N A U K A

Konstanty Laszczka – rzeźbiarz i ceramik

MGR KAROLINA WOLSKA UNIWERSYTET KARDYNA áA STEFANA WYSZY ļSKIEGO

Konstanty Laszczka znany najbardziej jako rze Ŭbiarz, doceniony jako wybitny Karolina Wolska nauczyciel pokolenia polskich rze Ŭbiarzy, a jednocze Œnie ceramik z zami âowania Doktorantka na Wydziale Nauk i autor podr Ęczników dla artystów ceramików. Jego rze Ŭby s ĉ uduchowione, Historycznych i Spo âecznych a ceramik charakteryzuj fantazyjne formy nierzadko zaczerpni te ze wiata Uniwersytetu Kardyna âa Ste- Ę ĉ Ę Œ fana Wyszy Ľskiego w Warsza- zwierz ĉt i ba Œni. Artysta pozostawi â po sobie du Ůy dorobek artystyczny. wie, pracuje nad monogra Þ cz- Lubi â eksperymentowa ý z form ĉ i materia âem. Podejmowa â wyzwania nĉ rozpraw ĉ doktorsk ĉ po- Œwi Ęcon ĉ twórczo Œci Karola i z zainteresowaniem zg âĘ bia â nowe dziedziny. Tichego; cz âonek Stowarzy- szenia Historyków Sztuki. [email protected] Ceramik Ę i rze ŬbĘ âĉ czy materia â – glina, a w twórczo Œci Konstantego Pracownia Laszczki p âynnie wspó âgraj ĉ ze sob ĉ te dwie sztuki. Warto zauwa Ůyý, STRESZCZENIE Ůe artysta zajmowa â si Ę równie Ů malarstwem, gra Þ k ĉ, a nawet poezj ĉ. artystyczno- Konstanty Laszczka zas âyn ĉâ jako rze Ŭbiarz, -ceramiczna to ale uznanie zyska â dzi Ęki ceramice. W dzie- Dzieci Ľstwo i edukacja ci Ľstwie lubi â rze Ŭbi ý, a jego rze Ŭby spodo- rodzaj Œwi ĉtyni, Historia Ůycia artysty jest zaskakuj ĉca, a wr Ęcz Þ lmowa. Urodzi â si Ę ba ây si Ę Ůonie miejscowego dziedzica Jana Ostrowskiego, dzi ki czemu artysta trafi w której powstawa ý 3 wrze Œnia 1865 r. w wielodzietnej, rolniczej rodzinie w Makowcu Ę â do Warszawy, gdzie rozpocz ĉâ nauk Ę rze Ŭby. mog ĉ wielkie Du Ůym na Mazowszu. Ucz Ęszcza â do oddalonej o kilka kilome- Nast Ępnie wyjecha â na stypendium do Pary Ůa. trów szko ây elementarnej w miejscowo Œci Dobre. Po szkole poma- W 1899 r. na zaproszenie Juliana Fa âata osiad â i trwa âe dzie âa ga â rodzicom na roli, a w wolnych chwilach lubi â rze Ŭbi ý w drewnie w Krakowie, gdzie zosta â profesorem Akademii Konstanty Laszczka Sztuk Pi Ęknych. Rze Ŭbi â g âównie postaci znane Þ gurki zwierz ĉt lub mieszka Ľców wioski. Lepi â te Ů z gliny, z której mu z Ůycia codziennego, ale te Ů mitologiczne tworzy â podobizny oraz karykatury nauczycieli i kolegów ze szko ây. i religijne, popiersia i karykatury. Ukazywa â W takich okoliczno Œciach âatwiej zosta ý artyst ĉ ludowym ni Ů zna- cz âowieka podczas pracy na roli, zabawy wiej- nym rze Ŭbiarzem. Konstanty mia â jednak wyj ĉtkowe szcz ĘŒ cie, gdy Ů skich dzieci, wiejskie sceny rodzajowe oraz fan- tworzone przez niego rze by spodoba y si onie miejscowego dzie- tastyczne zwierz Ęta. Zmar â w 1956 r. W miej- Ŭ â Ę Ů scowo Œci Dobre jest szko âa imienia artysty