LIRA

BULLETIN 19 | 2006

EEN WOORD VAN DE VOORZITTER INHOUD

Het auteursrecht heeft dan wel een van gelden nog steeds met enige – een woord van de voorzitter duur tot zeventig jaar na de dood jaren achterstand wordt gewerkt. – leenrechtrepartitie eind 2005 van de maker, dat neemt niet weg Vorig jaar (2005) is de thuiskopie- – hoever zijn we met max? dat aanspraken op auteursrechtelij- video-verdeling over het jaar 2002 Kees Holierhoek – betaaltelevisie: ke gelden als leenrechtvergoedingen ter hand genomen. We lopen dus online-verspreiding en kabelgelden veel eerder verjaren. zo’n drie jaar achter. Die vertraging – oproep p.c.boutensfonds Dat is geregeld in reglementen. heeft te maken met de inspanning – hoe kom ik aan hulp en advies? Zo is bij het leenrecht in lira’s re- en de tijd die het vergaren en ver- – rechtshulp in de praktijk glement van nadere verdeling een rijken van gegevens kost, gegevens – lira fonds-aanvragen in 2006 termijn van vijf jaar opgenomen. die voor de verdeling nodig zijn. – lira fonds-beleid Uit coulance is die regel niet eerder Als de verdeelorganisatie zelf – woutertje pieterse prijs 2006 toegepast. Daar komt verandering achterloopt met een specifieke – mededelingen lira-bestuur in, nu we op het punt staan – na vele repartitie, lijkt het niet redelijk de – agenda inspanningen om rechthebbenden volle verjaringstermijn te handha- – berichten en adviezen te vinden – oude leenrechtjaren af ven. Overigens zoekt het bestuur van het bureau te sluiten. Nakomende claims zullen van lira naar wegen om de thuis- – gezocht: auteurs en hun erven dan niet meer gehonoreerd worden. kopie-video-verdeling structureel – personalia Het vrijvallende geld zal voortaan te gaan versnellen, want het moet – bestuur en bureau bij nieuwe jaren worden gevoegd als vlugger kunnen. van de stichting lira nog te verdelen leenrechtgelden. Bij reprorechtgelden voor algemene – colofon Bij de kabelrechten is in het recent boeken die door lira via het re- vernieuwde reglement eveneens partitiekanaal van het leenrecht een verjaringstermijn van vijf jaar door toevoeging aan de leenrecht- opgenomen. Aanspraken op oude gelden worden verdeeld, geldt om kabelgelden (die van het jaar 2000 praktische redenen de verjarings- en daarvóór) zijn daarmee komen te termijn van het leenrecht, niet die vervallen. van het reprorecht. Het lijkt niet zo Ook bij thuiskopiegelden is een ter- handig op één berg geld twee ver- mijn van vijf jaar de bedoeling. Bij schillende verjaringstermijnen te thuiskopie-audio is dat praktisch gaan toepassen. Ook een termijn al het geval, doordat deze gelden van vijf jaar dus. tegelijk met kabelgelden worden Vijf jaar zou de verjaringstermijn bij verdeeld. Bij thuiskopie-video zou lira moeten worden voor alle re- de toepassing van een termijn partities. Naar die situatie groeien van vijf jaar op dit moment ech- we nu vrij snel toe. Ik meld het maar ter onbillijk kunnen uitpakken, vast, dan bent u gewaarschuwd. aangezien er daar bij de verdeling kh 2

LEENRECHTREPARTITIE LIRA EIND 2005 lira heeft in 2005 een netto-bedrag van 4.893.552,67 euro aan leenrechtvergoedingen uitgekeerd. Dat geld werd verdeeld over 13.807 Nederlandse en Vlaamse auteurs. Dat is ruim 100.000 euro meer dan vorig jaar. Het aantal uitleningen waarover het geld verdeeld moest worden, kwam wat lager uit. Dat betekent dat uiteindelijk een in vergelijking met vorig jaar iets verhoogd bedrag per uitlening is uitbetaald.

Om een goed overzicht over de leen- buitenlandse isbn-nummers gewone buitenlandse rechtrepartitie 2005 te krijgen is het betalingen wenselijk alsnog het bedrag van de In de afgelopen verdelingsronde zijn narepartitie 2005 die naar verwach- voor het eerst leenrechtgelden voor Daarnaast betaalt lira al jaren ting in juni 2006 plaats zal vinden, bij uitleningen van boeken met buiten- leenrechtgelden aan buitenlandse het uitgekeerde bedrag op te tellen. landse isbn-nummers uitgekeerd, rechthebbenden langs indirecte Daar moeten we dus nog even op rechtstreeks van lira naar de weg, dat wil zeggen via buitenland- wachten. betreffende auteur. Dat betrof bij- se zusterorganisaties als bijvoor- voorbeeld auteurs van boeken met beeld VG Wort (Duitsland) en alcs een Belgisch isbn-nummer wier (Groot-Brittannië). De omvang steekproef boeken in Nederlandse openbare van deze betalingen zal mede door bibliotheken werden uitgeleend. een uitbreiding van het aantal geld De steekproef waarop deze verdeling Hierdoor kon het in een enkel geval ontvangende zusterorganisaties in gebaseerd was, besloeg 80% van gebeuren dat auteurs drie afzon- de loop van dit en volgend jaar be- alle openbare bibliotheken. Voor derlijke specificaties ontvingen: één duidend toenemen. De omvang van een steekproef is dat een zeer hoog voor Nederlandse isbn-nummers. gereserveerd staande gelden zal aantal, zo hoog dat het nauwelijks één voor buitenlandse isbn-num- op die manier naar evenredigheid meer een ‘steekproef’ genoemd kan mers en één voor boeken zonder afnemen. worden. Het streven is nog steeds bekend isbn-nummer. een 100% dekking te bereiken, maar In de volgende narepartitie (waar- dat wordt bemoeilijkt doordat er schijnlijk juni 2006) zullen ook voor geen klachten aan de zijde van bibliotheken, zij buitenlandse isbn-nummers met het in steeds geringere mate, nog Nederlandse en Vlaamse recht- Bij de klachtencommissie zijn er met steeds gebruik gemaakt wordt van hebbenden de vergoedingen voor betrekking tot de leenrechtverde- automatiseringssystemen die zich uitleningen over het afgelopen jaar ling van eind 2005 geen klachten niet verdragen met het systeem dat zoveel mogelijk rechtstreeks uit- binnengekomen. Er bestond na bij de Stichting Leenrecht in gebruik gekeerd worden. afloop van de termijn waarbinnen is. Naar aanleiding van deze uitbreiding klachten konden worden ingediend, van de uitkering hebben verschil- dan ook geen aanleiding om de lende auteurs gereageerd met het leenrechtklachtencommissie bij bedrag per auteur opgeven van hun buitenlandse wer- elkaar te roepen. ken die in Nederlandse openbare De klachtencommissie van lira is De uitgekeerde bedragen per auteur bibliotheken aanwezig zijn. Dat een bestuurscommissie die het be- liepen uiteen van 1 eurocent tot circa heeft geholpen bij het verbinden stuur van lira adviseert over de af- 55.000 euro, waarbij opgemerkt dient van onze uitleengegevens met na- handeling van de klacht en eventu- te worden dat er veel meer auteurs men van auteurs. eel verder te nemen maatregelen. een gering dan een hoog bedrag ont- Het bestuur van lira neemt naar vingen. Het rekenkundig gemiddeld aanleiding van het uitgebrachte uitgekeerde bedrag was 333,63 euro. advies een besluit over de klacht. Tegen dit bestuursbesluit is vol- uitstek geldt als het Nederlandse is de prijsfactor indertijd in het 3 gens artikel 15e van de Auteurswet handboek voor het auteurs- reglement opgenomen. Tegelijk beroep mogelijk bij de arrondisse- recht, Spoor-Verkade-Visser, is om praktische redenen be- mentsrechtbank in Den Haag. Auteursrecht, Deventer: Kluwer, sloten niet elk jaar tot een zeer Van een klacht is sprake als een derde druk, 2005: p.99, waar de au- arbeidsintensieve aanpassing van auteur bezwaar maakt tegen een teurs schrijven: ‘Als veilige vuistre- prijzen over te gaan. aspect van de uitvoering van de gel ware o.i. uit te gaan van een aan Eventuele latere verhogingen van de leenrechtregeling zoals die door de de interviewer en de geïnterviewde verkoopprijs, door de uitgever in- Stichting Leenrecht is opgedragen gezamenlijk toekomend auteurs- gevoerd na het verstrijken van de aan de Stichting lira, dat bezwaar recht.’ twee-jarige periode waarbinnen van de auteur door interventie Als algemene regel hanteert lira in Nederland een vaste boeken- van het lira-bureau niet op korte in de leenrechtrepartitie dan ook prijs van kracht is, worden in de termijn wordt weggenomen en een gelijke verdeling tussen inter- berekening van de hoogte van de dat bezwaar door de auteur bin- viewer en geïnterviewde(n), dus leenrechtuitkering dan ook niet nen de gestelde termijn van twee 50/50. meegenomen. maanden na de leenrechtrepartitie Zou er tussen partijen over deze Pas als er sprake is van een nieuw schriftelijk is voorgelegd aan de standaardverdeling onenigheid isbn-nummer, bijvoorbeeld bij leenrechtklachtencommissie van ontstaan, dan kan het geschil bin- een gewijzigde herdruk van het de Stichting lira. nen twee maanden na afloop van boek, zal een nieuwe prijs weer Zoals dat elk jaar het geval is, waren de betreffende leenrechtrepartitie een rol spelen in de berekeningen. er natuurlijk ook eind 2005 een voorgelegd worden aan de lira- Wanneer in een klachtenprocedure aantal administratieve oneffen- klachtencommissie, onder overleg- de auteur het verzoek doet de heden, maar die betroffen zaken ging van het betreffende boek. tijdelijk aangehouden gemiddelde als verandering van adres, wijziging Het gaat dus niet om boeken waarin prijs te vervangen door de prijs bij van rekeningnummers, wijziging een interview of een lang citaat eerste aanbieding door de uitge- van aandelen in uitkeringsbe- voorkomt. Het gaat om boeken die ver aan de bibliotheek, dan geldt dragen, nog niet in de verdeling bestaan uit gebundelde interviews. bij gelijkblijvend isbn-nummer betrokken boeken en dergelijke zo veel mogelijk de prijs van de meer. In totaal kwamen er 1400 eerste druk, zoals die voorkomt in reacties binnen op bijna 14.000 boekenprijs Brinkmans Catalogus. auteurs. Door interventie van het Waar de verkoopprijs onbekend is, bureau konden dit soort aangele- De hoogte van de leenrechtuitkering wordt de gemiddelde prijs van in genheden snel worden opgelost. wordt berekend op grond van twee Nederland verkochte boeken aan- Mede als gevolg daarvan kwamen factoren: enerzijds het aantal uitle- gehouden, in de repartities 1997 er uiteindelijk geen klachten in de ningen in de steekproef en ander- tot en met 2005 steeds afgerond hierboven gemelde zin bij de klach- zijds de officieel door de uitgever op 25 gulden; na de invoering van tencommissie op tafel. vastgestelde verkoopprijs van het de euro werd dat 11,34 euro. Op boek die gold op het moment van een totaal aantal boektitels in het eerste aanbieding door de uitgever gris-bestand van 511.490 wordt auteursrecht op interviews aan de bibliotheken. ten aanzien van zo’n 130.000 Omdat de leenmarkt als concurre- titels met deze gemiddelde prijs Soms verschijnen interviews in rend met de koopmarkt gezien kan gewerkt. boekvorm en dat boek kan uit- worden, wordt met de introductie Om de gemiddelde prijs enigs- geleend worden. De vraag is dan: van een prijsfactor uitdrukking ge- zins op de hoogte te brengen wie kan aanspraak maken op de geven aan gederfde economische van de tijd geldt vanaf de leen- leengeld-uitkering? Het antwoord waarde voor de schrijver. Lezers die rechtrepartitie van eind 2006 heeft direct te maken met het ant- het boek al via de bibliotheek heb- een gemiddelde boekenprijs van woord op de vraag: wie heeft het ben geleend zijn immers minder 16,73 euro. Deze prijs bevindt zich auteursrecht op die gebundelde geneigd het werk alsnog aan te tussen de door de gau (Groep interviews? Het antwoord daarop schaffen. Door de verkoopprijs te Algemene Uitgevers) gemelde ge- kan, vooral als de geïnterviewde laten meewegen in de bepaling van middelde prijs van het algemene letterlijk geciteerd wordt, uiteenlo- de hoogte van de leenrechtvergoe- boek (A 15,69) en het gemiddelde pen. Soms zijn de aanspraken van ding wordt dus voor duurdere boe- van de prijzen zoals die aanwezig de interviewer overduidelijk, soms ken een hogere leenrechtvergoe- zijn in het gris-systeem (A 17,77). juist ook die van de geïnterviewde, ding berekend, omdat de schrijvers Het bestuur heeft het voornemen soms van beiden. van deze boeken in dit perspectief deze gemiddelde prijs behoudens Op zoek naar een goed te hanteren ook meer inkomsten mislopen. onvoorziene omstandigheden over algemene regel voor dit soort boe- Met andere woorden: om principiële vijf jaar weer te herzien. ken kwamen we terecht bij wat bij redenen van schade-compensatie nvm/svr/kh HOEVER ZIJN BETAALTELEVISIE: WE MET MAX? ONLINE-VERSPREIDING

