KOPENHAGEN – 2010 Reisgidsje Babelexcursie 27 t/m 30 mei Uitgave Babel – mei 2010 Wim Klaassen Ria Steenaart Inhoud 1. Geschiedenis Kopenhagen 3 2. Dag één – Oude stad 7 3. Dag één – Podwalk havenfront 10 4. Dag twee – Boottocht binnenhaven Kopenhagen 15 5. Dag twee – Fietstocht Ǿrestad en Amager strand 20 6. Dag drie – Twee musea 29 7. Dag drie - Ǿresundregio en Malmö 32 8. Excursieprogramma 33 9. Restaurants 35 10. Nuttige adressen 37 11. Reisgegevens 38 12. Deelnemerslijst 39 2 Hoofdstuk 1: Geschiedenis Kopenhagen Uitzicht ba bovenaf op Kopenhagen Opera Ǿresundbrug en regio Vikingentijd In de periode 793 – 1035 ontstaat in Jellingen, tegenwoordig een afgelegenplaats in Jutland, een gezamenlijk rijk. Waar Kopenhagen later zal liggen, zijn dan alleen maar enige vissershutten en een natuurlijke haven. Ook Kooplui gebruiken die. De huidige naam komt Kiobmanshafn (Nederlands ‘koopmanshaven’) en duikt in de 11 e eeuw voor het eerst op. Middeleeuwen Absalon, strijdbare bisschop van Roskilde, bouwt in Kiobmanshafn een burcht, op de plaats waar nu ongeveer het huidige Christiansborg ligt. Met de aanleg van de burcht in1167 begint de stichting van de stad. De stad groeit door de haringhandel. Dat brengt jaloerse mensen op het idee de stad te veroveren en te plunderen, zoals in 1249 en in 1369 de Lübeckers. In 1254 krijgt de plaats stadsrechten, in 1417 onder Erik VII wordt plaats ontstaan Kopenhagen Kopenhagen residentiestad. Rond deze tijd zijn de drie Noordse koninkrijken onder Deense leiding in de ‘Unie van Kalmar’ verenigd. Wanneer deze in 1523 uiteenvalt, blijven gebieden in het westen en zuiden van Zweden nog bij Denemarken, wat leidt tot een periode van 130 jaar oorlog tussen beide landen. Renaissance tot Rococo Christian IV (1596 – 1648) is de grote bouwer van de renaissance. In Kopenhagen laat hij o.a. de Beurs, De Ronde Toren, het slot Rosenborg en Nyboderhuizen bouwen. Maar het lukt hem niet in de Dertigjarige Oorlog om veldheer van het Noorden Kopenhagen na de brand van 1728 te worden. Kopenhagen ligt minder centraal wanneer na een oorlog de laatste provincies van Denemarken ten oosten van de Ǿresund in 1658 aan Zweden 3 toevallen. In oktober 1728 wordt Kopenhagen getroffen door de grootste brand ooit. Ca. 28% van stad ( geel gemarkeerd) werd verwoest en 20% van de mensen werd dakloos. Ongeveer 47% van het middeleeuwse deel van de stad werd verwoest. De reconstructie van de stad duurde tot 1737. Napoleontische oorlog en gouden eeuw In 1801 streed de Deense vloot tegen de Engelse vloot onder admiraal Nelson buiten de haven van Kopenhagen ( Slaget på Reden ). De Britse vloot kwam terug in 1807 en beschoot de stad om te voorkomen dat de Denen hun vloot aan Napoleon ter beschikking zouden stellen. Denemarken capituleerde en werd gedwongen om zijn vloot uit te leveren aan de Britten. Denemarken komt als verliezer uit de Napoleontische oorlog. Bankroet en verder ingekrompen begint het toch aan een ‘Guldalder’ de ‘gouden eeuw’ van de Deense cultuur. Bij de wederopbouw van Kopenhagen en de bouw van de Dom heerst het neoclassicisme. Van absolutisme naar democratie; de ontwikkeling van de vingerstad en de 19 e eeuwse wijken Frederik VII maakt in 