oraz dzica – Jana Ostrowskiego. W âaŒciciel wsi zainteresowa â si Ę zdol- muzeum prezentuj ĉce jego twórczo Œý . no Œciami m âodego artysty i zabra â go do warszawskiego rze Ŭbiarza Jana Kry Ľskiego, który zosta â pierwszym nauczycielem Konstantego SUMMARY Laszczki, w roku 1885. Konstanty Laszczka – sculptor and ceramist Kry Ľski odby â klasyczne, artystyczne studia w Petersburgu Konstanty Laszczka was most famous as i Rzymie. W Warszawie prowadzi â warsztat rze Ŭbiarski i odlewniczy. a sculptor, but he was also concerned, but Tworzy â g âównie w nurcie klasycystycznym: rze Ŭby konne, portrety Þ rst of all ceramics, which made him famous. As a child he liked to carve. His works were i nagrobki. Co ciekawe, Jan Kry Ľski przyczyni â si Ę do wprowadze- appreciated by wife of Jan Ostrowski, local tel- nia sztuki do przemys âu przez dostarczanie odlewów na potrzeby lurian. She helped young Konstanty to make Zak âadów Norblina. W pracowni Kry Ľskiego, Konstanty Laszczka zaj- a move to , where he began sculpture mowa â si Ę g âównie kopiowaniem antycznych rze Ŭb, co nie pozwala âo studies. In 1899 at the invitation of painter Julian Fa at, Laszczka settled in Kraków where SáOWA KLUCZOWE â na rozwój jego talentu. Po Œmierci nauczyciela w 1890 r. Konstanty he became the professor at the Academy of rze Ŭba, ceramika, manufaktura w Skawinie, kontynuowa â nauk Ę u Ludwika Pyrowicza, który by â uczniem Klasy Fine Arts. Most of his works were inspired mosty by personalities observed In his every- fabryka w D Ębnikach, Rysunkowej Wojciecha Gersona (Puciata-Paw âowska, 1980). Muzeum Konstantego day life, but also by mythological and religious Laszczki w Dobrem busts and caricatures. In ceramic works of Twórczo Œý – rze Ŭba artist there are noticeable topics referring to Pierwsze rze Ŭby Laszczki to realistycznie przedstawione postaci spo- his childhood showing a man while working in KEYWORDS tykane w Ůyciu codziennym. Artysta potra Þ â ukaza ý charakter przed- the Þ elds, children playing rural, rural scenes and fantastic animals. He died in 1956. In sculpture, ceramics, stawionych osób. W tym okresie tworzy â te Ů p âaskorze Ŭbione por- workshop in Skawina, small town Dobre the school was named by trety bohaterów narodowych, a nied âugo pó Ŭniej zdoby â pierwsz ĉ the name of Konstanty Laszczka and the mu- factory in D Ębniki, Museum of Konstanty nagrod Ę w konkursie og âoszonym przez warszawskie Towarzystwo seum of his works was founded there. Laszczka in Dobre Zach Ęty Sztuk Pi Ęknych i dzi Ęki uzyskanemu stypendium wyjecha â

16 Szk âo i Ceramika ISSN 0039-8144 N A U K A

Fot. 1. Waza z amorkami i widoczn ĉ sygnatur ĉ artysty, Fot. 2. Waza z wodnikiem i nimf ĉ tul ĉcĉ dziecko, Fot. 3. Diabe â, ceramika, 1928, ceramika, Muzeum w Dobrem Muzeum w Dobrem Muzeum w Dobrem