Nu een breedbandverbinding inmiddels ning van lira bij de publieke om- In de loop van dit jaar (2006) wordt gemeengoed is geworden en nage- roepen gesloten heeft. het nieuwe automatiseringssysteem noeg elk huishouden lijkt te beschik- lira vindt het erg belangrijk om max bij lira in gebruik genomen. ken over een snelle pc, hebben een snel op deze ontwikkeling in te Dat moet onder andere de hoeveel- aantal zenders de tijd rijp gevonden springen en de positie van auteurs heid lira-enveloppen die auteurs om te starten met betaaltelevisie via in deze kwestie te verdedigen. Wij soms ontvangen, drastisch gaan internet. ‘Pay-per-view’ en ‘television willen graag met de omroepen om beperken. De vraag is: hoever zijn on demand’ zijn al enige tijd gevleu- de tafel gaan zitten om voor de we met max? gelde woorden in medialand. Ze heb- scenaristen een collectieve rege- Bij Reprorecht, één van de andere ben uiteindelijk gestalte gekregen op ling te bedingen. Samen met het stichtingen binnen Cedar, het bedrijf www.talpa.tv in de functionaliteit van Netwerk Scenarioschrijvers hebben waarvan lira diensten afneemt, is ‘programma gemist’ en op wij daartoe een actieplan ingezet max inmiddels ‘live’, dat wil zeggen: www.rtl.nl/films/rtlvideo. dat tweeledig werkt: enerzijds heb- in gebruik genomen. Hiermee is de Op deze internetadressen zijn voor de ben wij alle leden van het Netwerk allereerste fase van het automatise- som van zo’n anderhalve euro per via een gezamenlijke mailing met ringsproject afgerond. De positieve aflevering, dag en nacht Nederlandse lira nogmaals benaderd om ons te geluiden van de zijde van de gebrui- dramaseries te downloaden als ‘Van machtigen voor online-exploitatie. kers stemmen ons hoopvol voor wat Speijk’, ‘Intensive Care’ of ‘Flodder.’ Immers, hoe breder ons mandaat betreft de implementatie van max Wij feliciteren natuurlijk de omroepen hoe sterker onze positie in de on- binnen lira. met deze nieuwe exploitatievorm. derhandeling. Anderzijds willen wij De technologie die ontwikkeld is in Wij vinden het ook belangrijk dat een bewustwordingstraject op gang de Reprorechtfase, is het startpunt Nederlandse dramaseries in ruime brengen om in de onderhandelingen van waaruit -waar nodig- verder zin gepromoot en breed in de markt over de opdrachtvoorwaarden met maatwerk ingevoerd wordt. Binnen gezet worden. Maar wij hechten er de omroepen, rechten als online-ex- lira zijn een aantal key-users aan- ook veel waarde aan dat de schrijvers ploitatie voor te behouden door de gewezen die de max-pilotversie van deze series evenredig meedelen ‘lira-clausule’ op te nemen in het – als ontwikkeld binnen Reprorecht in de opbrengsten van deze nieuw contract. – zeer nauwgezet zullen testen om aangeboorde markt. Dit laatste is, naar het gevoel van som- er achter te komen op welke gebie- De internetmarkt is erg actueel. Het mige auteurs, soms een heikel punt. den de functionaliteiten een nadere is eenvoudig te voorspellen dat Vooral beginnende scenaristen zijn aanpassing behoeven. Deze ‘ sleutel- de tv-zenders in de toekomst de vaak erg voorzichtig om de goede gebruikers ’ zijn medewerkers met pay-per-view technologie gaan pro- relatie met de opdrachtgever niet heel veel stichtingspecifieke kennis beren toe te passen op veel meer te schaden en helaas is de routine en geroutineerde administrateurs. producties dan de bovengenoemde ontstaan dat in veel gevallen de Samen met deze eerste gebruikers- dramaseries. Het succes van www. opdrachtgevers dicteren hoe het groep, de werkgroep en de account- uitzendinggemist.nl laat zien dat contract er uit moet komen te zien. managers wordt gezocht naar een hier absoluut een markt voor is. Mocht u als lira-aangeslotene on- harmonisatie van de administratieve Anders dan je van een omroepmoloch dersteuning wensen in deze contrac- werkzaamheden tussen de verschil- zou mogen verwachten, is de online- tuele onderhandelingen, dan kunt lende stichtingen en – waar moge- exploitatie echter vaak niet goed ge- u terecht bij het Contractenbureau. lijk- wordt er gewerkt aan generieke regeld. De huidige contracten laten Heeft u meer algemene vragen over processen om de synergetische in voorkomende gevallen alle ruimte contractbepalingen of juridische kracht van één gemeenschappelijke voor een collectieve regeling voor de kwesties die voortvloeien uit uw automatisering zo veel mogelijk te schrijvers. Online-exploitatie is vaak schrijverschap, dan kunt u uiteraard benutten. schimmig afgedekt in de contracten altijd voor advies terecht bij het svr met de vage term ‘alle mogelijke lira-bureau. exploitatievormen’ of wordt zelfs in Wij zien samen met het Netwerk Sce- het geheel niet genoemd. Exploitatie narioschrijvers met veel vertrouwen via internet valt ook uitdrukkelijk de toekomstige onderhandelingen buiten de scenario-raamover- tegemoet en hopen u binnenkort te eenkomst (sro) die het Netwerk berichten over het positieve verloop Scenarioschrijvers met ondersteu- ervan. svr 5

OPROEP VAN HET P.C. BOUTENSFONDS

Het P.C. Boutensfonds, dat professionele schrijvers en verta- lers wil helpen een oudedagsvoorziening op te bouwen, kan dankzij het Sociaal Fonds van de Stichting lira een beperkt aantal nieuwe cliënten van dienst zijn.

