11° 3 woensdag 23 november 2016 nederlandsdagblad jaargang 73 nr. 19.390 www.nd.nl [email protected] 0342 411 711

advertentie

Onze kijk op 2017 leven www.rmu.nu Oorlogsmisdadiger benoemd 2 Drama in de kerk 7 Soepele schoenen 4 Nota Arbeidsvoorwaardenbeleid 2017

Aaldert van Soest nd.nl/nederland ‘Wet voltooid leven is onuitvoerbaar’

▶ De stervenswens van ouderen met ouderen die hun leven als voltooid Frits de Lange, ethicus aan de Protes- bat. Het kabinet heeft enkele weken het leven. Wij denken daar als kabi- een ‘voltooid leven’ is zo complex, beschouwden. Uit haar onderzoek tantse Theologische Universiteit, trok geleden een voorstel gedaan om ster- net niet makkelijk over, maar we ge- dat het niet mogelijk is daarvoor blijkt dat hun doodswens bijna altijd wel een conclusie. Een wet voor ster- venshulp toe te staan bij een voltooid loven tegelijk dat die grenzen nog een wet te maken. Zo’n wet is ambivalent is. ‘Een uitgekristalliseer- venshulp bij een voltooid leven gaat leven. Om die reden nam minister niet bereikt zijn.’ onuitvoerbaar. de stervenswens ben ik niet tegenge- voorbij aan de werkelijkheid, stelt hij (Volksgezondheid) Op de uitkomst dat de stervenswens komen. Ouderen worstelen ermee: op vast. De wet gaat ervan uit dat oude- dinsdag een publieksversie van het vaak ambivalent is, reageerde ze door Dat betoogde ethicus Frits de Lange het ene moment willen ze wel, op het ren hun leven kunnen overzien en proefschrift in ontvangst. Ze beloofde erop te wijzen dat eerst het gesprek dinsdag op een symposium over vol- andere moment niet’, stelde de pro- weten wat ze willen. ‘Het onderzoek het te gaan lezen, maar wilde niet te- wordt aangegaan met de ouderen tooid leven. Aanleiding voor de bij- movenda. van Van Wijngaarden laat zien dat dit rugkomen op het kabinetsbesluit. ‘Ik met een voltooid leven. ‘Als dan blijkt eenkomst was de promotie van Els Het is volgens Van Wijngaarden niet matcht met de geleefde ervaring wil de groep die echt niet meer verder dat ze toch niet uit het leven willen van Wijngaarden aan de Universiteit ‘complex’ om voltooid leven in een van mensen met een doodswens.’ wil leven, niet in de steek laten omdat stappen, is dat ook een goede uit- voor Humanistiek in Utrecht. Van wet te vangen, maar ze wilde die con- Met haar onderzoek draagt de pro- de dilemma’s te groot zijn. Er zitten komst.’ Wijngaarden sprak uitgebreid met clusie overlaten aan beleidsmakers. movenda bij aan een zeer actueel de- grenzen aan de maakbaarheid van ▶▶ zie ook pagina 4

redactie nd nd.nl/nederland beeld anp / Jerry Lampen redactie nd Obama kampioen straf kwijtschelden

▶Washington De Amerikaanse president Barack Obama heeft in zijn ambtstermijn al 1023 gevangenisstraffen geheel of gedeeltelijk kwijtgescholden. Dat is meer dan de vorige elf presidenten bij elkaar kwijtscholden. Dat meldt het Witte Huis. Het gaat in de meeste gevallen om mensen die gevangen zaten voor een drugsdelict waarbij geen geweld is gebruikt. Eerder had Obama al gezegd dat hij vindt dat deze mensen onnodig hard gestraft worden op basis van verouderde wetten. <

Willeke nd.nl/cartoons

Rutte bezoekt oudste kerk Centraal-Java

Premier loopt met pastor Helen (links) door de Blenduk Church, de oudste christelijke kerk in Centraal-Java. Rutte brengt met een kabinetsdelegatie een driedaags handelsbezoek aan Indonesië. De eerste resultaten zijn al geboekt. Dinsdag, op de tweede dag, werd bekend dat de Rotterdamse haven gaat helpen bij de aanleg en exploitatie van het nieuwe deel van de haven van Jakarta. <

prijs € 1,75 zaterdag € 3,00

Woorden over Syrië hebben geen zin meer commentaar op 3 2 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Jan van Benthem nd.nl/buitenland Namen Syrische oorlogsmisdadigers genoemd

▶New York De Amerikaanse ambassadeur bij de nóg erger menselijk lijden’, bracht den gebombardeerd. Maar de Syri- heden opschrijven. En op een dag zul- menselijkheid en oorlogsmisdaden VN Samantha Power heeft in de O’Brien de Veiligheidsraad in herin- sche commandanten en leidingge- len ze verantwoordelijk worden die ze volgens de VS hebben begaan. Veiligheidsraad de namen bekend- nering. ‘Alle feiten en rapporten die ik venden die betrokken zijn bij gehouden.’ Power noemde een hele ‘Deze misdadigers moeten weten dat gemaakt van Syrische commandan- vorige maand gaf, niet één daarvan is oorlogsmisdaden, martelingen en reeks eenheden van het Syrische le- ze, net als hun voorgangers in de ge- ten die oorlogsmisdaden hebben gewijzigd, afgezwakt of als onjuist moord, menen volgens haar dat ze ger, de Syrische luchtmacht die bur- schiedenis, veroordeeld zullen wor- begaan. bewezen door iemand van jullie of straffeloos kunnen doorgaan. ‘Dat gerdoelen als scholen en ziekenhui- den voor hun daden’, sloot Power door iemand buiten deze ruimte.’ Zo- dachten Slobodan Milosevic, Charles zen hebben aangevallen, zoals haar reactie af. Na afloop van de zit- Power deed dit nadat het hoofd van lang de Veiligheidsraad niets doet, Taylor en talloze oorlogsmisdadigers afgelopen week opnieuw in Aleppo. ting vermeldde ze de namen ook in de VN voor humanitaire zaken, Step- ‘zal het internationale humanitaire voor hen ook. De wreedheden van nu Maar niet alleen het leger begaat vol- berichten op Twitter. hen O’Brien, in scherpe bewoordin- recht worden vertrapt en zullen er zijn goed vastgelegd en het geheugen gens haar misdaden; Power noemde ‘Rusland en het regime-Assad ver- gen de VN-Veiligheidsraad had ver- oorlogsmisdaden worden begaan’, van de beschaafde wereld is lang.’ ook de namen van onderdelen van de trouwen op anonimiteit en het zaaien weten niets te doen aan het geweld hield O’Brien de leden voor. inlichtingendiensten en van gevange- van verwarring om gruweldaden te tegen de Syrische burgers. ‘Maand na In haar reactie verweet Power vooral volgen nissen en militaire ziekenhuizen verbergen. Ik heb de VN-Veiligheids- maand heb ik deze raad gerappor- Rusland ‘nog niet één kritisch woord’ Rusland en het regime-Assad moeten waar op grote schaal martelingen en raad laten weten dat daaraan van- teerd dat het niveau van ontaard ge- te hebben geuit over de Syrische ophouden met genadeloze aanvallen, moorden plaatsvinden. Ook de be- daag een einde is gekomen. We moe- weld dat de Syrische bevolking wordt luchtaanvallen op burgerdoelen. aldus Power. ‘En zij die achter deze trokken commandanten en leiding- ten de namen vermelden en de leiders aangedaan niet dieper kan zinken – Power benadrukte dat ISIS en al-Nus- aanvallen zitten, moeten weten dat gevenden werden door haar met laten weten dat hun misdaden niet om de volgende maand terug te ko- ra al twee jaar wegens hun misdaden wij en de internationale gemeen- naam en rang opgesomd, inclusief onopgemerkt zullen blijven’, zo men met afgrijselijke rapporten over door de internationale coalitie wor- schap hun daden volgen, hun wreed- voorbeelden van misdaden tegen de schreef ze erbij. <

mini-interview Maurice Hoogendoorn nd.nl/nederland beeld nd Eduard Sloot nd.nl/economie beeld anp / Martijn Beekman Kind bij vechtscheiding verdient eigen advocaat

Kinderen moeten bij een vechtscheiding moeten diverse vechtscheiding een eigen professionals – (kinder)psycho- advocaat krijgen. Dat vindt de loog, notaris, jeugdzorg, maat- Nederlandse Orde van Advoca- schappelijk werk – goed samen- ten. ‘Het kind moet een stem werken om een vechtscheiding te hebben bij de rechter.’ voorkomen. Advocaten zouden de rol van procesbegeleider kunnen ▶Den Haag spelen. Om hen hiervoor beter toe Begin september heeft het minis- te rusten, willen we een cursus terie van Veiligheid en Justitie de ontwikkelen.’ Divorce Challenge uitgeschreven. Tot dinsdag konden op een web- ■ Spreken advocaten van ou- site ideeën worden geopperd om ders nu niet met de kinderen? het aantal vechtscheidingen terug ‘Jawel, maar ze behartigen de be- te dringen. De Nederlandse Orde langen van de ouders. Wij willen van Advocaten heeft een voorstel dat het kind bij de rechter straks ingediend om kinderen bij een ook een eigen stem heeft, dat zijn vechtscheiding een eigen advo- belangen ook door een advocaat caat te geven. ‘Die luistert naar worden verdedigd. In een kind- het kind en stelt een kindplan op, plan kan een kind aangeven of hij dat aan de rechter wordt voorge- graag bij zijn papa of mama wil legd’, legt Raffi van den Berg, di- wonen, bijvoorbeeld, en of hij het recteur van de advocatenorde uit. belangrijk vindt om op dezelfde school te kunnen blijven.’ ■ Hoeveel vechtscheidingen zijn er jaarlijks in Nederland? ■ Moeten de ouders de advo- ‘Dat weten we niet precies, omdat caat van het kind betalen? ze niet apart worden geregis- ‘We moeten eerst de jury van Di- treerd. Volgens het Wetenschap- vorce Challenge overtuigen van pelijk Onderzoek en Documenta- ons voorstel. Als het erdoor komt, tiecentrum waren er in 2015 moeten dit soort vragen nog wor- 36.000 echtscheidingen, waarvan den uitgewerkt.’ Staatssecretaris Van Rijn was in juni lovend over het afgedekt rookwarenschap van Jumbo. Maar volgens de Voedsel- en 14 procent een “echtscheiding op Warenautoriteit zijn de matglazen deuren van de supermarktketen in strijd met het reclameverbod voor tabak. tegenspraak” was. Maar niet alle ■ Bent u niet bang dat een echtscheidingen op tegenspraak echtscheiding verjuridiseert zijn meteen vechtscheidingen. met nog een advocaat erbij? Volgens een onderzoek van TNO ‘Het is een misverstand dat een Afgedekt rookwarenschap NIPO in 2013 liep 1 op de 10 advocaat voor juridisering zorgt. scheidingszaken uit op een vecht- Als een van de ouders een nieuwe scheiding. In 2015 zou dat 1 op de hypotheek afsluit, is de notaris 5 zijn. Toch kun je niet zeggen dat nodig. Ook het huidige ouder- Jumbo niet volgens regels het aantal vechtscheidingen schapsplan heeft een juridische enorm is toegenomen, want bij component in zich. De advocaat is het onderzoek in 2013 werd een er om al die aspecten onder te ▶Den Haag andere definitie gebruikt.’ brengen in een duurzame oplos- De Voedsel- en Warenautoriteit drage te willen leveren aan de strijd van deze tekst anders dan de aandui- sing.’ (NVWA) heeft supermarktketen tegen roken door jongeren. ding van andere producten en dien- ■ Door kinderen een advocaat Jumbo op de vingers getikt van- Volgens de Voedsel- en Warenautori- sten bij de servicebalie en is de blaad- te geven, verminder je het aan- wege ongewenste tabaksreclame in teit zijn de deuren echter in strijd met jesachtergrond ‘niet neutraal en niet tal vechtscheidingen nog niet. haar winkels. het reclameverbod voor tabak. In sober’. ‘Nee, daarmee geef je het kind een principe mogen winkels duidelijk Tot slot wijst de inspectie op de ver- belangrijker positie. Mogelijk gaat Dat blijkt uit een brief die de inspectie maken dat ze tabak verkopen, maar lichting boven de matglazen deuren. er wel een preventieve werking in juli aan de supermarkt heeft ver- ze moeten dat wel terughoudend en Daardoor wordt volgens haar ‘extra van uit. Om het aantal vechtschei- stuurd en die nu naar buiten is geko- neutraal doen, zonder extra aandacht aandacht gevestigd op de afgedekte dingen terug te dringen, willen men, na een beroep op de Wet Open- te trekken. Volgens de inspectie gaat presentatie’. De NVWA wil dat Jumbo we een onderzoek naar welke fac- baarheid Bestuur. Jumbo daarin te ver. het tabakschap ‘zo snel mogelijk in toren ervoor zorgen dat een echt- Begin juni lanceerde Jumbo, in aan- overeenstemming brengt met de re- scheiding een vechtscheiding wezigheid van staatssecretaris Martin ‘niet neutraal’ gels’. wordt. Daarnaast zetten we in op van Rijn (Volksgezondheid), als eerste De inspectie wijst erop dat de aandui- Jumbo zegt in een reactie nog met de een multidisciplinaire aanpak bij supermarkt in Nederland een afge- ding ‘tabak’ verscheidene malen op NVWA in overleg te zijn. De Voedsel- echtscheidingszaken. Juist bij dekt rookwarenschap, met matglazen verschillende kastdelen wordt weer- en Warenautoriteit doet geen verdere vroegtijdige signalen van een Raffi van den Berg deuren. Jumbo zei daarmee een bij- gegeven. Daarnaast is de vormgeving mededelingen over de zaak. < 3 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Herman Veenhof nd.nl/buitenland Kanshebber op post Binnenlandse Veiligheid begint met beste blunder

▶Washington Kris Kobach (50) is sinds 2011 de Secretary of State mapje zitten, onder zijn arm. Met een zoomlens kon- van de Amerikaanse staat Kansas. Hij is specialist in den ze voor iedereen leesbaar worden gemaakt. Voor Een lang geheugen immigratiewetten. Hij ontwierp bijvoorbeeld een een man die de veiligheid van Amerika wil vergroten, heel strenge nieuwe wet voor de staat Arizona. Die is dat een beste blunder aan het begin van zijn loop- werd in 2012 voor de helft teruggedraaid door het baan. ‘Als mens ben ik min of meer aan het eind van mijn Amerikaanse Hooggerechtshof. In het plan valt te lezen dat ‘het opnemen van Syri- Latijn.’ In die ene zin verwoordde Stephen O’Brien, Kobach trouwde in 2001 met Heather Mannschreck sche vluchtelingen in Amerika tot nul moet worden hoofd humanitaire zaken van de Verenigde Naties, (haar achternaam was geen belemmering) en samen gereduceerd’. Maar echt geheim of nieuws was het maandag voor de VN-Veiligheidsraad zijn radeloosheid hebben ze vier dochters: Lilly, Reagan, Molly en Char- niet. Acht dagen geleden vertelde Kobach al aan de lotte. Ze gaan elke zondag naar de Open Door Baptist website Politico dat hij volgens een schatting van en verbijstering over de situatie in Syrië en die in Church in Kansas City. Obama’s adviseurs uitging van twee, misschien wel Aleppo in het bijzonder. O’Brien heeft als taak de raad Kobach maakte een plan voor het eerste jaar onder drie miljoen criminele illegalen in de VS, veel meer iedere maand te rapporteren over de situatie van de Trump en presenteerde dat bij de aankomend presi- dan de 193.000 die officieel zo te boek staan. Ze moe- Syrische burgers. Maand na maand kwam hij terug met dent. Bij het afscheid werden foto’s gemaakt, vlak bij ten weg of in de cel. Volgens Kobach is ‘elke misdaad’ ‘afgrijselijke rapporten’ over nieuwe dieptepunten in de Trump International Golf Club in New Jersey. genoeg voor uitzetting. En die muur tegen Mexico, Maar wat bleek? Kobach had zijn plannen in een open die komt er snel.’ < menselijke wreedheid en in menselijk lijden. ‘We moeten ons allemaal schamen dat we niet hebben opgetreden om de vernietiging van Aleppo, de mensen daar en van de rest van Syrië te stoppen’, hield O’Brien de Veiligheidsraad voor.

Tilly Dodds nd.nl/geloof beeld ap / Alastair Grant Wat zijn beklemmende betoog bijzonder maakt, is niet dat extremistische rebellen zich niets van de eerdere wapenstilstand hebben aangetrokken. Even- min dat de bombardementen door de Syrische lucht- Rode spotjes als steun macht in een ongekende hevigheid zijn hervat, inclu- sief de gerichte vernietiging van scholen en ziekenhuizen. Ook is het afwijzen door Syrië, afgelopen voor geloofsvervolgden zondag, van een door de VN onderhandelde wapenstil- stand voor Aleppo niet de reden dat O’Brien, en ▶Londen daarmee de Verenigde Naties, ten einde raad zijn. Om de aandacht te vestigen op de wereldwijde geloofsvervolging Het is de harde constatering dat de Veiligheidsraad alle verlichten vanavond rode schijn- feiten al maanden kent, dat al bijna drie jaar de werpers de gevels van een aantal besluiten er liggen hoe een einde aan het geweld moet gebouwen in Londen, waaronder komen – en dat ondanks alles met name het Syrische Westminster Abbey, Westminster regime ongestraft kan doorgaan (terwijl de terroristen Cathedral en de Houses of Parlia- van ISIS en al-Nusra wel door de coalitie worden ment in Londen. gebombardeerd). Zelfs de dreigende hongerwinter Niet alleen in Londen, ook elders in voor inmiddels een miljoen belegerde burgers kan het Verenigd Koninkrijk, zullen tien- Rusland en China er niet toe bewegen hun vriend tallen minder bekende gebouwen op Assad te dwingen, de hulpkonvooien met eten en deze ‘Red Wednesday’ (Rode Woens- medicijnen eindelijk door te laten. dag) in een rood licht baden. In veel gevallen betreft het kerken, synago- ges en moskeeën, maar ook bijvoor- Er zijn nauwelijks woorden te vinden die de ver- beeld het stadhuis van Bolton (Grea- ontwaardiging over de gepleegde oorlogsmisdaden ter Manchester). kunnen weergeven, zegt ook Unicef in een verklaring. ‘Red Wednesday’ is een initiatief van Woorden hebben ook weinig zin meer, bewijst de de internationale katholieke organi- machteloosheid van de VN. satie Aid to the Church in Need (ACN), waarvan de Nederlandse tak Kerk in Daarom is het goed dat nu door de Amerikaanse Nood heet. Het initiatief wordt ge- ambassadeur bij de VN, Samantha Power, de namen steund door de anglicanen en tal van van de daders zijn genoemd, en dat hun is voorge- andere geloofsgemeenschappen. Zij houden dat ze ooit verantwoording zullen moeten willen zich solidair tonen met de ve- afleggen. Want de straffeloosheid van dergelijke len die vervolgd worden of gedood zijn om hun geloof. De kleur rood oorlogsmisdaden moet worden doorbroken. waarvoor is gekozen, symboliseert Dat is niet alleen een humaan rechtsbeginsel, dat de het bloed dat martelaren wereldwijd mensheid voor radeloosheid kan behoeden. Niet voor hebben vergoten. niets kent de Bijbel het beeld van het bloed dat van de De actie wordt omlijst met muziek, aarde roept, tot de hoogste Rechter. Zoek het recht, is films en een gebedsdienst vroeg in de zijn directe opdracht. Noem dus de namen van de avond in Westminster Cathedral, ter- wijl daarna op de Cathedral Piazza daders en vergeet hun slachtoffers niet. sprekers van verschillende religies optreden, onder wie de Syrisch-or- Jan van Benthem thodoxe patriarch Ignatius Aphrem II, een imam uit Ierland en de directeur van het Jeruzalem Centrum voor De Houses of Parliament in Londen worden vanavond rood verlicht als Joods-Christelijke Betrekkingen in Is- steunbetuiging aan mensen die wereldwijd om hun geloof vervolgd worden. GRATIS TWEE WEKEN NEDERLANDS DAGBLAD raël. ACN heeft iedereen opgeroepen de de hoogste niveaus sprake is van toe- tenlandse Zaken weigerde die stap te Gratis kennismaken met Naam en voorletter(s): m/v actie te steunen door vandaag iets nemende bezorgdheid over de ver- zetten. een krant die het nieuws roods aan te trekken, en selfies daar- volging van miljoenen mensen van- Volgens Alton zou iedereen achter anders opinieert? Dat kan. Stuur de bon op Straat en huisnummer: van – liefst met een rode waas erover wege hun geloof’. Red Wednesday moeten staan. ‘Als en ontvang gratis twee – te delen met de hashtag #RedWed- een geloof de moeite waard is om er- weken het Nederlands Postcode: Woonplaats: nesday. genocide voor te sterven, zou het voor de rest Dagblad. Of ga naar Door in te stemmen met de verlich- Lord Alton staat bekend als een strij- van ons de moeite waard moeten zijn nd.nl/2weken. Bellen ting van de Houses of Parliament heb- der voor christenen in het Midden- om ervoor te leven’, zei hij. kan ook: 0342 411711. Telefoon: ben de voorzitters van zowel het Ho- Oosten. Zo heeft hij onder meer ge- John Pontifex, hoofd communicatie Stuur de bon zonder gerhuis als het Lagerhuis aangegeven probeerd de regering ertoe te van ACN, is blij met de steun van het postzegel naar: E-mail: dat het Britse parlement achter de bewegen de wreedheden van ISIS je- parlement, omdat daarvan ‘de bood- Antwoordnummer 1004, doelstellingen van de actie staat. gens christenen en yezidi’s aan te schap naar de wereld uitgaat dat de 3770 VB Barneveld. (Alleen als je de laatste Hogerhuislid Lord David Alton sprak merken als ‘genocide’. Hij kreeg hier- moeder van alle parlementen’ zich Ingangsdatum: zes maanden geen abon- tegenover Christian Today van ‘een voor de unanieme steun van het La- bekommert om degenen die geen nement hebt gehad.) prachtig besluit, dat laat zien dat op gerhuis, maar het ministerie van Bui- godsdienstvrijheid kennen. < DEZELFDE REALITEIT, ANDERE OPINIES 4 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

redactie nd nd.nl/nederland Aaldert van Soest nd.nl/nederland beeld uvh / Lilian van Rooij Boer Winsum: Luister naar de vraag treinongeluk is …De samenleving reageert anders op ouderen die uit het leven willen niet mijn schuld stappen, dan op jongeren met een doodswens.

▶Den Haag …Dat is een vorm van discriminatie, Nog dit jaar moet er duidelijkheid pen te beschrijven. Een groot gevoel vindt ethicus Frits de Lange. komen over de spoorwegovergang van onrecht maakt zich van je mees- aan de Voslaan bij Winsum, waar ter. Zijn wij verantwoordelijk voor ▶Utrecht afgelopen vrijdag een treinongeluk het risico dat genomen is? Zijn wij Er zijn maar weinig onderwerpen gebeurde. Dat zei minister Lodewijk verantwoordelijk voor de veiligheid waarover minister Edith Schippers Asscher (Sociale Zaken) dinsdag in op het spoor?’ (Volksgezondheid) zo vaak wordt de Tweede Kamer. aangesproken of -geschreven als de grond voor grond doodswens bij een voltooid leven. Af Er moet zo snel mogelijk duidelijk- In 2014 waren er ook al twee onge- en toe houdt de minister Facebook- heid komen of er een aparte parallel- vallen op de bewuste spoorwegover- sessies met burgers over een bepaald weg wordt aangelegd naar een bevei- gang. Twee mensen kwamen daarbij onderwerp, en ook daar was de dis- ligde overweg in de buurt, stelde om het leven. De boer schrijft dat de cussie over voltooid leven het meest Asscher. De andere optie is dat er au- gemeente Winsum en ProRail in mei druk en intens, vertelde ze dinsdag in tomatische halve overwegbomen 2015 contact met hem opnamen om een stampvolle Geertekerk in (AHOB) worden aangelegd. Afgezien tot een oplossing te komen. Ze wilden Utrecht. Ze was gekomen ter ere van van de structurele aanpak kan de ge- een noodweg aanleggen over zijn de promotie van ethica Els van Wijn- meente Winsum per direct maatrege- land om de gevaarlijke overweg te gaarden aan de Universiteit voor Hu- len treffen op de weg naar de spoor- omzeilen. Stavenga ging akkoord, manistiek. Van Wijngaarden deed wegovergang door matrixborden op zegt hij. Later wilde ProRail geen tij- onderzoek naar de verhalen van te stellen en verkeersdrempels aan te delijke maar een definitieve weg aan- mensen die hun leven voltooid von- leggen. leggen en overgaan tot aankoop van den. Asscher, die staatssecretaris Sharon de grond. Stavenga vroeg in ruil daar- Het thema is razend actueel, omdat Dijksma van Infrastructuur verving, voor andere grond. ProRail ging ak- het kabinet stervenshulp wil toe- nam tijdens het vragenuurtje afstand koord, kreeg de boer in maart 2016 te staan bij een voltooid leven. Schip- van de suggestie dat het aan een on- horen. Maar in september kwam Pro- pers lichtte dat besluit nog eens toe. willige boer ligt dat er nog steeds Rail daar op terug. ‘ProRail wilde weer De kwestie is niet eenvoudig, erken- geen veilige spoorwegovergang is bij overgaan tot een huurovereenkomst de ze, daartoe uitgedaagd door het de Voslaan. ProRail-directeur Pier met dezelfde voorwaarden die wij onderzoek van Van Wijngaarden. Eringa zei op de persconferentie na hen in 2015 al aangeboden hadden. Haar proefschrift toont namelijk aan het ongeluk dat de boer wiens grond De conceptovereenkomst hiervan dat de doodswens van ouderen Promovenda Els van Wijngaarden in gesprek met minister van Volksgezondheid nodig is om aanpassingen aan de laat al twee maanden op zich wach- meestal omgeven is met twijfels en Edith Schippers (l.). spoorwegovergang te maken, diverse ten,’ aldus Stavenga. angsten. De keuze van het kabinet deals van de hand heeft gewezen. Hij zegt de ernst van de situatie altijd zal leiden tot ‘nieuwe dilemma’s’, be- luisteren naar de vraag die achter de ziel graag in de handen van de Heer De boer in kwestie, Willem Stavenga, te hebben ingezien. ‘Een mensenle- seft de minister. Maar die wil ze aan- doodswens zit.’ Voor sommige oude- geven. Kan iemand mij daarbij hel- is verontwaardigd over hoe hij ver- ven telt zwaarder dan een stuk grond.’ gaan. Ze blijft erbij dat het ‘barmhar- ren is de koek echt op, ziet ook De pen?’ volgens door verschillende media is In zijn brief haalt hij uit naar de ge- tig’ is, mensen die echt niet verder Lange. Hij gebruikt daarvoor liever Huisarts Herman Hoekstra, tevens weggezet. In een open brief aan RTV meente en ProRail. ‘Het zijn ProRail willen leven, te helpen bij zelfdoding. de term ‘levensmoe’ dan ‘voltooid actief als SCEN-arts die euthanasie- Noord schrijft hij: ‘Binnen vier uur en de gemeente Winsum die bewust De term barmhartigheid valt vaker. leven’. ‘Wie dan de dood verkiest, verzoeken beoordeelt, herkent dat. tijd word je van hulpverlener gede- dit risico hebben genomen, neem Willem van Katwijk, actief binnen de verdient begrip en compassie. Maar ‘Onder collega’s zie ik wel dat de ge- gradeerd tot schuldige aan dit onge- daar dan ook zelf de verantwoorde- Nederlandse Vereniging voor een de bestaande euthanasiewetgeving loofsopvatting verschil maakt bij het val. Wat dit met je doet, is met geen lijkheid voor!’ < Vrijwillig Levenseinde (NVVE), werpt biedt daarvoor meer ruimte dan we al dan niet uitvoeren van euthanasie, hem ethicus Frits de Lange voor de denken.’ maar bij patiënten zie ik dat minder. voeten. Die vindt het wetsvoorstel Als er sprake is van ondraaglijk lij- zelfrijdende treinen in van het kabinet onuitvoerbaar, om- afwegingen den, valt dat onderscheid weg. Het- Groningen wil een experiment bussen, die reizigers van deur tot dat de stervenswens vanwege een Een humanistisch geestelijk verzor- zelfde zie ik bij abortus. Ik krijg daar- beginnen met zelfstandig rijdende deur vervoeren. Op die manier voltooid leven veel te complex is. Is ger stelt dat de geloofsopvatting vrij- voor zowel gelovigen als ongelovigen treinen zonder machinist. Dit plan denkt de provincie de bereikbaar- dat niet ‘armhartig’ in plaats van wel altijd leidend is bij de keuze om in de spreekkamer. En ze kampen zou afgelopen vrijdag al worden heid en leefbaarheid van het ‘barmhartig’, vraagt Van Katwijk zich uit het leven te stappen. Christenen met dezelfde problematiek.’ gepresenteerd op een congres over platteland in stand te houden. Dat af. Dat verwijt hij ook christelijke po- maken andere afwegingen dan hu- de toekomst van het openbaar heeft de provincie aan staatssecre- litieke partijen. manisten, denkt ze. Van Wijngaarden samenleving vervoer in Noord- en Oost-Neder- taris van Infrastruc- De Lange wil niet in zulke ‘verzuilde gaat hierin niet mee: ‘Ik heb mensen Ouderenpsycholoog Marja Vink land, maar vanwege het treinonge- tuur laten weten. Noord-Nederland tegenstellingen’ blijven hangen. ‘Nie- van verschillende achtergronden vraagt zich af waarom de samenle- luk in Winsum ging dat niet door. leent zich volgens Groningen goed mand kan de term “barmhartigheid” geïnterviewd en zie dat die tegen- ving zo anders reageert op een De provincie wil ook experimente- voor dit soort pilots omdat de monopoliseren’, zegt hij. ‘Uit het on- stelling niet zo sterk meer is.’ Zo in- doodswens van ouderen dan op een ren met zelfrijdende auto’s en snelwegen er minder druk zijn. derzoek van Els van Wijngaarden terviewde ze een christelijke vrouw doodswens van jongere mensen. leer ik hoe belangrijk het is om te die het zó formuleerde: ‘Ik zou mijn ‘Bij jongeren halen we alles uit de

anp nd.nl/nederland beeld anp / Robin van Lonkhuijsen Koning bespreekt sociale acceptatie met LHBT’ers

▶ Het zeventigjarig COC Nederland Het COC noemt het bezoek historisch: kreeg dinsdag koning Willem- niet eerder bracht een regerend Alexander op bezoek. staatshoofd een officieel bezoek aan de LHBT-gemeenschap. De koning fe- De koning sprak op het hoofdkantoor liciteerde COC Nederland met het ju- van de belangenorganisatie met les- bileum en sprak zijn waardering uit biennes, homo’s, transgenders en bi- voor het werk van de organisatie. seksuelen over de problemen waar zij De koning bleek via zijn dochters tegen aanlopen in de maatschappij en goed op de hoogte van initiatieven als over initiatieven om tot meer accep- de Gay-Straight Alliance, Paarse Vrij- tatie en gelijke rechten te komen. Hij dag en anti-pestprogramma’s op wilde graag weten hoe de situatie in scholen. De paarse armbandjes die hij asielzoekerscentra is voor homosek- kreeg aangeboden als cadeau voor suelen en transgenders en waar gelo- zijn drie dochters bleek hij al te ken- Koning Willem-Alexander was dinsdag te gast bij het COC in Amsterdam. Een ‘historisch moment’, aldus de organisatie. vige LHBT’ers tegenaan lopen. nen van Amalia. < 5 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

redactie nd nd.nl/nederland Man opgepakt vanwege achter stervenswens bedreigen Sylvana Simons

▶Den Haag Een 37-jarige man uit Kudelstaart Dinsdag maakte de politieke bewe- (Noord-Holland) is opgepakt voor ging DENK, waarvoor Simons actief is, het maken en publiceren van het bekend dat zij beveiliging krijgt ‘naar filmpje waarin presentatrice aanleiding van concrete bedreigin- Sylvana Simons wordt bedreigd. gen’. Kamerlid van DENK De man meldde zich dinsdag uit eigen verwacht dat de man zal worden ver- beweging bij de politie. In het filmpje, volgd en veroordeeld en hoopt dat er gemonteerd op het carnavalslied ‘Oh een einde komt aan alle discrimine- Sylvana’, wordt Simons afgebeeld als rende en racistische uitlatingen aan naakte Afrikaanse vrouw en als Zwar- het adres van Simons. Hij riep pre- te Piet. Ook is haar hoofd geplakt op mier Rutte op zich uit te spreken. ‘Hij lichamen van opgehangen zwarte moet laten weten dat dit echt niet Amerikanen. meer kan.’ Simons is al diverse keren Het Openbaar Ministerie besloot het slachtoffer geweest van racisti- maandag een onderzoek te openen sche uitingen, vooral vanwege haar naar de herkomst van het filmpje. inbreng in het Zwarte Pietendebat. <

Eymeke Verhoeven nd.nl/cultuur beeld anp / Koen Suyk Poesiealbumgedicht van Anne Frank te koop

▶Haarlem Anne Frank schreef in 1942 een schap met Anne Frank. Ze kreeg de gedichtje in het poesiealbum van uitgescheurde bladzijde rond 1970 ‘Cri-Cri’. De bladzijde met haar van haar oudere zus, die in 2006 over- handschrift wordt binnenkort in leed. ‘Ik weet dat mijn zus niet zo ge- Haarlem geveild. hecht was aan dit vers van Anne als ik gehecht ben aan het vers dat Anne De startprijs voor het achtregelige ge- voor mij schreef. Dat is de reden dat ik dicht is 30.000 euro en dat zal het ook het nu te koop aanbied’, verklaart Jac- kast om hen af te houden van zelfdo- tachtig dat wil, niet. Dat is een vorm teerd in onderzoek naar de doods- zeker wel opbrengen, volgens veiling- queline in een brief die het gedichtje ding.’ De Lange beaamt dit en zet die van discriminatie.’ Age-isme noemt wens bij ouderen.’ huis Bubb Kuyper. In zwarte inkt ci- begeleidt. tegenstelling op scherp. ‘Als iemand De Lange dat en hij stelt het op één ▶▶ Een recensie van het boek van Els teert Anne Frank eerst een strofe uit Naast haar bekende dagboek, zijn er van zestig jaar dood wil, beschouwen lijn met seksisme en racisme. ‘Er zou van Wijngaarden staat vrijdag in de het tijdschrift Het Ros Beiaard: ‘Hebt maar weinig schrijfsels van Annes we dat als een ramp. Als iemand van veel meer moeten worden geïnves- bijlage Gulliver ge uw werk niet goed gedaan/Kost- hand bekend. In 1988 werden brieven bare tijd verloren/Grijp opnieuw de van Anne, haar zus Margot en hun arbeid aan/Beter dan te voren.’ Daar- Amerikaanse penvrienden voor ruim ‘Zilveren stembusakkoord’ op volgen vier afsluitende regels, 155.500 euro verkocht. < ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers, omroepbaas Jan initiatiefnemers ook. Verder moet er een ruimer waarvan de auteur onbekend is. Het Slagter en ouderenbond KBO-PCOB willen dat er een mantelzorgverlof komen, plus levensbegeleiders die is dus niet uitgesloten dat de taalge- ‘zilveren stembusakkoord’ komt. Daarin worden voor de ouderen bezoeken. Verder moet in de zorg de geestelijke voelige Anne ze zelf verzon: ‘Hebben nieuwe kabinetsperiode voorstellen gedaan, bedoeld om verzorging op orde zijn, en geen bezuinigingspost. anderen u gelaakt/Wat ge hadt mis- te voorkomen dat mensen hun leven als voltooid gaan ‘Na het debat over hulp bij zelfdoding op het moment dreven/Zorg dan dat ge het beter ervaren. dat iemand zijn leven als voltooid ervaart – waarin we maakt/Dat is antwoord geven.’ Segers, Slagter en KBO-PCOB-directeur Manon Vanderkaa principieel tegenover elkaar kunnen staan – staan we nu De Joodse Anne schreef het gedichtje – die hopen dat andere partijen en organisaties ook samen voor de uitdaging om zo veel mogelijk te op 28 maart 1942, ruim drie maanden meepraten over het stembusakkoord – bepleiten een voorkómen dat mensen hun leven als voltooid ervaren’, voordat het gezin Frank onderdook in herwaardering van ouderdom. Zij stellen voor dat er een zegt Segers. Jan Slagter, voorman van omroep MAX, vult het achterhuis. ‘Beste Cri-Cri’, heft ze coördinerend bewindspersoon voor het ouderenbeleid aan: ‘Overheid en samenleving hebben met elkaar de in haar bekende handschrift aan. Het komt. Eenzaamheid moet worden bestreden, door een verantwoordelijkheid om ouderen een betekenisvolle poesiealbum is van Christiane van beter gemeentelijk vrijwilligersbeleid en het stimuleren plek te geven. Samen moeten we ons inzetten om Maarsen, de oudere zus van haar bes- van mogelijkheden om gezamenlijk te eten. De oude- ouderen een volwaardig leven te geven, in plaats van te vriendin: Jacqueline. Jacqueline renzorg moet beter en kleinschaliger, vinden de een voltooid leven.’ van Maarsen is nog in leven en schrijft boeken over haar bijzondere vriend-

anp Sjoerd Mouissie nd.nl/politiek ‘GGD bezorgd over kinderopvang’ ‘Bad, bed, brood’ was geen campagnezet

