Greenport Duin - en Bollenstreek Greenport Duin - en Bollenstreek Bloembollenteelt Drieluik en vaste planten

Deze clusters vormen een economisch In de Duin- en Bollenstreek ligt zo’n 2700 hectare drieluik, met daaromheen een bollengrond. Dat is 10% van het totale Nederlandse indrukwekkend aantal toeleverende en productieareaal van bloembollen. Dat lijkt beschei- dienstverlenende bedrijven. den maar de percentages verschillen per soort. In de De Greenport Duin- en Bollenstreek omvat Duin- en Bollenstreek wordt 30% van de narcissen productie, veredeling, vermeerdering, geteeld en maar liefst 43% van de Nederlandse handel, marketing, logistiek, transport, hyacintenteelt vindt plaats in het gebied. Hyacinten innovatie, onderzoek, technologie, groeien het best op deze kalkrijke zandgronden. keuringsdiensten en onderwijs. Daarom zijn de bollengronden in de Duin- en Veel bedrijven in de regio zijn als Bollenstreek onvervangbaar. toeleverancier, afnemer of op een andere De Duin- en Bollenstreek vormt het kenniscentrum manier economisch verbonden met de van de bloembollenproductie- en handel. sierteeltcluster. Voorbeelden daarvan zijn Het niveau van vakmanschap, kennis en onderzoek is de verpakkingsindustrie, uitzendbureaus, de hoog en er is een sterke internationale oriëntatie. Greenport Duin- en Bollenstreek transportsector, loonbedrijven, aannemers, adviesbureaus en de horeca.

uniek vanwege drie clusters De Greenport Duin- en Bollenstreek is niet alleen een economisch gebied van De Greenport Duin- en Bollenstreek is net als de andere vier greenports door het Kabinet aangewezen om betekenis, maar heeft ook een aantrekkelijk de economische kracht van de Nederlandse tuinbouw verder te vergroten. en wereldberoemd landschap. De bloeiende De Greenport Duin- en Bollenstreek onderscheidt zich van de andere vier Greenports. Hier vinden we niet bollenvelden zijn de bepalende factor één, maar drie economische clusters, die nauw met elkaar zijn verbonden en die elkaar versterken: achter het internationale voorjaarstoerisme. Daarom werkt de Duin- en Bollenstreek aan • de bloembollencluster versterking van haar economische én • de bloemen- en plantencluster landschappelijke positie. Bedrijfsleven en • de toeristische cluster overheid werken al jaren samen aan een duurzame, letterlijk en figuurlijk bloeiende Duin- en Bollenstreek. Het Pact en Offensief van Teylingen zijn daar het tastbare bewijs van. Toekomst van de bloembollenteelt De productie in de Bollenstreek kenmerkt zich door Een vitale economie in een vitaal een relatieve kleinschaligheid, hoewel ook hier de landschap, dat is de ambitie. schaalvergroting in volle gang is. De grotere kweke- Wat die inhoudt en wat daarvoor rijen hebben in de Duin- en Bollenstreek een goede nodig is, kunt u lezen toekomst. in deze brochure. • De rentabiliteit van de bloembollenkwekerijen in Met de status als Greenport kan de de Duin- en Bollenstreek steekt gunstig af bij die Duin- en Bollenstreek deze ambities elders in Nederland. waarmaken. • Opvolging in deze bedrijven is geen probleem; de volgende generatie is bovendien beter geschoold. • De (financiële) kracht zit met name bij de hyacintenkwekers. Dat zijn de grotere kwekerij- bedrijven, die in staat zijn kleinere onrendabele bedrijven op te kopen. • De gemiddelde bedrijfsgrootte bedraagt (afhankelijk van het bedrijfstype) tussen de 20 en 30 hectare.

