Strategia Rozwoju Gminy Stare Kurowo

2015-

2022

STRATEGIA ROZWOJU GMINY STARE KUROWO

Załącznik do Uchwały Nr XIII.70.2015 Rady Gminy Stare Kurowo z dnia 28 grudnia 2015r.

STRATEGIA ROZWOJU GMINY STARE KUROWO

Stare Kurowo, 2015 r.

Spis treści I. Wprowadzenie ...... 5 II. Ogólna charakterystyka gminy ...... 6 2.1. Położenie geograficzne i podział administracyjny ...... 6 2.2 Historia ...... 8 III. Diagnoza obecnej sytuacji społeczno - gospodarczej gminy ...... 9 3.1. PRZESTRZEŃ I INFRASTRUKTURA ...... 9 3.1.1. Komunikacja ...... 9 3.1.2. Telekomunikacja ...... 12 3.1.3. Energia elektryczna i gazownictwo ...... 13 3.1.4. Gospodarka wodno – ściekowa ...... 14 3.1.5. Gospodarka odpadami ...... 16 3.2. GOSPODARKA I TURYSTYKA ...... 16 3.2.1. Podmioty gospodarcze ...... 16 3.2.2. Turystyka ...... 20 3.2.3. Sytuacja finansowa gminy ...... 21 3.3. SPOŁECZEŃSTWO ...... 25 3.3.1. Sytuacja demograficzna gminy ...... 25 3.3.2. Rynek pracy ...... 27 3.3.3. Pomoc społeczna ...... 30 3.3.4. Ochrona zdrowia ...... 33 3.3.5. Edukacja...... 33 3.3.6. Kultura ...... 37 3.3.7 Stowarzyszenia ...... 38 3.3.7. Sport i rekreacja ...... 39 3.4. ŚRODOWISKO I EKOLOGIA ...... 40 3.4.1. Środowisko naturalne ...... 40 3.4.2. Formy ochrony przyrody ...... 44 3.4.3. Rolnictwo...... 44 IV. Ocena zasobów Gminy Stare Kurowo, analiza SWOT i drzewo problemów ...... 47 4.1 Ocena zasobów Gminy Stare Kurowo ...... 47 4.2 Analiza SWOT ...... 48 4.3. Drzewo problemów ...... 53 V. ELEMENTY STRATEGII...... 56 5.1. Wizja gminy ...... 56 5.2. Misja gminy ...... 56 5.3. Cele rozwojowe gminy ...... 57 5.3.1. Cel główny ...... 57 5.3.2. Cele strategiczne i operacyjne ...... 57 VI. Spójność Strategii Rozwoju Gminy z dokumentami wyższego szczebla ...... 63 6.1. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu ...... 63 6.2.Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności ...... 64

6.3. Strategia Rozwoju Kraju 2020 - "Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo" ...... 65 6.4. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 – 2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie ...... 66 6.5. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 ...... 69 6.6. Strategia Rozwoju Społeczno - Gospodarczego Powiatu Strzelecko - Drezdeneckiego do roku 2015 .. 71 VII. Finansowanie strategii ...... 73 VIII. Wdrażanie i monitoring Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo ...... 75 SPIS TABEL ...... 80 SPIS WYKRESÓW ...... 81 SPIS RYSUNKÓW ...... 82

I. Wprowadzenie

Startegia Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015-2022 jest podstawowym i najważniejszym dokumentem samorządu gminy, określającym obszary, cele i kierunki interwencji polityki rozwoju, w kompetencjach realizowanych przez władze gminy.

Respektując obowiązujące zasady rozwoju regionalnego w Polsce (tzw. nowy paradygmat rozwoju regionalnego) oraz wyzwania, przed jakimi stoi Gmina Stare Kurowo, Strategia uwzględnia potrzeby i oczekiwania całej wspólnoty gminnej.

Stare Kurowo poprzez bogate walory lokalizacyjne oraz przyrodniczo-kulturowe, ma szansę w perspektywie 2022 roku stać się ważnym ośrodkiem funkcji lokalnych, charakteryzującym się rozwiniętą sferą gospodarczą i wysoką atrakcyjnością rekreacyjno-turystyczną. Wykorzystanie szans związanych z tymi przewagami, powinno stać się w najbliższej przyszłości jednym z najważniejszych wyzwań, stojących przed całą wspólnotą samorządową. W tym kontekście, u podstaw realizacji celów i kierunków interwencji Strategii leży nawiązywanie współpracy pomiędzy Gminą Stare Kurowo a sąsiednimi jednostkami samorządu terytorialnego, sektorem gospodarczym, organizacjami pozarządowymi i innymi instytucjami.

Wyzwanie to sprawia, iż Strategia Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015-2022 zawiera zadania będące w kompetencjach innych szczebli samorządowych i partnerów gospodarczych oraz społecznych.

W systemie zarządzania polityką rozwoju, Strategia pełni kluczową rolę, jako generalny plan postępowania władz samorządowych, partnerów gospodarczych i społecznych, którzy mogą się na nią powoływać w procesie pozyskiwania środków zewnętrznych oraz w oparciu o nią budować własne plany strategiczne. Dzięki temu dokument ten jest również narzędziem kierowania i intensyfikowania współpracy z partnerami samorządowymi, prywatnymi i pozarządowymi. Tworzenie partnerstw na etapie realizacji poszczególnych kierunków interwencji niniejszej Strategii, będzie miało kluczowe znaczenie dla rozwoju gminy, w tym również w związku z pozyskiwaniem zewnętrznych środków finansowych. Realizacja kierunków interwencji Gminy Stare Kurowo, nierzadko będzie się wiązać z podejmowaniem współpracy pomiędzy samorządami wszystkich szczebli, partnerami społecznymi i prywatnymi.

Na etapie wdrażania dokumentu należy pamiętać o jego podstawowym celu, którym jest osiągnięcie wzrostu jakości życia mieszkańców. Ma na to wpłynąć zrównoważony i dynamiczny rozwój gminy. Wszystkie zaplanowane działania, które zostały opisane w Strategii Rozwoju Gminy wynikają z aktualnego stanu. W celu jak najlepszego wykorzystania szans rozwojowych potrzebne jest systematyczne monitorowanie sytuacji zarówno w gminie jak i regionie, Polsce czy Unii Europejskiej, a następnie dostosowywanie działań na terenie

5 gminy do uwarunkowań zewnętrznych. Z tego wynika jedno z najważniejszych przesłań dotyczących wdrażania Strategii Rozwoju. Nie jest to dokument zamknięty, którego w zaplanowanym horyzoncie czasowym nie można zmienić. Jeżeli zmieni się sytuacja w gminie czy całym regionie to należy zrewidować założenia dokumentu i dostosować je do uwarunkowań zewnętrznych. Strategia Rozwoju Gminy Stare Kurowo jest scenariuszem przyszłości, w perspektywie do roku 2022. Scenariusz obejmuje działania, dzięki którym można przekształcić obecną sytuację na projektowaną wizję a także opisuje organizacyjny i finansowy proces dochodzenia do założonych celów. Strategia Rozwoju nie tworzy ścisłych ram – obejmuje długi bo siedmioletni okres. Jest elastyczny – pozwala wprowadzać w kolejnych latach nowe, lepsze elementy. Jest zbudowana na wiedzy tych mieszkańców gminy, którzy postanowili do niej wnieść swoje pomysły.

II. Ogólna charakterystyka gminy 2.1. Położenie geograficzne i podział administracyjny

Gmina Stare Kurowo administracyjnie jest jedną z 83 gmin, które wchodzą w skład województwa lubuskiego. Leży w północno - wschodniej części województwa i graniczy od północy z gminą Strzelce Krajeńskie i Dobiegniew, od wschodu i południa z gminą Drezdenko oraz od zachodu z gminą Zwierzyn. Gmina obejmuje powierzchnię 7757 ha. Na obszarze tym mieszka 4177 osób, których głównym zajęciem do chwili przemian w kraju była praca w rolnictwie. Siedzibą Urzędu Gminy jest miejscowość Stare Kurowo, na której terenie mieszka blisko połowa mieszkańców całej gminy, bo aż 2063 osób (dane USC Stare Kurowo na dzień 31 marca 2015r.) Stare Kurowo posiada bardzo korzystne połączenia komunikacyjne. Położone jest przy drodze wojewódzkiej nr 156. Drogi gminne łączą się z siecią dróg powiatowych i wojewódzkich. Przez wieś biegnie linia kolejowa Krzyż- Gorzów Wlkp.-Kostrzyn n/O. Gmina jest położona w atrakcyjnej turystycznie części województwa, niegdyś Stare Kurowo było miejscowością letniskową. Kąpielisko wraz z przyległymi terenami może stanowić podstawę rozwoju turystyki na naszym terenie. Stare Kurowo leży w centralnej części gminy, otoczona lasami i pagórkami, jest idealnym miejscem do zamieszkania i spędzania wolnego czasu w otoczeniu pięknej przyrody. Połączenie szlakiem leśnym Starego Kurowa z kompleksem jezior zdecydowanie poprawia walory turystyczne gminy. Na terenie gminy Stare Kurowo jest 10 miejscowości, w oparciu o które zostało zawiązanych 10 sołectw z siedzibami w: Starym Kurowie, Łęgowie, Głęboczku, Przynotecku, Pławinie, Łącznicy, Kawkach, Rokitnie, Błotnicy i Nowym Kurowie. Stare Kurowo będące jednocześnie siedzibą Urzędu Gminy położone jest w środkowej części gminy. Na terenie Starego Kurowa mieszka blisko połowa mieszkańców gminy, bo aż 2063 osoby. Głęboczek, Przynotecko, Pławin - poszczególne wsie są usytuowane w środkowo - wschodniej, południowej i południowo - wschodniej części gminy. Liczba mieszkańców Głęboczka to 132 osoby, Przynotecka – 482 a

Pławina – 242 osoby. Łącznica - liczba ludności 404 osób. Wieś leży w środkowo - zachodniej części gminy i jest oddalona od siedziby gminy o 3,5 km. Usytuowane na terenie sołectwa jezioro Ciszewo stworzyło podstawy aby ta część gminy stała się wiodącą w rekreacji i wypoczynku. Wokół jeziora zostało zlokalizowanych kilkadziesiąt działek rekreacyjnych. Łęgowo jest to wieś, której liczba mieszkańców wynosi 324 osoby. Leży w środkowo - wschodniej części gminy w odległości 5 km od siedziby gminy. Na terenie wsi działa młyn gospodarczy. Błotnica niewielka wieś 239 mieszkańców. We wsi działa Rada Sołecka, Ochotnicza Straż Pożarna, Koło Gospodyń Wiejskich. We wsi działają dwa zakłady przemysłowe. Nowe Kurowo liczba ludności 173 osób. Wieś w rozplanowaniu wyraźnie rozdzielona na dwie części. We wsi usytuowane jest składowisko odpadów komunalnych, tartak oraz kilka mniejszych zakładów wytwórczych. Kawki, Rokitno - są to sołectwa o niewielkiej liczbie ludności (razem 118 osób), gdzie funkcją wiodącą jest gospodarka leśna. Na terenie tym wyznaczone zostały lasy rekreacyjne wokół jeziora Płociczno. Prawie cały obszar położony jest w obrębie Obszaru Chronionego Krajobrazu "Puszcza Drawska". W związku z tym obowiązują tutaj ustalenia dotyczące ochrony środowiska na terenach specjalnie chronionych. Szlaki turystyki pieszej, panorama gminy Stare Kurowo, którą można zobaczyć z najwyższego wzniesienia w gminie – Kawcze Góry (129 m n.p.m.), stanowią podstawy rozwoju turystyki na naszym terenie. Rozwój gospodarczy i przestrzenny gminy uwarunkowany jest: 1) występowaniem w południowej części dużej powierzchni użytków zielonych, 2) istnieniem bogatego zaplecza surowców naturalnych obecnie w pełni nie wykorzystanych, 3) istnieniem Obszaru Chronionego Krajobrazu, 4) występowanie w północnej części terenów atrakcyjnych dla rekreacji.

Rysunek 1 - Granice Gminy Stare Kurowo

Tabela 1 - Gmina Stare Kurowo na tle innych gmin powiatu strzelecko-drezdeneckiego (wg danych z 2012 r.)

Nazwa gminy Typ Powierzchnia Liczba ludności Gęstość zaludnienia (w km2) (na 1 km2) Dobiegniew miejsko - wiejska 350,99 6 857 20 Drezdenko miejsko - wiejska 400,00 17 637 44 Strzelce Krajeńskie miejsko - wiejska 318,57 17 495 55 Stare Kurowo wiejska 77,88 4 196 54 Zwierzyn wiejska 99,865 4 479 45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

2.2 Historia

Nazwa gminy pochodzi prawdopodobnie od imienia Kur, pojawiła się już w 1239 r. Wieś Stare Kurowo, dzisiejsza siedziba władz gminy, istniała już w czasie, gdy Drezdenkiem władali polscy kasztelanowie. Nazwa wsi pojawiła się w akcie nadania Drezdenka w 1317 r. jako Curow. W księdze ziemskiej z 1337 r. figuruje jako Garbów, w 1408 r.- Garbów, w 1718 r. - Karbe. W 1299r. kasztelania drzeńska przeszła w ręce brandenburskie. Stare Kurowo jako wieś służebna należała do zamku w Drezdenku i w 1407 r. Ulryk von Ost sprzedał ją Krzyżakom za 700 marek. Od XVII do XX wieku Stare Kurowo słynęło z uprawy winorośli. W okresie międzywojennym wieś stała się lokalnym ośrodkiem targowym. Regularnie co dwa tygodnie odbywały się tu jarmarki. W 1857 r. południowym skrajem wsi przeprowadzono linię kolejową Krzyż - Kostrzyn n/O. W tym czasie powstała też fabryka papieru, wytwarzająca papier afiszowy i bilety kolejowe. Na przełomie wieków XIX i XX wybudowano cegielnię, tartak i fabrykę metalową. Z chwilą zjednoczenia Niemiec 1870 r.

Stare Kurowo znalazło się w granicach Rzeszy, a wróciło do Polski dopiero 29 stycznia 1945 r. Już w połowie lutego w Starym Kurowie zatrzymali się powracający z przymusowych robót polscy robotnicy. Następnie przybyli repatrianci „zza Buga" i zesłańcy Sybiru. W dziejach Starego Kurowa rozpoczął się nowy okres. Natura nie poskąpiła naszej miejscowości urody i piękna. Atrakcyjny krajobraz gminy tworzy warunki do rozwoju turystyki (przez Stare Kurowo wiodą szlaki turystyki pieszej). Znajdują się tu zabytki sakralne z XIX wieku, w tym neogotycki kościół pod wezwaniem św. Apostołów Piotra i Pawła wybudowany w 1877 r. Przed II wojną światową Stare Kurowo było miejscowością turystyczną. W dni wolne od pracy zjeżdżała tu ludność z Krzyża, Drezdenka i Gorzowa Wlkp.

III. Diagnoza obecnej sytuacji społeczno - gospodarczej gminy 3.1. PRZESTRZEŃ I INFRASTRUKTURA

3.1.1. Komunikacja

Infrastruktura drogowa Największe znaczenie w układzie komunikacyjnym gminy mają: droga wojewódzka nr 156, która prowadzi z Barlinka przez Strzelce Krajeńskie, Zwierzyn, Stare Kurowo do m. Klesno gm. Drezdenko. Droga ta przecina się bezpośrednio z drogą krajową nr 22, która połączona jest z drogą ekspresową S3, a ta z kolei z autostradą A2. Wymienione drogi stanowią ważne połączenie komunikacyjne między gminą Stare Kurowo a resztą kraju i Europy. Drogi przebiegające przez teren gminy podzielono według ważności i funkcji: drogi wojewódzkie: 156 Barlinek – Drezdenko 155 Stare Kurowo – Pławin 154 Nowe Kurowo – Trzebicz drogi powiatowe : F1380 Strzelce Kraj. – Gardzko – Stare Kurowo F1361 Pławin – Przynotecko – Łęgowo drogi gminne: 1 - 005301F Łącznica – Pławin 2 - 005302F Rokitno – Stare Kurowo 3 - 005303F Stare Kurowo – Nowe Kurowo 4 - 005304F Stare Kurowo – Błotnica 5 - 005305F Kawki – Nowe Kurowo 6 - 005306F Nowe Kurowo – Modropole 7 - 005307F Nowe Kurowo – Łęgowo

8 - 005308F droga wojewódzka nr 155 – Błotnica 9 - 005309F Kozikowo – Błotnica 10 - 005310F Łęgowo – Głęboczek 11 - 005311F droga wojewódzka – Przynotecko (wałem od Trzebicza do skrętu do Kościoła w Przynotecku) 12 - 005312F Głęboczek – droga wojewódzka nr 154 13 - 005313F Pławin – Przynotecko (Topolowa) 14 - 005314F Żółwin – Pławin 15 - 005315F Pławin – Gościmiec (Błotno) 16 - 005316F Stare Kurowo: ul. Świerkowa 17 - 005317F Stare Kurowo: droga bez nazwy od ul. Kościuszki do drogi gminnej nr 005301F 18 - 005318F Stare Kurowo: droga bez nazwy od drogi gminnej nr 005301 do ul. Wiejskiej 19 - 005319F Stare Kurowo: ul. Wiejska 20 - 005320F Stare Kurowo: ul. Boczna 21 - 005321F Stare Kurowo: ul. Pogodna 22 - 005322F Stare Kurowo: ul. Cicha 23 - 005323F Stare Kurowo: ul. Krótka 24 - 005324F Stare Kurowo: ul. Spokojna 25 - 005325F Stare Kurowo: ul. Piaskowa 26 - 005326F Stare Kurowo: ul. Leśna 27 - 005327F Stare Kurowo: ul. Łączna 28 - 005328F Stare Kurowo: ul. Daszyńskiego 29 - 005329F Stare Kurowo: ul. Sikorskiego 30 - 005330F Stare Kurowo: ul. Mickiewicza 31 - 005331F Stare Kurowo: ul. Podgórna 32 - 005332F Stare Kurowo: ul. Słoneczna 33 - 005333F Stare Kurowo: droga bez nazwy od ul. Wiejskiej do ul. Kościelnej 34 - 005334F Stare Kurowo: ul. Nowa 35 - 005335F Stare Kurowo – Kawki 36 - 005336F Przynotecko – droga bez nazwy od drogi powiatowej 1361F do wału rzeki Noteć 37 - 005337F Przynotecko: droga bez nazwy od drogi powiatowej nr 1361F do drogi woj. nr 154 38 - 005338F Stare Kurowo: ul. Ogrodowa 39 - 005339F Stare Kurowo: droga bez nazwy od ul. Kościuszki do drogi gminnej 005303F 40 - 005340F Łącznica: droga na dz. nr 369 41 - 005341F Łącznica: droga na dz. nr 134 42 - 005342F Łącznica: droga na dz. nr 158 43 - 005343F Łącznica: droga na dz. nr 432 44 - 005344F Łącznica: droga na dz. nr 316 45 - 005345F Łącznica: droga na dz. nr 387 46 - 005346F Łącznica: droga na dz. nr 274 47 - 005347F Łącznica: droga na dz. nr 522 48 - 005348F Łącznica: droga na dz. nr 523 49 - 005349F Błotnica: droga na dz. nr 74 50 - 005350F Błotnica: droga na dz. nr 71 51 - 005351F Błotnica: droga na dz. nr 67 52 - 005352F Błotnica: droga na dz. nr 80 53 - 005353F Błotnica: droga na dz. nr 156

54 - 005354F Błotnica: droga na dz. nr 134 55 - 005355F Błotnica: droga na dz. nr 141/1 56 - 005356F Kawki: droga na dz. nr 39 57 - 005357F Nowe Kurowo: droga na dz. nr 70 58 - 005358F Nowe Kurowo: droga na dz. nr 118/1 59 - 005359F Nowe Kurowo: droga na dz. nr 51 60 - 005360F Nowe Kurowo: droga na dz. nr 63 61 - 005361F Nowe Kurowo: droga na dz. nr 119 62 - 005362F Nowe Kurowo: droga na dz. nr 149/5 63 - 005363F Nowe Kurowo: droga na dz. nr 5 64 - 005364F Rokitno: droga na dz. nr 75 65 - 005365F Rokitno: droga na dz. nr 72 66 - 005366F Rokitno: droga na dz. nr 301 67 - 005367F Rokitno: droga na dz. nr 329/2 68 - 005368F Rokitno: droga na dz. nr 328/3 69 - 005369F Rokitno: droga na dz. nr 69 70 - 005370F Pławin: droga na dz. nr 14/1 71 - 005371F Pławin: droga na dz. nr 123/25 72 - 005372F Pławin: droga na dz. nr 154 73 - 005373F Pławin: droga na dz. nr 70 74 - 005374F Pławin: droga na dz. nr 27 75 - 005375F Pławin: droga na dz. nr 239 76 - 005376F Głęboczek: droga na dz. nr 160 77 - 005377F Głęboczek: droga na dz. nr 17 78 - 005378F Głęboczek: droga na dz. nr 121 79 - 005379F Głęboczek: droga na dz. nr 136 80 - 005380F Głęboczek: droga na dz. nr 137/5 81 - 005381F Głęboczek: droga na dz. nr 147 82 - 005382F Głęboczek: droga na dz. nr 101 83 - 005383F Łęgowo: droga na dz. nr 55 84 - 005384F Łęgowo: droga na dz. nr 177 85 - 005385F Łęgowo: droga na dz. nr 28 86 - 005386F Łęgowo: droga na dz. nr 92 87 - 005387F Łęgowo: droga na dz. nr 125 88 - 005388F Łęgowo: droga na dz. nr 29 89 - 005389F Łęgowo: droga na dz. nr 80 90 - 005390F Łęgowo: droga na dz. nr 118 91 - 005391F Przynotecko: droga na dz. nr 530 92 - 005392F Przynotecko: droga na dz. nr 485 93 - 005393F Przynotecko: droga na dz. nr 440 94 - 005394F Przynotecko: droga na dz. nr 438 95 - 005395F Przynotecko: droga na dz. nr 620 96 - 005396F Przynotecko: droga na dz. nr 532 97 - 005397F Przynotecko: droga na dz. nr 582 98 - 005398F Przynotecko: droga na dz. nr 392 99 - 005399F Przynotecko: droga na dz. nr 219

100 - 005400F Przynotecko: droga na dz. nr 2 101 - 005401F Przynotecko: droga na dz. nr 825 102 - 005402F Przynotecko: droga na dz. nr 693 103 - 005403F Przynotecko: droga na dz. nr 721 104 - 005404F Przynotecko: droga na dz. nr 410 105 - 005405F Stare Kurowo: droga na dz. nr 679 106 - 005406F Stare Kurowo: droga na dz. nr 184 107 - 005407F Stare Kurowo: droga na dz. nr 166 108 - 005408F Stare Kurowo: droga na dz. nr 32 109 - 005409F Stare Kurowo: droga na dz. nr 93 110 - 005410F Stare Kurowo: droga na dz. nr 378 111 - 005411F Stare Kurowo: droga na dz. nr 742

Największe znaczenie dla rozwoju gminy mają drogi o znaczeniu lokalnym. Są to drogi w ogromnej przewadze o nawierzchni nieutwardzonej i wymagają dużych nakładów na bieżące utrzymanie. Docelowo przewiduje się gruntowną modernizację sieci drogowej poprzez wykonanie nawierzchni asfaltowych oraz brukowej wraz z odwodnieniem. Przy drogach przebiegających przez teren gminy dynamicznie rozwija się budownictwo jednorodzinne, które w Polsce jest od ponad dwudziestu lat silnie rozwijającym się sektorem gospodarki. Na terenie gminy Stare Kurowo zauważalny jest szeroki rozwój tego sektora. Jest to jednocześnie czynnik kształtujący w dużym stopniu zmiany krajobrazu kulturowego wsi.