▶Amsterdam In kinderdagverblijven staan vaak te …Dat het overleg met de gemeenten vang van illegalen maandag uit el- nacht op te vangen, om daarna door Dienst Terugkeer en Vertrek. Daar weinig leidsters op de groep en is de over ‘bed, bad, brood’ geklapt is, kaar was geklapt. Dat is gebeurd om- te verwijzen. Maar veel gemeenten krijgen ze onderdak als ze werken veiligheid niet in orde. Toezichthou- komt niet door de VVD. dat de VVD zo’n akkoord niet zag dachten aan de incidentele opvang aan terugkeer naar hun land van her- der GGD maakt zich zorgen over zitten voor de verkiezingen, luidt de van een paar honderd mensen.’ Toen komst – gedwongen of vrijwillig. ruim de helft van de peuterspeelza- …Het probleem was dat beide beschuldiging van de gemeenten en het bericht over een mogelijk ak- ‘Maar waar die deur opengaat, moe- len, kinderdagverblijven en buiten- partijen het akkoord anders sommige partijen in de Tweede Ka- koord verscheen, lieten veel wethou- ten de andere deuren dicht. Werken schoolse opvanglocaties. Dat schreef uitlegden, zegt staatssecretaris mer. ders weten hun huidige opvang niet aan terugkeer gaat niet als je drie de Volkskrant dinsdag op basis van Dijkhoff. Onzin, zegt Dijkhoff. ‘Ik zou het een te sluiten. ‘Dit sterkte me in de over- deuren verderop ook terechtkunt eigen onderzoek onder drieduizend slechte campagnezet vinden om als tuiging dat we dit akkoord terecht zonder dat die eis gesteld wordt.’ opvangplekken. De 25 regionale ▶Den Haag staatssecretaris namens het kabinet niet gesloten hebben.’ Als de gemeenten hiermee instem- GGD’s hebben ‘lichte tot serieuze ‘Ik weet niet sinds wanneer toegeven anderhalf jaar aan een akkoord te men en terugkeren naar de onder- zorgen’ over twee derde van de dat iets niet gelukt is een effectieve werken, en dat het dan niet lukt.’ deuren handelingstafel, krijgen ze mogelijk locaties in volkswijken, weet de of stoere campagnezet is.’ Staatsse- De echte oorzaak is volgens Dijkhoff Er valt nog te praten over een nieuw weer een vergoeding voor de opvang krant. In buurten met gemiddeld cretaris (Veiligheid en dat beide partijen het concept- akkoord, stelt de bewindsman, als de van illegalen. Dijkhoff heeft die tege- hogere inkomens is de opvang beter, Justitie) moest zich dinsdag in de akkoord anders uitlegden. ‘Ik dacht gemeenten willen voldoen aan zijn moetkoming, van zo’n twintig mil- maar ook daar zijn er in ruim de Tweede Kamer verdedigen, nadat het dat gemeenten ruimte bleven hou- voorwaarden. Dijkhoff wil illegalen joen euro, maandag per direct stop- helft van de gevallen zorgen. < overleg met de gemeenten over op- den om incidenteel iemand een opvangen in acht centra van de gezet. < 6 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Remco van Mulligen nd.nl/geloof beeld nd ‘Geen theologie maar de Geest’

…De problemen die spelen in de ging, richt zich op de vijfvoudige be- ‘Met het omarmen van dit soort Verenigde Pinkster- en Evangeliege- diening. Van haar Nederlandse tak nieuwe ideeën hopen mensen weer meenten zijn deel van een wereld- zijn Daniël Renger en de omstreden ruimte te scheppen voor de Heilige wijde trend in de pinksterbeweging. voorganger Mattheus van der Steen Geest. “Daar gebeurt tenminste iets”, de belangrijke representanten. zeggen mensen dan: genezing, groei, …‘De laatste jaren verliezen ‘Niet alleen de vijf bedieningen, maar beweging.’ intellectuelen aan invloed’, zegt ook een cultuur van eer, het eren van Toch is Klaver ongerust over de hui- religieonderzoeker Miranda Klaver. je leiders, is belangrijk bij de Revival dige trend. ‘Waar de vijfvoudige be- Alliance’, zegt Miranda Klaver. Ze diening is ingevoerd, liep dat vaak uit ▶Amsterdam werkt als religiewetenschapper aan op ruzie. De vijf ambten zijn niet ge- In de Verenigde Pinkster- en Evange- de Vrije Universiteit, met de evange- lijk: de apostel en de profeet zijn dui- liegemeenten (VPE) heerst de laatste lische en pinksterbeweging als speci- delijk belangrijker dan de herder, de maanden een crisissfeer. Daniël Ren- alisme. ‘Je moet dus je leiders volgen leraar en de evangelist. En een apos- ger, de beoogde nieuwe voorzitter en kritiek wordt niet op prijs gesteld. tel, die de eindverantwoordelijke is van de koepelorganisatie, wil de Dat principe zie je sterk terug bij Bill voor de gemeente, kan ook in conflict structuur centraliseren. Dat riep zo Johnson, voorganger van de Bethel- komen met een profeet, die meent veel weerstand op, dat hij zaterdag te kerk in Californië en een van de lei- dat zijn boodschappen rechtstreeks weinig stemmen kreeg om gekozen ders van de Revival Alliance in de VS.’ van God komen. Daarnaast is de kans te worden. De pinksterbeweging bestaat volgens groot dat die vijf bedieningen een old Renger kreeg 69,7 procent van de Klaver bij de gratie van geregeld te- boys network worden.’ stemmen, terwijl de VPE in 2014 had rugkerende opwekkingen. ‘De bewe- Bovendien is volgens Klaver de hui- besloten dat 80 procent van de stem- ging heeft een losse structuur nodig. dige trend zeer anti-intellectualis- men nodig is om verkozen te wor- Maar een opwekking duurt niet eeu- tisch. ‘Acht jaar geleden had de VPE den. Zijn voornemen om het bestuur wig: op een gegeven moment ont- Religieonderzoeker Miranda Klaver: ‘Waar de vijfvoudige bediening werd nog een hogeschool, Azusa, een we- van de koepel te centraliseren aan de staan er meer gestructureerde bewe- ingevoerd, liep dat vaak uit op ruzie.’ tenschappelijk blad, Parakleet, en een hand van vijf bedieningen (apostel, gingen. Totdat een volgende leerstoel pinkstertheologie, bezet profeet, herder, leraar en evangelist) opwekkingsbeweging opkomt en de ten, komen vooral uit die laatste plekken tegen. Hun invloed groeit, door Cees van der Laan. Dat is nu zorgt voor grote verdeeldheid. meer georganiseerde pinksterge- hoek.’ maar niet op een heel gestructureer- weg. We willen geen theologie, maar meenten terrein verliezen. Dat is ook Bewegingen als de New Apostolic Re- de manier.’ de Geest, lijken mensen te denken.’ cultuur van eer nu gaande in de VPE.’ formation werken vooral via netwer- Diverse leden en gemeenten hebben De ‘vijfvoudige bediening’ wordt in De VPE ontstond in 2002 als fusie van ken. Het zijn geen centraal geleide bekend patroon de VPE al de rug toegekeerd. ‘Ook ik Nederland onder andere door Renger de oudere Broederschap van Pink- organisaties. ‘In Nederland verbrei- De opkomst van de vijfvoudige be- twijfel of de VPE toekomst heeft’, gepromoot, maar de oorsprong ligt in stergemeenten en de Volle Evange- den zij zich via persoonlijke contac- diening is de nieuwste trend in de zegt Klaver. Internationale loyalitei- de Verenigde Staten. Daar draagt de liegemeenten, een veel jongere en ten en conferenties’, zegt Klaver. ‘Zo pinksterbeweging. Klaver: ‘Begin ten lijken tegenwoordig in de pink- New Apostolic Reformation deze lei- minder belijnde beweging. haalde tot mijn verbazing het Evan- deze eeuw was er de G12-beweging sterbeweging belangrijker te zijn dan derschapsstructuur uit. De laatste ja- ‘Die laatste stroming wint nu aan gelisch Werkverband in de Protes- uit Colombia. Alles moest ineens in nationale organisatievormen zoals de ren groeit haar invloed. De man hier- kracht’, stelt Klaver. ‘Zij zijn radicaler, tantse Kerk ineens Randy Clark naar groepen van twaalf gebeuren. De VPE. ‘Daarmee gaat echter wel iets achter is de in oktober overleden terwijl de Broederschap meer aan- Nederland, een charismatisch leider mensen die je destijds bij de G12 zag, verloren, want het is belangrijk om voorganger Peter Wagner. Ook de dacht had voor organisatie en oplei- van de Revival Alliance. Je komt Clark hangen nu vaak de vijfvoudige bedie- als beweging een publiek gezicht te Revival Alliance, een verwante bewe- ding. De mensen die nu de VPE verla- en Johnson tegenwoordig op diverse ning aan.’ hebben.’ <

advertentie René Fransen nd.nl/wetenschap Test verbetert vaccins

▶New York HET PIJPORGEL KOMT Vaccins tegen virusinfecties bestaan doorgaans uit een groot aantal vi- rus-eiwitten. Worden die ingespoten, dan zal het afweersysteem anti- stoffen gaan maken tegen de vreemde eiwitten. Dit zorgt ervoor dat het afweersysteem bij een tweede ontmoeting met deze eiwitten (dus bij een NU WEL HÉÉL DICHTBIJ infectie met het virus) sneller en effectiever reageert. Maar lang niet alle antistoffen die gemaakt worden, zullen het virus daadwerkelijk neutraliseren. Delen van de ingespoten eiwitten die geen ‘neutraliserende antistoffen’ opleveren, dragen niet bij aan de bescher- VANAF 26 NOVEMBER BIJ UW DEALER! ming, maar kosten het afweersysteem wel energie. Dat vermindert de ef- fectiviteit van het vaccin. Daarom ontwikkelden Amerikaanse onderzoe- kers een test waarmee zij kunnen bepalen welke delen van eiwitten echt bijdragen aan de werkzaamheid van een vaccin. Dat deden zij door een soort ‘suikerkapjes’ te maken die een deel van de ingespoten eiwitten afschermen. Het afweersysteem zal er dan niet op Kom op 26 november naar reageren. Door steeds een ander eiwitdeel af te schermen en daarna het één van de onderstaande vaccin in te spuiten bij muizen, bepaalden zij welke eiwitdelen van het dealers en beleef de LiVE 2T. MERS-virus zorgen voor de aanmaak van neutraliserende antistoffen en welke delen vermoedelijk overbodig zijn. Kuipers Muziekhuis, Leens In het tijdschrift Nature Communications laten de onderzoekers zien dat Harm Hoeve, 10.00 - 12.30 uur de methode is te gebruiken om een betere samenstelling van het MERS- vaccin te ontwikkelen. De techniek is ook te gebruiken bij de verbetering Muziekcentrum Oostendorp, Wezep van vaccins tegen andere virussen. Harm Hoeve, 14.00 - 16.00 uur

Verhoog Muziek, Nijkerk Bastiaan Stolk, 10.00 - 12.30 uur

Beroemde orgels van Orgelcentrum Andante, Veenendaal tientallen internationale Bastiaan Stolk, 13.30 - 16.00 uur anp kerken waren nog nooit zo S. De Wit & Zn., Nieuw-Vennep Amsterdam: geen kinderreclame bij sport dichtbij. Johannus introduceert André van Vliet, 10.00 - 11.00 uur namelijk op 26 november ▶Amsterdam de LiVE 2T. Hiermee maakt Stolk Orgels, Nieuwerkerk a/d IJssel De gemeente Amsterdam wil van kindermarketing. Het gaat Johannus levensechte klanken André van Vliet, 12.00 - 13.00 uur reclame voor ongezonde voeding op daarbij ook om gemeentelijke van historische pijporgels sportevenementen voor kinderen in sporthallen en zwembaden. Verder Stolk Orgels, Krabbendijke de ban doen. Als het aan de hoofd- moet er genoeg drinkwater beschik- bereikbaar voor iedereen. Everhard Zwart, 14.00 - 16.00 uur stad ligt, zijn uiterlijk in 2020 alle baar zijn, net als voldoende alterna- sportactiviteiten voor de jeugd vrij tieven voor ongezonde snacks. < 7 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Gerard ter Horst nd.nl/geloof ‘Zonder maatwerk bij tucht gebeuren ongelukken’

▶Nunspeet Het uitoefenen van tucht in de kerk Van Eeken bedoelde met maatwerk voort uit de kerkelijke bezinning op ze – bijvoorbeeld bij zondagsarbeid of Voorzitter Hans van Pelt noemde het is maatwerk. Waar dergelijk dat dominees en ouderlingen zich bij homoseksualiteit drie jaar geleden, trouwen na echtscheiding. Als kerk- bewuste homobesluit en het verbod maatwerk plaatsheeft, is de de tucht enkele vragen goed realise- toen de synode besloot dat homo’s verband is het ‘daarom wijs om ker- op vrouwelijke ambtsdragers als kwaliteit hoog. Waar het ontbreekt, ren: wie betreft het, wat is de kwestie, met een relatie niet aan het avond- kenraden vrijheid te laten in de keuze voorbeeld. gebeuren ernstige geestelijke wat is de situatie en wie van de ker- maal mogen. Terzijde: de bezwaren wel of niet over te gaan tot de weg Tijdens de bespreking kreeg de com- ongelukken. kenraad houdt zich ermee bezig? die veertien kerken tegen dat besluit van de kerkelijke vermaningen’. missie vervolgens van een groep afge- Tucht, het oproepen van christenen hebben ingediend worden vandaag vaardigden op haar dak: was ze niet Dat hield dinsdagavond dominee Hil- die (publiek) in zonde leven zich te voor het eerst achter gesloten deuren principiële lijnen te sturend bezig en zette ze met haar brand van Eeken, deputaat kerkorde bekeren, geldt onder gereformeerden behandeld. Die uitspraak ‘verontrustte’ een com- inzet voor een hardere landelijke lijn en kerkrecht, de christelijk-gerefor- als een pijler en een voorwaarde om In hun studie stellen de christelijk- missie van afgevaardigden die de sy- de eenheid van de onderling verschil- meerde synode voor. ware kerk te zijn en fungeert zelfs als gereformeerde deputaten dat de om- nodebespreking had voorbereid. Is lende Christelijke Gereformeerde Die worstelde zichtbaar met de vraag een ‘sleutel’ die toegang geeft tot het gang van tucht sterk verschilt per het altijd juist ruimte voor plaatselij- Kerken niet ernstig onder druk? Van hoe een balans kan worden gevonden Koninkrijk van God. plaats. In dorpen moet een kerken- ke verschillen te laten? Volgens haar Pelt ging daarin niet mee, maar bleef tussen het bieden van pastorale vrij- De deputaten hebben de afgelopen raad heel voorzichtig handelen, in de mag pastorale ruimte ‘de principiële bij zijn punt dat sommige onderwer- heid aan kerkenraden en het handha- jaren, in opdracht van de landelijke stad is er meer openheid. Wat in de lijnen niet vervagen’, zeker als kerken pen nu eenmaal principieel zijn. ven van landelijk gemaakte principi- synode, onderzoek gedaan naar hoe ene kerk tuchtwaardig is, is dat in een landelijk ‘op basis van de Schrift me- Besluiten werden er nog niet geno- ele afspraken. dit functioneert. Die opdracht kwam andere gemeente niet, concluderen nen te moeten spreken van zonde’. men. <

Gerard ter Horst nd.nl/geloof beeld pkn / Freek Visser Dans en drama houdt synode bezig

…De christelijk-gereformeerde synode stond dinsdag voor een lastige vraag: of dans en drama het gereformeerde karakter van de kerkdienst aantasten?

…Hoogleraar Maarten Kater bepleitte tegendraadsheid: ‘Laat onze woordcultuur maar een anticultuur zijn.’

▶Nunspeet De vraag is simpel, deze dinsdagmid- dag op een landelijke zitting van de Christelijke Gereformeerde Kerken, bijeen in Nunspeet: mogen moderne uitingsvormen als dans en drama een plek hebben in de gereformeerde kerkdienst? Het mogelijke antwoord daarop blijkt onder de voor- en te- genstanders alle kanten uit te waaie- ren. Wat is het geval? In de Christelijke Gereformeerde Kerk van Zwolle is enkele jaren terug ruimte geboden aan dans in de kerkdienst. Dat leidde binnen het kerkverband tot vragen, waar de kerken op regionaal en pro- vinciaal niveau niet uitkwamen. Zo kwam de vraag in 2013 op de tafel van de landelijke synode terecht. Die besloot de deputaten Eredienst – dat is een landelijke deskundigencom- Onduidelijk blijft of een kindermoment, met daarin een korte sketch, ook een vorm van drama is. missie – er studie naar te laten doen. Intussen werd de kerken gevraagd van de discipelen zet. Het gaat dan bezwaren en pleit ervoor het aan de Net nu dat gebeurt, moet de kerk vol- volgstudie, vooral om de kwestie geen ruimte aan dans en drama te niet om dans of drama in een liturgi- vrijheid van de plaatselijke kerken gens hem niet zo dwaas zijn achter theologisch goed te doordenken. bieden zolang de synode zich er niet sche setting binnen de tempel- of sy- over te laten. die ontwikkeling aan te jagen. ‘Laat ‘Maar neem nu geen beslissingen op expliciet over had uitgesproken. nagogedienst, tekenen ze erbij aan. Het laat zich raden dat deze verschil- onze woordcultuur dan maar een an- grond van hoe we elkaar napraten Of de kerken zich aan dat laatste De spanning die bij een deel van de len ook tijdens de synodebespreking ticultuur zijn. Onze jongeren horen over de beeldcultuur.’ hebben gehouden, blijft onduidelijk, christelijk-gereformeerden optreedt aan bod komen. Daarbij valt op dat liever gewoon een goed verhaal.’ De synode nam geen besluit. Dat net als of bijvoorbeeld een kinder- – los van de afkeer die bij wereldse de aangedragen oplossingen alle Wat Kater betreft komt er een ver- volgt later deze week, of in januari. < moment, met daarin een korte vormen van dans en drama worden kanten uitwaaierden. Moet de syno- sketch, ook een vorm van drama is. gevoeld – is deze: komt de ruimte de eigenlijk wel een uitspraak doen? Wel worden sketches, mime (een ervoor niet in mindering op de cen- Wat is erop tegen als de synode dra- breder onderzoek psalmen theatrale gebarentaal) en het uitbeel- trale plek die de Bijbel en de verkon- ma en dans gewoon afwijzen omdat De christelijk-gereformeerden om gericht jongeren op te zoeken en den van een Bijbelverhaal als voor- diging van oudsher innemen in de er geen overtuigende Bijbelse onder- zetten hun onderzoek naar de ‘hen actief te betrekken bij de beelden van drama genoemd. gereformeerde kerkdienst? Dat blijkt bouwing voor is? Moet niet veel ‘zingbaarheid van de Psalmen’ bezinning’. Tegelijk moet die een vraag waar de deputaten zelf ook meer aandacht worden besteed aan voort, maar de opzet ervan wordt bezinning breder: de deputaten spanning niet uitkomen. Ze schrijven in hun de achterliggende cultuurverschui- breder. De afgelopen jaren onder- moeten de huidige jeugd- en De studie van deputaten, die dans en studie expliciet dat ‘het gebruik van ving waarvan dans en drama slechts zocht het deputaatschap Eredienst muziekcultuur in ogenschouw drama overigens hebben uitgesplitst, drama of dans dus niet verboden is. uitingen zijn, namelijk de overgang hoe met name jongeren zich de nemen. En een overzicht geven van omdat het op de keper beschouwd Zowel in het Oude als in het Nieuwe naar een beeld- en belevingscultuur. inhoud van de Psalmen geestelijk ‘de bruikbaarheid van de psalmen heel verschillende uitingen zijn, Testament komt het voor.’ eigen kunnen maken, let wel, ‘als ze op de gebruikelijke melodieën én biedt achtergrondinformatie over Deputaten ‘verschillen echter van tegenbeweging gezongen worden in de bekende andere initiatieven ter bevordering dans en drama in de Bijbel, de kerk- mening over de vraag of en in hoe- In zijn advies aan de synode was de berijmingen (van 1773 en 1968) op de van het zingen van de psalmen’. geschiedenis en de moderne cultuur. verre dans en drama in onze gerefor- nieuwe Apeldoornse hoogleraar gebruikelijke (Geneefse) melodieën’. Andere initiatieven zijn er inmiddels Opvallend: ze constateren dat dans meerde erediensten een plek zal mo- Maarten Kater kritisch over dat laat- De synode beoordeelde dat juist die volop. Te denken valt aan Psalmen en drama gewoon in de Bijbel voor- gen hebben’. Het ene deel zegt: ste. Volgens hem wordt er juist een jongeren in het onderzoek te veel voor Nu of aan het onder christelijk- komen. Denk aan David die dansend drama en dans verdragen zich niet tegenbeweging zichtbaar die weg wil buiten beeld bleven, en dus kregen gereformeerden bekende project De voor de ark uit gaat, of aan Jezus die met het gereformeerde karakter, het bij de kritiekloze westerse omarming de deputaten een vervolgopdracht Nieuwe Psalmberijming. een kind ten voorbeeld in de kring andere ziet geen onoverkomelijke van de beeld- en belevingscultuur. 8 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Gerhard Wilts nd.nl/buitenland Peter Giesen / vk nd.nl/buitenland beeld ap / Thibault Camus Crisissfeer bij Fillon: rechts, preside Democraten na …Tegen de verwachting in komt hij bovendrijven als het rechtse dreun kiezers VS alternatief voor Marine Le Pen: François Fillon.

▶Washington …Een kasteelheer met zelfspot en Na het verlies van de presidents- om laat ik het brandalarm afgaan antipopulist. verkiezingen verkeren de Ameri- door Pelosi uit te dagen.’ Hij wil ver- kaanse Democraten in crisis. nieuwing van de partij, naar een ‘De- ▶Parijs Volgende week woensdag kiezen zij mocratic Party 2.0’, die weer een ver- Een heer van stand versloeg de la- een nieuwe leider. ‘Het antwoord binding weet te leggen met de waaimaker uit Parijs. François Fillon luidt steevast: nog linkser worden.’ Amerikaanse middenklasse, de ‘harde wordt hoogstwaarschijnlijk de recht- werkers die een douche nemen ná ge- se kandidaat voor de presidentsver- Het broeit in de partijgelederen, twee dane arbeid’. kiezingen in Frankrijk, terwijl Nicolas weken na de hard aangekomen ne- ‘Het is tijd voor verandering’, conclu- Sarkozy zondag roemloos werd uit- derlaag. Op 8 november werd niet al- deert Ryan na de ‘aardbeving van het geschakeld in de eerste ronde van de leen de slag om het Witte Huis verlo- midwesten van Amerika’ op 8 no- voorverkiezingen van de Republikei- ren, ook in de beide Kamers van het vember. ‘Hoeveel zetels moeten we nen. Amerikaanse parlement en in tal van nog verliezen, voordat we inzien niet Als geen ander belichaamt ex-pre- staten moesten de Democraten zware langer een nationale partij te zijn? De mier Fillon (62) het kiezersvolk van klappen incasseren. In 24 staten heb- toekomst van onze partij staat op het rechts, schreef Libération. ‘De wel- ben de Republikeinen het volledig spel. We kunnen ons het verlies van denkende bourgeoisie’ wil een kandi- voor het zeggen: zij hebben zowel de Ohio, Wisconsin, Michigan en Minne- daat ‘die niet uit een vingerkomme- beide Kamers als de gouverneurspost sota niet permitteren’, aldus Ryan. tje drinkt, niet hertrouwt met een in handen. In 33 staten staat een Re- Zolang de Democraten in staat van topmodel en geen reeks dubieuze ju- publikein aan het roer; bij het aantre- ontkenning blijven vastzitten, heeft ridische zaakjes achter zich aan- den van Barack Obama in 2008 waren de partij geen toekomst, meent hij. sleept’. Iemand die tegen een lastige dat er slechts negen. Zijn bezwaar lichtte hij verder toe in burger niet zegt ‘rot op, arme kloot- Leiders van progressief-links zochten de Washington Post: ‘Het punt is dat zak’, zoals Sarkozy ooit deed, maar tijdens een driedaagse in Washington de top praat tegen doelgroepen – de ‘wilt u uit de weg gaan, mijn beste naar een oplossing. Het enige waar- homogemeenschap, de arbeiders – man?’ over overeenstemming is bereikt, maar dat werkt niet. Dan ben je niet Fillon haalde 44,1 procent van de meldt Politico, is de aankondiging van langer een nationale partij. Komt er stemmen, de gedoodverfde favoriet een ‘loopgravenoorlog’ tegen Trump, geen omslag, dan vervallen we tot Alain Juppé 28,5 procent en Sarkozy in zijn eerste honderd dagen als pre- een regionale partij, een permanente een schamele 20,6 procent. Komende sident. Het was een privébijeenkomst minderheidsgroep. Dat is ongezond zondag vechten Fillon en Juppé de van progressieve big money people voor de Amerikaanse democratie.’ tweede ronde uit, maar de rechtse met darlings of the left als Nancy Pe- kandidatuur kan Fillon nauwelijks losi (leider van de Democraten in het nieuw geluid meer ontgaan. Hij heeft al een ruime Huis van Afgevaardigden), de liberale De Democraten moeten op zoek naar voorsprong, terwijl de meeste kiezers juriste Elizabeth Warren en Keith El- een nieuwe boodschap, stelt politiek van Sarkozy de voorkeur zullen ge- lison, de eerste moslimafgevaardigde partijstrateeg Chris Kofinis. ‘We heb- ven aan de rechtse Fillon boven de in het Amerikaanse Congres. ben niet slechts een verkiezing verlo- gematigde Juppé. De oude garde zal moeten vechten ren, het was een nationale draai-om- De winst van Fillon is de keuze voor voor zijn leven, voorspelt Ronald Ra- de-oren’, zo fileerde hij de uitslag bij een politieke lijn, rechts en liberaal, dosh, auteur van Divided They Fell, een persbureau Reuters. ‘Onze bood- tegen de middenkoers van Alain Jup- boek over de neergang van de Demo- schap, onze partijstructuur ligt aan pé. Maar het is ook een keuze voor craten in de jaren zeventig en tachtig. diggelen. We hebben het jaren niet een politieke stijl, conservatief en ‘Bijna elke keer dat de Democratische willen inzien, we hadden immers het presidentieel, tegen de demagogie en François Fillon viert zijn overwinning in de voorverkiezingen. Partij met een crisis te maken kreeg, Witte Huis in handen.’ het populisme van Nicolas Sarkozy. was het antwoord hetzelfde: schuif Andere Democratische trendwat- teraf is duidelijk dat Juppé zo hoog zich vooral op de vlakte hield om zijn op naar links. Maar dit keer dreigen chers wijten de nederlaag aan de snelle opmars stond in de peilingen omdat veel voorsprong niet in gevaar te brengen. ze over de rand te kieperen.’ overmatige aandacht voor minderhe- De snelle opmars van Fillon is nau- rechtse kiezers geen zin hadden in Fillon bood een ideale middenweg Dat Radosh het bij het juiste eind kan den en jongeren ten koste van de welijks te bevatten. Drie weken gele- een terugkeer van Sarkozy. tussen Juppé en Sarkozy, zei opinie- hebben, blijkt uit het tv-optreden van (blanke) werkende klasse, aan het den stond hij in de peilingen nog op Zodra Fillon in de polls begon te stij- peiler Jérôme Fourquet. ‘Hij heeft de de Democraat Tim Ryan uit Ohio, die streven om nationale verkiezingen te 10 procent. Toen scoorde Sarkozy gen, ontwikkelde hij zich razendsnel presidentiële uitstraling van Juppé en maandag bij FoxNews de noodklok winnen en geen energie te steken in rond de 30 procent, Juppé tussen de tot een geloofwaardig alternatief het radicale programma van Sarko- luidde. Ryan (43) neemt de hand- lokale campagnes. ‘Een gevecht om 35 en 40 procent. Maar wie een mee- voor Juppé. De drie televisiedebatten zy’, aldus Fourquet. Terwijl Juppé een schoen op tegen de 76-jarige Pelosi in een senaatszetel was niet zo sexy als ting van Juppé bijwoonde, zag met- tussen de Republikeinse kandidaten tolerante houding ten opzichte van het gevecht om de leiding van de par- de presidentspost’, verklaarde Mark een de kwetsbaarheid van een be- speelden daarbij een belangrijke rol. de islam predikte, schreef Fillon zijn tij. ‘De Democratische Partij speelt Schauer, die in Michigan zijn zetel kwame technocraat die geen waarlijk De soevereine Fillon kwam beter boek Vaincre le totalitarisme islami- met vuur en het huis brandt af. Daar- verloor. Het roer moet om. < enthousiasme wist te wekken. Ach- over dan de flegmatieke Juppé, die que (‘Overwin het islamitisch totali-

blogs en bladen Gerhard Wilts nd.nl/buitenland anp-rtr

■ foto’s die de geschiedenis veranderden uitgang’ zien. Deze gebieden zuchten nog steeds Turkse wet huwelijk Eigenlijk is de opsomming van de ‘meest in- onder een ‘onderdrukkende, onwettige en on- vloedrijke foto’s ooit’, die Time deze week pre- eerlijke Arabisch-islamitische bezetting’. met kind uitgesteld senteert, merkwaardig. Natuurlijk staat de foto Mazel constateert dat de Arabische islam ner- erin van het verdronken jongetje Alan Kurdi (3), gens in de geschiedenis ruimte gaf aan etnische ▶Ankara die was aangespoeld op de Turkse kust na een of religieuze minderheden. Het lot van Koerden, De omstreden Turkse wet voor mislukte oversteek naar het Griekse eiland Kos. kopten en berbers blijft vrijwel buiten het zicht minderjarige huwelijken wordt De foto schokte Europa en leidde ertoe dat de van de wereldmedia. Tot nog toe zijn alleen Jo- voorlopig ingetrokken. In het deuren opengingen voor Syrische vluchtelingen. den en Zuid-Sudanezen erin geslaagd zich te voorstel van de regeringspartij AKP Maar wie weet nog hoe de eerste foto over ster- ontworstelen aan de Arabische greep. Maar kijk stond dat de dader van seksueel ven aan aids eruitzag? Of hoe de honger in So- Amerikaanse parlement een wet aan die straffen eens – zo zegt Mazel – hoe westerse denkers misbruik van een minderjarige in malië in beeld kwam? Toch zijn het foto’s waar- oplegde aan plegers van huiselijk geweld. ‘Dank- proberen vast te houden aan de gedachte dat een aantal gevallen niet wordt naar je blijft kijken en die tot nadenken zij Ferrato werd een private tragedie een publie- met de islam een ‘vreedzame coëxistentie’ is te vervolgd als hij met zijn slachtoffer stemmen. Bij de klappen die Garth in 1982 uit- ke zaak’, concludeert Time. bereiken. ‘De Arabische machtshonger en isla- trouwt. Het misbruik zou zonder deelde aan zijn echtgenote Lisa in de badkamer, misering worden in het Westen niet onderzocht, dwang en geweld gebeurd moeten was een fotograaf aanwezig. Met een paar slui- ■ godsdienst die een wereld knechtte omdat zulk onderzoek tot onwelkome conclu- zijn en gold alleen voor zaken voor terklikken haalde Donna Ferrato huiselijk ge- ‘Waarom sluit Europa de ogen voor de dreiging sies kan leiden die haaks staan op wenselijke 16 november van dit jaar. Over het weld uit de schaduw, maar geen blad durfde van de islam?’, vraagt oud-diplomaat Zvi Mazel voorkeuren van academische kringen en media.’ wetsvoorstel zou dinsdag in het destijds de foto’s te publiceren. Ferrato deed het zich af in The Jerusalem Report. De geschiedenis Uiteindelijk is niet Israël de wortel van het pro- parlement worden gestemd. De uiteindelijk – na negen jaar! – zelf door een van islamitische bezetting en veroveringszucht bleem, stelt Mazel, maar de Arabisch-islamiti- oppositie en diverse mensenrech- boek te schrijven, Living with the enemy, en haar in het Midden-Oosten en Noord-Afrika laat een sche bezetting die overal leidt ‘tot complete ver- tenorganisaties waren fel gekant foto erbij te plaatsen. Drie jaar later nam het ‘dodelijke erfenis van geweld, chaos en achter- woesting zonder enig uitzicht op hoop’. tegen de wet. < 9 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016 ntieel en wars van demagogie

beloofde. Uitvoering van dit pro- François Fillon gramma staat garant voor maanden- 1954 geboren in Le Mans als lange sociale onrust, demonstraties zoon van een notaris en stakingen, maar Fillon zegt vast- en een historica. besloten te zijn deze strijd uit te 1977 studeert af als jurist vechten, net als Margaret Thatcher in aan de universiteit de jaren tachtig deed. Paris Descartes. In andere landen is deze liberale re- 1981-2007 afwisselend afgevaar- ceptuur al veel eerder toegepast. digde van de Sarthe en Daardoor draaien hun economieën minister, onder meer doorgaans beter dan de Franse, maar van hoger onderwijs inmiddels zijn ook de nadelige gevol- en sociale zaken. gen voor de sociale cohesie duidelijk 2007-2012 premier onder Nicolas geworden. Zo krijgt Frankrijk straks Sarkozy. wellicht een liberale president op 2012- afgevaardigde van een moment dat andere westerse Parijs. landen juist hun vraagtekens zetten bij de liberale orthodoxie.

bourgeoisie Als Fillon het presidentschap wil ver- wat Fillon wil overen, zal hij op 7 mei 2007 waar- ▶ immigratie en identiteit schijnlijk moeten afrekenen met Ma- Fillon staat een streng beleid voor. rine Le Pen, ervan uitgaande dat de Hij wil quota voor immigratie en linkse kandidaten in de eerste ronde gezinshereniging bemoeilijken. worden uitgeschakeld, verzwakt ▶ economie door vijf jaar Hollande en onderlinge Fillon wil verworven rechten verdeeldheid. aanpakken. Hij wil 500.000 banen Fillon moet dan niet alleen het recht- van ambtenaren schrappen, de se electoraat, maar een meerderheid 35-urige werkweek afschaffen en van alle Fransen overtuigen. Zal de de wettelijke pensioenleeftijd kandidaat van de keurige bourgeoisie verhogen van 62 naar 65 jaar. een brug kunnen slaan naar lagerop- Belastingen en premies gaan geleiden en de kiezers van (cen- omlaag. trum-)links? ▶Europa Het Front National heeft de zwakke Europa moet de soevereiniteit van punten van Fillon al ontdekt. Hij is de lidstaten respecteren. Ander- vijf jaar premier geweest onder Sar- zijds is hij voor meer coördinatie: kozy en belichaamt daarmee voor een aparte ‘regering’ voor de het FN ‘de elite’. Bovendien zal zijn eurozone, betere grensbewaking economische programma verworven en een versterking van de rechten aantasten. ‘Fillon wil 500.000 Europese defensie. Fillon is ook banen van ambtenaren schrappen. voorstander van samenwerking Hij wil de vernietiging van de publie- met Putin, onder meer om ISIS te ke dienstverlening en daarmee van verslaan. de staat’, zei Florian Philippot, de ‘tweede man’ van het FN. Zo tekent zich een strijd af tussen Fillon, die Frankrijk de tucht van de markt wil opleggen, en Le Pen, die de Fransen tarisme’). Maar zijn toon was veel Sarkozy, meer Louis de Funès dan zijn premier Fillon ooit geringschat- nomisch liberaal. Een degelijke ka- juist daartegen wil beschermen. minder populistisch dan die van Sar- Charles de Gaulle. tend aanduidde als ‘een medewer- tholiek, die destijds tegen het homo- Volgens een peiling uit september kozy. ‘Hij gedraagt zich als een presi- Fillon is de antipopulist. Hij bewoont ker’, is zoet. huwelijk was. Hij heeft gezegd ‘het zou Fillon in de tweede ronde dent en dat is voor rechtse kiezers een kasteel in zijn geboortestreek, de Fillon is een wat stijve man met wei- huwelijk voor allen’ niet te willen te- tegen Le Pen 61 procent halen. De heel belangrijk’, zei Fourquet. Sarthe, in de buurt van Le Mans. Hij nig charisma. ‘Droopy’, wordt hij rugdraaien. Wel wil hij adoptie door verrassende winst van Fillon bij de is anglofiel, getrouwd met een vrouw door zijn tegenstanders genoemd, homoseksuelen onmogelijk maken. voorverkiezingen toont echter dat raceauto’s uit Wales en mag graag wedstrijden naar de neerslachtige tekenfilmhond. In economisch opzicht wil hij zich peilingen weinig zeggen, zeker niet ‘Rustig rechts’, omschreef Le Figaro rijden in klassieke raceauto’s. Hij ver- Of ‘Mr. Nobody’. Toch is hij geestig en ontpoppen als de Franse Thatcher, als ze ruim voor de verkiezingen het electoraat van Fillon. Katholiek, geleek zijn zege met die van Jacky beschikt hij over een eigenschap die die de economie liberaliseert, het worden gehouden. Een kandidaat conservatief, uit de provincie. Keu- Ickx in de 24 uur van Le Mans in zeldzaam is in de hoogste Franse staatsapparaat afslankt en de macht die de juiste toon treft, kan een rige mensen die niets moeten heb- 1969: als laatste gestart, als eerste kringen: zelfspot. van de vakbonden breekt – overigens dynamiek ontketenen die alle polls ben van de luidruchtige Parijzenaar geëindigd. De wraak op Sarkozy, die Fillon is sociaal conservatief en eco- een breuk die Sarkozy in 2007 ook al logenstraft. <

Eymeke Verhoeven nd.nl/buitenland beeld ap / Rob Grabowski ‘Presidentskandidaat’ blaast tour af

