PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA Dla POWIATU KOSZALIŃSKIEGO”

RAPORT Z WYKONANIA „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA dla POWIATU KOSZALIŃSKIEGO”

za lata: 2013 -2014

Wydział Budownictwa i Ochrony Środowiska Anna Chmielińska – Bernacka Agnieszka Górak Alicja Machała Beata Roszkowska Izabela Sawko Dariusz Tkacz

listopad 2015 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

SPIS TREŚCI Podstawa prawna sporządzenia raportu ...... 4 1. Metodyka sporządzenia raportu...... 4 1.1. Źródła danych do raportu: ...... 5 CZĘŚĆ I Ogólna charakterystyka powiatu koszalińskiego - Opis stanu środowiska przyrodniczego .... 6 1. Położenie administracyjne i komunikacyjne ...... 7 2. Położenie geograficzne ...... 7 3. Budowa geologiczna i hydrogeologia ...... 8 3.1. Geologia ...... 8 3.2. Hydrogeologia ...... 8 3.3. Zjawiska źródliskowe ...... 9 4. Klimat ...... 10 5. Hydrologia ...... 11 5.1. Jeziora ...... 12 5.2. Rzeki ...... 23 6. Stan zagospodarowania przestrzeni w powiecie ...... 25 6.1. Demografia ...... 27 CZĘŚĆ II Monitoring realizacji zadań za lata 2013-2014 ...... 29 1. Ocena stopnia realizacji zadań Programu Ochrony Środowiska Powiatu Koszalińskiego w latach 2013-2014 ...... 30 1.1. Cele i priorytety wynikające z dokumentów programowych w dziedzinie ochrony środowiska, przyjętych przez Radę Powiatu w Koszalinie ...... 30 1.1.1. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015...... 30 1.2. Harmonogram realizacyjny zadań powiatu i samorządów gminnych...... 41 2. Realzacja zadań w ramach priorytetu 1 – Poprawa jakości powietrza...... 43 2.1. Wyniki oceny jakości powietrza za rok 2013 i 2014...... 43 2.1.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na obszarze powiatu koszalińskiego...... 43 2.2. Działania naprawcze dla strefy zachodniopomorskiej...... 50 2.2.1. Podstawy prawne...... 50 2.3. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej...... 55 3. Realizacja działań w ramach priorytetu 2 i 3 – Dobry stan wód...... 57 3.1. Jakość wód...... 57 3.1.1. Rzeki...... 57 3.1.2. Jeziora...... 61 3.1.3. Wody przybrzeżne...... 62 3.1.4. Wody podziemne...... 64 3.2. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań...... 65 3.3. Gospodarka wodno–ściekowa...... 71 3.4. Działania reglamentacyjne w zakresie szczególnego korzystania z wody...... 75 3.4.1. Ujęcia wód podziemnych i ich ochrona...... 76 3.5. Urządzenia wodne...... 79 4. Realizacja priorytetu 4 – Stworzenie systemu gospodarki odpadami zgodnego z zasadą zrównoważonego rozwoju ...... 82 4.1. Odpady przemysłowe...... 82 4.2. Odpady komunalne...... 83 4.3. System zbiórki odpadów komunalnych...... 84 5. Realizacja priorytetu 5 - Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i zrównoważone użytkowanie zasobów przyrodniczych ...... 89 5.1. Formy ochrony przyrody...... 89

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5.2. Rezerwaty przyrody...... 90 5.3. Obszary chronionego krajobrazu...... 96 5.4. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 ...... 98 5.5. Pomniki przyrody ...... 104 5.6. Użytki ekologiczne ...... 125 5.7. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe ...... 128 5.8. Chronione gatunki roślin naczyniowych zinwentaryzowane na terenie powiatu koszalińskiego ...... 128 5.9. Chronione gatunki grzybów zinwentaryzowane na terenie powiatu koszalińskiego ...... 131 5.10.Chronione gatunki zwierząt zinwentaryzowane na terenie powiatu koszalińskiego...... 132 5.11.Ochrona zieleni na terenach zurbanizowanych miast i wsi...... 133 5.11.1.Usuwanie drzew z pasów dróg publicznych ...... 133 5.12.Lasy...... 141 6. Realizacja priorytetu 6 – Poprawa klimatu akustycznego ...... 150 7. Realizacja priorytetu 7 – Ochrona przed polami elektromagnetycznymi...... 153 8. Realizacja priorytetu 8 – Zapobieganie poważnym awariom ...... 156 8.1. Zdarzenia związane z anomaliami pogodowymi i ratownictwem drogowym ...... 156 9. Realizacja priorytetu 9 – Zrównoważona gospodarka zasobami naturalnymi ...... 160 9.1. Zasoby złóż kopalin pospolitych...... 160 9.1.1. Torfy...... 160 9.1.2. Kruszywa naturalne...... 161 10. Realizacja priorytetu 10 - Ochrona gleb przed nagatywnym oddziaływaniem oraz rekultywacja terenów zdegradowanych ...... 184 11. Realizacjapriorytetu 11 – Wzrost świadomości ekologicznej ...... 190 11.1.Edukacja ekologiczna realizowana przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie...... 190 11.1.1.Regionalna akcja „Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek”...... 190 11.1.2.Ekologiczny festyn rodzinny – „ Radew energia życia”...... 191 11.1.3.Nowatorskie przedsięwzięcia edukacyjne realizowane przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie w latach 2013-2014...... 193 11.1.3.1.Festiwal energii odnawialnej Polanów – Bobolice 2014 r...... 193 11.1.3.2.Szkolenie w zakresie metaplantacji porostów przydrożnych...... 193 11.1.4.Zachodniopomorski Lider Ekologii w dziedzinie edukacji ekologicznej...... 194 11.2.Edukacja ekologiczna realizowana przez gminy...... 195 11.3.Transgraniczny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie...... 196 11.4.Kontrole i inspekcje na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2013-2014...... 196 12. Finansowanie inwestycji związanych z ochroną środowiska 2013-2014...... 205 12.1.Nakłady na inwestycje w ochronę środowiska i gospodarkę wodną w Województwie Zachodniopomorskim i w podregionie koszalińskim...... 205 12.2.Nakłady na inwestycje w ochronę środowiska i gospodarkę wodną w Powiecie Koszalińskim...... 205 12.3.Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska i gospodarkę wodną...... 206 13. Podsumowanie...... 211 14. Spis tabel...... 213 15. Spis rysunków...... 216 16. Spis fotografii...... 217

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

PODSTAWA PRAWNA SPORZĄDZENIA RAPORTU

Realizacja programu ochrony środowiska to szereg przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym i strukturalnym, wymagających wspólnego działania wszystkich instytucji samorządowych w powiecie. Realizacja założonych celów przez samorządy gminne jest ściśle związana z ich kompetencjami. W tym zakresie możliwości samorządu powiatowego w dziedzinie ochrony środowiska są znacznie ograniczone i polegają głównie na podejmowaniu określonych inicjatyw i wspieraniu zadań samorządów gminnych oraz koordynacji wspólnych dążeń, w celu osiągnięcia wytyczonych celów na obszarze powiatu oraz prowadzenia działań poprzez podległe powiatowi jednostki. Raport jest narzędziem monitoringu i umożliwia ocenę stopnia realizacji zamierzeń programowych i uzyskanych efektów ekologicznych. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy Prawo Ochrony Środowiska, z wykonania programu organ wykonawczy powiatu sporządza co 2 lata raport, który przedstawia się następnie Radzie Powiatu. Ostatni raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” został przyjęty Uchwałą Rady Powiatu Koszalińskiego Nr XXXIII/298/13 w dniu 20 grudnia 2013 r. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019, po pozytywnym zaopiniowaniu przez Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego w dniu 6 czerwca 2012 r., została przyjęta uchwałą z dnia 21 czerwca 2012r. Nr XIX/158/12 w sprawie Uchwalenia Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019. Niniejszy Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego obejmuje lata 2013 i 2014. Przedmiotowy dokument dotyczy Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019.