na studia do Pary Ůa. W artystycznej stolicy Europy kszta âci â si Ę w pry- indywidualnego stylu. Wykszta âci â wielu znakomitych polskich rze Ŭ- watnej szkole: Academia Julian, u prof. Antoniego Mercie. Tu ze- biarzy, takich jak np. Jan Rembowski, Henryk Hochman, Henryk tkn ĉâ si Ę po raz pierwszy z prac ĉ z Ůywymi modelami, co by âo wów- Kuna, W âadys âaw Pelczarski, Jan Szczepkowski, , czas jeszcze rzadko Œci ĉ. Nadal kszta âcenie artystyczne opiera âo Marian Konieczny, Boles âaw Biegas itp. SSP kszta âtowa âa si Ę wów- si Ę g âównie na studiowaniu i kopiowaniu odlewów. Op âata za stu- czas na fali ogólnoeuropejskich przemian w dziedzinie pojmowa- dia przewy Ůsza âa jednak stypendium m âodego rze Ŭbiarza, co wp ây- nia sztuki zapocz ĉtkowanych przez rewolucj Ę przemys âow ĉ w Anglii nĘâ o na decyzj Ę o zmianie uczelni. W pa Ľstwowej szkole zwanej w po âowie XIX w. Idee Johna Ruskina i Williama Morrisa na gruncie École Nationalite et Spéciale des Beaux Arts Konstanty Laszczka polskim rozs âawi â poemat Cypriana Kamila Norwida Promethidion . doskonali â swój warsztat w pracowni prof. Alexandra Faguiere’a Napisany w roku pierwszej Œwiatowej wystawy (1851 r.) poemat pro- (Puciata-Paw âowska, 1980). W tym czasie Juliusz Czechowicz, cz âo- paguje my Œl o równo Œci wszystkich sztuk. W epilogu Norwid podkre- nek Towarzystwa Zach Ęty Sztuk Pi Ęknych czuwa â nad losem stypen- Œla potrzeb Ę obcowania z pi Ęknem na co dzie Ľ, tak Ůe za pomoc ĉ dysty. Zachowa ây si Ę jego listy z poradami oraz s âowami wsparcia. przedmiotów codziennego u Ůytku: Rozdzielenie ekspozycji publicz- Tak Ůe Czechowicz zajmowa â si Ę sprzeda Ůĉ rze Ŭb Laszczki na tere- nych na ekspozycje, czyli wystawy, sztuk pi Ęknych i rzemios â albo nie Polski. Cz Ęsto nawet pokrywa â koszty transportu dzie â z Francji. przemys âu jest najdoskonalszym dowodem, o ile sztuka dzi Œ swej Wspomniane listy pochodz ĉ z pocz ĉtku lat 90. XIX w. i ju Ů mo Ůna powinno Œci nie wype ânia. Wystawa powinna by ý, przeciwnie, tak odnale Ŭý w nich liczne wzmianki o sukcesach artysty na rodzimej urz ĉdzona, a Ůeby od statuy pi Ęknej do urny grobowej, do talerza, ziemi. Czechowicz przesy âaâ Laszczce pozytywne recenzje z czaso- do szklanki pi Ęknej, do kosza uplecionego pi Ęknie, ca âa cyrkula- pism oraz propozycje udzia âu w konkursach artystycznych. Opiekun cja idei pi Ękna w czasie danym uwidomion ĉ by âa. ŭeby od gobe- stara â si Ę o kolejne stypendia umo Ůliwiaj ĉce kontynuowanie studiów. linu, przedstawiaj ĉcego Rafaelowski p Ęzel jedwabn ĉ tkanin ĉ, do Po uzyskaniu pozytywnej opinii od prof. Falguiere’a Konstanty po- najprostszego p âócienka, ca âa gama idei pi Ęknego rozlewaj ĉca si Ę dejmuje w Komitecie