Portrety Uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
e-MONUMENTA_WUW 2016 e-MONUMENTA_WUW 2016 e-MONUMENTA_WUW 2016 Zespół Rektorski ds. Wydawnictw Jubileuszowych dr hab. Waldemar Baraniewski Wydział Historyczny UW/ Wydział Zarządzania Kulturą Wizualną ASP prof. dr hab. Tomasz Kizwalter Wydział Historyczny UW dr hab. Piotr M. Majewski Wydział Historyczny UW prof. dr hab. Piotr Salwa Wydział „Artes Liberales” UW prof. dr hab. Henryk Samsonowicz Wydział Historyczny UW prof. dr hab. Wojciech Tygielski – przewodniczący Wydział Historyczny UW prof. dr hab. Marek Wąsowicz Wydział Prawa i Administracji UW prof. dr hab. Andrzej Kajetan Wróblewski Wydział Fizyki UW e-MONUMENTA_WUW 2016 Szanowni Państwo! Drodzy Czytelnicy! W 2016 roku będziemy obchodzić jubileusz dwóchsetlecia Uniwersytetu Warszawskiego. Nasz Uniwersytet nie jest jedynie wyższą szkołą, nie jest tylko pracownią uczonych – to środowisko, którego działania w ciągu dwóch wieków polskiej historii stanowiły istotny wkład do wiedzy, kultury, myśli ludzkiej. Z okazji jubileuszu powstaje seria wydawnicza Monumenta Universitatis Varsoviensis, w której opisujemy dzieje i dorobek naszej Uczelni oraz przypominamy sylwetki jej najwybitniejszych profesorów. W syntetycznej formie przedstawiamy również losy oraz architekturę budynków Uniwersytetu, a także zbiory i kolekcje, które są w naszym posiadaniu oraz nad którymi przyszło nam sprawować pieczę. Nie zabraknie też dokumentów ilustrujących różne sfery społecznego oddziaływania Uczelni, a także świadectw życia codziennego naszej społeczności. Kolejne tomy ukazywać się będą sukcesywnie, od roku 2016. Mamy nadzieję, że spotkają się z Państwa życzliwym przyjęciem i wzbudzą zainteresowanie. Gaudeamus igitur! Katarzyna Chałasińska-Macukow Rektor Uniwersytetu Warszawskiego w latach 2005–2012 Marcin Pałys Rektor Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa, 19 listopada 2012 r. e-MONUMENTA_WUW 2016 Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816–2016 Dzieje Uniwersytetu PORTRETY UCZONYCH Poczet Rektorów Warszawskiego 1816–1915 Profesorowie Uniwersytetu Uniwersytetu Warszawskiego Warszawskiego 1816–1915 Dzieje Uniwersytetu Gmachy Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945 PORTRETY UCZONYCH Warszawskiego Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945 Dzieje Uniwersytetu (A–Ł) Uniwersytet Warszawski Warszawskiego po 1945 i fotografi a 1839–1921 Ludzie, miejsca, wydarzenia PORTRETY UCZONYCH Nauki humanistyczne Profesorowie Uniwersytetu na Uniwersytecie Warszawskiego 1915–1945 Biblioteka Uniwersytecka Warszawskim (M–Ż) w Warszawie 1817–2017 Miscellanea Nauki społeczne PORTRETY UCZONYCH na Uniwersytecie Profesorowie Uniwersytetu Warszawskim Warszawskiego po 1945 (A–K) Nauki ścisłe i przyrodnicze na Uniwersytecie PORTRETY UCZONYCH Warszawskim Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 (L–R) PORTRETY UCZONYCH Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego po 1945 (S–Ż) e-MONUMENTA_WUW 2016 PORTRETY UCZONYCH Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego 1915–1945 M–Ż Monumenta Universitatis Varsoviensis 1816–2016 WARSZAWA 2016 e-MONUMENTA_WUW 2016 Redaktorzy naukowi Piotr Salwa Andrzej Kajetan Wróblewski Dyrektor WUW Anna Szemberg Redaktor Naczelny WUW