Infrastruktura kolejowa i autobusowa Podstawową oś komunikacji kolejowej na terenie gminy stanowi linia Kostrzyn-Krzyż. Jest to linia o dużym znaczeniu lokalnym, gdyż stanowi podstawowe połączenie z ośrodkiem wojewódzkim jaki stanowi Gorzów Wlkp. Przez teren gminy ogółem przebiegają linie kolejowe o długości 10,7 km. Są to linie normalnotorowe, niezelektryfikowane i dwutorowe. Na terenie gminy istnieje 1 stacja kolejowa do przewozów pasażerskich i towarowo-przeładunkowych. Aktualnie Stare Kurowo posiada bezpośrednie połączenie kolejowe w ruchu pasażerskim na trasach lokalnych i ponadregionalnych poprzez węzły kolejowe w Krzyżu i Kostrzynie.

Na terenie gminy istnieje również komunikacja PKS, która ma znaczenie lokalne Stare Kurowo – Strzelce Kraj. - Gorzów Wlkp., Stare Kurowo-Drezdenko. Rzeka Noteć przepływająca na granicy gminy stanowi drogę wodną, co umożliwia komunikację wodną z Poznaniem, Bydgoszczą – na wschód oraz Niemcami – na zachód.

3.1.2. Telekomunikacja Dostępność usług telekomunikacyjnych na terenie gminy w ostatnich latach uległa zwiększeniu. Mieszkańcy mogą korzystać zarówno z telekomunikacji przewodowej (telefonów stacjonarnych) oraz z bezprzewodowej sieci komórkowej GSM.

Orange Polska w czerwcu 2014 roku zakończyła budowę LSS, w ramach której wybudowano 1 418 km sieci telekomunikacyjnej (szkieletowo-dystrybucyjnej), wybudowano także nowe węzły transmisyjne na terenie całego województwa, powstało blisko 400 punktów dostępu, do których lokalni operatorzy mogą podłączać swoje sieci dostępowe i klientów.

Wybudowana sieć szerokopasmowa będzie służyła nie tylko potrzebom władz gminy, ale także obywatelom, przedsiębiorcom i turystom. Inwestycja przyczyni się nie tylko do rozwoju społeczeństwa informacyjnego, ale także ułatwi rozwój gospodarczy i turystyczny regionu oraz będzie przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu.

3.1.3. Energia elektryczna i gazownictwo

Odbiorcy z terenu gminy Stare Kurowo zaopatrywani są w energię elektryczną poprzez sieć rozdzielczą wysokiego napięcia 110 kV, średniego napięcia 15 kV i siecią niskiego napięcia 0,4 kV, która zasilana jest z głównego punktu zasilania - GZP Strzelce Kraj. Stacja transformatorowo - rozdzielcza 110/15 kV GPZ Strzelce Kraj. zlokalizowana jest poza obszarem gminy na terenie miasta Strzelce Krajeńskie. Ogólna długość linii ŚN -15 kV wynosi ok. 80 km. Na terenie gminy znajduje się kilkanaście stacji transformatorowych 15/04 kV. Z szacunków wynika, że co 10 gospodarstwo domowe ze względu na zwiększającą się liczbę odbiorników potrzebuje zwiększenia mocy w liniach energetycznych. W 2006 roku doprowadzono kolektor gazowy: Strzelce Kraj. – Zwierzyn – Stare Kurowo. Głównym odbiorcą gazu ziemnego jest w chwili obecnej „Meprozet Stare Kurowo” Sp. z o.o Możliwości przyłączenia do sieci gazowej posiadają zabudowania położone na trasie przebiegającej od granicy z gminą Zwierzyn do centrum Starego Kurowa. Ponadto w 2006 r. sieć gazowa została wykonana w części ul. Kościelnej. W 2009r. równolegle z przebudową drogi Stare Kurowo-Błotnica wykonana została rozbudowa sieci gazowej w ul. Żymierskiego w kierunku Błotnicy do zakładu produkcyjnego Bapromet. Wykonana została również rozbudowa sieci w kierunku ul. Świerczewskiego. W 2015 r. planowana jest kolejna rozbudowa sieci gazowej w ul. Podgórnej. Planuje się również przyłączenie do sieci gazowej budynków użyteczności publicznej, w ramach planowanej termomodernizacji. Szczegółowe dane dotyczące sieci gazowej w gminie Stare Kurowo prezentuje poniższa tabela.

Tabela 2- Dane dotyczące sieci gazowej na terenie gminy Stare Kurowo w 2014r. Sieć gazowa Długość czynnej sieci rozdzielczej (w m) 10,5 km Liczba osób korzystających z sieci gazowej 102 Przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych 40 Źródło: Opracowanie własne

3.1.4. Gospodarka wodno – ściekowa Na obszarze gminy Stare Kurowo długość czynnej sieci wodociągowej w 2014 roku wynosiła 92,42 km. Wodociągowanie gminy trwa etapami i rozpoczęło się w latach osiemdziesiątych XX w. Dynamiczny rozwój sieci wodociągowej nastąpił dzięki dofinansowaniu w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013. W 2010 i 2011 roku wykonano sieć o długości 40 km. W 2006 roku wykonano nowe ujęcia wody w pełni zaspokajające potrzeby gminy na wodę pitną. W roku 2014 wybudowano nową stację uzdatniania wody w miejscowości Stare Kurowo. Do zwodociągowania została wieś Rokitno - wykonana została stosowna dokumentacja techniczna. Inwestycja planowana jest do realizacji w roku 2016. Zwodociągowania wymaga również przysiółek Osada Smolarz dla której należy wykonać dokumentację techniczną.

Gminna oczyszczalnia ścieków zlokalizowana jest w południowo-zachodniej części Starego Kurowa nad kanałem Doprowadzalnik-Klesno, w pobliżu drogi do Pławina. Oczyszczalnią zarządza Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o. przy ul. Kościuszki 79 a.

Oczyszczalnia zaprojektowana została dla obsługi ok. 3000 RLM (równoważna liczba mieszkańców) i posiada przepustowość hydrauliczną Qd.śr. = 480 m3/d. Ilość ścieków dopływających do oczyszczalni kanalizacją sanitarną i dowożonych pojazdami asenizacyjnymi nie przekracza obecnie 100 m3/d. Oczyszczalnia jest w stanie przyjąć i oczyścić do wymaganego obecnie rozporządzeniem Ministra Środowiska ścieki pochodzące z całej gminy Stare Kurowo jak również pochodzące z miejscowości Zwierzyn.

Oczyszczalnia stanowi wysokosprawną mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków pracującą wg metody niskoobciążonego osadu czynnego z symultaniczną denitryfikacją i biologiczną defosfatacją wspomaganą chemicznym strącaniem solami żelaza.

Z uwagi na zwiększającą się ilość oczyszczanych ścieków planowane są inwestycje mające na celu usprawnienie systemu gospodarki osadowej poprzez budowę stacji osuszania osadu oraz zadaszenie poletek osadowych.

Zbiorczy system kanalizacji sanitarnej zaczął powstawać na terenie gminy dopiero z chwilą przekazania do eksploatacji oczyszczalni gminnej w 1997 roku. W tym też roku opracowana została koncepcja kanalizacji sanitarnej obejmująca teren całej gminy. Całość zadania budowy sieci kanalizacyjnej podzielono na IV etapy. W roku 1998 przystąpiono w ramach zadania inwestycyjnego pod nazwą "Budowa oczyszczalni ścieków - etap II" do budowy kanalizacji sanitarnej na odcinku od oczyszczalni ścieków, do skrzyżowania ul. Kościelnej z ul. Świerczewskiego i dalej w ul. Świerczewskiego do pierwszej przepompowni. Do końca 1999 roku wykonano w całości zadanie 1, w zasięgu którego do zbiorczej sieci kanalizacyjnej przyłączonych zostało 150

14 posesji. Zadanie 1 zakończono przeciskiem pod torami kolejowymi, przygotowując w ten sposób inwestycję do zadania 3. W końcu 2000 roku wykonano odcinek kolektora w ul. Piaskowej o długości 850 mb w ramach środków udziału polskiego w programie SAPARD. W roku 2001 zrealizowano roboty budowlane w ul. Polnej, Łącznej, Słonecznej i Kwiatowej o łącznej długości 2500 mb. W 2004 roku zakończono realizację zadania 3 obejmującego budowę kanalizacji sanitarnej w ulicy Kościelnej (część północna), Mickiewicza i Daszyńskiego, której długość wyniosła 2600 mb, wykonano również przepompownię ścieków. Pozwoliło to na podłączenie 45 posesji prywatnych (180 osób) oraz następujących instytucji; Urzędu Gminy (20 prac.), Gimnazjum Publicznego (220 uczniów + 14 nauczycieli + pracownicy obsługi), Szkoły Podstawowej (239 uczniów + 21 nauczycieli + pracownicy obsługi), budynku klubu sportowego „GKS MEPROZET” (120 os.), budynku plebani, budynku sali wiejskiej. W roku 2010 wykonano kolektor sanitarny na odcinku od skrzyżowania ul. Kościuszki z ul. Daszyńskiego do Szkoły Podstawowej w Starym Kurowie. Długość odcinaka 1,0 km, przyłączono do sieci 16 gospodarstw domowych. Łącznie w latach 1998-2010 zrealizowano 10.500 mb sieci kanalizacyjnej i przyłączono 309 gospodarstw domowych (1265 osób) i część instytucji na terenie Starego Kurowa. Dzięki budowie kanalizacji sanitarnej w znacznym stopniu poprawił się stan sanitarny skanalizowanych zabudowań oraz wyeliminowane zostały zbiorniki bezodpływowe w znacznej większości niespełniające wymogów związanych z ochroną środowiska.

Kanalizacja sanitarna budowana jest z rur PCV zapewniających odpowiednią trwałość i szczelność sieci. Wykonane i projektowane przepompownie ścieków wyposażane są w pompy zatapialne załączające się automatycznie. Przepompownie dozorowane są systematycznie przez pracowników Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej.

Dalsze odcinki kanalizacji sanitarnej realizowane będą przez Gminę sukcesywnie. Gmina Stare Kurowo stanowi wraz z Gminą Zwierzyn aglomerację w ramach Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. W ramach KPOŚK planowane jest włączenie miejscowości Zwierzyn do systemu oczyszczania ścieków gminy Stare Kurowo.

Tabela 3 Dane dotyczące sieci wodociągowej na terenie gminy Stare Kurowo w 2014r.

Sieć wodociągowa Długość czynnej sieci rozdzielczej (w km) 92,42 Liczba osób korzystających z sieci wodociągowej 3768 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania 988 Korzystający z instalacji (w % ogółu ludności) 90

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PGKiM Sp. z o.o.

Tabela 4 Dane dotyczące sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Stare Kurowo w 2014r.

Sieć wodociągowa Długość czynnej sieci (w km) 10,5

Liczba osób korzystających z sieci kanalizacyjnej 1265 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania 309 Korzystający z instalacji (w % ogółu ludności) 30,2

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PGKiM Sp. z o.o.

3.1.5. Gospodarka odpadami

Nowe zasady w systemie gospodarowania odpadami komunalnymi wprowadziła nowa ustawa z dnia 11 lipca 2011 roku o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, która obowiązuje od 1 sierpnia 2013 roku. Nowa ustawa wprowadziła zmiany w systemie gospodarowania odpadami komunalnymi. Zgodnie z wyżej wymienioną ustawą, za utrzymanie czystości i porządku w gminie oraz tworzenie warunków niezbędnych do ich utrzymania, odpowiada samorząd gminny. Do zadań gminy należy m.in.: tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku, zapewnienie budowy i eksploatacji regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych, objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości systemem gospodarowania odpadami komunalnymi, nadzorowanie gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewnienie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi.

Właściciele wszystkich nieruchomości położonych na terenie gminy Stare Kurowo zobowiązani zostali do posiadania, zgodnie ze złożoną wcześniej deklaracją, pojemników na odpady zmieszane lub selektywne.

W poniższej tabeli przedstawiono zbiorcze zestawienie informacji na temat odpadów w gminie Stare Kurowo w latach 2009- 2013.

Gmina posiadała własne składowisko odpadów znajdujące się w Nowym Kurowie. Składowisko, zostało zamknięte i zrekultywowane w 2011 roku.

Tabela 5 Odpady w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 Zmieszane odpady zebrane 844,96 1001,25 764,7 664,1 835,4 w ciągu roku (w t) Odpady z gospodarstw 0,19 0,23 0,18 0,15 0,19 domowych przypadające na 1 mieszkańca Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji przedsiębiorstw wywozowych oraz Celowego Związku Gmin SGO5 3.2. GOSPODARKA I TURYSTYKA

3.2.1. Podmioty gospodarcze

Zgodnie z danymi GUS na terenie gminy Stare Kurowo w 2013 roku działały 282 zarejestrowane podmioty gospodarcze. W porównaniu do 2009 roku nastąpił wzrost o 15,1%. W latach 2009-2013 na niezmiennym poziomie pozostawała liczba zarejestrowanych podmiotów w sektorze publicznym. Wzrost o 2 nowo zarejestrowane podmioty nastąpił w 2013r. (Środowiskowy Dom Samopomocy w Starym Kurowie oraz Przedszkole Komunalne). Zwiększyła się liczba podmiotów w sektorze prywatnym. Na poniższym wykresie zaprezentowano dane dotyczące podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych według sektorów własnościowych w gminie Stare Kurowo w latach 2009- 2013.

Wykres 1 Podmioty gospodarcze w gminie Stare Kurowo według sektorów własnościowych w latach 2009-2013

350

287 300 280 282 273 276 269 269 Podmioty 245 262 250 gospodarki 234 narodowej ogółem Sektor publiczny 200

150 Sektor prywatny

100

11 11 11 11 13 0 2009 2010 2011 2012 2013 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Na obszarze gminy najszybciej rozwijają się sekcje gospodarcze związane z budownictwem (wzrost w 2013r. w stosunku do roku 2009 o 41,9%), transportem, działalnością profesjonalna i naukową (z 3 firm do 6), działalnością w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca oraz z działalnością usługową. Niewielkie spadki odnotowano tylko w sekcjach dotyczących usług gastronomicznych i zakwaterowania, działalnością finansową. Szczegółowe dane dotyczące liczby zarejestrowanych podmiotów w poszczególnych sekcjach oraz ich udziału w ogólnej liczbie podmiotów w gminie Stare Kurowo przedstawia poniższa tabela oraz wykres.

Tabela 6 Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w gminie Stare Kurowo według sekcji PKD 2007 w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013 Sekcja A – Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo 29 28 22 21 26 i rybactwo Sekcja B – Górnictwo i wydobywanie 0 0 0 0 0 Sekcja C – Przetwórstwo przemysłowe 27 31 31 32 30 Sekcja D – Wytwarzanie i zaopatrywanie 1 1 1 1 1 w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E – Dostawy wody, gospodarowanie 2 3 3 4 4 ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją Sekcja F - Budownictwo 31 35 41 42 44 Sekcja G – Handel hurtowy i detaliczny, naprawa 79 90 81 83 80 pojazdów samochodowych, włączając motocykle Sekcja H – Transport i gospodarka magazynowa 12 13 10 11 15 Sekcja I – Działalność związana 4 4 4 5 3 z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi Sekcja J – Informacja i komunikacja 1 1 1 1 1 Sekcja K – Działalność finansowa 5 5 4 2 2 i ubezpieczeniowa Sekcja L – Działalność związana z obsługą rynku 2 2 3 3 3 nieruchomości Sekcja M – Działalność profesjonalna, naukowa 3 6 6 6 6 i techniczna Sekcja N – Działalność w zakresie usług 5 13 13 11 10 administrowania i działalność wspierająca Sekcja O – Administracja publiczna i obrona 4 4 5 6 6 narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne Sekcja P - Edukacja 6 9 9 9 9

Sekcja Q – Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 14 14 15 14 14 Sekcja R – Działalność związana z kulturą, 9 10 10 11 11 rozrywką i rekreacją Sekcje S i T – Podstawowa działalność usługowa, 11 18 14 18 17 gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby Ogółem 245 287 273 280 282

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 2 Struktura podmiotów gospodarczych w gminie Stare Kurowo w 2013r.

Sekcja A Sekcja R ; 11 Sekcja B ; 0 Sekcje Sekcja B Sekcja A ; 26 Sekcja Q ; 14 S i T ; 17 Sekcja C Sekcja P ; 9 Sekcja D Sekcja C; 30 Sekcja E Sekcja O ; 6 Sekcja D ; 1 Sekcja N ; Sekcja E Sekcja F 10 ; 4 Sekcja G Sekcja M; 6 Sekcja H Sekcja L ; 3 Sekcja I Sekcja K ; 2 Sekcja F ; 44 Sekcja H ; 15 Sekcja J Sekcja J ; 1 Sekcja K Sekcja I ; 3 Sekcja L Sekcja M Sekcja G ; 80 Sekcja N Sekcja O

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 3 Struktura podmiotów gospodarczych w gminie Stare Kurowo w 2013 roku (w %)

Sekcja A

0,0 Sekcja B 6,0 9,2 Sekcja C 3,2 3,9 5,0 10,6 2,1 0,4 Sekcja D 3,5 1,4 2,1 Sekcja E 1,1 Sekcja F 15,6 5,3 Sekcja G 0,7 0,4 Sekcja H 1,1 28,4 Sekcja I Sekcja J Sekcja K Sekcja L Sekcja M

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W 2013 roku najwięcej podmiotów działało w sekcji zajmującej się handlem hurtowym i detalicznym, naprawą pojazdów samochodowych, włączając motocykle - udział w ogólnej liczbie podmiotów wyniósł 28,4%. Znaczący udział w lokalnym rynku mają także podmioty działające w branży budownictwa (15,6%) oraz przetwórstwa przemysłowego (10,6).

Do największych pracodawców w sektorze prywatnym należą: 1. „MEPROZET” Stare Kurowo Sp. z o.o. - konstrukcje metalowe, cynkownia 2. „BAPROMET” Sp. z o.o. - produkcja łóżek szpitalnych 3. „CASIS” Leszek Glezer - roboty inżynieryjne, rolnictwo, handel 4. Tartak „HEBAN” - produkcja palet, transport

5. Usługi Przewozowe Piotr Tatarzyński 6. „ROL – POL” Mieczysław Szczepański - gospodarstwo rolne, handel 7. „RAGN-SELLS” Polska Sp. z o. o. - przerób odpadów 8. ZPUH „POLDEX” - produkcja palet, transport 9. PUH DARGO - recykling samochodów, handel 10. Tartak HOLZWIL w Starym Kurowie - produkcja tarcicy

3.2.2. Turystyka

Walory przyrodnicze i krajobrazowe, nietknięte piękno krajobrazu, zasobne w runo leśne i zwierzęta lasy stanowią doskonałe warunki do rekreacji i wypoczynku. Warunki naturalne sprzyjają różnorakim formom aktywnego wypoczynku: grzybobraniu, łowiectwu, wędkowaniu, uprawianiu różnego rodzaju sportów. Dużym atutem turystycznym jest nieskażone przemysłem środowisko przyrodnicze. Istotne znaczenie dla turystyki stałej i przyjazdowej ma dobry układ komunikacyjny, gdyż przez Stare Kurowo przebiega kolejowa linia komunikacyjna Berlin - Kostrzyn – Tczew oraz droga wojewódzka nr 156 Barlinek – Klesno. Liczne szlaki turystyczne przebiegające przez obszar Gminy połączone ze szlakami na terenie gmin sąsiednich umożliwiają bliższe poznanie całego powiatu i prowadzą przez najbardziej atrakcyjne tereny ziemi strzelecko-drezdeneckiej. Na terenie gminy Stare Kurowo znajdują się następujące piesze szlaki turystyczne: Szlak niebieski Grotów – Trzebicz – Stare Kurowo (27 km) Szlak czerwony Strzelce Kraj. – rzeczka Młynówka – Gardzko – Stare Kurowo (16 km) Stare Kurowo – Jezioro Łubówko – Drawiny ( 23 km ) Szlak zielony Stare Kurowo – Strzelce Kraj.- Lipie Góry – Ogardy – Gilów

Przez gminę przebiegają także rowerowe szlaki turystyczne: Szlak Żółty: Trzebicz – Przynotecko - Stare Kurowo – Kawki – Długie Szlak niebieski: Trzebicz – Pławin – Stare Kurowo – Rokitno – Gardzko – Strzelce Krajeńskie Szlak zielony: Zwierzyn - Górki Noteckie - Gościmiec - Pławin - Żółwin - Zagaje - Sierosławice - Zwierzyn PKP; Przez teren gminy przebiega także szlak kajakowy wzdłuż rzeki Noteć. Ważnym aspektem rozwoju turystyki jest infrastruktura turystyczna. Obecnie na terenie gminy brak jest infrastruktury oferującej bazę noclegową.

3.2.3. Sytuacja finansowa gminy

Analizując budżet gminy Stare Kurowo zauważa się, że wysokość zarówno ogólnej kwoty dochodów, jak i ogólnej kwoty wydatków wykazuje zmienną tendencję. Trudno dostrzec tutaj systematyczny wzrost lub spadek. W badanym okresie ogólne dochody gminy wzrosły o 13 %, natomiast wydatki zmalały o 3%. W latach 2009-2011 odnotowano deficyt budżetowy (wydatki w budżecie są wyższe niż dochody), natomiast od 2012r. odnotowuje się nadwyżkę budżetową (wydatki w budżecie są niższe niż dochody). Szczegółowe dane dotyczące stanu budżetu gminy Stare Kurowo na przestrzeni lat 2009-2013 prezentuje poniższa tabela.