1. Metodyka sporządzenia raportu.

Raport z wykonania Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego za lata 2013-2014 podzielono na dwie części: część I – stanowiącą „Ogólną charakterystykę Powiatu Koszalińskiego” i część II – „Monitoring realizacji zadań za lata 2013-2014”. W celu oceny realizacji zadań Programu Ochrony Środowiska użyto uproszczonego modelu pod nazwą „PSR” (presja, stan, reakcja), wykazując większość wskaźników proponowanych w Programie Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2012-2015 z uwęglę- dnieniem perspektywy 2016–2019 oraz większość wskaźników zawartych w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019. Przyjęte w systemie PSR wskaźniki opisuje się w następujący sposób:  wskaźniki presji na środowisko – wskazują główne źródła problemów i zagrożeń środowiska, opisują korzystanie ze środowiska;  wskaźniki stanu środowiska – odnoszą się, do jakości środowiska i jakości jego zasobów – wskaźniki te obrazują ostateczny rezultat realizacji celów polityki ekologicznej;

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

 wskaźniki reakcji działań zapobiegawczych – przedstawiają działania, mające na celu poprawę, jakości środowiska lub złagodzenia antropogennej presji na środowisko.

1.1. Źródła danych do raportu:

• Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019; • Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego, tj. aglomeracji szczecińskiej, miasta Koszalin oraz strefy zachodniopomorskiej – TOM II – STREFA ZACHODNIOPOMORSKA, Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013; • Fizyczno - geograficzna regionalizacja Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego; • Dane Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie; • Ewidencja Gruntów i Budynków prowadzona przez Starostę Koszalińskiego; • Sprawozdania RRW-12 i RRW-11 za rok 2013 i 2014; • Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.; • Dane Zachodniopomorskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie; • Dane Głównego Urzędu Statystycznego (Bank Danych Lokalnych); • Dane Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w Koszalinie Sp. z o.o.; • Dane Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie; • Waloryzacja przyrodnicza Województwa Zachodniopomorskiego, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie; • Waloryzacje przyrodnicze gmin Powiatu Koszalińskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego; • Dane Powiatowego Zarządu Dróg w Koszalinie; • Dane Państwowej Straży Pożarnej w Koszalinie; • Bilans zasobów złóż zasobów w Polsce; • Dane Państwowego Instytut Geologicznego w Szczecinie; • Dane Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej, Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2013 - 12.2013); • Dane z gmin powiatu koszalińskiego.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

CZĘŚĆ I

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU KOSZALIŃSKIEGO - OPIS STANU ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

1. Położenie administracyjne i komunikacyjne Powiat koszaliński położony jest w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego i graniczy z powiatami: sławieńskim, szczecineckim, białogardzkim i kołobrzeskim, a od północy z Morzem Bałtyckim. W skład powiatu wchodzi 8 gmin:  Bobolice,  Będzino,  Biesiekierz,  Manowo,  Mielno,  Polanów,  Sianów,  Świeszyno. Trzy z nich: Bobolice, Polanów i Sianów to gminy miejsko – wiejskie. Pozostałe pięć - to gminy wiejskie. Powiat koszaliński zajmuje powierzchnię 1668,42 km². Przez teren powiatu i miasto Koszalin przebiega droga międzynarodowa E28 (Berlin – Szczecin – Gdańsk – Kaliningrad), której część stanowi drogę krajową nr 6 (Szczecin- Gdańsk). Przez powiat koszaliński przebiegają również: droga krajowa nr 11 (Kołobrzeg- Bytom) oraz droga krajowa nr 25 (Bobolice – Oleśnica). W zakresie komunikacji kolejowej powiat obsługują:  linia kolejowa nr 402: Koszalin – Goleniów,  linia kolejowa nr 202: Stargard Szczeciński – Gdańsk Główny.

2. Położenie geograficzne Według dziesiętnej, fizyczno-geograficznej regionalizacji Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego, powiat koszaliński znajduje się w granicach następujących makroregionów:  Pobrzeże Koszalińskie,  Pojezierze Zachodniopomorskie,  Pojezierze Południowopomorskie.

Tabela 1. Fizyczno-geograficzna regionalizacja Polski. Numeracja Jednostka fizyczno- Nazwa regionu regionów geograficzna 3 Megaregion Pozaalpejska Europa Zachodnia 31 Prowincja Niż Środkowoeuropejski 313 Podprowincja Pobrzeża Południowobałtyckie 314-316 Podprowincja Pojezierza Południowobałtyckie

313.4 Makroregion Pobrzeże Koszalińskie

313.41 Mezoregion Wybrzeże Słowińskie 313.42 Mezoregion Równina Białogardzka 314.4 Makroregion Pojezierze Zachodniopomorskie 314.45 Mezoregion Pojezierze Drawskie 314.46 Mezoregion Wysoczyzna Polanowska

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

314.47 Mezoregion Pojezierze Bytowskie 314.6-7 Makroregion Pojezierze Południowopomorskie 314.68 Mezoregion Dolina Gwdy źródło: Fizyczno - geograficzna regionalizacja Polski autorstwa Jerzego Kondrackiego.

3. Budowa geologiczna i hydrogeologia 3.1. Geologia Zgodnie z mapą geologiczną Polski Państwowego Instytutu Geologicznego, podstawę powierzchniowej budowy geologicznej terenu powiatu stanowią czwartorzędowe utwory plejstoceńskie zlodowacenia północnopolskiego, które dzieli się na następujące grupy:  piaski i mułki rzeczne,  piaski i mułki jeziorne,  iły, mułki i piaski zastoiskowe,  piaski i żwiry sandrowe,  piaski i mułki kemów,  żwiry, piaski, głazy i gliny moren czołowych,  gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe. Z powyższych utworów największą powierzchnię powiatu zajmują gliny zwałowe, ich zwietrzeliny oraz piaski i żwiry lodowcowe, a także utwory z grupy piasków i żwirów sandrowych. Oprócz utworów plejstoceńskich na terenie powiatu występują czwartorzędowe utwory holoceńskie, do których można zaliczyć:  piaski, żwiry, mady rzeczne oraz torfy i namuły,  mułki, piaski i żwiry morskie,  piaski, mułki, iły i gytie jeziorne. Wyłącznie na terenie gminy Mielno występują również piaski eoliczne, w tym piaski eoliczne w wydmach. 3.2. Hydrogeologia Jednym z ważniejszych bogactw naturalnych, decydujących o rozwoju regionów, są wody podziemne - często jedyne źródła wody pitnej. Dzięki zasilaniu przez wody podziemne możliwy jest stały odpływ rzeczny, nawet w okresach długotrwałej suszy. Ilość wody podziemnej występującej na danym obszarze zależy przede wszystkim od charakteru budowy geologicznej oraz rodzaju skał osadów występujących w podłożu, a także od klimatu, który warunkuje zasilanie podziemnych zbiorników przez wody opadowe. Na terenie powiatu koszalińskiego wody podziemne znajdują się głównie w osadach czwartorzędowych i są to zbiorniki międzymorenowe i powierzchniowe. Wszystkie udokumentowane zasoby wiążą się ze zbiornikami usytuowanymi na północnym skłonie Pomorza Zachodniego. Na terenie powiatu koszalińskiego zlokalizowane są częściowo dwa główne zbiorniki wód podziemnych, przy czym oba nie zostały dotychczas szczegółowo udokumentowane. Są to: 1) GZWP nr 118 – Zbiornik międzymorenowy Polanów (rozciągający się na wschód od Polanowa), 2) GZWP nr 129 – Zbiornik Szczecinek (obejmujący swym zasięgiem południowe krańce powiatu koszalińskiego – na obszarze gminy Bobolice).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Zasoby wód podziemnych w obszarach bilansowania wód, w których częściowo położony jest powiat koszaliński:  w roku 1994 udokumentowane zostały zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w obrębie zlewni rzeki Wieprzy i strefy przymorskiej Bałtyku bezpośrednio związanej z tą zlewnią – łącznie dla obszaru 2572,2 km2 ustalono wielkość zasobów dyspozycyjnych na 542 976 m3/d z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i kredowych (dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca powyższe zasoby została zatwierdzona przez Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa

decyzją z dnia 07.02.1997 r. znak: KDH2/013/6023/97),  w roku 2007 udokumentowano zasoby dyspozycyjne wód podziemnych w obrębie zlewni rzeki Parsęty oraz zlewni Przymorza (tj. od rzeki Dębosznicy do rzeki Unieść) – łącznie dla obszaru 4081,47 km2 ustalono zasoby dyspozycyjne w ilości 368 510 m3/d z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych i jurajskich (dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca powyższe zasoby została przyjęta bez zastrzeżeń przez Ministra Środowiska zawiadomieniem z dnia 09.10.2008 r. znak: DGiKGkdh-4791- 10/6689/5987/08/MJ). 3.3. Zjawiska źródliskowe Na terenie powiatu stwierdzono obecność różnorodnych form naturalnych wypływów wód podziemnych. Są one zróżnicowane pod względem położenia, charakteru wypływu, wydajności oraz występującej w ich obrębie szaty roślinnej. Największa koncentracja zjawisk źródliskowych występuje w zlewni rzeki Radwi i Grabowej, na terenie gminy Bobolice i Polanów. Większość stałych odpływów wód podziemnych znajduje się w dużych niszach źródlanych, które powstały w miarę cofania się stromych zboczy pod wpływem erozji wstecznej źródlisk (wypływu kilku źródeł położonych blisko siebie). Niekiedy źródła mają charakter pulsacyjny i wypływają pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego. Wszystkie obszary źródliskowe są bardzo cenne z przyrodniczego punktu widzenia i zasługują na szczególną ochronę. W środkowej części gminy Biesiekierz, na osi północ – południe, w kierunku do pradoliny rzeki Radew, znajduje się dno doliny rzeki Czerwonej, gdzie występują tereny źródliskowe o charakterze akumulacji torfowiskowo – rzecznej. W niszach źródlanych i w kompleksie erodujących torfowisk źródliskowych spotyka się typowe zbiorowiska źródliskowe z klasy Montio-Cardaminetea. Fitocenozy źródliskowe budowane są głównie przez mchy i wątrobowce. Występowanie wielu cennych zbiorowisk źródliskowych uzależnione jest w dużej mierze od aktywności procesów erozyjnych źródlisk, udostępniających w ten sposób stale nowe siedliska dla mszaków i wątrobowców1. Na terenie gminy Bobolice różnorodne formy naturalnych wypływów wód podziemnych są zróżnicowane po względem położenia, charakteru wypływu, wydajności oraz występującej na ich powierzchni szaty roślinnej. Często badane źródła mają charakter pulsacyjny i wypływają pod wpływem ciśnienia. Zjawiska te można obserwować w dolinie Chocieli i Radwi na całej długości oraz w dolinie Chotli koło Wojęcina i w dolinie Debrzycy koło Drzewian. Większość źródlisk na terenie gminy Bobolice ma charakter źródlisk bagiennych. Rzadko występują źródła limnokreniczne w postaci nieckowatych zagłębień w ziemi, wypełniające się wodą od dna. Przeprowadzone badania potwierdziły obecność tego rodzaju źródlisk tylko w dolinie Debrzycy koło Drzewian i koło Tyczewa w dolinie Chotli. W wielu miejscach nie tworzą się klasyczne źródliska, lecz wytwarzają się zabagnione nisze

1 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Biesiekierz (2004). 9

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

źródlane, skupiające jednocześnie na swoim obszarze różne typy wypływów wód podziemnych. Są to najczęściej, przyjmując klasyfikację Gutra-Koryckiej i Wemer- Więckowskiej (1996): źródła (wypływy skoncentrowane), wycieki, wysięki i młaki (wypływy nieskoncentrowane) oraz wykapy (wypływy kropliste), które razem tworzą skupiony odpływ powierzchniowy. W takich miejscach zachodzą dodatkowo dynamiczne procesy erozji akumulacji torfowisk źródliskowych. Z wypływami wód źródliskowych związane są torfowiska źródliskowe, występujące licznie na terenie gminy. Typowe torfowiska źródliskowe porośnięte są lasem z olszą czarną. Najcenniejsze torfowiska źródliskowe zawieszone są na zboczach wzniesień kemowych koło Porostu i Opatówka w dolinie Chocieli2. Na terenie gminy Manowo również stwierdzono obecność naturalnych wypływów wód podziemnych. Zjawiska źródliskowe skoncentrowane są głównie w dolinie Dzierżęcinki i Unieści oraz w obrębie małych dopływów Radwi3. Na terenie gminy Mielno nie stwierdzono skoncentrowanych wypływów wód podziemnych, czyli wydajnych źródeł o charakterze helokrenu, wypływających pod wpływem dużego ciśnienia hydrostatycznego. Zjawiska źródliskowe mają charakter wysięków i skoncentrowane są głównie w dopływach rzeki Strzeżenicy, Dzierżęcinki i Czerwonej (dopływ Baby)4. Charakterystyczne dla terenu gminy Polanów, liczne obszary źródliskowe, stanowią ostoje bardzo rzadkich, zagrożonych lub ginących w skali Europy, gatunków roślin zarodnikowych - mchów liściastych oraz wątrobowców. Swoiste dla gminy Polanów są również soligeniczne (wiszące – usytuowane na zboczach dolin rzecznych) torfowiska źródliskowe, z płatami zbiorowisk mechowiskowych łąk.

4. Klimat Zgodnie z podziałem Polski na krainy klimatyczne dokonanym przez E. Romera (1949) obszar powiatu leży na terenie Krainy Pobrzeża Koszalińsko-Słupskiego i zalicza się do typu klimatów bałtyckich, zaś według klasyfikacji agroklimatycznej R. Gumińskiego (1948) teren ten zaliczony został do dzielnicy zachodniobałtyckiej. Klimat powiatu koszalińskiego cechuje się dużą zmiennością frontów atmosferycznych. Stanowią one efekt naprzemiennego oddziaływania morskich i kontynentalnych mas powietrza. Klimat powiatu kształtują masy powietrza napływające znad Atlantyku, których cechy ulegają modyfikacji za sprawą sąsiedztwa Bałtyku i deniwelacji terenu na granicy Pobrzeży i Pojezierza Pomorskiego. Przeciętna roczna temperatura wynosi 7,0-7,7C, przy przeciętnej temperaturze miesiąca najcieplejszego (lipca) około 18C. Roczna suma opadów mieści się w granicach 650-800 mm (przy przeciętnej z wielolecia nieco przekraczającej 700 mm). Najmniej opadów notuje się w lutym i marcu, a najwięcej w lipcu. Na terenie powiatu zdecydowanie przeważają wiatry wiejące z kierunków południowo-zachodnich (sektor W-SE). W miesiącach zimowych wieją wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, które przynoszą odwilż oraz zmieniają pogodę. Na wiosnę wieją wiatry północne i północno-wschodnie, przynoszące pogodę dość suchą i silnie skontrastowaną termicznie, zaś w lecie przewagę mają chłodne wiatry zachodnie i północnozachodnie, przynoszące wilgotne i deszczowe masy powietrza polarno-morskiego. Zima na terenie powiatu jest łagodna i krótka, przeciętna temperatura powietrza jest ujemna tylko w styczniu i lutym. Wiosna jest relatywnie długa i chłodna. Również lato jest chłodniejsze niż w Polsce centralnej, lecz różnice te są mniejsze aniżeli wiosną. Szczególnie

2 Program Ochrony Środowiska i Zrównoważonego Rozwoju Miasta i Gminy Bobolice (2004). 3Program Ochrony Środowiska dla Gminy Manowo do roku 2007. 4 Program Ochrony Środowiska dla Gminy Mielno (2005). 10

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

charakterystyczna jest niewielka liczba dni gorących. Jesień jest długa i ciepła, znacznie cieplejsza od wiosny. Okres wegetacyjny trwa 200 do 208 dni. 5. Hydrologia Powiat koszaliński w całości należy do Regionu Wodnego Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego. Podstawą analizy stanu zasobów wodnych i bilansowania wód - zarówno powierzchniowych, jak i podziemnych w Regionie Wodnym Dolnej Odry i Przymorza Zachodniego - jest podział regionu wodnego na jednostki bilansowe zwane regionami bilansowania wód. Podział ten jest również stosowany dla potrzeb wyznaczania obszarów, dla których przygotowywane są projekty warunków korzystania z wód zlewni. Ogółem w obszarze RZGW Szczecin wydzielono szesnaście głównych regionów bilansowania. Każdy region bilansowania otrzymał numer i nazwę. Nazwa regionu pochodzi od nazwy lub nazw głównych rzek lub cieków znajdujących się na danym obszarze i jest w pewien sposób umowna - to znaczy nie oddaje dokładnie pełnego zasięgu obszarowego danego regionu. Powiat koszaliński obejmuje swym zasięgiem trzy regiony bilansowania.