▶Los Angeles Kanye West, de Amerikaanse rapper maakt dat hij de ruim twintig reste- litiek betoog voor Donald Trump. Hij veel op, lanceerde in samenwerking die in 2020 een gooi naar het rende concerten van zijn ‘Saint Pablo’ bewondert de communicatiestijl van met Adidas sportschoenen en bracht presidentschap wil doen, is tour annuleert. De reeds verkochte de president-elect. Eerder gaf Kanye twee modecollecties uit. opgenomen in het ziekenhuis. Hij kaartjes worden terugbetaald. West te kennen dat hij bij de volgen- De titel van het bij de tour behorende heeft de resterende optredens van Vorige maand onderbrak West per di- de verkiezingen, in 2020, het presi- album, , verwijst naar zijn tour afgezegd. rect een optreden in New York. Tij- dentschap ambieert. de apostel Paulus. ‘De meest krachti- dens de desbetreffende show kreeg Tijdens een ander optreden, dat voor- ge boodschapper van de eerste eeuw’, De naar buiten gebrachte reden voor hij te horen dat zijn vrouw, Kim Kar- tijdig werd afgebroken, haalde hij volgens Kayne. De rapper refereerde de ziekenhuisopname is overver- dashian West, het slachtoffer was ge- flink uit naar zijn collega’s Beyoncé al vroeg in zijn carrière aan het chris- moeidheid. Volgens een woordvoer- worden van een roofoverval in een en Jay Z en Facebook-directeur Mark telijk geloof: op zijn debuutalbum uit der van de artiest en mode-ontwer- hotel te Parijs. Na enkele dagen pakte Zuckerberg. Dat laatste deed hij ook 2004 staat bijvoorbeeld het nummer per is de opname vrijwillig, al Kanye West zijn tour weer op, maar tijdens een interview bij de talkshow . Ook op dit nieuwe album beweren bronnen dat Kanye West niet altijd tot tevredenheid van het van Ellen DeGeneres, dat bezield zijn liederen te vinden die als gospel geboeid afgevoerd is na een psychi- publiek. De zanger werd vorige week maar verward overkwam. aangemerkt kunnen worden. Ander- sche inzinking. Enkele uren voor de uitgejouwd toen hij geen nummers Kanye West heeft een druk jaar ach- zijds lijkt zijn zelf toebedeelde bij- ziekenhuisopname werd bekendge- ten gehore bracht, maar een lang po- ter de rug. Hij maakte een album, trad naam juist godslasterend.< Kanye West 10 nieuws kort woensdag 23 november 2016 nederlands dagblad

Aantal mensen met soa’s Hereniging van Cyprus VS verscherpen Lufthansa schrapt toegenomen voorlopig mislukt reisadvies naar Europa honderden vluchten Het aantal mensen dat positief getest De hereniging van Cyprus is voorals- Amerikanen die zich tijdens de ko- Een chaos dreigt woensdag in de is op een seksueel overdraagbare nog mislukt. De onderhandelingen mende feestdagen in Europa bevin- Duitse luchtvaart. Lufthansa schrapt aandoening (soa), is dit jaar gestegen. waren na een week pauze in Zwitser- den, moeten extra voorzichtig zijn. 876 van de in totaal drieduizend Bij alle soorten soa’s is sprake van land hervat, maar beide partijen zijn Het ministerie van Buitenlandse Za- vluchten in verband met een piloten- een toename, met uitzondering van er volgens de Verenigde Naties niet ken heeft een zogenoemd ‘travel staking. Zowel vluchten binnen Eu- hiv. Het percentage mensen bij wie uitgekomen. Nikos Anastasiades en alert’ uitgegeven omdat er in de ko- ropa als naar verre bestemmingen daadwerkelijk een soa is gevonden, Mustafa Akinci, de leiders van de mende periode een verhoogd risico worden door de acties geraakt. Het klom van 16,7 procent in 2015 naar Griekse en de Turkse Cyprioten, heb- op terreuraanslagen is. < conflict tussen Lufthansa en de pilo- 18,2 procent dit jaar. < ben twee dagen achter gesloten deu- tenvakbond Vereinigung Cockpit (VC) ren onderhandeld in het Zwitserse sleept zich al meer dan twee jaar oord Mont Pèlerin. < voort. < Opnieuw aardbeving Passageproces: viermaal in Nieuw-Zeeland levenslang geëist Opnieuw is Nieuw-Zeeland opge- In het hoger beroep van het liquida- schrikt door een aardbeving. Ditmaal tieproces Passage hebben de aankla- had de aardbeving een kracht van gers Frits Posthumus en Cynthia de 6.3. Het epicentrum lag vlak bij de Jong dinsdag tegen vier van de tien kust van het noordelijke eiland, 138 Grensburgemeesters verdachten levenslange gevangenis- kilometer van de plaats Palmerston demonstreren tegen tol straffen geëist. De andere zes ver- North. De aardbeving vond dinsdag dachten hoorden straffen tot veertien (lokale tijd) plaats op een diepte van ‘Voor de regio, tegen de tol.’ Met die jaar cel tegen zich eisen. Onder de beeld ap 37 kilometer, ruim een week nadat slogan hebben zes burgemeesters uit verdachten tegen wie levenslang is een krachtige aardbeving van 7.8 bij beeld ap de Nederlands-Duitse grensstreek geëist, is hoofdverdachte Dino S. Me- de plaats Christchurch aan twee dinsdag geprotesteerd tegen de tol- gaproces Passage draait om zeven Vrouw vast na valse mensen het leven gekost. < plannen van de Duitse politiek die onderwereldmoorden in de periode verklaring aanslag Parijs Lobbywerk banken is Nederlandse automobilisten geld tussen 1993 en 2006. < miljoenenbusiness kunnen gaan kosten. Hun protest Een 24-jarige vrouw is veroordeeld vond plaats op een viaduct over de tot een gevangenisstraf van een jaar De grote Nederlandse banken zijn A1, bij de grensovergang ter hoogte omdat ze zich voordeed als slachtof- niet heel transparant over hun lob- van De Lutte. < Politie onderzoekt fer van de aanslagen vorig jaar in Pa- byactiviteiten, ondanks dat er in die mishandeling in moskee rijs. Dat melden Franse media. Ze business vele miljoenen euro’s om- kwam een maand na de aanslagen gaan. Dat staat in een rapport van de De politie doet onderzoek naar een met haar arm in het verband bij een Stichting Onderzoek Multinationale 1,8 miljoen euro aan mishandeling van een bejaarde ge- politiebureau in de Franse hoofdstad Ondernemingen. De organisatie claims om Merwedebrug bedsoproeper in de Al Ummah Mos- en zei dat ze gewond was geraakt bij spreekt daarbij van een ‘maatschap- kee in het Amsterdamse stadsdeel de bar Le Carillon. Haar verhaal bleek pelijk en structureel probleem’. < Het ministerie van Infrastructuur en Nieuw-West. Van het incident gaat echter niet te kloppen. < Milieu heeft inmiddels vijf claims een filmpje rond waarop is te zien beeld ap voor schadevergoeding ontvangen in dat de man na een woordenwisseling verband met de problemen met de hardhandig tegen de grond wordt ge- Brussel geeft te weinig Merwedebrug. Het gaat om een be- duwd. De dader zou de broer zijn van uit aan klimaatbeleid drag van ongeveer 1,8 miljoen euro, de imam. Aanleiding voor de onrust heeft minister Melanie Schultz aan in de moskee is de wisseling van het Clinton vervolgen hoeft ‘Topoverleg over Brussel moet een serieus tandje bij- de Kamer laten weten. < moskeebestuur, eerder dit jaar. < van Trump niet meer Griekenland in Berlijn’ zetten als het een op de vijf euro wil uitgeven aan maatregelen tegen kli- Donald Trump ziet ervan af verder Ministers van Financiën uit de groot- maatverandering. Het doel om tussen onderzoek te laten doen naar de ste eurolanden en vertegenwoordi- 2014 en 2020 twintig procent van de Eindhoven Airport Clinton-stichting of het omstreden gers van het IMF, de Europese Com- Europese begroting te besteden aan korte tijd ontruimd gebruik van een particuliere e-mail- missie en de ECB praten vrijdag in klimaatbeleid dreigt niet te worden server door Hillary Clinton. Dat heeft Berlijn over de verdere invulling van gehaald, waarschuwt de Europese Eindhoven Airport is dinsdag aan het zijn voormalige campagneleidster de hulp aan Griekenland. Dat meldde Rekenkamer. Die adviseert om de ko- eind van de ochtend op last van de Kellyanne Conway dinsdag gezegd in de Duitse krant Süddeutsche Zeitung mende vier jaar de uitgaven aan kli- Koninklijke Marechaussee korte tijd het veelbekeken programma Morning dinsdagavond. Het topoverleg van maatbeleid op te schroeven tot 22 ontruimd geweest na de vondst van Joe van MSNBC. Met zijn besluit wijkt eurogroepvoorzitter Jeroen Dijssel- procent van de EU-begroting. < een onbeheerde koffer. In afwachting Trump af van een van de grote belof- bloem met zijn collega’s uit Duits- van de komst van een explosieven- ten uit zijn campagne. < land, Frankrijk, Italië en Spanje zou beeld anp hond moest iedereen naar buiten. vooral gaan over de rol van het IMF. < Het ging volgens een woordvoerder Na twaalf maanden al van de marechaussee om een stan- hypotheek voor zzp’er Kamer wil onderzoek daardprocedure. De luchthaven werd Mogelijk chemische aanschaf kruisraketten vrijgegeven nadat onderzoek had wapens gebruikt Aleppo Brussel: tweede kans Vanaf 1 december wordt het voor aangetoond dat er geen gevaarlijke falende ondernemer zzp’ers eenvoudiger om een hypo- De Tweede Kamer wil een onderzoek stoffen in de koffer zaten. < Bij een luchtaanval in Oost-Aleppo theek met Nationale Hypotheek Ga- naar de aanschaf van kruisraketten. zou dinsdag chloor zijn gebruikt als Ondernemers moeten hun bedrijf ge- rantie (NHG) af te sluiten. Waar deze Die zouden moeten worden geplaatst wapen. Helikopters zouden vaten makkelijker kunnen redden van de groep voorheen ten minste drie jaar op de nieuwe fregatten van de ma- met de chemische substantie gedropt ondergang. Gaat het toch mis, dan actief moest zijn als zelfstandige, is rine. Een meerderheid steunde dins- hebben in de wijken al-Qatarji en moet hun een tweede kans worden deze termijn bij een aantal hypo- dag een voorstel van die strekking Dahrat Awad, sommige mensen zou- gegund, vindt de Europese Commis- theekverstrekkers verkort tot twaalf van van de PVV. den daardoor ademhalingsproble- sie. De commissie presenteerde dins- maanden. Het fonds dat verantwoor- Het ministerie van Defensie wil sa- men hebben. Dat meldt het Syrische dag nieuwe voorstellen om de faillis- delijk is voor de NHG vindt dat ieder- men met België vier nieuwe fregat- Observatorium voor de Mensenrech- sementswetgeving in de EU gelijk te een evenveel mogelijkheden moet ten aanschaffen. Die moeten de hui- ten. Volgens de monitoringsinstantie trekken. De richtlijn moet vooral tij- hebben voor een verantwoorde fi- dige M-fregatten vervangen. < zouden zeker vier vaatbommen het dige herstructurering van een bedrijf nanciering van de eigen woning. < gebied in Aleppo hebben getroffen. in de problemen mogelijk maken, zo- Medische bronnen hebben bevestigd dat ‘banen kunnen worden gered’, beeld anp dat het om chloor gaat. aldus vicevoorzitter Timmermans. < Rapport gaswinning Emmen onder de loep Pedoseksueel uit Putin tekent nieuwe Minister van Economi- Veenendaal: cel en tbs Ook levenslange straf Volkswagen grijpt strengere dopingwet sche Zaken gaat een onafhankelijke Morsi geschrapt in bij hoofdmerk commissie vragen een omstreden on- Jan H. uit Veenendaal moet anderhalf Rusland gaat ook trainers en artsen derzoeksrapport over aardbevingen jaar de cel in en krijgt tbs met voor- Het Egyptische Hof van Cassatie heeft Het Duitse autoconcern Volkswagen bestraffen als blijkt dat zij atleten in als gevolg van gaswinning waarden opgelegd, omdat hij op- dinsdag de levenslange gevangenis- gaat hard ingrijpen bij zijn belang- hebben aangeraden verboden mid- tegen het licht te houden. De onder- nieuw is betrapt op het downloaden straf van de afgezette president Mo- rijkste merk om de winstgevendheid delen te gebruiken. President Vladi- zoekers, die waren ingehuurd door en verspreiden van kinderporno. Ook hamed Morsi geschrapt. De zaak, te verbeteren en marktaandeel te mir Putin zette dinsdag zijn handte- gasveldexploitant NAM, concludeer- moet hij een voorwaardelijke celstraf waarin Morsi werd beschuldigd van winnen in de nasleep van het diesel- kening onder een nieuwe wet die den dat de lichte aardbevingen die van een jaar die hij eerder al kreeg spionage voor de Palestijnse groep schandaal. Daarbij opent Volkswagen potentiële gebruikers van doping Emmen en omstreken troffen geen nu alsnog uitzitten. Dat heeft de Hamas, moet over worden gedaan. een offensief op de Amerikaanse moet afschrikken. Trainers en artsen schade hebben veroorzaakt. Volgens rechter in Utrecht dinsdag besloten. Vorige week schrapte het hof al een markt met een groot aantal nieuwe van op doping betrapte atleten riske- deskundigen hebben ze broddelwerk Tegen de man was 2,5 jaar cel en tbs doodvonnis dat tegen Morsi was uit- modellen en elektrisch aangedreven ren een celstraf van een jaar en een afgeleverd. < geëist. < gesproken in een andere zaak. < voertuigen. < boete van 4400 euro. < 11 opinie debat analyse nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Wim de Bruin • christelijk-gereformeerd predikant in Zutphen nd.nl/opinie De giftige kracht van woorden …Er is maar één manier om de schreeuwend: ‘Ze moeten allemaal naarmate je vaker hoort dat de de opvattingen van de ‘boze burgers’ institutionele gezicht gekregen in de PVV-stemmers serieus te nemen, en het land uit!’ Ik was niet racistisch; politiek niks doet met de zorgen van in de media meer ruimte moeten persoon van . dat is door hen tegen te spreken. de Turken en Marokkanen verpestten gewone (lees: blanke) burgers en geven. Dat lijkt mij een bijzonder Er is maar één manier waarop we de het voor zichzelf met hun gedrag. ondertussen de multiculti’s vertroe- slecht idee. De boosheid die we PVV-stemmers serieus kunnen In de mooie jaren negentig – mijn telt. momenteel in de samenleving nemen, en dat is door hen tegen te tienerjaren – las ik vrijwel elke dammen De reële problemen die er in vinden, is voor een groot deel een spreken en het racisme te benoemen. maand het blad Sta Vast (nu Sta-pal), Als ik nu terugdenk, kan ik geen sommige grote steden waren, vielen opgeklopte boosheid – opgeklopt Bevindelijk-christelijk gesproken: je de maandelijkse periodiek van het enkele reden bedenken waarom ik compleet buiten mijn leefwereld. Ik door boze woorden van boze politici helpt een zondaar alleen door hem Oud-StrijdersLegioen (OSL). Mijn opa boos was. De enige keer dat ik en boze weblogs. aan zijn zonde te ontdekken en niet was abonnee. Het was een blad Turken en Marokkanen ontmoet had, Wat we op dit moment zien, is de door allerlei verzachtende omstan- waarin steevast dingen benoemd was op een schoolcompetitie bij het De boosheid die kracht van woorden. Woorden, mits digheden te zoeken. werden, zoals het feit dat er in onze allerminst gewelddadige spelletje goed gekozen en vaak genoeg gevangenissen veel meer Marokka- dammen. En de enige keer dat ik op we nu in de herhaald, scheppen een eigen eigen verantwoordelijkheid nen en Turken zaten dan autochto- straat ben afgeranseld, was dat door werkelijkheid. En rechts is daar veel Wat dat betreft, zijn de huidige nen. Het failliet van de multiculturele twee roomblanke katholieke samenleving zien, bedrevener in dan links. frames die gebruikt worden om de samenleving werd breed uitgemeten jongens, die ik eerst de huid had PVV-stemmers aan te duiden – zoals en alles ter linkerzijde van de CDA volgescholden. is voor een groot latent racisme ‘bezorgde burgers’, ‘boze burgers’ en was verdacht. Mijn vader had een goede baan bij de Nu benoemen de nieuwe nationale ‘de gewone man’ – buitengewoon Ik las dat gretig en was zo rond mijn semioverheid en we hoorden zeker deel opgeklopt. volkssport is geworden, zou ik graag ongelukkig. Ze verbloemen het zestiende verjaardag veranderd in niet bij de verliezers van de globali- één ding benoemen. Nederland is in persoonlijke kwaad en ieders een boze burger. Aan tafel debiteerde sering. Verder zat ik op het vwo en een jaar of vijftien van een progres- persoonlijke verantwoordelijkheid ik wijsheden als: ‘Marokkanen zijn lag de wereld voor me open. was nog nooit in een grote stad sief land een racistisch land gewor- voor zijn of haar PVV-stem. allemaal crimineel’ en ‘Turken zijn Waarom was ik dan zo boos? Ik kan geweest. Maar toch was ik boos. En den. Niet door de economische crisis, Want hoe groot je persoonlijke lui’. En met mijn toen al sociaal maar één reden bedenken. Ik was racistisch. de globalisering of sociale onrust in problemen ook zijn, ze kunnen nooit bewogen zus had ik hoogoplopende boos gemaakt. Door wat ik las. Door Sinds de overwinning van Trump gekleurde wijken. Maar door de een reden vormen om op een partij discussies, die van haar kant meestal mensen die schreven dat de overheid wordt in een wilde paniek van alle kracht van woorden die een latent als de PVV te stemmen. eindigden in een schreeuwend: ‘Je alle problemen die buitenlanders kanten (politiek en pers) geroepen racisme naar boven hebben gehaald. Daarvoor is een vluchtige blik op het moet je naaste liefhebben als jezelf!’ veroorzaakten, negeerde. Het was dat we meer moeten luisteren naar Dat racisme vreet zich een weg naar verkiezingsprogramma van die partij en van mijn kant met een even hard het soort boosheid dat groeit de stem van de ‘gewone man’, dat we buiten via Facebook en heeft zijn voldoende. < 12 opinie debat analyse woensdag 23 november 2016 nederlands dagblad

Wim Houtman • redacteur nd.nl/columns Jan Boersema • hoogleraar milieukunde aan de Universiteit Leiden en theoloog nd.nl Schadelijk De kruistocht tegen E-nummers in ons voedsel heb ik nooit helemaal begre- Het evangelie i pen. Een ingrediënt heeft zo’n nummer juist omdat het op veiligheid is on- derzocht en goedgekeurd. Als uit onderzoek iets anders blijkt, kan dat num- …Als wij een diersoort laten mer ook weer worden ingetrokken. uitsterven, wordt Gods verbond met Willen we dan alleen natuurlijke ingrediënten in ons eten? Daar ben ik hele- de schepping geschonden. Dit maal voor. Enkele voorbeelden van natuurproducten: de vliegenzwam, li- verhaal is een (ingekorte) voorpubli- gusterbessen en ruwe olie. catie uit de Groene Bijbel, die Wat autorijden betreft, dat is slecht voor de natuur, dat weet iedereen, maar vandaag verschijnt. het wordt er niet eenvoudiger op. Dit kabinet, dat niet om z’n zorg voor onze planeet bekend staat, heeft er wat op gevonden: biobrandstof! Dat wordt In de Genesis-verhalen kunnen we door gewone diesel gemengd en geeft minder van die schadelijke zwarte lezen dat de oorspronkelijke uitstoot. Maar nu schrijven twee deskundigen weer in de Volkskrant dat de harmonie in de schepping verloren is meeste biodiesel van palmolie wordt gemaakt, en dat daarvoor massaal tro- gegaan door het gedrag van de pisch regenwoud wordt gekapt, om plantages aan te leggen. ‘Onze auto’s rij- mensen in de tuin. Wij werden uit de den op oerbos.’ tuin verdreven en kwamen terecht in Hoe hard we ook proberen, we krijgen autorijden niet gezond. Zelf heb ik een wereld die niet meer zo vriende- geen auto; niet uit principe, het is zo gekomen, maar ik zeg dus: mensen, lijk bleek. Er kwamen doornen en neem de trein. Ik rook ook niet, dus daar ben ik ook erg tegen. distels op, in plaats van graan. Er psst. We zijn nergens tot rentmeester

Anna Krijger • arabist, freelance journalist in Israël nd.nl/opinie beeld Anna Krijger over álles op aarde aangesteld.

waren wilde dieren. Over en weer ontstond angst. In het Oude Testament was de Gastvrij Jordanië wereld daardoor enerzijds een plek die de mens tot zijn thuis kon maken, Ik zit in de grote woonkamer, op Tijdens mijn verblijf in al-Mafraq, Samawi, priester van de Kerk van waar hij in vrede en harmonie kon een kussen met mijn rug tegen de een stad in Jordanië op vijftien de Ontslapenis van de Moeder leven, onder zijn eigen vijgenboom, muur. De ruimte is leeg; de muren minuten van de Syrische grens, Gods, zijn Jordaniërs van nature met zijn eigen wijngaard en met zijn grijs en kaal. ontmoet ik verschillende gevluchte gastvrij. ‘Palestijnen, Irakezen, eigen graan. Anderzijds had de Abou Mohamed (48) gebaart naar families. Moslims en christenen, uit Syriërs – we hebben ze allemaal wereld nog trekken van chaos, van zijn oudste zoon dat hij de gast een Syrië of Irak. Sommigen wonen in opgevangen. Misschien is het ons wildheid, diepe wateren, onherberg- paar extra kussens moet aanreiken. een huis, anderen in een tent. lot.’ zame woestijnen. Die wilde kant van Een voor in mijn rug, twee om Enkelen hebben een manier Dat blijft niet zonder gevolgen voor de natuur dwong respect af. Er was tegenaan te leunen. gevonden om geld te verdienen, de samenleving. ‘De infrastructuur, ook een angstaanjagende kant en die Ik vraag wie Abou Mohamed als maar de meesten niet. de economie en het onderwijs kon als straf ingezet worden. Als je je voornaamste verantwoordelijke Hoe divers hun verhalen ook zijn, staan enorm onder druk’, geeft de niet aan Gods wetten hield, konden energie en grondstofverbruik moet ziet voor de oorlog in zijn thuisland er zijn twee overeenkomsten. Hun priester toe. ‘Er zijn alleen al de oogsten mislukken en kon er wortelen in onze levensbeschou- Syrië. ‘Iedereen is even slecht’, situatie is uitzichtloos – en de anderhalf miljoen Syriërs in bijvoorbeeld droogte komen. wing, anders is het op termijn antwoordt hij. ‘Assad, de rebellen: ontmoetingen zijn hartelijk. Jordanië, op een bevolking van acht gedoemd om weer te verdwijnen. ze doen allemaal vreselijke dingen.’ De gesprekken gaan over de miljoen.’ doorgeschoten Hier ligt een taak voor de theologie, verschrikkingen van oorlog en De kerk heeft onlangs geld In onze westerse wereld is deze want die is bij uitstek de voedster Plotseling zie ik dat er uit de twee diepe armoede, maar tegelijkertijd ingezameld om een schooltje te tweedeling van de natuur – vriende- van een levensbeschouwing. kussens naast me een spin komt wordt er met de kinderen gespeeld, beginnen. lijk én bedreigend – op de achter- We moeten afstand nemen van de gekropen. Ik schrik, besef dan dat thee uitgedeeld en worden er Vluchtelingenkinderen kunnen grond geraakt. De bedreigende gedachte dat de natuur alleen het maar een kleintje is en herstel grapjes gemaakt. Als ik zou zeggen lessen komen volgen, vijf dagen per natuur is teruggedrongen en onder waarde heeft in zoverre ze waarde of me. Ik kijk even de kamer rond, dat ik medelijden met deze mensen week, ongeacht of ze moslim of controle gebracht. betekenis heeft voor de mens. Dat is hopend dat dit moment onopge- heb, zou ik hun tekortdoen. Ik heb christen zijn. Daarin zijn we verschrikkelijk Grieks denken. Filosofen als Aristote- merkt voorbij is gegaan. Helaas. De ontzag voor hen. De priester vindt het de normaalste doorgeschoten. We hebben meer in les brachten een orde aan in de oudste zoon ligt in een deuk. ‘Je zaak van de wereld. ‘Het is onze cultuur gebracht dan nodig is. We kosmos, met helemaal bovenaan de bent toch niet bang voor een Ook de ‘ontvangende kant’ – de plicht om mensen te helpen die hebben een verspillend soort man, daarna de vrouw en dan spin?!’ roept Abou Mohamed uit. Jordaniërs – probeert de moed erin lijden. Liefde en vrede, dat is toch welvaart gecreëerd, teveel en barbaren die geen Grieks spraken. En ‘We hebben hier ook slangen hoor!’ te houden. Volgens Demetrios onze boodschap?’ verkeerd verdeeld. Natuurlijk zo ging dat door. Dat is niet Bijbels. moeten we hongerigen voeden, maar De harmonie is verlorengegaan toen we nemen vaak een extra toetje ten we uit de tuin zijn geraakt. Daarmee koste van de natuur. zijn allerlei sociale verhoudingen Een andere omgang met natuur, verstoord, zoals de man-vrouwrela-

Reageren? Brieven: maximaal 200 woorden. Artikelen: maximaal 700 woorden. Mail uw reactie met naam, adres en telefoonnummer naar [email protected] of Nederlands Dagblad, Postbus 111, 3770 AC Barneveld.

advertentie

Bij het verlies van uw dierbare moet u kunnen rekenen op de begrafenisondernemer die u met rust en kennis van zaken begeleidt, met u meedenkt en zorgt voor een De jongere kinderen van Abou Mohamed, Syrische vluchtelingen in Jordanië. respectvolle begrafenis.

www.stoppelenburguitvaart.nl 0180 52 22 55 [email protected] 13 opinie debat analyse nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

column l/opinie beeld ap / Gong suiren Corjan Matsinger is jongerenwerker, religieus trendwatcher, spreker, auteur en eigenaar van weblog Young & Holy. Hij schrijft op deze plaats maandelijks een column.

s voor ieder schepsel Corjan Matsinger nd.nl/columns Dakloze twintigers Ik kijk rond in het jongerencentrum. In kleine groepjes zijn de twintigers bezig met hun ‘twijfel-belijdenis’. De jongeren mogen echt alles opschrijven waarover ze fundamentele twijfels hebben. De lijst is lang, want hoe zit het met de schepping, met homoseksualiteit en met de verhouding tot andere religies? Een groot aantal van de aanwezige jongeren komt eigenlijk nooit (meer) in de zondagse diensten. Joost (22) vertelt me later op de avond: ‘Weet je, ik zit als het ware op de achterste kerkbank, maar in mijn hoofd ben ik eigen- lijk allang vertrokken. Over een jaar of zo, dan ben ik hier niet meer.’ Laten we maar eerlijk zijn. De duffe orgelklanken of de overenthousiaste aanbiddingsleider weten deze groep jongeren niet te boeien. De antwoorden die door hun leiders worden gegeven, sluiten niet aan bij de vragen die diep van binnen leven.

jeugdwerkbubbel Met deze ervaringen in het achterhoofd ging ik een paar weken geleden naar een studiedag op de Christelijke Hoge- school Ede. We waren met tientallen mensen uit de christe- lijke ‘jeugdwerkbubbel’ bij elkaar om kennis te nemen van de laatste onderzoeken die gedaan zijn in ons werkveld. Ik ging enthousiast naar de workshop van student Jorn, een twintiger, die is afgestudeerd bij het onlineplatform Lazarus. Hij deed onderzoek naar de verlangens en behoeften van jongvolwassen kerkverlaters, op zoek naar christelijke zingeving. De antwoorden waren geen wereldnieuws. Het draait om echte ontmoetingen, de invloed van rolmodellen, het bieden van uitdagingen, de kansen van de mystiek en het eerlijk kunnen zijn over je overtuigingen, twijfels en passies. Jorn raakte me met zijn verhaal over zijn eigen geloofsreis, De reuzenpanda is een van de meest bedreigde diersoorten. Volgens het Amerikaanse Center for Biodiversity worden over het christelijk geloof, yogalessen en de kracht van 1100 zoogdiersoorten, 200 vogelsoorten, 2000 vissoorten en 2000 amfibiesoorten met uitsterven bedreigd.

tie. Maar dat is geen normale Daarbuiten past ons eerder terug- banjeren daar doorheen als we een Ik wil die jongeren niet hiërarchie; het is juist iets waar we houdendheid, prudent medegebruik diersoort van de aardbodem laten onszelf van moeten bevrijden. en ontzag. We zijn nergens tot verdwijnen. zomaar terug in de kerk. Genesis 1 zegt dat de mens zal rentmeester over alles op aarde Voor Jezus zijn arbeid begint, is hij in ‘heersen’ of ‘heerschappij voeren’ aangesteld. de woestijn tussen de wilde dieren over de schepping. De ongelijkheid in In het Oude Testament sluit God een (Marcus 1). Het Grieks gebruikt een (pop)muziek in zijn leven. Hij sloot zijn presentatie af met die woorden kunnen we niet verbond met al wat leeft. In Genesis vorm die te maken heeft met een lied. Kippenvelmomentje voor mij. Helaas was dat wegpoetsen. Heersen is geen dienen. 9 zegt God dat maar liefst zeven keer. vriendschap. Jezus was er zoals je te moment maar kort, want de discussie die ontstond, ging Maar het staat wel in een hoofdstuk De mens staat daarbuiten en dat was midden van vrienden bent. Hij ging waarin de mens vegetariër is. De ook nodig, want de dieren waren met ze om. Dat gaf Hem kennelijk – uiteraard – over de manier waarop de kerk deze jongeren mens heeft een speciale positie en bang voor de mens; de schepping een goede voorbereiding op zijn toch aan zich kan binden. Hoe zorgen we ervoor dat Joost in verantwoordelijkheid. had en heeft bescherming nodig. aardse loopbaan. Hij kon iets van de de kerk blijft, al is het dan maar op de achterste bank van de Ook het feit dat de schepping Gods oorspronkelijke harmonie herstellen. kerk? terughoudend lof zingt, laat zien dat niet altijd alles ‘Trek heel de wereld rond en maak Tijdens de presentatie werd ik onrustig van binnen. Ik keek We leven niet meer in die ideale via de mens loopt. Dat zou ons erg aan ieder schepsel het goede nieuws naar Jorn en zag een kerkverlater met lichtjes in zijn ogen en schepping. Dat maant tot beschei- van pas komen bij de discussies over bekend’, zegt Jezus in Marcus 16. Het een heilig vuur in het hart. En toen ineens wist ik het: ik wil denheid over onze rol. De wetgeving biodiversiteit. Die moeten niet alleen evangelie geldt voor de hele schep- Jorn en al die anderen niet zomaar terug in de kerk! in het Oude Testament laat zien dat gevoerd worden vanuit het nuttig- ping. Dat is meer dan voldoende om Mijn gedachten vlogen langs mijn boekenkast, naar de we goed moeten zorgen voor heidsdenken. Daar lees ik in de Bijbel een christen te motiveren iets bovenste plank, waar Onversneden Christendom van hetgeen ons is toevertrouwd: de niets over. God heeft een verbond zichtbaar te maken van hoe het C.S. Lewis staat. Lewis stelt: akker, het vee en de wijngaard. gesloten met al wat leeft en we bedoeld is. < ‘Als een jonge man die altijd uit routine naar de kerk is gegaan, tot het eerlijke inzicht komt dat hij niet meer in de christelijke leer gelooft, en daarom dan niet meer gaat – even gesteld dat hij dit eerlijk- ingezonden Klaas Andringa, ingezonden Hans Schilder, arts en psychodramatherapeut, heidshalve doet en niet alleen maar om zijn ouders Waddinxveen Sint Nicolaasga te ergeren – dan zou hij wel eens dichter bij de geest van Christus kunnen zitten dan ooit tevoren.’

Magere jaren Mindfulness is rommel dingen die ertoe doen Ik heb de woorden van Lewis gewogen en zwaar genoeg Ook na lezing van het artikel over het Mindfulness is mooi, fijn en nuttig. meditatie, soms in elkaar overlopend bevonden. Ik dat we jongens als Jorn (meer) de ruimte AOW-gat (ND 21 november) denk ik En met wat passen en meten vast als een religieus, therapeutisch moeten geven om de kerk en geloven opnieuw uit te vinden. dat wij soms te makkelijk met ons ook wel christelijk (ND 19 novem- geborgen continuüm, zijn er veel. De singer- die zijn leven deelt bij een kampvuur geld omgaan. Wij kopen vaak veel ber). Maar het is rommel. Een relatie Heel veel. Dat in christelijke psycho- en zingt over God. Een groep vrienden die een trappisten- dingen die wij achteraf niet nodig met het boeddhisme is niet verenig- therapie Jezus bij dit werk zelf biertje drinken in een schuilkerk die omgebouwd is tot hebben. Wij hebben de vette jaren baar met Gods naam en identiteit: aanwezig wil zijn, is een voorrecht. kroeg, en tot diep in de nacht praten over de dingen die er achter ons; nu komen de magere geen andere goden. Het Eerste De link naar een boeddhistische bron echt toe doen. Een collectief van wereldverbeteraars die zich jaren en zullen wij langer moeten Testament is hiervan doordrenkt. is een klap in zijn gezicht. < boos maken over de slappe hap van de middenklasse, die doorwerken en met minder dingen Jezus trekt de lijn door: geen andere niets doet aan de problemen van deze wereld. genoegen nemen. Maar kunnen wij weg tot de Vader dan door mij. dat? We denken te veel: de overheid Professioneel therapeutisch draagt Het gaat er niet om hoe we jongeren kunnen betrekken bij betaalt wel, hier heb ik recht op. Wij mindfulness niets bij. Het voegt niets de kerk. De centrale vraag is: hoe kunnen we als kerk gaan een tijd tegemoet waarin we toe aan wat al decennia in psycholo- rechtgezet betrokken zijn op de leefwereld van jongeren? En misschien zelf meer verantwoordelijkheid gie, psychiatrie en psychotherapie is één van de beste manieren voor de kerk wel … liefdevol hebben en meer op lange termijn bekend is. Ervaringsgerichte ▶ De limerick op de achterpagina – daar waar nodig gepast – afstand houden, zodat er in de moeten denken, als het ons financi- technieken waaronder rollenspel, van dinsdag 22 november was niet eigen spirituele (speel)ruimte die ontstaat, iets moois en eel tegen kan zitten. En de jongere lichaamsgerichte methoden, geschreven door Jan Leemhuis, nieuws kan gebeuren. generatie draait daar niet voor op. < ontspanningsoefeningen, gebed en maar door Sipco Hellinga. < 14 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Johannes Visscher / rd nd.nl/nederland beeld anp / Marcel van Hoorn en André Drost Broers bestrijden drugsmisdaad

…Op de hielen gezeten in Brabant mertje een wietplantage te runnen’, werd in 2010 de Taskforce aanpak wijken drugscriminelen steeds vaker zegt Hermen Vreugdenhil op een ka- georganiseerde criminaliteit Zee- uit naar noordelijker regio’s. mer in een Nijmeegs bedrijfsverza- land-West-Brabant opgericht. Aanja- Gealarmeerde politici in Gelderland melgebouw, gevestigd in het voor- ger was onder anderen toenmalig komen daarom deze week bijeen. malige Augustinusklooster. Daar is minister van Veiligheid ook zijn broer Dirk, CU-Statenlid in en Justitie. Cruciaal is dat de autori- …Mede op aandringen van de Gelderland, aangeschoven. teiten – zoals gemeenten, politie, het broers Hermen (40) en Dirk (32) Openbaar Ministerie en de Belasting- Vreugdenhil. Beide CU-Statenleden motorbendes dienst – samen ten strijde trekken trekken samen op in hun strijd Zeker in de provincie Noord-Brabant tegen drugscriminelen. tegen drugsmisdaad. is drugsmisdaad al jaren een bron van zorg. Niet zelden zijn woonwa- seinen op rood ▶ Den Bosch – Arnhem genbewoners, leden van motorben- Opgejaagd door justitie en politie Iedere xtc-pil is met bloed betaald. des en ook criminelen uit Turkse lijkt het criminelen in Brabant te Die opmerking van een misdaadbe- kring betrokken bij grootschalige heet onder de voeten te worden. strijder heeft Hermen Vreugdenhil, productie van wiet en xtc. Alleen al Drugsbazen hoppen steeds vaker Statenlid voor CU-SGP in Noord-Bra- in de regio Tilburg verdienen crimi- naar noordelijker streken, zoals naar bant (een van de 55 zetels), goed in nelen jaarlijks zo’n 750 miljoen euro buurprovincie Gelderland. Daar staan zijn oren geknoopt. Zo’n typering aan wiet, bleek in 2014 uit een rap- de seinen inmiddels op rood. Daarom motiveert de CU-politicus des te port van onder meer het Regionaal steken leden van de Provinciale Sta- meer zijn gevecht tegen drugsmis- Informatie en Expertise Centrum en ten vandaag tijdens een rondetafel- daad in ons land onverdroten voort de Tilburgse universiteit. gesprek in Arnhem hun licht op bij te zetten. Want de welig tierende De problemen lopen de autoriteiten misdaadkenners. miljardenindustrie rond wiet- en xtc- in het zuiden over de schoenen. Ge- Belangrijk gespreksonderwerp is de productie ondermijnt de samenle- knoei met elektriciteit veroorzaakt problematiek van dumpingen van ving, verwoest levens en tast de na- branden in hennepplantages op bij- drugsafval. Met de regelmaat van de tuur aan. voorbeeld zolderkamers. Burgemees- klok laten bendes vaten met giftig ‘Het opzetten en onderhouden van ters die criminelen de voet dwars afval uit bijvoorbeeld een xtc-labora- wietplantages en de fabricage van zetten – door bijvoorbeeld een torium achter in de natuur. Een brandweerman ruimt in 2014 gedumpte vaten met drugsafval op, in een xtc-pillen is geworteld in de zware drugspand te sluiten – worden be- Gelderland is steeds vaker het haasje. bos bij het Limburgse dorp Sint Odiliënberg. misdaad. Een wereld van uitbuiting, dreigd. Liquidaties in het drugsmilieu Drugscriminelen smijten hun rom- bedreigingen, intimidaties en liqui- wakkeren onveiligheidsgevoelens mel meer en meer ergens neer in problemen rond drugsmisdaad hoger een enquête onder met name Gel- daties. Denk bijvoorbeeld aan de al- aan. Autoriteiten vrezen dat de deze provincie, stelt Dirk Vreugden- op de politieke agenda te krijgen. derse gemeenten helder te krijgen leenstaande bijstandsmoeder. Gelokt drugsmaffia infiltreert in de boven- hil, CU-Statenlid in Gelderland. Geïn- hoe vaak misdadigers hun drugsafval met verhalen over een mooie bijver- wereld. spireerd door de inspanningen van wakker geschrokken in de natuur achterlaten. ‘In de peri- dienste wordt ze door een drugsben- Om de wijdverspreide drugsmisdaad zijn broer Hermen in Brabant, pro- De Gelderse ChristenUnie (4 van de ode 2013-2015 is in onze provincie de gedwongen om op een zolderka- in het zuiden de kop in te drukken, beert Dirk ook in zijn provincie de 55 zetels) probeerde dit jaar middels het aantal drugsdumpingen verdub-

familieberichten tarief € 1,21 per mm, per kolom (incl. 21% btw); via site € 1,09 per mm, per kolom ȮȮ8ZJHQDGHLVPLMJHQRHJȯȯ +RHJURRWLVKHWJHOXNGDW8KHEWZHJJHOHJG (incl. 21% btw); over telefonisch opgegeven bYRRUZLH8YUH]HQ SV bbbbbbbbbbbbbbbbbbbb advertenties kunt u niet reclameren 'H+HUHKHHIWPLMQOLHYHPDQRQ]HKHLWSDNH 'H+HUHQDPWRW]LFKRQ]HOLHYHEURHUHQ]ZDJHU HQ¤OGHSDNHWRW]LFKJHQRPHQ +DOEHYDQGHU:HLMb +DOEHYDQGHU:HLM