Tabela 7 Sytuacja finansowa gminy Stare Kurowo (stan budżetu) w latach 2009-2014 (w zł)

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Dochody ogółem 12 487 486,25 11 867 461,98 13 436 213,93 14 156 730,55 13.794.489,59 14 050 805,98

Dochody na 1 mieszkańca 2.936,16 2.792,34 3.172,66 3.353,88 3.289,89 3.348,62

Wydatki ogółem 14 211 796,99 13 937 746,93 15 491 262,16 12 212 174,49 13.228.005,97 13 815 771,21

Wydatki na 1 mieszkańca 3.341,59 3.279,47 3.657,91 2.893,19 3.154,78 3.292,61

Deficyt /Nadwyżka -1.724.310,74 -2.070.284,95 -2.055.048,23 + 1 944 556,06 + 566.483,62 + 235.034,77

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

Zgodnie z uchwałą Nr III.6.2014 Rady Gminy Stare Kurowo z dnia 29 grudnia 2014r. w sprawie uchwały budżetowej na 2015 rok, dochody budżetowe w 2015 roku osiągną wysokość 12 206 276,00 zł, natomiast wydatki ukształtują się na poziomie 12 994 676,00 zł. Planowany budżet zamyka się deficytem w wysokości 788 400,00 zł.

Wydatki majątkowe obejmują wydatki przeznaczane na finansowanie inwestycji gminy oraz dotacje celowe przeznaczone na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji konkretnych inwestycji. Stymulują one rozwój społeczno - gospodarczy jednostki samorządu terytorialnego.

Wysokość wydatków majątkowych w gminie Stare Kurowo w badanym okresie ulegała ciągłym zmianom. Największy udział wydatków majątkowych w ogólnej kwocie wydatków zanotowano w 2009 roku (30,24%), najmniejszy zaś w 2012r. (5,69%).

Udział wydatków majątkowych w ogólnej wysokości wydatków na przestrzeni lat 2009 - 2014 prezentuje poniższy wykres.

Wykres 4 Wielkość wydatków majątkowych w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2014

5 000 000,00

4 428 442,59 4 500 000,00 4 297 201,00

4 000 000,00

3 451 959,00 3 500 000,00

3 000 000,00

2 500 000,00

2 000 000,00 1 905 750,99 1 580 633,89 1 500 000,00

1 000 000,00 695 249,87

500 000,00

0,00 2009 2010 2011 2012 2013 2014

wielkośd wydatków majątkowych w Gminie Stare Kurowo

Źródło: opracowanie na podstawie danych zamieszczonych na stronie www.wrota.lubuskie.pl/ugstarekurowo

Wykres 5 Udział wydatków majątkowych w ogólnej wysokości wydatków Gminy Stare Kurowo w latach 2009-2014 35,00%

30,00%

25,00%

20,00%

15,00%

10,00%

5,00%

0,00% 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Udział wydatków majątkowych w ogólnej wysokosci wydatków Gminy Stare Kurowo

Źródło: opracowanie na podstawie danych zamieszczonych na stronie www.wrota.lubuskie.pl/ugstarekurowo

Efektywność w pozyskiwaniu zewnętrznych źródeł finansowania, w tym środków pochodzących z funduszy Unii Europejskiej to jeden z czynników, który może zadecydować o sukcesie celów i zadań nakreślonych w niniejszej strategii. Gmina Stare Kurowo ma duże doświadczenie w pozyskiwaniu środków zewnętrznych. W poniższej tabeli przedstawiono zbiorczy wykaz inwestycji współfinansowanych przy pomocy środków zewnętrznych.

Tabela 8 Najważniejsze inwestycje zrealizowane z wykorzystaniem zewnętrznych środków finansowych przez gminę Stare Kurowo

Nazwa inwestycji Okres realizacji Źródło dofinansowania „Remont oraz adaptacja pomieszczeń budynku 2007-2010 r. Środki własne, budżet państwa po byłej bazie SKR na siedzibę Ośrodka Pomocy Społecznej i Środowiskowego Domu Samopomocy w Starym Kurowie – ETAP I - IV” Remont Sali Wiejskiej w Przynotecku wraz z 2009-2010 PROW 2007-2013 dobudową węzła sanitarnego Przebudowa drogi gminnej wraz z 2009 Środki własne, budżet państwa odwodnieniem jezdni na odcinku Stare Kurowo- Narodowy Program Przebudowy Błotnica” Dróg Lokalnych Budowa Zespołu Boisk Sportowych Orlik 2012 2009 Środki własne, samorząd wraz z zapleczem sanitarnym i niezbędną województwa lubuskiego, infrastrukturą techniczną budżet państwa „Rozbudowa Przedszkola w Starym Kurowie” 2009 LRPO 2007 - 2013 „Remont dróg dojazdowych do gruntów rolnych 2010 Środki własne, samorząd na terenie gminy Stare Kurowo” województwa lubuskiego  Stare Kurowo- Nowe Kurowo – dł. 1,85 km Stare Kurowo- Rokitno – dł. 1,0 km Budowa sieci wodociągowej w miejscowościach 2010 PROW 2007-2013

Przynotecko, Głęboczek i Kawki oraz sieci kanalizacyjnej w Starym Kurowie” - Etap I Przebudowa drogi gminnej nr 005303F Stare 2010 Środki własne, budżet państwa Kurowo-Nowe Kurowo wraz z odwodnieniem Narodowy Program Przebudowy jezdni na odcinku ul. Świerczewskiego Dróg Lokalnych w Starym Kurowie” – zadanie nr 1 2010 Środki własne oraz Ministra Kultury i Dziedzictwa Remont Gminnej Biblioteki Publicznej w Starym Narodowego pochodzące z Kurowie budżetu państwa – Program: Infrastruktura bibliotek „Budowa sieci wodociągowej w 2011 PROW 2007-2013 miejscowościach Przynotecko, Głęboczek i Kawki oraz sieci kanalizacyjnej w Starym Kurowie” - Etap II „Przebudowa drogi gminnej nr 005303F Stare 2011 Środki własne, budżet państwa Kurowo-Nowe Kurowo wraz z odwodnieniem Narodowy Program Przebudowy jezdni na odcinku ul. Świerczewskiego Dróg Lokalnych w Starym Kurowie” – zadanie nr 2 „Aktywizacja społeczna Przynotecka poprzez 2012 PROW 2007-2013 LEADER budowę Mini Placu Zabaw” Modernizacja Gminnego Ośrodka Kultury w 2012 Środki własne oraz Ministra Starym Kurowie Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzące z budżetu państwa – Program: Infrastruktura kultury „Poprawa bezpieczeństwa mieszkańców gminy 2012-2013 LRPO 2007 - 2013 Stare Kurowo poprzez zakup ciężkiego samochodu ratunkowo-gaśniczego oraz budowę remizy OSP w Pławinie wraz z infrastrukturą towarzyszącą” „Spotkajmy się pod wspólnym dachem” 2013-2014 PO RYBY 2007 - 2013

„Wymiana pokryć dachowych wraz z 2014 PO RYBY 2007 - 2013 elementami docieplenia placówek oświatowych pełniących funkcje społeczno - kulturalne na terenie Gminy Stare Kurowo” „Budowa stacji uzdatniania wody wraz z 2014 PROW 2007-2013 infrastrukturą towarzyszącą z przeznaczeniem dla gminnej sieci wodociągowej” Adaptacja oraz wyposażenie pomieszczenia 2014 PROW 2007-2013 LEADER przeznaczonego na Centrum Aktywności Lokalnej w Starym Kurowie” „Utworzenie siłowni plenerowej w Starym 2014 PROW 2007-2013 LEADER Kurowie” Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

Projekty nieinwestycyjne Okres realizacji Źródło dofinansowania

„Dożynki wspomnieniem tradycji” 2010 PROW 2007-2013 LEADER

Sportowe spotkanie wśród danieli 2011 EWT 2007 - 2013

Święto Starego Kurowa 2011 PROW 2007-2013 LEADER

EWT 2007 „VII Międzynarodowe Dni Daniela” 2012 EWT 2007 „VIII Międzynarodowe Dni Daniela” 2013

Kopciuszku! Czas na metamorfozę! 2010 POKL

Pokieruj swoim życiem 2010 POKL

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

3.3. SPOŁECZEŃSTWO

3.3.1. Sytuacja demograficzna gminy Analizując dane Ewidencji Ludności w Urzędzie Gminy Stare Kurowo dotyczące liczby ludności w gminie Stare Kurowo w latach 2009 – 2013 zauważa się, że na przestrzeni analizowanych lat liczba ludności na terenie gminy Stare Kurowo uległa zmianie. Między poszczególnymi latami wartość ta zmieniała się, W 2010 roku odnotowano wzrost liczby ludności o 12 osób w stosunku do roku 2009. W pozostałych latach zauważa się tendencję spadkową. Różnica pomiędzy rokiem 2010, kiedy odnotowano największą liczbę ludności w badanym okresie, a rokiem 2013r., gdzie odnotowano najniższą liczbę ludności wynosi 77 osób.

Wykres 6Liczba ludności w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013

4280 4270 4260 4258 4240 4241 liczba 4220 4221 ludnosci w 4200 gminie Stare 4193 Kurowo 4180 4160 4140 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

Wskaźnik gęstości zaludnienia w gminie Stare Kurowo w 2013 roku ukształtował się na poziomie 54 osób/km2 i jest wyższy niż w powiecie (40 osób/km2), ale dużo niższy od wskaźnika dla województwa lubuskiego (73 osoby/km2).

Tabela 9 Liczba ludności w gminie Stare Kurowo wg płci w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013

Liczba ludności ogółem 4 258 4270 4241 4221 4193

Kobiety 2148 2225 2131 2109 2119

Mężczyźni 2110 2045 2110 2112 2074

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

Z przedstawionych powyżej danych wynika, iż w każdym z analizowanych lat liczba kobiet przewyższała liczbę mężczyzn. Wyjątkiem jest rok 2012, gdzie liczba kobiet była niższa od liczby mężczyzn. Różnica ta jest jednak niewielka i wynosiła zaledwie 3 osoby.

Tabela 10 Ruchy naturalne ludności gminy według płci w latach 2009 - 2013

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013

Urodzenia żywe

Ogółem 46 55 45 36 40

Mężczyźni 23 23 21 16 25

Kobiety 23 32 24 20 15

Zgony ogółem

Ogółem 37 41 37 42 35

Mężczyźni 14 22 22 24 17

Kobiety 23 19 15 18 18

Przyrost naturalny

Ogółem + 9 +14 +8 -6 +5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

Korzystnym zjawiskiem jest fakt, iż w każdym z badanych lat występował dodatni przyrost naturalny (poza rokiem 2012, gdzie liczba zgonów przewyższyła liczbę urodzeń). Utrzymujący się na przestrzeni ostatnich kilku lat dodatni przyrost naturalny to korzystne zjawisko pozwalające z optymizmem patrzeć w przyszłość, gdyż taki stan dobrze wpływa na strukturę lokalnej społeczności. Na to jak zmienia się liczba ludności w gminie Stare Kurowo ma wpływ nie tylko przyrost naturalny, ale również ruchy migracyjne lokalnej społeczności. W poniższej tabeli zaprezentowano migracje mieszkańców gminy Stare Kurowo.

Tabela 11 Ruchy migracyjne ludności w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013 Zameldowania Ogółem 102 48 116 108 123 Mężczyźni 51 41 54 48 66 Kobiety 51 47 62 60 57 Wymeldowania Ogółem 13 14 17 12 23 Mężczyźni 3 5 6 5 10 Kobiety 10 9 11 7 13 Saldo migracji Ogółem +89 +34 +99 +96 +100 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

3.3.2. Rynek pracy Dokonując analizy bezrobocia w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013 należy stwierdzić, że ogólna liczba osób pozostających bez pracy w badanym okresie wzrosła o 24,8%. Przyczynami bezrobocia na terenie gminy są niewątpliwie: wyraźnie rolniczy charakter gminy, słabo rozwinięta przedsiębiorczość i stosunkowo niskie kwalifikacje mieszkańców.

Bezrobocie rozpatrywane według płci wskazuje, że liczba bezrobotnych mężczyzn w analizowanym okresie zmalała o 18 osób, natomiast wśród kobiet obserwujemy zupełnie inną sytuację, gdyż tutaj liczba pozostających bez pracy wzrosła i to zdecydowanie o 48 osób. Zaistniała w gminie Stare Kurowo sytuacja nie jest odosobnionym przypadkiem, ponieważ taki trend obserwujemy w całym kraju. Z reguły kobiety na rynku pracy znajdują się w gorszym położeniu od mężczyzn. W związku z tym władze lokalne powinny podjąć niezbędne działania prowadzące do udzielenia wielostronnego wsparcia poprzez promowanie równouprawnienia płci na lokalnym rynku pracy i poprawy trudnej sytuacji kobiet.

Tabela 12 Liczba osób długotrwale bezrobotnych w Gminie Stare Kurowo i Powiecie Strzelecko- Drezdeneckim w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013

Liczba osób długotrwale bezrobotnych 165 155 197 186 206 w gminie Stare Kurowo

Liczba osób długotrwale bezrobotnych 2064 2126 2372 2521 2655 w powiecie strzelecko-drezdeneckim

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zamieszczonych na stronie http://strzelcekrajenskie.praca.gov.pl/

Osoby długotrwale bezrobotne to osoby, które pozostają w rejestrze powiatowego urzędu pracy łącznie przez okres ponad 12 miesięcy w ciągu ostatnich dwóch lat, z wyłączeniem okresów odbywania stażu i przygotowania zawodowego dorosłych. Liczba osób długotrwale bezrobotnych w powiecie strzelecko- drezdeneckim cechuje tendencja wzrostowa. Tendencję spadkową zauważamy wyłącznie w gminie Stare Kurowo.

Tabela 13 Liczba osób bezrobotnych w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013

Rok 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba bezrobotnych kobiety 166 157 205 181 214 mężczyźni 158 180 169 163 140 ogółem 324 337 374 344 354

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Strzelcach Kraj.

Strukturę osób pozostających bez pracy w gminie Stare Kurowo według płci prezentuje poniższy wykres.

Wykres 7 Liczba bezrobotnych według płci w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013

400 374 354 344 350 337 324

300

250 214 205 kobiety 200 180 181 166 169 mężczyźni 158 157 163 150 140 ogółem

100

0 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Strzelcach Kraj.

Stosunek liczby zarejestrowanych bezrobotnych do liczby osób w wieku produkcyjnym w analizowanym okresie wykazuje wyższe wartości w przypadku kobiet niż w przypadku mężczyzn. Jest to związane z poruszonym już wcześniej problemem trudniejszej sytuacji kobiet na rynku pracy.

Wykres 8 Procentowy udział osób bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności Gminy Stare Kurowo w latach 2009 - 2013

9,00%

8,80% 8,82%

8,60%

8,40% 8,44%

8,20% 8,15% Procentowy udział osób 8,00% bezrobotnych w ogólnej liczbie 7,89% 7,80% ludnosci Gminy Stare Kurowo

7,60% 7,61%

7,40%

7,20%

7,00% 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Urzędu Pracy w Strzelcach Kraj.i Urzędu Gminy Stare Kurowo

Procentowy udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności w gminie w analizowanych latach wykazywał tendencję wzrostową, chociaż w 2012 roku zanotowano niewielki spadek i wartość ta na terenie gminy ukształtowała się na poziomie 8,15 %. W 2013r. odnotowano kolejny wzrost do poziomu 8,44 %. W porównaniu zarówno do powiatu strzelecko – drezdeneckiego – tam udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności wyniósł w 2013 roku 20,08%, na terenie całego kraju zaś– 13,4%. Mniejszy procentowy udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności na terenie gminy w porównaniu do powiatu nie zwalnia władz samorządowych z podejmowania nieustannych działań zmierzających do zmniejszenia bezrobocia w gminie. Należy dążyć do systematycznego zwiększania atrakcyjności inwestycyjnej gminy, co zachęci potencjalnych inwestorów do prowadzenia działalności gospodarczej właśnie tutaj, a to z kolei doprowadzi do spadku bezrobocia zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn. Udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności na przestrzeni kolejnych lat w gminie Stare Kurowo w porównaniu do powiatu strzelecko – drezdeneckiego przedstawia poniższy wykres.

Wykres 9 Udział bezrobotnych w ogólnej liczbie ludności gminy Stare Kurowo na tle powiatu strzelecko – drezdeneckiego

25,00%

20,00% 20,52% 20,08% 19,35% 19,31% 18,15%

15,00%

Gmina Stare Kurowo Powiat strzelecko-drezdenecki 10,00% 8,82% 8,15% 8,44% 7,61% 7,89%

5,00%

0,00% 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

3.3.3. Pomoc społeczna

Pomoc społeczna zajmuje ważne miejsce w systemie zabezpieczenia społecznego. Jej rola ciągle wzrasta, gdyż zakres podmiotowy i przedmiotowy udzielanych świadczeń ulega systematycznemu rozszerzaniu. Coraz więcej osób i rodzin korzysta bowiem ze wsparcia w ramach tego systemu, a katalog spraw regulowanych przez przepisy prawa pomocy społecznej jest obszerny. Pomoc społeczna jako instytucja polityki społecznej państwa ma na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Gminne ośrodki pomocy społecznej to jednostki w systemie pomocy społecznej działające w każdej gminie, które są miejscami pierwszego kontaktu dla osób potrzebujących pomocy w związku z trudną sytuacją życiową.

W gminie Stare Kurowo funkcjonuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej przy ul. Kościuszki 77/4. Jest to jednostka podległa gminie, wykonująca zadania z zakresu pomocy społecznej, zgodnie z ustawą z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593). W poniższej tabeli przedstawiono powody przyznawania pomocy społecznej przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Kurowie na przestrzeni ostatnich kilku lat.

Tabela 14 Powody przyznawania pomocy społecznej przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Kurowie w latach 2010-2013

Wyszczególnienie Liczba rodzin Liczba osób w rodzinie

2010 2011 2012 2013 2010 2011 2012 2013

Ubóstwo 223 212 221 223 635 591 556 564 Sieroctwo 0 0 0 0 0 0 0 0 Bezdomność 2 6 7 6 2 6 7 10 Potrzeba ochrony 51 41 37 42 257 220 201 221 macierzyństwa Bezrobocie 41 178 188 188 580 520 507 523 Niepełnosprawność 111 105 111 113 260 233 230 237 Długotrwała lub ciężka 111 116 133 137 248 261 300 303 choroba Bezradność 76 85 79 69 314 347 304 268 w sprawach opiekuńczo - wychowawczych Przemoc w rodzinie 1 5 5 15 1 23 15 54 Alkoholizm 32 36 35 36 54 75 57 57 Narkomania 0 0 0 0 0 0 0 0 Trudności 9 10 6 8 10 19 15 14 w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego Zdarzenie losowe 2 2 5 2 5 4 25 4 Sytuacja kryzysowa 3 1 1 1 4 3 1 1 Klęska żywiołowa 0 0 1 0 0 0 1 0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej

Dokonując analizy powyższych danych stwierdza się, że najczęstszymi powodami przyznawania pomocy społecznej w gminie są: ubóstwo, bezrobocie, długotrwała lub ciężka choroba i niepełnosprawność. Na przestrzeni badanych lat najczęściej udzielaną formą wsparcia przez OPS w Starym Kurowie były świadczenia pieniężne, znaczna liczba osób skorzystała także ze świadczeń rzeczowych. Duża liczba rodzin brało udział także w pracach socjalnych. Liczba osób, którym przyznano świadczenia pieniężne spadła w 2013r. w stosunku do roku 2009 o niespełna 7%. Szczegółowe dane dotyczące udzielonych form wsparcia prezentuje poniższa tabela.

Tabela 15 Formy wsparcia udzielonego przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Kurowie w latach 2009-2013

Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 2013

Liczba osób, którym przyznano świadczenia

Pieniężne 286 297 265 275 266

Rzeczowe 185 178 194 175 191

Schronienie 0 0 2 4 2

Usługi opiekuńcze 8 10 11 12 12

Liczba rodzin, którym przyznano świadczenia

Praca socjalna 329 337 330 336 334

Poradnictwo specjalistyczne 0 0 0 0 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej

Duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej to sytuacja charakterystyczna dla polskich gmin. Powoduje to znaczne obciążenie budżetów jednostek samorządu terytorialnego wydatkami przeznaczanymi właśnie na pomoc społeczną.

Na terenie Gminy w miejscowości Stare Kurowo działa Środowiskowy Dom Samopomocy, który jest dzienną placówką wsparcia dla osób niepełnosprawnych. Środowiskowy Dom Samopomocy w Starym Kurowie działalność rozpoczął 2 lutego 1998 r. Początkowo w zajęciach brało udział 15 osób będących po kryzysie psychicznym.

Z badań przeprowadzonych w 2006r. w ramach projektu „Gmino jaka jesteś”, wynika, iż niepełnosprawni mieszkańcy województwa lubuskiego są nieusatysfakcjonowani z sytuacji na rynku pracy 1. W województwie lubuskim utrzymuje się wysoki wskaźnik bezrobocia powyżej 20%, który jest jedną z podstawowych kwestii socjalnych. Osoby niepełnosprawne stanowią 17,5% populacji ludności województwa. Blisko 90% spośród nich utrzymuje się ze świadczeń budżetowych (dane ze spisu powszechnego 2002 r.) Wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w Polsce jest najniższy w Europie w 2004 r. wyniósł 13%. Wynika z tego, że w Polsce pracuje zaledwie co szósta osoba posiadająca ważne orzeczenie o niepełnosprawności. W najgorszym położeniu znajdują się osoby z zaburzeniami psychicznymi, które ze względu na rodzaj schorzenia mają bardzo duże trudności w znalezieniu i utrzymaniu pracy zarobkowej. Wśród w/w osób aktywnych zawodowo pozostaje około 2 %, pozostali mimo, iż chcą pracować doświadczają dyskryminacji podczas zatrudniania z powodu spostrzegania ich zarówno przez pracodawców jak i współpracowników w sposób stereotypowy.

1 „Badania działalności gmin na rzecz osób niepełnosprawnych”, PFRON, Warszawa 2007,s. 39.

3.3.4. Ochrona zdrowia

Opiekę medyczną na terenie gminy Stare Kurowo zapewnia Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. W szkołach samodzielną działalność prowadzi pielęgniarka. Ponadto w gminie działa gabinet stomatologiczny. Mieszkańcy w razie potrzeby korzystają ze szpitala w Drezdenku lub w Gorzowie Wlkp.

3.3.5. Edukacja Na terenie gminy działają:

- 2 szkoły podstawowe - w Nowym Kurowie (z oddziałem przedszkolnym) i w Starym Kurowie

- 1 gimnazjum w Starym Kurowie,

- 1 przedszkole w Starym Kurowie

Ogólna liczba uczniów w szkołach podstawowych w latach 2009-2013 zmalała o 4,15%, natomiast w gimnazjach o 18,8%. Tendencję spadkową można zaobserwować nie tylko w gminie Stare Kurowo, ale również w całym kraju. Wynika to przede wszystkim z sytuacji demograficznej Polski i zmniejszającej się ciągle liczby dzieci i młodzieży w wieku szkolnym.

Szczegółowe dane dotyczące placówek oświatowych funkcjonujących na obszarze gminy prezentuje poniższa tabela.