Tabela 2. Regiony bilansowania na terenie powiatu koszalińskiego.

Region bilansowania wód Zlewnie i główne rzeki regionu Powierzchnia bilansowania wód Numer Nazwa [km2]

14 Parsęta 3150,9 Zlewnia rzeki Parsęta.

Zlewnia Jeziora Jamno, to jest: Unieść, Przymorze od Dzierżęcinka-Wyszewka, dopływ spod 15 Parsęty do 687,0 Starych Bielic, Strzeżenica oraz zlewnie rzek: Jeziora Jamno Czerwona, Malechowska Struga. Zlewnia rzeki Wieprza, zlewnia Jeziora Bukowo to jest: dopływ spod Bielikowa, Wieprza dopływ spod Wierciszewa, Bagienica 16 i przyległe 2535,0 (Bukowa Młynówka), zlewnia Jeziora Kopań, Przymorze Świdnik, Klasztorna, dopływ spod Złakowa oraz zlewnie rzek: Główniczka (Główy Rów) oraz Potynia (Potena). źródło: RZGW Szczecin.

Dzięki wykonanemu na zlecenie Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Szczecinie opracowaniu „Analiza stanu zasobów wodnych w obszarze RZGW w Szczecinie. Ocena hydrologiczno-meteorologiczna wód powierzchniowych” aktualnie znane są zasoby bilansowe wód powierzchniowych dla całego obszaru działania RZGW Szczecin, a w tym całego powiatu koszalińskiego. W wykonanych bilansach zasobów wód powierzchniowych parametrami charakteryzującymi zasoby tych wód są przepływy charakterystyczne, takie jak:  SSQ [m3/s] - przepływ średni z wielolecia  SNQ [m3/s] - przepływ średni niski z wielolecia 3  Qnb [m /s] - przepływ nienaruszalny 3  Qd [m /s] - przepływ dyspozycyjny

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

W przypadku zasobów wód powierzchniowych nie operuje się pojęciem zasobów eksploatacyjnych. Wyżej wymienione przepływy określono dla przekrojów zamykających wydzielonych w ramach zlewni bilansowych - podzlewnie bilansowe i ustalono ich wielkości dla lat charakterystycznych, jakimi w tym przypadku są: rok suchy, rok mokry i rok średni – w układzie miesięcznym i średniorocznym. Zasoby wód powierzchniowych wynikają głównie z aktualnego przepływu w rzece, a pobór tej wody zmniejsza zasoby ilościowe na odcinku od poboru do zrzutu. Odrębnym zagadnieniem oddziaływania na zasoby wód powierzchniowych jest funkcjonowanie obszarów silnie nasyconych działalnością polegającą na hodowli pstrąga, gdzie presja na pobór wód jest tak duża, że spełnienie oczekiwań użytkowników mogłoby spowodować deficyt wód powierzchniowych na tym obszarze. Ten problem w powiecie koszalińskim dotyczy głównie rzeki Grabowej. Wody powierzchniowe obejmują rzeki, mniejsze cieki, jeziora, liczne oczka polodowcowe i sztuczne zbiorniki wodne. Znaczne zasoby wodne zmagazynowane są również w torfowiskach. 5.1. Jeziora Powiat koszaliński, podobnie jak całe województwa zachodniopomorskie, należy do obszarów bogatych w naturalne zbiorniki wodne. Ich rozmieszczenie nie jest jednak równomierne. Największa ilość jezior zlokalizowana jest w gminach Bobolice, Polanów i Manowo. Najmniej zbiorników wodnych występuje w gminach Biesiekierz, Mielno, Będzino i Świeszyno. Natomiast brak jest większych, naturalnych zbiorników wodnych w gminie Sianów. W granicach tej gminy znajdują się jedynie linie brzegowe Jeziora Jamno i Bukowo oraz dwa sztuczne zbiorniki – jezioro Topiele i Małe Świdno. Wszystkie jeziora na terenie powiatu są pochodzenia lodowcowego. Największą atrakcją powiatu koszalińskiego są jeziora rynnowe. Charakteryzują się one tym, że są długie, wąskie, głębokie i o stromych brzegach. Ponadto jeziora te często układają się w jeden łańcuch, tworząc tzw. rynny jeziorne, które informują nas o kierunku spływu wód z topniejącego lodowca. Typowe jeziora rynnowe występują na terenie gmin Bobolice i Polanów. Odmienną formę reprezentują jeziora morenowe, które są przeważnie kształtu owalnego, płytkie i bez stromych brzegów. Na terenie powiatu zlokalizowane są w strefie przejściowej pomiędzy krajobrazem morenowym a sandrowym oraz na terenie Pradoliny Pomorskiej. Utworzyły się one poprzez wytopienie brył martwego lodu, które pozostały w czasie cofania się lodowca. Do takich jezior możemy zaliczyć m.in. liczne jeziora na terenie gminy Manowo, w tym i największe jezioro Lubiatowo. Innym typem jeziora znajdującym się na terenie powiatu jest duże jezioro przymorskie. Jest to jezioro Jamno, które należy do największych zbiorników wodnych w regionie. Położone jest na terenie gminy Mielno i ma powierzchnię 2239,6 ha, długość: 10 km, szerokość do 3,9 km. Mierzeja oddzielająca jezioro od Morza Bałtyckiego jest wąska, piaszczysta i porośnięta lasem. Brzegi jeziora są płaskie, porośnięte trzciną i są trudno dostępne. Ponadto charakterystycznym elementem krajobrazu powiatu koszalińskiego są bardzo liczne oczka polodowcowe. Masowo pojawiają się one w obrębie falistych i pagórkowatych wysoczyzn morenowych, gdzie występuje wiele zagłębień wytopiskowych o różnych wielkościach. Często te lejkowate zagłębienia terenowe, bez możliwości odpływu wód powierzchniowych, ulegają zatorfieniu, tworząc unikatowe w skali kraju torfowiska kotłowe.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Jak już wcześniej wspomniano powiat koszaliński to obszar o dużym nasyceniu w naturalne zbiorniki wód powierzchniowych. Na jego terenie znajdują się 23 jeziora powyżej 10,0 ha powierzchni lustra wody (Tabela 3) oraz trzy duże zbiorniki sztuczne, z których dwa wykorzystywane są na potrzeby energetyki wodnej (Tabela 4).

Tabela 3. Jeziora na terenie powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra powyżej 10 ha.

Gmina

Mielno

Sianów

Będzino

Manowo Polanów

Bobolice Świeszyno Nazwa Biesiekierz Lp. jeziora [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] [ha] 1 Jamno ------2.239,6 - 2 Lubiatowo - - - - - 159,1* - - 3 Nicemino - 103,4 ------4 Kamienno - 95,4 ------5 Kwiecko - 83,5 ------6 Parnowo - - - - 55,1 - - - 7 Chlewo 54,3 ------8 Nidno - 39,8 ------9 Wietrzno 33,8 ------10 Debro - - - - - 30,1 - - 11 Łozice 29,4 ------12 Trzebień Wlk. 29,4 ------13 Wielkie - 28,7 ------14 Pniewo/Cetuń/ 27,9 ------15 Przybyszewko 25,7 ------16 Policko - - - - - 18,2 - - 17 Łęczno - 14,7 ------18 Trzebień 14,5 ------19 Płociczno - 13,5 ------20 Wielin - 13,1 ------21 Rącze - 13 ------22 Szczawne/Rakowe/ 12,4 ------23 Niedalino ------11 RAZEM 227,4 405,1 0 0 55,1 207,4 2.239,6 11 źródło: opracowanie własne, 2015 r. * - Powierzchnia jeziora na terenie gminy /całkowita powierzchnia jeziora - 265,0 ha/

Jednym z największych jezior położonych na terenie powiatu koszalińskiego jest jezioro Chlewo leżące nieopodal miejscowości Porost w gminie Bobolice. Powierzchnia jeziora Chlewo wynosi 54,3 ha, a maksymalna głębokość sięga 12 m. W skład akwenu wchodzą dwa zbiorniki połączone ze sobą przesmykiem. Jezioro posiada wyspę. Dno ma kamieniste i piaszczyste oraz posiada nieliczną roślinność nadwodną. Większa część akwenu otoczona jest pięknym lasem sosnowym i bukowym. Jezioro jest zbiornikiem o stosunkowo małej twardości wody, a także stosunkowo niskiej trofii. Akwen zaliczany jest do tzw. jezior 13

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

lobeliowych, które nazwę swą zawdzięczają zimozielonej roślinie wodnej lobelii jeziornej – reliktu borealno-atlantyckiego. Niska trofia sprawia, że woda ma dużą przezroczystość. Jezioro Chlewo jest popularnym wśród wędkarzy łowiskiem oraz uczęszczanym miejscem wypoczynku.

