สักทอง 27 2 64.Indd
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
66 The Golden Teak : Humanity and Social Science Journal (GTHJ.) Vol.27 No.2 April - June 2021 ISSN 2408-0845 (Print) ISSN 2651-1487 (Online) ศักยภาพการผลิตอิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา The Potential of Clay Brick Production of Bang Ban District, Phra Nakhon Si Ayutthaya Province ฤดี นิยมรัตน* Ruedee Niyomrath ชนกภัทร นรารัตนวันชัย** Chanokpat Nararatwanchai ณิชกานต เวียงจันทร** Nitchakan Wiangchan Received : May 15, 2019 Revised : July 22, 2019 Accepted : October 17, 2019 บทคัดยอ การวิจัยครั้งนี้มีวตถั ุประสงคเพื่อศกษาระบบการผลึ ิตและประเมินศกยภาพการผลั ตอิ ิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยศึกษาจากผูผลิตอิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยาจํานวน 28 ราย ดวยแบบสัมภาษณและแบบประเมินศักยภาพการผลิต การวิเคราะหขอมูลโดยใชการวิเคราะหเนื้อหา ประกอบคาสถิติความถี่และรอยละ ผลการวิจัยพบวา การผลตอิ ิฐดวยม ือและการผลิตอิฐดวยเครื่องมระบบการี ผลิตที่คลายกัน ยกเวนดานปจจัยการผลิตที่พบวา การผลตอิ ิฐดวยเครื่องมีพื้นที่เพื่อการผลิตเกินความจําเปนใน การใชงาน และการผลิตอิฐดวยเครื่องมีการจางแรงงานเกือบทุกโรงงาน ดานกระบวนการผลตพบวิ า กําลังการ ผลิตตอวันของการผลิตอิฐดวยเครองสื่ ูงกวาการผลตอิ ิฐดวยมือ 2 เทา สําหรับดานผลผลิตพบวา อิฐที่ผลิตดวย เครื่องไดร ับการรับรองตามมาตรฐานผลตภิ ณฑั อุตสาหกรรม สวนอิฐผลิตดวยมือทุกรายเปนอาชีพที่สืบทอดจาก รุนพอแม ผลการประเมินศักยภาพการผลตอิ ิฐดินเผาพบวา การผลตอิ ิฐดินเผาของอําเภอบางบาลจังหวัด พระนครศรีอยุธยาทั้งสามดานไดแกดานผลิตภณฑั และความเขมแข็งของชุมชน ดานการตลาดและความเปนมา ของผลิตภณฑั และดานคุณภาพผลิตภณฑั และในภาพรวมอยูในระดับนอย คําสําคัญ : ระบบการผลิต / ศักยภาพการผลิต / อิฐดินเผา *อาจารยประจําสาขาวิชาการจดการอั ุตสาหกรรม คณะเทคโนโลยีอุตสาหกรรม มหาวิทยาลยราชภั ฏสวนสั ุนันทา Lecturer in Industrial Management Faculty of Industrial Technology Suan Sunandha Rajabhat University **นกศั ึกษาสาขาวิชาการจัดการอุตสาหกรรม คณะเทคโนโลยอี ุตสาหกรรม มหาวิทยาลยราชภั ฏสวนสั ุนันทา Industrial Management Students Faculty of Industrial Technology Suan Sunandha Rajabhat University สักทอง : วารสารมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร (สทมส.) 67 ปที่ 27 ฉบับที่ 2 เมษายน - มิถุนายน 2564 ISSN 2408-0845 (Print) ISSN 2651-1487 (Online) ABSTRACT This research aims to study the production system, and to assessment the potential of clay bricks production of Bang Ban district, Phra Nakhon Si Ayutthaya province. Data gathering form 28 manufacturers of clay bricks by structured