Zach Ęty starania o kontynuacj Ę stypendium. w pracy uwidomion ĉ by âa – wtedy wystawy b Ędĉ u Ůytecznie i spra- W sierpniu 1895 r. dostaje list od swojego opiekuna z wa Ůnĉ infor- wiedliwie na uszanowanie i ocenienie pracy wp âywa ý. Dzi Œ jest to macj ĉ: Stypendium przyznane w dawniejszych rozmiarach 1. rozdzia â duszy z cia âem, czyli Œmier ý!... 3 Laszczka powróci â do Warszawy w 1896 r. jako artysta ukszta â- Konstanty Laszczka piastowa â stanowisko kierownika Katedry towany i uznany. Otrzyma â posad Ę nauczyciela rysunku na pensji Rze Ŭby przez 35 lat, wytyczaj ĉc nowe kierunki polskiej rze Ŭby. Anieli Hoene-Wro Ľskiej i w szkole Edwarda Aleksandra Ronthalera. Popiera â rozwój sztuki u Ůytkowej, zwanej te Ů stosowan ĉ. Na W 1897 r. wspólnie z innymi artystami powo âaâ Towarzystwo Akademii Sztuk Pi Ęknych w Krakowie stworzy â kurs ceramiki, dzi Ęki Artystów Polskich Sztuka, co umo Ůliwi âo udzia â w kolejnych mi Ę- któremu studenci mogli zarabia ý, sprzedaj ĉc wykonywan ĉ na za- dzynarodowych wystawach w takich miejscach jak: Wiede Ľ, Pary Ů, mówienie ceramik Ę u Ůytkow ĉ. W âasnym kosztem wybudowa â w pra- Berlin, Monachium, Londyn, Wenecja, Florencja, Gandawa, Praga, cowni piec ceramiczny. Konstanty Laszczka by â bardzo oddany pracy Wilno, St. Louis, Nowy Jork. pedagogicznej. Uznawany by â za nauczyciela wymagaj ĉcego, ale ser- Gdy Julian Fa âat zosta â powo âany na rektora Szko ây Sztuk decznego wobec uczniów. Sam by â te Ů bardzo skromny, mo Ůe wi Ęc Pi Ęknych w Krakowie stopniowo przeprowadza â reorganizacj Ę zaskakiwa ý, Ůe mimo to tworzy â liczne, naturalistyczne autoportrety. uczelni 2. W roku 1899 Konstanty Laszczka otrzyma â propozycj Ę ob- Nie ba â si Ę Ůadnej techniki i Ůadnego formatu: od medali, przez po- jĘcia katedry rze Ŭby na krakowskiej uczelni. Pracownia rozwija âa si Ę piersia, po monumentalne pomniki. Tworzy â dzie âa w ró Ůnych ma- ju Ů w nowoczesnym nurcie. Odchodzono od kopiowania antycznych teria âach od drewna, gliny, przez marmur, granit czy nawet alaba- dzie â, a szczególny nacisk k âadziono na opracowanie formy i kon- ster. Najs âynniejsze s ĉ portrety jego autorstwa, naturalne, nie upi Ęk- strukcj Ę rze Ŭby. Artysta pomaga â studentom w ukszta âtowaniu ich szone. Zdaje si Ę, Ůe artysta ukazuje nie tylko cia âo, ale i dusz Ę przed- stawionych osób. Zastosowana technika wspó âgra z osobowo Œci ĉ 1. List z dnia 26 sierpnia 1895 roku. Listy w zbiorach rodziny w Krakowie (Puciata- portretowanego. Kobiety przedstawia â w sposób niezwyk ây, jakby Paw âowska, 1980, s.14-16). pe âne subtelnego wdzi Ęku. Takim przyk âadem jest marmurowe po- 2. Szko âa Sztuk Pi Ęknych w Krakowie zosta âa w 1900 r. przemianowana na Akademi Ę Sztuk Pi Ęknych. piersie Julianowej Fa âatowej. Du Ůĉ cz ĘŒý twórczo Œci rze Ŭbiarskiej 3. cytat z Promethidiona (Norwid, 1989), s. 111 Laszczki zajmowa ây te Ů nagie postacie symboliczne, personi Þ kuj ĉce