Het P.C. Boutensfonds wordt be- aantal jaren geblokkeerd en stond Aangiftebrief van de belastingdienst stuurd door vertegenwoordigers alleen de koopsomoptie nog open. of bij gebreke daarvan door een van de Vereniging van Schrijvers Inmiddels heeft het bestuur van het Verklaring Arbeidsrelatie (var) of en Vertalers (vsenv) en van de P.C.Boutensfonds besloten om met een bewijs van gelijk niveau. Stichting lira, geadministreerd ingang van 1 januari 2007 de moge- Zij zijn niet in het bezit van een an- door het bureau van de vsenv, gefi- lijkheden tot toetreding te vergroten dere eigen toereikende pensioen- nancierd door het Sociaal Fonds van met toepassing van de hierna vol- verzekering, dus in termen van de de Stichting lira en werkt al jaren gende voorwaarden. geldende belastingwetgeving: het samen met de pensioenverzekeraar moet gaan om personen met een Kunst & Cultuur in Den Haag. aantoonbaar pensioentekort die De financiële ondersteuning van het voorwaarden tegelijk voldoen aan de daarbij gel- P.C. Boutensfonds richt zich op zelf- dende minimum-bruto-inkomen- standig werkzame auteurs (schrij- Het P.C. Boutensfonds richt zich op grens. Recent was die door de fiscus vers en vertalers) met een fiscale professionele schrijvers en vertalers gestelde minimumgrens nog 11.000 ondernemersstatus die in fiscale zin die tenminste een jaar lid van de euro per jaar. Deze voorwaarde een pensioentekort hebben en graag vsenv zijn of tenminste een jaar garandeert meteen – zolang als de vanaf hun 65e jaar een (bescheiden) aangesloten bij de Stichting lira. fiscus een dergelijke pensioente- aanvulling op hun aow zouden ont- Die aansluiting bij lira moet tot kortregeling kent – de gehele of vangen. stand gekomen zijn via een zoge- gedeeltelijke aftrekbaarheid van de Om precies te zijn: de Boutensfonds- noemd aansluitingscontract waarin gehele premie, zowel het deel dat ondersteuning beloopt 35% van de de auteur bepaalde rechten, zoals de auteur zelf betaalt als het deel premielasten of de koopsom met kabelrechten, aan de Stichting dat door het P.C. Boutensfonds erbij een maximum per individu van 1.050 lira in beheer heeft toevertrouwd. wordt gelegd. euro per jaar. Van de maandpremie Auteurs kunnen ook bij lira aan- Ondersteunde auteurs verdienen een of koopsom-per-jaar moet door de gesloten zijn via de uitgeefovereen- belastbaar verzamelinkomen (box 1, deelnemer zelf 65% opgebracht komst die zij met hun uitgever heb- box 2 en box 3 bij elkaar) dat bene- worden. ben gesloten, waarvan hun uitgever den de jaarlijks door het bestuur van Momenteel maken bijna zestig schrij- dan wel bij lira melding moet heb- het P.C. Boutensfonds vastgestelde vers en vertalers gebruik van de ben gemaakt. norm blijft. Voor het jaar 2007 ligt beperkte mogelijkheden van het P.C. Het hoofdberoep van de cliënten dient die norm op 37.000 euro. Deze Boutensfonds. Die mogelijkheden schrijver of vertaler te zijn. Zij beho- norm wordt geregeld verhoogd. bestaan uit een lijfrenteverzekering ren tot de groep van professionele Aanvragers van eenmalige koopsom- tegen betaling van een maandelijks auteurs met een ondernemerstatus, polissen zijn niet ouder dan 65 jaar; premie tot het 65e jaar die voor dus fiscaal gezien: beoefenaren voor langlopende premieverzekerin- ongeveer een derde deel door het van een vrij beroep die door de gen geldt een grens van niet ouder P.C. Boutensfonds wordt gesubsi- fiscus gelijkgesteld worden met dan 55 jaar. dieerd, naast een tweede mogelijk- ondernemers en die uit dien hoofde Wat iemand van Kunst & Cultuur heid om jaarlijks met eenzelfde hun financiële resultaten jaarlijks gaat ontvangen als hij 65 jaar wordt, ondersteuning van datzelfde P.C. elektronisch via een W-aangifte (af- hangt vooral af van de verrichte Boutensfonds via een koopsom een korting voor winstaangifte) aan de stortingen. Ondersteuning door het lijfrenteverzekering op te bouwen. belastingdienst melden. Zij moeten P.C. Boutensfonds wordt verleend Wegens gebrek aan financiële mid- te zijner tijd hun ondernemerssta- tot een uitkering van maximaal delen was de toegang tot de tus kunnen aantonen, bij voorkeur 6.000 euro per jaar bovenop de maandpremieverzekeringen al een door een kopie van de zogenoemde aow. Iedereen is natuurlijk vrij om zelf extra stortingen voor een hogere heeft serieuze belangstelling, in beginsel tot u 65 jaar wordt) of uitkering te verrichten. maar bindt zich nog nergens aan. voor een eenmalige koopsompolis. 6 Nieuwe toetreders tot de P.C. Boutens- En omgekeerd: ook het P.C. Bou- Tot slot zouden we graag van u ver- fondsregeling verklaren zich akkoord tensfonds gaat via deze procedure nemen hoeveel geld u per jaar zelf met een geregeld terugkerende nog geen enkele verplichting jegens denkt te kunnen besteden aan deze administratieve controle van de zijde belangstellenden aan. Toelating is oudedagsvoorziening, dus zonder van het P.C. Boutensfonds waarbij afhankelijk van de toeloop. meetelling van de bijdrage van het het gaat om de vraag of een deelne- Vooraanmelding door belangstel- P.C. Boutensfonds. mer nog voldoet aan de voorwaar- lenden dient te geschieden vóór Het lijkt verstandig u alleen aan te den. Wordt geen medewerking aan 31 mei 2006, en wel schriftelijk melden als u de indruk hebt dat u deze controle verleend of voldoet de aan het bureau van de Vereniging aan de voorwaarden voldoet en ook deelnemer niet langer aan de voor- van Schrijvers en Vertalers, Van daadwerkelijk in staat bent geld waarden, dan kan het bestuur beslui- Deysselhuis, De Lairessestraat 125, opzij te leggen voor een oudedags- ten de financiële ondersteuning van 1075 hh Amsterdam, of via een e- voorziening. de deelnemer geheel of gedeeltelijk mailbericht aan [email protected]. In de tweede ronde, via een infor- stop te zetten. In elk geval dient u te vermelden: matiebrief en een aanmeldings- uw naam, of u man of vrouw bent formulier, komen dan vragen aan (voor lijfrenteverzekeringen een de orde welke uitkering u precies vooraanmelding relevant onderscheid), uw adres, uw voor later op het oog hebt, wat dat geboortejaar, of u lid bent van de voor ondersteuning van het P.C. Om de omvang van de belangstelling vsenv en/of aangesloten bij lira Boutensfonds met zich mee zou te peilen heeft het bestuur van het (dus via een aansluitingscontract), brengen en wat u zelf op tafel zou P.C. Boutensfonds besloten tot een en of u belangstelling hebt voor moeten leggen. vooraanmeldings-procedure. Wie een langlopende premieverzeke- Kees Holierhoek, zich in deze procedure aanmeldt, ring (met betalingen per maand secretaris P.C. Boutensfonds

HOE KOM IK ALS AUTEUR AAN HULP EN ADVIES?