Fotografia 1. Jezioro Chlewo – widok na wyspę.

(wyk. Dariusz Tkacz)

Tabela 4. Sztuczne zbiorniki powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra powyżej 10 ha.

Polanów Sianów Będzino Biesiekierz Manowo Mielno Świeszyno Lp. Nazwa zbiornika Bobolice 1 Rosnowo - - - - - 190,0 - - 2 Hajka - - - - - 16,0 - 84,0 3 Topiele - - 35,0 - - - - - źródło: opracowanie własne, 2015 r.

Zbiorniki Rosnowo i Hajka pełnią funkcję retencyjną dla dwóch elektrowni wodnych ulokowanych na rzece Radwi. Wody jeziora Hajka są spiętrzone na wysokość 9,1 metra, zasilając zabytkową elektrownię wodną (rok budowy 1912), wyposażoną w trzy turbiny o mocy 1,27 MW. Jezioro pełni też funkcję zbiornika wyrównawczego hydroelektrowni w Rosnowie.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Jezioro Rosnowskie to sztuczny zbiornik wodny, powstały wskutek piętrzenia rzeki Radew zaporą ziemną z 1922 roku. To jeden z najstarszych zbiorników retencyjnych w Polsce, o powierzchni 190 hektarów i średniej głębokość w granicach do 8 metrów w dawnym korycie rzeki Radwi, a w pobliżu zapory ziemnej nawet 12 m. Zbiornik po dziś dzień wykorzystywany jest do produkcji energii elektrycznej (elektrownia, moc 3,2 MW), ochrony przeciwpowodziowej, a także w celach rekreacyjnych.

Fotografia 2. Elektrownia wodna na jeziorze Hajka.

(wyk. Dariusz Tkacz)

W dniu 2008 r. Starosta Koszaliński wydał pozwolenie wodnoprawne OŚ-IV-6223/29/08 zezwalające na ponowne zalanie sztucznego zbiornika – jezioro Topiele o powierzchni lustra ok. 35 ha. Zbiornik istniał do 2002 r., jednak wskutek przebicia hydraulicznego został opróżniony. Obecnie zbiornik, po odbudowie urządzeń piętrzących użytkowany jest w charakterze łowiska prowadzonego przez Okręg Polskiego Związku Wędkarskiego w Koszalinie. PZW systematycznie prowadzi gospodarkę zarybieniową, która zaowocowała trofeami wędkarskimi w gatunkach: karp, amur, karaś pospolity, karaś srebrzysty, lin, szczupak, węgorz, płoć i okoń. Wokół jeziora został zorganizowany szlak rekreacyjny, który rozpoczyna się przy jeziorze Topiele i prowadzi do miejscowości Szczeglino. Na szlaku znajduje się 16 tablic edukacyjnych, służących do prowadzenia zajęć ekologicznych dla dzieci i młodzieży, zlokalizowano również wiele miejsc odpoczynku, wiat oraz postojów rowerowych.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 3. Jezioro Topiele.

(wyk. Dariusz Tkacz)

Na terenie powiatu koszalińskiego ulokowanych jest wiele innych, mniejszych jezior, których stan, według danych posiadanych przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie prezentuje się jak poniżej.

Tabela 5. Jeziora o powierzchni mniejszej niż 10 ha. Lp. Nazwa Miejscowość Bobolice Manowo Polanów Świeszyno Biesiekierz 1 Piekiełko Porost 9,95 - - - - 2 Wyszewskie Wyszebórz - 9,05 - - - 3 Długie Krąg - - 8,94 - - 4 Żelberskie St. Żelibórz - - 8,92 - - 5 Pniewko I Porost 8,77 - - - - 6 Pniewko II Porost 8,67 - - - - 7 Trzebień Śr. Trzebień 8,59 - - - - 8 Szare Porost 8,3 - - - - 9 Czarne Niedalino - - - 8,02 - 10 Zgniłe Świerczyna - - 8 - - 11 Wapienne Nacław - - 7,94 - - Trzebień - Trzebień 7,62 - - - 12 Mały 13 Chlewienko I Porost 7,61 - - - - 14 Wiejskie Kurowo 6,78 - - - - 15 Kąpielowe Wyszebórz - 6,78 - - -

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

16 Czerwone Kurowo 6,26 - - - - 17 Drzewiany I Drzewiany 5,39 - - - - 18 Jeziorko I Gołogóra - - 4,9 - - 19 Łabędzie Kurowo 4,83 - - - - 20 Ciemne Porost 4,74 - - - - 21 Morskie Oko Krąg - - 4,53 - - 22 Ludzkie Wyszewo - 4,41 - - - 23 Czarne Porost 4,33 - - - - 24 Rączy Dół St. Żelibórz - - 4,31 - - 25 Grabowiec St. Żelibórz - - 4,29 - - 26 Sarnowskie Kurowo 4,28 - - - - 27 Porost Duży Porost 4,12 - - - - 28 Jeziorko II Gołogóra - - 3,88 - - 29 Cetuń Mały Cetuń - - 3,88 - - 30 Rekówko Krąg - - 3,35 - - 31 Drzewiany II Drzewiany 3,06 - - - - 32 Chlewienko II Porost 2,67 - - - - 34 Żubrowo Ubiedrze 2,18 - - - - 35 Rackie Wyszewo - 2,14 - - - 36 Kąpielowe Wyszewo - 1,96 - - - 37 Małe Kurowo 1,9 - - - - 38 Drzewiany III Drzewiany 1,74 - - - - 39 Górne II Świerczyna - - 1,74 - - 40 Żabie Wyszewo - 1,7 - - - 41 Górne I Gołogóra - - 1,52 - - 42 Sarnie Bukowo - - 1,48 - - 43 Kłanino Kłanino 1,24 - - - - 44 Czarne Kurowo 1,23 - - - - 45 Strachomino Strachomino - - - - 8,07 RAZEM 114,26 26,04 67,68 8,02 8,07 źródło: opracowanie własne, 2015 r.

Przykładem jezior o stosunkowo niewielkiej powierzchni jest bezodpływowe jezioro Strachomino. Jest to typ rzadkiego w naszym powiecie jeziora śródpolnego. Akwen nie posiada naturalnych dopływów i zasilany jest jedynie przez wody opadowe i napływające wody gruntowe. Położony jest w otoczeniu morenowych wzniesień, tworzących malowniczy krajobraz. Wokół porasta wąski pas wielogatunkowych zadrzewień. Linia brzegowa jeziora jest dosyć rozwinięta, przeważnie porośnięta pasem trzcin. W toni obficie występuje roślinność zanurzona. Jezioro zostało przekazane we władanie Staroście Koszalińskiemu w dniu 3 sierpnia 2015 r. W latach 2011-2014 Starosta Koszaliński przejął od Agencji Nieruchomości Rolnych 29 jezior o powierzchni jednostkowej od 0,09 do 34,58 ha i łącznej powierzchni 136,57 ha. 83 % jezior objętych jest umowami dzierżawy z PZW (szczegółowe zestawienie tabela 7).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 4. Jezioro Strachomino.

(wyk. Dariusz Tkacz)

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 6. Charakterystyka jezior powyżej 10 ha w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno [J. Jańczak ,,Atlas jezior Polski”, Poznań 1996].

]

Lp.

[m] [m] [m] [m] [m]

[ha]

rednia

brzegowej

Nazwa

Jeziora Jeziora

[tys.m

Długość Długość

mn.p.m.