1847 een einde aan het absolutisme door in te stemmen met een burgerlijke grondwet. Enkele jaren later mag Kopenhagen eindelijk uitbreiden tot buiten zijn stadsmuren. Voor de nieuwe arbeidersklasse worden de bruggenwijken aangelegd. In 1881 komen de eerste sociaal-democraten in het parlement, vanaf 1942 in de regering. In deze periode leggen zij de politieke basis voor de relatief goed functionerende verzorgingsstaat van het Denemarken van de 20 e eeuw. Kopenhagen is opgezet volgens een zogeheten 'vingerstructuur'. Tussen de vijf 'vingers' van bebouwing liggen groene stroken en autowegen. Ook het S-tog-netwerk (de snelle treinen) is afgestemd op deze structuur. De nieuwe brugwijken Vesterbro, Ǿsterbro en Nørrebro werden rond eind 19 e eeuw gebouwd als arbeiderswijken. Vingerstad Kopenhagen Vesterbro Een uitgebreide stadsvernieuwing heeft er de afgelopen jaren voor gezorgd dat Vesterbro een aantrekkelijker deel van de stad is geworden, nadat het jarenlang de probleemwijk van Kopenhagen was met drugsoverlast en prostitutie. Tegenwoordig heeft Vesterbro een bloeiend uitgaansleven. Dwars door de wijk loopt de verkeersader Vesterbrogade met veel winkels. In Vesterbro zijn onder andere het Stadsmuseum van Kopenhagen ( Københavns Bymuseum ), het Centraal Station van Kopenhagen ( Københavns Hovedbanegård ) en poptempel Vega te vinden. Tegen de grens met het centrum ligt het amusementspark Tivoli. Ǿsterbro De wijk grenst aan Nørrobro en het centrum van Kopenhagen en is gebouwd aan het begin van de 20 e eeuw. Ǿsterbro is een rustige woonwijk met hoge appartementsgebouwen. In de brede straten zijn veel ambassades gevestigd. Toch is er veel te zien en te doen met boetiekjes en eettentjes Dwars door de wijk loopt de Ǿsterbrogade naar het noorden. In de wijk ligt ook het nationale voetbalstadion. Het 4 grens aan de zuidkant bovendien aan de Sortedam Dossering met een wandelpad langs de 5 kunstmatige meren van Kopenhagen. Vlak bij de Dronning Louises Brug ligt een prachtige plek langs het water: het Kaffesalonen met een terras op het water. Nørrebro In de 18e eeuw leefden in Nørrebro vooral ambachtslieden en arbeiders, maar geleidelijk kwamen er ook burgers en ambtenaren wonen. Vanaf 1852 begon een sterke groei. In 1857 telde de wijk 10.000 inwoners, in 1880 waren dat er al 52.000 en in 1901 woonden er 105.000 mensen. De wijk grenst aan Østerbro, Frederiksberg en het centrum. Dwars door Nørrebro loopt de 2,5 kilometer lange verkeersader Nørrebrogade. Langs de Elmegade zijn vele kleine winkels, cafés en restaurants gevestigd. Het nachtleven is geconcentreerd rond het St. Hans Torv-plein. In de wijk ligt het Assistens Kerkhof ("Assistens Kirkegård"), waar veel bekende Denen zijn begraven, onder wie Hans Christian Andersen, Søren Kierkegaard en Niels Bohr. Rond 1970 begon men de wijk te saneren. Wegens de dreigende afbraak van woningen kwam het tot ernstige ongeregeldheden. Sinds het begin van de jaren tachtig staat Nørrebro bekend om de rellen die er regelmatig uitbreken. Nørrebro is een multiculturele wijk, met Arabische, Iraanse en Pakistaanse minderheden. Er wonen daarnaast ook veel jonge mensen in kleine appartementen. Het kent veel buurtcafés en trendy