– Voor zaken die lira, de repartities kers van deze drie afdelingen van Lairessestraat 125, 1075 hh Amster- en het aansluitingscontract tussen de Vereniging van Schrijvers en dam, tel: 020 624 0803, e-mail: een auteur en lira betreffen: neem Vertalers (vsenv). [email protected]. contact op met de Stichting lira, Het kernbegrip in dit alles is ‘profes- Postbus 3060, 2130 kb Hoofddorp; – Voor juridische adviezen en hulp sioneel geschil’, dat wil zeggen: bezoekadres: Siriusdreef 22-28, in professionele geschillen met een conflict als auteur (en niet in Hoofddorp; tel: 023-799 78 06; uitgevers, andere producenten en een andere hoedanigheid) met e-mail: [email protected] andere gebruikers van iemands een wederpartij. Rechtshulp geeft werk, bijvoorbeeld wanneer een geen adviezen over het sluiten van – Voor gewone adviezen over con- contract niet wordt nageleefd of contracten, dat is werk voor de be- tracten en dergelijke: word lid van wanneer inbreuk wordt gepleegd roepsverenigingen. Het ondersteunt één van de drie afdelingen van op iemands auteursrechten: zorg ook geen geschillen die al heel oud de Vereniging van Schrijvers en voor aansluiting bij de Stichting zijn, of geschillen waarbij de auteur Vertalers, De Lairessestraat 125, 1075 lira door het ondertekenen van zelf al een advocaat heeft betrokken, hh Amsterdam, tel: 020-6240803, een aansluitingscontract of word lid of geschillen die niet of slechts heel e-mail: [email protected]. Die drie van de Vereniging van Schrijvers en indirect met het auteurschap te ma- afdelingen zijn: de Vereniging Vertalers of nog beter: doe allebei en ken hebben. van Letterkundigen voor literaire, stuur bij een conflict een schriftelijk Het bestuur van de Stichting Rechts- toneel- en verwante auteurs, het verzoek om financiële ondersteu- hulp Auteurs vergadert maandelijks Netwerk Scenarioschrijvers voor ning (met relevante stukken zoals om de aanvragen aan de hand van schrijvers van tv-drama en filmsce- het contract en relevante corres- een reglement te beoordelen. Bij nario’s, en de FreeLancers Associatie pondentie) naar het bestuur van een positief besluit wordt de aanvra- (fla) voor freelance-journalisten, de Stichting Rechtshulp Auteurs, ger doorverwezen naar een aantal en stel vragen aan de medewer- p/a Bureau van de vsenv, De advocaten, met wie de stichting langdurig relaties onderhoudt. In dat te vervallen, indien zij lid worden van ondertekenen, en meldt u vervol- 7 geval wordt de eerste 1000 euro (in- de vsenv. Als uit een juridische actie gens bij het Contractenbureau, clusief btw) aan advocaatkosten voor een opbrengst voortvloeit van meer Postbus 15530, 1001 na Amsterdam; 100% door de stichting vergoed. Bij dan 4500 euro, dan geldt tot slot een bezoekadres: (recent gewijzigd) kosten boven de 1000 euro wordt een terugbetalingsregeling van 10% van Keizersgracht 604, Amsterdam, eigen bijdrage van 5% over het meer- dat meerdere tot maximaal de bijdra- tel: 020 530 5505; e-mail: dere gevraagd. In de regel zullen de ge die door Rechtshulp is geleverd. offi[email protected]. kosten van eenvoudige adviezen van De twee advocaten die voor het een advocaat niet hoger dan 1.000 – Bent u scenarioschrijver of toneel- Contractenbureau werkzaam zijn, euro zijn; in dat geval zijn zij dus voor schrijver en wilt u dat de onder- voeren namens u de individuele on- de cliënt gratis. Blijkt de zaak wat in- handelingen over al uw contracten derhandelingen met producenten, gewikkelder en stijgen de kosten bij- gedaan worden door een deskundig omroepen en toneelgezelschappen voorbeeld door de noodzaak van een onderhandelaar: word dan als sce- tegen (voor u als aangeslotene) een gerechtelijke procedure tot meer dan narioschrijver lid van het Netwerk vergoeding van 5% van de waarde 1000 euro, dan treedt de 5%-eigen- Scenarioschrijvers (een afdeling van van de overeenkomst die zij tot bijdrageregeling in werking. de vsenv) of als toneelschrijver van stand weten te brengen en 2% van lira-aangeslotenen kennen boven de de Vereniging van Letterkundigen eventuele nakomende inkomsten op 1000 euro daarnaast een eigen risico en/of zorg voor aansluiting bij lira het contract. van 225 euro dat echter kan komen door een aansluitingscontract te kh

RECHTSHULP IN DE PRAKTIJK

De Stichting Rechtshulp Auteurs is een samenwerkings- verband van de Vereniging van Schrijvers en Vertalers en de Stichting lira.

Doel is de ‘financiële ondersteuning handeling. Wie bijvoorbeeld alleen Ook klopt een enkele keer een auteur ten behoeve van juridische adviezen maar leengeld via lira ontvangt, is aan die is aangeklaagd wegens de alsmede ten behoeve van gerechte- als zodanig niet automatisch aange- inhoud van zijn werk, en die zich lijke procedures en buitengerech- sloten. Alle informatie over lira is met hulp van de sra beter hoopt te telijke acties in geschillen op het te vinden op www.cedar.nl/lira kunnen verweren. terrein van de beroepsuitoefening Het bestuur van de sra neemt ge- Maar meestal betreffen de problemen van schrijvers en literaire vertalers’, noemd terrein van de beroepsuit- van auteurs of vertalers een geschil en bij uitbreiding, ‘de inschakeling oefening van schrijvers en literaire met een uitgever of producent, en van deskundige boekhoudkundige vertalers betrekkelijk ruim. Om ook steeds vaker met de makers of assistentie als er ernstige twijfel is een recent voorbeeld te geven: een beheerders van websites die zonder gerezen aan de correctheid van een auteur werd geconfronteerd met toestemming teksten elektronisch afrekening in het kader van een con- een terugvordering van in vele jaren hergebruiken. tract waarin financiële controle is ontvangen wao-uitkeringen. De Inbreuken op het auteursrecht zijn voorzien’ (reglement, art. 1). vraag daarbij luidde of zijn auteurs- over het algemeen zonneklaar Aanvragers moeten lid van de vsenv rechtelijke inkomsten uit eerdere en worden met hulp van de sra of aangeslotene bij lira zijn, in werkzaamheden met de wao-uit- meestal wel tot een bevredigende bepaalde gevallen langer dan een kering moesten worden verrekend, oplossing gebracht. Hetzelfde geldt jaar. Details hierover zijn te vinden en vooral of dit ook gold als verte- voor conflicten over de naleving van in het reglement van de sra, dat u genwoordigers van de uitvoerende standaard- en modelcontracten. onder meer kunt downloaden van instantie hem kennelijk verkeerd Juridisch is het dan voor een auteur de vsenv-website www.schrijvers- hadden geadviseerd. Uiteindelijk meestal niet zo moeilijk om zijn envertalers.nl. Aansluiting bij lira, kreeg de auteur van de rechter ge- recht te halen, maar het probleem daarover bestaat wel eens een mis- lijk, nadat hij eerder in het ongelijk zijn de kosten, en daarmee kan de verstand, is overigens een actieve was gesteld. sra hem nu juist helpen. 8

Ingewikkelder wordt het als afspraken hergebruikt – ook deze exploitant pond te eisen. Contractbepalingen in een andere vorm zijn gegoten. Er kan zich niet aan algemene auteurs- kunnen – desnoods met hulp van is immers grote contractvrijheid in rechtelijke bepalingen onttrekken. de sra – te allen tijde worden afge- Nederland. Zolang u niet afspreekt Blijft hij in gebreke, dan ontstaat een dwongen, maar afspraken die niet iemand om te leggen, kunt u zowat recht op genoegdoening, bijvoor- gemaakt zijn, bijvoorbeeld omdat alles overeenkomen – en vervolgens beeld in de vorm van rectificatie en geen Modelcontract is afgesloten, ook afdwingen. (Alleen moet er wel schadevergoeding. Ook dat recht zijn ook niet af te dwingen. iets af te dwingen zíjn, desnoods moet een auteur of vertaler dan wel vastgelegd op een A4-tje.) Wie met willen afdwingen, maar áls hij dit wil Laat niemand dus denken dat iets wat een uitgever afspreekt dat hij geen en het lukt hem niet zelfstandig, kan hij in een onderhandelingsfase niet royalty’s krijgt, kan daar later wel hij een beroep op de sra doen. durft voor te stellen of te eisen, later spijt van hebben of verontwaardigd langs een omweg misschien nog wel of zelfs woedend over zijn, maar de – Uitgevers die aangesloten zijn is binnen te halen. Ga ervan uit dat kans dat een rechter in de gemaakte bij de Literaire Uitgeversgroep uw beroepsvereniging u (zo nodig afspraak zal willen ingrijpen is be- (lug) van de Groep Algemene met behulp van de sra) kan bij- perkt. (Beperkt, niet nihil, want bij Uitgevers (gau) van het Nederlands staan derden tot nakoming van hun bepaalde vormen van wurgcontrac- Uitgeversverbond (nuv) heb- afspraken met u te bewegen, maar ten biedt het Nederlands recht de ben met de Vereniging van niet met terugwerkende kracht de mogelijkheid aperte onbillijkheden Letterkundigen (vvl), een afdeling overeengekomen voorwaarden kan aan te vechten.) En er zijn weliswaar van de Vereniging van Schrijvers en verbeteren. De essentie is dat u hulp voorbeelden van uitgevers die on- Vertalers (vsenv), de afspraak het kunt krijgen om uw recht te halen, verplicht een gebaar maakten, maar zogeheten ‘Modelcontract voor de maar dat u wel zelf moet zorgen dat het is niet raadzaam daarop te specu- uitgave van een (vertaling van een) er ook recht te halen vált. leren. literair werk’ te hanteren. Auteurs en En tot slot: afspraak is weliswaar af- vertalers doen er goed aan weiger- spraak, maar als uw afspraken niet In algemene zin zijn in dit verband achtige lug-leden te melden bij de op schrift staan, is de naleving veelal twee opmerkingen te maken: vvl, die dan als organisatie in con- een stuk moeilijker af te dwingen. – Uitgevers en producenten (of in het tact kan treden met haar contract- Zorg dus dat uw opdrachtgevers algemeen: exploitanten van auteurs- partij en er zelfs op aan kan dringen de gemaakte afspraken schriftelijk rechtelijk beschermd materiaal) dat reeds gesloten contracten bevestigen, of stuur zelf een briefje hebben verplichtingen krachtens de alsnog worden aangepast. Maar au- of e-mail waarin u ze samenvat en auteurswet, zoals bijvoorbeeld een teurs en vertalers moeten wel besef- zonder tegenbericht als in deze ordentelijke naamsvermelding, onge- fen dat ze ook zelf hun rug en knieën vorm gemaakt beschouwt. Zelfs acht of daarover met zoveel woorden dienen recht te houden. Als de als u gezamenlijk besluit pas in een in een contract wordt gerept. Daarbij individuele leden van een organisa- later stadium een definitief contract is het uiteraard niet van belang of tie al te vaak met minder genoegen op te stellen, kan het geen kwaad dit het werk door een andere uitgever of nemen, wordt het voor de organisa- gezamenlijke voornemen schriftelijk producent wordt heruitgegeven of tie uiteindelijk onmogelijk het volle vast te leggen. rv 9 LIRA FONDS-AANVRAGEN IN 2006