Anna Kħdziorek Redaktor prowadzČcy WUW Beata Jankowiak-Konik Redakcja Robert Jankowski Korekta Anna Kaniewska Indeks Zdzisųawa Sųuchocka-Ziembiŷska Projekt graficzny serii Marcin Wųadyka /Studio Headme© Konsultacja graficzna Krzysztof Stefaniuk Projekt stron tytuųowych Krzysztof Stefaniuk Koordynator produkcji Martyna Choųuj Skųad i ųamanie Marcin SzczeƑniak ISBN 978-83-235-1791-7 (MUV) ISBN 978-83-235-2134-1 (Portrety Uczonych 1915-1945) ISBN 978-83-235-2150-1 (M-) © Copyright by Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego Warszawa 2016 Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 00-497 Warszawa ul. Nowy _wiat 4 e-mail: [email protected] Ksiħgarnia internetowa www.wuw.pl Wydanie 1 Wydawnictwa UW dziħkujČ Druk i oprawa Narodowemu Archiwum Cyfrowemu POZKAL za bezpųatne udostħpnienie zdjħđ e-MONUMENTA_WUW 2016 SPIS TREŚCI 10 WACŁAW MAKOWSKI 1880–1942 (WŁADYSŁAW T. KULESZA) 18 MAURYCY MANN 1880–1932 (JOANNA ŻUROWSKA) 28 JAN MAZURKIEWICZ 1871–1947 (KAROLINA GRZĄDZIEL) 34 STEFAN MAZURKIEWICZ 1888–1945 (ROMAN DUDA) 40 MIECZYSŁAW MICHAŁOWICZ 1876–1965 (MONIKA NOWAKOWSKA- -ZAMACHOWSKA) 52 WŁADYSŁAW NIKLIBORC 1899–1948 (ROMAN DUDA) 58 ROMAN FRANCISZEK HENRYK NITSCH 1873–1943 (MARIA DOROTA SCHMIDT-POSPUŁA) 68 KAZIMIERZ NOISZEWSKI 1859–1930 (RYSZARD W. GRYGLEWSKI) 78 HENRYK NUSBAUM 1849–1937 (RYSZARD W. GRYGLEWSKI) 90 WITOLD EUGENIUSZ ORŁOWSKI 1874–1966 (MONIKA NOWAKOWSKA- -ZAMACHOWSKA) 100 KAZIMIERZ ORZECHOWSKI 1878–1942 (MONIKA NOWAKOWSKA- -ZAMACHOWSKA) 108 LEON PETRAŻYCKI 1867–1931 (ANDRZEJ KOJDER) 120 STEFAN PIEŃKOWSKI 1883–1953 (JERZY PNIEWSKI) 128 ROMAN POPLEWSKI 1894–1948 (TOMASZ MAJEWSKI) 134 ANTONI PRZEBORSKI 1871–1941 (ROMAN DUDA) 140 GUSTAW PRZYCHOCKI 1884–1947 (LIDIA WINNICZUK) 148 STANISŁAW JAN IGNACY PRZYŁĘCKI 1891–1944 (HALINA LICHOCKA) 158 JÓZEF RAFACZ 1890–1944 (STANISŁAW GRODZISKI, JERZY MALEC) 168 WACŁAW ROSZKOWSKI 1886–1944 (TOMASZ MAJEWSKI) 174 ROMAN RYBARSKI 1887–1942 (B. ŁOMŻANIN, TADEUSZ BRZESKI) 184 KAZIMIERZ BRUNO RZĘTKOWSKI 1870–1924 (KAROLINA GRZĄDZIEL) 190 STANISŁAW SAKS 1897–1942 (ROMAN DUDA) 196 STANISŁAW SCHAYER 1899–1941 (ARNOLD KUNST) 206 MOJŻESZ SCHORR 1874–1941 (KRZYSZTOF PILARCZYK, STANISŁAW SZCZUR) 216 JÓZEF JAN SIEMIEŃSKI 1882–1941 (JOLANTA CHOIŃSKA-MIKA) 230 WACŁAW SIERPIŃSKI 1882–1969 (JÓZEF HURWIC) e-MONUMENTA_WUW 2016 8 Portrety Uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego. 1915–1945 244 STANISŁAW SŁOŃSKI 1879–1959 (ANDRZEJ SIECZKOWSKI) 254 WŁADYSŁAW SMOLEŃSKI 1851–1926 (MARIA WIERZBICKA) 264 ALFRED SOKOŁOWSKI 1849–1924 (MONIKA NOWAKOWSKA-ZAMACHOWSKA) 272 PAWEŁ STYGER 1887–1939 (ELŻBIETA JASTRZĘBOWSKA) 282 STANISŁAW SZOBER 1879–1938 (BRONISŁAW WIECZORKIEWICZ) 290 ANTONI JOZEF ŚMIESZEK 1881–1943 (ADRIAN ANTONIEWICZ, EDYTA KOPP) 298 STANISŁAW JÓZEF THUGUTT 1862–1956 (MAREK STĘPISIEWICZ) 308 WACŁAW TOKARZ 1873–1937 (STANISŁAW HERBST) 316 JAN TUR 1875–1942 (TOMASZ MAJEWSKI) 324 ALEKSANDER TURYN 1900–1981 (MARIAN PLEZIA) 334 JÓZEF UJEJSKI 1883–1937 (ZDZISŁAW LIBERA) 344 TADEUSZ WAŁEK-CZERNECKI 1889–1949 (WŁODZIMIERZ LENGAUER) 354 ZYGMUNT SZCZEPAN WEYBERG 1872–1945 (ZBIGNIEW WÓJCIK, JAN PARAFINIUK) 362 STANISŁAW WĘDKIEWICZ 1888–1963 (JOANNA ŻUROWSKA) 372 WŁADYSŁAW WITWICKI 1878–1948 (WŁODZIMIERZ OLSZANIEC) 382 ZYGMUNT WÓYCICKI 1871–1941 (TOMASZ MAJEWSKI) 390 JAN ZALESKI 1869–1932 (KAROLINA GRZĄDZIEL) 394 LUDWIK ZEMBRZUSKI 1871–1962 (RYSZARD W. GRYGLEWSKI) 406 TADEUSZ ZIELIŃSKI 1859–1944 (WŁODZIMIERZ OLSZANIEC) 416 KAZIMIERZ ŻORAWSKI 1866–1953 (ROMAN DUDA) 422 AUTORZY ESEJÓW 425 SPIS ILUSTRACJI 427 INDEKS NAZWISK e-MONUMENTA_WUW 2016 e-MONUMENTA_WUW 2016 10 Portrety Uczonych. Profesorowie Uniwersytetu Warszawskiego. 