Zaobilazne Strategije
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ZAOBILAZNE STRATEGIJE Arhitektura u Vojvodini na početku XXI veka 1 2 IZLOŽBA / EXHIBITION Zaobilazne strategije – Arhitektura u Vojvodini na početku XXI veka Oblique strategies – Architecture in Vojvodina at the beginning of the XXI century Mesto i vreme održavanja / Venue and time Muzej savremene umetnosti Vojvodine u Novom Sadu Museum of Contemporary Art Vojvodina in Novi Sad Dunavska 37, Novi Sad 3 – 23. decembar 2012. Kustos / Curator Vladimir Mitrović Dizajn / Design Ivana Radmanovac Odnos sa javnošću / Public Relations Danijela Halda Producent / Producer Jovan Jakšić Tehnička služba / Tehnical Services Đorđe Popić, Pajica Dejanović 3 ZAOBILAZNE STRATEGIJE Arhitektura u Vojvodini na početku XXI veka 4 SADRŽAJ Zaobilazne strategije..................................................................................................................7-22 Dubravka Đukanović................................................................................................................23-29 Milan Kovačević.......................................................................................................................... 32-41 Lazar Kuzmanov......................................................................................................................... 42-51 Dragan Marinčić i Aleksandra Marinčić................................................................................... 52-59 Ilja Mikitišin ................................................................................................................................60-69 Dušan Miladinović.....................................................................................................................70-76 Leonid Nešić...............................................................................................................................77-84 Aleksandar Rackov...................................................................................................................85-92 Nemanja Radusinović............................................................................................................ 93-101 Vilmoš Tot (Toth Vilmós).......................................................................................................102-110 Zoltan Valkai (Valkay Zoltán)...................................................................................................111-117 Beleške o autoru.............................................................................................................................118 5 6 7 ZAOBILAZNE STRATEGIJE Arhitektura u Vojvodini na početku XXI veka Zajedno sa velikim i dramatičnim društvenim im potpuno promenivši lik, bio je za arhitekte promenama arhitektura u Vojvodini posle 2000. prilika da realizuju mnoštvo novih poslova. U godine zakoračila je u sasvim novu fazu koju periodu od nepune decenije u gradu je niklo više možemo ujedno označiti i kao slojevitu, pa, na stotina objekata, u najvećoj meri stambenih sa trenutke, i kao prevratničku. Vojvođanska pre- poslovnim prizemljima, po diktatu neumoljivog stonica je posle 2000, a delimično i u prethodnim tržišta. Iako se u Novom Sadu mnogo gradilo decenijama, bila skoro jedini grad u pokrajini arhitekti po inerciji i usled pritisaka investitora sa nešto ozbiljnijom arhitektonskom produk- umanjuju uobičajenu udobnost novim stanari- cijom. Ipak, tokom protekle decenije se gradi i ma na koju smo kao društvo bili naviknuti tokom u drugim vojvođanskim gradovima, svakako sedamdesetih i osamdesetih godina proteklog u manjoj meri (Subotica, Zrenjanin, Sombor, veka. Mada se poslednjih godina situacija pop- Pančevo). U poslednjih nekoliko građevinskih ravlja, što se manifestuje sa sve više kvalitetno sezona, po nekim procenama, zaposlenost građenih objekata, aktuelna svetska ekonom- novosadskih biroa drastično je smanjena, kao ska kriza se radikalno odrazila i na arhitekturu i ukupna građevinska delatnost, preko 85% od i njen kvalitet. svog vrhunca sredinom prve decenije novog milenijuma. To se posebno odnosi na izgradnju Jedni akteri arhitektonske scene prethodnih de- stambenog fonda ali i poslovnih zgrada. Čak se cenija su zaokružili svoje projektanske karijere, sa pravom može govoriti o trenutnom krahu dok se drugi priključuju novim trendovima u građevinske industrije o čemu svedoče brojni savremenoj arhitekturi koje ponekad, mada ne parametri, od (ne)zaposlenih projektnih biroa prečesto, diktira nova klasa investitora. Posebnu do drastičnog pada potrošnje građevinskog ma- grupu stvaralaca čine arhitekti mlađe i nešto terijala. Kriza u domaćem graditeljstvu je skoro starije generacije koji su oformili svoje privatne rukom opipljiva. Sasvim blagi porast povremeno arhitektonske biroe delujući isključivo na no- beleži