Wat is lira? Wie kunnen waarvoor subsidie aanvragen? De Stichting Literaire Rechten Auteurs (lira) int en ver- In het algemeen kunnen alleen rechtspersonen (vereni- deelt voor schrijvers en vertalers bestemde kabelgelden, gingen, stichtingen en soortgelijke verbanden) subsidie thuiskopievergoedingen, leenrechtgelden en reprorecht- aanvragen, geen individuele personen. De subsidies gelden. Een beperkt deel van deze gelden wordt ingevol- zijn bestemd als bijdrage aan professionele auteursver- ge internationale afspraken of op grond van door de over- goedingen, zoals auteurshonoraria voor literaire mani- heid goedgekeurde repartitiereglementen ingehouden festaties, schrijfopdrachten, toneelvertalingen e.d. ten ten behoeve van sociale en culturele doeleinden. behoeve van incidentele projecten. Zij worden alleen gegeven ter dekking van een tekort op de begroting. Niet Wat is de Stichting lira Fonds? gehonoreerd worden aanvragen voor debutanten, ama- De Stichting lira Fonds beheert de ingehouden gelden teurproducties en culturele-vormingsprojecten. die bestemd zijn voor culturele doeleinden, en verdeelt Subsidies worden verleend in de vorm van een garantie- deze in de vorm van subsidies voor activiteiten onder subsidie waarop eventueel een voorschot mogelijk is. meer op het gebied van literatuur, theater en in een enkel geval audiovisuele producties op het literaire terrein. Hoe subsidie aan te vragen? Zij wordt daarin bijgestaan door een Adviescommissie Aanvragen dienen uiterlijk 3 weken voor de vergade- bestaande uit vier externe deskundigen en twee leden ringen van de Adviescommissie in achtvoud te worden van het lira-bestuur. De Adviescommissie vergadert ingediend bij het bureau van de Stichting lira Fonds en eenmaal per twee maanden en brengt advies uit over voorzien te zijn van een ingevuld aanvraagformulier, een de binnengekomen aanvragen aan het bestuur van het beschrijving van het project met -indien aanwezig- graag lira Fonds. Uitgebrachte adviezen worden in de regel een tekst of tekstfragment, een duidelijke begroting conform het advies door het bestuur van het lira Fonds en CV’s van de auteurs voor wie geld wordt gevraagd. bekrachtigd en daarmee tot besluiten gemaakt. Nadere informatie hierover is te vinden op www.lira.nl/lirafonds. Wat zijn de doelstellingen van het lira Fonds? De vergaderingen van de adviescommissie worden in In het algemeen gesproken: het stimuleren van het tot de regel steeds op de eerste donderdag van de even stand komen en uitdragen van Nederlands literair, lite- maanden gehouden. In het jaar 2006 komt de advies- rair-dramatisch en muziekdramatisch werk en daarop commissie volgens dit schema bij elkaar op 1 juni, gebaseerde producties. Bijzondere aandacht gaat uit 3 augustus, 5 oktober en 7 december 2006. naar projecten die moeilijk binnen de voorwaarden van de bestaande overheidsfondsen zijn in te passen. Het be- langrijkste criterium voor subsidiëring is kwaliteit. www.lira.nl/lirafonds

LIRA FONDS-BELEID

toneelopdrachten betaalt het lira Fonds bij een posi- laste van de opdrachtgever te laten tief besluit over de subsidieaanvraag komen. Met ingang van 1 januari 2005 zijn 2/3 deel van het schrijfhonorarium, Het lira Fonds verstrekt alleen nieuwe regels van kracht geworden onder de voorwaarde dat de op- schrijfsubsidies, indien de aanvrager voor het aanvragen bij het lira drachtgever zelf uit eigen middelen aan de toneelschrijver op zijn minst Fonds van subsidies ten behoeve van of anderszins 1/3 deel betaalt. de relevante minimumtarieven be- schrijfopdrachten bij het toneel. Het lira Fonds maakt er geen geheim taalt. Is het aan de toneelschrijver Vanaf 1 januari 2005 stelt het lira van dat het de bedoeling van deze geboden honorarium hoger dan Fonds aan de hoogte van het schrijf- maatregel is om de schrijfvergoe- genoemde minimumtarieven, dan honorarium financiële minimum- ding voor toneelauteurs op een wat kán het lira Fonds besluiten een voorwaarden. Als aan die financiële hoger en redelijker niveau te bren- hogere bijdrage te betalen dan uit minimumvoorwaarden is voldaan, gen, zonder de verhoging alleen ten het minimumtarief zou volgen, maar nooit meer dan 2/3 deel van het to- Het toneelvertalingenfonds is veel te aan het opdrachthonorarium voor tale honorarium. gering van omvang om ten aanzien de vertaler, niet voor zijn eventuele 10 Bij oorspronkelijke toneelstukken gaat van alle ooit met succes gespeelde reis-, verblijf- en overige kosten. het lira Fonds uit van de volgende Nederlandse toneelteksten één of Het wordt in twee gelijke delen ter minimumtarieven: meer vertalingen te helpen vervaar- beschikking gesteld, de eerste helft – tot en met een speelduur van digen. Vanwege deze beperking staat na terugzending van een door twee 30 minuten: A 3.405 het vertalersfonds alleen ter be- partijen, de auteur van het oorspron- – van 30 tot en met 60 minuten: schikking van toneelauteurs in heel kelijke Nederlandse toneelstuk en A 5.670 specifieke omstandigheden. Er moet de vertaler voor akkoord getekend – langer dan 60 minuten: A 7.940 sprake zijn van een Nederlandse to- exemplaar van de brief van het lira neeltekst van een Nederlandse pro- Fonds waarin de voorwaarden en Ten aanzien van schrijfopdrachten voor fessionele auteur en voorstellingen afspraken zijn vastgelegd; de tweede toneelbewerkingen en toneelverta- van die tekst dienen door een profes- helft na toezending aan het bureau lingen worden door het lira Fonds sioneel gezelschap nog ten tonele van het lira Fonds van de tekst de zojuist aangeduide minimumta- te worden gebracht op het moment van een volledige vertaling in een rieven voor toneelschrijfopdrachten dat de aanvraag wordt ingediend. De vreemde taal. voor oorspronkelijke stukken gehan- aanleiding tot de aanvraag dient dan Voorwaarde voor uitbetaling is dat teerd verminderd ook te liggen in het aantoonbare feit het vertaalproject doorgang vindt met 40%. dat er naar aanleiding van de voor- in de vorm zoals in de aanvraag be- Bij bewerkingen en vertalingen, dus stellingen concrete buitenlandse schreven en in een juridische situatie toneelstukken naar een bestaande belangstelling voor opvoeringen in waarin de auteursrechten op het tekst, gelden op grond daarvan de een andere taal bestaat. stuk exclusief bij de auteur van het volgende minima: De bijdrage van in de regel 2.250 euro stuk berusten en de vertaalrechten – tot en met een speelduur van wordt ter beschikking gesteld niet in bij de vertaler. 30 minuten: A 2.043 de vorm van een gewone subsidie, Het bij wijze van voorschot betaalde – van 30 tot en met 60 minuten maar in de vorm van een zo veel bedrag dient zo veel mogelijk uit het A 3.402 mogelijk terug te betalen voorschot. auteursdeel van de eventuele recette – langer dan 60 minuten: A 4.764 Het ter beschikking te stellen bedrag of eventuele andere inkomsten die In bijzondere gevallen kan het lira is uitsluitend bedoeld als bijdrage een direct gevolg zijn van de opvoe- Fonds van deze uitgangspunten afwijken als er naar zijn oordeel een goede aanleiding toe bestaat.