interview form and potential assessment form. Data analysis by using descriptive statistics included frequency and percentage. The results found that brick production by hand and by machine have similar production systems. Except for the production factors showed that the production of bricks with machines has more space for production than necessary for use, and most of the production of bricks with machines have to hire workers. In the production process aspect, it was found that daily productivity of brick production with machines had 2 times higher than the production of bricks by hand. For the outputs of production, it was found that bricks manufactured with machine is certified according to the industrial product standards, and all the production of bricks by hand are a profession that inherits from the parents. The potential of clay bricks production shown that: Clay bricks had low level of production potential all 3 aspects and the overall. Keywords : Production System / Production Potential / Clay Brick ความเปนมาและความสําคัญของปญหา ในสมัยอยุธยาประเทศไทยมีความเจริญทางดานเศรษฐก ิจการคามีชื่อเสียงในภูมภาคเอเชิ ียและของโลก โดยมีกรุงศรีอยุธยาเปนราชธานไทยระหวี าง พ.ศ. 1893-2310 รวมเวลาถึง 417 ป มีหลักฐานทางประวัติศาสตร และโบราณคดี ไดแก ตํานาน พงศาวดาร จดหมายเหตุ ศลาจาริ ึก ตลอดจนโบราณสถานและแหลงโบราณคดี จํานวนมาก เรื่องที่นาสนใจเรื่องหนึ่งคือ การผลิตเครื่องปนดินเผา โดยเฉพาะอิฐดินเผาทเปี่ นวัสดุกอสรางท ี่ใช สําหรับสรางวัด ที่ยังคงหลักฐานจวบจนปจจุบัน แหลงผลิตอิฐดินเผาของประเทศไทยสวนใหญอยูในเขตทราบลี่ มภาคกลางุ อาทิ จังหวัดนนทบุรี จังหวัด ปทุมธานี จังหวัดอางทอง จังหวัดสุพรรณบุรีและจังหวดพระนครศรั อยี ุธยา เปนตน แตเดิมดินที่นํามาทําอิฐดิน เผาเปนดินจากแมนา้ํ มีเนื้อละเอียดปนทราย มลี ักษณะพิเศษคือไมเหนียวมากเกินไป แตปจจบุ ันดินแมน้ําตอง เสียคาใชจายสูงมากรวมทั้งมีการนาเครํ ื่องจักรมาชวยขึ้นรูปอิฐ จึงใชดินจากพื้นที่ลุมทมี่ คี ุณสมบัตเหมิ ือนดิน แมน้ําคือเปนดินสองชั้น ชั้นบนเปนดินเหนียวปนทรายมาก สวนชั้นลางเปนดินเหนียวลวน เมื่อขุดมารวมกันจะได ดินเหนียวปนทรายสําหรับการขึ้นรูป นอกจากดินแลว การทําอิฐดินเผายังใชแกลบและเถาแกลบเปนสวนผสมให เขากัน ขึ้นรูป ตากแหง และเผาใหไดอิฐสสี มสดทั่วทั้งกอน แกรง สามารถนําไปใชงานได “บางบาล” เปนอําเภอหนึ่งของจังหวัดพระนครศรีอยุธยาที่มีการทําอิฐดินเผาดวยวิธีการดั้งเดิม ผสมผสานกับเทคโนโลยี ทําใหได อ ิฐที่ดีมีคุณภาพในเวลาที่รวดเร็วกวาเดิม ซึ่งการผลตอิ ิฐดินเผามี 2 วธิ คี ือ การ 68 The Golden Teak : Humanity and Social Science Journal (GTHJ.) Vol.27 No.2 April - June 2021 ISSN 2408-0845 (Print) ISSN 2651-1487 (Online) ผลิตอิฐดวยมือทตี่ องใชแรงงานผลิต อิฐที่ไดมีลักษณะผิวเรียบ แทงตัน ทนทานมากกวาอิฐแบบใชเครื่อง รวมทั้งมี ราคาสูงกวาอิฐใชเครื่อง สวนอิฐผลิตโดยใชเครื่อง ลักษณะเปนแทงสี่เหลี่ยม มรี ู 2-4 รู หรืออาจเปนแทงตันผลิต ขนรึ้ ูปไดเร ็วกวาอิฐผลิตดวยมือแตม ีราคาขายต่ํากวา ในอําเภอบางบาลมีตาบลทํ ผลี่ ิตอิฐอยเปู นจํานวนมาก เชน ตําบลไทรนอย ตําบลสะพานไทย ตําบลกบเจา และตําบลมหาพราหมณ เปนตน ในการวิจัยเรื่องศักยภาพการผลตอิ ิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยการศึกษา ระบบการผลิตอิฐดินเผา ครอบคลมทุ ั้งระบบการผลติ (System of Manufacturing) ที่ประกอบดวย (1) ปจจัย การผลิต (Inputs) โดยพิจารณาจากทรัพยากรเพื่อการผลิต (Productive Resources) 4 ประเภทคือ ที่ดิน แรงงาน ทุนและผูประกอบการ ประกอบกับปจจัยพื้นฐานการดําเนนธิ ุรกิจ 4 ประการ (4M) ไดแก พนักงาน (แรงงาน) วัตถุดิบ เครื่องจักรอุปกรณ และวิธีการผลติ (Korbuakaew, 2009, p.4) (2) กระบวนการผลิต (Manufacturing Process) ทั้งดานผลิตภาพ (Productivity) คุณภาพ (Quality) ตนทุนและราคา (Cost and Price) การขนสงและการสงมอบ (Delivery) ความปลอดภัยและสุขภาพ (Safety) ขวัญกําลังใจ (Moral) สิ่งแวดลอม (Environment) รวมทั้งภาพพจนและจรรยาบรรณของผูผลิต (Image/Ethics) (Niyomrath, 2008, pp.85-89) และ (3) ผลผลติ (Outputs) ที่ครอบคลุมความสามารถในการสงออก (Exportable) ตราสนคิ า (Brand Equity) การผลิตอยางตอเนื่องและคณภาพเดุ ิม (Continuous & Consistent) ความมีมาตรฐาน (Standardization) คุณภาพ (Quality) ความพึงพอใจของลูกคา (Satisfaction) และประวัติความเปนมาของ ผลิตภณฑั (Story of Product) แลวจึงประเมินศักยภาพจํานวน 3 ดาน ไดแก (1) ดานผลิตภัณฑและความ เขมแข็งของชุมชน (2) ดานการตลาดและความเปนมาของผลตภิ ณฑั และ (3) ดานคุณภาพผลิตภณฑั (Office of the Official Information Commission, 2016) จากการศึกษางานวิจัยท่เกี ี่ยวกับการพัฒนาอิฐดินเผาพบวา มีการวิจยทั ี่หลากหลายมมมองุ โดยเฉพาะ การวิจัยที่เกี่ยวของกับผลิตภณฑั (อิฐดินเผา) เชน การออกแบบและพัฒนาเพื่อเพิ่มมูลคาอ ิฐดินเผา (Janbuala, et al., 2011) การทําสวนผสมที่เหมาะสมในการทําอิฐดินเผา (Srisomsak, 2005) และการพัฒนาคณภาพอุ ิฐดิน เผาตามมาตรฐานผลตภิ ณฑั ชุมชน (Samart, 2016) นอกจากนี้มีงานวิจัยที่ศึกษาในมุมมองของลูกคาไดแก ศึกษาการตัดสินใจซื้ออิฐดินเผา (Boonpradap, 2009) ครอบคลุมถงความรึ ับผดชอบติ อสังคม (Ratrung, 2014) สุขภาพอนามัยของชุมชน (Aunkham, 2012) และของพนักงาน (Bunkhao, Polraksa & Tippila, 2016) รวมทั้งผลกระทบตอสิ่งแวดลอม (Chaiwong, 2003) เปนตน สําหรับการผลิตอิฐดินเผาพบงานวิจัยที่ศึกษาความเปนไปไดในการผลิตอิฐดินเผา (Torroungwatthana, 2005) การวิเคราะหตนทุนและผลตอบแทนในการลงทุนผลิตอิฐดินเผา (Arsakun, 2007) การศึกษา กระบวนการผลตและปิ ญหาการผลิต (Sllvannatsiri, 2008) การเพิ่มประสิทธิภาพการผลตอิ ิฐดินเผา (Saweatnai & Wongmanee, 2008) และการลดอิฐเสียจากกระบวนการเผา (Saiyawut, et al., 2018) เปนตน จากการศึกษาคนควางานวิจัยทเกี่ ยวขี่ องกับการพัฒนาการผลิตพบวาม ีการศึกษาวิจัยที่หลากหลาย ซึ่งใน การวิจัยครั้งนี้มีวตถั ุประสงคเพื่อศกษาระบบการผลึ ิตและประเมินศกยภาพการผลั ตอิ ิฐดินเผาของชุมชนผูผลติ สักทอง : วารสารมนุษยศาสตรและสังคมศาสตร (สทมส.) 69 ปที่ 27 ฉบับที่ 2 เมษายน - มิถุนายน 2564 ISSN 2408-0845 (Print) ISSN 2651-1487 (Online) อําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยพิจารณาปจจัยนําเขาหรือปจจัยการผลิตที่เปนทรัพยากรของ ชุมชน เพื่อนําเขาสูกระบวนการผลิตใหไดผลผลิตทไดี่ ร ับออกมาเปนสินคาหรือบริการขั้นสุดทายทตอบสนองี่ ความพอใจ ของผูผลิตและลูกคา ผลของการวิจัยครั้งนี้รวมทั้งกระบวนการวิจัยชวยกระตุนเศรษฐกิจรากหญา สงเสริมธุรกิจในชุมชนใหมีรายได สามารถพึ่งพาตนเองไดและมคี ุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นดวยการนําภูมิปญญาท องถิ่น และทรัพยากรทองถิ่นที่มีอยูมาปรบใชั ในการผลิตและพัฒนาผลตภิ ณฑั ที่เปนขนบธรรมเนยมประเพณี ีและ ศิลปวัฒนธรรมของชุมชน (Office of the National Economic and Social Advisory Council, 2004) ที่นําไปสูการพัฒนาผลิตภณฑั เสรมสริ างคณคุ าของผลิตภัณฑใหเป นที่ยอมรับแกบุคคลทั่วไป สามารถใชเปน แหลงสรางรายได และความเขมแขงให็ กับชุมชน ชวยกระตุนใหเกิดกระบวนการมีสวนรวมของผูผลิต/ ผูประกอบการ OTOP และชุมชนในการพัฒนาผลตภิ ณฑั วัตถุประสงคของการวิจัย 1. เพื่อศึกษาระบบการผลตอิ ิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา 2. เพื่อประเมินศักยภาพการผลิตอิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา วิธีดําเนินการวิจัย ในการวิจัยเรื่องศักยภาพการผลตอิ ิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีการ ดําเนินการวิจยดั ังตอไปน ี้ ขั้นตอนที่ 1 ศึกษาระบบการผลิตอิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยการ สัมภาษผูผลิตอิฐดินเผาของอําเภอบางบาล จังหวัดพระนครศรีอยุธยา ที่ประกอบดวย ขอมูลดานปจจยการผลั ิต กระบวนการผลติ และผลผลิต จํานวน 80 ราย และเลือกตัวอยางจานวนํ 28 ราย จากผูผลิตที่มีความพรอมและ เต็มใจใหขอมลู โดยใชแบบสมภาษณั แบบมีโครงสราง (Structured Interview) ซึ่งแบงเปน 4 ตอนคอื ตอนที่ 1 สัมภาษณขอมลของผู ูผลิต/เจาของโรงงานและขอมลโรงงานู /ผลตภิ ณฑั ตอนที่ 2 สัมภาษณปจจยการผลั ิต ที่ ครอบคลมุ 6 ประเด็น ไดแก (1) ที่ดิน (2) แรงงาน (3) ทุน (4) วัตถุดิบ (5) เครื่องมือ เครื่องจักรและอปกรณุ และ (6) วิธีการผลติ ตอนที่ 3 สัมภาษณกระบวนการผลติ จํานวน 8 ประเด็น ไดแก (1) ผลิตภาพ (2) คุณภาพ (3) ตนทุนและราคา (4) การขนสงและการสงมอบ (5) ความปลอดภยและสั ุขภาพ (6) ขวัญกําลังใจ (7) สิ่งแวดลอม และ (8) ภาพพจนและจรรยาบรรณของผผลู