1915–1945 Wacław Makowski Urodzony XI w Wilnie. Studia praw- nicze na UW (–) oraz w Krakowie, Lwowie i Paryżu; wykładowca UW od ; prof. nadzwyczajny (), prof. zwyczajny pra- wa karnego ( ), prof. zwyczajny prawa pań- stwowego ( ). Dziekan Wydziału Prawa UW ( / oraz / ), wykładowca na wielu uczelniach zagranicznych. Profesor prawa karnego i konstytucyjnego, twór- ca kodeksu karnego ( ) i Konstytucji kwiet- niowej ( ). Zwolennik koncepcji „nowego państwa”, które miało być wcieleniem w życie idei solidaryzmu społecznego. Wysoki funkcjonariusz administracji Rady Regencyjnej, członek Komisji Kodyfi kacynej, wielokrotnie minister sprawiedliwości, poseł, wicemarszałek i marszałek Sejmu, senator i wi- cemarszałek Senatu. Redaktor „Nowego Państwa”, „Archiwum Kry- minologicznego”, współtwórca „Encyklopedii Podręcznej Prawa Karnego”. Zmarł w Bukareszcie XII . Prawo o stowarzyszeniach, związkach i zgroma- dzeniach publicznych, Warszawa ; Podsta- wy fi lozofi i prawa karnego, Warszawa ; Zasady prawa karnego, ; Obywatel a Rzecz- pospolita, Warszawa ; Na drodze do refor- my konstytucji, Warszawa ; Rewizja umowy społecznej, Warszawa . Nauka prawa na odrodzonym Uniwersytecie Warszawskim, red. G. Bałtruszajtys, Warsza- wa , s. – , – ; Makowski W. [w:] PSB, t. XIX, Kraków , s. – . e-MONUMENTA_WUW 2016 11 W ŁADYSŁAW T. KULESZA WACŁAW MAKOWSKI* 1880–1942 Siedemdziesiąta rocznica odzyskania niepodległości stała się okazją do wielu okolicznościowych refl eksji i rozważań. Także tych dotyczą- cych problemów słabiej utrwalonych w społecznej świadomości. Jubi- leuszowe debaty i dyskusje nie ominęły dokonań i zasług nauki prawa w II Rzeczypospolitej. Wśród licznych przedstawicieli wielu gałęzi prawa warto zwrócić uwagę na postacie związane z dziejami prawa konstytucyjnego w odrodzonej Polsce. W Polsce Ludowej większość tych postaci dostała się na początku jej dziejów w ogień bezpardonowej i globalnej krytyki, aby następnie pogrążyć się w mroku zapomnienia. Były to działa nia zorganizowane tak sumiennie, że niekiedy dopiero dziś zaczy namy przypominać sobie o istnieniu niektórych uczonych – praw ników konstytucjonalistów. Pokaźna jest lista tych uczonych, któ- rych dopiero cierpliwy trud historyków prawa państwowego wydobywa z mroku dziejów najnowszych i ratuje od zapomnienia. Wśród nich poczesne miejsce zajmuje profesor Uniwersytetu War- szawskiego Wacław Makowski, który już w roku jako wykładowca stał się członkiem akademickiej zbiorowości, aby pozostać w jej szere- gach aż do wybuchu II wojny światowej. Fakt, iż Makowski był pro- fesorem „obojga praw” – prawa karnego oraz prawa konsty tucyjnego – spowodował, że nie został zapomniany całkowicie. Wszędzie, gdzie mówiono o wspaniałym dziele polskiej myśli praw nej, jaką był kodeks * Tekst opublikowany pierwotnie jako: Jeden z zapomnianych – Wacław Makowski, [w:] Nauka prawa na odrodzonym Uniwersytecie Warszawskim.