toneelvertalingenfonds

Het lira Fonds beschikt in het to- neelvertalingenfonds over een heel klein sub-fonds dat bedoeld is om in incidentele gevallen de Nederlandse auteur van een oorspronkelijk Nederlandstalig toneelstuk te hel- pen zijn/haar stuk in het buitenland te plaatsen. Het toneelvertalingenfonds onder- steunt het plaatsingsproces, een plaatsingsproces bij concreet geble- ken belangstelling, direct verbonden met een recente voorstelling en gericht op de auteur die benaderd wordt met het verzoek een vertaling te leveren. Vanwege het belang van de auteur zet het lira Fonds in zulk soort gevallen de regel opzij dat sub- sidieaanvragen alleen door rechts- personen ingediend kunnen worden, niet door individuen. Het is dus de auteur van het opgevoerde toneel- stuk die het verzoek dient te doen. ring van het vertaalde stuk zoals bureau van van het lira Fonds de keuring voorgelegd worden aan het 11 minimumvergoedingen per voor- beschikking heeft gekregen over een bestuur van het lira Fonds. Vooral stelling, te worden terugbetaald. Dat tevreden stellend financieel over- voor zover uitvoering van het nader gebeurt door steeds 1/3 deel van de zicht betreffende de resultaten van geformuleerde beleid verschillen met daadwerkelijk door de Nederlandse die twee jaar sinds de première. het verleden met zich mee zou bren- auteur ontvangen recette of mini- gen, zal hierover in het lira Bulletin mumvergoedingen aan te wenden informatie worden verschaft. ter aflossing van het van het lira nadere formulering van Fonds ontvangen voorschot. beleid Het bureau van het lira Fonds ver- nadere informatie wacht een eerste aflossingsoverzicht Sinds enige tijd wordt binnen het lira uiterlijk één jaar na de beoogde Fonds geprobeerd het in de loop Nadere informatie over alle aangele- buitenlandse première. Mocht op der jaren gegroeide beleid te expli- genheden van het lira Fonds is te deze manier niet het hele voorschot citeren en nader onder woorden vinden op www.lira.nl/lirafonds en terugbetaald kunnen worden, dan te brengen, zo veel mogelijk aan telefonisch te verkrijgen bij lira- kan het bestuur van het lira Fonds de hand van de feitelijke besluit- medewerker Bart Schomaker die besluiten het voorschot twee jaar na vorming. Het initiatief hiertoe is het secretariaat over het lira Fonds de beoogde buitenlandse première genomen door de adviescommissie. voert: telefoon 023-799 78 07 of per alsnog het karakter van een subsi- Als deze commissie zich kan vinden e-mail: [email protected]. die te geven, uitsluitend indien het in een tekst, zal die tekst ter goed- kh

lira als sponsor WOUTERTJE PIETERSE PRIJS VOOR HARRIE GEELEN EN IMME DROS

Op 2 maart hebben Imme Dros en Harrie Geelen samen de 19de Woutertje Pieterse Prijs gekregen voor hun kinderboek Bijna jarig. De tekst is van Dros, de tekeningen zijn van Geelen.

Bijna jarig is een boek voor jonge kin- dat zichzelf een verwijt maakt en deren, maar het gaat over een thema overtuigt door de combinatie van dat eeuwig is in de wereldliteratuur muzikaliteit en vertelkracht.” Beter – schuldgevoel. En het doet er niet kan het eigenlijk niet worden ge- toe of dat schuldgevoel terecht of zegd. Een aardig detail is dat Imme niet terecht is , het blijft schuldge- Dros na de prijsuitreiking vertelde voel. Ook kleuters kampen ermee dat het verhaal autobiografisch was. en verwijten zichzelf van alles. In dit Beide prijswinnaars, ruim veertig jaar geval gaat het om een klein meisje getrouwd, hebben ieder voor zich al dat op een plat dak klimt om “ver een reeks onderscheidingen op hun te kijken” en bij toeval door het naam staan. Harrie Geelen (1939) is zolderraampje het cadeau voor haar schrijver, schilder en filmmaker en aanstaande verjaardag in de afgeslo- begon eind jaren tachtig de boeken ten zolderkamer ziet staan. Het is van zijn vrouw te illustreren. In de ja- een prachtig boek geworden. In de ren negentig kreeg hij verschillende woorden van de jury: “Een prenten- Zilveren Griffels en Gouden en boek met tekeningen die ieder voor Zilveren Penselen, o.m voor zijn te- zich een schilderij zijn, die veel te ra- keningen in Het beertje Pippeloentje den geven en tegelijk het schuldge- van Annie M.G. Schmidt in 1995. voel van het kind in kwestie prachtig Imme Dros heeft maar liefst 12 keer zichtbaar maken. Met een sobere een Zilveren Griffel gekregen, de Bart Moeyaert tekst die begrip toont voor het kind laatste keer in 2004 voor Het mooi- kindje is en blijft. (De volgende dag in bekorte vorm in de Volkskrant gepubliceerd). Daarna las jury- voorzitter Jan Terlouw het korte, krachtige juryrapport voor, waarin de prijswinnaars bekend werden gemaakt, maar ook de boeken van Ed Franck, Hou van mij, en van Margriet Heymans, Diep in het bos van Nergena, lof werd toegezwaaid. Dit laatste boek werd geklopt “met honderdsten van seconden”, aldus het juryrapport. Een interview met de prijswinnaars door bestuursvoor- zitter Marja Käss, waarbij Harrie Geelen een geprojecteerde proeve van zijn tekenkunst gaf die hemzelf allerminst beviel, en Imme meldde dat ze heel blij was dat Harrie zulke mooie tekeningen maakte, “anders had ik hem steeds moeten passe- ren”. En tot slot, als elk jaar, weer een nieu- we uitvoering van het Rooverslied. Dat is, zoals u weet, het hilarische dichtexperiment van Woutertje in v.l.n.r.: Imme Dros, Harrie Geelen, Marja Käss Multatuli’s Woutertje Pieterse, als hij van meester Pennewip de opdracht krijgt een gedicht op ‘de deugd’ te vervaardigen. “Met mijn zwaard/ Op het paard / en mijn helm op het hoofd / Er op in! En de vijand de schedel gekloofd, / En vooruit! / Op de weg / Langs de heg, / Met een houw en een stoot / De dragonders verjaagd, en de markgraaf gedood /… Enzovoort. Dit kunstwerk wordt elk jaar tijdens de uitreiking van de prijs op een andere manier uitgevoerd. Dit jaar was het door Fernando Lameirinhas Jan Terlouw de oorspronkelijk Portugese fado- zanger Fernando Lameirinhas op ste boek van de wereld. Haar liefde van Harrie Geelen als eerste ge- muziek gezet en werd door hem voor de klassieke oudheid kreeg noemd, bij wijze van protest tegen (natuurlijk met gitaar) gezongen. vorm in haar immens populaire het feit dat op de omslag van het Overigens kunt u alle onderdelen vertaling van de Odysseia, en met boek de naam Harrie Geelen in een van de prijsuitreiking zien en horen haar bewerkingen van de Ilias en de kleiner lettercorps staat gedrukt dan op de website van de Woutertje Odysseia maakte ze Homerus ook die van Imme Dros, terwijl de jury Pieterse Prijs: www.woutertjepieter- toegankelijk voor jonge lezers. hun bijdragen volkomen gelijkwaar- seprijs.nl Het is de tweede keer dat Imme dig acht. De jury bestond, naast Jan Terlouw, Dros de Woutertje Pieterse Prijs Die prijsuitreiking was, als elk jaar, uit Johan Dockx, art-director van krijgt, in 1988 werd dezelfde prijs weer een feest op zich. In rap tempo De Standaard, Joke Linders, docent – toen nog de Libris Woutertje hoorde het talrijke publiek eerst de jeugdliteratuur, criticus en biograaf, Pieterse Prijs genaamd – haar toe- geestige, maar serieuze lezing van en Doeschka Meijsing, schrijver. De gekend voor Annetje Lie in het holst Bart Moeyaert, Het voorbeeld van prijs (A 15.000) wordt sinds 1998 van de nacht. Madonna, die ging over aandacht, volledig gefinancierd door lira. En Bij de bekendmaking en uitreiking van over de eeuwige vraag waarom gezien de kwaliteit van de prijswin- de prijs, in De Balie in Amsterdam, kinder- en jeugdliteratuur in de naars kan lira daar trots op zijn. werd steeds nadrukkelijk de naam publiciteit een ondergeschoven nvm 13