Tabela 16 Dane dotyczące placówek oświatowych w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013

2009 2010 2011 2012 2013

Przedszkole

Dzieci 66 108 125 122 132

Oddziały 3 5 6 5 6

Szkoły podstawowe

Uczniowie 289 286 274 275 277

Absolwenci 51 50 47 43 41

Oddziały w szkołach 17 17 17 17 17 Uczniowie przypadający na 17 16,82 16,11 16,17 16,29 1 oddział Gimnazja

Uczniowie 159 149 149 141 129

Absolwenci 47 59 47 46 47

Oddziały w szkołach 8 6 6 6 6 Uczniowie przypadający na 20 25 25 23 21 1 oddział Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Wykres 10 Liczba uczniów w gminie Stare Kurowo w latach 2009-2013

350

300 289 286 274 275 277 250

przedszkole- liczba dzieci 200 szkoła podstawowa- liczba 159 150 149 149 uczniów 141 liczba uczniów liczba 132 125 122 gimnazjum - liczba uczniów 100 108 129

66 50

0 2009 2010 2011 2012 2013

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS

Sieć szkolnictwa zaspakaja obecne potrzeby. Prognozy wskazują na prawdopodobieństwo zmniejszenia się liczby dzieci w wieku szkolnym a w związku z tym zajdzie potrzeba rewizji obecnej sieci oświatowej. Baza oświatowa wymaga dużych nakładów w zakresie modernizacji i remontów.

Rysunek 2 Przedszkole Komunalne w Starym Kurowie

Rysunek 3 Szkoła Podstawowa w Starym Kurowie

Rysunek 4 Szkoła Podstawowa w Nowym Kurowie

Rysunek 5 Gimnazjum w Starym Kurowie

3.3.6. Kultura Centrum życia kulturalnego w gminie jest Gminny Ośrodek Kultury w Starym Kurowie. Jest to samorządowa instytucja, nadzór nad nią sprawuje Wójt Gminy Stare Kurowo. GOK realizuje zadania w zakresie tworzenia, upowszechniania i ochrony kultury; jest organizatorem wielu cyklicznych imprez m.in.: okolicznościowych koncertów, współorganizuje festyny, np. z okazji Dnia Dziecka, Dnia Kobiet, Dni Starego Kurowa, itp., organizuje Akcje Lato i Zima oraz m. in. Konkursy i wystawy mające na celu zachowanie dziedzictwa kulturowego. Ponadto, w miejscowościach ościennych działają świetlice wiejskie, których właścicielem jest Gmina Stare Kurowo. Świetlice takie znajdują się w Przynotecku, Głęboczku, Łącznicy. Ponadto, w Pławinie wybudowano w 2013r. remizę strażacką, która pełni również funkcję świetlicy wiejskiej. W tych salach odbywają się imprezy lokalne tj. np. dożynki gminne czy imprezy sołeckie. W Gminnym Ośrodku Kultury odbywają się spotkania Klubu Seniora TĘCZA, stowarzyszenia SŁONECZNA PRZYSTAŃ, koła wędkarzy, co piątek brydżystów, członków Koła Związku Kombatantów RP. GOK organizuje zajęcia artystyczne, plastyczne oraz studium piosenki. W ramach GOK działają dziecięce zespoły taneczne. GOK jest również organizatorem szeregu imprez dla społeczności gminnej np.: Dzień Dziecka, Andrzejki, Sylwester, konkursy piosenki karaoke, Mikołajki, Dzień Kobiet, Tydzień Seniora itp. Podczas sezonu letniego organizowane są cztery imprezy plenerowe na terenie stadionu w Starym Kurowie. W sali widowiskowej odbywają się Sesje Rady Gminy. Ponadto GOK udostępnia salę widowiskową mieszkańcom gminy z przeznaczeniem na imprezy okolicznościowe (wesele, zabawa sylwestrowa, zabawa andrzejkowa itp.) W budynku GOK-u działa biblioteka, która jest czynna od poniedziałku do piątku oraz raz w miesiącu w jedną sobotę. Jest przeznaczona dla uczniów i osób dorosłych. Jej zadaniem jest udostępnianie księgozbioru czytelnikom oraz organizowanie sezonowych form kulturalnooświatowych z dziećmi w okresie ferii i przerw świątecznych, organizowanie konkursów i innych form mających na celu rozwijanie życia kulturalnego gminy. Księgozbiór, który stanowią książki dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz czasopisma, jest systematycznie uzupełniany nowościami wydawniczymi; do dyspozycji czytelników są stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu.

Obsada kadrowa - 1 etat. Do zintensyfikowania działań związanych z działalnością kulturalna konieczne jest przeprowadzenie gruntownej modernizacji pomieszczeń oraz remont sali widowiskowej w GOK-u oraz w salach wiejskich w Łącznicy i Głęboczku.

Zabytki kulturowe Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są: Kościół ewangelicki, obecnie rzym.-kat. fil. p.w. św. Michała Archanioła, k. XIX (Błotnica) Kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. św. Barbary, 2 poł. XVIII (Głęboczek) Kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Narodzenia NMP, k. XIX (Łącznica) Kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Matki Boskiej Szkaplerznej, XIX/XX, (Nowe Kurowo) Kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, k. XIX (Pławin)

Kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. fil. p.w. MB Częstochowskiej, nr rej.: 1124 z 15.04.1964 (Przynotecko) Kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. śś. Piotra i Pawła, 1877 (Stare Kurowo)

3.3.7 Stowarzyszenia

Na terenie Gminy Stare Kurowo działają: Środowiskowy Klub Seniora „Tęcza” w Starym Kurowie (istnieje od 14 listopada 2005 roku i liczy 35 członków). Przedmiot działalności (nieodpłatna działalność pożytku publicznego)- organizacja życia kulturalno-oświatowego, promocja zdrowia, kultury fizycznej i turystyki, integracja i aktywizacja seniorów, działania na rzecz osób niepełnosprawnych. Seniorzy realizują m.in. zadania w ramach ochrony i promocji zdrowia: wycieczki piesze i rowerowe, spotkania o tematyce zdrowotnej, itp.

Stowarzyszenie Słoneczna Przystań, które powstało w 2011r. Prowadzi działalność na rzecz integracji i reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym; podtrzymywanie i upowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej; działalność na rzecz osób niepełnosprawnych; promocja zatrudnienia i aktywizacji zawodowej osób pozostających bez pracy i zagrożonych zwolnieniem z pracy; działalność na rzecz równych praw kobiet i mężczyzn; działalność wspomagająca rozwój wspólnot i społeczności lokalnych; wypoczynek dzieci i młodzieży; kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego; wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu; ochrona i promocja zdrowia; ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego; rozwój turystyki i krajoznawstwa; porządek i bezpieczeństwo publiczne; upowszechnianie i ochrony wolności i praw człowieka oraz swobód obywatelskich, także działań wspomagających rozwój demokracji.

Gimnazjalne Centrum Projektowe GIMP@SJE: Stowarzyszenie Gimp@sje powstało w 2008 roku. W swoich szeregach skupia 28 członków. Siedzibą stowarzyszenia jest Stare Kurowo. Celem Stowarzyszenia jest: wspieranie edukacji kulturalnej, aktywizowanie mieszkańców gminy, podtrzymywanie lokalnych tradycji i rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży wiejskiej oraz ich rodzin, kształtowanie postaw tolerancji oraz integracji różnych grup społecznych, budowanie społeczeństwa informacyjnego, upowszechnianie kultury fizycznej i sportu oraz zdrowego stylu życia, rozwijanie i promocja idei wolontariatu, wspieranie działań na rzecz osób niepełnosprawnych. Stowarzyszenie „Wieś Naszych Marzeń” z siedzibą w Przynotecku powstało w 2012r. Celem Stowarzyszenia jest umożliwienie mieszkańcom Przynotecka czynnego uczestniczenia w życiu publicznym wsi w sposób zorganizowany, wypowiadania się w sprawach publicznych oraz aktywnego i efektywnego oddziaływania na pożądany rozwój społeczno-gospodarczy i kulturalny.

Towarzystwo Przyjaciół Stare Kurowo, które powstało w 2002r. prowadzi działalność wspomagającą rozwój wspólnot i społeczności lokalnych.

Ochotnicza Straż Pożarna w Starym Kurowie, która prowadzi działalność mającą na celu zapobieganie pożarom oraz współdziałanie w tym zakresie z Państwową Strażą Pożarną, organami samorządowymi i innymi podmiotami. OSP bierze udział w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie pożarów, zagrożeń ekologicznych związanych z ochroną środowiska oraz innych klęsk i zdarzeń. Jednym z działań jest również informowanie ludności o istniejących zagrożeniach pożarowych i ekologicznych oraz sposobach ochrony przed nimi; rozwijanie wśród członków ochotniczej straży pożarnej kultury fizycznej i sportu oraz prowadzenia działalności kulturalno-oświatowej i rozrywkowej, wykonywanie innych zadań wynikających z przepisów o ochronie przeciwpożarowej oraz prowadzenie działań na rzecz ochrony środowiska.

Ochotnicza Straż Pożarna w Pławinie prowadzi działalność mającą na celu zapobieganie pożarom oraz współdziałanie w tym zakresie z Państwową Strażą Pożarną, organami samorządowymi i innymi podmiotami.

Ponadto na terenie Gminy działają jeszcze Ochotnicze Straże Pożarne, które nie działają w formie stowarzyszeń: OSP Błotnica, OSP Łęgowo, OSP Przynotecko.

3.3.7. Sport i rekreacja

Sport, kultura fizyczna i rekreacja służą rozwojowi społeczeństwa, zachowaniu przez obywateli sprawności fizycznej (oraz intelektualnej) i zdrowia, zagospodarowaniu czasu wolnego dzieci i młodzieży oraz osób starszych i niepełnosprawnych. Jednym z obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego jest tworzenie warunków prawno – organizacyjnych i ekonomicznych dla rozwoju kultury fizycznej we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Upowszechnianie sportu jest istotnym czynnikiem podnoszącym poziom kondycji fizycznej oraz przeciwdziałającym negatywnym zjawiskom i patologiom społecznym. Na terenie gminy Stare Kurowo działają kluby sportowe, których misją jest popularyzacja i upowszechnianie kultury fizycznej i sportu.

Gminny Klub Sportowy MEPROZET Stare Kurowo, powstał w 2005 r.

Klub Sportowy „Zawisza” Pławin

Klub Sportowy „Zryw” Głęboczek

Klub Sportowy „Polna” Stare Kurowo

Uczniowski Klub Sportowy "Luks" w Starym Kurowie

Uczniowski Klub Sportowy „Junior”

3.4. ŚRODOWISKO I EKOLOGIA

3.4.1. Środowisko naturalne Ukształtowanie terenu Gmina Stare Kurowo leży na pograniczu południowej części wysoczyzny morenowej Toruńsko - Eberzwaldzkiej i północnej części pradoliny Noteci i Warty. Ogólna wysokość terenu waha się od 26 m n.p.m. do 60-70 m n.p.m. Na północy na niewielkim obszarze dominują pagórki, moreny czołowej, na południu – w obniżeniu pradoliny Noteci i Warty – równina zalewowa o średnich glebach, często jednak podmokłych i okresowo zalewanych. Wynikiem takiego uformowania terenu jest przewaga gospodarki łąkowo –hodowlanej nad roślinną i leśną. Pod względem fizjograficznym tereny gminy Stare Kurowo należą do Kotliny Gorzowskiej, makroregionu Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej. Część środkowa i północna ma charakter rzeźby falistej, południowa to równina płaska, podmokła. Charakterystyczną cechą środowiska naturalnego gminy Stare Kurowo jest jego podział na dwie silnie zróżnicowane jednostki: a) północna - obejmująca obszar wysoczyzny morenowej o przewadze użytkowania leśnego, b) południowa - płaska część zalewowa i nadzalewowa Noteci, będąca w użytkowaniu rolnym. Część północna charakteryzuje się bardzo urozmaiconą strukturą środowiska przyrodniczego. Dotyczy to przede wszystkim rzeźby terenu i jednostek geomorfologicznych. Część południowa to stosunkowo jednolita struktura przyrodnicza, charakteryzująca się jednak dużą potencjalną produktywnością. Północna część gminy leży w zasięgu Puszczy Drawskiej. Na tym terenie istnieją dwa odcinki transwojewódzkiego szlaku czerwonego turystyki pieszej tj. czerwony biegnący od stacji PKP przez Gardzko do Strzelec Krajeńskich (15,3 km) oraz przez Kawcze Góry, Modropole, Zagórze do Drawin (23,8 km). Szlak niebieski od dworca PKP przez Trzebicz do Grotowa (25,6 km). Szlak czerwony obejmuje najwyższe wzniesienie w gminie (129 m n.p.m.), z którego można ujrzeć panoramę gminy. Cała gmina stanowi obszar działalności kilku kół łowieckich. Koła te oferują możliwość zagranicznej turystyki łowieckiej, co zdecydowanie polepsza walory turystyczne terenów gminnych. Gmina jest położona w atrakcyjnej turystycznie części województwa, niegdyś Stare Kurowo było miejscowością letniskową. W Starym Kurowie istnieje możliwość utworzenia kompleksu rekreacyjnego w oparciu o istniejące zbiorniki wodne w centrum miejscowości, teren wymaga doinwestowania z uwagi na duży stopień dewastacji, można go wykorzystać do rozwoju turystyki na naszym terenie. Połączenie szlakiem leśnym Starego Kurowa z kompleksem jezior w gminach ościennych, zdecydowanie poprawia walory turystyczne gminy.

Szata roślinna i zwierzęca W północnej części gminy rozciągają się bory sosnowe stanowiące część Puszczy Drawskiej. Cały ten kompleks leśny administrowany jest przez dwa nadleśnictwa: Nadleśnictwo Strzelce Krajeńskie i Nadleśnictwo Smolarz w Kleśnie. W drzewostanie borów przeważa zdecydowanie sosna zwyczajna. W niewielkiej ilości występuje także dąb szypułkowy, brzoza i świerk. W formie domieszki występuje ponadto sosna amerykańska

(wejmutka), modrzew europejski i robinia (grochodrzew). Pochodzącą z Ameryki Północnej daglezję (jedlicę) reprezentuje jedynie kilka okazów. W poszyciu borów występuje rokitnik szary, kruszyna, jarzębina, czeremcha, tarnina, bez, jałowiec, malina, jeżyna i żarnowiec. Gęste runo składa się z mchów, porostów, wrzosów, paproci, borówki czernicy, widłaków i poziomek. Jesienią lasy odwiedzane są przez licznych grzybiarzy, latem natomiast przez amatorów czarnych jagód. Urozmaicona szata roślinna stanowi naturalne środowisko bytowania zwierząt. Bogatą faunę reprezentują m.in. jelenie, sarny, lisy dziki i wiewiórki jak również bobry, orły, czaple czarne, bociany i wiele innych gatunków ptaków. Nad brzegiem rzeki występują bobry. Z mniejszych zwierząt leśnych pojawiają się: kuny, wiewiórki, ryjówki, myszy i nornice. Licznie reprezentowane są także ptaki: na łąkach i torfowiskach występują żurawie, czaple siwe, czarne bociany, rożeńce, rycyki, gęsi oraz kaczki, nad rzeką pojawiają się także pliszki i zimorodki. Często spotykane są bociany białe, niekiedy można zobaczyć także orły bieliki, sokoły, jastrzębie, błotniaki, myszołowy, a nawet puchacze. Przedstawicielami gadów w tych okolicach są zaskrońce, żmije zygzakowate, padalce i jaszczurki zwinki, natomiast płazy to głównie kumak nizinny. Najmniejsze gatunki zwierząt i owady reprezentowane są przez: ślimaki, motyle (półpławik, wieczernik lipowiec, paśnik olszyniak, pomiernik dziurawczak), chrząszcze, szerszenie i osy pospolite.

Warunki klimatyczne Na terenie gminy Stare Kurowo występuje klimat umiarkowany, przy czym przenikają się tu wzajemnie wpływy morskie i kontynentalne w wyniku czego pojawiają się zmienne stany pogodowe uzależnione od rodzaju napływających mas powietrza. Dominują napływające z zachodu lub z północnego zachodu masy powietrza polarno – morskiego i napływające ze wschodu masy powietrza polarno – kontynentalnego. Dominują wiatry zachodnie, co decyduje o znacznym zachmurzeniu tego obszaru, albowiem napływają głównie masy wilgotnego powietrza morskiego. Średnie roczne opady atmosferyczne wynoszą 556 mm. Średnia roczna temperatura wynosi 8,8 o C. Najsuchszym miesiącem jest luty, z 28 mm opadów. Większość opadów ma miejsce w lipcu, ze średnią na poziomie 71 mm. Najcieplejszym miesiącem w roku jest lipiec, ze średnią temperaturą 19.2 °C. Styczeń ze średnią temperaturą na poziomie -3.0 °C ma najniższą temperaturę średnią w całym roku. Różnica w opadach pomiędzy najsuchszym a najmokrzejszym miesiącem wynosi 43 mm. Średnia temperatura wacha się w trakcie roku o 22.2 °C.

Wykres 11 Wykres temperaturowy

Źródło: http://pl.climate-data.org/location/455385/

Wykres 12 Średnie miesięczne opady w Gminie Stare Kurowo

60 61 50 57 55 52 40 44 46 41 38 38 30 36 32 20 27

Średnie miesięczne opady w *mm+

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych ze strony internetowej: http://www.meteovista.pl/Europa/Polska/Stare-Kurowo/4078958

Niewielkie różnice klimatyczne zaznaczają się na terenach wysoczyznowych oraz w Dolinie Noteci (częściej występują tu przygruntowe przymrozki oraz zalegają chłodniejsze masy powietrza). Również nad terenem stawów, mniejszych jezior i płytko występujących wód gruntowych występuje podwyższona wilgotność

42 powietrza i zwiększona częstotliwość występowania mgieł. Także w leśnych kompleksach występuje nieco inny mikroklimat, m. in. większa wilgotność powietrza, zacienienie i zaciszność.

Wody powierzchniowe i podziemne Teren gminy Stare Kurowo przecina rzeka Noteć, największy prawobrzeżny dopływa Warty. Noteć tworzyła niegdyś równoleżnikowo położone pasmo mokradeł i trzęsawisk, oddzielające Pomorze od Wielkopolski. Obecnie dominującym krajobrazem doliny Noteci są podmokłe łąki kośne i pastwiska. Dolina Noteci przecinana jest gęstą siecią rowów i kanałów melioracyjnych oraz naturalnych cieków wodnych i starorzeczy. Pomimo prowadzonych latami prac melioracyjnych dolina rzeki Noteci jest jedną z najlepiej zachowanych bagiennych dolin rzecznych w zachodniej Polsce. Jeśli chodzi o wody powierzchniowe występujące na terenie gminy Stare Kurowo, to, jak już wspomniano, rzeka Noteć. W gminie występują wody powierzchniowe w postaci rzek, kanałów, stawów, jezior i rowów melioracyjnych odwadniających nadnoteckie łąki, bagna i torfowiska. Kanały melioracyjne łączą się z kanałami w gminach Drezdenko i Zwierzyn. Są to kanały do nawodnień i odwodnień gruntów rolnych ze spływem do rzeki Noteć.

Kanał Pulsa początek bierze na zboczu równiny Gorzowskiej w wąwozie śródleśnym położonym na północ od wsi Stare Kurowo. Kanał ten doprowadza do Noteci wody spływające z Równiny Gorzowskiej. Długość cieku 22,98 km. Kanał Rzęcinka - kanał melioracyjny o funkcji odwadniającej oraz ekstensywnego nawadniania wodami z własnej zlewni. Kanał Winniczek – kanał melioracyjny służący wyłącznie intensywnemu odwadnianiu terenów zmeliorowanych. Stanowi on skrót drogi przepływu ze zlewni Kanału Rzęcinka do cieku Stara Noteć. Długość cieku 3 km. Kanał Czajka jak Kanał Winniczek. Część wody z kanału kierowana jest pompowni odwadniającej „Gościniec”. Długość cieku 7,42 km. Stara Noteć – ciek o funkcji kanału odwadniającego przebiegający wzdłuż całej prawobrzeżnej pradoliny Noteci w rejonie Starego Kurowa i Zwierzyna. Długość cieku 35,87 km. Kanał Opaskowy I do IV są to rowy opaskowe biegnące wzdłuż wałów przeciwpowodziowych. Funkcją ich jest przechwytywanie wód przesiąkowych z koryta rzeki Noteci. Łączna długość rowu w obszarze gminy Stare Kurowo 9,5 km. Kanał Doprowadzalnik – długość kanału wynosi 7 km. Funkcją kanału jest rozprowadzenie wody dostarczanej w obszar pradoliny za pomocą przepompowni „Kleśno”. Nadmiar wody z doprowadzalnika przekazywany jest dalej do Kanału Pulsa do nawodnień użytków rolnych leżących w jego zlewni.

Największym zbiornikiem wodnym jest jezioro Ciszewo o powierzchni 6,64 ha, znajdujące się w miejscowości Łącznica. W miejscowości Stare Kurowo znajdują się stawy hodowlane o powierzchnia 7,28 ha.

3.4.2. Formy ochrony przyrody Gmina Stare Kurowo znajduje się w granicach dwóch obszarów chronionego krajobrazu:

- Puszcza Drawska - położona w północno - zachodniej Polsce na terenie trzech województw (zachodniopomorskiego, wielkopolskiego i lubuskiego), jej nazwa pochodzi od rzeki Drawy przecinającej lasy puszczy; dominują tu siedliska borowe z domieszką gatunków liściastych; typowymi elementami tego terenu są: cieki, jeziora, torfowiska i inne mokradła; (całkowita powierzchnia Puszczy wynosi 42 173 ha);

- Dolina Warty i Dolnej Noteci - całkowita powierzchnia tego obszaru wynosi 33 888 ha, przy czym na terenie gminy znajduje się 4834,20 ha; to teren doliny rzeki Noteci o gęstej sieci melioracyjnej, uprawiany rolniczo.

Obszar Natura 2000

To przyjęty przez UE system ochrony wybranych elementów przyrody, najważniejszych z punktu widzenia Europy. Polega on na wybraniu określonych obszarów, a następnie na skutecznej ochronie ich zasobów. Podstawę do wyboru obszarów stanowią dyrektywy europejskie: Dyrektywa Ptasia (o ochronie dziko żyjących ptaków) oraz Dyrektywa Siedliskowa (o ochronie naturalnych siedlisk oraz dziko żyjącej fauny i flory).

Na terenie gminy Stare Kurowo występują obszary objęte ochroną w ramach sieci Natura 2000.

Obszar siedliskowy: PLH 320046 „Uroczyska Puszczy Drawskiej” – 455,20 ha

Obszar ptasi:

PLB 320016 „Lasy Puszczy nad Drawą” – 2097,40 ha

PLB 080002 „Dolina Dolnej Noteci” - 4834,20 ha

3.4.3. Rolnictwo

Rolnictwo jest ważnym atutem w gospodarce gminy. Posiada duże rezerwy wytwórcze. Siła ekonomiczna poszczególnych gospodarstw jest bardzo zróżnicowana – generalnie proporcjonalna do skali produkcji i wielkości obszaru gruntów. Z ogólnej powierzchni 7.757 ha: Lasy zajmują – 2 343 ha, tj. 30,20 % Użytki rolne – 4 936 ha, tj. 63,63 % Dolinowe położenie gminy sprawia, że w użytkowaniu gruntów rolnych dominują łąki i pastwiska (33% w ogólnej powierzchni gminy) a gruntu orne 26,37%, zaś sady zajmują tylko 31 ha. Struktura użytkowania gruntów w gospodarstwach indywidualnych jest inna - indywidualne gospodarstwa rolne gospodarują na 4 518,90 ha ( z tego 56,65 % to trwałe użytki zielone). W strukturze upraw najważniejszą rolę spełniają zboża zajmujące 64% uprawnych gruntów i ziemniaki - 17%.