Nr 4/2014 Szk âo i Ceramika 17 N A U K A

takie emocje jak Ůal, rozpacz czy smutek. Wykszta âcenie artystyczne i typy ludowe (prace: Bociany lec ĉ, Nie padaj deszczu, Krakowianka ). zdobyte we Francji oraz udzia â w wielu mi Ędzynarodowych wysta- Na pocz ĉtku stulecia Laszczka tworzy zaczerpni Ęte z natury, wach sprawi ây, Ůe artysta dobrze zna â zarówno najnowsze tendencje, bezb âĘ dnie modelowane rze Ŭby w fajansie o naturalnej barwie za- jak i histori Ę rze Ŭby. Inspirowa â si Ę sztuk ĉ egipsk ĉ, persk ĉ, greck ĉ tytu âowane Capek oraz Sowa . W kolejnych latach powstaj ĉ koli- i rzymsk ĉ, któr ĉ podziwia â w Luwrze podczas studiów. W twórczo Œci ste wazy o intensywnych barwach. Wazy zdobi ĉ reliefowe postaci Konstantego Laszczki zauwa Ůalne s ĉ wp âywy Auguste'a Rodina, co dzieci i ma âych satyrów w zachowanej barwie naturalnego fajansu. szczególnie zaznaczy âo si Ę w rze Ŭbionych na pocz ĉtku XX w. sym- Konstanty cz Ęsto powraca â do motywu wodnika, zarówno w pe â- bolicznych aktach kobiecych. Do najwcze Œniejszych z nich nale Ůy nej rze Ŭbie, jak i w ceramice. Po raz pierwszy wodnika ukaza â ar- pos ĉg zatytu âowany Zima ( Konik polny ) z 1895 r.; nieco pó Ŭniejsze: tysta w projekcie fontanny dla Warszawy z 1898 r. Figur Ę wykony- ŭal (1901) i Zasmucona (1901–1902). Zwi ĉzek twórczo Œci Laszczki wa â równie Ů kilkakrotnie w ró Ůnych rozmiarach w gipsie i terako- z symbolizmem zaznaczy â si Ę równie Ů w takich rze Ŭbach, jak: W nie- cie (Puciata-Paw âowska, 1980). Powraca â tak Ůe do innych tematów sko Ľczono Œý (1896/1897), Nostalgia (1903). Tytu ây rze Ŭb s ĉ ju Ů bli- i cz Ęsto wykonywa â ró Ůne wersje tego samego projektu. áĉ czy â tech- skie ekspresjonizmowi, jednak same dzie âa s ĉ syntetyczne i maj ĉ niki, czego przyk âadem jest znana waza ozdobiona na przeciwle- jeszcze silnie wyczuwalne cechy secesyjne (Gradowska, 1984). gâych kraw Ędziach pe âno Þ guralnymi postaciami wodnika i nimfy tu- lĉcej dziecko. Na powierzchni naczy Ľ artysta umieszcza â reliefowe Konstanty Laszczka – ceramik Þ gury fantastycznych smoków, jaszczurek czy paj ĉków. W latach 20. W pierwszej dekadzie XX w. artysta zaj ĉâ si Ę ceramik ĉ. Tworzy â te- i 30. tworzy prace o tematyce zaczerpni Ętej ze Œwiata ba Œni i fan- rakotowe popiersia, ale wiele czasu po Œwi Ęca â równie Ů ceramice tastycznych poda Ľ ludowych. Zwierz Ęta zdaj ĉ si Ę by ý z pogranicza uŮytkowej. Szybko osi ĉgn ĉâ kunszt w tej dziedzinie. Nie uznawa â Œwiata realnego i przekazywanych z pokolenia na pokolenie prasta- granicy mi Ędzy sztuk ĉ czyst ĉ a u Ůytkow ĉ, wi Ęc ceramik Ę wysta- rych wierze