MEDEDELINGEN VAN HET LIRA BESTUUR

– Vorig jaar is geprobeerd met een den die het nieuwe Max-programma ten valt dat de komende paar jaar in mailing onder 2500 auteurs nieuwe biedt. Het is vooral de bedoeling de versneld tempo thuiskopie-audio- en aangeslotenen te werven. Die actie markt te verkennen en van opgedane thuiskopie-video-gelden in verdeling had een opmerkelijk succes: bijna ervaringen te leren. Individuele via zullen worden gebracht. 500 auteurs hebben zich via de on- internet aan te bieden licenties vor- dertekening van een aansluitings- men een belangrijke mogelijkheid tot – Om de in de loop der jaren sterk toe- contract bij lira aangesloten. uitbreiding van lira’s werkterrein. genomen druk op het Sociaal Fonds Desondanks blijft er een hardnekkig iets te verlichten zijn de kosten van misverstand bestaan. Auteurs die – Het ligt in de bedoeling in de loop de vier literaire en audiovisuele prij- van lira geld ontvangen, denken van 2006 onder aangeslotenen en zen die door lira ondersteund wor- dat ze aangesloten zijn. Dat is cliënten van lira een tevreden- den, met terugwerkende kracht tot niet het geval. Voor aansluiting bij heidsonderzoek te houden. Daarin 1 januari 2005 overgeheveld naar het lira en de voordelen die dat met zal waarschijnlijk tevens een opi- lira Fonds. Dat is mede gebeurd zich meebrengt zoals toegang niepeiling opgenomen zijn over een om de bijdrage uit het Sociaal Fonds tot Rechtshulp Auteurs en het eventueel in te voeren bagatellen- of aan het P.C. Boutensfonds te kunnen P.C.Boutensfonds, moet een aan- minimumregeling. verhogen, zodat meer auteurs hun sluitingscontract getekend worden. oudedagsvoorziening via het P.C. – De Thuiskopie-heffing op data-cd’s Boutensfonds zullen kunnen verbe- – Als pilotproject voor internetlicen- levert lira-rechthebbenden geld teren. ties heeft lira het voornemen in de op dat in een bepaalde verhouding Naar verwachting zal er per jaar circa loop van 2006 met het aanbieden tussen audio en video zal moeten 600.000 euro in elk van de beide van gedichten op internet te starten, worden verdeeld. De besluitvorming genoemde fondsen om blijven gaan, gebruikmakend van de mogelijkhe- op dit punt is afgerond. Te verwach- in totaal 1,2 miljoen euro per jaar. kh

AGENDA

repartitiedata: 2006 zal lira twintig jaar bestaan. zijn ontvangen, in achtvoud, met Besloten is om die reden de lira- een ingevuld aanvraagformulier, Literom-gelden 2005 in juni 2006 jaarvergadering een extra feestelijk een beschrijving van het project, Narepartitie leenrecht 2004 tintje te geven. Uitnodigingen zullen een duidelijke begroting en CV’s in juni 2006 tijdig aan lira-aangeslotenen wor- van betrokken auteurs. Het zij nog Narepartitie thuiskopie-audio 2001/ den toegestuurd. maar eens met nadruk gezegd: om- 2002 in juni 2006 dat het lira Fonds veelal auteurs- Kabelgeld 2005 in augustus 2006 honoraria financieel ondersteunt, Leenrecht 2005 december 2006 lira-fondsaanvragen in 2006 dienen deze op de begroting met naam en bedrag gespecificeerd De adviescommissie van het lira voor te komen. Anders ontbreekt jaarvergadering Fonds vergadert zes keer per jaar, en een subsidiabele post en pakt het aangeslotenen lira wel in de regel op de eerste donder- besluit vrijwel zeker negatief uit. dag van elke even maand. In het jaar Nadere informatie over een en De jaarvergadering van lira zal 2006 wordt er volgens dit schema ander is te vinden op www.lira. plaatsvinden op zaterdag 3 juni 2006 vergaderd op 1 juni, 3 augustus, 5 ok- nl/lirafonds en telefonisch te ver- in Amsterdam. Aan deze vergade- tober en 7 december 2006. krijgen bij Bart Schomaker die het ring vooraf gaat de jaarvergadering Aanvragen dienen uiterlijk drie secretariaat over het Fonds voert: van de Vereniging van Schrijvers weken voor de betreffende ver- telefoon 023 799 7807 of per e- en Vertalers (vsenv). In oktober gadering ten kantore van lira te mail: [email protected]. 14

BERICHTEN EN ADVIEZEN VAN HET BUREAU

wijzigingen in toekomstige belangrijkste taalgebieden hebben leenrecht uit groot- manier van uitbetalen wij goede relaties. Op veel terreinen brittannië: ook voor erven! zijn we wederkerigheidscontracten Met ingang van 2006 jaar zal de beta- overeengekomen. Wij kunnen bij- Nederlandse auteurs van wie boeken in lingssystematiek van de Stichting voorbeeld innen voor Nederlandse het Engels zijn vertaald, boeken die in lira enkele wijzigingen ondergaan. producties die op de Duitse televisie Groot-Brittannië door de openbare bi- Deze wijzigingen hangen samen uitgezonden worden, maar incas- bliotheken worden uitgeleend, kunnen met de ontwikkelingen in het in- seren ook geld voor in het Engels zich op grond van de Britse leenrecht- ternationale betalingsverkeer en vertaalde Nederlandse werken die regeling via lira bij de Britse zuster- met het nieuwe automatiserings- in Britse bibliotheken uitgeleend organisatie plr (Public Lending Right) programma dat lira in de loop van worden. inschrijven. De Britse leenrechtrege- 2006 in gebruik zal nemen. Tussen de verschillende internationale ling heeft een beperkte werking. Voor het uitkeren van vergoedingen organisaties wordt intensief samen- In tegenstelling tot wat ons eerder door zal lira in het vervolg – en in elk gewerkt. Veel gegevens worden Britse zegslieden is meegedeeld blijken geval vanaf 1 januari 2006 – over het uitgewisseld om Nederlandse recht- er voor erfgenamen van Nederlandse Sofi-nummer van rechthebbenden hebbenden in het buitenland (en auteurs toch mogelijkheden te bestaan dienen te beschikken. Op termijn – vice versa) te identificeren. Het is voor het Britse leenrecht in aanmer- mogelijk vanaf 2007 – zal niet meer echter erg lastig om volledig inzicht king te komen. worden uitgekeerd aan de hand van te krijgen in exact welke boeken in Feit blijft dat alleen boeken die na aan- de huidige bankgegevens, maar met welke taal vertaald worden, in welke melding bij plr geregistreerd staan, behulp van dezelfde iban-codes die bibliotheken ze opgenomen worden een Britse leenrechtvergoeding kun- nu al in gebruik zijn in het interna- of bijvoorbeeld welke Nederlandse nen krijgen. Eenmaal geregistreerde ti- tionale betalingsverkeer. In de loop televisieseries naar welke landen tels blijven geregistreerd staan. Nieuw van 2006 zal lira, zoals gemeld, een verkocht worden, laat staan hoe verschenen titels moeten steeds even nieuw computerprogramma in ge- vaak ze daar precies uitgezonden worden aangemeld. De jaarlijkse eind- bruik nemen, dat ook ruimte biedt worden. datum voor aanmeldingen bij plr is 30 voor de opslag van deze Sofi- en Mocht u dus weten dat bijvoorbeeld juni. Meldt u zich dus bijtijds bij lira iban-gegevens. In verband met de een serie waaraan u heeft mee- aan voor het verkrijgen van een aan- ingebruikname van het nieuwe pro- gewerkt, verkocht wordt aan een meldingsformulier. gramma zal het lira-bureau in het Duitse omroep, of wordt u door uw voorjaar van 2006 alle rechthebben- uitgever benaderd voor een verta- den een schriftelijke opgave doen ling in het Italiaans, meldt ons dit mechanische reproductie- van hun bij lira geregistreerde dan. Hiermee maakt u het voor ons rechten persoons- en bankgegevens, met makkelijker om de u toekomende het uitdrukkelijke verzoek lira hun vergoeding te incasseren. Schrijvers, bewerkers en vertalers wor- Sofi-nummer en iban-code te ver- Onder andere met de volgende landen den geregeld geconfronteerd met strekken. De narepartitie-leenrecht- hebben wij een overeenkomst voor publicaties van hun werk in een vorm vergoedingen zal in 2006 nog vol- wederzijdse representatie: svr waarvoor de auteur aan de oorspron- gens de oude formule plaatsvinden. rv land opvoeringsrecht (toneel) kabelgeld thuiskopie leenrecht België Ja Ja Ja Eénzijdig* Duitsland Ja Ja lira en het buitenland Estland Ja Ja Frankrijk Ja Ja Ja Ja lira keert niet alleen uit aan Neder- Italië Ja Ja Ja Ja landse auteurs, maar ook aan Oostenrijk Ja Ja Ja buitenlandse auteurs wier werk in Polen Ja Ja Ja Ja Nederland geëxploiteerd wordt. Zo Portugal Ja Ja Ja krijgt bijvoorbeeld bij een uitlening Spanje Ja Ja Ja UK Ja Ja Ja Ja van een vertaald werk, de schrijver Zwitserland Ja Ja Ja van het originele werk 30% van de * Ondanks een niet aflatende lobby, is het nog steeds niet gelukt om bij Belgische bibliotheken een fatsoenlijke leen- leenrechtvergoeding. Met de bui- rechtvergoeding te bevechten voor Nederlandse auteurs. Er zit wel een regeling aan te komen, maar de bedragen tenlandse zusterorganisaties van de vallen zwaar tegen. kelijke opdrachtgever geen toestem- schrijver of vertaler de voorwaarde de bruto-opbrengsten en daarvan ming heeft gegeven. Met name van een passende vergoeding ver- wordt 7,25% genomen. Onder bruto- 15 vertalers van tekenfilmseries die hun binden. lira maakt ten aanzien van opbrengsten wordt in dit verband vertalingen maken ten behoeve van deze toestemming voor aangeslo- verstaan: de feitelijke opbrengsten nasynchronisaties, zien hun werk ten auteurs die hun mechanisch zonder btw zoals die door de detail- veelvuldig tot hun eigen verrassing reproductierecht aan lira heb- handel worden ontvangen, ook wel in de winkels liggen. ben toevertrouwd, afspraken met aangeduid met ppd, dat wil zeggen: Deze inbreuken op het auteursrecht gebruikers en keert geïncasseerde price per distributor. Anders gefor- betreffen vaak het mechanisch gelden vervolgens individueel aan muleerd: lira rekent voor het lira- reproductierecht: het vastleggen de auteur uit. repertoire op een video of dvd pro van werken op allerlei informatie- Het aandeel aan lira-repertoire op rata temporis (naar gelang de tijd) dragers. Denk in dit verband aan de de video of dvd wordt berekend 7,25% van de bruto-opbrengsten zo- video- of dvd-uitgave van televisie- aan de hand van de totale tijdsduur als die door de distributeur/detail- series en toneel- en cabaretvoorstel- van de video- of dvd-productie, handel ontvangen worden. Neemt lingen.Voor het maken en te koop dus met aftrek van bijvoorbeeld het werk van een auteur de helft van aanbieden van vastleggingen als het muziekrepertoire waarvoor aan de tijd in, dan wordt het percentage hier bedoeld is expliciete toestem- Stemra betaald dient te worden. 7,25, gedeeld door 2, is 3,625% van de ming vereist van de auteur. Aan het Dat percentage van de totale tijds- verkoopopbrengsten van de infor- geven van die toestemming kan de duur wordt vermenigvuldig met matiedrager. kh