Nie uprawia się na znaczną skalę roślin przemysłowych i warzyw. Struktura upraw świadczy o ekstensywnej gospodarce polowej. Plony zbóż kształtują się na poziomie 26,6q z ha, a ziemniaków 180q. Poprawne wyniki uzyskuje się z produkcji zwierzęcej. Ogółem bydła hoduje się prawie 1,2 tys. sztuk, w tym 0,4 tys. sztuk krów. Alternatywą do dotychczas przyjętych gałęzi produkcji rolnej jest hodowla jeleniowatych. Sprzyja temu duża ilość terenów zielonych położonych w dolinie Noteci. W miejscowościach Pławin i Przynotecko powstały w ostatnich latach jedne z największych hodowli daniel i jeleni w Europie. Pogłowie zwierząt szacuje się na ok. 2000 szt. Niskie koszty produkcji oraz duża opłacalność, a także rosnący popyt na dziczyznę fermową pozwala wierzyć, że hodowla jeleniowatych zapowiada się jako bardzo dochodowy agrobiznes oraz pozwoli na rolnicze wykorzystanie terenów południowej części gminy Stare Kurowo. Na poniższym wykresie zaprezentowano strukturę gospodarstw rolnych w gminie.

Wykres 13 Struktura gospodarstw rolnych w gminie Stare Kurowo w 2014 roku

>15 ha 0-1 ha 10% 9% 10-15 ha 1-2 ha 6% 36% 7-10 ha 6% 2-5 ha 27% 5-7 ha 6%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Stare Kurowo

Dokonując analizy danych dotyczących struktury gospodarstw rolnych ba terenie gminy należy zauważyć zdecydowaną dominację małych gospodarstw. Przeważają te, których ogólna powierzchnia nie przekracza 1 ha - stanowią one prawie 40% ogólnej liczby gospodarstw. Dużo jest także nieco większych gospodarstw, o powierzchni do 2 do 5 ha - 27% ogólnej liczby. Sytuacja taka świadczy o rozdrobnieniu gospodarstw. Jest to trend zauważany nie tylko w gminie Stare Kurowo, ale także w pozostałych regionach naszego kraju. Małe gospodarstwa z reguły w ogóle nie produkują na rynek lub są to niewielkie ilości, a zdecydowana większość produkcji służy samozaopatrzeniu. Zdecydowana większość z nich nie przeznacza środków finansowych na inwestycje, co w efekcie oznacza spadek konkurencyjności, małe gospodarstwa rolne nie mogą konkurować na równych warunkach na rynkach lokalnych, regionalnych i ogólnokrajowych z wielkimi gospodarstwami.

W poniższej tabeli przedstawiono strukturę gruntów rolnych w gminie Stare Kurowo.

Tabela 17 Sposób użytkowania gruntów w gminie Stare Kurowo w 2014 roku

Wyszczególnienie Powierzchnia (w ha) Grunty orne 2046,00 Sady 31,00 Łąki trwałe 2156,00 Pastwiska trwałe 404 Grunty rolne zabudowane 171,00 Tereny pod stawami 7,00 Grunty pod rowami 121,00 Użytki rolne ogółem: 4936,00 Lasy i grunty leśne 2343,00 Pozostałe grunty 478,00 Grunty ogółem: 7757,00 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Strzelcach Krajeńskich

Największe gospodarstwa rolne na terenie gminy Stare Kurowo: 1. Stare Kurowo – gospodarstwo rolne o pow. ok. 130 ha 2. Pławin – gospodarstwo rolne o pow. ok. 180 ha wraz z hodowlą jeleniowatych, stado ok. 2000 osobników. 3. Przynotecko – gospodarstwo rolne o pow. powyżej 100 ha i hodowla danieli.

IV. Ocena zasobów Gminy Stare Kurowo, analiza SWOT i drzewo problemów

4.1 Ocena zasobów Gminy Stare Kurowo

Jest o znaczeniu Rodzaj zasobu Brak obojętnym małym dużym Środowisko przyrodnicze Walory krajobrazu x Walory klimaty (mikroklimat, wiatr, nasłonecznienie) x Walory szaty roślinnej x Cenne przyrodniczo obszary lub obiekty x Świat zwierzęcy x Wody powierzchniowe x Gleby x Środowisko kulturowe Walory architektury wiejskiej i osobliwości kulturowe x Walory zagospodarowania przestrzennego x Zabytki x Zespoły artystyczne x Dziedzictwo religijne i historyczne Miejsca, osoby, przedmioty kultu x Święta, odpusty x Tradycje, obrzędy, gwara x Legendy, podania i fakty historyczne x Ważne postacie historyczne x Specyficzne nazwy x Obiekty i tereny, infrastruktura Działki pod zabudowę mieszkaniową x Działki pod domy letniskowe x Działki pod zakłady usługowe i przemysł x Pustostany mieszkaniowe, magazynowe i poprzemysłowe x Tradycyjne obiekty gospodarskie wsi (kuźnie, młyny) x Place i miejsca publicznych spotkań x Miejsca sportu i rekreacji x Szlaki turystyczne, ścieżki dydaktyczne itp. x Zaopatrzenie gminy w wodę x Skanalizowanie gminy x Gospodarka, rolnictwo Specyficzne produkty (handlowe, uprawy polowe) x Znane firmy produkcyjne i zakłady usługowe x Możliwe do wykorzystania odpady poprodukcyjne x Przetwórstwo rolno- spożywcze x Grupy producenckie i organizacje rolnicze x Rzemiosło artystyczne x Sąsiedzi i przyjezdni Korzystne, atrakcyjne sąsiedztwo (duże miasto itp.) x Ruch tranzytowy w związku ze szlakiem komunikacyjnym x Przyjezdni stali i sezonowi x Instytucje Placówki opieki społecznej x Szkoły x Świetlice wiejskie/Gminny Ośrodek Kultury x Ośrodek Zdrowia x Ludzie, organizacje społeczne Ochotnicza Straż Pożarna x

Koła Gospodyń Wiejskich x Kluby Sportowe x Stowarzyszenia x

Analizę zasobów gminy Stare Kurowo przeprowadzono na podstawie danych statystycznych oraz informacji zgromadzonych od mieszkańców przez Urząd Gminy w Starym Kurowie.

Zasoby gminy to wszelkie elementy materialne i niematerialne sołectw oraz otaczającego gminę obszaru, które mogą być wykorzystane obecnie bądź w przyszłości przy budowaniu czy realizacji publicznych i prywatnych przedsięwzięć wpływających na rozwój i odnowę wsi. Przy analizie zasobów wzięto pod uwagę następujące ich kategorie: środowisko, przyrodnicze, środowisko kulturowe, dziedzictwo religijne i historyczne, obiekty, tereny, infrastruktura, gospodarka i rolnictwo, sąsiedzi i przyjezdni, instytucje, ludzie, organizacje społeczne.

4.2 Analiza SWOT Klasycznym narzędziem, stosowanym od wielu lat w analizie strategicznej, jest zestawienie mocnych i słabych stron analizowanego podmiotu (w tym przypadku gminy) oraz określenie jego szans i zagrożeń rozwojowych. Nazwa SWOT pochodzi z języka angielskiego i oznacza: S – Strengths (silne strony), W – Weeknesses (słabości), O - Opportunities (możliwości), T – Threats (zagrożenia). Przyjęta metoda pozwala na zebranie i uszeregowanie informacji o potencjale rozwojowym gminy oraz o dostrzeganych barierach. Zwraca jednocześnie uwagę na pojawiające się zewnętrzne szanse i zagrożenia. Analiza wykonana została na podstawie danych zaprezentowanych we wcześniejszych rozdziałach niniejszej Strategii Rozwoju Gminy.

W ramach analizy SWOT skoncentrowano się na ocenie wewnętrznych zasobów gminy, jej atutów i problemów, przyjmując z definicji zewnętrzne ograniczenia związane obowiązującym w Polsce systemem legislacyjnym, poziomem rozwoju gospodarczego czy też stanem finansów publicznych.

Analizie poddano cztery najważniejsze obszary działalności gminy:

 gospodarkę, rolnictwo i turystyka,  ochronę środowiska,  infrastruktura techniczna i zagospodarowanie przestrzeni,  infrastrukturę społeczną (oświata, kultura, wychowanie i sport, zdrowie, pomoc społeczna i bezpieczeństwo publiczne).

Analiza SWOT została opracowana przy zaangażowaniu pracowników administracji publicznej w Gminie oraz samych mieszkańców poprzez konsultacje społeczne dokumentu. Dokonano identyfikacji podstawowych barier rozwoju Gminy oraz jej mocnych stron mogących mieć wpływ na perspektywiczny rozwój obszaru. Analiza SWOT (wraz z proponowanymi celami głównymi oraz zadaniami) była dostępna na stronie internetowej gminy, gdzie każdy z mieszkańców miał możliwość wyrazić swoją opinię. W wyniku konsultacji potwierdzone zostały następujące kwestie:

► priorytetowym zadaniem dla Gminy powinna być inwestycja w infrastrukturę drogową i infrastrukturę społeczną,

►szansą dla gminy jest rozwój funkcji rekreacyjno-wypoczynkowych na bazie dostępnych zasobów przestrzennych, przyrodniczych, krajobrazowych,

► zadania w zakresie rozbudowy systemu wodno-kanalizacyjnego,

► konieczne jest poprawienie jakości infrastruktury sportowej,

► występuje konieczność dalszej promocji gminy poprzez rozwój szlaków turystycznych.

► niedostateczna liczba atrakcyjnych obiektów dla młodzieży (szczególnie brak hali sportowej).

Poniżej zaprezentowana została analiza SWOT Gminy Stare Kurowo, która uwzględnia wybrane sugestie i propozycje mieszkańców.

GOSPODARKA, ROLNICTWO i TURYSTYKA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY  Rozdrobnienie gospodarstw.  Dość dobrze rozwinięte rolnictwo.  Ograniczone możliwości zbytu płodów rolnych.  Korzystne warunki naturalne do produkcji rolniczej.  Niewystarczająca ilość uzbrojonych terenów do  Dobre walory przyrodnicze i terenowe do promocji aktywizacji gospodarczej. gminy.  Nierównomierny rozwój sołectw tzw. „wsie daleko od  Zasoby leśne. szosy”.  Wzrost liczby podmiotów gospodarczych działających  Słabo wykorzystane walory przyrodnicze gminy w jej na terenie gminy. promocji.

 Dominacja małych przedsiębiorstw funkcjonujących na terenie gminy.  Brak dobrze rozwiniętej bazy turystycznej.

SZANSE ZAGORŻENIA  Import towarów i surowców.  Rozwój turystyki, agroturystyki i ekoturystyki.  Niski przyrost naturalny.  Środki UE.  Trudności budżetowe.  Pozyskiwanie inwestorów spoza gminy.  Konkurencyjne działania innych gmin regionu w  Powiększenie i unowocześnienie gospodarstw rolnych. sferze turystyki i rekreacji.  Pełne uzbrojenie terenów budowlanych  Mała ilość terenów przeznaczonych dla dużych w infrastrukturę techniczną. inwestorów.  Konsekwentna, profesjonalna promocja gminy.  Spadek opłacalności w rolnictwie.  Ulgi i zwolnienia dla podejmujących działalność  Zły stan dróg dojazdowych. gospodarczą.

 Popyt na lokalne produkty oraz tradycyjną żywność.  Przyciąganie turystów przez inne gminy posiadające odpowiednią infrastrukturę turystyczną.  Niedostateczny system wsparcia dla przedsiębiorców.  Konkurencja zewnętrzna w zakresie pozyskiwania inwestorów.  Ciągłe wahania koniunktury gospodarczej.

OCHRONA ŚRODOWISKA

MOCNE STRONY SŁABE STRONY  Niewystarczająca liczba wytyczonych tras rowerowych  Duży stopień lesistości terenu oraz powierzchni i turystycznych. obszarów zielonych na terenie Gminy .  Duża ilość źródeł niskiej emisji w obszarach wiejskich.  Brak przemysłu silnie zanieczyszczającego środowisko.  Słaba edukacja ekologiczna społeczeństwa.  Niezanieczyszczone środowisko naturalne.  Niewystarczająca aktywność w dziedzinie ochrony środowiska.  Występowanie cennych przyrodniczo obszarów chronionego krajobrazu.  Niewykorzystany potencjał bogatych zasobów przyrodniczych.  Poprawiająca się infrastruktura wpływająca na ochronę środowiska.  Występowanie terenów zagrożonych podtopieniami.  Poprawiająca się gospodarka wodno-ściekowa (posiadanie oczyszczalni ścieków).

SZANSE ZAGORŻENIA  Dewastacja środowiska przez pseudo turystów.  Wytyczenie tras i szlaków turystycznych, budowa ścieżek rowerowych oraz rozwój zaplecza dla rekreacji  Wzrastający ruch pojazdów kołowych. i turystyki (kontenery na śmieci, ubikacje, wydzielone  Brak wystarczających środków finansowych na łowiska, parkingi itp.). aktywną ochronę środowiska i rozbudowę infrastruktury  Dbałość ogółu mieszkańców gminy o środowisko i ochrony środowiska. estetykę.  Niska popularność alternatywnych źródeł energii.  Pozyskanie środków na budowę urządzeń służących  Przepisy i procedury środowiskowe ograniczające wykorzystywaniu odnawialnych źródeł energii i inwestycje infrastrukturalne. ochronę środowiska.  Edukacja ekologiczna społeczeństwa.  Zagospodarowanie wód powierzchniowych pod turystykę i rekreację.  Rozwój przedsiębiorczości opartej na nowoczesnych technologiach.  Medialne kampanie podnoszące ekologiczną świadomość społeczeństwa.

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENI

MOCNE STRONY SŁABE STRONY  Niezadowalający stan techniczny dróg.  Zróżnicowanie przyrodniczo-krajobrazowe.  Zły stan infrastruktury okołodrogowej.  Efektywne wykorzystywanie środków pochodzących z UE.  Brak sieci kanalizacyjnej.  Rosnąca świadomość społeczna w zakresie  Brak terenów uzbrojonych przeznaczonych na wykorzystania zasobów i potencjału gminy. działalność gospodarczą.

 Dostępność do łączy telekomunikacyjnych.  Brak bazy turystyczno – wypoczynkowej.  Wybudowana sieć telekomunikacyjna (szkieletowa).  Rozwijająca się Doprowadzony kolektor gazowy (Strzelce Krajeńskie - Zwierzyn - Stare Kurowo).  Rozwijający się gospodarka wodno-ściekowa.  Dobre połączenie z siecią dróg wojewódzkich i krajowych. SZANSE ZAGORŻENIA

 Nowe możliwości finansowania inwestycji w ramach  Częste zmiany uregulowań prawnych zachodzących nowej perspektywy finansowej UE. na szczeblach centralnych i odnoszących się do  Możliwość podjęcia współpracy z sąsiednimi gminami. funkcjonowania gmin.  Lokalizacja gminy na terenach atrakcyjnych  Rosnące koszty inwestycji w zakresie infrastruktury turystycznie. technicznej, niewystarczająca ilość środków  Rozwój informatyzacji na terenie gminy. finansowych na rozwój infrastruktury technicznej.  Brak środków finansowych na dalszą poprawę stanu dróg na terenie gminy.

 Duża liczba osób zagrożonych wykluczaniem cyfrowym.  Rozwój istniejących zakładów pracy.

INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I SPOŁECZEŃSTWO

MOCNE STRONY SŁABE STRONY

 Aktywnie działające kluby sportowe propagujące  Bezrobocie. zdrowy styl życia.  Duży udział kobiet wśród ogólnej liczby osób  Wykorzystanie możliwości aktywizacji zawodowej bezrobotnych. (kursy, szkolenia, przekwalifikowanie).  Starzenie się społeczeństwa - wzrost liczby ludności  Dobrze rozwinięta działalność i oferta instytucji kultury. w wieku poprodukcyjnym.  Działalność warsztatu terapii zajęciowej.  Niski poziom wykształcenia mieszkańców.  Działalność sportowa prowadzona na kompleksie  Duża liczba osób korzystających z pomocy społecznej. boisk sportowych ORLIK.  Wzrost wydatków na pomoc społeczną w budżecie  Współpraca z przedsiębiorcami w zakresie gminy. sponsoringu i mecenatu kultury i sportu oraz  Mała oferta zajęć pozalekcyjnych. wspierania rozwoju gminy.  Ograniczone środki na działalność instytucji kulturalnych, niewystarczająca promocja działalności kulturalnej oraz niedostosowana baza infrastrukturalna i wyposażenie instytucji kultury.  Ograniczone środki na działalność sportową.  Słabo rozwinięte specjalistyczne usługi medyczne.  Brak współpracy między pracodawcami a szkołami w zakresie promocji szkolnictwa oraz zauważalny w środowisku społeczności mniej zamożnej obniżający się poziom wykształcenia.  Zły stan techniczny infrastruktury oświatowej oraz społecznej (Szkoły, Gminny Ośrodek Kultury, Kościół w Przynotecku).

SZANSE ZAGORŻENIA  Pozyskiwanie funduszy na rozbudowę infrastruktury  Niekorzystne ogólnokrajowe zmiany demograficzne. oświatowej i społecznej.  Wzrost patologii społecznych w całym kraju.  Tradycje kulturalne w gminie oraz zachowanie

zwyczajów i tradycji lokalnych, pozwalające na  Rosnące koszty tworzenia i utrzymywania miejsc organizowanie imprez kulturalnych. pracy.  Zmniejszenie liczby osób zagrożonych wykluczaniem  Powszechne zjawisko migracji ludności do większych społecznym. miast.  Rozwój usług medycznych na terenie gminy.  Brak środków na modernizację budynków,  Rozwój przedsiębiorczości na terenie gminy, nieruchomości oświatowych i społecznych. zwiększenie miejsc pracy.  Rosnące koszty edukacji.  Dalszy rozwój warsztatu terapii zajęciowej.  Ograniczone możliwości pozyskania nauczycieli – zwłaszcza języków obcych do szkół.  Ograniczony dostęp do sportu z uwagi na ubożenie społeczeństwa.  Postępujące ubożenie społeczeństwa.  Brak dostępu ludności do specjalistycznych usług medycznych.  Emigracja z gminy osób młodych i dobrze wykształconych.

W ramach wniosków i rekomendacji odnośnie opracowanej analizy SWOT dla gminy Stare Kurowo warto poruszyć kilka kwestii, które wydają się istotne z punktu widzenia potencjału rozwojowego jednostki. Rozwój gminy w oparciu o funkcje turystyczne, rekreacyjne, czy gospodarcze wielokrotnie poruszany przez mieszkańców, odnajduje swoje potwierdzenie w jej atutach. W tym kontekście kluczowy wydaje się potencjał turystyczny gminy. Posiadamy warunki sprzyjające turystyce aktywnej, walory klimatyczne i duże możliwości w zakresie budowy szlaków turystycznych. Dogodne położenie gminy oraz usytuowanie stacji PKP w Starym Kurowie może być swoistym spoiwem, elementem centralnym sieciowego połączenia turystycznego z gminami sąsiednimi w szczególności z gminą Strzelce Krajeńskie i miejscowością Długie. Należy jednak mieć na uwadze, że wspomniany rozwój wymaga również znacznych nakładów finansowych, szczególnie w infrastrukturę techniczną. Rekomendacją w tym momencie jest traktowanie rozwoju opartego na turystyce pieszej, rowerowej i wodnej, jako jednego z głównych kierunków rozwojowych, istniejącego obok innych działań prorozwojowych. W ramach mocnych stron gminy warto zwrócić uwagę na potencjał produktów kultury, przejawiający się chociażby zdywersyfikowanymi lokalnymi imprezami o coraz większej rozpoznawalności. Nie bez znaczenia jest również aktywność i efektywność organizacji pozarządowych działających na terenie gminy, chociaż w tym względzie konieczne jest wzmocnienie potencjału tychże organizacji i ich aktywizacja. Zaznaczyć należy doświadczenie gminy Stare Kurowo w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych oraz współpracę transgraniczną na zadowalającym poziomie. W przypadku słabości, a właściwie potrzeby ich niwelowania, na pierwszy plan wysuwają się problemy w zakresie braków w infrastrukturze technicznej (z uwzględnieniem drogowej). Wysoka stopa bezrobocia jest słabością, nie tylko gminy Stare Kurowo, ale również pozostałych gmin powiatu strzelecko-drezdeneckiego, która będzie wyzwaniem rozwojowym na wiele kolejnych lat. Zasadne wydaje się zintensyfikowanie działań w zakresie aktywnych sposobów przeciwdziałania bezrobociu a także włączenie w proces niwelowania tego zjawiska wszystkich kluczowych grup współtworzących lokalną rzeczywistość (instytucje samorządowe, biznesowe, edukacyjne oraz organizacje pozarządowe). Warto zwrócić uwagę na promowanie interesujących ofert

52 rozwoju społecznego w Starym Kurowie. Składać się na to powinny procesy walki z bezrobociem, efektywnego zarządzania publicznego, stwarzania warunków do zmniejszania bezrobocia, przedstawienia atrakcyjnej oferty spędzania wolnego czasu, poprawy jakości edukacji, inwestycji w infrastrukturę społeczną i techniczną. Kompleksowe podejście do zdiagnozowanych problemów daje znacznie większą szansę na ich finalne rozwiązanie. Doraźne i krótkotrwałe działania odsuwają tylko problemy w czasie, powodując, iż niejednokrotnie powracają do nas ze zdwojoną siłą. Wśród szans rozwojowych, które pojawiają się w bliższym i dalszym otoczeniu wymienić można te, które stosunkowo łatwo jest wykorzystać i mają duże znaczenie dla rozwoju społecznogospodarczego gminy w dającej się przewidzieć przyszłości. Bezsporna jest kwestia wykorzystywania środków unijnych w ujęciu krajowym oraz w ramach poszerzania współpracy transgranicznej. Odnosząc się do potencjalnego rozwoju w oparciu o sektor turystyczny istotny jest wzrost zainteresowania aktywnymi formami spędzania wolnego czasu, turystyką agroturystyczną oraz weekendową. Korzystne jest również zainteresowanie dobrami kultury oraz wzrastające potrzeby edukacyjne społeczności. W przypadku zagrożeń, część z nich wydaje się być szczególnie niekorzystna w kontekście rozwoju gminy. Wymienić należy w tym wypadku wysokie bezrobocie w powiecie strzelecko-drezdeneckim i wciąż stosunkowo wysokie w skali województwa, niż demograficzny oraz proces starzenia się społeczeństwa. Nie bez znaczenia jest również wciąż rozbudowująca się biurokracja w instytucjach publicznych i niejednoznaczne przepisy prawa a także niedopasowanie oferty edukacyjnej do wymogów rynku pracy. Nie wszystkie zagrożenia wymienione w przedstawionej analizie można w sposób łatwy i szybki rozwiązywać z poziomu samorządu lokalnego, jednak w przypadku efektywnego wykorzystania wymienionych wcześniej silnych stron i pojawiających się szans, można z pewnością znacząco ograniczyć ich negatywne konsekwencje.