Objętość

Wskaźnik

Charakter

Wysokość

Szerokość

Głębokość

odsłonięcia

Rozwinięcie

maksymalna maksymalna maksymalna

Powierzchnia

linii brzegowej linii

1 Jamno 0,1 2239,6 31528,0 3,9 1,4 10100 3400 28300 1,69 1599,7 przepływowe

2 Parnowskie (Parnowo) 28,3 55,1 2395,0 9,2 4,3 1350 885 4425 1,68 12,8 przepływowe

3 Dobre (Debro) 30,3 30,1 1154,0 12,1 3,8 1050 500 2600 1,34 7,9 przepływowe

4 Lubiatowo Wschodnie 28,8 26,5 360,8 1,7 1,4 800 500 2600 1,43 18,9 przepływowe

5 Cieszyno (Policzko) 34,7 18,2 800,8 9,5 4,4 630 490 1860 1,23 4,1 odpływowe

6 Lubiatowo Północne 28,8 176,0 1235,9 2,4 0,7 2665 1055 7000 1,49 251,4 przepływowe

7 Lubiatowo Południowe 28,8 62,6 353,3 1,4 0,6 1410 585 3500 1,25 104,3 przepływowe

Rącze (Rakowe, Recze 8 86,8 13,0 624,0 12,0 4,8 705 315 1880 1,47 2,7 przepływowe Rekowo)

źródło: RZGW Szczecin.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 7. Zestawienie jezior przekazanych Staroście Koszalińskiemu przez ANR w latach 2011-2014. Numer Obręb Powierzchnia Nr umowy Nr księgi Dzierżawca Nr protokołu działki Gmina jeziora [ha] dzierżawy wieczystej Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 1 52/3 4.41 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 2 78/9 1.70 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 3 215/2 1.96 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszewo w Koszalinie 4 216/7 2.14 SZKO.SGZ.4242.49.8.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089813/3 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Wyszebórz w Koszalinie 5 370 6.78 SZKO.SGZ.4242.49.7.2012.ŁS 42431/35/95 KO1K/00089812/6 gm. Manowo 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Dzierżawa Dęborogi 6 391/2 3.49 Robert Kruk SZKO.SGZ.4242.49.6.2012.ŁS KO1K/00086247/3 gm. Manowo do dnia 31.12.2015r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Porost w Koszalinie KO1I/00053261/5 7 137 0.61 SZKO.SGZ.4242.49.12.2012.ŁS 42431/28/95 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kurowo w Koszalinie 8 2 1.90 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r.

Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu

Kurowo w Koszalinie 9 3 4.83 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55

do dnia 01.01.2016r.

Kurowo Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu 10 4 6.26 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice w Koszalinie

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kurowo w Koszalinie 11 5 4.28 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kurowo w Koszalinie 12 6 1.23 SZKO.SGZ.4242.49.10.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00052811/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kłanino w Koszalinie 13 302 1.24 SZKO.SGZ.4242.49.11.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00053260/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Kłanino w Koszalinie 14 303 0.54 SZKO.SGZ.4242.49.11.2012.ŁS 42431/27/95 KO1I/00053260/8 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Ubiedrze w Koszalinie 15 352 2.18 SZKO.SGZ.4242.49.13.2012.ŁS 42431/28/95 KO1I/00052831/5 gm. Bobolice 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 01.01.2016r. Iwięcino brak 16 290 0.09 SZKO.SGZ.4242.49.15.2012.ŁS - KO1K/0102428/5 gm. Sianów trwa procedura sprzedaży Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 17 5 3.88 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102425/4 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 18 7 4.90 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102424/7 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 19 54 1.52 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102401/0 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Gołogóra w Koszalinie 20 136 14.21 SZKO.SGZ.4242.49.4.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102429/2 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. 21 23 Cetuń 3.88 Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu SZKO.SGZ.4242.49.1.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00092515/8

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

gm. Polanów w Koszalinie 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Krąg w Koszalinie 22 635 3.35 SZKO.SGZ.4242.49.5.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102402/7 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Krąg w Koszalinie 23 655 4.53 SZKO.SGZ.4242.49.5.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102426/1 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Świerczyna w Koszalinie 24 590 1.48 SZKO.SGZ.4242.49.3.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102400/3 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Świerczyna w Koszalinie 25 601 8.94 SZKO.SGZ.4242.49.3.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/00102427/8 gm. Polanów 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 do dnia 31.12.2024r. Polski Związek Wędkarski Zarząd Okręgu Bukowo w Koszalinie 26 57 Polanowskie 1.74 SZKO.SGZ.4242.49.2.2012.ŁS 42431/30/95 KO1K/0092514/1 75-838 Koszalin, ul. Łużycka 55 gm. Polanów do dnia 31.12.2024r. Gostkowo protokół zdawczo-odbiorczy 27 109 2.32 brak ------KO1K/00103375/5 gm. Polanów z dnia 10 grudnia 2012r. Trzebień Mały 28 452 7.62 brak SZKO.SGZ.42.42.4.1.464.2013.ŁS ------gm. Bobolice Drzewiany 29 2 34.58 brak SZKO.SGZ.4242.4.2.463.2013.ŁS ------KO1I/00053770/6 gm. Bobolice źródło: opracowanie własne, październik 2015.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5.2. Rzeki W granicach powiatu koszalińskiego znajdują się cztery zlewnie rzek i strefa bezodpływowa. Największą zlewnię tworzy rzeka Radew i jej dopływy – rzeka Kłosówka, Czarna, Chotla, Bielica, Mszanka, Drężnianka, Zgniła Struga i Chociel - rzeka Radew i jej dopływy należą do dorzecza Parsęty. Znaczna część obszaru powiatu znajduje się w zlewni rzeki Grabowej. Ponadto obszary z gmin Manowo, Sianów, Będzino należą do zlewni jeziora Jamno. Poniżej w tabeli zaprezentowano wykaz ważniejszych rzek powiatu koszalińskiego.

Tabela 8. Wykaz ważniejszych rzek powiatu koszalińskiego. Lp. Nazwa rzeki Obszar występowania – gmina

1. Bagnica Manowo 2. Chociel Bobolice 3. Chotla Bobolice, Biesiekierz, Świeszyno 4. Czarna Koszalin, Manowo, Świeszyno 5. Czerwona Będzino 6. Debrzyca Bobolice 7. Dzierżęcinka Manowo, Koszalin 8. Drężnianka Bobolice, Polanów 9. Grabowa Polanów, Sianów 10. Grzybnica Manowo 11.12. MielnaŁęczna Bobolice Polanów 13. Mszanka Manowo, Polanów 14. Polnica Polanów, Sianów 15. Pustynka Polanów 16. Radew Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Polanów, Świeszyno 17. Raduszka Świeszyno, Koszalin 18. Strzeżenica Będzino 19. Trzebiegoszcz Bobolice 20. Tymienica Będzino 21. Unieść Sianów, Mielno, Koszalin 22. Wielinka Polanów 23. Zgniła Struga Polanów, Bobolice źródło: opracowanie własne, październik 2015 r.

Największą rzeką powiatu jest Radew. Ten prawobrzeżny i jednocześnie największy dopływ Parsęty ma długość 85 km i powierzchnię zlewni równą 1058 km2, co stanowi około 34 % całej powierzchni zlewni Parsęty. Spadek rzeki wynosi 69 m. Ma ona bogato rozwiniętą sieć dopływów, a jej górne odcinki znajdują się na terenach wodonośnych, z których pobierana jest studniami głębinowymi woda pitna dla miasta Koszalina. Jako początek Radwi przyjmuje się jej wypływ z jeziora Kwiecko. Do tego jeziora wpada dopływ Debrzyca z Łęczną i kanał znajdującej się nad brzegami Kwiecka (charakteryzującego się kilkumetrowymi wahaniami poziomu wody) elektrowni szczytowo-pompowej z Jeziora Kamiennego (Żydowo). Rzeka praktycznie na całej swojej długości przepływa przez tereny zalesione. W górnym biegu Radwi do rzeki wpadają dwa lewobrzeżne dopływy: Chociel 23