2 3 Greenport Duin - en Bollenstreek Herstructurering en Glastuinbouw ontwikkeling van de Bollenstreek en bloementeelt Daarom is herstructurering en verdere ontwikkeling van de Bollenstreek noodzakelijk. Dit dient te gebeuren op basis van een herstructurerings- en ontwikkelingsplan. Dit plan Er is een duidelijke relatie tussen de bolbloementeelt en -handel en omvat ten minste de volgende elementen: de teelt en handel in snijbloemen en planten. Het bloemen- en plantencluster bevindt zich hoofdzakelijk in Rijnsburg en • Een onderzoek naar de landbouwstructuur: analyse van de agrarische sector, in beeld Valkenburg (gemeente ), in de nabijheid van de Rijnsburgse brengen van de externe bedrijfsstructuur, toekomstige ontwikkeling van de landbouw, veiling. Daarnaast bevinden zich productieconcentraties in kansen voor structuurverbetering. (Rooversbroekpolder) en in Noordwijkerhout, zowel onder glas als • Onderzoek naar de kwaliteit als bollengrond van de verschillende gebieden in de regio. in de volle grond. • Ontwikkeling van het landschap, dat toeristisch nog aantrekkelijker moet worden en Bollencluster en bloemencluster vormen twee bedrijfskolommen waarin een moderne bedrijfsuitoefening mogelijk blijft. met een sterke onderlinge samenhang: een unieke combinatie. De • De mogelijke opzet van een grondbank, zodat posities worden verworven waarmee de bollencluster is de leverancier van het uitgangsmateriaal voor de bollencluster kan worden versterkt. bloemproductie, terwijl de bloemen hun weg vinden via de veiling en het omliggende handelscomplex.

De ontwikkeling van duurzame glastuinbouw Binnen de glastuinbouw verloopt de schaalvergroting in snel tempo. Dit komt voort uit kostprijsoverwegingen en uit de behoefte aan grotere hoeveelheden product bij afne- mers. Het aantal productiebedrijven in de regio neemt weliswaar af, maar er is een aantal ster- ke, gezonde bedrijven overgebleven, met een forse mate van binding aan de streek en met een sterke ontwikkelingsdynamiek.

Handel en export Naast de productie is een omvangrijk handelspotentieel geconcentreerd in en nabij de bloemenveiling FloraHolland Rijnsburg. De gezamenlijke productiewaarde van de veiling en de producenten van snijbloemen en planten bedraagt 326 miljoen euro. Met een handelsomzet van 785 miljoen euro en een exportwaarde van 850 miljoen euro Handel en speelt de Rijnsburgse sierteeltcluster een belangrijke economische rol. Ook hier is veelal sprake van schaalvergroting en van gezonde, zich sterk ontwikkelende export bedrijven.

In de Duin- en Bollenstreek zijn van oudsher de internationale bloembollenhandel en export geconcentreerd. Dat heeft alles te maken met de nabijheid van de productie- gebieden en de mainports Rotterdam en Schiphol. De handels- en exportbedrijven in de Duin- en Bollenstreek verzorgen maar liefst 80% van de wereldhandel in bloembollen. De handelsomzet bedraagt 550 miljoen euro en de exportwaarde 415 miljoen euro. Ook binnen de bloembollenhandelsbedrijven doet zich schaalvergroting voor en ook hier is een herstructurering noodzakelijk. Daarbij moet rekening worden gehouden met de volgende zaken:

• onderzoek naar de toekomstperspectieven en toekomstige ruimtevraag van de handels- en exportbedrijven; • creëren van uitbreidings- of hervestigingsmogelijkheden voor expanderende bollenhandelsbedrijven; • relatie van de vestigingsplaats met verkeersproblematiek, infrastructuur en logistiek.

4 5 Greenport Duin - en Bollenstreek

Versterking glastuinbouw noodzakelijk

Op een aantal punten is versterking van de bloemen- en plantencluster gewenst: • Behoud en versterking van het tuinbouwgebied Kloosterschuur/Trappenberg en reconstructie van de oude tuinbouwgebieden in dit gebied. • Een duurzame status voor het tuinbouwgebied Zijlhoek/De Woerd in Valkenburg, tevens reconstructie en inpassing van De Woerd, in relatie tot het voormalig vliegkamp Valkenburg. • Behoud van de status van de Rooversbroekpolder in Lisse als duurzaam tuinbouw- gebied, tenminste met behoud van het bestaande areaal glas. • Het Rijnsburgse veilingcomplex wordt tot de lijnen van de huidige bestemmingsplannen uitgebouwd, om handelsbedrijven voldoende te kunnen blijven accommoderen. • Er komt een samenhangende toekomstvisie op de ontwikkeling van glastuinbouw in Holland Rijnland.

