AGATA WŁODARCZYK J-Rock, J-Pop I K-POP Oraz Polscy Fani Muzyki Azjatyckiej
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
J-ROCK, J-POP I K-POP ORAZ POLSCY FANI MUZYKI AZJATYCKIEJ Agata Włodarczyk Uniwersytet Gdański Japonia kojarzy się nam głównie z technologią, sa- zespoły: X Japan, Dir en grey, L’arc~en~Ciel, Malice murajami, gejszami, mangami oraz sushi. Natomiast Mizer, Morning Musume, V6, Kanjani∞; wokalistki: Korea z firmą Samsung, kimchi oraz konfliktem mi- Ayumi Hamasaki, Maya Sakamoto, Hikaru Utada litarnym pomiędzy Koreą Północną a Koreą Połu- i wiele, wiele innych. Koreańską muzykę fanom, pa- dniową. Dopiero później na myśl przychodzi kultu- radoksalnie, przedstawiła japońska popkultura – do ra popularna obu krajów – animacje studia Ghibli, pracy nad niektórymi serialami anime zapraszano oscarowe Pożegnania (Takita, 2008), kasowy Oldboy koreańskich artystów, którzy szybko wzbudzili za- (Park, 2003) czy Gangnam style. Czasem przypomni interesowanie oglądających. Jednym z takich zespo- nam się obsadzonymi japońskimi gwiazdami film łów koreańskich „przemyconych” przez Japonię był Listy z Iwo Jimy (Eastwood, 2006), w którym główne The Trax, którego producentem został założyciel role odegrali aktor Ken Watanabe oraz idol z ze- X Japan, Yoshiki. I tak na początku XXI wieku po świe- społu Arashi – Ninomiya Kazunari. A zatem dopiero cie rozlała się tak zwana Hallyu, koreańska fala, jak w drugiej kolejności pamiętamy o niematerialnych często określa się fascynację wytworami kultury po- wytworach ich współczesnej kultury popularnej. pularnej z Republiki Korei. Dziwi to tym bardziej, że popkultura japońska i ko- reańska są dziś obecne na całym świecie, posiadają Przez wzgląd na barierę językową, geograficzną rzesze wielbicieli w najbardziej geograficznie od- i ekonomiczną bycie fanem tak orientalnych tekstów suniętych od siebie krajach, między innymi w Pol- kultury nie należy do najprostszych. Dlatego też gru- sce. A jednak pozostają wciąż gdzieś na marginesie py wielbicieli wypracowały sieć wzajemnego wspar- głównego nurtu. cia, dzięki której wiele osób zyskało dostęp do po- żądanych przez siebie materiałów. Ta sieć z czasem Japoński komiks oraz animacja (manga i anime) dopasowała się do bieżących potrzeb i funkcjonuje obecne są na naszym krajowym rynku od lat osiem- do dnia dzisiejszego. dziesiątych. zeszłego wieku, choć dopiero w latach dziewięćdziesiątych. zaczęły zdobywać większą Warto przyjrzeć się bliżej przedmiotowi żywego i głę- popularność, głównie za sprawą emitowanych bokiego fanowskiego uczucia – japońskiej muzyce w telewizji serii anime. Zapewne właśnie dzięki do- rockowej, J-Rockowi, japońskiej muzyce popularnej, stępności anime wielu fanów zwróciło swoją uwagę J-Popowi oraz wielkiemu, kulturalnemu fenomeno- w stronę szerzej rozumianej japońskiej popkultury wi, jakim jest koreańska muzyka popularna, K-Pop. – seriali, filmów, a także muzyki. Utwory z czołówek A także sposobom, w jaki fani pokonują trudności i zakończeń odcinków nagrywały gwiazdy japoń- – jedną po drugiej. skiego popu. Można ich było zobaczyć lub usłyszeć w produkcjach, które promowali swoimi utworami. Muzyka popularna w Japonii XX wieku Znalezienie w przepastnych zasobach internetu pli- ków muzycznych