De Heer is mijn Herder 2SHQGHMDQXDUL ȴ'UDFKWHQQRYHPHU :LMGUDJHQb*«HQGHNLQGHUHQHQGHYHUGHUHIDPLOOLH Psalm 23 RSDDQRQ]H+HPHOVH9DGHU In vol geloofsvertrouwen is door de Here Thuisgehaald hMDDU

2SHQGH $YDQGHU:HLM+RHNVWUD Romtje Ploeger - Mulder *HHUWMHYDQGHU:HLMGH9ULHV +DUGHQEHUJ -:RHOGHUVYDQGHU:HLM Rommie :LOOHPHQ'LHXZNH . Kloosterburen, † Groningen, /HHN 5YDQGHU:HLMYDQGHU9HHQ +LOO\HQ2HQH 27 februari 1934 20 november 2016 -DQ'RXZHHQ-LNNH Gehuwd geweest met Albert Ploeger † 14 maart 2013 'UDFKWHQ Harkstede, Dorpshuisweg 34 G %DUWHQ

NOHLQHQDFKWHUNOHLQNLQGHUHQ Executeur, Atze en Ina Zuur-de Lange De Heere heeft thuisgehaald op maandag 'H:DUUHQNDPHU 21 november onze beste vriend +7'UDFKWHQ De dankdienst voor haar leven wordt gehouden op vrijdag 'HGDQNGLHQVWYRRU]LMQOHYHQ]DO'9ZRUGHQJHKRXGHQ Halbe van der Weij 25 november om 13.30 uur in de Gereformeerde kerk RSYULMGDJQRYHPEHURPXXULQGH in de leeftijd van 86 jaar. Vrijgemaakt, Hamweg 13 te Harkstede. Aansluitend vindt de JHUHIRUPHHUGHNHUNGH)RQWHLQ'H.RONHQWH begrafenis plaats op de begraafplaats, Hoofdweg 54 'UDFKWHQ:DDUQDGHEHJUDIHQLV]DOSODDWVYLQGHQRSGH Dat de Heere Gé en de kinderen nabij wil zijn, dit WH+DUNVWHGH1DDÀRRSLVHUJHOHJHQKHLGRPVDPHQHHQ =XLGHUEHJUDDISODDWVDDQGH%XUJHPHHVWHU:XLWHZHJWH gemis te dragen en ons allemaal wil troosten ook met 'UDFKWHQ goede herinneringen aan Halbe. NRSMHNR൶HWHGULQNHQLQ'H*UDDQNRUUHO *HOHJHQKHLGWRWFRQGROHUHQYDQDIXXULQGHNHUN Pieter en Jogchumien van der Horn Correspondentieadres: Tity de Haan-de Vries Atze en Ina Zuur, Molenerf 36, 9617 BW Harkstede *HHQEORHPHQ Indien u geen rouwkaart heeft ontvangen, dan kunt u deze Taeke en Gees van der Sluis $OVXJHHQURXZNDDUWKHHIWRQWYDQJHQGDQNXQWXGH]H advertentie als zodanig beschouwen. DGYHUWHQWLHDOVXLWQRGLJLQJEHVFKRXZHQ Drachten, 22-11-2016 15 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

dumpingen van drugsafval

De cijfers betreffen geregis- treerde dumpingen van drugsafval. Het werkelijke 0 1 aantal ligt hoger, omdat niet Groningen alle dumpingen worden gemeld bij de autoriteiten. 0 1 Friesland çao, waar mijn vader destijds predi- kant was. Ik heb dat eiland – op speedbootafstand van drugsprodu- 8 =2014 6 2 cent Venezuela – kapot zien gaan aan 4 8 Drenthe =2015 Noord-Holland drugs. Bolletjesslikkers, vaak arme 8 mensen, werden op het vliegtuig ge- 4 2 zet en smokkelden via hun buik Flevoland 1 1 drugs naar Nederland. Overijssel In Brabant zijn de problemen ook groot. West-Brabant was nota bene een tijdje moordregio nummer één 4 5 9 16 van Nederland. Gelukkig pakt de Utrecht Gelderland Taskforce aanpak georganiseerde cri- 5 8 minaliteit Zeeland-West-Brabant de Zuid-Holland problemen sinds een paar jaar seri- eus aan. De neuzen van burgemees- ters, de Belastingdienst, justitie en politie staan dezelfde kant op. Bra- 77 47 bant is door schade en schande wijs Noord-Brabant 1 1 geworden. We kijken de andere kant Zeeland niet meer op en zijn gekke henkie niet meer. De politie rolt niet alleen wietplantages op, ook leveranciers van grondstoffen, zoals growshops, worden aangepakt. Het is zaak dat 48 68 we het gehele productieproces ka- Limburg potmaken. Als het aan mij ligt, slui- ten we ook alle coffeeshops. ©RD, André Dorst – bron: Landelijke Faciliteit Ondersteuning Ontmantelen (LFO) Of het dweilen met de kraan open blijft? Nee. Inmiddels dragen Bra- bantse gemeenten bij de taskforce beld’, zegt Dirk Vreugdenhil. Hij lijk. In België stroomde ergens che- een kwart van de drugszaken aan. houdt wel een flinke slag om de arm, misch afval uit een drugsfabriekje zo Dat is een goede ontwikkeling. Ge- omdat niet alle gemeenten de vra- de straat op. Jongeren fietsten daar- meenten trekken aan de bel als ie- genlijst invulden. ‘Volgens officiële doorheen en liepen brandwonden mand met een bijstandsuitkering in cijfers vonden er in 2015 zestien op.’ een dikke auto rondrijdt. Of als ze drugsdumpingen plaats in Gelder- Problematisch is ook dat het oprui- vermoeden dat het niet pluis is als land. Maar het werkelijke aantal ligt men van het afval flink in de papie- zich in één straat tien kapperszaakjes beduidend hoger. Niet iedereen die ren loopt. Dirk Vreugdenhil: ‘Zo’n op- vestigen. Die bedrijfjes zouden im- op zijn grondgebied een paar vreem- ruimactie kan tienduizenden euro’s mers weleens een dekmantel voor de vaten vindt, doet aangifte bij de kosten. Dat geld is nodig voor bo- criminele praktijken kunnen zijn.’ politie.’ demsanering, maar ook voor het fo- Dirk Vreugdenhil: ‘Ik werk bij Stich- Opvallend is dat de drugscriminelen rensisch onderzoek door de Lande- ting Op de Toekomst!, die probeert hun rommel vooral achterlaten in lijke Faciliteit Ondersteuning mensen met psychiatrische proble- Gelderse gemeenten vlak bij de pro- Ontmanteling van de politie.’ men weer aan een betaalde baan te vinciegrens met Brabant. Dan gaat Het is de ChristenUnie een doorn in helpen. Drugsgebruik gaat vaak ge- het bijvoorbeeld om Zaltbommel en het oog dat de eigenaren van de paard met psychische problemen. Ik Maasdriel. ‘Daar in het rivierenland grond waarop het drugsafval wordt hoor dan ook vrijwel dagelijks hoe- zijn de autoriteiten inmiddels wak- gevonden nu nog óf helemaal óf voor zeer drugs levens kapotmaken. In de ker geschrokken’, zegt Dirk Vreug- de helft van de opruimkosten op- gemeenteraad van Nijmegen heeft de denhil. ‘In die regio deden zich bij- draaien. Zo’n eigenaar kan Natuur- ChristenUnie helaas nog geen zetel voorbeeld in september dit jaar monumenten zijn, maar ook een on- Hermen (links) en Dirk Vreugdenhil strijden tegen de drugsmisdaad in kunnen behalen. Toch kunnen chris- binnen negen dagen zeven drugsaf- dernemer. Nederland. tenen veel doen voor Nijmegen. Via valdumpingen voor. Dat zijn bérgen Op vragen van de landelijke Chris- een burgerinitiatief kregen we het met troep.’ tenUnie beloofde minister Ard van eigenaren voor 100 procent tege- het drugsdossier. Vanwaar hun ge- voor elkaar dat prostituees niet meer der Steur van Veiligheid en Justitie moet te komen in de kosten van op- drevenheid? 24 uur aaneen achter een raam mo- ravotten vorige maand te onderzoeken of de ruim- en reinigingsacties. Hermen Vreugdenhil: ‘Van huis uit gen zitten. Zo probeer je de moderne Gedumpt drugsafval vormt niet al- rekeningen van opruimacties kunnen kregen we mee om iets voor anderen slavernij aan te pakken. Als je Nijme- leen een regelrechte bedreiging voor worden afgewenteld op drugscrimi- soep te betekenen. In de buurt deelden we gen via de Waalbrug binnenrijdt, het milieu, maar ook voor de volks- nelen. De broers Hermen en Dirk Vreugden- soep uit aan eenzame mensen. ‘‘Prac- denk je: wat een prachtige stad. Maar gezondheid, benadrukken de broers. De Gelderse en Brabantse CU-politici hil – afkomstig uit een gezin van zes tice what you preach’’, is ons motto. ook hier is veel leed. Daar wil de CU Dirk Vreugdenhil: ‘Kinderen zouden zullen zaterdag op het landelijke ver- kinderen en zoons van ds. D.T. Vreug- Dus: breng zelf in praktijk wat je an- wat aan doen. De straatschoffies zijn kunnen gaan ravotten met vaten gif- kiezingscongres van hun partij een denhil, vrijgemaakt-gereformeerd deren voorhoudt. Mijn eerste zeven ónze straatschoffies. De drugsgebrui- tige troep in het bos. Levensgevaar- voorstel doen om gedupeerde grond- emeritus predikant bijten zich vast in levensjaren bracht ik door op Cura- kers zijn ónze drugsgebruikers.’ <

varkensboer: ik kon 10.000 euro per maand krijgen landeigenaar: schrik na vondst van drugsafval Raar op zijn neus kijkt Henk (63), voormalig omheen, maar gaf toch al vrij snel aan dat hij Altijd dacht Adriaan van der Linden (40) dat ‘Maar beter zou natuurlijk zijn dat de overheid varkensboer in de regio Kampen, als een man in de schuur wiet wilde gaan telen.’ De drugscriminaliteit een ver-van-zijn-bedshow ons 100 procent van de gemaakte kosten in de avondschemer op de stoep staat. Dat voormalige boer, woonachtig in een afgelegen was. In maart dit jaar verandert dat voor de terugbetaalt.’ gebeurde zo’n twee jaar geleden. De man, die buitengebied, aarzelt geen moment. ‘Ik manager van Leisurelands, een organisatie die De manager prijst zich gelukkig dat de kennelijk in het drugscircuit zit, stelt een vertelde de man kordaat, in korte bewoordin- diverse recreatiegebieden in Gelderland bezit. gedumpte vaten in Bussloo waren afgesloten. vreemde vraag. gen, dat hij hier geen successen zou binnen- ‘Op ons recreatieterrein Bussloo, tussen ‘Als de vaten met chemisch afval lekken, heb Henk: ‘Het was een nette meneer, midden halen. Al zou hij me 100.000 euro per maand Apeldoorn en Deventer, lagen op een zater- je een groter probleem. Dan kunnen de dertig. Hij zei: ‘‘U hebt hier naast uw woning bieden, liet ik hem weten, dan zou ik nog niet dagmorgen ineens blauwe vaten met saneringskosten zo oplopen tot 40.000 euro.’ een lege varkensschuur staan. Wilt u die op zijn aanbod ingaan.’ chemisch drugsafval bij een bosrand. De boel Van der Linden maakt zich zorgen over verhuren? En kunnen we dan ook uw woning Onverrichter zake druipt de vreemdeling af. werd door de politie afgezet. Dat was drugsmisdaden in Gelderland en dringt aan op huren, zodat u ergens anders gaat wonen? U ‘Hij had zijn auto een eindje verderop schrikken.’ stevige maatregelen. ‘Het beste is om de krijgt dan maandelijks 10.000 euro. Dat is toch geparkeerd. Toen hij wegreed, deed hij de Vervelend vindt Van der Linden dat Leisure- problemen bij de bron aan te pakken. De makkelijk verdiend?’’’ eerste honderd meter zijn lichten niet aan. lands vooralsnog zelf opdraait voor de drugslaboratoria moeten dus worden De verbouwereerde Henk, die een reformato- Kennelijk wilde hij anoniem blijven. Het moet opruimkosten, volgens hem een bedrag van opgeruimd. Maar dat lijkt helaas dweilen met rische achtergrond heeft, voelt meteen iemand uit het drugscircuit zijn geweest. Een duizenden euro’s. Wel verwacht hij, op grond de kraan open, omdat er telkens weer van die nattigheid en vraagt de vreemdeling naar zijn grote of een kleine crimineel: dat weet ik van een subsidieregeling, volgend jaar maart labs opduiken. Nodig is in ieder geval ook dat beweegredenen. ‘De man draaide er eerst wat niet.’ de helft van de kosten vergoed te krijgen. er weer toezicht komt in de buitengebieden.’ 16 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

anp nd.nl/economie beeld anp / Lex van Lieshout anp ‘Supermarktstrijd om Belgen kopen Nederlandse Munt ouderen op komst’ ▶Amsterdam ▶Utrecht Supermarkten kunnen komende Het Belgische industriële investe- Omdat het sinds 1567 in Utrecht ge- De Munt zorgt er ook voor dat be- jaren veel extra bestedingen van ringsbedrijf Groep Heylen neemt de vestigde bedrijf al geruime tijd in fi- schadigde munten worden ingeno- ouderen verwachten. Het aantal Koninklijke Nederlandse Munt (KNM) nancieel zwaar weer verkeert, viel af- men en vernietigd en speelt een be- 65-plussers in Nederland groeit en over van de staat. De opbrengst van gelopen jaar het besluit de langrijke rol in de strijd tegen zij besteden per persoon ook nog de verkoop voor de staat bedraagt muntenproducent te privatiseren. In valsemunterij. Die twee taken wor- eens meer in de super dan voorheen. bijna 3,6 miljoen euro. het voorjaar werd een zoektocht ge- den na de verkoop overgenomen door Dat schrijft het economisch bureau start naar een koper. De Nederlandsche Bank. van ING in een dinsdag gepubliceerd Bij de KNM in Utrecht werken negen- Volgens staatssecretaris rapport. De marktgroei in de tig mensen. De activiteiten zullen na boete (Financiën) kan de Munt met de ver- Nederlandse supermarktbranche de overname op termijn op een goed- De KNM slaat sinds 1807 de Neder- koop aan Heylen een nieuwe toe- blijft voorlopig beperkt. Wel zijn kopere locatie in de omgeving van landse munten, momenteel vooral komst tegemoet gaan. De investeer- ouderen een steeds belangrijkere Utrecht worden doorgezet. stuivers. Verder worden er herden- der heeft de ambitie om de KNM uit te doelgroep. Nu spendeert bejaard De Munt heeft nog een lening bij de Bij de Koninklijke Nederlandse Munt kingsmunten en buitenlandse mun- bouwen tot een belangrijke speler in Nederland jaarlijks ruim 9 miljard staat van 1,2 miljoen euro. Als die is worden sinds 1807 munten geslagen. ten geslagen. Een order uit Chili om Europa. Heylen is met zijn dochterbe- euro in de supermarkt. Dat bedrag afgelost blijft een netto-opbrengst 850 miljoen peso’s te produceren drijf Royal Blanking actief op de ligt over vijf jaar waarschijnlijk bijna van 2,4 miljoen euro over. Het Rijk dering al eerder bijna helemaal af. De zorgde voor grote problemen en le- markt van circulatiegeld. De overna- 20 procent hoger. ING benadrukt dat stak de afgelopen jaren 17,1 miljoen steun aan de Munt heeft de staat per verde het bedrijf een boete op wegens me vormt een goede aanvulling op de supermarkten er goed aan doen om euro in de KNM, maar schreef die vor- saldo 13,5 miljoen gekost. wanprestatie. bestaande muntactiviteiten. < daarop in te spelen. <

beurs anp nd.nl/economie Staal flink in trek op Damrak ▶Amsterdam De Europese beursgraadmeters kenden dinsdag een plus van 5,7 procent, terwijl voormalig dochterbedrijf positieve dag. De koersen gingen over een breed front Aperam met een winst van 1,8 procent een van de omhoog. De AEX-index in Amsterdam sloot met een sterkste stijgers was in de MidKap. Branchegenoot winst van 0,7 procent op 456,40 punten. De MidKap ThyssenKrupp kreeg er in Frankfurt bijna 3 procent bij. steeg 0,5 procent naar 651,67 punten. De beurzen in De uitblinkers in Londen waren grondstoffenreuzen Frankfurt, Parijs en Londen kregen er 0,3 tot 0,6 als Anglo American, BHP Billiton en Glencore, die procent bij. winsten boekten van 5 tot 7,5 procent. De grondstoffensector was een van de duidelijkste De olieprijs ging wel achteruit, na de stevige opmars winnaars op de Europese beursvloeren. Zo deden staal- van een dag eerder, die werd ingegeven door optimis- bedrijven het bijzonder goed, ook op het Damrak. me over een deal over een bevriezing van de productie Staalreus ArcelorMittal voerde de AEX aan met een binnen oliekartel OPEC. 17 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Eduard Sloot nd.nl/economie advertentie vacatures Schippers: het vergelijken nd.nl/vacaturebank van zorgpremies loont Deze vacatures stonden ▶Den Haag afgelopen week in de krant. De zorgpremie stijgt volgend jaar kosten zorgverzekeraars ramen, je zit je er al gauw naast, aldus harder dan verwacht. Maar door de minister. Zij zegt verzekeraars niet zorgverzekeringen goed te vergelij- Gemiddelde poliskosten per jaar in € te kunnen verplichten meer reserves ken, kunnen consumenten toch Raming in begroting in te zetten om de premie te drukken. geld besparen. Realisatie De minister wijst erop dat de zorgpre- ▶ Marketing specialist m/v 1.500 mie in de afgelopen jaren gemiddeld Visionplanner Veenendaal Dat zei minister Edith Schippers juist lager uitviel dan verwacht: 44 ▶ Afdelingsleider (Volksgezondheid) dinsdag in de euro lager dan verwacht in 2016, 53 1.200 Johannes Fontanus College Barneveld Tweede Kamer. De bewindsvrouw euro in 2015 en 128 euro in 2014. ‘In was door de SP naar de Kamer geroe- al die jaren ben ik niet door de SP naar ▶ Groepsleerkracht pen, omdat de zorgpremie harder 900 de Kamer geroepen.’ SBO De Werf Amersfoort stijgt dan het kabinet op Prinsjesdag Dat de zorgpremie ‘dubbel zo hard’ ▶ Voorzitter voorspelde. stijgt als verwacht, zorgt er volgens Vereniging VSE Zwolle De bewindsvrouw wijst erop dat er 600 SP-Kamerlid voor dat honderden euro’s verschil zit tussen de op Prinsjesdag beloofde koop- ▶ Pastoraal Werker NGK Kampen Kampen de goedkoopste en de duurste basis- 300 krachtstijging ‘als sneeuw voor de verzekering. De goedkoopste is vol- zon is verdwenen’. Maar die conclusie ▶ Zorgondernemer gens haar 1104 euro en de duurste vindt Schippers te voorbarig. Want Janssens Amersfoort 1400 euro. ‘Er is dus echt wel wat te 0 niet alleen de zorgpremie bepaalt de kiezen voor mensen.’ ’06 ’17 koopkracht, ook de loonontwikkeling ▶ Archivaris/Bureaubeheerder Op Prinsjesdag zei het kabinet te re- 231116 © de Volkskrant. Bron: VWS en de inflatie. Bovendien krijgen lage ADC Kampen kenen op een premiestijging van 42 inkomens en lage middeninkomens ▶ Docent Agogische Vakken euro per jaar. Daar blijkt nu nog eens ves zouden inzetten om de premie te de hogere zorgpremie volgens de be- ROC Menso Alting Zwolle 49 euro bovenop te komen. Het kabi- drukken, aldus Schippers, maar dat windsvrouw ‘volledig gecompen- net ging ervan uit dat de verzekeraars blijkt 1,5 miljard euro te zijn. Hoe seerd’ via een hogere zorgtoeslag. ‘Zij ▶ Vastgoedbeheerder dit jaar twee miljard euro aan reser- goed je de zorgpremie ook probeert te zullen daar niks van merken.’ < Vivesta Groep Ede ▶ Diverse vacatures 360 euro verschil tussen duurste en goedkoopste Paul Roescher Apeldoorn, Rijssen Verschil met gemiddelde maandpremie 2017 De Duurste MENZIS Menzis Basis Vrij +174 1464

AVÉRO ACHMEA Zorgplan restitutie +171 1461 +171 ZILVEREN KRUIS Pro life Restitutie 1461 Kijk voor meer informatie op +171 ZILVEREN KRUIS Zilveren Kruis Basis Exclusief 1461 www.nd.nl/vacaturebank DE FRIESLAND De Friesland Vrije Keus Polis +156 1446 Gemiddelde zorgpremie*: 1.290 euro De Goedkoopste ▶ Uw vacature ook in het Nederlands Dagblad? -90,60 DE FRIESLAND De Friesland Zelf Bewust Polis 1199,40

-90,60 ZILVEREN KRUIS ZieZo Basis 1199,40 ▶ Neem contact op met de advertentieafdeling

-105 UNIVÉ ZORG Univé Zorg Select Polis 1185,00 Advertentieafdeling Nederlands Dagblad -162,60 ZILVEREN KRUIS ZieZo Selectief 1127,40 E-mail: [email protected] -186 UNIVÉ ZORG Univé Gewoon ZEKUR Zorg 1104,00 Telefoon: 0342-411 711 *gewogen gemiddelde, opgave VWS, op basis van marktaandelen zorgverzekeraars 231116 © de Volkskrant. Bron: VWS

tips tarief € 5,61 per regel; tekst wordt achterelkaar doorgezet; opgave via ndadvertenties.nl

gerechtelijke Bazuin & Partners Ge- taling. GGN Gerechtsdeur- rechtsdeurwaarders (mapnr. (mapnr. 4067532). Kijk op: ■ in liquidatie publicaties rechtsdeurwaarders, Konin- waarders (mapnr. 3386713). 23675339). Kijk op: www. www.deurwaardersveiling. Moviebank B.V. in liquida- ginnegracht 14-H, 2514 AA Kijk op: www.deurwaar- deurwaardersveiling.nl. nl. tiemet statutaire zetel te ■ algemeen DEN HAAG, Tel.: 010 2064410, dersveiling.nl. ■ ■ Den Haag. Bovengenoemde Bij exploot d.d. 21-11-2016 Dos: L0924819. ■ VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op vennootschap is ontbonden van (t.) deurwaarder Femke ■ VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op donderdag 24 november donderdag 24 november door liquidatie per 22-11- Renée Luisa Marie Dijkstra te VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op donderdag 24 november 2016 om 12:00 uur zal ter 2016 om 13:00 uur zal ter 2016. De rekening en ver- ’s-Gravenhage is op verzoek donderdag 24 november 2016 om 09:00 uur zal ter hoogte van het adres Daniel hoogte van het adres Or- antwoording als bedoeld in van de naamloze vennoot- 2016 om 13:30 uur zal ter hoogte van het adres Kou- Defoelaan 117 te AMSTERDAM leansplein 19 A te MAAS- art. 2:23b van het BW. liggen schap ING Bank N.V. te Am- hoogte van het adres Asser- wenoord 178 te AMSTERDAM ZUIDOOST in het openbaar TRICHT in het openbaar wor- ter inzage bij het Handels- sterdam, aan de onbekende laan 61 te SCHOONHOVEN in ZUIDOOST in het openbaar worden verkocht een voer- den verkocht een voertuig, register van de KVK te Den huurders c.q. onderhuur- het openbaar worden ver- worden verkocht een voer- tuig, merk DAEWOO, type merk FORD, type KA; 1.3I Haag en bij de vennoot- ders verblijvende in het kocht een voertuig, merk tuig, merk KIA, type KIA RIO DAEWOO MATIZ 4DR HB, met 44KW, met kenteken schap, in liquidatie, Konin- pand aan het Buizerdveld FORD, type FOCUS C-MAX; HB 1.5I 16V, met kenteken kenteken XHZL25. De ver- 98FPHX. De verkoop wordt ginnegracht 5, 2514 AA Den 139, 2727 BC Zoetermeer een 1.8D 85KW, met kenteken 60LVPF. De verkoop wordt koop wordt gehouden bij gehouden bij opbod en te- Haag, tot 2 maanden na beschikking d.d. 15 novem- 35TGHVvoertuig. De verkoop gehouden bij opbod en te- opbod en tegen directe be- gen directe betaling. GGN deze publicatie. De Vereffe- ber 2016 gegeven door de wordt gehouden bij opbod gen directe betaling. GGN taling. GGN Gerechtsdeur- Gerechtsdeurwaarders naar voorzieningenrechter van de en tegen directe betaling. Gerechtsdeurwaarders waarders (mapnr. 4076914). (mapnr. 23944996). Kijk op: rechtbank Den Haag, Team GGN Gerechtsdeurwaarders (mapnr. 5018322). Kijk op: Kijk op: www.deurwaarders www.deurwaardersveiling. vraag en aanbod Handel, locatie Den Haag op (mapnr. 23304842). Kijk op: www.deurwaardersveiling. veiling.nl. nl. het daartoe strekkend, door www.deurwaardersveiling. nl. ■ ■ ■ goud en zilver en namens rekwirante inge- nl. ■ VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op TOPPRIJS voor oud goud. diende verzoekschrift, bete- ■ VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op donderdag 24 november donderdag 24 november T.k.gevr: (oude) gouden sie- kend en waarin bevel is VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op donderdag 24 november 2016 om 11:30 uur zal ter 2016 om 10:00 uur zullen op raden, gouden tientjes, Kru- gedaan om binnen één donderdag 24 november 2016 om 10:00 uur zal ter hoogte van het adres Am- het adres Nassaustraat 12 B gerranden e.a. gouden en maand na 21-11-2016 de 2016 om 14:30 uur zal ter hoogte van het adres Satur- bachtsstraat 16 te HEERLEN te HAARLEM in het openbaar zilv. munten, baartjes zilver onroerende zaak gelegen hoogte van het adres Rie- nusstraat 44 te AALSMEER in in het openbaar worden worden verkocht meubilaire en goud, muntverzam. etc. aan het Buizerdveld 139, beekstraat 15 te ROTTERDAM het openbaar worden ver- verkocht een voertuig, merk en andere roerende zaken. Kevelam Garderen 0577- 2727 BC Zoetermeer, met al in het openbaar worden kocht een voertuig , merk RENAULT, type MEGANE SCE- De verkoop wordt gehouden 461955 lid NVMH het hunnen en het hunne te verkocht een voertuig, merk MERCEDES-BENZ, type B 180, NIC; 2.0, met kenteken bij opbod en tegen directe ontruimen en ter beschik- PEUGEOT, type 307 SW 1.6 16V, met kenteken 86TPL9voer- XSRL77. De verkoop wordt betaling. GGN Gerechts- king van verzoekster te stel- met kenteken 28RNTD. De tuig. De verkoop wordt ge- gehouden bij opbod en te- deurwaarders (mapnr. len. Een afschrift van dit verkoop wordt gehouden bij houden bij opbod en tegen gen directe betaling. GGN 5066585). Kijk op: www. exploot is te verkrijgen bij: opbod en tegen directe be- directe betaling. GGN Ge- Gerechtsdeurwaarders deurwaardersveiling.nl. 18 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

Jonathan Witteman / vk nd.nl/economie beeld anp-kippa / Pieter van Maele Onzekerheid na uitstel zzp-wet

…Met het uitstel van de Wet DBA probeert staatssecretaris Wiebes de onrust bij zzp’ers en bedrijven weg te nemen.

…Maar het is zeer de vraag of bedrijven hierdoor wel minder zzp-schuw worden. Ondanks alle kritiek is de wet niet van de baan.

▶Amsterdam Een einde maken aan de onrust on- der zzp’ers, dat was vrijdag het doel van staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën. De VVD’er kondigde aan dat de Belastingdienst tot zeker 1 ja- nuari 2018 geen boetes of naheffin- gen zal opleggen voor schijnzelfstan- digheid. Tot 2018 controleert de Belastingdienst niet of bedrijven hun ingehuurde zelfstandigen als verkap- te loonslaven laten werken. In plaats daarvan vervult de Belas- tingdienst voorlopig slechts een ‘coa- chende rol’. Daarmee schuift Wiebes de hete aardappel genaamd Wet DBA – oftewel ‘Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties’ – door tot na de ver- kiezingen van 15 maart. De staatsse- cretaris hoopt zo iets te doen tegen de zzp’erfobie in het bedrijfsleven, waar veel zelfstandigen sinds de in- voering van de wet niet meer aan de bak komen. Maar nu het stof is neergedaald, blij- ven nog heel wat vragen over. Want waar zijn zzp’ers nu precies aan toe tijdens deze gevechtspauze in de door het kabinet gevoerde oorlog te- gen schijnzelfstandigheid? Komt de VAR (Verklaring arbeidsrelatie) nu terug? Wat gebeurt er met de schier eindeloze stroom modelovereen- komsten? En verandert er wel echt De zzp-wet leidde tot veel onzekerheid. Mag een regisseur nog aan een actrice vragen om een scène met meer emotie zoveel, of is alleen maar sprake van te spelen? Op de foto regisseur Marc Waltman (links) die voor opnames van ‘Tuintje in mijn hart’ in Suriname was. acht maanden uitstel van executie; van 1 mei 2017 – de oorspronkelijke der het gras, vindt Van Rijswijk. Wie- standigheid laat ontstaan of voortbe- wijk. ‘Duizenden partijen hebben de vallen ‘grenzend aan fraude’, is ook datum waarop de Belastingdienst bes schrijft in zijn brief aan de Twee- staan, omdat hij weet – of had kun- afgelopen tijd een modelovereen- belangenvereniging ZZP Nederland met boetes zou beginnen – naar 1 ja- de Kamer dat de Belastingdienst in nen weten – dat er feitelijk sprake is komst voorgelegd aan de Belasting- er niet gerust op. ‘De term ‘kwaad- nuari 2018? Van een terugkeer van het geval van ‘evident kwaadwillen- van een dienstbetrekking (en daar- dienst en nul op het rekest gekregen. willend’ is multi-interpretabel en lost de VAR is geen sprake, verzekert be- den’ wel op 1 mei 2017 zal beginnen mee een oneigenlijk financieel voor- Zij werken dus volgens een zzp-con- niets op. Dit is alleen maar uitstel van lastingdeskundige Pim van Rijswijk met boetes uitdelen. Maar wat zijn deel behaalt en/of het speelveld op structie die niet mag. Zijn zij dan ook executie’, zegt directeur Frank van VRB Adviesgroep. En ook van de dat, ‘evident kwaadwillenden’? een oneerlijke manier aantast).’ kwaadwillenden?’ Alfrink. Het is de vraag of de opschor- modelovereenkomsten hoeven zelf- Weggestopt in een bijlage van zijn Deze definitie is zo vaag, dat zzp’ers ting van de Wet DBA genoeg zal zijn standigen zich voorlopig niets aan te Kamerbrief geeft Wiebes een defini- en hun opdrachtgevers nog steeds multi-interpretabel om bedrijven minder zzp-schuw te trekken nu het kabinet aan het ‘herij- tie. ‘Kwaadwillend is de opdrachtge- niet kunnen weten of ze in de ogen Hoewel een woordvoerder van de maken. Een kleine rondvraag onder ken’ is geslagen. ver of opdrachtnemer die opzettelijk van de Belastingdienst nu goed- of Belastingdienst bezweert dat de term bedrijven die de afgelopen tijd min- een situatie van evidente schijnzelf- kwaadwillend zijn, vreest Van Rijs- kwaadwillend alleen geldt voor ge- der zelfstandigen zijn gaan inhuren, boetevakantie zoals ING, Rabobank, Achmea en Het kabinet gaat de boetevakantie PGGM, leert dat zij in de brief van van de Belastingdienst gebruiken om modernisering arbeidswet nieuwe kans voor het poldermodel Wiebes vooralsnog geen aanleiding de meest controversiële criteria uit Robert Giebels / vk zien om van beleid te veranderen. de modelovereenkomsten – ‘gezags- Wel benadrukken genoemde bedrij- verhouding’ en ‘vrije vervanging’ – Het stopzetten van de zzp-wet laat zien dat de politiek taris van Financiën Eric Wiebes vrijdag aan, pakt de ven dat zij het aantal zzp’ers en an- tegen het licht te houden. Onder het de arbeidsmarkt niet gemakkelijk hervormt. Moeten de fiscus alleen ‘evident kwaadwillenden’ aan. Het gaat dere externen om financiële en orga- criterium gezagsverhouding verstond sociale partners het dan maar doen? dan om werkgevers die zzp’ers overduidelijk als vaste nisatorische redenen sowieso al de fiscus tot nu toe dat een opdracht- Er was een echec voor nodig ten koste van zelfstandigen werknemers in dienst hebben. willen terugbrengen, zonder dat dit gever niet mag bepalen hoe een zonder personeel om het kabinet te laten inzien dat de VVD en PvdA verschillen zo fundamenteel van mening, per se (alleen) met de Wet DBA te zzp’er zijn werk uitvoert, want dan is Arbeidswet van 1907 verouderd is. Totdat Rutte II heeft dat een compromis over flexibel werk beide te veel pijn maken heeft. Als een zelfstandige er er sprake van een gezagsverhouding uitgeknobbeld wat het met die 109 jaar oude wet aan doet. Voor de VVD is de zzp’er het summum van de eenmaal in is geslaagd een opdracht en dus van een verkapt dienstver- moet, wordt de markt van flexibele arbeid door zzp’ers moderne arbeidsmarkt en dient de eenpitter alle ruimte te bemachtigen, dan hoeft hij zich band. Dit criterium leidde tot veel de facto vrijgegeven. te krijgen, vooral fiscaal. De PvdA ziet in de zelfstandige verder geen zorgen te maken over de onduidelijkheid onder zzp’ers en hun Daarmee komt er een eind aan een mislukte kabinetspo- iemand die veel liever vast werk had gehad, maar in de Wet DBA, denkt Van Rijswijk. De ri- opdrachtgevers. Mocht een filmregis- ging om de aansprakelijkheid voor vals spel – vast werk fuik is gezwommen van genadeloos uitbuitende werkge- sico’s zijn namelijk voor de opdracht- seur bijvoorbeeld voortaan niet meer onder het mom van zelfstandigheid – van de zzp’ers vers vermomd als opdrachtgevers. gever. De Belastingdienst heeft hier- aan een actrice vragen om een scène naar de opdrachtgevers te verschuiven. Daardoor Rutte II heeft de Arbeidswet niet weten te modernise- bij drie wapens in de strijd tegen met meer emotie te spelen? Ook durfden die geen zelfstandigen in te huren uit vrees de ren, dus moet het volgende kabinet dat doen. Daarbij schijnzelfstandigheid: een naheffing moest een zzp’er zich kunnen laten verouderde Arbeidswet te overtreden. krijgt de VVD steun van D66, maar staan SP, GroenLinks, van de loonbelasting, een naheffing vervangen door een andere zelfstan- De oude wet pakt verkeerd uit voor beide typen zzp’ers. ChristenUnie en het CDA in meer of mindere mate aan de van de premies van de werknemers- dige, wilde er geen sprake zijn van Aan de onderkant van de arbeidsmarkt maakt de wet kant van de PvdA. In die omstandigheden zou een verzekeringen, en/of boetes. een verkapt dienstverband. het mogelijk dat vaste werknemers heel gemakkelijk volgend kabinet het net zomin eens kunnen worden Alleen de loonbelasting kan worden Dat de modelovereenkomsten voor- door onvrijwillige zzp’ers kunnen worden vervangen. over de modernisering van de arbeidsmarkt als het verhaald op zzp’ers, de andere sanc- lopig van de baan zijn is goed Aan de bovenkant staat een ingehuurde zelfstandige al huidige. Voor sociale partners een kans voor open doel ties komen voor rekening van de op- nieuws, vindt Van Rijswijk. ‘Ze boden gauw in een ‘gezagsverhouding’ en dat geldt voor de om die impasse te doorbreken. Werkgevers en werkne- drachtgever. ‘Maar de zzp’er heeft al toch alleen maar schijnzekerheid. Nu wet uit 1907 als een vast dienstverband. Maar de mers werken al maanden aan een plan om de regels inkomstenbelasting betaald over de zijn partijen weer op zichzelf terug- vrijwillige zzp’er – volgens het kabinet ‘de overgrote rondom vast en flexibel werk te moderniseren. Is dat periode waarvoor de opdrachtgever geworpen en moeten ze steeds zelf meerderheid’ – wil juist geen vaste baan. klaar voordat de formatie half maart begint, dan kan loonbelasting wil verhalen. Die be- bepalen of hier sprake is van loon- Opdrachtgevers en -nemers hoeven hier de komende tijd het nieuwe kabinet dat aanbod nauwelijks weigeren. En dragen kan hij tegen elkaar wegstre- dienst of van ondernemerschap.’ niet over na te denken. Vanaf nu, kondigde staatssecre- is de polder weer helemaal terug. pen, waardoor de rekening normaal Maar er zit nog een flinke adder on- gesproken uitkomt op nul.’ < 19 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

