Karl Max Kreuger: Een Begrafenis in Zelfbeheer Yolanda Winkelhuyzen En Arie Hazekamp

anarchistisch tijdschrift Dertigste jaargang, nr. 140, najaar 2002. De AS verschijnt in vier afleveringen per jaar en is een uitgave van Stichting De AS, Moerkapelle. ISSN-nummer 0920-3257. Bestelling: door storting op postgiro 4460315 van de AS te Moerkapelle. Jaarabonnement; 18,90 euro; buiten Nederland 22 euro. Druk: BGS, Schiedam. Zetwerk: Stichting Rode Emma, Amsterdam. Adreswijzigingen: bij voorkeur per briefkaart, of per giro (verbeter het adres op de kaart) graag met vermelding van de postcode. Reklamering: met vermelding van de laatste betaaldatum, als aangegeven in uw giro- administratie. Nieuwe abonnementen: gaan in met het eerste nummer van de jaargang, tenzij anders aangegeven bij bestelling. Zonder opzegging worden abonnementen verlengd. Adres: postbus 43,2750 AA Moerkapelle. Redactie: André Bons, Marius de Geus, Jaap van der Laan, Wim de Lobel, Hans Ramaer. Redactieraad: Arie Hazekamp, Thom Holterman, Rudolf de Jong, Freek Kallenberg, Judith Metz, Bas Moreel, André de Raaij, Martin Smit, Siebe Thissen, Rymke Wiersma, Hanneke Willemse. Verder werkten mee: Karin van Haasteren (illustraties), Pieter Hoexum, P'tje Lanser, Yolanda Winkelhuyzen, Dick de Winter. Publicatie van een bijdrage impliceert niet dat daarin of daardoor redactionele standpunten worden weergegeven. E-mail: [email protected] Internet:http:I/www.geocities.comldeasnl DOOD Jaap van der Laan "De dood is voor mij een dromenloze slaap. Met het sterven van het lichaam houdt het bewustzijn op. Dat is helemaal niets afschrikwekkends." Anton Constandse ter gelegenheid van zijn 80ste verjaardag voor de VPRO radio' Dit citaat leek mij een goed motto voor dit nummer. Op het eerste gezicht is 'Dood' niet zo'n voor de hand liggend thema voor een anarchistisch tijdschrift. Over 'dood' is ook niet veel geschreven door anarchisten. In Nederland heeft vooral Anton Constandse er over ge- publiceerd. Er is echter wel veel over te zeggen en bovendien zijn er veel raakvlakken met andere onderwerpen zoals vrijdenken. Om mee te beginnen: dit nummer gaat schreven, ook in libertaire bladen. In ze- niet over onderwerpen als euthanasie kere zin zijn beide onderwerpen een en abortus. Over beide is al veel ge- 'gelopen race' nu euthanasie en abortus De AS 140 in brede kringen geaccepteerd worden dood alles afgelopen is vindt hier een fi- en een niet meer weg te denken plek in losofische basis. Dat deze filosofische de samenleving hebben gekregen. opvattingen over de dood gevormd Verdergaande ontwikkelingen bij abor- kunnen worden juist doordat je een ge- tus betreffen de beschikbaarheid van de liefd persoon verliest, blijkt wel uit de 'abortuspil' ('Women on Waves' heb- herinneringen van Ferdinand Domela ben de abortusdiscussie bijvoorbeeld in Nieuwenhuis. Hij schrijft in zijn herin- Ierland weer aangezwengeld door te neringen over het algemeen maar wei- proberen buiten de territoriale wateren nig over zijn persoonlijke omstandighe- de abortuspil beschikbaar te stellen aan den. Wel komt het overlijden van zijn Ierse vrouwen) en bij euthanasie de dis- eerste vrouw Johanna aan de orde en cussie over de zogenaamde 'pil van dan vooral vanwege de, voor een domi- Drion'. Over beide zullen we het hier nee diepgaande, gevolgen die dat heeft. niet hebben. Wellicht moeten we in een Domela verliest er het geloof in god van de volgende nummers van De AS door. nog reageren op de discussie die door "Geen jaar later, juist twee jaren na mijn Eurodusnie geëntameerd wordt over huwelijk, stond ik weer alleen op de wereld, mogelijk misbruik van euthanasie voor daar ik mijn vrouw moest verliezen in het bevolkingspolitieke doeleinden. In ze- kraambed van haar tweeden jongen en wie kere zin gaat die discussie ook meer weet hoe innig wij verbonden waren, die be- over de greep van de staat op het privé- seft hoe vreeselifIc die slag voor mij was. De leven dan over euthanasie zelf. smart, daardoor veroorzaakt, is van dien aard dat men haar niet beschrijven kan, Waar gaat deze AS dan wel over? De want dat zou gelijken aan het wroeten in grote lijn is: hoe kijken en keken anar- een open wonde. Dat zijn van die dingen, chisten naar de dood en heeft dat bete- die men vreezen zou ze te ontwijden als kenis voor hoe anarchisten in het leven men er veel over sprak. Aleen dit: door dit staan? sterfgeval is naar mijn overtuiging de In het eerste artikel schetst Pieter grond gelegd voor mijn breken met het ge- Hoexum hoe verschillende filosofen het loof Wel heb ik er tegen gestreden, maar probleem van de dood benaderden. tenslotte werd het mij te sterk, Ik kon het Pieter Hoexum is eindredacteur van het geloof aan een liefderijk opperwezen onmo- filosofietijdschrift Krisis, medewerker gelijk behouden met de ervaring die ikzelf van Filosofie magazine en auteur van het daarvan ondervond, want ffc kon niet inzien boek Gedenk te sterven. De