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

i Grzybnica. Do prawobrzeżnych dopływów należy Drężnianka (odwadniająca szeroką pradolinę), Zgniła Struga i Mszanka. Całość doliny Radwi objęta jest programem NATURA 2000 o kodzie PLH320022 pn. Dolina Radwi, Chotli i Chocieli. Jest to obszar o niepowtarzalnych walorach przyrodniczych w skali europejskiej. Na szczególną uwagę i podkreślenie zasługuje: największa koncentracja zjawisk źródliskowych na Pomorzu, strome wąwozy i jary oraz ogromne nisze źródliskowe z rzadkimi zbiorowiskami wapniolubnych mchów i wątrobowców oraz obecnością roślin naczyniowych o podgórskim charakterze, rozległe w dolinach rzecznych lasy łęgowe o charakterze źródliskowym ze storczykiem Fuchsa oraz udział łęgów wierzbowych i zarośli wierzbowo-wiklinowych, jedyne w swoim rodzaju żyzne buczyny na trawertynach (martwicy wapiennej) ze storczykami leśnymi, unikalne torfowiska alkaliczne i torfowiska przejściowe z wieloma gatunkami ginącymi i zagrożonymi w skali Europy, Polski i Pomorza, unikalne torfowiska soligeniczne z największą populacją situ tępo kwiatowego na Pomorzu, wyjątkowo dobrze zachowane łąki w pełnym spektrum zróżnicowania, w tym największe skupienie pełnika europejskiego na Pomorzu, jedyne na Pomorzu stanowisko górskiego gatunku łąkowego - przytulii wiosennej - jedyne znane w Polsce stanowisko rzęśli - liczne i dobrze zachowane biotopy dla orlika krzykliwego, błotniaka stawowego, kani rudej, sokoła wędrownego (obszar introdukcji tego gatunku!), bielika, puchacza, bociana białego, bociana czarnego, derkacza, dzięcioła czarnego, zimorodka i żurawia oraz dla wydry i kumaka nizinnego, tarliska ryb łososiowatych oraz liczna populacja głowacza białopłetwego, cenne obszary dla zimowania ptaków wodno- błotnych (zbiorniki zaporowe Rosnowo i Hajka oraz jez. Kwiecko) oraz ważne na Pomorzu miejsce lęgowe dla czernicy nad jez. Kwiecko. Dolina Radwi i jej dopływy to również interesujący obszar pod względem krajobrazowym, geomorfologicznym i kulturowym, a także ważny naturalny korytarz ekologiczny o znaczeniu lokalnym i regionalnym.

Fotografia 5. Radew w okolicach Nosowa.

(wyk. Dariusz Tkacz)

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

6. Stan zagospodarowania przestrzeni w powiecie Ogólna powierzchnia powiatu wg bazy danych ewidencji gruntów na dzień 31 grudnia 2014r. wynosi 165 285 ha, w tym: użytki rolne - 76 014 ha, użytki leśne – 74 250 ha, pozostałe – 15 021 ha. Poniższa tabela przedstawia dane na temat użytkowania gruntów w powiecie koszalińskim z podziałem na poszczególne gminy.

Tabela 9. Użytkowanie gruntów w powiecie koszalińskim /ha/.

runty

różne Wody

Gmina G

Użytki rolne

Gruntyleśne

Pow. ogółem Pow. Użytkikopalne

zurbanizowane Nieużytki i tereny Użytkiekologiczne

Będzino 16 604 13 474 2 024 667 4 70 12 353

Biesiekierz 11 656 8 299 2 318 508 0 92 13 426 Miasto i Gmina 36 763 14 603 19 203 927 4 417 661 948 Bobolice

Manowo 18 798 4 454 12 681 423 0 487 9 744

Mielno 6 253 2 257 730 618 0 2 434 0 214

Miasto i Gmina 39 322 14 567 22 203 844 16 598 152 942 Polanów Miasto i Gmina 22 656 10 999 10 272 784 39 133 184 245 Sianów Świeszyno 13 233 7 361 4 819 473 0 146 0 434 Powiat 165 285 76 014 74 250 5 244 63 4 377 1 031 4 306 koszaliński źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie na podstawie prowadzonej ewidencji gruntów – stan na 31 grudnia 2014r.

Struktura użytkowania gruntu w powiecie koszalińskim wskazuje na największy procentowy udział gruntów użytkowanych na cele rolne 46% i leśne 45%.W stosunku do poprzedniego okresu raportowego 2011-2012 obserwuje się zmniejszenie powierzchni gruntów rolnych o 262 ha na rzecz użytków leśnych i terenów zurbanizowanych. W czteroleciu 2011-2014 odnotowano wyłączenie z użytkowania 529 ha gruntów rolnych, co stanowi zmniejszenie powierzchni gruntów rolnych o 0,7% w stosunku do ich powierzchni z roku 2011.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 1. Użytki rolne w powiecie koszalińskim w latach 2011 – 2014.

76400 2011 76300

2012

76200 [ha] 2013 76100

76000 2014

75900

75800

źródło: opracowanie własne

Tabela 10. Zestawienie opłat i należności za wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej na terenie powiatu koszalińskiego. 2013 2014 Gmina Opłaty roczne Należności Opłaty roczne Należności [zł] [zł] [zł] [zł] Będzino 156 943 0 141 302 0

Biesiekierz 55 699 0 43 790 0 Miasto i Gmina 3 998 0 3 651 0 Bobolice Manowo 12 748 0 10 465 0

Mielno 196 540 0 195 031 0 Miasto i Gmina 554 0 506 0 Polanów Gmina i Miasto 19 085 1 383 15 054 1 467 Sianów Świeszyno 59 551 0 49 172 95 207 Powiat 505 118 1 388 458 971 96 674 koszaliński źródło: sprawozdania RRW-12 za rok 2013 i 2014.

Opłaty za wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej naliczane są na podstawie decyzji wydawanych przez Starostę Koszalińskiego i wnoszone na konto Zarządu Województwa w Szczecinie. Opłaty pobiera się za wyłączenie z produkcji rolniczej gruntów klasy III i gruntów organicznych klas IV, V i VI.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

6.1. Demografia Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na dzień 31 grudnia 2014 r. w powiecie koszalińskim zamieszkiwało 65 962 osób, co oznacza spadek w ostatnim dwuleciu liczby mieszkańców w stosunku do poprzedniego okresu raportowego o około 1,8 tys. mieszkańców.

Tabela 11. Liczba mieszkańców w powiecie koszalińskim.

Jednostka 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 terytorialna

Gmina 9287 9399 9399 9428 8455 8505 8548 8555 8591 Będzino

Gmina 5477 5567 5683 5832 5925 6144 6283 6420 6473 Biesiekierz

Miasto i Gmina 9912 9963 9874 9813 9797 9807 9720 9583 9450 Bobolice Gmina 6284 6235 6172 6366 6434 8809 6825 6870 6881 Manowo Gmina 5087 4927 4893 4935 4942 5103 5011 5056 5082 Mielno Miasto i Gmina 9269 9384 9264 9225 9235 9183 9147 9080 9010 Polanów Miasto i Gmina 13272 13453 13493 13520 13516 13649 13665 13758 13734 Sianów

Gmina 5617 5884 6053 6058 6229 6518 6614 6659 6741 Świeszyno

Powiat 64205 64812 64831 65177 64533 67729 67825 65981 65962 Koszaliński źródło: GUS, październik 2015 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 2. Liczba osób zamieszkałych na terenie powiatu koszalińskiego i województwa zachodniopomorskiego na przełomie lat 2006 -2014.

68000

67000

66000

65000

64000

63000

62000 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

źródło: opracowanie własne, październik 2015 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

CZĘŚĆ II

MONITORING REALIZACJI ZADAŃ ZA LATA 2013-2014

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

1. Ocena stopnia realizacji zadań Programu Ochrony Środowiska Powiatu Koszalińskiego w latach 2013-2014

1.1. Cele i priorytety wynikające z dokumentów programowych w dziedzinie ochrony środowiska, przyjętych przez Radę Powiatu w Koszalinie

1.1.1. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015.

W Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012- 2015 z perspektywą do roku 2019 przyjęto koncepcję określenia priorytetowych zadań w zakresie ochrony środowiska, dzieląc je analogicznie, jak w wojewódzkim programie ochrony środowiska, to jest przyjęto jedenaście priorytetów, w stosunku, do których określono cele operacyjne i działania. Priorytety, cele operacyjne i działania dla Powiatu Koszalińskiego zostały wyznaczone w okresie od, 2012 do 2015 – jako działania krótkookresowe oraz w okresie, od 2016 – 2019 – jako działania długookresowe. Szczegółowa charakterystyka przyjętych priorytetów, celów operacyjnych i działań w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015 z perspektywą do roku 2019” przedstawia się następująco:

PRIORYTET 1: POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA ORAZ WZROST WYKORZYTANIA ENERGII Z ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ

Cel operacyjny: Spełnienie wymagań prawnych w zakresie jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji ze źródeł powierzchniowych, liniowych i punktowych.