oraz ich ściągnięcie stawało się co- Określenie dokładnego momentu, w którym naro- raz prostsze dzięki postępującej zmianie technolo- dziła się japońska muzyka popularna nie jest naj- gicznej. W centrum zainteresowania fanów pojawiły prostsze. Niektórzy podają, że pojawiła się w oko- 47 MUZYKA | AGATA WŁODARCZYK licach lat sześćdziesiątych. XX wieku (Billings, 2012). krajach świata, wybuchła Beatlemania. The Beatles Z kolei inni wskazują na rok 1988 (Sato, 1995). Więk- nauczyli japońską młodzież bawienia się, noszenia szość jednak zgadza się ze stwierdzeniem, że J-Pop jaskrawych strojów oraz tańczenia w rytm szalone- jako osobny gatunek muzyki popularnej wyłonił się go rock’n’rolla (Fukuya, 2014), wprowadzając tym z kayōkyoku, utworów łączących tradycyjną muzykę samym do hierarchicznej, sztywnej społeczności japońską z zachodnią (amerykańską). Zgadzają się ducha kontrkultury. To również pod ich wpływem również, że prapoczątków należy szukać w erze Ta- wielu młodych chłopaków zdecydowało się założyć ishō (1912–1920), przed drugą wojną światową, na garażowe zespoły, niezależnie od poziomu posiada- japońskiej scenie jazzowej. Komponowane wów- nych umiejętności gry na instrumentach czy śpiewu. czas utwory wykorzystywały bardziej dla siebie Przygotowali grunt, na którym później wyewoluował tradycyjną, pięciostopniową skalę. Utrzymały one J-Rock (japoński rock). W latach sześćdziesiątych. po- swoją popularność aż do zakończenia wojny, wpły- wstało wiele zespołów nazywanych „Group Sounds”, wając także na koreańskie kompozycje1. Kiedy ce- które próbowały odtworzyć rockowe brzmienia na sarz Hirohito podpisał w 1945 roku akt kapitulacji, gruncie muzyki japońskiej. Wśród nich znaleźli się sprawił, że Japonia przeszła pod okupację amery- Blues Creation, Happy End czy Taj Mahal Travellers. kańską (Gordon, 2010), co doprowadziło do stałej Towarzyszące tym zespołom kontrowersje podnosi- obecności obywateli Stanów Zjednoczonych oraz ły jednak kwestię, czy rock’n’roll w ogóle nadaje się ich popkultury na terenie byłego cesarstwa. Kom- do tego, aby był grany w Japonii (Billings, 2012). Kon- pozycje japońskie po raz kolejny znalazły się pod trkultura, po raz kolejny, okazała się problematyczna wpływem jazzu oraz bluesa. Małe kafejki, które dla społecznego status quo. odpowiadały na muzyczne zapotrzebowanie obco- krajowców, zwane jazz kissa, wyrastały jak grzyby Dekadę później scenę zdominowali artyści, którzy po deszczu przy głównych ulicach (Billings, 2012; wykonywali samodzielnie skomponowane utwory Cohen, 2012), a kompozytorzy japońscy w swoich – rozpoczęła się era „Nowej Muzyki”. Przedstawiciel pracach coraz częściej inspirowali się zachodnią tego trendu Yōsui Inoue ustanowił rekord, utrzymu- muzyką popularną (Fukuya, 2014), dając początek jąc się w czołówce japońskiej listy przebojów Oricon ryūkōka (muzyce popularnej). przez trzydzieści pięć tygodni (Billings, 2012). To również w latach siedemdziesiątych. coraz więcej Największy sukces w latach sześćdziesiątych odniósł kobiet zostawiało swój ślad w historii muzyki popu- wokalista Kyū Sakamoto (a właściwie Hisashi Ōshi- larnej, wśród nich Yumi Matsutoya (znana także jako ma), którego piosenka Ue wo muite arukō/Idąc, patrzę Yumi Arai i Yūmin) oraz