dood en de filo- dat het ontnemen mijner vrouw ook maar sofen. Hij bespreekt hoe in de loop van eenig greintje van liefde in zich kon omvat- de geschiedenis door verschillende filo- ten. "2 sofen tegen de dood is aangekeken. Het Als we het over 'dood' hebben, dan be- zijn met name de ideeën van Schopen- tekent dat ook dat we naar het verleden hauer en Nietzsche die Constandse van het anarchisme moeten kijken. beïnvloed hebben. Ook Spinoza heeft Vanuit dat perspectief kun je dan weer veel invloed gehad in vrijdenkerskrin- je positie in het heden innemen. Deels gen. De filosoof Stirner heeft niet over gaat het in de verder opgenomen arti- de dood geschreven. kelen dan ook over historische voor- De opvatting van vrijdenkers dat na de beelden. Dat is voor dit onderwerp niet De AS 140 zo'n bezwaar. Doodgaan is niet veran- bij. Een aanzienlijke groep zal de me- derd en iedereen krijgt er mee te ma- ning van Anton Constandse delen en ken. Hoogstens zijn de omstandigheden menen dat het leven met de dood afge- veranderd. Doodgaan is in deze tijd lopen is. In het begin van de vorige verdwenen uit ons directe gezichtsveld. eeuw echter waren er velen, ook anar- De kans jong dood te gaan is klein en chisten, die meenden dat de mens na de daarmee wordt de dood iets voor oude- dood als geest voortbestond. Zich base- ren. Tot voor de Tweede Wereldoorlog rend op de rede stelden anarchisten als eisten infectieziekten ook bij kinderen Anton Constandse en Gerhard Rijnders en jong volwassenen hun tol. Nog wat zich teweer tegen het geloof in geesten langer geleden was het kraambed een en tegen het spiritisme. André de Raai) gevaarlijke periode. Niet alleen de eer- haalt in zijn artikel de geschiedenis van ste vrouw van Domela overleed aan het spiritisme in de linkse beweging en kraamvrouwenkoorts, ook de tweede het commentaar daarop van rationeel en derde stierven vlak na de geboorte denkende anarchisten naar boven. van een kind. Pas toen artsen begrepen Het spiritisme werd in Nederland geïn- dat juist zij kraamvrouwenkoorts over- troduceerd met de theosofie, een religi- droegen door onvoldoende steriel te eus te noemen stroming die ook in radi- werken, verdween het grootste gevaar. cale kringen wortelschoot. Het is Dat de dood in het dagelijks leven geen momenteel echter eerder het idee spiri- belangrijke rol meer speelt is ook te tualiteit en niet het spiritisme dat aan- danken aan de secularisering. Het dacht trekt. Spiritualiteit als tegenhan- christendom met zijn leven na de dood ger van de zakelijke ontwikkelingen in staat niet meer centraal in onze samen- de maatschappij in de vorm van new leving en de kerk kan ook niet meer de age, geloof in hekserij, of in natuur- dood voorhouden als middel om ziel- krachten, en als tegendeel van de rede. tjes te winnen. Het memento mori Spiritualiteit in deze zin wordt door spreekt als moreel adagium niet meer veel anarchisten verworpen, al zijn er aan. Een illustratie hiervan is te vinden ook wel anarchisten die een synthese in het artikel over crematie. Lijkver- zoeken. Er zijn hier interessante verge- branding was eind negentiende, begin lijkingen te trekken met hoe het gegaan twintigste eeuw nog een bijzonderheid is met spiritistische ideeën. en had in feite alleen bij vrijdenkende Dat ook anarchisten na hun dood nog mensen de voorkeur. Dat is door de se- kunnen voortleven, al is het dan niet in cularisatie geheel veranderd. Ook Mul- de hemel of als klopgeest, blijkt wel uit tatuli's opmerking in zijn pleidooi voor het artikel van Martin Smit over anar- crematie, dat de kerk de mensen angst chistische graven in Parijs. aan kon jagen met kerkhoven doet in Ook het zelf organiseren van de begra- dat verband nu gedateerd aan. fenis door vrienden, zoals dat bij de dood van Karl Kreuger in 1999 gebeur- Parallel hieraan is ook het geloof in het de, geeft troost bij al het verdriet dat je voortbestaan na de dood veranderd. voelt bij het verlies van een goed kame- Veel mensen geloven heden ten dage raad. Yolanda Winkelhuyzen en Arie nog wel dat er na de dood iets is maar Hazekamp beschrijven zijn begrafenis hebben hier geen vastomlijnd idee meer in zelfbeheer. Zijn begrafenis in Den De AS 140 Haag groeide uit tot een anarchistische aardsche hoop spreken ...' En wie het manifestatie. aardsch bestaan als het eenig mogelijke ver- Rymke Wiersma schetst in haar bijdra- heffen wil tot een festijn van broederlijke ge een ander, steeds belangrijker, on- vreugde, verwerpt de jammerlijke illusies derwerp in activistisch Nederland. Hoe der kleinmoedigen en aanvaardt koen en je je voedt is voor steeds meer mensen krachtig het leven als een opdracht, als een een politieke keuze. Geen dieren willen grootsche scheppende taak, als een kamp om doden, maar ook en misschien wel in zedelijke en redelijke sociale verhoudingen, de eerste plaats niet willen accepteren als een strijd voor menschelijkheid en ge- dat dieren lijden.

Load more