izgradnja vezana za industriju, donekle vom, probirljivom, pa i već delimično zasićenom socijalno stanovanje i neka vrsta nove usme- tržištu. Jednu tekuću produkcijsku liniju čine i rene stambene izgradnje, kao i manji broj direkt- arhitekti nešto starijih generacija, već dokazani nih državnih investicija – sportskih hala, bazena, kroz veliku lepezu ostvarenih objekata, kojima bolnica, škola, kao i privatnih zdanja, kuća i vila. su mlađi saradnici udahnuli novi život povezavši ih sa savremenim stremljenjima u graditeljst- Ogroman graditeljski zamah koji je preplavio vu. Ipak, mada na prvi pogled savremena, nji- novosadska naselja u prethodnom periodu, hova arhitektura umnogome još uvek nosi od- tokom prve decenije novog milenijuma, skoro like graditeljstva prethodnih decenija koje više 8 teži ka umerenom ličnom izrazu i stereotipno i kada je u pitanju problematika za koju su di- shvaćenoj, skoro trendovskoj primeni novih ma- rektno i strukovno vezani. Ta njihova društvena terijala, prvenstveno stakla i „visećih fasada'” od nevidljivost je plod već tradicionalno haotičnog veštačkih materijala. stanja u društvu, kao i nemogućnosti ukupnog sagledavanja društvenih interesa. Ostaje im Sužavanje autorskog izraza, povremeno us- mogućnost pojedinačnih borbi za bolju arhitek- lovljeno zamorom i gašenjem stvaralačkih turu, bolje standarde projektovanja i izgradnje, inspiracija, ali često željama i zahtevima in- kao i za poboljšanje kvaliteta života i rada onih vestitora, ovoga puta „poznatih” za razliku od kojima su njihovi objekti namenjeni. onih „nepoznatih” iz vremena samoupravnog socijalizma, pred nove generacije arhitekata Izabrani primeri u ovom projektu pojedinačnog postavilo je i čitav niz sasvim novih zadataka. mapiranja savremene vojvođanske arhitekture Ogromne promene na skoro svim pojedinačnim ukazuju da ima arhitekata koji pored redovnog, poljima graditeljskog procesa, uz stalni pritisak ponekad dosta rastrzanog i obimnog posla, u surovog tranzicionog tržišta, od novih, do sada projektovanju vide i vrhunsku umetnost. Ovi nepoznatih arhitektonskih programa i sadržaja, autori koriste svaku priliku i svaki zadatak da preko novijih projektnih tehnologija, do znatno naglase svoj stvaralački potencijal, projektant- sofisticiranijih izvođačkih poslova, u kojima se ski, ali i umetnički. U nevelikoj novosadskoj više sklapa, montira nego zida, uticali su na po- produkciji moguće je naći još usamljenih prim- javu autora čiji su biroi, za samo nekoliko go- era kvalitetnih objekata koji dobro reprezentuju dina, stvorili respektabilan broj novih objekata, ne samo pojedinačne autorske stavove već i uglavnom stambene ili stambeno-poslovne trenutak nastanka. Novosti čine i nešto češće namene. Čisto poslovni objekti nastali posled- pojave arhitektonskih konkursa u čitavoj zem- njih nekoliko godina govore o novom trendu lji, posebno u Beogradu i tek nešto u Novom među investitorima koji u tim prilikama, verujući Sadu i ostalim gradovima, dajući priliku i znatno arhitektima, ne utiču previše na koncepcije i iz- mlađim naraštajima arhitekata da se ravnoprav- gled objekata. no uključe u konkursne utakmice. Otpočinjanje sa radom Arhitektonskog odseka pri Fakultetu Savremena arhitektura u novo doba ulazi sa tehničkih nauka (1996) na scenu dovodi i mlađe naglašenim kapacitetom da individualno pre- generacije arhitekata školovanih na Novosad- ispita svoje bogato modernističko iskustvo, da skom univerzitetu. uđe u dijalog sa prostorom i, posebno, kontek- stom i njegovom istorijom. Arhitekti su u našem društvu javno dosta nevidljivi i neuticajni, čak 9 Izbor od više autora/arhitekata, arhitektonskih stvaralačke discipline i težnje ka besprekor- biroa i timova, sa radovima okvirno nastalim noj realizaciji što ih svakako izdvaja od brojnih tokom poslednjih godina proteklog i prvih de- arhitekata koji su aktivni na području Vojvodine. set godina XXI veka, rečito svedoči o kvalitetu Odmah treba reći, izabrani arhitekti nisu tipični. i originalnosti autora i prvi je u nizu pokušaja Pre bi se moglo reći da su atipični, samosvojni, sagledavanja i mapiranja savremenih autora i originalni, savremeni, pa tako, na neki način i ne njihovih arhitektonskih dela na teritoriji Vojvo- predstavljaju našu arhitekturu već svoje autor- dine. Desetak autora i autorskih timova svakako ske ličnosti koje deluju u svetu domaće arhitek- da ne predstavljaju neki poseban pravac niti tonske prakse. Izabrani arhitekti svakako nisu udruženje. Oni projektuju, komponuju, oblikuju, grupa autora izolovanih od društva, ali mu svo- uređuju, režiraju, organizuju, pišu i, kako je rekao jim radom ukazuju i pomažu da postane svesno Ranko Radović – slažu. I pored vidljive raznoliko- svojih najdubljih problema sa odgovornošću sti brojni su zajednički imenitelji ovih arhiteka- prema sebi, klijentima i društvenoj zajednici