4.3. Drzewo problemów

Drzewo problemów to kolejna, obok analizy SWOT, najpopularniejsza metoda planowania strategicznego, pomocnicze narzędzie mające na celu diagnozę kluczowych problemów rozwojowych, które dotyczą danej jednostki terytorialnej. Samo narzędzie wywodzi się z metodologii Project Cycle Management, popularnej chociażby przy tworzeniu wniosków o współfinansowanie projektów z europejskich funduszy. Drzewo problemów jest wykorzystywane do analizowania trudności, wąskich gardeł rozwojowych, głównych przeszkód do przezwyciężenia. W przypadku postawienia problemu kluczowego analizowane są jego przyczyny oraz skutki, które dany problem generuje. W odniesieniu do Gminy Stare Kurowo w ramach konsultacji społecznych i burzy mózgów wybrane zostały trzy kluczowe problemy, wśród których znalazło się wysokie bezrobocie, zły stan infrastruktury technicznej, ograniczona aktywność społeczności lokalnej. Problemów jest oczywiście znacznie więcej, warto jednak pamiętać, że umiejętność zdiagnozowania i przedstawienia kwestii kluczowych ułatwia planowanie przyszłych działań zaradczych mających swoje odzwierciedlenie w drzewie celów Strategii Rozwoju Gminy. Sam proces konstrukcji drzew problemowych przebiegał zgodnie ze sztuką wykorzystywania

53 tego narzędzia. Problemy zostały sformułowane w odniesieniu do negatywnych sytuacji, są one jak najbardziej realne, zaburzają proces rozwoju gminy w chwili obecnej i będą oddziaływać negatywnie w najbliższym czasie. Diagnoza problemu nie oznacza automatycznie niemożności jego rozwiązania, odnosi się natomiast do kluczowych wyzwań na przyszłość. Ustalona została następująca hierarchia przyczynowo skutkowa. Problemy, które powodują bezpośrednio problem główny, zostały umieszczone poniżej, natomiast problemy, które są bezpośrednimi efektami problemów głównych, umieszczono powyżej.

- zubożenie sołeczeostwa - pogłębianie się - migracja mieszkaoców zjawisk patologi gminy społecznych - utrudnienia w pozyskaniu - obciążanie nowych inwestycji pomocy społecznej

Wysokie bezrobiocie

- brak atrakcyjnej oferty - brak ofert pracy i wysokie inwestycyjnej dla bezrobocie w przedsiębiorców bezpośrednim otoczeniu gminy - koszt i czas dotarcia do - brak kreatywnych i twórczych postaw - polityka fiskalna państwa pracy, niska mobilność zawodowa mieszkańców społecznych - niepełne wykorzystanie - zjawisko dziedziczenia - braki w zakresie potencjału gospodarczego aktywizacji zawodowej gminy bezrobocia - roszczeniowy sposób bycia - niskie wykształcenie i niektórych mieszkańców kwalifikacje części mieszkańców - emigracja zarobkówa mieszkańców gminy

Wykres 14 Drzewo problemu - Wysokie bezrobocie

- utrudnienia komunikacyjne na - utrudnienia w procesie terenie Gminy pozyskiwania inwestycji - utrudnienia w rozwoju - obniżenie standardu życia budownictwa mieszkaniowego mieszkańców - brak mieszkań socjalnych - utrudnienia w rozwoju - utrudnienia w rozwoju turystyki lokalnej przedsiębiorczości

Zły stan infrastruktury technicznej

- brak wystarczających środków -niewystarczające środki finansowe w ramach na infrastrukturę techniczną dostępnych funduszy - nie w pełni uregulowana zewnętrznych gospodarka wodno-ściekowa

Wykres 15 Drzewo problemu - zły stan infrastruktury technicznej

niskie zaangażowanie w rozwiązywanie problemów brak poczucia tożsamości lokalnej rozwojowych Gminy - niska samoocena - brak przedsiębiorczych i kreatywnych postaw społecznych - niska frekwencja w wyborach - brak współpracy lokalnych środowisk - utrudniony rozwój sektora NGO

ograniczona aktywność społeczności lokalnej

  niskie poczucie  koncentracja całej możliwości kryzys zaufania do elit energii życiowej na politycznych i biznesowych współdecydowania o zapewnienie bytu rozwoju swojego miejsca - ciężka materialna sytuacja rodzinie

zamieszkania części społeczności - niewielka ilość

- występowanie wykluczenia - niewystarczająca atrakcyjnych inicjatyw społecznego aktywność lokalnych liderów społecznych - braki w ofercie kulturalnej - nadmierny poziom i edukacyjnej biurokracji

Wykres 16 Drzewo problemu – ograniczona aktywność społeczności lokalnej

V. ELEMENTY STRATEGII 5.1. Wizja gminy Wizja rozwoju gminy Stare Kurowo to opis pożądanego stanu rzeczywistości lokalnej w perspektywie do 2022 roku. Zawiera ona określenie stanu docelowego, do którego będzie dążyć gmina (władze samorządowe, mieszkańcy oraz lokalni i ponadlokalni partnerzy). Wizja gminy wskazuje zasadniczy kierunek podejmowanych działań, jest przejawem aspiracji rozwojowych gminy, pokazuje jej wyidealizowany obraz w przyszłości, pożądany stan do którego należy dążyć. Kluczowym elementem tego stanu jest zmiana wizerunku gminy na miejsce sprzyjające spełnianiu swoich dążeń, zarówno zawodowych, jak i personalnych.

WIZJA GMINY STARE KUROWO Stare Kurowo to nowoczesna gmina, miejsce atrakcyjne dla realizacji aspiracji zawodowych i osobistych mieszkańców, zbudowane w oparciu o istniejące zasoby i potencjał społeczności lokalnej. Gmina otwarta na potrzeby zmieniającego się otoczenia z uwzględnieniem partycypacji społecznej i konsensusu na rzecz dobra wspólnego i działań prorozwojowych.

5.2. Misja gminy Misja jest nadrzędnym celem rozwoju gminy Stare Kurowo. Określa ona sposób osiągnięcia stanu docelowego. Wyznacza konkretny kierunek rozwoju w jakim powinna podążać wspólnota samorządowa gminy. Misja w ogólny sposób nakreśla, co gmina Stare Kurowo chce osiągnąć w założonym horyzoncie czasowym.

MISJA GMINY STARE KUROWO:

Poprawa jakości życia mieszkańców oraz wzmocnienie przedsiębiorczości w oparciu o wykorzystanie potencjału społeczno – gospodarczego, zasobów

naturalnych oraz nowoczesnych inwestycji infrastrukturalnych.

Misja gminy to odpowiedź na ogólne przesłanki funkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, których celem są, nieustanne działania, które prowadzą do wzrostu jakości życia swoich społeczności. W przypadku Gminy Stare Kurowo misja ta opiera się o efektywne wykorzystanie posiadanych potencjałów, szczególnie uwzględniając warunki klimatyczne, walory turystyczne, przedsiębiorczość oraz zasoby naturalne. Potencjał geograficzny, w odniesieniu do położenia gminy, ma za zadanie zmienić potencjalną słabość jednostki w jej atut. Gmina położona w centrum powiatu strzelecko-drezdeneckiego powinna czerpać siłę z dobrodziejstw wielokulturowości i współpracy międzynarodowej. Ponadto, peryferyjne położenie (względem centralnych części regionu, dużych ośrodków przemysłowych i głównych szlaków komunikacyjnych), sprzyjać może

56 rozwojowi turystyki i rekreacji. Potencjalni turyści i wycieczkowicze coraz częściej poszukują ustronnych miejsc z bogatą ofertą spędzania wolnego czasu.

5.3. Cele rozwojowe gminy

5.3.1. Cel główny Cel główny- nadrzędny cel odnoszący się do jakości życia lokalnej społeczności, ponieważ poprawa jakości życia mieszkańców gminy powinna być najważniejszym celem rozwoju gminy.

CEL GŁÓWNY ZRÓWNOWAŻONY, ZGODNY Z DYREKTYWAMI UNII EUROPEJSKIEJ, SPOŁECZNIE ZAAKCEPTOWANY, DYNAMICZNY ROZWÓJ GMINY Z WYKORZYSTANIEM ISTNIEJĄCEGO POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO I LUDZKIEGO, Z UWZGLĘDNIENIEM ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA.

5.3.2. Cele strategiczne i operacyjne Nadchodzący czas powinien sprzyjać przyspieszeniu rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Przesłankami tej korzystnej sytuacji mogą być środki do pozyskania z funduszy europejskich, stopniowe wychodzenie kraju ze spowolnienia gospodarczego, rozwój sektora turystycznego, współpracy trans granicznej oraz większa aktywność lokalnej społeczności. W odniesieniu do potrzeby wykorzystania tych potencjalnych szans rozwojowych stworzony został, w oparciu o przeprowadzone analizy zestaw celów strategicznych Gminy Stare Kurowo. Cele strategiczne zostały wyznaczone na podstawie przeprowadzonej diagnozy obecnej sytuacji społeczno – gospodarczej gminy wyników przeprowadzonych konsultacji oraz wniosków płynących z analizy SWOT.

Cele strategiczne i operacyjne wyznaczono w czterech obszarach tematycznych:

 GOSPODARKA, ROLNICTWO i TURYSTYKA  OCHRONA ŚRODOWISKA  INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I SPOŁECZEŃSTWO  INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENI

Efektywna realizacja celów uwarunkowana jest wieloma czynnikami, wśród których wymienić można przykładowo sprawny proces zarządzania publicznego, dobór właściwych działań, zadań w ramach realizacji poszczególnych celów operacyjnych, efektywny monitoring, itp.

ZRÓWNOWAŻONY, ZGODNY Z DYREKTYWAMI UNII EUROPEJSKIEJ, SPOŁECZNIE ZAAKCEPTOWANY, DYNAMICZNY ROZWÓJ GMINY Z WYKORZYSTANIEM ISTNIEJĄCEGO POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO I LUDZKIEGO, Z UWZGLĘDNIENIEM ZASAD OCHRONY ŚRODOWISKA.

WSPIERANIE ZMODERNIZOWANIE I PRZEDSIĘBIORCZOŚCI I POPRAWA JAKOŚCI ŻYCIA ROZBUDOWANIE ROLNICTWA NA DBAŁOŚD O STAN MIESZKAOCÓW ORAZ INFRASTRUKTURY TECHNICZNEJ TERENIE GMINY ORAZ ŚRODOWISKA NATURALNEGO INTEGRACJA LOKALNEJ ROZWÓJ TURYSTYKI SPOŁECZNOŚCI

2.1 Wzmacnianie 3.1 Przeciwdziałanie 1.1. Budowa przedsiębiorczości i rozwój 4.1 Rozwój infrastruktury aktywności zawodowej przedostawaniu się i modernizacja społecznej zanieczyszczeo do infrastruktury środowiska 4.2 Zwiększenie oferty imprez komunikacyjnej 2.2. Wspieranie rozwoju kulturalno – rozrywkowych rolnictwa

3.2 Ochrona walorów 4.3 Działania wspierające 1.2 Poprawa stanu i zasobów rozwój budownictwa i rozbudowa 2.3. Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej środowiska mieszkaniowego infrastruktury naturalnego technicznej 4.4 Wzmacnianie więzi społecznych 2.4 Rozwój współpracy gospodarczej 3.3 Wykorzystywanie 1.3 Modernizacja i turystycznej 4.5 Ochrona zdrowia oraz odnawialnych źródeł przeciwdziałanie wykluczeniu i budowa energii infrastruktury społecznemu i przemocy sportowej 2.5. Wzbogacenie oferty w rodzinie sportowo – rekreacyjnej i rekreacyjnej 3.4 4.6 Wspieranie kreatywności, Zagospodarowanie innowacyjności i 2.6. Aktywna promocja terenów zielonych społeczeostwa cyfrowego 1.4 Poprawa jakości gminy w sferze

przestrzeni gminy gospodarczej

i turystycznej

Strona 58

CEL GŁÓWNY:

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I ZAGOSPODAROWANIE PRZESTRZENI

Cel strategiczny 1: Zmodernizowanie i rozbudowanie infrastruktury technicznej Przedsięwzięcia: Cel operacyjny 1.1 - budowa i modernizacja dróg i chodników Budowa i modernizacja - budowa ścieżek rowerowych i ciągów pieszo - rowerowych infrastruktury komunikacyjnej - utwardzenie dróg gruntowych - utworzenie miejsc parkingowych

- wspieranie rozwoju transportu kolejowego Przedsięwzięcia: Cel operacyjny 1.2 - modernizacja i rozbudowa infrastruktury wodno-kanalizacyjnej Poprawa stanu i rozbudowa - rozbudowa sieci gazowej infrastruktury technicznej - regulacja cieków wodnych (zabezpieczenie przeciwpowodziowe), w tym poprawa stanu melioracji na terenu niżu noteckiego - rozwój budownictwa socjalnego, komunalnego i jednorodzinnego Przedsięwzięcia: Cel operacyjny 1.3 - zagospodarowanie terenu wokół kompleksu boisk sportowych Modernizacja i budowa ORLIK (m.in. budowa boiska piłkarskiego, płyty tanecznej, sceny) infrastruktury sportowej - budowa hali sportowej wraz z infrastrukturą towarzyszącą i rekreacyjnej - rozbudowa ścieżek rowerowych - budowa placów zabaw i siłowni zewnętrznych wraz z pozostałą infrastrukturą - zagospodarowanie terenów zielonych dla celów rekreacyjno – sportowych. Cel operacyjny 1.4 Przedsięwzięcia: - rewitalizacja i zwiększenie atrakcyjności centrów sołectw wsi Poprawa jakości przestrzeni - opracowanie planów zagospodarowania przestrzennego gminy - odpowiednie oznakowanie gminnych zabytków i pomników przyrody - poprawa estetyki przestrzeni lokalnej - utrzymywanie porządku na terenie gminy - modernizacja kaplicy cmentarnej Cel operacyjny 1.5 - budowa i modernizacja ogrodzenia oraz oświetlenia cmentarza Modernizacja i rozbudowa - budowa parkingu przy cmentarzu cmentarza komunalnego

GOSPODARKA, ROLNICTWO i TURYSTYKA

Cel strategiczny 2: Wspieranie przedsiębiorczości i rolnictwa na terenie gminy oraz rozwój turystyki Przedsięwzięcia: - aktywizacja zawodowa mieszkańców gminy - wspieranie lokalnych przedsiębiorców Cel operacyjny 2.1 - system ulg i zwolnień dla rozwoju przedsiębiorczości

- ułatwienie dojazdu do miejsc pracy Wzmacnianie -wsparcie dla doradztwa zawodowego dla osób poszukujących pracy przedsiębiorczości i rozwój - pomoc w rozpoczynaniu działalności pozarolniczej, w szczególności aktywności zawodowej związanej z agroturystyką - doradztwo w zakresie pozyskiwania środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej - przygotowanie terenów pod inwestycje - poszukiwanie inwestorów zainteresowanych prowadzeniem

Strona 59

działalności gospodarczej na terenie gminy - budowa targowiska gminnego Cel operacyjny 2.2 Przedsięwzięcia: - wsparcie dla rolników w zakresie podnoszenia kwalifikacji i Wspieranie rozwoju wzmocnienia konkurencyjności producentów rolnych rolnictwa - wsparcie dla rolników w zakresie tworzenia grup producenckich - wsparcie dla rolników w zakresie tworzenia gospodarstw agroturystycznych, - wspieranie rozwoju hodowli zwierząt - weryfikacja zasobów rolnych pod kątem przekwalifikowania na działalność pozarolniczą. Przedsięwzięcia: Cel operacyjny 2.3. - inwentaryzacja zabytków gminnych oraz ocena ich stanu, wraz z Rozwój infrastruktury opracowaniem Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami turystycznej i rekreacyjnej - odpowiednie oznakowanie zabytków i pomników przyrody - budowa punktów widokowych - wsparcie dla rozwoju bazy gastronomicznej i noclegowej w gminie, - rozwój i modernizacja infrastruktury turystycznej (m.in. ścieżki rowerowe, trasy Nordc Walking, oznakowanie tras turystycznych), - rozwój turystyki kwalifikowanej, aktywnej i weekendowej - stworzenie spójnego produktu turystycznego - renowacja obiektów zabytkowych na terenie gminy, - wspieranie działań w zakresie ochrony i odnowy zabytków w tym pomoc w pozyskiwaniu środków na ratowanie dziedzictwa kulturowego. Cel operacyjny 2.4 Przedsięwzięcia: - aktywny udział w organizacjach wspierających rozwój turystyki Rozwój współpracy - rozwijanie współpracy z gminami z zagranicy gospodarczej i turystycznej - działania na rzecz rozwoju turystyki transgranicznej - realizacja transgranicznych projektów na rzecz rozwoju turystyki - wielosektorowa współpraca z gminami i podmiotami gospodarczymi - wymiana doświadczeń z zakresu gospodarki i turystyki - zacieśnianie współpracy z gminami ościennymi w celu wykorzystania wspólnego potencjału gospodarczego i turystycznego. Cel operacyjny 2.5 Przedsięwzięcia: - budowa nowych oraz modernizacja i rozbudowa istniejących obiektów Wzbogacenie oferty sportowych sportowo – rekreacyjnej - zagospodarowanie terenów zielonych dla celów rekreacyjnych - zwiększenie oferty zajęć sportowo - rekreacyjnych dla dzieci, młodzieży i dorosłych - wsparcie dla organizacji pozarządowych prowadzących działalność z zakresu sportu i rekreacji Cel operacyjny 2.6 Przedsięwzięcia: - stworzenie nowoczesnej strony internetowej Gminy Stare Kurowo, Aktywna promocja gminy promującej m.in. jej walory turystyczne w sferze gospodarczej - opracowanie folderów o walorach gospodarczych oraz map i opracowań i turystycznej turystycznych gminy - współpraca z innymi samorządami w celu promocji gminy - pomoc w promocji przedsiębiorcom działającym w gminie - uczestnictwo w targach turystycznych i gospodarczych - promocja gminy w oparciu o imprezy kulturalne i sportowe OCHRONA ŚRODOWISKA

Cel strategiczny 3: Dbałość o stan środowiska naturalnego Przedsięwzięcia: Cel operacyjny 3.1 - systematyczna kontrola źródeł zanieczyszczania środowiska

Strona 60

Przeciwdziałanie - inwestycje termomodernizacyjne przedostawaniu się - rozbudowa kanalizacji ściekowej i deszczowej zanieczyszczeń do środowiska - poprawa stanu rowów melioracyjnych - edukacja ekologiczna społeczności lokalnej - propagowanie ekologicznego stylu życia - rozbudowa infrastruktury przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej oraz ratownictwa chemicznego oraz zapewnienie odpowiedniego wyposażenia i taboru - wspieranie działań związanych z likwidacją wyrobów zawierających azbest - wspieranie inwestycji związanych z budową przydomowych oczyszczalni ścieków Przedsięwzięcia: - edukacja ekologiczna mieszkańców gminy Cel operacyjny 3.2 - promocja i wspieranie inwestycji ekologicznych - wsparcie dla rozwoju agroturystyki Ochrona walorów i zasobów - ochrona najcenniejszych przyrodniczo terenów gminy środowiska naturalnego - promocja ścieżek rowerowych jako formy transportu niskoemisyjnego -tworzenie ścieżek edukacyjnych Przedsięwzięcia: - wsparcie dla wykorzystywania alternatywnych źródeł energii Cel operacyjny 3.3 - doradztwo w zakresie pozyskiwania dofinansowania na

wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii Wykorzystywanie - termomodernizacja budynków użyteczności publicznej odnawialnych źródeł energii - modernizacja i rozbudowa infrastruktury oświetlenia ulicznego - ukierunkowanie na gospodarkę niskoemisyjną Przedsięwzięcia: - zagospodarowanie zaniedbanych terenów w celu rozwoju obszarów Cel operacyjny 3.4 zielonych, - uporządkowanie terenów zielonych w gminie, Zagospodarowanie terenów - zagospodarowanie terenów wokół Jeziora Ciszewo oraz kompleksu zielonych rekreacyjnego w Starym Kurowie - zieleń przy drogach i na placach publicznych - budowa infrastruktury na Kawczej Górze INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA I SPOŁECZEŃSTWO

Cel strategiczny 4: Poprawa jakości życia mieszkańców oraz integracja lokalnej społeczności Przedsięwzięcia: Cel operacyjny 4.1 - modernizacja i rozbudowa infrastruktury oświatowej Rozwój infrastruktury - modernizacja Gminnego Ośrodka Kultury, świetlic wiejskich i remiz społecznej Ochotniczych Straży Pożarnych - budowa scen koncertowych, płyt tanecznych oraz innej niezbędnej infrastruktury związanej z organizacją imprez plenerowych na terenach sołectw gminy - budowa gminnego monitoringu na rzecz poprawy bezpieczeństwa - działania na rzecz ułatwień dla osób niepełnosprawnych i starszych w tym dostosowanie obiektów użyteczności publicznej - organizacja zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży Cel operacyjny 4.2 - doposażenie placówek oświatowych w pomoce dydaktyczne i sprzęt Rozwój kształcenia dzieci i sportowy młodzieży w szkołach i - wsparcie dla podnoszenia kwalifikacji zawodowych nauczycieli przedszkolach gminnych - rozbudowa bazy sportowo - rekreacyjnej w celu zapewnienia miejsca do organizacji zajęć pozalekcyjnych - wspieranie działalności uczniowskich klubów sportowych

Strona 61

Cel operacyjny 4.3 Przedsięwzięcia: - rozszerzenie oferty kulturalnej dla mieszkańców Zwiększenie oferty imprez - wsparcie dla organizacji wydarzeń kulturalnych w gminie kulturalno – rozrywkowych - ułatwienie mieszkańcom dostępu do wydarzeń kulturalnych - aktywna promocja działań z zakresu kultury - realizacja wydarzeń wzmacniających poczucie tożsamości lokalnej -wypracowanie imprezy „firmowej” wyróżniającej Gminę Stare Kurowo Cel operacyjny 4.4 Przedsięwzięcia: - wspieranie rozwoju budownictwa mieszkaniowego Działania wspierające rozwój - budowa mieszkań komunalnych i socjalnych budownictwa mieszkaniowego - poprawa warunków mieszkaniowych - przygotowywanie nowych terenów pod budownictwo mieszkaniowe Przedsięwzięcia: Cel operacyjny 4.5 - wsparcie dla inicjatyw lokalnych integrujących mieszkańców - kultywowanie lokalnych tradycji Wzmacnianie więzi społecznych - organizacja imprez integracyjnych dla mieszkańców - zwiększenie dostępności oferty kulturalno - sportowo - rekreacyjnej - tworzenie oferty edukacyjnej dla osób starszych (m.in. obsługa komputera, nauka języków obcych) Cel operacyjny 4.6 Przedsięwzięcia: - realizacja programów profilaktyki zdrowotnej Ochrona zdrowia oraz - przeciwdziałanie zjawisku wykluczenia społecznego przeciwdziałanie wykluczeniu - prewencja zjawisk patologicznych w gminie społecznemu i przemocy - wsparcie działań Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w rodzinie i Środowiskowego Domu Samopomocy w Starym Kurowie - rozwój pomocy społecznej dla osób starszych (m.in. domy dziennego pobytu) - zapewnienie efektywnego systemu wsparcia dla osób w trudnej sytuacji życiowej - realizacja zadań pomagających w stymulacji rynku pracy - realizacja projektów przekwalifikowania zawodowego - pozyskiwanie środków zewnętrznych na programy edukacyjne i szkoleniowe - modernizacja lub budowa infrastruktury związanej z ochroną zdrowia Cel operacyjny 4.7 Przedsięwzięcia: - rozwój szerokopasmowego Internetu Wspieranie kreatywności, - wykorzystanie potencjału kreatywnego lokalnych liderów innowacyjności i społeczeństwa - promowanie programów w zakresie uczenia się przez całe życie cyfrowego - doskonalenie systemu zarządzania publicznego - rozwój infrastruktury e-urzędu - rozwój miejsc bezpłatnego dostępu do Internetu - wpieranie rozwoju organizacji pozarządowych

Strona 62

VI. Spójność Strategii Rozwoju Gminy z dokumentami wyższego szczebla Strategia Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 - 2022 jest w pełni zgodna z dokumentami strategicznymi szczebla: międzynarodowego, krajowego, wojewódzkiego i powiatowego.