GEZOCHT: LEENRECHTHEBBENDE SCHRIJVERS EN VERTALERS (OF HUN ERVEN)

Allereerst willen de medewerkers van hebben, zijn de actuele adresgege- Kent u mensen die weliswaar niet in Stichting lira u, de lezers van het vens daar vaak niet meer te achter- onderstaande lijst staan, maar wier lira Bulletin, hartelijk bedanken halen en daarom roepen wij dan ook werk wel wordt uitgeleend door de voor de vele reacties op de vorige graag weer de hulp van de lezers van Nederlandse openbare bibliotheken rubriek ‘gezocht’. Geweldig dat u het lira Bulletin in. zonder dat zij daarvoor leengeld elke keer de moeite neemt om te re- Er staat vaak al een beduidend bedrag ontvangen, maakt u hen dan s.v.p. ageren. Daardoor hebben wij inmid- aan leenrechtvergoeding gereser- attent op de mogelijkheid lira te dels toch al 28 van de 110 gezochte veerd voor de gezochte auteurs en mailen ([email protected]), te schrijven auteurs en vertalers (of hun erven) vertalers. Eind dit jaar (2006) wor- of te bellen voor een aanmeldings- uit de lijst van Bulletin 17 weten op den de leenrechtjaren 1997 tot en formulier. Of wijst u hen de weg te sporen en kunnen verblijden met met 2000 afgesloten. Nakomende naar lira’s site: www.lira.nl. een leenrechtvergoeding. claims zullen dan niet meer geho- lira keert met terugwerkende kracht Wij blijven op zoek naar adressen van noreerd worden. Dus de tijd gaat (vanaf 1997) uit, vaak ook nog voor auteurs en vertalers, bewerkers en dringen. Kent u het adres van een (populaire) titels uit de jaren tach- samenstellers (of hun erven) wier of meer van deze Nederlandse of tig. Veel uitgeleende genres zijn o.a. titels worden uitgeleend door de Vlaamse auteurs of vertalers (of hun kinderboeken, kasteel- en doktersro- Nederlandse openbare bibliotheken. erven), of heeft u een tip die ons de mans, misdaadromans, hobbyboe- Uitgeverijen helpen ons vaak aan weg kan wijzen, mailt, schrijft of belt ken, kookboeken en stripboeken. hun adressen, maar wanneer het om u lira dan a.u.b.: personen gaat die in de jaren tachtig [email protected], Uw reactie en medewerking worden of negentig geschreven of vertaald telefoonnummer 023 799 7024 door ons zeer gewaardeerd.

A.R.A. van Aken N.M. Brink-Wessels L. Falger I. Hoekstra H. Kuipers P. van Antwerpen H. Broekman A. Fransse E.W. Hommes P. Landsman H. Asaert A. Brouwer J.A. Gondrexon A. Jacobs A.C.A. Lemmers D. Baanstra G.R. De Bruin A. Gondrexon-Ives Browne P. de Jong-Biggs M. Linsen B. Bakker H. Buitenzorg T. Groeneveldt H.S. Kader C. Loerakker R. Beckers C. Cassy E. Hansson H. van de Kamp H. van Loon B.J. Beekman J. Crijns A. van Hasselt K. Kamstra M. Loop L. van Beeresteyn A. van Dijk E. Havander L. Keff A.L.K. Lourens-Koop T. Boelhouwer-Grifhorst N. Docter-Block H. Hazelhoff E. King I. Maassen J. Bouwmeester R. van Eck J. Hermsen C. Kroon-Bakker C.O. van Manen J. Mars D. Poppinga J. Schulte A.C. Tholema J.W. Vorrink 16 H. Meerzicht T. Prins H. Slangenburg G. Tombroek P.D.J. Vos J. Melchior I. Quix A. Smook J. Trommelmans H.R. de Vries L. Mendelson-Wolsak Renne C. Snoek H. Tromp E. Wensing W.K. Miravane D. Rijk P. Souisa P. Tromp-Palmer J. van Wijk M. Neefjes K.H. Romijn B. Steenbergen J. van der Meij A. Witsenburg T. Nicolaas W.I.C. Royer-Bicker B. Stoeltie M. Verhoef L. Witte J. Nieken F. van Rozendaal H. Stohr J. Vermeij W. Witteveen L.M. Niskos M. van Schaick A. Stoop-Timmermans E. Vermeulen T. Zoeteman-Meulstee R. Plas J. van Schoten E.S. Tack D.M. Vonk-Klein Haneveld R. Zoutenbier

PERONALIA

van het 2000-jarig bestaan van de van vrede en geluk, waarvan de stad Nijmegen, een monument ont- schaduw (als de zon schijnt en de worpen dat de naam Noviomagus zuil dus als zonnewijzer fungeert) draagt. Het is geïnspireerd op de langzaam rondkruipt over het plein brokstukken van een Romeinse voor het Nijmeegse museum. Het erezuil die bij opgravingen zijn ge- monument is op 21 december 2005 vonden, een zuil die vermoedelijk door premier Balkenende onthuld. was opgericht om keizer Tiberius te – Sinds 5 december 2005 beschikt eren. Hun ontwerp, een tien meter lira over een nieuwe accountmana- hoge scheve zuil die als zonnewijzer ger, drs. Schelte van Ruiten. fungeert, is uitgevoerd in brons en steen en voorzien van de commen- – Ram Katzir en Rutger Fuchs, res- taren die reizigers in de loop van pectievelijk de cartoonist en de twee millennia op Nijmegen hebben grafisch ontwerper van het lira geleverd. Op de top van de zuil zit Bulletin, hebben, ter gelegenheid een kleine schildpad, het symbool

BESTUUR EN BUREAU VAN DE STICHTING LIRA COLOFON

De Stichting lira. opgericht op 23 oktober 1986, beheert als auteursrechtorgani- Dit is een uitgave van de Stichting lira, satie op collectieve wijze auteursrechten en op het auteursrecht gebaseerde Postbus 3060 vergoedingsaanspraken van schrijvers en vertalers die door hen individueel niet, 2130 kb Hoofddorp t: 023 799 7806 of slechts met de grootst denkbare moeite, te gelde kunnen worden gemaakt. f: 023 799 7700 e: [email protected] postadres: bureau stichting lira: Stichting lira, Postbus 3060, directeur redactie 2130 kb Hoofddorp André Beemsterboer Nelleke van Maaren bezoekadres: accountmanager Kees Holierhoek (eindredactie) Siriusdreef 22-28, Schelte van Ruiten Schelte van Ruiten 2132 wt Hoofddorp secretariaat t: 023 799 7806 Hester Fidder tekstbijdragen f: 023 799 7700 Jolanda Overkleeft Rien Verhoef e: [email protected] commercieel-administratief internet: www.cedar.nl medewerkers illustraties Bankrekeningnummers: Marianne Bovet Ram Katzir abn: 54 64 92 665 Martin van Dam Nancy den Dekker ontwerp bestuur stichting lira: Mariska Kolman Rutger Fuchs, Amsterdam Kees Holierhoek, voorzitter Tamara Meert Willem Capteyn, vice-voorzitter Scott Rollins druk Nelleke van Maaren, secretaris Bart Schomaker Drukkerij WC den Ouden, Amsterdam Rien Verhoef, penningmeester Odile van der Tweel Marjan Berk, lid informatiebeheerder oplage Tijs van den Boomen, lid Jeroen van den Bergh 15.000 exemplaren