WEER NEDERLAND EUROPA 1005 Marco Verhoef VANOCHTEND zonnig L 1005 1005 opklaringen 3 1010 Wolken bewolkt 1020 Vandaag draait de wind naar het buien noordoosten en vanaf dat mo- 1015 HELSINKI ment wordt geleidelijk minder 3 onweer OSLO zachte lucht aangevoerd. Het wordt de komende dagen dus MOSKOU regen kouder. Daarbij is het vaak droog DUBLIN en er is geregeld zon. Vandaag 2 kijken we eerst nog tegen wolk- sneeuwregen envelden aan en vooral in het zuiden en westen kan ook wat BERLIJN sneeuwbuien lichte regen vallen. Geleidelijk LONDEN WARSCHAU wordt het droog en in de middag 1015 VANMIDDAG PARIJS begint het voorzichtig wat op sneeuw te klaren. Het wordt 10 tot 13 1010 graden. De wind zoekt in de loop mist van de dag de noordoosthoek op en is dan meest matig. Komende 3 nacht klaart het langzaam ver- 4 wind in Bft der op. De minima liggen rond STANBOEL 6 graden. Morgen schijnt de zon MADRID DUBROVNIK I warmtefront geregeld in het midden en noor- LISSABON L ROME den. In het zuiden komen nog 1025 wat meer wolken voor, maar het 4 koufront blijft wel gewoon droog. De wind ATHENE waait minimaal matig uit het hogedrukgebied H 10055 noordoosten en daardoor voelt CANARISCHE 1020 EILANDEN het wat kouder aan dan de 9 gra- 2 TUNIS den die we op de thermometers L lagedrukgebied zien. Vrijdag en zaterdag wordt het overdag maar 6 graden. De -1000- isobar <-15° -15°/ -10° -10°/ -5° -5°/ 0° 0°/ 5° 5°/ 10° 10°/ 15° 15°/ 20° 20°/ 25° 25°/ 30° 30°/ 35° >35° minima blijven net boven nul. De wind neemt langzaam af. In het

weekeinde is de wind tijdelijk NEDERLANDVANDAAGMORGEN EUROPA VANDAAGMORGEN WERELD VANDAAG MORGEN ZON noordelijk en hierdoor kunnen er stadweer°Cweer°C stad weer °C weer °C stad weer °C weer °C VANDAAG MORGEN wat makkelijker wolkenvelden Amsterdam bewolkt 10 bewolkt 9 Athene zonnig 17 zonnig 18 Antalya zonnig 22 zonnig 20 08:14 uur 08:15 uur binnendrijven. Maar het blijft Apeldoorn bewolkt 11 bewolkt 9 Barcelona onweer 19 bewolkt 16 Bangkok onweer 31 onweer 31 16:38 uur 16:37 uur wel droog. Ook na het weekeinde Arnhem bewolkt 11 bewolkt 9 Berlijn bewolkt 12 bewolkt 8 Buenos Aires zonnig 30 zonnig 29 MAAN blijft de kans op neerslag klein. Breda bewolkt 11 bewolkt 9 Boedapest zonnig 10 bewolkt 10 Casablanca onweer 14 onweer 15 VANDAAG MORGEN De wind wordt weer oostelijk en Den Bosch bewolkt 10 bewolkt 9 Bordeaux bewolkt 13 regen 12 Curaçao regenbui 30 onweer 30 01:33 uur 02:37 uur Den Haag bewolkt 10 bewolkt 9 Brussel bewolkt 11 bewolkt 8 Delhi zonnig 28 zonnig 28 14:31 uur 14:54 uur met meer opklaringen wordt de Den Helder neerslag 10 bewolkt 9 Dublin zonnig 7 bewolkt 7 Johannesburg onweer 25 regen 20 MAANSTANDEN kans op vorst in de nacht groter. Eindhoven bewolkt 11 bewolkt 9 Frankfurt bewolkt 13 bewolkt 11 Lima zonnig 23 bewolkt 23 Nieuwe maan 29 nov Emmen bewolkt 10 bewolkt 9 Heraklion bewolkt 20 zonnig 19 Los Angeles zonnig 22 zonnig 25 Eerste kwartier 07 dec Enschede neerslag 11 bewolkt 8 Innsbruck zonnig 15 zonnig 13 Melbourne onweer 15 bewolkt 19 Volle maan 14 dec Groningen bewolkt 10 bewolkt 8 Kopenhagen bewolkt 9 zonnig 6 Mexico City bewolkt 19 zonnig 19 Laatste kwartier 21 dec Leeuwarden bewolkt 9 bewolkt 8 Las Palmas bewolkt 20 bewolkt 20 Nairobi bewolkt 26 onweer 27 Lelystad bewolkt 10 bewolkt 9 Lissabon zonnig 13 regenbui 13 New Orleans bewolkt 25 bewolkt 25 Maastricht neerslag 13 bewolkt 9 Londen bewolkt 10 bewolkt 10 New York zonnig 9 bewolkt 12 Middelburg bewolkt 10 bewolkt 9 Madrid bewolkt 10 bewolkt 8 Paramaribo bewolkt 34 bewolkt 35 Nijmegen bewolkt 11 bewolkt 9 Milaan bewolkt 13 regen 13 Peking zonnig 2 zonnig 2 HOOGWATER Rotterdam neerslag 11 bewolkt 9 Moskou zonnig -4 bewolkt -2 Seoul bewolkt 3 zonnig 3 Delfzijl 06:15 uur 19:05 uur Terschelling bewolkt 9 bewolkt 8 Nice regenbui 20 onweer 18 Singapore onweer 28 onweer 32 ---- uur 11:35 uur Utrecht bewolkt 11 bewolkt 9 Oslo bewolkt 6 bewolkt 0 Sydney bewolkt 31 zonnig 22 Harlingen 03:35 uur 16:30 uur Venlo bewolkt 12 bewolkt 9 Parijs bewolkt 15 bewolkt 13 Tel Aviv bewolkt 22 zonnig 21 IJmuiden 10:54 uur 23:45 uur EXTREMEN Vlissingen bewolkt 10 bewolkt 9 Rome bewolkt 20 bewolkt 19 Tokio bewolkt 13 regen 5 Rotterdam 11:15 uur 23:46 uur Warmst: 14,6 °C in 1984 Winterswijk bewolkt 11 bewolkt 8 Sofia zonnig 10 zonnig 12 Toronto nat. 2 heiig 5 Stavenisse 10:20 uur 23:10 uur Koudst: -8,9 °C in 1993 Zierikzee bewolkt 10 bewolkt 9 Stockholm bewolkt 9 bewolkt 6 Tunis bewolkt 23 bewolkt 23 Vlissingen 09:09 uur 21:56 uur Natst: 19,3 mm in 1944 Zwolle bewolkt 10 bewolkt 9 Warschau zonnig 10 bewolkt 10 Vancouver onweer 9 regen 10 Yerseke 10:36 uur 23:15 uur

VORIG JAAR WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG MAANDAG WATERHOOGTE (CM) VANDAAG MORGEN Maximum 6,3 °C Arnhem 830 -11 Minimum 0,8 °C Keulen 318 21 Aantal mm 10,20 mm Konstanz 319 0 Lobith 904 7 Zwolle 40 -3 weer plaza 4° 11° 6° 9° 2° 6° 1° 6° 4° 8° 5° 7° 20% NO 3 10% NO 4 10% NO 4 10% NO 3 10% NO 2 10% O 4

colofon

Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. per maand € 20,75, per kwartaal € 60,50, van Nedag. Als u die informatie niet wenst, bank Reina Wiskerke (Zeven), Hermesweg 20, 3771 ND Barneveld, per jaar € 233,oo. kunt u dat schriftelijk melden of een formulier IBAN NL21INGB0659441144 Marieke Westerterp-van Vuren (internet) tel. 0342 411 711, Postbus 111, 3770 AC Vrijdag, zaterdag papier en door de week aanvragen bij onze afdeling abonneeservice. BIC-code INGBNL2A cultuur, media & wetenschap Barneveld, www.nd.nl digitaal: per maand € 23,50, per kwartaal Identificatienummer: NL44ZZZ090569430000 Rien van den Berg, Maurice Hoogendoorn, Nederlands Dagblad B.V. maakt € 68,50, per jaar € 265,50. advertenties Marc Janssens, Hilbrand Rozema, deel uit van Nedag Uitgevers B.V. studentenabonnementen: tel. 0342 411711, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; bezorging Roel Sikkema, Eymeke Verhoeven Directie: Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper Papier: per maand € 17,45, per kwartaal site: nd.nl/adverteren. Informatie over bezorging tijdens kantooruren: wereld Jan van Benthem, Uitgever: Rinder Sekeris € 49,90, per jaar € 190,00. familieberichten via site: 0342 411711. Op zaterdag van 8.30 tot 10.30 Tilly Dodds-Reijnen, Ruurd Ubels, Zaterdag papier, door de week digitaal: www.nd.nl/ndadvertenties.nl € 1,09 per mm, uur. Mailen kan ook: [email protected] of ga naar Herman Veenhof, Gerhard Wilts per maand € 10,38, per kwartaal € 30,25, per kolom; via e-mail: [email protected]. onze site nd.nl/bezorging. Of SMS 222 naar 1008 politiek & economie Gerard Beverdam, per jaar € 116,50. € 1,21 per mm, per kolom. (55 cent per bericht) wanneer u vandaag geen Piet de Jong, Sjoerd Mouissie, Eduard Sloot algemene voorwaarden: tips via site: www.nd.nl/ndadvertenties.nl. krant hebt ontvangen. kerk & religie Gerald Bruins, Gerard ter Horst, redactieadressen Prijzen zijn inclusief btw en gelden bij zakelijke advertenties via site: Wanneer u voor het eerst gebruik maakt van Wim Houtman, Eline Kuijper, algemeen Postbus 111, 3770 AC Barneveld, automatische incasso. Per acceptgiro € 2,50 www.nd.nl/adverteren; via e-mail: deze service, vermeld dan uw e-mailadres, Remco van Mulligen, Dick Schinkelshoek, tel. 0342 411711, fax 0342 411611; toeslag per betalingsperiode. Abonnementen [email protected] postcode en huisnummer. Harmke Zonneveld-van Berkum e-mail: [email protected] kunnen op elk gewenst moment ingaan. sluitingstermijn geboorte- en binnenland & samenleving politieke redactie: Postbus 20018, Opzeggen van een abonnement kan zowel overlijdensberichten vóór 16.00 uur, overige nd in aangepaste leesvorm Willem Bouwman, 2500 EA Den Haag, tel. 070 3183180; telefonisch, schriftelijk als per e-mail. Daarbij familieberichten vóór 13.00 uur; tips één dag Het ND is in aangepaste leesvorm verkrijgbaar Heidi van den Bovenkamp (stagiair), fax 070 3453101, e-mail: [email protected] willen wij graag weten wat de reden van voor plaatsing vóór 12.00 uur; zakelijke bij Stichting Aangepast Lezen, Den Haag, Marinde van der Breggen, Auke van Eijsden, opzegging is. De opzegging moet een maand advertenties reserveren vóór 09.00 uur, tel. 070 3381500. [email protected] Sophia Geuze-Verboom, Hans Hopman, abonnementen voor de nieuwe betaalperiode binnen zijn bij aanleveren vóór 11.00 uur. Hilbert Meijer, Petra Noordhuis, tel. 0342 411711, fax 0342 411613 de afdeling abonneeservice. Het moment van sluitingstermijn maandageditie redactie Aaldert van Soest, Hans-Lukas Zuurman e-mail: [email protected] opzeggen is de dag waarop de opzegging bij familieberichten via site en e-mail zaterdags hoofdredactie opinie & debat Wim Houtman, Frans Tijssen, abonnementsprijzen: de afdeling abonneeservice binnen is. Tijdige tot 17.00 uur; tips vrijdags tot 12.00 uur; Sjirk Kuijper (hoofdredacteur), André Zwartbol per maand € 34,90 opzegging van een abonnement voorkomt een zakelijke advertenties vrijdags tot 12.00 uur. Daniël Gillissen (adjunct-hoofdredacteur), bureauredacteuren per kwartaal € 99,80 stilzwijgende voortzetting. Frans Tijssen (secretaris) Jenneke van Garderen-Hoogland, per jaar € 380,00 Van abonnees legt Nedag Uitgevers B.V. auteursrechten eindredactie Hugo de Bruijne, Roeland van Mourik, Harco Ploegman, In de abonnementsprijs voor de papieren gegevens vast voor de uitvoering van de Alle auteursrechten en databankrechten ten Cees Dorland, Reiny de Fijter, Jan-Willem Veenhof versie is 1,25% toeslag opgenomen voor abonnementsovereenkomst. Deze gegevens aanzien van de inhoud van deze uitgave Jenneke van Garderen-Hoogland, vormgeving Egbert Bonte, toegang tot alle digitale producten. kunnen gebruikt worden om abonnees te worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze Hilbert Meijer (dagkrant), Lieneke Eefting, Bert Hagenaars, Wilco Pot, combinatieabonnementen: informeren over de andere diensten en rechten berusten bij Nederlands Dagblad B.V., Annemarie Eversdijk-Cornelisse (Leven), Hendrik Jan Vermeer, Zaterdag papier en door de week digitaal: producten van titels en werkmaatschappijen c.q. de desbetreffende auteur. Dick Schinkelshoek (Gulliver), Christel Versteeg-van de Pol 20 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

puzzel recept redactie nd nd.nl/koken beeld uit besproken boek ZWEEDSE PUZZEL

deel van be- bevel een huis Carré confituur hoeftig bezitster schop sport- uitbouw rijwiel getal Geen familiefeest zonder een échte carré confituur. Als je eenmaal weet hoe snel en gemakkelijk zo’n taart gemaakt is, bak je ze voortaan zelf. Op het krokante bladerdeeg leg ik eerst een dun laagje frangipane, mijn truc, en dan een loofboom mop royale laag confituur. Abrikoos, pruimen ... kies zelf maar. grond bij gezellig een huis praten muil petro- benodigdheden bereiding leum- dun stuk ether Haal de boter min- hout • 100 g zachte boter stens 1/2 uur op voor- vergelden rijst- • 65 g kristalsuiker hand uit de koelkast. vaartuig gerecht • 65 g bloemsuiker Doe voor de frangi- ver • 65 g amandelpoeder pane de zachte boter • 90 g bloem en de kristalsuiker in • 65 ml melk de mengkom van de • 1 ei keukenmachine. Voeg lengte- muziek- • 1 koffielepel amandelextract de bloemsuiker, het maat noot (of amaretto) deel v.h. rond- amandelpoeder, de oor hout • 1 vel (uitgerold) bladerdeeg bloem, de melk, het ei • 125 g (abrikozen)confituur en het amandelextract toe en meng bontsoort • 1 eierdooier goed. rest vries je in. Smeer er de confituur Verwarm de oven voor op 180 °C. over uit. Snijd de resten bladerdeeg Dit is voor 4 personen: 8 flinke Haal het bladerdeeg uit de verpak- in dunne repen en leg ze in een ras- schuw ver- stukken + een voorraad king, maar laat het bakpapier zitten. ter op de confituur. Duw de repen dier velend frangipanedeeg om in te Snijd het ronde vel in een vierkant. aan de randen vast, zodat ze bij het vriezen Houd de restjes deeg bij voor het ras- bakken niet opkrullen. Klop de eier- © Sanders Puzzelboeken 161123 ter. Leg het vierkante vel deeg met dooier los met een scheutje water. het bakpapier op een bakplaat. Strijk hiermee het raster met een Trek een denkbeeldig kleiner vier- borsteltje in. Bak de carré 20 tot 25 ▶▶ n.a.v. Dagelijks kost. Koken kant in het deeg, zo’n 3 cm van de minuten. Het bladerdeeg moet goud- met gezond verstand. Jeroen randen weg, en prik het binnenste bruin zijn en de zijkanten moeten Meeus. Uitg. Manteau, Antwer- vierkant in met een vork. Bestrijk het omhoog gekomen zijn. Haal de taart pen 2016. 320 blz. € 24,99 binnenste vierkant met een vierde uit de oven en laat afkoelen op een van het totale frangipanedeeg. De rooster. <

SUDOKU feuilletons

vriend of vijand ★ 131. Hij knikte, maar schudde daarna ‘Chris … Wat doet jouw vader eigen- OPLOSSING WOORDZOEKER zijn hoofd. ‘Het is bijna donker.’ Ze lijk op het gemeentehuis?’ 2 6 5 8 1 VAN GISTEREN keek hem aan, geërgerd. ‘Weet ik. Hij haalde zijn schouders op, maar koolhydraten Maar het moet.’ dit keer liet ze zich niet afsche- 8 4 1 ‘Kun je niet beter tot morgenvroeg pen. ‘Vertel. Niet liegen. Anders …’ wachten? Ik kan hier dekens bren- ‘Wat anders?’ 9 7 gen.’ ‘Dan wil ik je nooit meer zien.’ ‘Nee.’ Het klonk vastberaden. Hij liep naar de muur en schoof een 5 3 2 7 9 Hij had nog een vraag. ‘Tanja? Hoe schilderijtje recht dat scheefhing. wist je dat ik hier woonde?’ ‘Zeg …’ Plotsklaps keek ze hem aan, ‘Nou, als je het dan beslist weten OPLOSSING SUDOKU 8 9 2 Ze stak haar handen in haar jaszak- nee, ze keek dwars door hem heen, wilt: hij is burgemeester.’ MEDIUM VAN GISTEREN ken. ‘Ik wist het niet, ik fietste maar het deed bijna pijn. ‘Hoe kom jij daar Ze zou er toch wel achter komen. 6 3 8 1 4 2 5 6 9 8 7 3 wat rond. En toen zag ik je buurman. aan?’ Ze wees. ‘O.’ Ze kneep haar ogen tot spleetjes. 8 5 6 2 3 7 9 1 4 Die man die laatst bij de molen was.’ ‘Die speldjes? O, die komen uit de Toen duwde ze de deur open en 7 3 9 8 4 1 6 5 2 ‘Gravink?’ tijd dat mijn moeder lid was.’ ging. Buiten begon het te schemeren. 5 4 6 2 9 7 3 5 6 4 8 1 ‘Zal wel. Hij wist me te vertellen dat ‘En jij?’ Voordat ze opstapte, draaide ze zich 5 6 1 7 8 4 3 2 9 je hier woonde. In dit enorme … ‘Ik toen ook.’ naar hem toe. ‘Chris?’ 6 9 2 7 4 8 3 9 1 2 5 6 7 6 2 5 1 9 3 7 4 8 huis.’ Haar blik ging langs de muren, ‘Nu niet meer?’ ‘Ja?’ 9 7 8 4 2 5 1 3 6 ble ven hangen op één punt. De ‘Nee.’ Hij loog niet, hij was geen ‘Vertel niemand dat ik hier geweest 8 3 6 1 3 1 4 6 7 8 2 9 5 speldjes, dacht hij. De speldjes van lid meer. Dat mocht niet meer van ben. Niemand. Beloof je dat?’ de partij. moeder. Hij knikte. Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale wordt vervolgd kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes.

de ontdekking ★★★ 17. En er is iets wat ze graag wil zojuist had achtergelaten. ‘Zullen zeggen ... dus eh ... ik zal mijn mond we Marilyn dan maar vergeven? Er 7 5 8 houden en haar aan het woord laten.’ is nogal wat moed voor nodig om Mam stapte opzij. dit te doen.’ Hij begon zachtjes te 1 6 3 ‘Hallo allemaal’, zei Marilyn terwijl applaudisseren. Een voor een deed ze de plaats van mijn moeder innam. iedereen mee, totdat het klonk als 5 3 1 9 ‘Jullie weten allemaal wat er komt. het beschaafde applaus na een mooie Het spijt me dat ik me vanmiddag slag tijdens een golfwedstrijd. 3 8 4 zo dwaas gedragen heb. Ik wil zeg- ‘En voordat iedereen ervandoor gaat’, gen hoezeer het me spijt als ik dat waar ik de laatste twee jaar mee be- ging mijn vader verder, ‘wil ik nog OPLOSSING SUDOKU moment voor iemand verknoeid heb. zig ben, los zal moeten laten, maar ... even stilstaan bij alle mooie herin- HEAVY VAN GISTEREN Ik hou zo veel van opa en ik ...’ Ze is er dan niemand die zich eraan neringen die ik zal bewaren aan mijn 2 1 5 7 8 2 1 3 6 4 9 kreeg een brok in haar keel. ‘Vandaag stoort dat we helemaal niets weten vader en moeder.’ Hij wilde nog meer 1 6 9 5 7 4 8 3 2 was zo bijzonder. Opa is zo goed voor over hoe opa en oma elkaar ontmoet zeggen, maar de tranen beletten 9 3 2 3 4 6 8 9 7 5 1 ons geweest, zijn hele leven. Ik wil hebben, of wie zijn ouders waren, hem om verder te spreken. Allemaal 3 1 2 4 6 7 9 8 5 niet dat iemand van jullie denkt dat of ... O, het spijt me, nu doe ik het waren we even stil en dachten aan 6 8 5 9 2 1 3 7 4 ik ondankbaar ben voor alles wat hij weer. Het komt erop neer dat het me alle fijne herinneringen die we vanaf 8 2 7 4 9 7 8 3 5 1 2 6 8 4 6 7 9 2 5 1 3 gedaan heeft. Niet alleen nu, maar ... spijt.’ Ze stapte opzij. nu zouden koesteren. Ik keek naar 7 5 3 1 4 6 2 9 8 jullie weten best wat ik bedoel.’ Een paar ongemakkelijk seconden Marilyn. Ze was er niet bij met haar 1 5 9 2 1 3 5 8 4 6 7 Ze haalde diep adem. ‘Ik denk dat ik gingen voorbij en toen liep mijn gedachten. En ik wist dat ze nog niet dat hele gedoe met die stamboom vader naar de lege plek die Marilyn bereid was om het op te geven.

wordt vervolgd 21 nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

en verder kerknieuws anp nd.nl/cultuur redactie nd • beeld gbs Piet Prinsschool, Bert Goedhart ■ protestantse kerk Aangenomen naar De Bilt (her- Problemen voor vormd, Dorpskerk): H.E. Dankers musea ondanks te Ilpendam en Watergang (hervormd). successen ■ gereformeerde gemeenten ▶Amsterdam Bedankt voor Sunnyside (VS): De Nederlandse musea verdienen J.B. Zippro te Groningen. inmiddels bijna de helft van de gezamenlijke omzet van 1 miljard ■ oud geref. gemeenten euro zelf. Beroepen te Kinderdijk: R. Bakker te Barneveld. Hun eigen inkomsten stegen afgelo- pen vijf jaar zelfs met 51 procent. De subsidie per bezoek daalde in diezelf- De kinderen van de Piet Prinsschool krijgen les in een Groep 8 van De Open Kring in Nijkerk runde een de periode met bijna een derde. vernieuwd gebouw. Vrijdag werd de school heropend. restaurant voor buurtbewoners. Dit blijkt uit de Museumcijfers 2015, de resultaten van een onderzoek van ■ Piet Prinsschool Stadskanaal heropend ■ vrijwilligersavond in Dalfsen de Museumvereniging onder ruim De Piet Prinsschool in Stadskanaal is vrijdag heropend. Deelpakket Dalfsen hield vorige week een vrijwilligers- anp vierhonderd musea. De gereformeerde basisschool heeft een grote verbou- avond. De organisatie helpt mensen die leven van een Ondanks kostenbesparingen en de ei- wing ondergaan. Wethouder Johan Hamster van de inkomen tot 10 procent boven het minimum en niet in Internationale student gen verdiensten houdt de sector ge- ChristenUnie heeft het gebouw officieel geopend. Voor aanmerking komen voor de Voedselbank. Eén keer per zamenlijk maar 15 miljoen euro over de kinderen was er die dag geen les. Ze mochten alle- maand krijgen deze mensen een voedselpakket. In to- goed voor schatkist en zijn er veel kleinere musea die in maal twee workshops kiezen, die door meester en juf- taal voorziet de organisatie ruim tachtig adressen in de rode cijfers zitten. ‘Er dreigt ver- fen werden gegeven. Het was een groot succes. Dalfsen zo van een extraatje. ▶Den Haag schraling van het tentoonstellings- Deelpakket Dalfsen ontstond in 2012 onder de naam Internationale studenten die na hun aanbod, vooral buiten de Randstad. ■ kinderen houden buurtrestaurant in Nijkerk ‘Deelzondag’. Toen werd in de Gereformeerde Kerk vrij- afstuderen in Nederland blijven Ook de waardering voor musea door Groep 8 van De Open Kring in Nijkerk heeft een buurt- gemaakt Het Kruispunt voor twintig adressen een pak- werken, leveren jaarlijks 1,57 mil- het publiek kan hierdoor onder druk restaurant opgezet: Happy Together. De kinderen van ket ingepakt. Inmiddels is het aantal adressen gegroeid jard euro op voor de schatkist. Een komen te staan’, aldus Siebe Weide, de gereformeerde basisschool bedachten het restaurant en helpen meer kerken mee. Maar ook de organisatie is kwart van de afgestudeerde directeur van de Museumvereniging in het kader van de participatiemaatschappij. Het idee complexer geworden. Vandaar dat alle vrijwilligers studenten uit het buitenland blijft dinsdag. won tijdens een debat in de jeugdgemeenteraad en de (zo’n vijftig) werden uitgenodigd om meer te weten te hun leven lang hier, is de schatting. Aan de bereidheid om musea te be- school ontving geld om het te financieren. De kinderen komen over de organisatie. ‘We bieden meer dan een Dat berekent expertisebureau zoeken lijkt het allemaal niet te lig- bereidden het eten en bedienden de gasten. Er was keu- doos boodschappen’, vertelde een bezorger. ‘Mensen EP-Nuffic op basis van overheidscij- gen. In 2015 hadden 1,2 miljoen men- ze uit salades en soepen, stamppotten en heerlijke na- zijn blij dat we aandacht hebben voor hun situatie.’ fers. Aan de Nederlandse universitei- sen een museumkaart, 50 procent gerechten. Het doel, onderlinge contacten in de buurt te ten en hogescholen volgen bijna meer dan vijf jaar geleden. Vorig jaar verstevigen, werd voluit bereikt. ▶▶ tips? Mail naar [email protected] 75.000 internationale studenten met werd bijna 30 miljoen keer een mu- 161 verschillende nationaliteiten seum bezocht. < een volledige studie. <

foto die de krant niet haalde beeld anp / Remko de Waal

Dagelijks geven honderden beelden ons een kijk op de Werkzaamheden op het Rokin in het centrum van Amsterdam. In de hoofdstad wordt momenteel op veel plekken wereld. Elke foto vertelt zijn eigen verhaal. In deze rubriek aan de weg gewerkt en gebouwd. een mooie foto die afgelopen week de krant niet haalde. 22 media woensdag 23 november 2016 nederlands dagblad

npo 2 ▶ vara, 19.20-19.50 uur npo 2 ▶ vara, 21.15-22.00 uur Bureau vooroordeel Zembla Deze aflevering gaat over Overijssel. Volgens de woordvoerders van Frank en Erik gaan naar ‘Turkenstad’ Deense moskeeën worden hun Deventer. Hoe zit het nou met volgelingen aangemoedigd om te Erdogan en Gülen en voelen de integreren in de Europese samenle- Turkse ondernemers daar iets van de ving. Maar volgens een gezagheb- spanningen na de mislukte coup? bende insider spreken de meesten Erik zoekt in Oldenzaal een oude met twee gezichten. Twee moslims Italiaanse gastarbeider op die in de gaan undercover als getrouwd stel npo 2 ▶ eo, 17.50-18.30 uur jaren zestig bij de rellen tussen en filmen met verborgen camera in Italianen en de Oldenzaalse jeugd acht Deense moskeeën. Het leidt tot Geloof en een hoop liefde was: ‘Wij waren de Syriërs van toen.’ opnames met schokkende uitspra- Dit jaar is het de honderdste In de verhoorwagen zit oud-RTL- ken. Een mishandelde vrouw wordt geboortedag van de bekende presentatrice Diana Matroos. npo 2 ▶ eo, 16.50-17.50 uur Planet Earth afgeraden om naar de politie te gaan cabaretier en geboren Sittardenaar en een van imams zegt dat kinderen Toon Hermans. Een van de manieren Slechts 3 procent van al het water op aarde is zoet water, en het is onze vanaf tien jaar geslagen mogen waarop dat in Sittard wordt gevierd, kostbaarste hulpbron. Overal waar water stroomt of valt, bepaalt het de worden als ze niet willen bidden. Het is door een nieuwe revuevoorstel- verdeling van het leven. In deze aflevering volgen we rivieren die vanuit hun roept grote verontwaardiging op bij ling, geschreven en gespeeld door bron in de bergen naar zee stromen, en zien we wat voor bijzonder leven in Deense politici. De regering laat een Sjef Schurgers. Toon was een van die wateren voorkomt. In beeld komt onder meer het donderende geraas lijst opstellen van ‘haatpredikers’, die Sjefs idolen. Sjef wilde ook het toneel van de Iguazu Falls, de breedste ononderbroken waterval ter wereld. openbaar wordt. op, maar mocht dat niet.

NPO 1 NPO 2 NPO 3 tv vooraf 07.30 NOS Journaal. 07.40 Goedemorgen 06.35 Hallo Nederland. 07.00 NOS Journaal 10.15 Bing. 10.25 Mijn vriendjes Teigetje en Rick Timmermans nd.nl/media beeld max Nederland. 08.00 NOS Journaal. 08.10 met gebarentolk. 07.15 NOS Journaal. 07.30 Poeh. 10.40 Koekie kruimel films. 10.45 Goedemorgen Nederland. 08.30 NOS NOS Journaal met gebarentolk. 07.35 NOS Harry en Toto. 10.55 Nellie & Cezar. 11.05 Journaal. 08.40 Goedemorgen Nederland. Journaal. 07.40 NOS Journaal. 07.45 NOS Sesamstraat 10 voor... 11.15 Timmy tijd. 11.25 Miljonair ontmaskerd 09.00 NOS Journaal. 09.15 Nederland in Journaal. 08.00 NOS Journaal met geba- De avonturen van Bert en Ernie. 11.30 Pim & beweging! 09.30 NOS Journaal. 09.40 MAX rentolk. 08.15 NOS Journaal. 08.30 NOS Pom. 11.40 Bibbeltje Big. 11.50 Mickey Mouse Geheugentrainer. 10.00 NOS Journaal. 10.15 Journaal. 08.34 NOS Journaal. 08.45 NOS Clubhouse. 12.15 Maya de Bij. 12.30 Het Omroep Max goot succesvol het dood van Poolse Joden. Er zijn fo- NOS Journaal. 10.25 NOS Journaal. 10.40 Jeugdjournaal met gebarentolk. 09.00 NOS Sinterklaasjournaal. 12.40 Apennoten. 12.50 verhaal van oorlogscrimineel en to’s van de miljonair in SS-kos- NOS Journaal. 11.00 NOS Journaal. 11.15 Tijd Journaal met gebarentolk. 09.15 De och- Kiwi & Strit. 12.55 Buurman en buurman. miljonair Pieter Menten in een tuum. In aflevering één van de se- voor MAX. 12.00 NOS Journaal. 12.20 NOS tendkus. 09.25 Brandpunt. 10.35 De Wereld 13.05 Babar en de belevenissen van Badou. miniserie. Voor iedereen die rie wordt al duidelijk dat Menten Journaal. 12.35 NOS Journaal. 13.00 NOS Draait Door. 11.30 Opsporing Verzocht. 12.25 13.20 Mega Mindy. 13.45 Studio Snugger. sliep tijdens de lessen geschie- een sterke persoonlijkheid heeft. Journaal. 13.20 NOS Journaal. 13.35 NOS BinnensteBuiten. 12.57 Politieke partijen. 14.00 Het Sinterklaasjournaal. 14.10 Z@ denis. Knoop wordt meerdere keren op Journaal. 14.00 NOS Journaal. 14.15 NOS 13.00 NOS Journaal. 13.10 NOS Sportjournaal. ppSport compilatie. 14.30 BZT Muziek Show. het hart gedrukt dat als hij hier- Journaal. 14.30 NOS Journaal. 14.40 NOS 13.20 Blauw Bloed. 14.00 100% Hindoe? 15.25 Z@ppbios: Waar is het paard van Pieter Menten trekt baantjes in mee doorgaat, Menten er alles aan Journaal. 15.00 NOS Journaal. 15.20 NOS 14.25 Kassa. 15.20 Geloof en een hoop Sinterklaas? 16.45 Het Sinterklaasjournaal. het zwembad van zijn Blaricumse zal doen hem kapot te maken. Journaal. 15.55 Pauw. 17.00 NOS Journaal. liefde. 16.00 NOS Journaal. 16.10 MAX Maakt 17.00 Gek op jou! 17.05 New Musical Star. villa. Het is zomer, 1976. Er staat Knoop gaat door. Hoewel de af- 17.10 Tijd voor MAX. 17.55 Politieke partijen . Mogelijk. 16.50 Natuur op 2: Planet Earth. 17.35 Voetbalmeisjes ...... een veiling van een deel van zijn loop van de zaak-Menten bekend 17.50 Geloof en een hoop liefde ...... kunstcollectie op het programma. is, smaakt de eerste aflevering van 18.00 NOS Journaal. 18.00 Het Sinterklaasjournaal. Journalist Hans Knoop komt langs De Zaak Menten naar meer. Niets 18.15 EénVandaag. 18.30 Hallo Nederland. 18.10 Freeks wilde wereld. om over de schilderijen te praten. is mooier dan een held die een 18.45 NOS Sportjournaal. 18.45 BinnensteBuiten. 18.23 Het Klokhuis. Hij wil voor weekblad Accent, on- schurk ontmaskert, zeker als het 19.00 De Wereld Draait Door. 19.20 Bureau Vooroordeel. 18.45 NOS-Jeugdjournaal. derdeel van De Telegraaf, een ver- een waargebeurd verhaal betreft. 20.00 NOS Journaal. 19.50 Met het mes op tafel. 18.55 SpangaS. haal over de collectie maken. Iedereen die de jaren zeventig be- 20.30 DNA Onbekend. 20.25 De Zaak Menten. 19.25 Brugklas. Knoop vertelt Menten dat een col- wust heeft meegemaakt, zal zich 21.20 Hoe word ik 100. 21.15 Zembla. 19.50 3 Op Reis. lega-journalist uit Israël Menten de zaak-Menten nog herinneren. 22.15 Hoe heurt het eigenlijk? 22.00 Nieuwsuur. 20.30 Nick & Simon, The Dream. beschuldigt van oorlogsmisdaden. Voor die groep zal de serie een 22.55 Pauw. 22.55 Inside IDFA. 21.15 Ali B op volle toeren. Hij zou honderden Joden hebben feest van herkenning zijn. Regis- 23.50 NOS Journaal 23.15 2Doc: Don Juan 21.55 Facts & Villerius. vermoord en hun kunst hebben seur Tim Oliehoek heeft zijn best 22.45 Toren C. geroofd. Knoop wil graag Mentens gedaan alles te laten lijken op de 00.10 Pauw. 01.10 EénVandaag. 00.10 Terreur, bron van angst. 23.15 Jeuk. kant van het verhaal horen. Waar jaren zeventig. Hij wisselt archief- 23.45 De Wereld Draait komt die kunst vandaan? beeld behendig af met ‘actueel’ Door De joviale Menten strijkt de plooi beeld – dat geschoten is met een ▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl met snelle praatjes glad. Natuur- speciale lens waardoor ook dat of op Teletekst pagina 200 ...... ▹▹ lijk wil hij meewerken aan een lijkt op materiaal uit de jaren ze- artikel om zo deze leugens te ont- ventig. Voor wie later is geboren maskeren. Laat die Israëlische en voor wie lag te slapen tijdens journalist maar naar Nederland het vak geschiedenis, is De Zaak EEN BBC 1 komen, op zijn kosten. Knoop is Menten één van die belangrijke, 12.35 Blokken. 13.00 Het Journaal. 13.25 Het 11.00 Homes Under the Hammer. 12.00 The niet op zijn achterhoofd gevallen. gemiste lessen. Weer. 13.30 Iedereen Beroemd. 13.50 Thuis. Secret Life of the Hospital Bed. 12.45 Rip Off Al snel krijgt hij door dat de ge- Het verhaal over Pieter Menten 14.15 Deadly Pole to Pole. 14.45 Villa Politica. Britain: Food. 13.15 Bargain Hunt. 14.00 BBC ruchten en aantijgingen aan het doet ergens denken aan dat van 16.15 Clips. 16.30 Perception. 17.10 Jamie's News at One; Weather. 14.30 BBC Regional adres van Menten in elk geval Andries Riphagen, die in de oorlog 30 Minute Meals. 17.35 Buren ...... News and Weather. 14.45 Doctors. 15.15 The deels berusten op de waarheid. in Amsterdam Joden geld en kunst 18.00 Het Journaal. 18.10 Het Weer. Coroner. 16.00 Escape to the Country. 16.45 Als hij geheime informatie over ontfutselde. Ook over hem werd 18.15 Dagelijkse kost. 18.30 Blokken. Money for Nothing. 17.30 Flog It! ...... Menten in handen krijgt, begint onlangs een cinematografische 19.00 Het Journaal. 19.40 Iedereen 18.15 Pointless. 19.00 BBC News at Six; Hoe word ik 100 De deelnemers de zaak-Menten te rollen. geschiedenisles gemaakt. Een Beroemd. 20.00 Joker+ en Lotto. 20.05 Weather. 19.30 BBC Regional News Pro- gaan voor het eerst samen spor- Omroep MAX heeft een driedelige goede ontwikkeling: televisie over Het Weer. 20.10 Thuis. 20.40 De fiscus. grammes. 20.00 The One Show. 20.57 ten. npo 1, 21.20 uur miniserie gemaakt over deze zaak naam en feit om nooit te verge- 21.30 Pano. 22.10 Van Gils & gasten. BBC News and Regional News. 21.00 die eind jaren zeventig veel reu- ten. 22.55 Het Journaal. 23.10 Secrets and Watchdog. 22.00 The Missing. 23.00 BBC ring veroorzaakte. Menten is in- ▶▶ De zaak Menten, max, Lies. 23.51 Winst Joker+ / Lotto. 23.52 News at Ten. 23.30 BBC Regional News NGC derdaad verantwoordelijk voor de npo 2, 20.25-21.15 uur. Keno. 23.53 Euromillions winstverde- and Weather. 23.42 The National Lottery 06.00 Science of Stupid. 06.25 Science of ling. 23.55 Het Weer ...... Update. 23.45 A Question of Sport ...... Stupid. 06.50 Car S.O.S. 07.40 The Incredible Dr. Pol. 08.30 The Dog Whisperer. 09.25 ARD BBC 2 Cesar to the Rescue. 10.20 Primal Survivor. 09.00 Bundestag live. 12.00 Tagesschau. 08.30 Junior Bake Off. 09.00 Sign Zone: 11.15 The Incredible Dr. Pol. 12.10 Science of 12.15 ARD-Buffet. 13.00 ZDF-Mittagsmagazin. Great British Menu. 09.30 Sign Zone: Great Stupid. 12.35 Science of Stupid. 13.05 Hac- 14.00 Tagesschau. 14.10 Rote Rosen. 15.00 British Menu. 10.00 Victoria Derbyshire. king the System. 13.30 Hacking the System. Tagesschau. 15.10 Sturm der Liebe. 16.00 12.00 BBC Newsroom Live. 12.30 The Autumn 14.00 Ultimate Airport Dubai. 15.00 To Catch Tagesschau. 16.10 Verrückt nach Fluss. 17.00 Statement. 16.30 Coast. 17.15 The Dark: a Smuggler. 16.00 Air Crash Investigation. Tagesschau. 17.15 Brisant ...... Nature's Nighttime World ...... 17.00 Air Crash Investigation ...... 18.00 Quizduell. 18.50 Rentnercops. 18.15 Put Your Money Where Your Mouth 18.00 Fish Tank Kings. 19.00 The In- 19.45 Wissen vor acht – Werkstatt. Is. 19.00 Eggheads. 19.30 Strictly Come credible Dr. Pol. 20.00 The Incredible 19.50 Wetter vor acht. 19.55 Börse vor Dancing – It Takes Two. 20.00 Celebrity Dr. Pol. 21.00 Mars. 22.00 Apocalypse: acht. 20.00 Tagesschau. 20.15 Film- Antiques Road Trip. 21.00 MasterChef: Stalin. 23.00 No Man Left Behind ...... Mittwoch im Ersten: Wellness für Paare. The Professionals. 22.00 Black and 00.00 Drugs Inc.00.55 Apocalypse: Stalin. 21.45 Plusminus. 22.15 Tagesthemen. British: A Forgotten History. 23.00 The 01.50 Drugs Inc.02.35 Locked Up Abroad. 22.45 Maischberger ...... Premier League Show. 23.30 Newsnight 03.20 Air Crash Investigation. 04.05 Apo- 00.00 Nachtmagazin. 00.20 FilmMittwoch 00.10 Weather. 00.15 No Such Thing as the calypse: Stalin. 04.50 No Man Left Behind. im Ersten: Wellness für Paare. News. 00.45 Imagine Shorts. 05.35 Mystery Files. 23 media nederlands dagblad woensdag 23 november 2016

