heid beschikbaar voedsel en de kwaliteit
de aantallen hoefdieren daarvan grote
Sterfte door aan voedsel is Andere bepaalt. De dieren bereiken zogenaamde gebrek natuurlijk.
soorten in het profiteren van dode dieren; verzadigingsdichtheden.Wordt de draag- systeem hier zeearenden dood edelhert. op een kracht van het gebied overschreden, dan Foto: Martijn de Jonge sterft een aantal dieren door gebrek
aan voedsel. Zodoende ontstaat een
evenwicht. In de Serengeti waar in droge jaren tot (3100 dieren) zelfs afnemen en tussen de 2900 en
de trekkende leidde dat 3000 dieren Het het ontbreken 70% van gnoes overleefde, uitkomen. raster en
tot fluctuaties tussen I en 1,4 miljoen dieren. De van grote predatoren doen er klaarblijkelijk niet
invloed van grote predatoren blijkt van onderge- toe. Omdat ook het sociale gedrag van de dieren in
schikt Zo kwam 75% de die de OVP niet verschilt in veel belang te zijn. van gnoes van verwante soorten
stierven,om door ondervoeding(vastgesteld aan de grotere natuurgebieden,moet de conclusie zijn, dat
hand van het percentage vet in het beenmerg). Ook het er zeer natuurlijk aan toe gaat in de OVP
in het Nationale Park Yellowstone bleek dat ook Het Staatsbosbeheer bekommert zich ook om na het uitzetten van wolven, wapiti’s (Amerikaans het welzijn van de dieren. Als de winter als scherp- edelhert) stierven door ondervoeding, zowel in rechter optreedt, worden dieren doodgeschoten
als zachte die het - hun zeer strenge in zeer winters. afgaand op gedrag: ze zijn sloom,
zonderen zich van de kudde af - niet lijken te red-
• Overleving den. In de afgelopen winter betrof dat 65% van alle
In De Oostvaardersplassen overleefde de afgelopen dieren die stierven.
78% alle dieren. Dit wordt de winter gemiddeld van percen- Gepleit voor een verbinding tussen
tage valt ruim binnen dat in de bovengenoemde OVP en de Veluwe, waar door afschot een heel
De is dat de OVP dichtheid -3 edelherten ha wordt grote natuurgebieden. verklaring lage van I per 100
een zeer goed leefgebied zijn door de hoge vrucht- gehandhaafd. In De Oostvaardersplassen bestaat
die edelherten baarheid van de bodem. Met de goede conditie een verzadigingsdichtheid van 50 per
de daardoor de in de 100 ha. Het is niet zeker dat de dieren hoefdieren opbouwen en met op grote
winter resterende plantengroei, schors van bomen schaal gebruik zullen maken van die migratie-
en struiken en wortels kan het overgrote deel mogelijkheid. Als dat wèl het geval is, wordt de
Er overleven. lijkt een evenwichtssituatie te gaan Veluwe een zwart gat dat een continue stroom
optreden. Het aantal runderen neemt al enige jaren edelherten verzwelgt.
niet meer en het aantal kalveren van edelherten toe Frans Vera
en veulens bij Konikpaarden was dit jaar zodanig dat Staatsbosbeheer
ook die Het totale populaties nauwelijks groeiden. Postbus 1300 - 3970 BH Driebergen
aantal dieren zal ten opzichte van het vorige jaar
17 Zoogdier 2005-16(4)