6.1. Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Strategia „Europa 2020” jest dziesięcioletnią strategią Unii Europejskiej na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, zapoczątkowaną w 2010 r. Ma ona na celu nie tylko rozwiązanie problemów wynikających z kryzysu, z którego obecnie kraje UE stopniowo wychodzą. Strategia ta ma również pomóc nam skorygować niedociągnięcia europejskiego modelu wzrostu gospodarczego i stworzyć warunki, dzięki którym będzie on bardziej służył zrównoważonemu i sprzyjającemu włączeniu społecznemu wzrostowi.

W dokumencie zawarto trzy podstawowe priorytety:

- wzrost inteligentny (rozwój oparty na wiedzy i innowacjach);

- wzrost zrównoważony (bardziej konkurencyjna gospodarka niskoemisyjna budowana w oparciu o racjonalne i oszczędne korzystanie z zasobów naturalnych, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i ochrona bioróżnorodności, opracowywanie nowych i przyjaznych technologii dla środowiska oraz poprawa warunków do rozwoju mikro małych i średnich przedsiębiorstw);

- wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną, tworzenie nowych miejsc pracy, inwestycje w podnoszenie kwalifikacji oraz modernizacja rynków zatrudnienia i systemów opieki społecznej).

Aby skutecznie monitorować stopnień realizacji strategii sformułowano pięć celów głównych:

- osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% wśród osób w wieku 20 - 64 lata;

- zwiększenie nakładów na działalność badawczo - rozwojową, w sektorze publicznym i prywatnym do poziomu 3% PKB;

- poprawę efektywności energetycznej, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o 20%, zwiększenie udziału energii odnawialnej w ogólnym zużyciu energii do 20% oraz zwiększenie o 20% efektywności energetycznej;

- podniesienie poziomu wykształcenia, zredukowanie liczby osób przedwcześnie kończących naukę do 10%, zwiększenie do 40% odsetka osób w wieku 30 - 34 lat, którzy posiadają wyższe wykształcenie;

- zmniejszenie przynajmniej o 20 milionów liczby osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym.

Założenia Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 - 2022 są w pełni zgodne z celami Strategii Europa 2020. Priorytety "wzrost inteligentny" oraz "wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu" analizowanego dokumentu są zgodne z celem strategicznym 4 (poprawa jakości życia oraz integracja lokalnej społeczności). Natomiast priorytet wzrost zrównoważony europejskiej strategii odpowiada założeniom celu

Strona 63

3 (dbałość o stan środowiska naturalnego) i 2 (wspieranie przedsiębiorczości i rolnictwa na terenie gminy oraz rozwój turystyki).

6.2.Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju - Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności Dokument ten został przyjęty przez Radę Ministrów dnia 5 lutego 2013 roku. Określa on zgodnie z ustawą o prowadzeniu polityki rozwoju, główne trendy i wyzwania rozwoju społeczno - gospodarczego kraju oraz kierunki zagospodarowania przestrzennego do 2030 roku.

Koncepcja Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju oparta jest na przedstawieniu najważniejszych 25 decyzji, które muszą zostać podjęte w jak najkrótszym czasie w celu zapewnienia rozwoju społeczno - gospodarczego w perspektywie do 2030 roku.

Główny cel strategii to poprawa jakości życia Polaków. Trzecia fala nowoczesności oznacza umiejętne połączenie modernizacji, innowacji, postępu cyfrowego wraz z poprawą jakości życia i skokiem cywilizacyjnym, jakiego musi dokonać Polska do 2030 roku.

Cel główny ma zostać osiągnięty dzięki realizacji przez administrację państwową działań w następujących obszarach strategicznych:

- konkurencyjność i innowacyjność gospodarki (wzmacnianie powiązań między gospodarką i nauką, rozwijanie instytucji otoczenia biznesu, znoszenie barier legislacyjnych i administracyjnych utrudniających rozwój przedsiębiorstw): Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna,

- Polska Cyfrowa (inwestycje w szerokopasmowy Internet, przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu osób starszych),

- Kapitał Ludzki (ochrona zdrowia i edukacja, aktywność zawodowa społeczeństwa), Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko (inwestycje energetyczne, szersze wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, dbałość o środowisko);

- równoważenie potencjału rozwojowego regionów (terytorialne równoważenie rozwoju, lepsze wykorzystywanie przestrzeni kraju):

- Rozwój regionalny i transport (polityka transportowa sprzyjająca dostępności i spójności regionów);

- efektywność i sprawność państwa:

- Kapitał Społeczny (zwiększenie poziomu zaufania społecznego ludzi względem siebie oraz do instytucji publicznych),

- Sprawne Państwo (zapewnienie swobód i praw obywatelskich, umożliwienie obywatelom udziału w sprawowaniu władzy, zapewnienie otwartości i dwustronnej komunikacji).

Strona 64

Cele oraz założenia Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 - 2022 są zgodne z postanowieniami Długookresowej Strategii Rozwoju Kraju. W założenia obszaru strategicznego konkurencyjność i innowacyjność gospodarki analizowanego dokumentu wpisują się cele 4 (poprawa jakości życia oraz integracja lokalnej społeczności) i 3 (dbałość o stan środowiska naturalnego). Z kolei z postanowieniami dotyczącymi obszaru równoważenia potencjału rozwojowego regionów jest zgodny cel strategiczny 1 gminnej Strategii Rozwoju (zmodernizowanie i rozbudowanie infrastruktury technicznej).

6.3. Strategia Rozwoju Kraju 2020 - "Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo" Dokument został przyjęty przez Radę Ministrów dnia 25 września 2012 roku. Jest to główna strategia rozwojowa w średnim horyzoncie czasowym wskazująca strategiczne zadania państwa, których podjęcie jest niezbędne dla wzmocnienia procesów rozwojowych.

Dokument oparto na scenariuszu stabilnego rozwoju. Pomyślność realizacji wszystkich celów będzie uzależniona od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych mogących wpływać na dostępność środków finansowych niezbędnych do jej realizacji.

W najbliższych latach najważniejszym zadaniem będzie pogodzenie równoważenia finansów publicznych oraz zwiększania oszczędności, przy jednoczesnym realizowaniu rozwoju opartego na likwidacji największych barier rozwojowych.

Dokument wyznacza trzy obszary strategiczne, w których zawarto główne działania niezbędne w celu przyspieszenia rozwoju:

- Sprawne i efektywne państwo;

- Konkurencyjna gospodarka;

- Spójność społeczna i terytorialna.

Dokument wskazuje działania polegające na usuwaniu barier rozwojowych, jednocześnie koncentrując się na potencjałach społeczno - gospodarczych i przestrzennych, które odpowiednio wzmocnione i wykorzystane będą stymulowały rozwój.

Strategia zakłada integrację wokół jej celów strategicznych wszystkich podmiotów publicznych, a także środowisk społecznych i gospodarczych, które mają za zadanie uczestniczyć w procesach rozwojowych i wspomagać je zarówno na szczeblu centralnym, jak i regionalnym.

Do dokumentu dołączono dziewięć strategii zintegrowanych, które mają przyczyniać się do realizacji celów założonych w Strategii Rozwoju Kraju.

Główne obszary interwencji, cele i priorytety strategii:

I. Sprawne i efektywne państwo

Strona 65

Cel I.1 Przejście od administrowania do zarządzania rozwojem,

Cel I.2 Zapewnienie środków na działania rozwojowe,

Cel I.3 Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywatela,

II. Konkurencyjna gospodarka

Cel II.1 Wzmocnienie stabilności makroekonomicznej,

Cel II.2 Wzrost wydajności gospodarki,

Cel II. 3 Zwiększenie innowacyjności gospodarki,

Cel II.4 Rozwój kapitału ludzkiego,

Cel II.5 Zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych,

Cel II.6 Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko,

Cel II.7 Zwiększenie efektywności transportu,

III. Spójność społeczna i terytorialna

Cel III.1 Integracja społeczna,

Cel III.2 Zapewnienie dostępu i określonych standardów usług publicznych,

Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych.

Założenia Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 - 2022 odznaczają się wysokim stopniem zgodności z celami określonymi w SRK 2020. W założenia celów I.3., III.1. oraz II.4. krajowego dokumentu wpisują się bowiem założenia celu strategicznego 4 (poprawa jakości życia oraz integracja lokalnej społeczności). Z kolei z założeniami celu II.6. krajowego dokumentu jest zgodny cel strategiczny 3 (dbałość o stan środowiska naturalnego). W założenia celu II.7. wpisuje się cel strategiczny 1 gminnej Staretgii Rozwoju (zmodernizowanie i rozbudowanie infrastruktury technicznej). Natomiast cele II.2 i III.3 analizowanego dokumentu są zgodne z celem strategicznym 2 (wspieranie przedsiębiorczości i rolnictwa na terenie gminy oraz rozwój turystyki).

6.4. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010 – 2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie

Dokument został przyjęty przez Radę Ministrów dnia 13 lipca 2010 roku. Jest to kompleksowy, średniookresowy dokument strategiczny, który odnosi się do prowadzenia polityki rozwoju społeczno – gospodarczego kraju w ujęciu wojewódzkim.

Strona 66

Strategia ta określa cele i priorytety rozwoju Polski w terytorialnym wymiarze, a także zasady i instrumenty polityki regionalnej, nową rolę regionów w ramach polityki regionalnej oraz mechanizm koordynacji działań podejmowanych przez poszczególne resorty.

Dokument wprowadza szereg modyfikacji sposobu planowania i prowadzenia polityki regionalnej w Polsce oraz różnych polityk publicznych, które mają największy wpływ na osiąganie celów określonych w stosunku do terytoriów. Wiele zagadnień dotyczy zarządzania politykami ukierunkowanymi terytorialnie i obejmuje problemy współpracy, koordynacji, efektywności, monitorowania i ewaluacji. Strategia ta zakłada dalsze wzmacnianie roli regionów w osiąganiu celów rozwojowych kraju, dlatego zawiera propozycje zmian roli samorządów wojewódzkich w tym procesie, a także modyfikację sposobu udziału w nim innych podmiotów publicznych.

Polityka regionalna jest rozumiana w tym dokumencie szerzej niż dotychczas - jako interwencja publiczna realizująca cele rozwojowe kraju za pomocą działań ukierunkowanych terytorialnie, których głównym poziomem planowania i realizacji jest układ regionalny.

Rozwiązania zawarte w strategii to przede wszystkim:

- odejście od postrzegania polityki regionalnej przez zróżnicowanie przestrzenne mierzone na poziomie regionów na rzecz wykorzystania potencjałów endogenicznych terytoriów dla osiągania celów rozwoju kraju - kreowania wzrostu, zatrudnienia i spójności;

- odejście od podziału na polityki inter- i intraregionalną na rzecz jednej, wspólnej polityki, która określa cele w odniesieniu do terytorium dla wszystkich podmiotów publicznych;

- stymulowanie konkurencyjności w skali regionalnej, krajowej i międzynarodowej;

- większa efektywność działań w ramach polityki regionalnej poprzez skoncentrowanie interwencji polityki regionalnej na wybranych obszarach tematycznych i przestrzennych;

- wprowadzenie kompleksowego systemu integracji i koordynacji polityk publicznych, które mają istotny wpływ terytorialny z celami polityki regionalnej;

- wprowadzenie nowych instrumentów partnerstwa i koordynacji działań ukierunkowanych terytorialnie;

- racjonalizacja systemu zarządzania i finansowania polityk publicznych;

- zwiększenie efektywności polityki regionalnej m. in. poprzez: zastosowanie zasady warunkowości i mechanizmów konkurencji w dostępie do środków publicznych;

- przemodelowanie systemu finansowania polityki regionalnej poprzez oparcie go o wieloletni plan finansowy i kontrakty terytorialne.

Strona 67

Celem strategicznym Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego jest efektywne wykorzystywanie specyficznych, regionalnych oraz terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju - wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym.

W dokumencie przedstawiono także trzy cele szczegółowe stanowiące rozwinięcie celu głównego:

I. Wspomaganie wzrostu konkurencyjności regionów:

1.1. Wzmacnianie funkcji metropolitarnych ośrodków wojewódzkich i integracja ich obszarów funkcjonalnych.

1.2. Tworzenie warunków do rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji poza miastami wojewódzkimi.

1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw - działania tematyczne.

II. Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych:

2.1. Wzmacnianie spójności w układzie krajowym.

2.2. Wspieranie obszarów wiejskich o najniższym poziomie dostępu mieszkańców do dóbr i usług warunkujących możliwości rozwojowe.

2.3. Restrukturyzacji i rewitalizacja miast i innych obszarów tracących dotychczasowe funkcje społeczno - gospodarcze.

2.4. Przezwyciężanie niedogodności związanych z położeniem obszarów przygranicznych, szczególnie wzdłuż wewnętrznych granic UE.

2.5. Zwiększanie dostępności transportowej do ośrodków wojewódzkich na obszarach o najniższej dostępności.

III. Tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działań rozwojowych ukierunkowanych terytorialnie.

3.1. Wzmocnienie strategicznego wymiaru polityki regionalnej.

3.2. Poprawa jakości zarządzania politykami publicznymi, w tym ich właściwe ukierunkowanie terytorialne.

3.3. Przebudowa i wzmocnienie koordynacji w systemie wieloszczeblowego zarządzania.

3.4. Wspomaganie budowy kapitału społecznego dla rozwoju regionalnego w oparciu o sieci współpracy między różnymi aktorami polityki regionalnej.

Założenia Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 - 2022 wpisują się w postanowienia KSRR. Zwłaszcza cel strategiczny 1 (zmodernizowanie i rozbudowanie infrastruktury technicznej) oraz cel strategiczny 4 (poprawa jakości życia mieszkańców oraz integracja lokalnej społeczności) wpisują się w założenia celu 1 i 2 KSRR.

Strona 68

6.5. Strategia Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020 To najważniejszy dokument samorządu województwa, określający kierunki rozwoju regionalnego i wskazujący obszary szczególnej interwencji. Strategia stanowi plan postępowania władz regionalnych zarówno w procesie zarządzania województwem jak i w rozwijaniu mechanizmów współpracy między samorządem terytorialnym, sferą biznesową i mieszkańcami województwa. Uwzględnienie w niej dokumentów planistycznych szczebla międzynarodowego i krajowego gwarantuje skorelowanie procesów rozwojowych województwa lubuskiego z podstawowymi założeniami europejskiej i krajowej polityki rozwoju regionalnego.

Wizja rozwoju województwa lubuskiego zakłada rozwinięcie konkurencyjnych i innowacyjnych sektorów gospodarki oraz turystyki. Do 2020 roku województwo chce zapewnić mieszkańcom wysoki poziom życia i dostęp do usług o dobrym standardzie. Region ma być postrzegany jako miejsce zdrowego stylu życia i nowoczesnych technologii.

Osiągnięcie pożądanego stanu ma nastąpić poprzez realizację następujących celów strategicznych:

I. Konkurencyjna i innowacyjna gospodarka regionalna:

1.1. Rozwój sektora B + R oraz usprawnienie mechanizmów transferu innowacji.

1.2. Rozwój przedsiębiorczości i zwiększenie aktywności zawodowej.

1.3. Podniesienie jakości kształcenia i dostosowanie go do potrzeb regionalnego rynku pracy.

1.4. Rozwój funkcji metropolitarnych ośrodków wojewódzkich.

1.5. Rozwój subregionalnych i lokalnych ośrodków miejskich.

1.6. Udoskonalenie oraz rozbudowa infrastruktury energetycznej oraz ochrony środowiska.

1.7. Rozwój potencjału turystycznego województwa.

1.8. Poprawa jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

II. Wysoka dostępność transportowa i teleinformatyczna:

2.1. Budowa nowej i modernizacja istniejącej infrastruktury komunikacyjnej.

2.2. Usprawnienie systemu transportu publicznego.

2.3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego.

III. Społeczna i terytorialna spójność regionu:

3.1. Wzrost dostępności i atrakcyjności kształcenia w placówkach edukacyjnych.

3.2. Zapewnienie dostępu do usług medycznych i profilaktyka zdrowotna.

3.3. Zapewnienie różnorodnej oferty kulturalnej i sportowej.

Strona 69

3.4. Promocja włączenia zawodowego i społecznego.

3.5. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich.

3.6. Wsparcie budowy oraz modernizacji systemów infrastruktury zapobiegania zagrożeniom.

IV. Region efektywnie zarządzany:

4.1. Tworzenie atrakcyjnego wizerunku województwa i promocja marki Lubuskie.

4.2. Wzmocnienie współpracy transgranicznej i międzyregionalnej.

4.3. Wzmocnienie potencjału kapitału społecznego oraz kształtowanie tożsamości regionalnej.

4.4. Wzmocnienie integralności systemów zarządzania strategicznego i planowania przestrzennego na poziomie regionalnym i lokalnym.

4.5. Podwyższenie sprawności działania administracji samorządowej i instytucji regionalnych.

Najważniejszymi ponadregionalnymi przedsięwzięciami rozwojowymi zawartymi w dokumencie są:

- infrastruktura transportowa,

- rewitalizacja drogi wodnej E- 30 i E- 70,

- współpraca i sieciowanie szkół wyższych,

- współpraca i wsparcie inicjatyw klastrowych,

- modernizacja infrastruktury przeciwpowodziowej,

- zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego,

- wysokospecjalistyczne usługi medyczne,

- ponadregionalne produkty turystyczne.

Głównymi priorytetami rozwoju województwa lubuskiego są: zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności gospodarki, poprawa dostępności komunikacyjnej i telekomunikacyjnej w układzie zewnętrznym i wewnętrznym, zapewnienie większej spójności terytorialnej i społecznej oraz wzmocnienie szeroko rozumianego zarządzania rozwojem.

Założenia Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 - 2022 są w pełni zgodne z celami i postanowieniami Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego 2020. Cel strategiczny 1 (zmodernizowanie i rozbudowanie infrastruktury technicznej) wpisuje się w założenia celu 2 SRWL, cel strategiczny 2 (wspieranie przedsiębiorczości i rolnictwa na terenie gminy oraz rozwój turystyki) oraz cel 4 (poprawa jakości życia mieszkańców oraz integracja lokalnej społeczności) są zgodne z celem 3 Strategii Województwa Lubuskiego, natomiast cel strategiczny 3 (dbałość o stan środowiska naturalnego) wpisuje się w założenia celu 1 SRWL.

Strona 70

6.6. Strategia Rozwoju Społeczno - Gospodarczego Powiatu Strzelecko - Drezdeneckiego do roku 2015

Strategia została przyjęta do realizacji Uchwałą Rady Powiatu Strzelecko - Drezdeneckiego z dnia 31 października 2008 roku.

Założeniem realizacji dokumentu jest rozwój społeczno - gospodarczy powiatu do 2015 roku. Realizacja wytyczonych działań ma przyczynić się do większej spójności regionu oraz wzrostu jego konkurencyjności.

W dokumencie wyznaczono następujące priorytety i cele:

Strefa społeczna:

Priorytet I. Poprawa stanu zdrowotności mieszkańców powiatu oraz podniesienie jakości funkcjonowania pomocy społecznej.

Priorytet II. Poprawa jakości kształcenia w placówkach oświatowych.

Priorytet III. Przeciwdziałanie bezrobociu i aktywizacja lokalnego rynku pracy.

Priorytet IV. Zapewnienie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Priorytet V. Rozwój kultury oraz sportu.

Infrastruktura i gospodarka:

Priorytet I. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej.

Priorytet II. Tworzenie i rozbudowa infrastruktury związanej z ochroną środowiska i wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.

Priorytet III. Poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego.

Gospodarka:

Priorytet I. Zrównoważony rozwój gospodarczy.

Priorytet II. Rozwój turystyki i zarządzanie zasobami środowiska przyrodniczego.

Priorytet III. Obszary wiejskie i ich rozwój.

Priorytet IV. Kształtowanie ładu architektoniczno - budowlanego.

Wyznaczone w "Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 -2022" cele są w pełni zgodne z priorytetami wskazanymi w Strategii Rozwoju Społeczno - Gospodarczego Powiatu Strzelecko - Drezdeneckiego. Cel strategiczny 1 (zmodernizowanie i rozbudowanie infrastruktury technicznej) jest zgodny z priorytetem 1 i 4 w sferze gospodarki analizowanego dokumentu. Z kolei cel strategiczny 2 (wspieranie przedsiębiorczości i rolnictwa na terenie gminy oraz rozwój turystyki), wpisuje się w założenia priorytetu 1 i

Strona 71

3 w dziedzinie gospodarki Strategii Rozwoju Społeczno - Gospodarczego Powiatu Strzelecko - Drezdeneckiego. Cel strategiczny 4 (poprawa jakości życia mieszkańców oraz integracja lokalnej społeczności) jest zgodny z priorytetami 2, 3, i 5 w sferze społecznej dokumentu powiatowego. Natomiast cel strategiczny 3 (dbałość o stan środowiska naturalnego), odpowiada założeniom priorytetu 2 w sferze infrastruktury i gospodarki analizowanego dokumentu.