npo 2 ▶ vpro, 23.15-00.10 uur 2doc: Don Juan V/R/\L Portret van de Russische, futloze 22-jarige student Oleg die niet weet Erwin Vogelaar nd.nl/media beeld twitter wat hij met zijn leven aan moet en zijn moeder Marina met zijn gedrag tot wanhoop drijft. De moeder van Oleg vindt dat hij alleen maar op de Bizarre Tila Tequila nu offline bank voor de televisie hangt. Ze probeert een echte man van haar zoon te maken en schakelt een leger Wat trekt de aandacht op sociale plaatste ze een foto van haar jonge van therapeuten in om haar zoon in npo radio 1 ▶ ntr, media? Vandaag: Tila Tequila. dochtertje met een Hitler-snorretje. beweging te krijgen. Ze bereikt het 19.02-20.00 uur Op de verjaardag van Hitler schreef tegenovergestelde want zoonlief Bij sociale media weet je nooit of je Tequila eerder dit jaar ‘Happy birth- raakt van alle tegenstrijdige Kunststof met iemand te maken hebt die echt day, mein Fuhrer! #Soulmates’. adviezen alleen maar in de war. De Jacob ter Veldhuis won de Buma kwaad in de zin heeft, of iemand die Speelt ze nou een typetje of niet? redding komt uiteindelijk uit Classical Award, wordt 65 en werkt maar doet alsof. Achter veel gemene onverwachte hoek. bovendien vijftig jaar als compo- reacties en volledige account op Voor velen is Tequila al vaak over de nist. Dit alle viert hij met de Twitter en Facebook zitten namelijk grens gegaan, maar afgelopen week- JacobTV Trilogy: één weekend, drie mensen die puur chaos willen creë- end was een nieuw dieptepunt. Ze concerten. Te zien op 25, 26 en 27 ren en hopen dat mensen daarop re- plaatste een foto vanaf de conferen- november in Concertzaal Tilburg. ageren. Deze trolls hebben vaak suc- tie van het National Policy Institute, ces, want veel lezers trappen er in. her by the pussy’ van Donald Trump, waar ze samen met twee mannen Bij realityster Tila Tequila weten met het bericht dat elke vrouw die een nazigroet doet met de tekst ‘Seig mensen het nu niet meer. Als ze een hierover klaagt gek is. heil!’ erbij, inclusief spelfout. Die foto troll is, houdt ze het wel heel lang is uiteraard viral gegaan, zoals ze had RTL 4 SBS 6 vol. Tequila is voornamelijk bekend van gehoopt. 10.00 Koffietijd. 11.00 Goede Tijden, Slechte 07.10 The Doctors. 08.05 Tommy Teleshop- een reality show op MTV getiteld A Tijden. 11.30 The Bold and the Beautiful. ping. 14.10 House Rules: stellen verbouwen Tequila is op Twitter zo ver gegaan, Shot at Love With Tila Tequila. Sinds- Tequila weet precies hoe ze moet 12.10 De bloemenstal. 12.35 Teleshop 4: Dit ons huis. 16.10 Vtwonen zelf aan de slag. dat het sociale netwerk op dinsdag dien zoekt ze de aandacht op een an- scoren op sociale media. Ooit was ze is mijn toekomst. 13.05 RTL Boulevard. 14.00 17.05 Huizenjacht ...... heeft besloten haar account te ver- dere manier. In 2012 zou ze zich heb- de meest populaire persoon op TV Makelaar: Mission Impossible. 15.00 Ik 18.00 Hart van Nederland – Vroeg. wijderen. Niet gek, want hoe ze zich ben bekeerd tot het jodendom, maar MySpace, een sociaale netwerk uit Zorg Voor Jou. 16.00 RTL Nieuws. 16.05 Dr. 18.20 Shownieuws – Vroege editie. heeft gedragen is op z’n minst schok- het volgende jaar publiceerde ze een een tijd voor Facebook en Twitter. Phil. 17.00 RTL Live ...... 18.30 MasterChef Australië. 19.30 Uto- kend te noemen. Wees gewaar- foto waarin ze voor Auschwitz stond Een rolmodel voor veel jonge meisjes 18.00 RTL Nieuws. 18.10 Uit Eigen Keu- pia. 20.00 Rad van fortuin. 20.30 Met schuwd. Het begint al met haar bio- met een nazi-armband om, een SS- met als enige bijna twee miljoen ken. 18.15 Editie NL. 18.35 RTL Boule- de Deur in Huis. 21.30 Queens of the grafie op het nu verwijderde pet op en een pistool in haar hand. Ze vrienden. Waarschijnlijk is deze ja- vard. 19.20 Uit Eigen Keuken. 19.30 RTL Jungle. 22.30 Loop: Hart van Nederland Twitteraccount: ‘Alt-reich queen! Li- noemde zichzelf toen ‘Hitila’. In lange renlange troll-actie haar manier ge- Nieuws. 19.55 RTL Weer. 20.00 Goede – Late editie. 22.55 Shownieuws – Late terally Hitler!’ Haar vastgezette teksten schreef Tequila over waarom weest om weer opnieuw aandacht te Tijden, Slechte Tijden. 20.30 Van Der editie. 23.30 Piets weerbericht. 23.35 tweet ging over de uitspraak ‘Grab ze met Hitler sympathiseerde en krijgen en met succes. Tot nu dan. < Vorst Ziet Sterren. 21.30 Een dubbeltje Rad van fortuin ...... op zijn kant. 22.30 RTL Late Night. 23.45 00.00 Utopia. 00.35 The Fresh Prince of Bel- RTL Nieuws ...... Air. 01.00 RelaxTV. ophef in de regio RTL 5 RTL 7 Harco Ploegman nd.nl/nederland beeld twitter redactie nd 09.00 Teleshop 5: Tommy Teleshopping. 08.35 B.O.Z.: Rox. 09.00 How I Met Your 09.50 Teleshop 5: Dit is mijn toekomst. Mother. 09.30 How I Met Your Mother. 10.00 ■ man aangehouden met CSU, dat ’s avonds de bussen van Serious Request-dj’s 10.05 Teleshop 5: Tommy Teleshopping. Flodder. 10.30 Flodder. 11.00 Stop! Politie. 81 pakken babyvoeding Connexxion schoonmaakt op een 11.00 Teleshop 5: Thane. 12.45 Teleshop 12.00 Stop! Politie. 13.00 Everybody Loves In Winterswijk is een man aange- rangeerterrein in Amersfoort. Het 2016 bekendgemaakt 5: Dit is mijn toekomst. 14.00 Teleshop 5: Raymond. 13.30 Everybody Loves Raymond. houden die 81 pakken melkpoe- bedrijf heeft de medewerkers op Thane. 14.15 Teleshop 5: Tommy Teleshop- 14.00 The King of Queens. 14.30 The King of der bij zich had. Vermoedelijk had non-actief gezet. ‘Als het waar is, ▶Breda ping. 16.00 Teleshop 5: Kortingsbrigade.nl. Queens. 15.00 Flodder. 15.30 Flodder. 16.00 hij de babyvoeding gestolen om worden ze op staande voet ontsla- Traditiegetrouw nemen in december 16.35 Wie Is De Chef?17.05 TopChef tegen Everybody Loves Raymond. 16.30 Everybody op de zwarte markt te verkopen, gen’, aldus een woordvoerder. drie deejays van radiostation NPO SterrenChef ...... Loves Raymond. 17.00 The King of Queens. schrijft Omroep Gelderland. De 3FM plaats in het Glazen Huis. Dit 18.10 Gordon Ramsay: Oorlog in de keu- 17.30 The King of Queens ...... politie kwam hem op het spoor na ■foutje: automobilist rijdt jaar zijn dat er twee: Domien ken! 19.20 Get The F*ck Out Of My House. 18.00 Lekker Snugger. 18.30 Bezopen de aanhouding van een vrouw die per ongeluk bussluis in Verschuuren en Frank van der 19.45 Galileo. 20.30 Lekker slim. 21.30 Bestuurders. 19.00 Idioten Op De Weg. in een supermarkt acht pakken Een Franse toerist in Purmerend Lende. Ze krijgen gezelschap van een All-In Kitchen. 22.00 Get The F*ck Out 19.30 Stop! Politie. 20.30 Artificial melkpoeder wilde stelen. Al snel heeft dinsdagmiddag in Purme- poes uit het dierenasiel, en vragen Of My House. 22.35 Galileo. 23.30 Foute Intelligence: A.I. 23.30 Escape From bleek dat een man bij de diefstal rend een inschattingsfout met zo aandacht voor asieldieren. Het Mannen ...... Absolom ...... betrokken was. De politie spoorde flinke gevolgen gemaakt. De auto- hoofddoel van Domien en Frank is hem op en vond in zijn auto nog mobilist reed zonder op te letten het inzamelen van geld voor een 81 pakken melkpoeder. Ook wer- de bussluis op de Donaulaan in, project van het Rode Kruis: de den er kleren gevonden die moge- zag het verzinkbare obstakel op bestrijding van kindersterfte door lijk eveneens zijn gestolen. de weg over het hoofd en reed er longontsteking. De deejays verblij- vervolgens met zijn auto over- ven vanaf 18 december zes dagen in Reformatorische Omroep ■ schoonmakers joyriden heen. Die raakte total loss. het Glazen Huis dat dit jaar in Breda 09.00 Dagopening. 09.25 RO non-stop. met lijnbus in Amersfoort gevestigd is. Ze eten niet tijdens hun 12.00 Aan Tafel. 14.00 RO non-stop ...... Twee schoonmakers zijn maan- ■taart sneuvelt bij verblijf en maken non-stop radio. 18.00 RO non-stop kinderkoren. 19.00 dagavond gaan joyriden met een aanrijding in Venlo Vorig jaar bracht 3FM Serious RO kindertrein. 20.00 Cascade met lijnbus in Amersfoort. Verschei- Een op zichzelf niet heel ernstig Request bijna 8,5 miljoen euro op. < André Diepenbroek. 21.00 Orgelistuur. dene auto’s werden geraakt tij- verkeersongeluk in Venlo heeft 22.00 Dagsluiting. 22.15 RO non-stop .. dens de rit, ook sneuvelde een toch wel een vervelend gevolg ge- 00.00 RO non-stop. 02.00 RO non-stop aantal paaltjes. Het gerucht gaat had. Een jongen op de fiets werd Facts & Villerius Gesprekken in anderstalig. 03.00 RO non-stop. dat de twee daarnaast ook nog op een rotonde geschept door een Texas met kinderen die hun ouders eens met de bus langs een coffee- personenauto. De jongen kwam redactie nd hebben vermoord. npo 3, 21.55 uur shop zijn gereden om daar een ten val. Zijn fiets werd beschadigd joint te kopen, aldus enkele bron- en, erger nog, de taart die hij voor Whatsapp verliest nen tegen RTV Utrecht. De de verjaardag van zijn moeder Family7 Groot Nieuws Radio schoonmakers zijn in dienst van had gehaald, sneuvelde. privacy-rechtszaak 06.00 Opwekking Praise 2012. 06.30 Het 06.00 De nieuwe morgen. 09.00 Blessings. Gebed. 07.00 Black Beauty. 07.25 Krummel. 10.00 Muziek aan het werk. 12.00 Sand- ▶Den Haag 08.02 Homecoming. 08.30 Joyce Meyer. wich. 14.00 Backstage. 16.00 De dag van De Autoriteit Persoonsgegevens 09.00 Wijs. 09.30 Het Gebed. 10.00 De vandaag ...... heeft succesvol een rechtszaak film van je leven. 11.00 I24 News. 11.11 Uitge- 19.00 Wens. 20.00 Muziekavond ...... aangespannen tegen chatapp licht! 11.30 Het leven van de profeet Daniel. 00.00 De Nacht. 05.25 De Bijbel door. Whatsapp. De berichtendienst zou 12.00 Wijs. 12.30 Another life. 13.00 Het de Nederlandse privacywet op Gebed. 13.30 Black Beauty. 14.00 In Touch. verschillende vlakken hebben 14.30 Het leven van de profeet Daniel. 15.00 overtreden, door onder andere Wijs. 15.30 De film van je leven. 16.30 Het toegang te vereisen tot het volledige Gebed. 17.00 Wijs Paleis. 17.30 The Drive TV . Canvas contactenbestand van Whatsapp- 18.00 I24 News. 18.11 Café Tinto Special. 09.00 Herfstbeelden. 12.30 Rolkrant ...... gebruikers. De Haagse bestuursrech- 18.35 Another life. 19.00 Wijs. 19.30 18.20 UEFA Europa League preview ter heeft dinsdag besloten dat het Transparant. 20.00 Black Beauty. 20.30 magazine. 19.10 Radio Gaga. 20.00 Het mediabedrijf een vertegenwoordiger Uitgelicht! 21.00 Confessions. 21.30 Hart Journaal. 20.05 Terzake. 20.30 De af- in Nederland aan moet stellen om te voor Kinderen. 22.00 Joyce Meyer. 22.30 spraak. 21.15 De 16. 21.45 4 x 7. 22.25 De voldoen aan de Wet bescherming G-time TV. 23.00 Uitgelicht! 23.30 Echt- Ideale Wereld. 23.10 Winteruur. 23.20 persoonsgegevens. Als dat niet scheiding: einde of nieuw begin? ...... Rectify ...... gebeurt, volgt een dwangsom van 00.00 Another life. 00.30 Wijs. 00.05 Canvaslus. De 81 pakken melkpoeder die in Winterswijk waren gestolen. 10.000 euro per dag. < 24 achterop woensdag 23 november 2016

stilgezet dierbare foto limerick Hebreeën 11:27 Hans Hopman nd.nl/achtergrond beeld familie Ploeg Kees van Egmond Niet te doven Groene Bijbel Foto’s vangen de tijd. Ze vertellen verhalen en Dit is de overgrootmoeder van Martje ‘Geweldig!’, roept iemand in Loenen. … hij volhardde, als zag hij de herbergen herinneringen: oude geliefden, een Ploeg-de Groot (1942) uit Kampen. Het ‘Een initiatief om te zoenen! Onzienlijke. vervlogen jeugd of een favoriete plek. In deze rubriek is Berendina Elderman-Mejeur (1832) Zo maak je van oud iedere week een dierbare foto met een verhaal. en ze overleed op 7 februari 1926 in weer nieuw, da’s toch goud? Ja, dat is het wonder van vol- Midwolda. Over haar Franse achter- Ik zou het Hervormingsdag noemen!’ houden als ieder ander zou op- naam: ‘Mijn vader fantaseerde dat ze geven. Dat kun je alleen als je misschien wel een dochter was van een iets ziet wat anderen niet zien. gedeserteerde soldaat uit het leger van bijdragen? [email protected] Als Mozes moest meelopen in Napoleon (Slag bij Leipzig, 1813).’ de hofstoet met een of andere Opoe Berendien trouwde met Geuko plechtigheid, dan zag hij de Elderman. Ze hielden vijf kinderen in godenbeelden, mysterieus of leven: Metje, Berend (tot z’n 55e on- angstaanjagend, hij zag de derwijzer in Staphorst), Jurjen, Stientje symbolen van Egyptes macht, en Teupke (de oma van Martje). hij zag goud en glitter. En dan Oudoom Jurjen en zijn vrouw Sara deed hij zijn ogen dicht en zag Houtman kregen zeventien kinderen. hij het armzalige hutje van zijn ‘Toen ik acht jaar was, ontmoette ik familie en de magere kapotte hem. Een oude man met een grijze ruggen van zijn volksgenoten. baard in een rieten stoel. Hij hield mijn ik & mijn huis Dat is toch geen alternatief, zo hand vast en vroeg: ‘‘Heb jij wel eens bijdragen? [email protected] wil je toch niet leven! Maar Mo- gelogen?’’ ‘‘Nee, oom Jurnt.’’ Hij keerde zes zag meer. Of liever, hij had mijn hand, en met zijn wijsvinger Hechten of plakken meer gehoord, hij kende de draaide hij rondjes in mijn handpalm oude verhalen en hij keek in en zei: ‘‘Iemand die dáár haar heeft, die Als taalcoach help ik vluchtelin- donkere nachten naar de ster- is eerlijk.’’ gen de Nederlandse taal te leren. ren en dacht aan zijn voorvader Opoe Berendien was de laatste twintig Laatst ging onze kleindochter mee Abraham. Nee, ook Mozes kon jaar van haar leven doof en blind. Met naar een Syrische vrouw. Ze was God niet zien. Maar het verlan- haar handen betastte ze de hoofdjes die week gevallen en had een gen naar de Onzienlijke was van haar klein- en achterkleinkinderen pleister op haar kin. De Syrische niet te doven. en wist: ‘‘O, jij bent er een van ...’’.’ vrouw vroeg: ‘Is het gehecht?’ In en na de Eerste Wereldoorlog (1914- ‘Nee’, zei mijn kleindochter, ‘het is 1918) breide ze van ongebleekte ka- geplakt.’ De vrouw keek verbaasd toen verband voor gewonde soldaten en ik vertelde dat het met lijm ge- en voor ziekenhuizen. ‘Kilometers, plakt was. ‘O’, zei ze, ‘zoals met ruim 10 cm breed. Een buurvrouw een lekke band?’ ‘Ja’, antwoord- ■ndmorgen keek het breiwerk ’s avonds even na op den we. ‘Aha’, zei ze lachend. In de rubriek ‘Rare geluiden’ schrijft gevallen steken.’ ‘Een prachtvrouw’, vat ‘Heeft de dokter je ook in een bak Roel Sikkema over de vreemde ze samen. met water gelegd om het gaatje instrumenten van Wintergatan: Muziek Wilt u ook uw dierbare foto delen? te vinden?’ uit gaatjes en knikkers. < Mail dan naar [email protected]

de verbeelding Piet H. de Jong • beeld nd Geschokt door anti-oorlogsraad Hendrik Coenraad Dresselhuijs werd op 31 december 1870 te Kuilenburg (later Culemborg de Eerste genoemd) geboren. Hij overleed op 16 december 1926 te Den Haag. Vier dagen later werd hij Wereldoorlog begraven in het familiegraf te Culemborg. Dresselhuijs studeerde rechten en maakte carrière als ambtenaar Overal in het land staan op het departement van Justitie. standbeelden van politici uit de Hij werd in 1911 secretaris-gene- vaderlandse geschiedenis. Maar raal op dat ministerie. wie waren zij ook al weer? In de Vijf jaar later werd hij voor het serie ‘bijzondere Kamerleden’ district Tiel gekozen tot Kamerlid. vandaag: Hendrik Coenraad Dresselhuijs was diep geschokt Dresselhuijs. door de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog. Hij werd voorzitter van de Nederlandsche Anti-Oor- logsraad en deed in april 1915 een vergeefse poging te bemid- Het monument in Den Haag ter nagedachtenis delen tussen Duitsland en van de liberale rechtsgeleerde, ambtenaar en Engeland. politicus Hendrik Dresselhuijs is bepaald niet Dresselhuijs was als voorman van kinderachtig uitgevallen. Achter een keurig ge- het Rode Kruis actief bij de schoren heg van een meter of tien staat het opvang van Belgische vluchtelin- zandstenen gedenkteken. Het is bijna drie me- gen in Nederland. In 1925 werd ter hoog en pakweg vijf meter breed. Op de ver- hij voorzitter van de Vereeniging hoogde middenzuil is een ronde koperen me- voor Volkenbond en Vrede, een daillon bevestigd met de afbeelding van organisatie die het werk van de Dresselhuijs en zijn geboorte- en sterfjaar. Volkenbond propageerde. De flanken van het monument fungeren als Dresselhuijs was tegenstander tekstborden waarop de idealen van het liberale van eenzijdige ontwapening, in Kamerlid zijn verwoord. Het monument is ge- tegenstelling tot de Vrijzinnig maakt door Arend Odé, die veel meer nationale Democratische Bond en de monumenten heeft gemaakt. Odé was hoogle- socialisten van de SDAP. Dressel- raar boetseren en beeldhouwkunst aan de huijs werd in 1916 Kamerlid voor Technische Hogeschool te Delft. de Bond van Vrij-Liberalen. Hij Het Dresselhuijsmonument is op 4 juni 1931 beijverde zich voor een fusie met onthuld. Het comité van sympathisanten dat de Liberale Unie. Die kwam er in zich beijverde voor de nagedachtenis van Dres- 1922. Dresselhuijs werd gekozen selhuijs, stond onder leiding van vrijzinnig-de- tot voorzitter van de Vrijheids- mocraat Willem Treub. Treub droeg bij de ont- bond, een klassiek-liberale partij hulling, in aanwezigheid van de weduwe met Dresselhuijs’ monument staat aan de voorname Carnegielaan, een brede laan waaraan die bekend werd als Liberale haar drie dochters, het monument over aan het veel ambassades zijn gehuisvest. Van enige afstand is achter het monument een toren Staatspartij. Haags gemeentebestuur. van het Vredespaleis te ontwaren. nederlands dagblad nd woensdag 23 november 2016 wonen – games – boekenleven – mode – koken – gezondheid – jeugd – opvoeding

Het leven van de Vlaamse blogger Yentl Keuppens Strijd tegen anorexia

▶ pagina 8

Voeten

Hoe goed zijn barefoot-schoe- nen volgens de orthopeed? ▶ pagina 4

Auto-biografie

De grote Amerikaan van Sjoukje From. pagina 6

jong

Huis van Belle

Uitgekeken op je blouse? Verkoop ’m met deze app. ▶ pagina 16 2 nd leven woensdag 23 november 2016 lifestyle

boek om het lijf Marieke Westerterp beeld nd Niek Stam beeld Niek Stam ’Makkelijk- maar-net- anders’

In gesprek gaan naam: Jouke Verstappen (23), student draagt vandaag: Nikes, grijze trui, Het boek Dichterbij stelt elke zwarte jeans, muts en tweedehands dag een vraag aan jou en je aztec-jas geliefde. Leuke vragen, zoals: ‘Wat is de beste grap die je ‘Ik kleed me graag basic met één item ooit hebt meegemaakt?’, of dat eruit springt – in dit geval is dat de spannende vragen: ‘Wat heb je jas. Dat is mijn ‘thriftshop-bomberjack- nooit verteld aan je geliefde?’. aztec-jas’, oftewel tweedehands. Ge- De vragen zijn bedacht door kocht in de IJ-hallen, een grote vlooien- het echtpaar Maarten en Ma- markt in een loods in Amsterdam- riska Dijkstra. Het doel van de Noord. vragen is dat geliefden met el- kaar in gesprek raken. In de Deze muts is van de Albert Cuypmarkt drukte van het leven komt het en de rest is volgens mij allemaal van er soms niet van om echt te H&M. Daar koop ik mijn basics, net als spreken. En misschien denk je bij Urban Outfitters, Pull&Bear en de het antwoord te weten, maar Hema. is je geliefde van mening ver- Verder draag ik veel tweedehands, van anderd. De vragen gaan ook de IJ-hallen dus, of van de Episode-win- over geloof: ‘Welke zaken geef kels. Of ik haal gewoon iets uit mijn va- je op uit Bijbels principe?’ Of ders kledingkast. Favoriete kledingstuk- over de liefde: ‘Waar wil je ken zijn mijn truien van alpaca-wol. Die vandaag aangeraakt worden?’ heb ik gekocht in Bolivia. Een grappig en nuttig boek. De grootste valkuil is dat het niet Het past allemaal in mijn eigen stijl: lukt om elke dag tijd te maken nonchalant, makkelijk-maar-net-an- voor een vraag. ders. Ik geef daar niet heel veel aan uit, ▶▶ Dichterbij. Elke dag een vraag ik koop soms gerust een maand niets. om elkaar (nog beter) te leren Maar als je het middelt per maand kost kennen. Maarten en Mariska het me denk ik 25 euro.’ ■ Dijkstra. Uitg. De Banier, Apel- doorn 2016, € 16,95

marktplaats Harm Bosma beeld marktplaats

Op Marktplaats wachten miljoenen tweedehands spullen op een nieuwe eigenaar. Vandaag Jonathan Mak (31) uit Zwolle. Hij zette een paar weken terug zijn ‘stomme’ Audi op Marktplaats, met veel media-aandacht als gevolg. Eerlijkheid duurt het langst

In de afgelopen weken hebt u Een advertentie als deze valt natuurlijk iets ontzettend veel media-aandacht meer op.’ gehad. Nederland liep weg met uw goudeerlijke advertentie. Nu is de storm Hebt u het eerder op deze manier ietwat overgewaaid. Hoe kijkt u terug gedaan? op de laatste weken? ‘Ja, ooit met mijn iPhone. Met die telefoon ‘Ik wist niet dat een advertentie op Markt- was ik destijds niet blij. Ik heb dat toen heel plaats zo populair kon worden. Laat ik eerlijk eerlijk bij mijn advertentie gezet. Toen bena- zijn: eigenlijk ging het nergens over. De ma- derde een man mij, hij was getriggerd door nier waarop ik heb geadverteerd was inder- de advertentie. We zijn samen een zacht wat: Het is over. We zijn uit elkaar gegroeid. Na ruim 100.000 kilometer voelt ‘t alsof ik meer daad niet gebruikelijk, maar wel eerlijk.’ prijsje overeengekomen. Hij blij, ik blij.’ heb geïnvesteerd dan heb teruggekregen. Ik ben er klaar mee. Stomme Audi. Er staat 227.789 kilometer op de teller. Laadklep en onderbumper zijn vervangen na een Inderdaad, maar mensen spelen graag Hebt u al een nieuwe auto? aanrijding, daarom staat er nu ‘1.8 T’ op, maar dat is de grootste onzin. Bij een stoplicht mooi weer op Marktplaats … ‘Ja, en mijn oude Audi is verkocht. De Audi- verlies je gegarandeerd alle wedstrijden met auto’s vanaf ‘1.6 T’ op de laadklep. 3-deurs is ‘Ja, vaak ten onrechte. Veel mensen omschrij- dealer heeft me opgebeld om te vragen of ik echt waardeloos. Helemaal als je vrienden non-stop ‘shotgun’ lopen te callen en vervolgens ven hun product alsof het iets fantastisch is eens langs wilde komen. Die hoorde natuur- eindeloos zeuren dat het te krap is achterin. Koop dan zelf een auto! En benzine betalen? Ho … Maar waarom zet je iets wat zo fantastisch lijk ook van de advertentie. maar. Oh ja, hij zuipt ook nog eens als een tempelier en bij 180 km/u trilt de inhoud van de is te koop? Fantastische producten wil je toch We hebben een goed gesprek gehad en de asbak uit het dashboard. graag houden? Je kunt beter eerlijk zijn, dan dealer heeft me uiteindelijk gesponsord. nieuwsgierig naar de rest? Hier staat de advertentie: raak je ook niet in elkaar teleurgesteld. Ik Zodoende kon ik een mooie en nieuwe auto http://link.marktplaats.nl/m1099833186 moet trouwens wel zeggen dat mijn adver- kopen. Nu rijd ik rond in een Audi A3 uit tentie een beetje een marketingstunt was. 2011.’ 3

woensdag 23 november 2016 nd leven interview

in gesprek met Ridder van Kooten Machteld Meerkerk beeld Jeroen Jumelet

‘Ik doe mijn best om niet te hard te rijden’

‘Op dit moment leid ik het leven waar ik op de middelbare school al erg naar uitkeek’, aldus Ridder van Kooten (18) uit Amersfoort. Ridder is acteur, zanger, danser en model. Hij speelt onder meer in de internationale Dis- ney-film Tini: het nieuwe leven van Violetta. Hoe denkt hij over gezond- heid, geld, geloof en geluk?

gezondheid ‘Mijn leven is heel onregelmatig, ik ben druk op gekke mo- menten, vooral ’s avonds. De afgelopen week is de serie Dis- ney’s Jonge Garde op Disney Channel gestart waarin ik speel; daar komen dan promotiedagen bij kijken. Verder had ik op- names, repetities en zanglessen. Ik ging naar twee premières en werkte twee dagen op kantoor. Nu ben ik onderweg naar Disneyland Parijs voor clipopnames van een kerstnummer. Ik woon nog thuis en juist omdat ik best druk ben, is het fijn als er voor je wordt gekookt. Mijn moeder kookt heel gezond, dat komt goed uit. In mijn vrije tijd spreek ik graag met mijn vriendin af, kijk ik films, maak ik muziek en schrijf ik liedjes. Alleen van sporten komt het minder vaak dan ik zou willen, dus ik zou gezonder kunnen leven.’

geloof ‘Op zondag gaan we regelmatig naar Hillsong in Amsterdam. Het geloof is iets wat ik van huis uit heb meegekregen. Ik weet wel zeker dat ik geloof, maar niet goed op welke manier. Het geeft wel vertrouwen. Ik ben er niet altijd mee bezig, maar probeer er regelmatig een momentje voor te pakken, bijvoor- beeld voor ik ga slapen. Ik heb wel wat twijfels. Zo vraag ik me af hoe God het kan toelaten dat er onder christenen zo veel verschillende denkwijzen zijn. In mijn werk heb ik regelmatig gesprekken met anderen over het geloof. Soms doe ik ergens auditie voor waarvan ik niet goed weet of ik er wel achter sta. Als ik nu terugkijk, zijn dat altijd de dingen die ik niet heb ge- kregen. Dat valt mooi samen. Ik voel niet voor alle Nederland- se films evenveel, de mooie verhalen worden meestal verteld in buitenlandse films. Dat spreekt me meer aan. Als ik iets doe rond heftige thema’s, wil ik dat er wel diepte in zit.’

geld ‘Ik verdien mijn geld door mijn werk, optredens, opnames en alles wat erbij komt kijken. Verder werk ik bij een productie- maatschappij. Ik verdien meer dan gemiddeld, maar tegelijk is het geen regelmatig salaris dat elke maand wordt gestort. Ik zorg dat ik een beetje spaar, omdat ik van plan ben om bin- nenkort ergens anders te gaan wonen, misschien in Londen. Op de een of andere manier krijg ik regelmatig een bekeuring. Ik probeer mijn best te doen om niet te hard te rijden, maar dan komt er toch weer een bon, omdat ik op de verkeerde plek heb geparkeerd. Dat is best een beetje rot, daar gaat meer geld in zitten dan ik zou willen.’

geluk ‘Geluk is voor mij, naast een goede relatie met je gezin en je familie: in het dagelijks leven doen wat je ding is en waar je blij van wordt. Op dit moment leid ik het leven waar ik op de middelbare school al erg naar uitkeek, daar ben ik heel geluk- kig mee. Ik doe veel voor Disney. Het spreekt me aan dat mu- ziek en acteren daar samenkomen. Dat is heel tof en op dit moment en in deze fase van mijn leven zou ik niet anders wil- len. Ik weet niet goed waar ik ongelukkig van word. Nou ja, wel van Trump, dat hij tot president is gekozen. Ik snap niet dat mensen hem als leider willen, als ik denk aan de manier waarop hij zich uitlaat over bepaalde groepen.’ ▶▶ ‘P.S.: ‘Wat niet veel mensen van mij weten, is dat ik best vaak lepels Nutella uit de pot eet. Mijn moeder haalt niet zo veel lekkers in huis en zo krijg ik toch nog wat E-nummers binnen.’ 4 nd leven woensdag 23 november 2016 consument

Hoe minder ondersteuning voeten krijgen, hoe consumindertips beter, zegt orthopedisch chirurg dr. Ralph Sakkers. Gera van den Berg Petra Noordhuis beeld Rob Verhagen Waarom soepele sch