Greenport Duin- en Bollenstreek in cijfers Toerisme en recreatie De Greenport Duin- en Bollenstreek huisvest een vitale economie in een vitaal landschap. Aantal bedrijven Areaal Het landschap met de bollenvelden is niet alleen een economisch productiegebied, Bloembollenteelt 339 bedrijven 2700 ha maar biedt ook de belangrijkste voorwaarde voor een bloeiende toeristische bedrijfstak. Dat maakt de Greenport Duin- en Bollenstreek zo bijzonder. Bloembollenbroeierij 289 bedrijven - Toerisme en recreatie in de Duin- en Bollenstreek worden gekenmerkt door: Boomkwekerij en vaste planten 127 bedrijven 204 ha Snijbloementeelt 300 bedrijven 128 ha • voorjaartoerisme naar de bollenvelden Glastuinbouw 414 bedrijven 385 ha • trekkers als Keukenhof en het Bloemencorso • kusttoerisme in de badplaatsen en Katwijk Pot- en perkplanten 40 bedrijven 24 ha • congrestoerisme in Noordwijk, Noordwijkerhout en Leiden • cultuur en historie in Leiden, Haarlem, Amsterdam en Den Haag € • historische dorpen, erfgoed van de bollencultuur, kastelen en landgoederen Cluster Handelsomzet Exportwaarde Werkgelegenheid • dagrecreatie en verblijfstoerisme naar strand en duinen in euro in euro in arbeidsjaareenheden Bloembollen 550 miljoen 415 miljoen 2000 Kansen voor toerisme en recreatie Glastuinbouw 785 miljoen 850 miljoen 10.000 Toerisme 327 miljoen euro 4100 aan bestedingen • ontwikkeling van kortverblijfs- en jaarrond toerisme; behoud van congrestoerisme • ontwikkeling van een toeristisch centrum bij de Keukenhof • behoud en versterking van het karakteristieke bollenlandschap Bloemencorso Bollenstreek 1.200.000 bezoekers • ontwikkeling van een aantrekkelijk open landschap door het verwijderen en uitplaat- Bloemencorso Rijnsburg 200.000 bezoekers sen van ontsierende elementen uit het landschap (kassen, leegstaande loodsen) • herstel van karakteristieke landschapselementen Keukenhof 700.000 bezoekers • uitbreiding van het recreatief routenetwerk voor fietsen, wandelen en varen Aantal toeristische overnachtingen 2,7 miljoen per jaar • uitbreiding van agrotoerisme, excursies naar bollenbedrijven etc. Aantal zakelijke en congresovernachtingen 293.341

CBS / LEI 2005 / Toerteller Provincie Zuid-Holland 2005 / HHB-Ecorys 2006)

6 7 Greenport Duin - en Bollenstreek

Regionale infrastructuur Verbetering mobiliteit

De bestaande infrastructuur in de Duin- en Bollenstreek is nu al niet omvangrijk genoeg De volgende oplossingsrichtingen zijn denkbaar: voor een adequate verkeersafwikkeling. Dagelijks staan op de regionale wegen in de • Noord-zuid doorstroming: verbetering van de N206, (noord-zuid) Duin- en Bollenstreek files in de spitsuren. • Ontsluiting noordkant: aanleggen van een oost-west-verbinding De bereikbaarheid van de Greenport Duin- en Bollenstreek, zowel voor personenvervoer tussen de N206 en de N207 als voor vrachtverkeer staat daardoor onder druk. Een toename van het aantal woningen • Ontsluiting zuidkant: Aanleg Rijnlandroute (verbinding N206 met in het gebied, gekoppeld aan de toenemende economische bedrijvigheid, zal de N11 Oost) problemen alleen maar groter maken. • Oost-west doorstroming: verbeteren van aan- en afvoerroutes van Naast het oplossen van verkeersproblemen op lokaal niveau is er behoefte aan een goede en naar de A44 noord-zuid-verbinding, met een goede aansluiting op de A44 en aan goede oost-west- verbindingen.

< < < < < > > > > >

8 9 Greenport Duin - en Bollenstreek

Ruimtelijke herstructurering Greenport Het is duidelijk dat de Greenport Duin- en Bollenstreek een grootschalige ruimtelijke herstructurering nodig heeft, zowel voor de economie als voor het landschap. Die strekt zich uit over alle gebieden: herstructurering van glastuinbouwgebieden, uitplaatsen van in uitvoering verspreid glas, bundeling van de agribusiness en transportbedrijven, tegelijk met verbeteringen in de infrastructuur. De Greenport-visie moet daarom doorwerken in alle Om de Greenport Duin- en Bollenstreek nader uit te werken hebben overheid en ruimtelijke ontwikkelingen in de Bollenstreek. bedrijfsleven gezamenlijk een analyse gemaakt van alle elementen die de De Greenport-belangen moeten worden ingepast in de Regionale Structuurvisie van Greenport Duin- en Bollenstreek kenmerken (Ecorys, 2006). Daarin wordt Holland Rijnland, die in de periode 2006-2007 tot stand komt. Bovendien moeten de duidelijk welke knelpunten en problemen de regio heeft en op welke manier de Greenport-belangen worden afgestemd op de Gebiedsuitwerking Haarlemmermeer- centrale ambitie van de Greenport Duin- en Bollenstreek; "Een vitale economie Bollenstreek, waarin de regio een bouwopgave heeft. Beperkte woningbouw kan alleen in een vitaal landschap" kan worden gerealiseerd. als het behoud van het productieareaal gegarandeerd is. Bij een ruimtelijke herschikking van functies moeten grondsoort en grondkwaliteit een Uitvoeringsagenda 2006-2020: grote rol spelen. De herstructurering of sanering van de veehouderijsector in de streek kan daarbij mogelijk een oplossing bieden. De Greenport-analyse wordt momenteel vertaald in een concrete Uitvoeringsagenda voor de jaren 2006-2020, die door de regio Holland Rijnland én de Stichting Hou het Bloeiend gezamenlijk wordt opgesteld. Samenwerking binnen Kern daarin een ontwikkelingsplan voor de regio, plus een mogelijke Regionale Ontwikkelings Maatschappij (ROM). Deze PPS-constructie zou de functie van grondbank, Greenport Duin- en Bollenstreek ontwikkelingsfonds en investeringsfonds kunnen krijgen.