Ľ. Wówczas powstaj ĉ takie prace jak np. Zakl Ęta kró- wia â wraz z rze Ŭbami. W roku 1928 Konstanty Laszczka opubliko- lowa, Królewna Ůmija czy Królewna kotka . Tak Ůe antyczna mitolo- wa â podr Ęcznik Ceramika artystyczna. Krótkie wiadomo Œci tech- gia by âa w kr Ęgu twórczych inspiracji Laszczki, co pokazuje gipsowy niczne , w podtytule obja Œni â Do u Ůytku szkó â przemys âowych i arty- szkic z 1937 r. zatytu âowany Porwanie Europy oraz terakotowy Ůubr, stów (Puciata-Paw âowska, 1980, s. 53-59), w którym popiera â idee znany jako MĘdrzec le Œny i wi Ększych rozmiarów terakotowa p âasko- Morrisa, Ruskina i Norwida. Zgadza â si Ę z tym, Ůe ka Ůdy otaczaj ĉcy rze Ŭba zdobi ĉca wie ŮĘ O Œrodka Harcerskiego w Górkach Wielkich cz âowieka przedmiot powinien by ý pi Ękny. Pisa â, Ůe ceramika ma na őlĉsku. O Œrodek oraz dom rodzinny artysty w Krakowie zaprojek- ogromne znaczenie w rozwoju kultury pod wzgl Ędem estetycznym towa â jego syn Bogdan, architekt i dzia âacz Polskiego Towarzystwa i praktycznym (Szymaniuk, 2003). Po wojnie, w roku 1948 wyda â Tatrza Ľskiego. Keramos z rysem historycznym ceramiki od Egiptu i Asyrii po znale- Konstanty Laszczka po wielu latach pracy zosta â zmuszony do ziska na terenie Polski. Publikacj Ę opatrzy â kilkoma reprodukcjami przej Œcia na wcze Œniejsz ĉ emerytur Ę w wyniku poparcia protestu (Puciata-Paw âowska, 1980). Publikacje zawieraj ĉ wiele informa- przeciw Berezie Kartuskiej. Do ko Ľca Ůycia tworzy â w swojej kra- cji technologicznych, wraz z opisem budowy pieca ceramicznego, kowskiej pracowni przy ul. Komorowskiego. Zmar â 23 marca 1956 r. co Œwiadczy o du Ůej wiedzy artysty. Od czasów studiów w Pary Ůu w Krakowie i zosta â pochowany na Cmentarzu Rakowickim. Nad Laszczka fascynowa â si Ę ceramik ĉ Dalekiego Wschodu, szczególnie jego grobem znajduje si Ę jego w âasna rze Ŭba, wykonana z br ĉzu japo Ľsk ĉ, ale równie Ů i chi Ľsk ĉ. Zna â dobrze kolekcje majolik w âo- Matka Boska Bolesna (Szymaniuk, 2003). skiego quattrocenta. W swoich dzie âach animalistycznych by â pod Swoistym upami Ętnieniem twórczo Œci Konstantego Laszczki wp âywem twórczo Œci Antoniego Ludwika Barye’a, który tworzy â dra- jest Muzeum jego imienia w miejscowo Œci Dobre na Mazowszu. matyczne przedstawienia zwierz ĉt, jak np. Jaguar po Ůeraj ĉcy zaj ĉca , Historia powstania muzeum rozpoczyna si Ę od wizyty delegacji pod wp âywem obserwacji zachowa Ľ zwierz ĉt w paryskim Jardin des z Dobrego w pracowni profesora Konstantego Laszczki w Krakowie. Plantes. Wszystkie te wp âywy âĉ cznie z do Œwiadczeniem rze Ŭbiarza Kierownik miejscowej szko ây, Jan Zych, zna â artyst Ę dobrze z cza- kszta âtowa ây styl ceramicznych prac artysty. sów szkolnych. Podczas wspomnianej wizyty Laszczka podarowa â Od 1901 