Soepele schoenen zijn gezonder voor je voeten dan stevige, die werken als een korset. Barefoot-schoenen halve hamburger zijn volgens de fabrikanten en ver- kopers ervan nog beter dan gym- Aan verantwoorde voeding pies. Is dat echt zo? hangt een prijskaartje. Wil je het vers en biologisch, dan Mijn kinderen van 4 en 2 jaar oud lopen het moet je in de buidel tasten. Dat liefst op blote voeten en hun schoenen moeten kan lastig zijn met een gezin. soepel zijn, anders willen zij ze niet aan. In de Wij maken daarin keuzes. Bij kleinste kindermaten zijn er genoeg slofachtige het bakken en koken gebruik ik schoentjes te koop, maar vanaf maat 28 vind ik alleen basisingrediënten. Pakjes alleen nog stugge schoenen met een dikke zool en zakjes zijn taboe. E-num- in de schoenenwinkels. Mijn zoektocht gaat mers (smaakstoffen en conser- verder op internet, waar ik lees over ‘barefoot- veringsmiddelen) blijven daar- schoenen’. Barefoot is Engels voor barrevoets door buiten beeld, maar ik of blootsvoets. Dit type schoenen heeft geen bespaar ook geld. In de winkel verhoging in de hak, de zool is maar een paar betaal je immers ook voor die millimeter dik en extreem flexibel: je kunt de leuke verpakking. Trouwens, ik schoen oprollen. Verder geven ze de tenen de kom niet in de winkel zonder ruimte. Hierdoor zou je op de natuurlijke ma- lijstje. Zo voorkom ik impuls- nier lopen, net zoals op blote voeten. aankopen. Vlees haal ik bij de Zulke schoenen moeten in de smaak vallen bij slager in het dorp, die koeien de kinderen. Ik bestel online voor beiden een komen uit de buurt. Een keer paar barefoot-schoenen én voor mezelf, want per week eten we geen vlees of ik houd ook niet van het knellende gevoel dat gewoon een halve hamburger. Kan prima hoor. Hoe dan ook, die kiloknaller komt er niet meer in. ‘Het idee dat voeten steun nodig hebben, is rentmeester een twintigste-eeuwse Je krijgt bij veel kassa’s van al- les en nog wat mee. Van sleu- gedachte.’ telhangers tot poppetjes die je kunt sparen. Als je niet uitkijkt, komt er veel meuk je huis bin- de meeste schoenen geven. De barefoot-schoe- nen. Meestal via de kinderen. nen zijn heerlijk zacht en je loopt er zo op weg. Vaak zijn het prulletjes die na Het valt mij op dat de kinderen er hard mee drie keer gebruiken uit elkaar rennen en goed mee klimmen en dat ze hun vallen. Weer ingrediënten erbij schoenen buiten nog maar zelden uittrekken. voor ‘the plastic soup’, denk ik Ik vind ze zelf lekker zitten vanaf de eerste dag, dan. Volstrekt onnodig. We vooral voor wandelen trouwens, bij het rennen hebben de aarde in bruikleen, moet ik er wel aan wennen geen demping we zijn rentmeesters. Voor al meer te hebben. Maar of we er ook sterkere en dat nutteloze spul zijn grond- leniger voeten van krijgen, zoals de fabrikanten stoffen gebruikt. Daarom roep en verkopers ervan beweren? ik je op om weggevertjes te weigeren. Neem stelling. En leer het aan je kinderen. Zeg op je verschillende modellen allervriendelijkst ‘nee’ tegen de Trek Outdoor in Hoorn lijkt op een gewone caissière. Dat is even wennen. winkel met sport- en outdoorartikelen, maar Voordat je het weet heb je die eenmaal binnen vallen meteen de five fingers- bouwmarktballon alweer aan- schoenen op, die er in alle kleuren van de re- gepakt. Maar ergens moet ‘t genboog liggen. Dit zijn de barefoot-schoenen roer om. Ik zeg: begin er van- waarin elke teen apart verpakt wordt, net zoals daag mee! vingers in een handschoen. ‘Negen jaar geleden kwam er een vertegenwoordiger langs, die mij die teenschoenen liet zien. Het idee dat je je Gera van den Berg (40) heeft een eigen voeten gebruikt in plaats van dat je ze gezin met vijf kinderen. Ze gaat min of meer vastzet, sprak me reuze aan. Ik voor een minimalistische levensstijl heb meteen alle maten en kleuren besteld’, sinds zijn zeventiende elk jaar wel een periode beren de voet sterker, leniger en gezonder te en geeft graag consumindertips. vertelt Jeroen van der Meij, eigenaar van de van rugpijn door. Sinds hij barefoot-schoenen maken.’ Ze houdt ook een Facebookpagina winkel. Hij verkoopt ook andere modellen ba- draagt, heeft hij er geen last meer van. ‘Bare- Door een hak onder je schoen ga je volgens bij met tips: Op Orde – minimalisme refoot-schoenen, zoals hardloopschoenen, ca- foot-schoenen zijn goed voor rug, bekken, hem anders lopen, hoe klein die hak ook is. in een gezin. sual modellen en sandalen. Hij bereikt een knieën en de voeten zelf. Die worden er sterker ‘Een hak zorgt ervoor dat je grotere stappen ‘heel divers’ publiek, zegt hij. ‘Er zijn veel spor- en leniger van.’ maakt. Dat merk ik elke keer als ik op nette ters bij, maar ook veel mensen met voetproble- Bij voetproblemen moet je volgens hem niet schoenen loop voor bijvoorbeeld een begrafe- men, zoals diabetici. Ik heb een vrouw als klant meteen steunzolen gaan dragen: een steunzool nis.’ Je staat volgens hem ook anders op schoe- die bijna blind is. Zij vindt het heerlijk om te zou een snelle oplossing bij voetproblemen nen met een hak. ‘Als je op blote voeten staat, voelen waar ze loopt.’ zijn, maar vaak niet de beste. ‘Als je last hebt leun je vooral op je hielen. Op een schoen met Barefoot-schoenen voorkomen problemen met van je rug, krijg je ook niet meteen een brace een hak eronder, heb je veel gewicht op je je lichaamshouding, stelt hij. Zelf maakte hij aangemeten. Het is logischer om eerst te pro- voorvoet. Daar word je moe van.’ 5

woensdag 23 november 2016 nd leven consument oenen beter zijn

kwaad, omdat het niets doet met je voet, alleen met het scharnier tussen onderbeen en voet. Je komt op een schoen met een hak wat naar vo- ren te staan, waardoor je meer in de afzetstand staat. Het hangt van je lichaamsbouw af of je daarvan houdt. De vering die een hak biedt, kan in de stad prettig zijn. De voet is gemaakt voor het oerwoud en de savanne, niet voor het beton. We lopen op schoenen om ons vel te be- schermen én omdat joggen op beton niet pret- tig voelt, een beetje demping kan dan geen kwaad.’

uitzondering Fysiotherapeute Margriet Wijma uit Zwolle be- handelt sinds 2012 alleen nog voetproblemen. Daarmee is zij een uitzondering in haar vakge- bied, vertelt ze. ‘Fysiotherapeuten houden zich bezig met problemen van het bewegingsappa- raat, maar vaak niet met de voet. Ik krijg door de orthopeed in het ziekenhuis mensen door- verwezen voor wie hij niets meer kan doen. Bij 70, 80 procent van de mensen worden de klachten alsnog minder door mijn voetoefen- therapie en vaak kan daarna het steunzoolge- bruik afgebouwd worden.’ Een voet die anato- misch een normale vorm heeft, kan volgens haar zonder steunzool. Mensen die voetproble- men hebben, worden nu door de huisarts door- verwezen naar een podoloog of orthopeed voor een steunzool, aangepaste schoen of operatie, terwijl voetproblemen volgens haar vaak het terrein van de fysiotherapeut zijn. ‘Als er ana- tomisch niets mis is met je voet, moet je eerst kijken of een andere manier van lopen of oefe- ningen de voeten sterker kunnen krijgen.’ Ze laat haar patiënten oefeningen op hun nor- male schoenen doen, maar barefoot-schoenen kunnen helpen de voeten sterker te maken, is haar ervaring. Ze draagt zelf sinds een paar jaar geen andere schoenen meer. ‘Ik loop het liefst op barefoot-schoenen met tenen. Ik wandel er ook mee in de bergen en daar geven ze me meer grip: je kunt je tenen ergens omheen klemmen. Je hebt er meer houvast mee. Kinde- ren die net in de schoenen gaan, klauwen ook met hun tenen als ze lopen. In schoenen met tenen kun je niet rondschuiven en ze geven je het meeste gevoel: je kunt de onderlaag heel goed voelen.’

In haar nadenken over voeten is haar geloof in een Schepper de basis. ‘Het ontwerp van onze voeten is perfect. Met je blote voeten kun je op alle terreinen lopen: een voet kan stijgen, da- len, rennen, draaien, door zand, over oneffen terrein, over vlak terrein. Het kan niet zo zijn dat je daar dure schoenen voor nodig hebt.’ Als je met je blote voeten op een strand vol Een stevige wandelschoen of een flexibele five finger-schoen: wat is nu beter? Jeroen van der Meij van Trek Outdoor in Hoorn laat zijn barefoot- schelpen of stenen loopt, kan dat pijn doen, er- schoenen zien. kent Wijma, maar dat komt volgens haar door- dat de dikte van de vet- en eeltlaag onder de voet is afgenomen in vergelijking met mensen die altijd op blote voeten lopen. ‘Onze voeten Barefoot-schoenen zullen voor veel mensen belvouwen. Er zit een normale hak onder van meer van buiten.’ zijn denk ik ook veel gevoeliger geworden, prima lopen, maar het zijn niet de enige schoe- ongeveer 1 centimeter.’ Deze boodschap wordt al vijftien jaar in weten- doordat ze geen prikkels meer gewend zijn. Ik nen met een flexibele zool en een goede pas- Op schoenen lopen is niet schadelijk voor nor- schappelijke publicaties uitgedragen, maar die heb met collega’s een keer een blotevoetenpad vorm, reageert dr. Ralph Sakkers, orthopedisch male voeten, zolang het maar soepele schoe- oude ideeën werken nog altijd door, merkt hij. gewandeld. Mijn voeten konden veel meer chirurg en coördinator van de afdeling Kinder- nen zijn, zegt Sakkers. ‘Het idee dat voeten De schoenenbranche en consumenten zijn ge- hebben dan die van mijn collega’s.’ orthopedie van het Wilhelmina Kinderzieken- steun nodig hebben, is een twintigste-eeuwse wend aan stevige schoenen met dikke zolen, Kou of hitte, zoals woestijnzand, vraagt volgens huis in Utrecht. Allerlei schoenen uit verschil- gedachte. Toen werd gedacht dat je het li- versteviging aan de zijkanten van de voeten haar wel om bescherming. Schoenen met een lende prijsklassen hebben dat volgens hem. Hij chaam in het gewenste model kon persen met en soms ook opvulling van de voetboog. Men- hak vindt ze onlogisch. ‘Een hak onder een loopt zelf in zijn vrije tijd op mocassins met korsetten en stevige schoenen. Nu weten we: sen kopen zulke schoenen vaak omdat ze den- schoen zorgt er denk ik voor dat je je tenen een rubberen zool met nopjes en op zijn werk hoe minder ondersteuning de voeten krijgen, ken dat die goed voor hen zijn. slechter gebruikt. Je verkort er je teenspieren draagt hij soepele Engelse leren schoenen. ‘De hoe beter. Door verstevigde schoenen wordt de ‘Dat een schoen geen hak mag hebben, is niet en je achillespees mee. Onze voeten zijn plat zool is van leer, maar ik kan hem volledig dub- voet juist luier. Voeten krijgen geen prikkels waar’, zegt Sakkers. ‘Een kleine hak kan geen afgeleverd.’ ■ 6 nd leven woensdag 23 november 2016 auto

Zo’n zes jaar rijdt Sjoukje From nu in een automarkt Chrysler. ‘Genoeg beenruimte. Wat een genot!’ Sjirk Kuijper beeld nd/pr Niek Stam beeld Niek Stam Oude kopers in nieuwe auto’s

Nieuwe auto’s worden steeds minder door particulieren gekocht; ons land is vooral een occasion- en zakelijke Geen klein auto markt. De ruime leasebak van de vertegenwoordiger wordt, als de kop eraf is, tweedehands overgenomen door een gezin. Zelf een nieuwe auto bestellen? Dat doen vooral senioren die een betrouwbare hoogzitter willen.

Waar de particuliere seniorkoper van Gezinnen staan tezijnertijd in de rij droomt: een midi-SUV (Opel Mokka). voor een ex-lease Peugeot 308 SW.

Vrouwen kopen vaker nieuw. Een VW Mannen slaan hun 15 mille liever Up vinden ze imponerend genoeg. stuk op een vijf jaar oude Volvo V70.

Dat blijkt allemaal uit onderzoek zijn vooral de kleinere modellen van VWE, centrum voor voertuig- populair (B-segment: Toyota Yaris, informatie en -documentatie. Steeds Opel Corsa) én de zogenoemde minder particulieren bestellen hun midi-SUV: auto’s met een wat auto nieuw uit de folder. In 2010 hogere instap zoals de Opel Mokka, werden nog 260.000 auto’s vers van Renault Capture en Nissan QashQai. de fabriek aan een privé-eigenaar Wie ook op safe (en betaalbaar, en geleverd; in 2015 waren dat er nog lage afschrijving) spelen, zijn de geen 150.000. vrouwelijke particuliere kopers. Zij Dat ons wagenpark desondanks hoeven niet zo nodig een grote auto, blijft groeien, komt doordat veel en zo’n Peugeotje 108 of een VW Up auto’s nieuw geleverd worden aan is nieuw nog betaalbaar. Mannen zakelijke rijders of leasebedrijven. met hetzelfde budget (10 á 15 mille) En daarnaast worden er ook nog kopen liever een vette occasion. occasions geïmporteerd uit andere Terwijl particulieren nieuw vooral landen. Bijvoorbeeld uit Duitsland, hatchbacks en midi-SUV’s kopen het land van de liefhebbers die wél (met een benzinemotor), zijn veel die rijk uitgeruste, dure en grote gezinnen op zoek naar een tweede- wagens bestellen waarvoor in ons hands stationcar of sedan met grote De gastkinderen van Sjoukje From willen graag mee in beeld met de grote Chrysler Voyager: land nauwelijks privéklanten te kofferruimte (eventueel met een Rohan en Benthe in de auto, Mila op de arm en Rowan op zijn fietsje. vinden zijn. Maar eenmaal tweede- diesel; dat levert lagere kilometer- hands, voor minder dan de halve kosten op, en ze blijven ook bij een prijs, willen we ze wel overnemen. hoge kilometerstand betrouwbaar). Dat treft, want de zakelijke en lease- Auto’s zeggen iets over hun bij regen het water in je nek bij iedere bocht. markt zorgt voor een constante bestuurders, want in de lak Collega’s die wilden meerijden, werden ge- spaargeld stroom van vier á vijf jaar oude waarschuwd. Toen een jaar later onze oudste Mensen die zich in Nederland de wagens die nieuw onbetaalbaar zijn, weerspiegelt zich het karakter van zoon kwam, hebben we de Kadett ingeruild te- aanschaf van een nieuwe auto maar die tweedehands ineens wel de eigenaar. Vandaag de auto- gen een Daihatsu Charade. Een zuinige auto, hij permitteren, zijn gemiddeld 61 jaar; binnen het gezinsbudget vallen. reed minimaal 1 op 20, maar dronk na een paar 80 procent is ouder dan 45, en bijna biografie van Sjoukje From-Bijlsma jaar een liter koelvloeistof per 500 kilometer. Ik een derde is zelfs al ouder dan 65. Hoe jonger de koper, hoe ouder de (43) uit het Friese Haulerwijk. heb vaak onder de motorkap gehangen. Toch Eén reden is, dat een nieuwe auto auto. Terwijl een auto ‘vroeger’ met heb ik er veel plezier van gehad: de eerste jaren een grote zak spaargeld kost (of een zo’n twaalf jaar wel aan het eind van Over die tien leaseauto’s van haar man gaan we naar mijn werk, en toen ik daarmee stopte (er fors consumptief krediet ...). Maar z’n Latijn was, kan een Astra G of het niet hebben, zegt Sjoukje From. Dan liever waren inmiddels drie kindertjes) kwamen de ouderen spelen ook liever op safe; Golf IV tegenwoordig best twintig over haar eigen favoriet: de grote Amerikaan ritjes naar mijn ouders en schoonouders. Met ze willen geen zorgen over onder- jaar halen. En dat doet-ie dan in de voor de deur, waar alle kindjes van haar gast- het vierde kind kwam in april 2001 de Peugeot houd. En omdat ze niet zoveel kilo- trotse handen van een jonge starter ouderopvang in passen. ‘Het is niet de eerste 205, met twee dikke uitlaten: een sportief, meters maken als bijvoorbeeld een (25-) op de automarkt. Naarmate ze grote bak die ik rijd. Na het halen van mijn rij- stoer uitziend autootje voor een moeder van zakelijke leaserijder, doen ze relatief ouder worden, kopen ze nieuwere bewijs mocht ik de auto van mijn ouders ge- vier. Tijdens een jaarwisseling werd deze auto lang met hun nieuwe auto: 5,6 jaar auto’s. Behalve de échte liefhebbers: bruiken. Dus toerde ik als meisje van 18 overal door een groep jongeren dwars op de oprit ge- gemiddeld. Ze kopen ook niet zo gek die besteden hun groeiende inko- naartoe in een Ford Scorpio, ook geen kleintje. zet, het nummerbord was eraf gehaald en bij dure auto’s: gemiddeld 20.300 euro. men aan een klassieke Volvo, Jaguar Dat ik rijles in een grote auto had gehad, kwam onze predikant door de bus gedaan. Daar lag Bij deze oudere particuliere klant of een Duits ‘premiumlabel’. dus goed van pas. Toen ik met Roelof trouwde, een hele stapel, dus die heeft toen een drukke studeerde hij nog, en toerde ik iedere dag op nieuwjaarsmorgen gehad. een roze Puch 24 kilometer naar mijn werk in De Opel Zafira die daarna kwam, werd een Beetsterzwaag, als medisch secretaresse. Maar gewilde auto tijdens schoolreisjes en andere na een paar maanden kwam het er in oktober schoolactiviteiten. Totdat ook die na zeven jaar 1993 toch van: een Opel Kadett C hatchback, vervangen moest worden door een ruimer met dakraam. Dankzij dat raampje druppelde exemplaar. Die vonden we in Canada, waar we 7

woensdag 23 november 2016 nd leven auto otje voor mem

auto-biografie

De auto-biografie van Sjoukje From: ▶ Opel Kadett C ▶ Daihatsu Charade TS S6 ▶ Peugeot 205 XE 1.4 ▶ Zafira 1.6-16V Comfort ▶ Chrysler Voyager 2.4i 16V SE

De Daihatsu Charade was een zuinige auto.

de autopsycholoog

Wat zegt een auto-biografie over de eigenaar? De autopsycholoog heeft het laatste woord.

‘In grut hert freget in grutte wagen’, zegt een oud Fries spreekwoord. De Opel Zafira tijdens een zomervakantie ... Ruim hartigheid vergt niet alleen een huis met logeerruimte, maar ook een gastvrije auto. Daar is deze Voyager een fraaie demonstratie van. Ook van onverzettelijkheid, want je oogst met zo’n grote bak natuurlijk wel enkele vooroordelen. Maar ook daarvoor kent het Fries een ontlastende clausule: ‘Doch dyn plicht en lit de lju rabje.’ Laat ze maar kletsen, de mensen die denken dat zo’n vette Amerikaan wel een onverzadigbare zuipschuit zal zijn. De waarheid is dat deze Voyager ... en in de winter. met z’n 2.4 viercilinder motor in 2004 een keurig lichtgroen B-label kreeg! Hoe dat kan? De (on)zuinigheid van een auto wordt gerelateerd aan z’n afmetingen, nader bepaald: aan z’n oppervlakte. En dat zit wel snor met deze slee: hij meet 1,997 bij 4,8o8. De grap is dus dat bij sommige auto- modellen de verlengde versie een flatteuzer label krijgt dan de niet- verlengde, terwijl ze precies evenveel verbruiken. Ook wel weer logisch; je moet het verbruik per inzittende be- Pech in Frankrijk met de Chrysler. rekenen. Dus met drie goed gevulde op vakantie een Dodge Grand Caravan hadden. leenauto’s thuisgekomen. Eenmaal in de eigen zitrijen is het altijd zuinig rijden! We waren meteen verkocht. Het werd een garage bleken er slechts een paar moertjes te Over verlengen gesproken: weet me- Chrysler Voyager, die we sinds 2010 rijden. We hoeven worden vastgedraaid, en hij kon weer vrouw From dat je haar lieveling ook planden meteen een vakantie naar Frankrijk, rijden.’ in stretched edition kunt krijgen, als met een koffer bovenop en een achterop; en Grand Voyager: 20 centimeter extra tussen de assen? Fijn voor als die vertrouwd en veilig kleintjes beginnen door te schieten! ‘De Chrysler is nog steeds favoriet, ondanks dat Overigens moet je een (Grand) Voyager ‘Ons nummerbord was de kinderen nu hun eigen vervoer hebben. Hij tegenwoordig wel tweedehands heeft een heerlijke hoge zit en je loopt gemak- kopen, nieuw worden ze niet meer bij de predikant door kelijk van voor in de auto naar de achterbank: gemaakt. De ‘XXL MPV’ is bij de meeste ideaal als je veel kleine kinderen wilt vervoe- merken uit de gratie; ook een Renault de bus gedaan.’ ren, zoals ik met mijn gastouderopvang. De Espace is nu geen ruimteschip meer. kinderen vechten om de plekjes achterin. Hawar, frou From, no moatte wy ús Ook belangrijk: hij voelt vertrouwd en veilig, petear ôfslúte mei in drege boad skip. genoeg beenruimte voor de kinderen. Wat een en heeft veel vermogen, al had hij in 2013 in de Jo fiele josels sa fertroud en feilich, genot! Aan het einde van de eerste week in bergen toch wat moeite. En bij het dalen wer- hawwe jo niiskrekt sein. Spitigernôch Normandië begon het rechts voor te rammelen. den de remschijven zo heet, dat de afdekdop- hat de Voyager yn 2007 by de Euro De garagehouder ter plaatse zei dat het onver- pen spontaan van de wielbouten sprongen; NCAP-test foar de besjoerder net mear antwoord was om verder te rijden, en dat hij er maar daar kun je dan weer prima zonder. as ien stjer krigen. Net sa bêst, no?! na het weekend – en de nationale feestdag Over een vervanger wil ik dus nog niet naden- (Een slecht-nieuwsgesprekje tot slot: daarna – wel naar kon kijken. Kosten: 1200 ken, hoewel onze jongens al uitgebreid advies juist voor de chauffeur is de Voyager euro. hebben uitgebracht wat de volgende zou moe- niet zo veilig als-ie voelt! Slechts een Op advies van onze eigen garage hebben we ten zijn: een Land Rover, Hyundai Qashqai of ster (van vijf) bij de Europese crash- hem toen toch maar naar huis laten rijden, een Audi A5 of A6. Want ze willen niet meer test ...) dankzij de wegenservice. En zelf zijn we met dat ‘mem’ in een klein autootje rondtoert.’ ■ Met een Franse leenauto terug naar huis. 8 nd leven woensdag 23 november 2016

Yentl Keuppens liep weg uit het psychiatrisch column ziekenhuis. Ze dacht dat ze zichzelf kon redden. Bart Gooijer • psycholoog Herman Veenhof beeld just yentl Een vervelen

De Vlaamse internet- en televisiester Yentl Keuppens (24) worstelde met en won van anorexia, maar haar al- lergieën en hang naar perfectie ble- ven. ‘Ik heb nu het vermogen om af en toe te falen.’

Ze heeft met vier andere jonge vrouwen het programma Pink Ambitions, op de Vlaamse jon- gerenzender Vijf. Ze heeft een eigen kledinglijn Kwetsbaarheid Little Fortune. Ze heeft sinds kort een eigen parfumlijn, waar een goed gevoel belangrijker ‘Als je zwak bent, ben je krachtig.’ De Bijbel bevat vaker para- is dan de geur: Just Yentl. Zo heet ook haar doxale boodschappen, maar deze is toch wel het toppunt der te- website. Ruim zeventigduizend jongeren vol- genstrijdigheden! Emoties tonen, fouten of tekorten erkennen, je gen haar via Instagram. zwakke kanten laten zien, hulp nodig hebben, liefdesbehoefte Typisch zo’n oppervlakkig, veel te vrolijk tv- tonen; het zijn allemaal uitingen van kwetsbaarheid. Wat kan sterretje, denk je dan misschien wat cynisch. daar nou krachtig aan zijn? Maar zodra je haar ontmoet, is dat beeld al snel omgedraaid. Yentl Keuppens heeft zo veel al- Ik zie nog zo voor me dat ik tegenover Marie (namen in mijn co- lergieën dat ze van de geur van notenolie al lumns zijn uiteraard altijd verzonnen) zat. Ze had een verdrietig met spoed naar het ziekenhuis moet. Op haar verhaal dat ze onbewogen vertelde. Het raakte me en ik pinkte negentiende woog ze nog maar 25 kilo en werd een traantje weg. Ze zag het – en was geschokt. Een psycholoog afgewezen door een anorexiakliniek, ‘omdat ik is toch een stalen bikkel, heeft toch alles onder controle? Ik ver- te mager was’. Yentl Keuppens is een dapper, telde dat het leven voor mij niet zo in elkaar zit. Gaandeweg het krachtig, goed opgeleid en genuanceerd per- gesprek hielp het Marie om erbij stil te staan dat zij zelf verdriet soon. voelde die ze in sterke mate innerlijk in bedwang hield. Kwets- baarheid is eng. Kwetsbaarheid is openstaan. In twee richtingen: zowel open over onszelf, alsook open om door een ander geraakt te worden. En daardoor diepergaand contact maken. ‘Ik zag andere mensen Kracht in zwakheid. Ik denk dat zo’n paradoxale boodschap iets bij ons wil openmaken. Onze natuurlijke menselijke neiging is om eten en voelde me een kwetsbaarheden te verbergen, gevoeligheden af te schermen. En dat kan nodig en belangrijk zijn. Het effect daarvan is enerzijds stuk beter dan zij. bescherming, tegen kwetsing, conflict, misbruik, afwijzing. An- derzijds leidt te veel geslotenheid tot (emotioneel) isolement, Overwinnaar.’ verzwakte relaties, geheimen, met alle spanningen, angst, en compensatiegedrag (zoals egocentrisme of verslaving) van dien. Nu zal ‘openheid’ voor (eigen of andermans) ‘gevoelens’ voor ve- Ze zag als kind met allergieën en tiener met len onaantrekkelijk klinken. Maar het hoeft echt niet gepaard te anorexia de dood zo vaak en van zo nabij in de gaan met biggelende tranen. Je blijdschap delen, je trots op je ogen dat je huivert bij haar boek, 100% Yentl. kinderen uiten, sorry zeggen als je je partner tekortgedaan hebt Dat ziet er met veel foto’s en kleurige kreten – het geeft allemaal iets van je kwetsbaarheid weer. Laatst keek uit als een meisjesdagboek, en juist die doel- ik naar een schilderij in het net verschenen kunstboek van Jaap groep moet het lezen. Yentl legt echter in een Schreurs (De kwetsbaarheid van het bestaan). Gewoon vertellen subliem geschreven en zeer toegankelijke tekst wat zo’n schilderij oproept, naar hartenlust mijn eigen verhaal genadeloos bloot hoe ‘het vervelende beest in erop projecteren; ook dat kan, op een ludieke manier iets kwets- haar hoofd’ maar net op de vlucht kon worden baars blootleggen. gejaagd, maar wel blijvende gevolgen achter- liet. Zoals maag- en darmklachten en osteopo- Als ik de evangeliën lees, is dit volgens mij wat Jezus doet: zich- rose. ‘Ik eet heel veel calciumtabletten en moet zelf geven, zich laten kennen. Inclusief verdriet, dankbaarheid, onder begeleiding van een personal coach zich laten raken door anderen. Ziekte, pijn en lijden durven voe- voorzichtig mijn sportoefeningen doen; mijn len. Misschien dat Paulus daarom de paradox nog sterker uitdrukt botten zijn zo broos dat ze snel breken.’ als hij zegt: ‘Gods kracht openbaart zich in zwakheid.’ Want juist in openheid voor het kwetsbare komt er alle ruimte voor liefde. mooi Ja, Yentl is mooi en voor haar werk als life- styleblogger grossiert ze in gadgets en hebbe- dingetjes; ze schermt met dure cosmetica en accessoires. Maar dat is allemaal buitenkant. Het is leuk en een manier van bestaan, maar niet de essentie. Die zit bij haar van binnen en stelde met het dieet van de duivel, daarin zit bleef bewaard door de kleine omgeving die voor haar iets religieus. Ze schrijft: haar trouw bleef. De kleine mooie stad Diest in de Belgische pro- Tijdens de begrafenis van mijn peter werd mijn vincie Vlaams-Brabant, waar ze altijd bleef wo- lievelingsliedje uit die periode gespeeld. We wa- nen. Haar vriend Jeffrey Croes, een jonge, rela- ren in de lessen godsdienst aan het werken rond tiverende accountant. Haar vader en moeder, het nummer ‘One of Us’ van Joan Osborne. Ik ge- Bart Gooijer werkt als psycholoog in Hardenberg en Rijssen. die in het boek als achtergrondfoto mee reso- loofde ergens wel dat er iemand is hierboven, en neren, liefdevol, vaak wanhopig en ten einde nadat ik het nummer in de les had gehoord, wist raad, en ten slotte dankbaar. ik het zeker: God is een van ons en wij bepalen Maar Yentl spit dieper. ‘Als ik me slecht voel, ga zelf wie die personen mogen zijn. Als wij kracht ik naar het graf van mijn peter en meter.’ Opa halen uit hen, dan is de missie van onze persoon- van moederskant en oma van vaderskant, bei- lijke goden volbracht. In mijn hoofd zijn mijn me- den gestorven toen zij nog broodmager wor- ter en mijn peter twee engeltjes in de hemel. 9

woensdag 23 november 2016 nd leven d beest in je hoofd

n.a.v. 100% Yentl. Hoe mijn eetstoornis mijn leven veranderde Yentl Keuppens. Uitg. Manteau, Antwerpen 2016. 196 blz. € 19,99

haar boek de ronde doet, probeert ze niet op haar schouders te tillen. Maar Yentl is niet ie- mand die ook maar een detail vergeet. ‘Ik krijg tientallen mails per dag en ik probeer ze voor- lopig zelf te beantwoorden, bondig en ook best direct, in de zin van: ‘Je kunt het beste dit en dat doen en pas op, want het kan snel gaan met een eetstoornis.’ Hou van anderen en ook van jezelf, is het de- vies van haar nieuwe perfectie, want ja, dat blijft erin zitten, bij dit ‘intelligente blondje’. Je hoeft niks te bereiken. ‘Bij tennis is een ander woord voor nul punten ‘love’. Zo snapte ik het.’

alexianen Yentl werd twee keer voor langere tijd opgeno- men in een instelling. Het meest had ze aan het psychiatrisch ziekenhuis van de broeders alexi- anen in Tienen. ‘Daar zat ik in de anorexia-af- deling Ter Berken. De eerste weken zijn kei- hard, ze stellen het daar niet mooier voor.’ Ze liep weg, boos en van mening dat ze het zelf wel kon redden. Dat kon ze niet. Ze werd zo mager dat haar le- ven gevaar liep en verscheidene medici dat ook hardop zeiden tegen haar en haar ouders; ze was het punt gepasseerd waarop ze nog te be- handelen was. ‘Pas toen ging de alarmbel bij mij. Ik brak volledig. Ik huilde de hele Middel- landse Zee bij elkaar.’ De weg terug vond ze door liefde en trouw van familie en vrienden, die ze vanaf toen pas zag. Yentl Keuppens blogt over lifestyle, mode en reizen. ‘Ik krijg tientallen mails per dag en ik probeer ze voorlopig zelf te beantwoorden.’ En door stug volhouden. De koppigheid waar- mee ze zichzelf het dal in joeg, hielp haar ook weer de berg op. ‘Nu heb ik vaak honger en zelfs zin in eten. Dat is zo’n prachtig gevoel!’ ‘Religieus zijn is voor mij niet vreemd. Mijn ou- ging er eentje af. Ze kan nu eindelijk een hond- iets kan?” Dat werkte natuurlijk alleen maar Anorexia beheerste haar leven vanaf haar zes- ders zijn aanhangers van alles waarmee Don je hebben, de chihuahua Fleur. Haar vader, die averechts, maar dat weet ik nu.’ tiende tot haar negentiende. Ze verloor drie Bosco verbonden is: de kerk, de mis, de instel- haar eerst lastig en aanstellerig vond, heeft er De cocktail van pestgedrag, prestatiedrang en jaar. ‘Het was heel akelig om na mijn redding lingen.’ Giovanni Bosco (1815-1888) was een nu zelf last van. Maar volgens Yentl zit er geen hekel aan jezelf bleek een ideale voorbereiding in de klas te zitten met kinderen. Ik voelde hoe pater salesiaan en de bakermat voor een wijd verband tussen allergie en anorexia. ‘Wel was voor de hogeschool van de zelfkwelling: ano- ik een deel van mijn leven had weggegooid.’ Nu netwerk van hulpverlenende organisaties. Alle ik vanaf mijn kleutertijd extreem veel bezig rexia. ‘De ‘ana’ werd mijn beste vriend en in de heeft ze school en hbo afgerond, journalistiek recente verhalen over kindermisbruik door met wat je wel en niet kon eten. Dat is natuur- spiegel zag ik dat ik nog meer moest afvallen. met drie forse bijvakken. Ze is baas van een ei- juist die orde poetsen de positieve feiten niet lijk niet normaal. Ik wou eigenlijk gewoon pak- Ik zag andere mensen eten en voelde mezelf gen bedrijf en staat elke morgen om zes uur op. weg. ken wat ik lekker vond.’ een stuk beter dan zij. Overwinnaar.’ Weer dreigt een perfectie, die van de workaho- Op school ging het niet goed. ‘Ik werd enorm De websites waarin vooral meisjes elkaar met lic. ‘Dat is waar, altijd dreigt de terugval. Maar gepest en kon daar niet mee omgaan. Mijn re- tips en enge foto’s over afvallen en het maske- ik ben nu mijn eigen bewaker. Ik heb de bagage geen verband actie was fout; ik probeerde perfect te zijn, om ren daarvan het graf inpraten, bekeek ze niet; en de kracht om te verhinderen dat er weer Op haar vijfde kreeg Yentl last van voedselal- mijn absurde getwijfel en mijn slechte zelf- een surftocht daarlangs deed haar gruwen. Ook een verslavingscyclus ontstaat, juist door die lergieën; dat werden er steeds meer, af en toe beeld te bestrijden: “Zien jullie nu dat ik wel de vreselijke verhalen die ze hoort wanneer mogelijkheid onder ogen te zien.’ ■ 10 nd leven woensdag 23 november 2016 consument

in de keuken Sophia Geuze beeld uit besproken boek BloemkoolovenschotelB mmet mosterd en paprika bbereiding VVerwarm de oven voor op 220 graden Maaltijden CCelsius. Vet een ovenschaal in. Kook de aaardappels gaar. Giet ze af. Bewaar het kkookvocht. Laat de aardappels droog zonder poespas sstomen. KKook de bloemkoolroosjes 8 minuten en ggiet ze af. FFruit de ui met de knoflook in een koe- kkenpan met een scheutje olijfolie. Doe In Snelle klassiekers met een twist hhet gehakt erbij en bak dit rul. Voeg de geeft Brenda Hoff een nieuwe draai ppaprikareepjes toe en breng het geheel oop smaak met paprikapoeder, zout en aan bestaande gerechten. ppeper. SStamp de aardappels tot puree. Roer 150 mml kookvocht toe. Roer de roomboter en dde mosterd erdoor. Breng op smaak met zzout en peper. VVerdeel de puree over de schaal. Doe ddaar het gehaktmengsel over. Daarna zzijn de bloemkoolroosjes aan de beurt. Koken met ingrediënten die bij de supermarkt dat ze het wweleenseleens oopp een ananderedere manier wiwil-l- SStrooi er als garnering nog wat paprika- om de hoek te krijgen zijn. Dat is wat Brenda len proberen.n. ppoeder over. Hoff doet in Snelle klassiekers met een twist. En Het is jammermer dat Hoff niet vertelt wat ze verver-- MMeng de kookroom met het ei en 100 gr onder klassiekers verstaat ze niet alleen de anderde aan het oorspronkelijke recept. Ik 4 personen, bereidingstijd 30 minuten kaas en schenk het over de bloemkool. Hollandse pot. maak bijvoorbeeld shakshuka omdat ik vegeta- + 20 minuten oventijd Strooi de rest van de kaas er ook over en Er staan negentig recepten in het boek. ‘Maal- rische eters krijg, maar maakte het nog niet zet de schaal 20 minuten in de oven. tijden zonder poespas’, belooft de schrijfster. eerder. Ik had er zelfs nog nooit van gehoord. ingrediënten De bereidingstijd is maximaal dertig minuten. Hoff adviseert de shakshuka met rijst, brood of 700 g aardappels geschild en De ingrediënten zijn inderdaad bij de super- pasta te eten. En hoe toepasselijk, blijkt ach- in stukken markt te koop. Die hebben hun assortiment de teraf, ik koop er dun oosters brood bij. 1 bloemkool in roosjes afgelopen jaren flink uitgebreid. Voor kurkuma Shakshuka blijkt namelijk een oosters een- 1 grote ui in halve ringen hoef je niet meer naar de toko. pansgerecht, namelijk ei in kruidige tomaten- 1 teentje geperste knoflook Hoff maakt hutspot in een wok en serveert saus. In Israël wordt het bijvoorbeeld als ont- 500 g rundergehakt hem met pikante balletjes. Risotto gaat de oven bijt gegeten. Ik ontdek aan Hoffs aangepaste 1 rode paprika, zonder zaadlijsten, in, cheesecake past in een potje en sushi maakt recept voor shakshuka niet veel anders dan aan in repen ze zonder te rollen. de recepten die ik op internet vind. Er gaan pa- 1 tl paprikapoeder prika’s, ui, knoflook, veel kruiden en natuurlijk 25 g roomboter ei in. 1 el dijonmosterd experimenteren 100 ml kookroom Na een aantal jaren koken zonder recepten te Soms laat Hoff zelfs een hoofdingrediënt weg, 1 ei veranderen, kun je uitgekeken raken op een zoals bij de vegetarische hachee. Voor de paella 150 g jong belegen geraspte kaas Snelle klassiekers met een twist. gerecht. Of een recept dat altijd je favoriet was, gebruikt ze wel kip en garnalen. Misschien olijfolie Brenda Hoff. Uitg. Carrera Culinair, heeft zijn smaak verloren. Het is dan leuk te maar beter ook, want Jamie Oliver haalde zich zout Amsterdam 2016. 256 blz. € 25 experimenteren. Al zullen er weinig Nederlan- de woede van de Spanjaarden op de hals toen peper ders zijn die al zo vaak sushi gemaakt hebben hij chorizo toevoegde. ■ gezond Anouk Broersma / vk beeld sxc Sfeerkaars