Strona 72

VII. Finansowanie strategii

Aby gmina mogła osiągnąć zakładane w niniejszym dokumencie cele potrzebne są znaczne środki finansowe na realizację poszczególnych działań. Samorząd lokalny dysponuje ograniczonymi środkami finansowymi, dlatego też niezmiernie ważne jest pozyskanie innych zewnętrznych źródeł finansowania. Podstawowymi źródłami finansowania w toku realizacji założeń i celów niniejszej strategii będą: - własne środki budżetowe, - budżet powiatu, województwa i kraju (na współfinansowanie projektów lub jako niezależne źródło finansowania), - środki finansowe pochodzące od innych uczestników procesu wdrażania niniejszej strategii, w tym także sektora prywatnego, - programy pomocowe Unii Europejskiej (środki pochodzące z budżetu UE w ramach Perspektywy Finansowej na lata 2014 - 2020 - m.in. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności), - środki finansowe transferowane w ramach Mechanizmów Finansowych Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Norweskiego Mechanizmu Finansowego, - komercyjne instrumenty finansowe (pożyczki oraz kredyty bankowe, leasing finansowy i inne środki), - środki inwestorów wewnętrznych i zewnętrznych, - inne źródła finansowania. Wymienione wyżej źródła finansowania nie są katalogiem zamkniętym. Zupełnie nowe możliwości finansowania przedsięwzięć o charakterze publicznym stwarza „Ustawa o partnerstwie publiczno – prawnym”. Wspólne przedsięwzięcia partnera publicznego i prywatnego mogą dotyczyć nie tylko inwestycji strukturalnych, ale także działań mających charakter społeczny i kulturalny. Sektor prywatny w tym wypadku zapewnia podwyższenie stopnia efektywności ekonomicznej przedsięwzięcia.

Perspektywy finansowa 2014-2020 to okres nowych wyzwań dla jednostek samorządu terytorialnego, a posiadanie nakładów finansowych stanowi jeden z ważniejszych warunków osiągania założonych celów Strategii Rozwoju. Opracowanie niniejszej Strategii Rozwoju Gminy pokrywa się z nowym okresem programowania Unii Europejskiej.

Głównym źródłem finansowania ujętych w Strategii zadań będą własne środki finansowe pochodzące z budżetu jednostki, w tym dostępne również w ramach Wieloletniej Prognozy Finansowej w przypadku przedsięwzięć dłuższych niż 1 rok. Pozostałe formy finansowania stanowić będą:

1. Poza gminne środki publiczne:  subwencje oraz dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych,  środki pozabudżetowe. 2. Strategie i programy rządowe.

Strona 73

3. Granty Norweskie 4.Państwowe Fundusze Celowe udzielane w postaci dotacji, pożyczek i refundacji:  Fundusz Zajęć Sportowych dla Uczniów;  Fundusz Rozwoju Kultury Fizycznej.  Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.  Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.  Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Strona 74

VIII. Wdrażanie i monitoring Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo Strategia Rozwoju Gminy ma się przyczynić do tworzenia zmian w sferze gospodarczej, społecznej i przestrzennej oraz w funkcjonowaniu gminy. Ważne jest zatem wdrażanie dokonanych w tym dokumencie zapisów i koordynowanie realizacji poszczególnych zadań. Podmiotem odpowiedzialnym za określanie, realizację celów i koordynację działań zaplanowanych w Strategii Rozwoju jest samorząd gminny. To on będzie pełnić rolę organizatora i koordynatora procesu realizacji działań. W realizację tę włączone zostanie szerokie grono podmiotów publicznych oraz prywatnych. Samorząd będzie zatem pełnić także rolę motywującą i inicjującą działania. Współpraca między podmiotami publicznymi, społecznymi i prywatnymi opierać się będzie przede wszystkim na zasadzie partnerstwa oraz poszanowania stron. Aby skutecznie realizować założenia Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo, powołany zostanie zespół ds. wdrażania i monitorowania strtaegii, w skład którego wejdą przedstawiciele władz samorządowych, środowisk społecznych oraz organizacji pozarządowych. Do zadań zespołu należeć będzie inicjowanie i organizowanie współpracy partnerów - przedsiębiorców, samorządów czy organizacji pozarządowych; pozyskiwanie środków finansowych na realizację niniejszego dokumentu; promowanie Strategii Rozwoju; koordynowanie, kontrolowanie i monitorowanie postępów we wdrażaniu założeń i celów zawartych w Programie; inicjowanie i organizowanie procesów aktualizacji Strategii, ale również informowanie mieszkańców o podjętych działaniach i ich efektach. Strategia poddana zostanie monitoringowi, dzięki czemu na bieżąco oceniane będą postępy w realizacji jej założeń. Aby śledzić tempo i stopień zaawansowania osiągania założonych celów, opracowano zestaw przykładowych wskaźników ilościowych i jakościowych. Możliwe jest ponadto poszerzenie tego zestawu, w zależności od potrzeb. Istotna jest jednak powtarzalność i systematyczność dokonywania analizy danych. Dzięki temu możliwe będzie bieżące monitorowanie sytuacji społeczno - gospodarczej w gminie Stare Kurowo oraz aktualizacja zapisów dokonanych w strategii. Monitoring jest niezmiernie ważnym zadaniem warunkującym skuteczne zarządzanie procesem wdrażania Strategii. Polega on na systematycznym obserwowaniu zmian zachodzących w ramach poszczególnych projektów, gromadzeniu oraz przetwarzaniu danych i informacji dotyczących rozwoju gminy. Podstawowym celem monitoringu jest ciągła analiza stanu stopnia realizacji projektu i jego zgodności z założonymi wcześniej celami. Jego istotą jest także wyciąganie odpowiednich wniosków oraz ewentualne modyfikowanie dalszych działań w taki sposób, aby osiągnąć zamierzony cel w przyszłości. W cyklach rocznych, najpóźniej do 31 marca roku następującego po roku sprawozdawczym, zespół sporządzać będzie raport z realizacji strategii gminy, który podany zostanie do informacji publicznej. Pozwoli to na analizę zjawisk, procesów i ich trendów w ujęciu czasowym i na porównaniu kolejnych okresów ze stanem wyjściowym, ale też na korektę działań nieprzynoszących pożądanych efektów. Poniżej przedstawiono listę przykładowych wskaźników monitorujących przebieg realizacji działań zwartych w niniejszej Strategii Rozwoju.

Strona 75

Tabela 17. Przykładowy zestaw wskaźników realizacji celów strategicznych i operacyjnych zawartych w Strategii Rozwoju Gminy Stare Kurowo na lata 2015 – 2022

Cele Wskaźniki

Cele strategiczne Cele operacyjne

Cel operacyjny 1.1 - długość wybudowanych i zmodernizowanych dróg i chodników; Budowa i modernizacja - długość powstałych ścieżek rowerowych infrastruktury i ciągów pieszo – rowerowych; komunikacyjnej - długość utwardzonych dróg gruntowych; - liczba nowoutworzonych miejsc parkingowych; Cel operacyjny 1.2 - długość wybudowanej lub zmodernizowanej sieci wodno- Poprawa stanu kanalizacyjnej; i rozbudowa - długość nowo wybudowanej sieci gazowej; infrastruktury - ilość zmodernizowanych punktów technicznej oświetlenia ulicznego; - długość wyregulowanych cieków wodnych - liczba nowopowstałych budynków budownictwa jednorodzinnego i wielorodzinnego. Cel operacyjny 1.3 - powierzchnia zagospodarowanego terenu wokół kompleksu boisk sportowych ORLIK; Modernizacja i budowa - liczba zmodernizowanych lub infrastruktury nowopowstałych obiektów infrastruktury sportowej sportowej i rekreacyjnej; i rekreacyjnej - długość rozbudowanych ścieżek 1. Zmodernizowanie i rowerowych; rozbudowanie - liczba wybudowanych placów zabaw i infrastruktury technicznej siłowni zewnętrznych w gminie, - powierzchnia zagospodarowanych terenów zielonych dla celów rekreacyjno-sportowych. Cel operacyjny 1.4 - liczba sołectw, w których przeprowadzono inwestycje dot. uatrakcyjnienia centrum Poprawa jakości miejscowości, przestrzeni gminy - liczba opracowanych planów zagospodarowania przestrzennego, - liczba oznakowanych zabytków i pomników przyrody, - ilość inwestycji dotyczących poprawy estetyki przestrzeni lokalnej i utrzymania porządku na terenie gminy. - ilość zmodernizowanych kaplic cmentarnych Cel operacyjny 1.5 -długość zmodernizowanego lub wybudowanego Modernizacja i ogrodzenia rozbudowa cmentarza - liczba wybudowanych lub zmodernizowanych komunalnego punktów oświetlenia cmentarza

Strona 76

- ilość wybudowanych stanowisk parkingowych przy cmentarzu Cel operacyjny 2.1 - liczba nowo powstałych przedsiębiorstw; - liczba pozyskanych inwestorów; Wzmacnianie - ilość udzielonych ulg i zwolnień dla przedsiębiorczości i rozwoju przedsiębiorczości, rozwój aktywności - stopa bezrobocia wśród mieszkańców; zawodowej - liczba udzielonych porad w zakresie pozyskiwania środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej; Cel operacyjny 2.2 - liczba przeprowadzonych szkoleń dla rolników; Wspieranie rozwoju - liczba uczestników w/w szkoleń; rolnictwa - liczba utworzonych gospodarstw agroturystycznych; - liczba utworzonych grup producenckich; - liczba gospodarstw zrzeszonych w grupach producenckich. Cel operacyjny 2.3. - liczba zinwentaryzowanych zabytków gminnych, Rozwój infrastruktury - liczba oznakowanych zabytków, pomników turystycznej przyrody i miejsc rekreacyjnych i rekreacyjnej - liczba powstałych punktów widokowych - liczba nowo wybudowanych punktów gastronomicznych na terenie gminy - liczba miejsc noclegowych - długość powstałych tras i ścieżek 2. Wspieranie rowerowych, Nordic Walking, itp. przedsiębiorczości i - liczba obiektów zabytkowych poddanych rolnictwa na terenie renowacji gminy oraz rozwój - liczba udzielonych porad w zakresie turystyki możliwości otrzymania pomocy finansowej na ratowanie dziedzictwa kulturowego - wartość pozyskanych środków finansowych na ratowanie dziedzictwa kulturowego gminy Cel operacyjny 2.4 - liczba organizacji wspierających rozwój turystyki, w których gmina aktywnie Rozwój współpracy uczestniczy, gospodarczej - liczba inicjatyw zrealizowanych we i turystycznej współpracy z gminą partnerską z zagranicy, - liczba działań na rzecz rozwoju turystyki transgranicznej, - liczba spotkań dotyczących wymiany doświadczeń i zacieśniania współpracy między gminami w zakresie gospodarki i turystyki. - liczba organizacji turystycznych, około turystycznych i gospodarczych współpracujących z gminą Stare Kurowo. Cel operacyjny 2.5 - liczba wybudowanych i zmodernizowanych obiektów sportowych, Wzbogacenie oferty - powierzchnia zagospodarowanych terenów sportowo –

Strona 77

rekreacyjnej zielonych, - liczba zajęć sportowo – rekreacyjnych dla dzieci, młodzieży i dorosłych, - liczba udzielonych porad dla organizacji pozarządowych prowadzących działalność z zakresu sportu i rekreacji. Cel operacyjny 2.6 - liczba osób odwiedzających stronę internetową gminy; Aktywna promocja - liczba opracowanych i opublikowanych gminy w sferze folderów o walorach turystycznych gospodarczej i gospodarczych gminy; i turystycznej - liczba jednostek samorządu terytorialnego współpracujących z gminą Stare Kurowo; - liczba targów turystycznych i gospodarczych, w których wzięto udział, - liczba imprez kulturalnych promujących gminę. 3. Dbałość o stan - liczba przeprowadzonych inwestycji środowiska Cel operacyjny 3.1 termomodernizacyjnych, naturalnego - długość rozbudowanej kanalizacji Przeciwdziałanie ściekowej i deszczowej, przedostawaniu się - długość oczyszczonych rowów zanieczyszczeń do melioracyjnych, środowiska - liczba akcji edukacyjnych dot. ekologii dla

mieszkańców gminy, Cel operacyjny 3.2 - liczba mieszkańców, którzy wzięli udział w akcjach edukacyjnych dot. ekologii, Ochrona walorów i - liczba przeprowadzonych inwestycji zasobów środowiska ekologicznych; naturalnego - liczba podmiotów zajmujących się agroturystyką; - długość wybudowanych ścieżek rowerowych;

Cel operacyjny 3.3 - liczba obiektów wykorzystujących energię odnawialną w gminie; Wykorzystywanie - liczba udzielonych porad dotyczących odnawialnych źródeł uzyskania dofinansowania na energii wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii; - liczba budynków użyteczności publicznej, które zostały poddane termomodernizacji; - ilość zmodernizowanych i dobudowanych punktów oświetlenia ulicznego; Cel operacyjny 3.4 - powierzchnia uporządkowanych terenów zielonych w gminie; Zagospodarowanie - powierzchnia zagospodarowanych terenów terenów zielonych wokół Jeziora Ciszewo oraz kompleksu rekreacyjnego w Starym Kurowie; - powierzchnia zazielenionych terenów przy

Strona 78

drogach i na placach publicznych, Cel operacyjny 4.1 - liczba zmodernizowanych obiektów oświatowych, Rozwój - ilość zrealizowanych zadań w zakresie infrastruktury modernizacji i wyposażenia obiektów społecznej - ilość obiektów poddanych monitoringowi - ilość zrealizowanych działań na rzecz ułatwień

4. Poprawa jakości życia dla osób niepełnosprawnych i starszych

mieszkańców oraz - ilość dostosowanych obiektów użyteczności integracja lokalnej publicznej do potrzeb osób niepełnosprawnych społeczności Cel operacyjny 4.2 - liczba godzin zorganizowanych zajęć pozalekcyjnych dla dzieci; Rozwój kształcenia - liczba dzieci uczestniczących w w/w dzieci i młodzieży w zajęciach; szkołach i - liczba zadań w zakresie doposażenia przedszkolach placówek oświatowych; gminnych - liczba nauczycieli podnoszących swoje kwalifikacje zawodowe; - liczba dzieci uczęszczających na zajęciach w uczniowskich klubach sportowych Cel operacyjny 4.3 - liczba wydarzeń kulturalnych w gminie - liczba działań promocyjnych z zakresu kultury Zwiększenie oferty - liczba zorganizowanych imprez plenerowych imprez kulturalno- wzmacniających poczucie tożsamości lokalnej rozrywkowych Cel operacyjny 4.4 - ilość wydanych pozwoleń na budowę lub zgłoszeń budowy Działania wspierające - ilość wybudowanych mieszkań komunalnych rozwój budownictwa i socjalnych mieszkaniowego Cel operacyjny 4.5 - liczba zorganizowanych inicjatyw lokalnych integrujących mieszkańców; Wzmacnianie więzi - liczba przeprowadzonych imprez społecznych integracyjnych dla mieszkańców;

Cel operacyjny 4.6 - liczba przeprowadzonych kampanii dotyczących zjawisk patologicznych; Ochrona zdrowia - liczba osób znajdujących się w trudnej oraz przeciwdziałanie sytuacji życiowej, które skorzystały wykluczeniu z systemu wsparcia; społecznemu i - wysokość środków finansowych przemocy w rodzinie pozyskanych na programy edukacyjne i szkoleniowe - ilość zmodernizowanych lub wybudowanych obiektów związanych z ochroną zdrowia Cel operacyjny 4.7 -ilość inicjatyw podjętych przez lokalnych Wspieranie liderów kreatywności, - ilość miejsc bezpłatnego dostępu do Internetu innowacyjności i - liczba aktywnie działających organizacji społeczeństwa pozarządowych cyfrowego

Strona 79

SPIS TABEL

TABELA 1 - GMINA STARE KUROWO NA TLE INNYCH GMIN POWIATU STRZELECKO-DREZDENECKIEGO ...... 8 TABELA 2- DANE DOTYCZĄCE SIECI GAZOWEJ NA TERENIE GMINY STARE KUROWO W 2014R...... 13 TABELA 3 DANE DOTYCZĄCE SIECI WODOCIĄGOWEJ NA TERENIE GMINY STARE KUROWO W 2014R...... 15 TABELA 4 DANE DOTYCZĄCE SIECI KANALIZACYJNEJ NA TERENIE GMINY STARE KUROWO W 2014R...... 15 TABELA 5 ODPADY W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2013 ...... 16 TABELA 6 LICZBA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH ZAREJESTROWANYCH W GMINIE STARE KUROWO WEDŁUG SEKCJI PKD 2007 W LATACH 2009-2013 ...... 18 TABELA 7 SYTUACJA FINANSOWA GMINY STARE KUROWO (STAN BUDŻETU) W LATACH 2009-2014 (W ZŁ) ...... 21 TABELA 8 NAJWAŻNIEJSZE INWESTYCJE ZREALIZOWANE Z WYKORZYSTANIEM ZEWNĘTRZNYCH ŚRODKÓW FINANSOWYCH PRZEZ GMINĘ STARE KUROWO ...... 23 TABELA 9 LICZBA LUDNOŚCI W GMINIE STARE KUROWO WG PŁCI W LATACH 2009-2013 ...... 26 TABELA 10 RUCHY NATURALNE LUDNOŚCI GMINY WEDŁUG PŁCI W LATACH 2009 - 2013 ...... 26 TABELA 11 RUCHY MIGRACYJNE LUDNOŚCI W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2013 ...... 27 TABELA 12 LICZBA OSÓB DŁUGOTRWALE BEZROBOTNYCH W GMINIE STARE KUROWO I POWIECIE STRZELECKO- DREZDENECKIM W LATACH 2009-2013 ...... 27 TABELA 13 LICZBA OSÓB BEZROBOTNYCH W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2013 ...... 28 TABELA 14 POWODY PRZYZNAWANIA POMOCY SPOŁECZNEJ PRZEZ OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W STARYM KUROWIE W LATACH 2010-2013 ...... 31 TABELA 15 FORMY WSPARCIA UDZIELONEGO PRZEZ OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W STARYM KUROWIE ...... 32 TABELA 16 DANE DOTYCZĄCE PLACÓWEK OŚWIATOWYCH W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2013 ...... 33 TABELA 17 SPOSÓB UŻYTKOWANIA GRUNTÓW W GMINIE STARE KUROWO W 2014 ROKU ...... 46

Strona 80

SPIS WYKRESÓW

WYKRES 1 PODMIOTY GOSPODARCZE W GMINIE STARE KUROWO WEDŁUG SEKTORÓW WŁASNOŚCIOWYCH W LATACH 2009-2013 ...... 17 WYKRES 2 STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W GMINIE STARE KUROWO W 2013R...... 19 WYKRES 3 STRUKTURA PODMIOTÓW GOSPODARCZYCH W GMINIE STARE KUROWO W 2013 ROKU (W %) ...... 19 WYKRES 4 WIELKOŚD WYDATKÓW MAJĄTKOWYCH W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2014 ...... 22 WYKRES 5 UDZIAŁ WYDATKÓW MAJĄTKOWYCH W OGÓLNEJ WYSOKOŚCI WYDATKÓW GMINY STARE KUROWO W LATACH 2009-2014 ...... 23 WYKRES 6LICZBA LUDNOŚCI W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2013 ...... 25 WYKRES 7 LICZBA BEZROBOTNYCH WEDŁUG PŁCI W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2013 ...... 28 WYKRES 8 PROCENTOWY UDZIAŁ OSÓB BEZROBOTNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE LUDNOŚCI GMINY STARE KUROWO .... 29 WYKRES 9 UDZIAŁ BEZROBOTNYCH W OGÓLNEJ LICZBIE LUDNOŚCI GMINY STARE KUROWO NA TLE POWIATU STRZELECKO – DREZDENECKIEGO ...... 30 WYKRES 10 LICZBA UCZNIÓW W GMINIE STARE KUROWO W LATACH 2009-2013...... 34 WYKRES 11 WYKRES TEMPERATUROWY...... 42 WYKRES 12 ŚREDNIE MIESIĘCZNE OPADY W GMINIE STARE KUROWO ...... 42 WYKRES 13 STRUKTURA GOSPODARSTW ROLNYCH W GMINIE STARE KUROWO W 2014 ROKU ...... 45

Strona 81

SPIS RYSUNKÓW

RYSUNEK 1 - GRANICE GMINY STARE KUROWO ...... 8 RYSUNEK 2 PRZEDSZKOLE KOMUNALNE W STARYM KUROWIE ...... 34 RYSUNEK 3 SZKOŁA PODSTAWOWA W STARYM KUROWIE...... 35 RYSUNEK 4 SZKOŁA PODSTAWOWA W NOWYM KUROWIE ...... 35 RYSUNEK 5 GIMNAZJUM W STARYM KUROWIE ...... 36

Strona 82

Załącznik nr 1: Wyniki ankiet Ocena warunków życia w Gminie Stare Kurowo

lokalny rynek pracy 12 13 11 9 5

szkoły podstawowe 9 11 8 12 10

gimnazja 5 2 11 28 4

przedszkola 0 6 15 29

opieka społeczna 3 4 12 20 11

opieka zdrowotna 8 12 10 15 5

warunki mieszkaniowe 9 4 16 11 10 1-bardzo zła bezpieczeostwo mieszkaoców 8 14 15 8 5 2-zła dostepnośd do kultury i rozrywki 10 9 12 9 10 3-przeciętna dostępnośd do sportu i rekreacji 4 8 7 18 13 4-dobra wodociągi i jakośd wody 3 3 21 8 15 5-bardzo dobra

kanalizacja 8 9 12 19 2

stan dróg i komunikacji lokalnej 11 10 9 11 9

stan środowiska naturalnego 4 5 7 21 13

gastronomia 1 15 22 10 2

placówki handlowe 2 3 8 17 20

placówki usługowe 3 5 13 24 5

0 10 20 30 40 50 60

Strona 83

Działania istotne dla mieszkańców i rozwoju Gminy Stare Kurowo

remonty szkół 10 0

budowa hali sportowej i boiska pełnowymiarowego 4 0

rozbudowa sieci kanalizacyjnej 33 12 5

zwiększenie nakładów na inwestycje z zakresu infrastruktury sportowej 32 16 2

rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowej 36 13 1

remonty i budowa dróg 37 12 1

rozwój strefy aktywności zawodowej 12 29 9 1- bardzo ważne zewnętrzne aktywne wspieranie lokalnych przedsiębiorców i 2- ważne 17 30 3 poszukiwanie inwestorów 3-mniej ważne budowa infrastruktury przy drogach (parkinki, chodniki, oświetlenie, 34 14 2 zatoki i wiaty przystankowe)

budowa i modernizacja nudynków użyteczności publicznej 28 18 4

rozbudowa usług gastronomiczno-hotelarskich 8 30 12

zwiększanie estetyki gminy 42 6 2

szersze wspieranie działao kulturalnych, sportowych, artystycznych i 31 12 7 promocja gminy

zwiększenie pomocy socjalnej dla najuboższych 12 25 13

0 10 20 30 40 50 60

Strona 84