r. artysta nale Ůaâ do Stowarzyszenia Polska Sztuka szkole w Dobrem 6 swoich rze Ŭb: dwa Or ây Heraldyczne oraz po- Stosowana, które wspó âpracowa âo z fabryk ĉ Józefa Nied Ŭwieckiego piersia Mickiewicza, S âowackiego, gen. Sowi Ľskiego i marsza âka w D Ębnikach, na przedmie Œciach Krakowa. Fabryka mimo zmiany Pi âsudskiego. Po Œmierci artysty, z inwencji Jana Zycha, powo âany wâaŒciciela zachowa âa znak „J”, którym sygnowano wyroby. W âaŒnie zosta â spo âeczny komitet, którego celem by âo wystawienie pomnika w D Ębnikach powstawa ây tzw. majoliki, jak wówczas okre Œlano artysty przed szko âĉ . 21 pa Ŭdziernika 1962 r. uroczy Œcie nadano wyroby z gliny lub fajansu o naturalnej, kremowej barwie, a ma- szkole w Dobrem imi Ę Konstantego Laszczki i ods âoni Ęto jego po- lowane w wielobarwne wzory, po czym szkliwione. W roku 1910 mnik. W wyniku stara Ľ kierownika nazwano imieniem Laszczki ulice dĘbnicka fabryka zamkn Ęâ a dzia â ceramiki artystycznej. Arty Œci w Dobrem i w Krakowie. W 1968 r. szko âa otrzyma âa pierwsze rze Ŭby, Polskiej Sztuki Stosowanej, w tym Laszczka, rozpoczĘli wspó âprac Ę pâaskorze Ŭby, medaliony i plakaty, a tak Ůe inne pami ĉtki po arty Œcie. z fabryk ĉ „Hydraulika” w Skawinie, która stosowa âa znak „Skawina” Stanowi ây one zacz ĉtek muzeum, które istnieje do dzi Œ i stale po- (Sta Ůewska, Je Ůewska, 1978). Swoje prace artysta sygnowa â podpi- wi Ększa swoj ĉ kolekcj Ę. W miejscu urodzenia artysty stoi obecnie sem „K. Laszczka” umieszczonym zazwyczaj w dobrze widocznym gâaz, z wyrytym napisem informuj ĉcym, Ůe w âaŒnie w tym miejscu miejscu na powierzchni dzie âa. W latach 20. i 30. Konstanty ko- sta â dom rodzinny Konstantego Laszczki 4. rzysta â równie Ů ze stworzonej przez siebie pracowni na terenie kra- kowskiej Akademii Sztuk Pi Ęknych, gdzie uzyskiwa â coraz lepsze LITERATURA efekty pod wzgl Ędem technicznym. Z czasem odchodzi â od stoso- Gradowska A. (1984): Sztuka M âodej Polski , Warszawa, s. 109-120 wania szkliw, pozostawiaj ĉc naturaln ĉ czerwon ĉ lub ciemn ĉ gra Þ - Norwid C.K. (1989): Promethidion, Rzecz w dwóch dialogach z epilogiem , z archiwum redakcji archiwum z tow ĉ barw Ę gliny. W ceramicznych pracach artysty zauwa Ůalne s ĉ Warszawa, s. 111 ĉ tematy nawi ĉzuj ĉce do jego dzieci Ľstwa, ukazuj ĉce cz âowieka pod- Puciata-Paw âowska J. (1980): Konstanty Laszczka, ŭycie i twórczo Œý , Siedlce czas pracy na roli, zabawy wiejskich dzieci, wiejskie sceny rodzajowe Sta Ůewska M., Je Ůewska M. (1978): Polski fajans , Wroc âaw, s. 94-99

Szymaniuk C. (2003): Konstanty Laszczka 1865-1956, Muzeum Rze Ŭby pochodz cia Ę Alfonsa Karnego, Oddzia â Muzeum Podlaskiego w Bia âymstoku, Bia âystok 4. http://muzeum.edobre.pl, dost Ęp z 04.07.2014 Zdj

18 Szk âo i Ceramika ISSN 0039-8144