In de Greenport Duin- en Bollenstreek wordt nauw samengewerkt door de overheid en het bedrijfsleven. De Stichting Hou het Bloeiend en de Regio Holland Rijnland trekken In de Uitvoeringsagenda zullen de volgende thema’s daarbij gezamenlijk op. Die samenwerking in de regio is historisch bepaald en de kracht een rol gaan spelen: hiervoor komt uit de streek zelf vandaan. Publieke en private sector geven al sinds medio jaren ’90 uitvoering aan de afspraken uit • afstemming Greenport met regionale structuurvisie (ontwikkelingsplan, het Pact van Teylingen (1996). In het Offensief van Teylingen worden door middel van gebiedsuitwerking Haarlemmermeer-Bollenstreek, infrastructuur zuid en noord) ontwikkelingsplanologie concrete, kleinschalige en gebiedsgerichte projecten uitgevoerd. • herstructurering en ROM (taskforce, ontwerpatelier, analyses bollen/veeteelt, Leidraad daarbij is de gezamenlijke centrale ambitie: handel en glastuinbouw) • kennis- en innovatieprojecten (Bollenburcht, veredeling, netwerken) “Een vitale economie in een vitaal landschap” • toerisme en recreatie (routes Bollenstreek, marktverkenning Keukenhof) • groen en blauw (groene greenport, wateropgaven) • organisatie (projectcoördinatie en secretariaat Greenport Duin- en Bollenstreek) • verdere uitvoering Offensief van Teylingen

Deze thema’s moeten nog bestuurlijk worden bekrachtigd. 2006-2020

Greenport Nederland

Deze thema’s sluiten goed aan bij de vijf nationale Greenport-thema’s, die tijdens de eerste landelijke conferentie van Greenport Nederland in 2005 zijn vastgesteld: • ruimte • regelgeving • bereikbaarheid en agrologistiek • kennis en innovatie • de Europese Agenda

10 11 Een vitale economie in een vitaal landschap

Greenport Duin - en Bollenstreek

De Stichting Duin- en Bollenstreek Hou Het Bloeiend is het samenwerkingsverband van vijf economische clusters: de teelt van bloembollen, bloemen en vaste planten, de handel in sierteeltproducten, de veilingen, het toerisme en het overige bedrijfsleven. Hou het Bloeiend bestuurt tevens het Platform Greenport Duin- en Bollenstreek. Daarin werkt de tuinbouwcluster (productie, veredeling, vermeerdering, veilingen, groothandel) samen met alle aanverwante sectoren (toerisme, onderwijs, onderzoek, toeleveranciers, zakelijke dienstverleners) aan een economisch sterke en leefbare Duin- en Bollenstreek.

De Regio Holland Rijnland is het Samenwerkingsverband van de gemeenten Alkemade, Hillegom, Katwijk, Leiden, Leiderdorp, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout, Oegstgeest, Teylingen, Voorschoten en Zoeterwoude.

www.houhetbloeiend.nl www.hollandrijnland.net

Stichting Hou het Bloeiend Holland Rijnland Postbus 185, 2160 AD Lisse Postbus 558, 2300 AN Leiden E-mail: [email protected] E-mail: [email protected] Tel. 071 - 525 05 00 (Kamer van Tel. 071 - 523 90 90 Koophandel Rijnland)

juni 2006 Marca Bultink Communicatie | Cultuurhistorie Hillegom - Studio Job Verdoes Grafische vormgeving Lisse