Miyuki Nakajima. W drugiej w górę (1961), przemianowana później na Sukiyaki, połowie lat siedemdziesiątych. do łask powróciła zdobyła pierwsze miejsce amerykańskiej listy prze- muzyka rockowa, zadebiutowały zespoły Yellow Ma- bojów (Billings, 2012; Fukuya, 2014). Po dziś dzień gic Orchestra, wykorzystujący głównie elektronikę jest to jedyny japoński utwór, śpiewany w języku nie- oraz Southern All Stars, którzy pokazali, że melodyj- angielskim, który podbił ten największy na świecie ny japoński język potrafi doskonale współbrzmieć rynek muzyczny. W tym samym okresie rozwinęła z muzyką rockową. Ci ostatni otworzyli drogę takim się współczesna wersja śpiewu zwanego enka, będą- męskim, rockowym zespołom jak The Alfee czy TM ca w zasadzie odmianą sentymentalnej ballady. Naj- Network, oraz kobiecym formacjom, jak choćby ważniejszym momentem dla tego gatunku okazał się Princess Princess. Rockowa scena rozwijała się da- debiut Keiko Fuji (a właściwie Junko Utady) w 1969 lej i pod koniec lat osiemdziesiątych. uformował się roku. Enka jako pierwsza zagroziła dominacji kayōky- jeden z ważniejszych z dzisiejszej perspektywy pod- oku (Billings, 2012). gatunków, visual kei (dosł. system wizualny). Jednym z ważniejszych zespołów VK jest X Japan, zaliczany W latach sześćdziesiątych do Japonii dotarł rock’n’roll, również do jego współtwórców. Cechami charakte- przydając kompozycjom bardziej gitarowe, ostre rystycznymi wykonawców tego rodzaju muzyki są brzmienia. W tym okresie, podobnie jak i w innych androgynia, makijaż oraz długie włosy, na początku 48 GDAŃSKIE ZESZYTY KULTUROZNAWCZE często układane w irokezy – czyli właśnie strona wi- mu wydarzeniem (Hargreaves, North, 2008). Rzeczy- zualna. Poza granicami Azji to visual kei jest najczę- wiście bīingu-kei sprawiło, że sprzedaż singli i albu- ściej utożsamiany z J-Rockiem, stąd oba wyrażenia mów rok rocznie znacząco wzrastała (Billings, 2012). często stosuje się synonimicznie. Pomimo znaczącej Wśród zespołów, które w ten sposób zdobyły swoją popularności sceny VK, stosunek do reprezentują- sławę, znalazły się: Tube, WANDS oraz popularny do cych go zespołów pozostaje dość ambiwalentny tak dzisiaj B’z. W tym samym czasie producent Tetsuya w Japonii, jak i na świecie. Komuro, lider TM Network, zaczął tworzyć utwory na elektronicznych syntezatorach, tak dla własnego Złota era idoli i systemowe rozwiązania w J-Popie zespołu globe (pisownia oryginalna), jak i dla produ- kowanych przez siebie wokalistek. Do tych ostatnich Początkiem końca kayōkyoku, a zatem momentem zaliczają się między innymi wciąż popularne Namie narodzenia znanego dzisiaj J-Popu, było pojawienie Amuro, Ami Suzuki oraz hitomi (pisownia oryginalna; się w latach osiemdziesiątych. pierwszych idolek – właściwie Hitomi Furuya). Momoe Yamaguchi, Akiny Nakamori, Shizuki Kudo czy duetu Pink Lady. Idolkę od zwykłej wokalistki od- Dla idolek najważniejsze były dwa wydarzenia. Po różniał skrupulatnie zaplanowany image swojskiej, pierwsze, sformowanie wytwórni-parasola Hello! sympatycznej dziewczyny z sąsiedztwa. Paradok- Project w 1997 roku, obejmującej wszystkie wokalist- salnie, artystki te stały się wręcz niewolnicami tak ki, które podpisały kontrakty z Up-Front Group i tym wykreowanego obrazka,