winkeltjes, waaronder kleding en antiekzaken. De laatste jaren neemt het geweld van migranten tegen Europeanen toe. De wijkbewoners klagen over racistische behandeling door de politie. Frederiksbergen Frederiksberg is sinds de gemeentelijke herindeling van 1901 een enclave binnen de gemeente Kopenhagen. De geschiedenis van Frederiksberg gaat terug tot 2 juni 1651. Op die dag gaf koning Frederik III van Denemarken mensen van Amager van Hollandse afkomst toestemming zich in “Ny Hollænderby” te vestigen. In 1700- 1703 bouwde Frederik IV van Denemarken er een lustslot bij Valby Bakke. Het was ingegeven door 's konings reizen naar Italië en Frankrijk en werd Friederichs Berg genoemd. De huidige naam is daarvan afgeleid. De twee wereldoorlogen In de eerste wereldoorlog blijft Denemarken neutraal, maar in de tweede wereldoorlog wordt het bezet. De Duitsers overrompelen het Deense hoofdkwartier in het Kastellet. Als wraak vernielen de Duitsers ‘volkssymbolen’ zoals delen van Tivoli. De stap naar heden Één straat in de binnenstad van Kopenhagen wordt al in 1962 voetgangersgebied: Strøget, de ‘streek’. In 1967 ziet men hier ander verkeer: Denemarken liberaliseert de pornografie als een van de eersten in Europa en de seksshops schieten als paddenstoelen uit de grond. In 1971 richten krakers en een leegstaande kazerne in de wijk Christianshavn de nog steeds bestaande ‘vrijstaat Christiania’ op. In de jaren tachtig en negentig houden de Denen via een referendum verdere Europese eenwording op afstand, waarbij Kopenhagen zich duidelijker EU-vijandig betoond dan de rest van het land. 5 De 21 e eeuw Op 1 juli 2000 wordt de vaste oeververbinding over Ǿresund met Zweden geopend. In mei 2004 trouwt kroonprins Frederik in de Frue kirke met de Australische Mary Elisabeth Donaldson. In september 2005 publiceert de krant Jyllands Posten (Kopenhagen en Århus) twaalf Mohammed karikaturen. Dat leidt begin 2006 tot anti-Deense protesten in de moslimwereld en de grootste crisis in de Deense buitenlandse politiek sinds de tweede wereldoorlog. Begin 2008 wordt een moordcomplot van islamisten tegen een van de tekenaars van de karikaturen ontdekt. Daarop publiceren drie toonaangevende kranten opnieuw een door hem getekende Mohammed karikatuur. Weer worden in de moslimwereld Deense vlaggen in brand gestoken, maar breken ook ditmaal ernstige rellen uit in de woonwijken van Kopenhagen zelf (o.m. Nørrebro) waar veel bewoners een migranten achtergrond hebben. 6 Hoofdstuk 2 - DAG ÉÉN - de oude stad Vrijdag 28 mei 2010 Wandeling door oud Kopenhagen waar we gaan bekijken Stedelijke pleinen : - Rådhuspladsen - Gråbrødre Torv - Gammel Torv / Nytorv (oude plein / nieuwe plein) – Stellinghus Arne Jacobsen - Amager Torv - Kongens Nytorv Invullingen : - het SAS Radisson Royal hotel van Arne Jacobsen, 1960 – Hammerichsgade 1 - het Pershuis van Korshagen Architecten, 1974 – Skindergade 5 - het BT gebouw van architect Henning Larsen, 1998 – Grønnegade kruising Bernikowsgade - het Stellings Hus van Arne Jacobsen, 1938 – Gammeltorv 5 Achtergrondinformatie over de wandeling in de oude stad Na een uitleg over gschiedenis en ontwikkeling van de Kopenhagen gaan we wandelen naar de oude binnenstad. Langs