Is gezellig kaarsen branden in huis gen bleek dat in de helft van die huizen kaar- ongezond? sen brandden. Die kaarsen waren verantwoor- delijk voor zo’n 60 procent van de ultrafijne, De dagen worden weer korter, de nachten schadelijke stofdeeltjes in de lucht binnens- guurder. Heerlijk om dan onder een dekentje te huis. Een andere Deense studie toonde in 2014 kruipen, kopje thee erbij, kaarsje aan. Of zou u aan dat een verhoogde concentratie fijnstof in dat kaarsje beter achterwege kunnen laten? In huis door kaarsen kon leiden tot verminderd 2009 was er een verontrustend nieuwsbericht: functioneren van de luchtwegen. Amerikaanse onderzoekers zouden hebben ontdekt dat ‘gewone’ kaarsen, waarin meestal paraffine zit, het risico op kanker, astma en al- enige bezorgdheid lergieën verhogen. Mensen zouden beter soja- Wat het effect op de gezondheid op de lange kaarsen kunnen branden. termijn is, is niet duidelijk. Maar er is dus wel Maar, zeiden critici, dat onderzoek was enige aanleiding tot bezorgdheid, stelt Brunek- gesponsord door de landbouwindustrie. Mis- reef. Vooral wanneer er vaak en veel kaarsen in schien wilden ze de verkoop van soja een boost huis worden gebrand. Overigens kan fijnstof in geven? eu-epidemiologie aan de Universiteit Utrecht. ten. Degenen die rapporteerden thuis kaarsen de binnenlucht ook van andere bronnen ko- En die beweringen snijden lang niet allemaal te branden, waren meer blootgesteld aan roet men: tabaksrook, koken op gas, een open haard hout. en stikstofoxiden, bleek uit de metingen. ‘Het of zelfs wokken op hoge temperatuur. En dan kaarsverkopers Eigenlijk is de vuistregel simpel: bij het bran- verschil was zo’n 10 tot 20 procent, vergelijk- adem je buitenshuis ook nog allerlei uitlaatgas- De European Candle Association ontkrachtte den van kaarsen – of wat dan ook wat je in de baar met de bijdrage van ‘meeroken’ aan de sen in. vervolgens de claim van de onderzoekers door fik zet – komen áltijd schadelijke stoffen vrij. persoonlijke blootstelling.’ Kortom, in het grotere geheel zal een kaarsje te verwijzen naar een eigen studie uit 2007, Van alle kaarsen, dus ook die van soja, bijenwas het verschil in luchtkwaliteit waarschijnlijk waarin geen enkel risico was gevonden. Maar of wat al niet meer. niet maken. Mocht u uw geliefde een keer wil- ja, hoe onbevooroordeeld zal de belangenbe- Maar hoe schadelijk is dat? Daar is volgens fijnstof len verrassen met een huis vol waxinelichtjes, hartiger van de kaarsverkopers zijn? Brunekreef weinig veldonderzoek naar gedaan. Verder zijn vooral in Denemarken een aantal dan kunt u maar beter een raampje openzet- ‘Internet staat vol beweringen over de schade- Brunekreef en collega’s lieten proefpersonen al interessante studies gedaan. De Denen steken ten. Maar over het aansteken van een enkele lijkheid of onschadelijkheid van allerlei soorten eens rondlopen met een rugzakje met filter om blijkbaar nogal gretig een sfeerlichtje aan: uit sfeerkaars op een gure winteravond hoeft u kaarsen’, zegt Bert Brunekreef, hoogleraar mili- de luchtkwaliteit in hun leefomgeving te me- onderzoek uit 2013 in 56 huizen in Kopenha- zich niet schuldig te voelen. ■ 11

woensdag 23 november 2016 nd leven achtergrond

Moeders en dochters kunnen samen aan de slag met het boek Spiegelbeeld. opvoeding Sophia Geuze beeld Annemein Walraven Janneke Burger Puistjes, vriendjes en geloof

In de puberteit verandert er veel voor meisjes. Moeders maken dat van dichtbij mee, weten hoe het is en moeten hun rol opnieuw uitvinden. Het boek Spie- gelbeeld speelt daarop in. Het boek be- staat uit twee delen: het ene is voor Yeah-vember meisjes en het andere voor moeders. De delen staan vol informatie, achtergron- De maand november is alweer den, weetjes en opdrachten over puist- halverwege. Dus eigenlijk schrijf jes, borsten, vriendjes en geloof. De eer- ik dit te laat. Want mijn column ste aanzet kwam van Joëlle van Arnhem gaat over de gehele maand no- (22). vember, inclusief de vooravond. Steeds meer christenen rollen via Hoe is het idee voor dit boek ontstaan? die vooravond de maand novem- ‘Toen ik afstudeerde als stylist en vormgever ber in, via Halloween. Zelfs in het heb ik een boekje gemaakt voor meisjes van kerkelijke Kampen merk ik dat er vijftien over imperfectie en uniek zijn. Hilde steeds meer Halloweenfeestjes Sneep maakte er foto’s bij. Zij was zo enthou- gevierd worden en griezelige fo- siast en vond dat ik ermee verder moest gaan. to’s gedeeld. Een nieuwe traditie Ik heb allerlei uitgeverijen benaderd. Ze rea- lijkt in Nederland te gaan ont- geerden enthousiast, maar er was niemand staan. En wat doe je dan als ge- die het uit wilde geven. Hilde en ik hebben zin? Ik denk dat orthodox-chris- toen bedacht een boek voor moeders en doch- telijke gezinnen in het verleden ters te maken. Hilde heeft een dochter van De makers van het boek Spiegelbeeld, v.l.n.r. Marlies Wegerif, Joëlle van Arnhem, Hilde Sneep, vaak ‘nee’ hebben gezegd. ‘Nee, twaalf en wilde haar juist op deze leeftijd, Marinde van der Breggen. daar doen wij niet aan mee.’ Ik waarop er zoveel verandert, niet alleen bezig kan die zin uitspellen. Maar hoe laten zijn met deze onderwerpen. Uitgeverij jammer is dat! Ik zou christelijke Jongbloed zag het idee direct zitten. Zo werd gezinnen willen aanmoedigen het een boek voor dochters en moeders. De samen een moodboard of prayerboard maken. Er staat ook de tip in om een driegene- om vaker ‘ja’ te zeggen. Om leeftijd voor de dochters hebben we iets ver- Op de website spiegelbeeldhetboek.nl staan ratie-diner met oma te houden. Waar- nieuwe tradities te omarmen of laagd naar een leeftijd waarop ze nog wel met filmpjes.’ om krijgt oma ook een plekje? uit te vinden. In een wereld hun moeder dingen doen, tussen de 10 en 13 ‘Omdat de moeder ook een dochter is. Daarom waarin iedereen zomaar mee- jaar. Marinde van der Breggen schreef het deel Wat vind je zelf het leukste in de twee willen we de oma-generatie er ook bij betrek- gaat met een nieuwe hype zou voor de meisjes en Marlies Wegerif dat voor delen? ken. Zij heeft weer invloed gehad op de relatie het armoe zijn om als christenen de moeders. Hilde deed de fotografie en ik de ‘In het dochterdeel staan tips die ik graag eer- met haar dochter. We willen de verbinding tus- enkel ‘nee’ te zeggen. Deze hang vormgeving.’ der had gehoord. Als je de eerste keer een tam- sen de generaties maken.’ naar hypes en nieuwe tradities pon gebruikt, kun je er bijvoorbeeld vaseline kan ons juist uitdagen alterna- op doen of dat tandpasta op puistjes smeren Bij het boek hoort ook een feestje. Hoe tieve tradities te presenteren. Hoe moeten de boeken worden ge- helemaal geen zin heeft. En uit het moederdeel zit dat? Doe bij Halloween net als de bruikt? onthoud ik dat je de manier waarop je naar je- ‘Hilde en ik gaan feestjes van een dagdeel ge- Haagse kerk die een pannenkoe- ‘Als dagboeken, al hoef je er niet elke dag mee zelf kijkt, overdraagt op je dochter. Handig om ven voor groepen van minimaal acht en maxi- kenfeest organiseert, voor men- bezig te zijn. Je mag erin kleuren, schrijven en te weten voor als ik zelf ooit moeder word.’ maal twaalf moeder-dochterkoppels. We be- sen die niet van griezelen hou- scheuren. Het mag best kapot. Moeders en steden aandacht aan het Bijbelverhaal van den. Organiseer met anderen je dochters kunnen hun eigen deel op hun eigen Waar verwijst de titel Spiegelbeeld Jochebed en Mirjam. We bekijken onderwer- eigen pompoenfeest. En laten tijd en wijze gebruiken. Voor het gezamenlijke naar? pen uit het boek, bijvoorbeeld: waarin lijk je op we ook Sint Maarten omarmen. deel kun je een moment afspreken waarbij je ‘Naar het doel van het boek: naar jezelf kijken. je moeder? En er zijn creatieve opdrachten, De traditie reikt ons in Sint samen leest en opdrachten kunt doen. Je kunt Moeders en dochters lijken op elkaar en zijn verhalen en fotomomenten. Er is een apart deel Maarten een prachtig verhaal bijvoorbeeld samen voor de spiegel gaan staan toch allebei uniek. Je ziet jezelf terug in de an- voor de dochters en de moeders en een geza- aan van delen en van geven in en bekijken wat voor vorm lichaam je hebt of der, terwijl je ook helemaal jezelf bent.’ menlijk deel.’ Christus’ naam. Vertel dat ver- haal aan je kinderen en maak Waarom het verhaal van Jochebed en samen een lampion. Ook Dank- Mirjam? dag is een feest om in november leer je dochter stevig in haar schoenen staan ‘Het is het enige Bijbelverhaal waarin de relatie niet te vergeten. Misschien kom van een jonge dochter en een moeder beschre- je uit een kerk waar dat nooit Hoe je leeft, heeft effect op je kinderen. Bij het boek hoort een kleur- en inspira- ven wordt. Het gaat over thema’s die voor de werd gevierd. Maar als we no- Carianne Ros schreef het boek Lieve tieboek voor de dochters. De kleurplaten moeders en dochters ook spelen. Voor moeders vember willen veranderen in een dochter, je bent waardevol om moeders daarin stonden ook al in het boekje Je zijn dat bijvoorbeeld loslaten en opvoeden tot yeah-vember, hoort daar zeker te helpen hun dochters een positief zelf- bent waardevol. zelfstandigheid. En voor de dochters zijn dat een Dankdag of Thanksgiving bij. beeld mee te geven. keuzes maken en zelfvertrouwen.’ ■ En dan niet op de sobere protes- Het boek is een logisch vervolg op haar tantse wijze van een kaal kerk- boek voor vrouwen, Je bent waardevol. bezoek. Laten we dan iets van de Want als het om het doorgeven van ei- Thanksgiving-traditie importe- genwaarde gaat, moet je eerst naar die ren en mensen uitnodigen sa- van jezelf kijken. En misschien moet er men te genieten van Gods goed- zelfs wel met slechte patronen gebroken heid. Happy Yeah-vember! worden. Onderwerpen die verder aan bod komen, Janneke Burger-Niemeijer is moeder zijn: leven vanuit Gods liefde, vragen en van Christi (12), Boaz (9) en Anna Joy vooral luisteren, je dochter leren kennen (6). Ze is ook hoofdredacteur van en haar de ruimte geven om te schitte- het christelijke opvoedmagazine ren. Jente: jentemagazine.nl. Het boek is met name bedoeld voor n.a.v. Lievei dochter, je bent moeders. Maar sommige stukken kun je waardevol ook samen met je dochter doornemen. Carianne Ros. Uitg. Ark Media, Amsterdam n.a.v. Spiegelbeeld Het boek leent zich goed voor een vrou- 2016. 185 blz. € 15,95 (kleur- en Joëlle van Arnhem, Hilde Sneep, Marinde van der wengespreksgroep. inspiratieboekje € 4,95) Breggen, Marlies Wegerif. Uitg. Royal Jongbloed, Heerenveen 2016. 240 blz. € 19,95 12 nd leven woensdag 23 november 2016 consument

Het oranje Bavariajurkje of de G-star-spijkerbroek. Welke kledingstukken zijn typisch Nederlands?

Marinde van der Breggen beeld uit besproken boek Hema-onderbroek en kroningsensemble

Vijftig jaar mode van Nederlandse bo- bekende ‘postzakkenjasje’ – dat hij de eer kreeg dem, wat kom je dan zoal tegen? Niet te het koningsblauwe ensemble te ontwerpen dat veel vreemde dingen, zou je zeggen. ‘Ne- Máxima droeg tijdens de troonwisseling. In De derlands’ is namelijk vaak synoniem met Nederlandse mode in 100 kledingstukken van fo- praktisch, betaalbaar en vooral niet te tograaf Daan Brand en modejournalist Milou gek. Voor een deel geldt dat ook voor de van Rossum passeren ze allemaal de revue. Mis- Nederlandse mode. schien herkent u items uit uw eigen kledingkast, of weet u nog als de dag van gisteren dat u uw De brogue-schoen van Van Bommel, het zeiljack dochter in de Oilily Flox-jas hees. Maar ook de van Gaastra, de witte Hema-slip en de Shabbies recentere successen zijn in het boek opgeno- van Fred de la Bretonière. Stuk voor stuk dege- men. Bijvoorbeeld de G-star-spijkerbroek en het lijke, klassieke gebruiksvoorwerpen. Maar toch, gebloemde overhemd waar elke man na de in die vijftig jaar modegeschiedenis komen we eeuwwisseling ineens in rondliep. En natuurlijk ook heel veel bijzonders tegen van Nederlandse mag het ‘Bavariajurkje’ van Supertrash niet ont- makelij. breken. De Nederlandse mode in 100 kledingstuk- Weet u nog, de patchworktruien van Bill Cosby ken is een heerlijk bladerboek dat talloze mo- in The Cosby Show die soms pijn deden aan je menten van herkenning bevat, aangevuld met ogen? Allemaal van de hand van de Nederlandse leuke anekdotes en achtergrondinformatie bij ontwerper Koos van den Akker. Of wat dacht u ieder kledingstuk. ■ van de blauwe, glimmend leren overall die Jer- ney Kaagman droeg in haar Earth, Wind & Fire- dagen? Deze kwam uit de koker van Carla V. De Nederlandse mode in 100 (Carla van der Vorst). En vergeet ook ontwerper kledingstukken Jan Taminiau niet. Koningin Máxima is zo’n Milou van Rossum & Daan Brand. Uitg. De Geus, De ‘Dutch Dress’ oftewel ‘Bavariajurkje’ werd Kinderjas van het Alkmaarse merk Oilily. In de groot fan van zijn creaties – onder andere het Amsterdam, 2016. 254 blz. € 19,95 ontworpen voor het WK voetbal van 2010. jaren zeventig betaalde je er 169 gulden voor. verkoopklaar Kirsten Slager beeld house of kiki

Door het vloerkleed kun je de mooie tegelvloer niet zien. Het souterrain lijkt ruimer en lichter. Alsof je er een meter bij krijgt

Wie zijn huis wil verkopen, doet Met deze grote herenwoning in Haarlem ging riabeeldje, werd de aandacht afgeleid van de Een schaal met kaarsjes op de salontafel, een er goed aan de woning zo goed een verkoopstylist van House of Kiki onlangs haard en de leuke vaste bank tussen de open plant die meer ‘leven’ in het vertrek brengt, en mogelijk in beeld te brengen. aan de slag. Dit huis beschikte over een ruime haard en de trap naar de tuin. sfeervolle kussens op de bank geven de laatste finishing touch Soms kan een verkoopstylist woonkamer met vide op de eerste verdieping. Optimale zichtlijnen worden gecreëerd door . Precies onder de woonkamer lag dit prachtige meubels die midden in de woonkamer staan zo Het souterrain wordt nu als een ruime, lichte, uitkomst bieden. Verkoopstylist souterrain. In dit souterrain waren meerdere veel mogelijk tegen de wanden te plaatsen. neutrale en sfeervolle tweede woonkamer ge- Kirsten Slager laat zien hoe een focuspunten, zoals de nette vloer, de open Daarom is de bank een meter naar achteren ge- presenteerd, zodat er een groot potentieel ko- woning na een restyling haard, het balken plafond en het trappetje naar plaatst, zodat het souterrain direct een meter perspubliek wordt aangetrokken. Vooral gezin- aantrekkelijker oogt. Met een de ruime achtertuin die op het zuiden lag. breder oogt. nen met meerdere (oudere) kinderen zullen paar aanpassingen ziet een Helaas werden deze focuspunten niet goed be- Doordat het vloerkleed een rustige grijze kleur zich aangesproken voelen tot deze woning. kamer er heel anders uit. Dat nadrukt. Zo bedekte het grote Perzische vloer- heeft gekregen, wordt er meer de nadruk ge- Want hoe leuk is een tweede woonkamer waar kleed het zicht op de knusse tegelvloer met legd op het balkenplafond. Verder zijn de twee tv kan worden gekeken of gegamed? ■ bevordert de verkoop. vloerverwarming. En door de vele losse meu- verschillende houten kistjes vervangen door Kirsten Slager is oprichter van een opleiding voor beltjes en persoonlijke spulletjes, zoals het Ma- twee gelijke lichte tafeltjes. verkoopstylisten: houseofkiki.nl 13

woensdag 23 november 2016 nd leven digitale trends

apps Marieke Westerterp beeld nd Instagram stories Foto’s bewerken

Het sociale netwerk Instagram heeft te- Hoe krijgen andere instagrammers al die genwoordig ronde bolletjes boven de lijst bijzondere effecten bij hun foto’s? Het met fotoposts staan. Die ronde bolletjes antwoord: natuurlijk via een app. heten stories of verhaal. Instagram heeft Boomerang is een app waarmee kleine met dit extraatje Snapchat gekopieerd: herhalende filmpjes gemaakt kunnen gedurende een dag is de story – een foto- worden. Deze videootjes van enkele se- verhaal – te bekijken voor je volgers. conden hebben vaak een hilarisch effect. Daarna is het weg. De kracht van de app is de eenvoud. Wie De stories bestaan uit een video of een de video naar Instagram stuurt, kan daar foto waarop geschreven kan worden. Elke de video van een filter voorzien of het gebruiker kan een verhaal maken door op filmpje inkorten. het plusje te klikken dat linksbovenin Wie graag een leuke collage van zijn fo- naast het Instagramlogo staat. Dan kun je to’s op Instagram zet, kan uit de voeten een foto of video maken of boven in het met Layout van Instagram of FotoRus. Die scherm naar beneden swipen en een foto laatste app barst van de reclame, maar selecteren. Maar alleen als die in de afge- heeft wel de leukere lay-outs en schilder- lopen 24 uur genomen is. effecten. Ook biedt de app stickers om op Wie één of meerdere foto’s achter elkaar je fotokunstwerk te plakken. zet, creëert een verhaal. Een foto blijft De app Filtergrid laat gebruikers twee of tien seconden zichtbaar. Door op de foto meer filtereffecten over de foto leggen. te klikken kun je er sneller doorheen. Wie Elk filter kan los bewerkt worden. Ook van links naar rechts veegt, gaat terug deze app heeft veel reclame. naar de vorige story. Reageren op een ver- ▶▶ Boomerang from Instagram, gratis haal kan door een bericht te sturen. Insta- ▶▶ Layout from Instagram, gratis grammers kunnen zien hoe vaak een ver- ▶▶ Filtergrid, gratis haal wordt bekeken. ▶▶ Instagram, gratis

games Marieke Westerterp beeld nd

Dertienjarigen vallen nogal tussen wal uit op de grote spelcomputer Xbox en PS4. De en schip: te jong voor de gewelddadige game is de volwassen variant van Farmville, shooter en te oud voor Mario. Maar wat waar toch ook heel veel mensen plezier van dan wel? hebben. Helaas is er wel een hoog instap- niveau; het helpt als je het boerenleven kent. Bouwsimulatie Minecraft en de voetbalgame Talloze mensen met een agrarische achter- Fifa heb je al uitgebreid gespeeld. Uiteraard grond worden enthousiast als ze trekkers zien kun je denken aan racegames, zoals Need for van merken als Massey Ferguson en Fendt. Speed of Forza Horizon, maar dan moet je wel Richt je je op de bosbouw, veeteelt of land- van het race-genre houden. Autovoetbalgame bouw? Of een combinatie van alle drie? Zorg Rocket League combineert voetbal en auto op dat je je tijd goed managet, want anders staan zo’n spectaculaire wijze dat deze game zeker je gewassen te verpieteren op het veld. Loopt je aan te raden is, als je nog niet gehoord had van eigen boerderij nog niet zo goed, dan kun je in deze game. Hier nog twee wat minder bekende de laatste versie ook als loonwerker aan de slag aanraders: bij de buurman. Farming Simulator is leuker als je de game met vrienden speelt. Ook is er een actieve gemeen- Space Engineers schap die mods (aanpassingen van de game) De game Space Engineers biedt een mooie com- maakt die bijvoorbeeld nieuwe voorwerpen, binatie van bouwen, strategie en toch ook echt even tijd kosten. Zo moet je bepaalde komt de game uit voor de pc en Xbox One. De karakters of speltypes aan de game toevoegt. Je strijd. Bouw een ruimteschip, een ruimtesta- componenten lassen, zorgen voor de juiste mo- interface is in het Nederlands beschikbaar. moet een beetje van het boerenleven houden tion en ga de strijd aan met anderen. Een toren etc. Leuk om samen met vrienden aan te om Farming Simulator leuk te vinden, maar nieuw ruimteschip begint met een simpel lan- werken. Als het bouwsel af is, volgt de ruimte- kennelijk zijn er veel mensen die dat doen. ■ dingsgestel en daarna volgt je fantastische reis, waarbij je ook tot gevechten kunt komen. Farming Simulator 17 bouwsel waarbij je onderdelen in een ruimte- Schiet een exploderende drone af op het cargo- Een echt buitenbeentje en vaak overgeslagen is pak met een toorts aan elkaar last. schip van je tegenstander. Er verschijnen geen de game Farming Simulator. De vierde versie Space Engineers De ruimteschepen zijn opvallend hoekig, ter- spectaculaire explosies, maar na het optrekken van deze simulatie van het boerenleven is in pc, vanaf € 22,99 wijl de prachtige spacy achtergronden heerlijk van de rook zit er wel een gat in het ruimte- oktober uitgekomen. En de game van de Zwit- ▶▶ spaceengineersgame.com vloeiend gedetailleerd zijn. Neem bijvoorbeeld schip. En kijk uit voor de meteorieten. serse Giants Software gaat het steeds beter de aarde met voorbijdrijvende wolkenpartijen. De game van de Tsjechische gameontwikkelaar doen. De ruimte in Space Engineers voelt eindeloos Keen Software is al drie jaar in ontwikkeling bij In de week dat hij uitkwam, haalde hij de top Farming Simulator 17 met zonnestelsels vol planeten, manen en aste- gameplatform Steam. Het spel ontving ruim vijf van best verkochte games in Groot-Brittan- pc, Xbox One, PS4, vanaf € 35,99 roïden. Vooral de grotere bouwsels kunnen 45.000 positieve recensies. In de toekomst nië. Voor het eerst komt deze boerensim ook ▶▶ farming-simulator.com 14 nd leven woensdag 23 november 2016 Persoonlijke hulpverlening Samen met het netwerk Effectieve methodes Vanuit een christelijke visie

Als het met je kind niet goed gaat, kan je je ‘Nooit geweten als ouders heel machteloos voelen. Je merkt dat er iets aan de hand is, je probeert op al- dat zorgen lerlei manieren te reageren, maar niets lijkt te helpen. Je haalt je van alles in je hoofd om je kind je en gaat aan jezelf als opvoeder twijfelen. Maakt u zich zorgen over uw kind? Agathos Hulpverlening helpt u graag verder. Soms zo in beslag zijn een paar gesprekken voldoende om weer verder te kunnen. Soms heeft u als kunnen nemen’ gezin langere tijd begeleiding nodig.

Enige tijd geleden heeft Agathos ambulante hulpverlening op deze plek geadver- teerd. In de betreffende advertentie werd een foto van een gezin gebruikt. Voor het gebruik van deze foto was van dat gezin geen toestemming gevraagd. Het gezin op de foto heeft niets met Agathos te maken, is op generlei wijze een cliënt van Agathos en de gedachten tot uiting gebracht in de advertentie, zijn niet de gedachten van de afgebeelde personen. Agathos betreurt de veroorzaakte verwarring.

Agathos biedt Intensieve ambulante 010 264 07 77 hulpverlening aan kinderen, jongeren, volwassenen en gezinnen in verschillende agathos-hulpverlening.nl gebieden in Nederland. Gewoon bij u thuis.

onderdeel van Lelie zorggroep 15

woensdag 23 november 2016 nd leven romans

Schotlands ergste WO II-bombardement gezien door de ogen van een negenjarig meisje.

Marianne Hoksbergen beeld nd Lenny op zoek naar haar zusje

Vertwijfeld rent een meisje, negen jaar oud, door brandende puinhopen terwijl Sue Reid Sexton het Schotse Clydebank wordt gebom- bardeerd door Duitse piloten. Lenny is Sue Reid Sexton woont in op zoek naar haar moeder en haar klei- Glasgow. Ze heeft ervaring als ne zusje. Op straat vindt ze een schoen- sociaal werker en psychothe- tje. rapeut onder oorlogsvetera- nen en andere getraumati- Het is maart 1941 als Lenny Gillespie ruzie seerden, waardoor ze zich maakt met een stel opgeschoten jongens, in het goed kan inleven in mensen water van de Clyde valt en haar vierjarige zusje die dramatische dingen heb- Rosie de benen neemt. Op zoek naar de kleine ben meegemaakt. Het wegloopster op wie ze moet passen, merkt ze schoentje van Rosie is haar dat ze ook nog haar huissleutel kwijt is. Twee debuutroman. Eerder heeft ze zaken die gegarandeerd problemen gaan ople- gedichten en korte verhalen veren met haar moeder, die een avondje uit is geschreven en ze werkt bo- ‘met een aardige jongeman’. Eenmaal in de vendien als ghost writer. straat waar ze woont, beginnen de alarmsire- nes te loeien. Dat doen ze veel vaker en er is nooit wat aan de hand, dus Lenny vertikt het HetHt schoentje h tj van RRosie i om een schuilkelder in te gaan. Rosie vinden is Sue Reid Sexton (vert. Els van veel belangrijker. Enckevort). Uitg. Mozaïek, Maar deze keer is het menens: de Duitsers stor- Zoetermeer 2016. 388 blz. € 19,90 ten een enorme lading bommen over Clyde- Sue Reid Sexton bank uit. Haar huis, de buurt, alles wat Lenny kent, stort in, verbrandt en verdwijnt. Urenlang rent ze door de brandende puinhopen op zoek naar Rosie en naar haar moeder. Ze ziet, ruikt zusje. Aan het einde van haar krachten wordt ment uit 1941 op het industriestadje Clydebank. tijdens de Tweede Wereldoorlog te verduren en hoort dingen die ze helemaal niet mag zien, ze opgevangen door de oude meneer Tait, een Je kruipt al lezend in Lenny’s huid, gaat vertwij- kreeg. Ook geeft ze achtergrondinformatie over ruiken of horen. In de chaos wordt ze van hot buurman met wie ma Gillespie niet veel op feld met haar op zoek, maakt ruzie met verve- de woonkolonie van Carbeth, het dorpje waar naar her gestuurd door volwassenen die het heeft. Hij neemt haar mee naar een dorpje lende jongens en ervaart langzaam maar zeker meneer Tait Lenny naartoe brengt. Beide zijn ook allemaal niet meer weten en in shock zelf waar ze veilig is. Maar Lenny rust niet voordat dat meneer Tait meer is dan een boze oude man verhelderend, maar hoef je niet eerst te lezen dierbaren lopen te zoeken. ze Rosie en hun moeder heeft gevonden. met een stok. Achter in het boek geeft Reid Sex- om geboeid de belevenissen van het negenjarige Het enige wat haar tocht oplevert, is een Indrukwekkend en ontroerend beschrijft Sue ton een beknopt overzicht van wat er gebeurde schoolkind te volgen. Een indrukwekkend ver- schoentje dat van Rosie zou kunnen zijn. En de Reid Sexton vanuit het perspectief van het ne- tijdens de ‘Clydebank Blitz’ op 13 en 14 maart haal dat je niet onberoerd laat, geschikt voor kleine Maevis, ook vier jaar oud, maar niet haar genjarige kind het verschrikkelijke bombarde- 1941, de ergste bombardementen die Schotland een groot publiek, inclusief young adults. ■ recensies Marianne Hoksbergen en Linda Stelma

Bewaar ons aan dergelijke lieden witte veren Jolina Petersheim (vert. Esther uit, het teken van lafheid. Ver- Visser-Den Hertog). Uitg. Voorhoeve, momd als een schitterende Pan- Utrecht 2016. 317 blz. € 19,99 dora overhandigt ze er ook een aan Jack Benningham, de toe- Leora Ebersole woont met haar zus komstige graaf van Stonebrooke. Anna en broertje Seth in een men- Grace, overtuigd suffragette, vindt nonietendorp. Ondanks de een- dat vrouwen actief steun moeten voud van de gemeenschap is het geven aan de oorlogsinspanning leven van het negentienjarige van haar land. Daarom sluit ze meisje gecompliceerd. Haar vader zich aan bij het Women’s Forage heeft het gezin verlaten en een Corps: vrouwen die voer klaarma- jaar later sterft haar moeder. Dat ken voor de paarden aan het betekent dat Leora moet zorgen als wereldwijd de stroom uitvalt? Crupp. Ze woont in Bay View, een tak, waardoor het niet meevalt front. Tijdens haar werk komt ze voor haar gehandicapte zusje en Het is een leuke vraag om over na dorpje in Australië. Haar vader het verhaal te volgen. (MH) opnieuw Benningham tegen, die puberbroertje. De sterke Jabil staat te denken. Petersheim begint aar- heeft een wijngaard, die overi- er inmiddels wat minder florissant te popelen om met Leora te trou- dig, maar werkt het scenario niet gens nog rendabel moet worden, aan toe is, als gevolg van zijn wil- wen, maar zij twijfelt. Dan gebeurt goed uit. Er gaat te veel aandacht en Phoeba is vast van plan het Met andere ogen de Londense leven. Dat denkt er iets wat de wereld op z’n kop naar de ‘liefde’ en halverwege het bedrijf te zijner tijd voort te zet- Kate Breslin (vert. Carola van der Grace althans. zet: de elektriciteit valt uit. Juist op boek is de vaart er wel een beetje ten. Veel belangstelling voor een Kruk-de Boer en Annet Niewold-de Kate Breslin neemt in dit boek de dat moment vliegt ex-militair Mo- uit. Jammer, er had meer in geze- huwelijk heeft ze niet, wat blijkt Boer). Uitg. Voorhoeve, Utrecht 2016. lezer mee naar een periode die ses met zijn vliegtuig boven Anna’s ten. (LS) als jeugdvriend Hadley haar vraagt 400 blz. € 19,99 enorme veranderingen heeft te- land. Hij stort neer, wordt gered om met hem te trouwen. De ro- weeggebracht in de Britse maat- door Jabil en komt gewond bij Le- man geeft een blik op het platte- Deze roman voert je mee naar En- schappij. Ze verpakt historische ora terecht. Een ‘elektromagneti- De dochter van de landsleven in Australië aan het geland in de tijd van de Eerste informatie in een spannend en sche puls’ heeft de stroomuitval wijnmaker eind van de negentiende eeuw – Wereldoorlog. Grace Mabry is romantisch verhaal over vader- veroorzaakt. Het leven verandert Rosalie Ham (vert. Inge Boesewinkel). inclusief droogte en misoogst – en hoogst verontwaardigd dat wel- landsliefde, spionage en liefde. drastisch. Criminelen pikken de Uitg. Luitingh-Sijthoff, Amsterdam op de toenmalige maatschappij, gestelde dienstweigeraars in Lon- Vreselijk diep gaat het boek niet, steden in en mensen slaan op de 2016. 296 blz. € 15 waarin een vrouw alleen goed den flierefluitend feestvieren, maar het leest lekker weg. En de vlucht. De mennonitische gemeen- was voor voortplanting en het terwijl haar tweelingbroer aan het naïeve Grace leert dat oorlog voe- schap is niet zo afhankelijk van Op zondag 31 december 1893 be- huishouden. Helaas springt de front in Frankrijk zijn leven waagt. ren niet zo heldhaftig is als ze elektriciteit als haar omgeving. Wat gint het verhaal van Phoeba auteur nogal van de hak op de Op een gemaskerd bal deelt ze dacht. (MH) ■ 16 nd jong woensdag 23 november 2016

Johan van den Beld meer beeld ap / Caleb Jones lach van weten de dag

Stille Oceaan De meester geeft natuurkundeles. ‘Bij hitte zet iets uit, maar bij kou krimpt iets. Wie kan daar Maar liefst 70 procent van onze aardbol is be- een goed voorbeeld van dekt door oceanen. De allergrootste hiervan is geven?’ Mark: ‘De de Stille Oceaan, die zich uitstrekt van China in het westen tot de Verenigde Staten in het oos- zomervakantie duurt acht ten, lopend van noord- tot zuidpool. Van bo- weken, maar de venaf gezien lijkt de zee een kabbelende blau- kerstvakantie duurt maar we wateroppervlakte met een paar eilanden in het midden; maar wie onder de golven duikt, veertien dagen, meester!’ komt in een wereld van records, uitersten en heel speciale dieren.

De Stille Oceaan beslaat ongeveer 30 procent sommige punten bijna elf kilometer diep is. groot – ongeveer 2600 kilometer lang – dat je van het aardoppervlak. De zee is zelfs zo groot Overigens is de Marianentrog ondanks de diepte het vanaf de maan kunt zien liggen. De Stille Ken jij ook een goede mop? dat wanneer je op sommige punten een gat gewoon bewoond, en leven er bijvoorbeeld Oceaan herbergt daarnaast de ‘Ring van Vuur’. E-mail ‘m naar [email protected] en zet recht door de aarde zou boren, je aan de andere zeekomkommers, ‘vlokreeften’ en garnalen. Dit is geen deel van Lord of the Rings, maar een in het onderwerp ‘mop’. kant van de planeet nog steeds in de Stille Oce- Een ander enorm ‘bouwwerk’ in de Stille Oce- enorm gebied van 40.000 kilometer waar veel aan zit. De Stille Oceaan is ook de diepste plek aan is het Great Barrier Reef vlak naast Austra- aardbevingen plaatsvinden en maar liefst 452 op aarde. Tussen Japan en Papoea-Nieuw-Gui- lië. Dat bestaat uit honderden koraalriffen en vulkanen liggen. Het woordje ‘stil’ om de oce- nea ligt namelijk de Marianentrog, een kloof eilanden, en is het grootste door organismen aan aan te duiden, is dus niet overal even toe- van ruim tweeduizend kilometer lang die op gemaakte bouwwerk op aarde. Het is zelfs zo passelijk.

huis van Lot belle Amber beeld huis van belle

Sophia Geuze Verkoop je kleding met een app Pannenkoek

‘Mam, niet vergeten’, volgende week is het feest. ‘Feest?’, vraagt mama. Lot ziet haar denken. ‘Ik geef een hint’, zegt Lot. ‘Het heeft met de sint te maken.’ ‘Sinterklaas? Maar die komt pas op 5 december’, zegt mama. ‘Het is niet Sinterklaas’, zegt Lot. ‘Ik snap er niets van’, zucht mama. ‘Sint Maarten is al ge- weest. Wie bedoel je toch?’ ‘Sint Pannekoek’, lacht Lot. ‘Daar heb ik weleens van ge- hoord. Dan moeten er vast pan- Vandaag wil ik een toffe fashion-app met gevens van de koper opgestuurd. Als de draagt, trekt meestal het snelst de aan- nenkoeken gegeten worden.’ je delen: United Wardrobe. Je kunt hier koper het product heeft ontvangen, krijg dacht; zo zie je meteen duidelijk wat het ‘Ja’, zegt Lot. ‘En we moeten al- makkelijk, veilig en snel jouw oude kleding je het geld overgemaakt. Door deze rege- model van het item is. verkopen. Op deze manier je kleding re- ling kun je er als verkoper zeker van zijn lemaal een pannenkoek op ons cyclen is naast leuk voor je portemonnee, dat je het verkoopbedrag krijgt, en als ko- tip 2: Maak de prijzen niet te hoog; na- hoofd leggen als papa uit zijn ook nog eens goed voor het milieu. per ben je er zeker van dat je het product tuurlijk is het leuk om wat met jouw pro- werk thuiskomt.’ ontvangt. duct te verdienen, maar probeer het voor- ‘Leuk’, roept Lex. account al te doen om je kledingstuk een nieuw ‘Jaks’, zegt mama. ‘Dan wordt Bij United Wardrobe kun je heel gemakke- Naast verkopen kun je natuurlijk zelf ook leven te geven. mijn haar vet.’ lijk je eigen account aanmaken (of inlog- kopen. Je kunt je maten invoeren, zodat je Met een (te) hoge prijs zal het product gen met Facebook). Op je profiel kun je op de homepage alleen artikelen te zien maar moeizaam verkocht worden. ‘Nou en. Dan gaan we daarna dan artikelen toevoegen. Met tags en ca- krijgt die in jouw maat zijn. Ook kun je via toch onder de douche.’ tegorieën kun je er dan voor zorgen dat de zoekfunctie gerichter zoeken op iets tip 3: Houd de app in de gaten! ‘En ervoor ook. Anders worden anderen jouw artikel kunnen vinden. Ook wat jij zou willen kopen. Mensen kunnen reageren op je product, de pannenkoeken vet van ons kun jij andere mensen gaan volgen; dan met vragen over bijvoorbeeld het materi- haar’, lacht mama. krijg je een melding wanneer zij een nieuw tips aal. Als je hier snel op reageert, heb je de ‘Maakt mij niets uit’, zegt Lex. product te koop hebben aangeboden. Let Wil jij graag wat verkopen via United meeste kans dat mensen daarna het pro- wel op met het bepalen van de prijs. Van Wardrobe? Hier wat tips om dat goed te duct ook daadwerkelijk willen kopen. ‘Het is mijn eigen haar en mijn dit bedrag sta je 10 procent af aan United doen: eigen vet.’ Wardrobe, en betaal je zelf de verzend- ▶▶ Dit artikel komt van het meidenblog Mama griezelt bij het idee. kosten. Dat eerste is omdat United tip 1: Zorg voor een mooie duidelijke foto. huisvanbelle.nl. Hier vind je iedere week een ‘Dan leg je toch eerst folie op je Wardrobe ervoor zorgt dat alles veilig gaat. Mensen scrollen snel door alle artikelen heleboel blogs over verschillende onderwerpen, hoofd’, zegt Lot. Verkoop jij een product? De koper maakt heen en jouw product valt alleen op als je net als in hun magazine Belle. Deze blog is dan eerst het geld over naar United het op een duidelijke, heldere foto hebt geschreven door Amber. Zij schrijft op huisvan- Wardrobe en dan pas krijg jij de adresge- staan. Een foto waarop je het kledingstuk belle.nl regelmatig over mode.