Działania: 1. Podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej; 2. Termomodernizacja budynków; 3. Zmiana systemu ogrzewania na bardziej efektywny ekologicznie i energetycznie, w tym wymiana ogrzewania węglowego na gazowe, olejowe lub geotermalne; 4. Modernizacja istniejących kotłowni; 5. Niezbędne prace sieciowe wynikające z planów oraz zamierzeń inwestycyjnych na obszarze sieci przesyłowych, w tym kontynuowanie modernizacji istniejącej sieci dystrybucyjnej, rozbudowa sieci dystrybucyjnej dla potrzeb nowych odbiorców OZE; 6. Budowa i modernizacja systemów i urządzeń do redukcji zanieczyszczeń pyłowo – gazowych; 7. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej; 8. Kontrola dotrzymywania standardów emisyjnych przez podmioty korzystające ze środowiska; 9. Wspieranie działań inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza podejmowanych przez podmioty gospodarcze; 10. Usprawnienie komunikacji publicznej i zakup pojazdów transportu publicznego o niskiej emisji spalin;

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

11. Budowa, przebudowa, modernizacja i poprawa stanu technicznego dróg; 12. Zintensyfikowanie ruchu rowerowego poprzez likwidację barier technicznych i tworzenie nowych ścieżek rowerowych; 13. Prowadzenie monitoringu powietrza; 14. Wdrożenie programów ograniczania niskiej emisji (PONE) – np. dotacje na wymianę źródeł ogrzewania; 15. Ograniczenie emisji ze źródeł punktowych obiektu energetycznego spalania paliw poprzez kontrolę instalacji oraz wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw i stosowanie wysokoparowych urządzeń odpylających; 16. Konsekwentne wdrażanie krajowych programów redukcji emisji; 17. Modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych w zakładach przemysłowych; 18. Wdrożenie nowoczesnych technologii w zakładach, przyjaznych środowisku oraz systemów zarządzania środowiskiem (ISO 14001).

Cel operacyjny: Zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii.

Działania: 1. Zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania alternatywnych źródeł energii; 2. Promocja wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii zwiększających efektywne wykorzystanie energii i zmniejszające materiałochłonność gospodarki; 3. Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych źródeł energii, tj. wykorzystanie biogazu, biomasy, energii słonecznej, energii wiatru, pomp ciepła, energii spadku wód, wód geotermalnych.

PRIORYTET 2: DOBRY STAN WÓD POWIERZCHNIOWYCH ORAZ OCHRONA JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH Cel operacyjny: Poprawa jakości wód, osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód powierzchniowych i podziemnych.

Działania: 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego odprowadzania i oczyszczania ścieków komunalnych na obszarach wiejskich; 2. Wspieranie rozwoju – tam, gdzie jest to uzasadnione, pod względami środowiskowymi i ekonomicznymi – lokalnych systemów oczyszczania ścieków bytowych poprzez wyposażanie nieruchomości w przydomowe oczyszczalnie ścieków; 3. Budowa kanalizacji deszczowej, modernizacja kanalizacji w celu wydzielenia kanalizacji deszczowej, budowa osadników i separatorów wód opadowych i roztopowych na wylotach sieci deszczowej do odbiorników; 4. Weryfikacja obszarów zagrożonych zanieczyszczeniem związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych; 5. Działania podejmowane w celu ograniczenia dopływu zanieczyszczeń związkami azotu pochodzących ze źródeł rolniczych;

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

6. Wspieranie budowy szczelnych zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych prowadzących hodowlę i chów zwierząt; 7. Prowadzenie monitoringu wód powierzchniowych i podziemnych; 8. Prowadzenie kontroli zrzutu ścieków przemysłowych i komunalnych; 9. Rewitalizacja jezior oraz zagospodarowywanie terenów wokół jezior dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniający ochronę wód jeziornych przed zanieczyszczeniem.

Cel operacyjny: Zwiększenie retencji w zlewniach i ochrona przed skutkami zjawisk ekstremalnych.

Działania: 1. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożeń i map ryzyka powodziowego, planów zarządzania ryzykiem powodziowym na obszarach dorzeczy oraz w regionach wodnych; 2. Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, map zagrożeń i map ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych; 3. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań w należytym stanie technicznym, remonty budowli wodnych, w tym regulacyjnych, zapewnienie drożności koryt cieków i kanałów, poprawa warunków przepływu wód powodziowych; 4. Budowa zbiorników retencyjnych, w tym realizacja Programu małej retencji wód dla Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015, budowa i modernizacja urządzeń melioracyjnych, zbiorników retencyjnych; 5. Uwzględnienie granic obszarów przedstawionych na mapach zagrożenia i mapach ryzyka powodziowego w dokumentach planistycznych, takich jak plany zagospodarowania przestrzennego szczebla wojewódzkiego oraz m. p. z. p.

Cel operacyjny: Zapewnienie dobrej jakości wód użytkowych i racjonalne ich wykorzystanie.

Działania: 1. Budowa i modernizacja systemów zbiorowego zaopatrywania w wodę; 2. Przywrócenie i utrzymanie wymaganych standardów wodom śródlądowym będącym środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych; 3. Przywrócenie właściwych standardów, w szczególności w zakresie kryterium sanitarnego, wodom wykorzystywanym jako kąpieliska; 4. Optymalizacja zużycia wody poprzez zapobieganie stratom wody na przesyle (modernizacja sieci wodociągowej) oraz wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle i oszczędne korzystanie z wody przez indywidualnych użytkowników.

Cel operacyjny: Przywrócenie i ochrona ciągłości ekologicznej koryt rzek.

Działania: 1. Modernizacja istniejących urządzeń piętrzących poprzez wyposażenie ich w przepławki, budowa nowych przepławek, w tym przedsięwzięcia w ramach

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

kontynuacji Programu budowy przepławek dla ryb na terenie Województwa Zachodniopomorskiego; 2. Zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych, w tym działania na rzecz retencji na obszarach cennych przyrodniczo i ochrona siedlisk wodnych i od wód zależnych; 3. Renaturyzacja koryt i dolin rzecznych, w tym ochrona, zachowanie i przywracanie biotopów oraz naturalnych siedlisk przyrodniczych wodnych i od wód zależnych oraz inprodukcja rodzimych gatunków ryb.

PRIORYTET 3: DOBRY STAN WÓD PRZEJŚCIOWYCH I PRZYBRZEŻNYCH ORAZ SKUTECZNA OCHRONA LINII BRZEGOWEJ

Cel operacyjny: Osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu wód przejściowych i przybrzeżnych, w szczególności zatrzymanie eutrofizacji tych wód

Działania: 1. Rozwój systemów zapewniających ograniczanie wprowadzania do wód morskich substancji zanieczyszczających, w tym substancji zwiększających trofię wód; 2. Zagospodarowywanie terenów na wybrzeżu dla potrzeb turystyki i rekreacji w sposób zapewniający ochronę wód przed zanieczyszczeniem; 3. Redukcja zrzutów z przydomowych oczyszczalni ścieków w celu osiągnięcia zgodności z zaleceniem HELCOM 28E/6.

Cel operacyjny: Zatrzymanie procesów degradacji brzegu morskiego i ochrona linii brzegowej

Działania: 1. Realizacja zadań ujętych w „Programie ochrony brzegów morskich”; 2. Budowa, odbudowa bądź przywrócenie właściwych parametrów budowlom chroniącym brzeg morski; 3. Monitoring stanu brzegu morskiego, w tym linii brzegowej.

PRIORYTET 4: STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

Cel operacyjny: Budowa systemu gospodarki odpadami zgodnego z wymaganiami KPGO 2014.

Działania: 1. Intensyfikacja edukacji ekologicznej promującej właściwe postępowanie z odpadami oraz prowadzenie skutecznej kampanii informacyjno – edukacyjnej w tym zakresie; 2. Wspieranie wdrażania efektywnych ekonomicznie i ekologicznie technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym technologii pozwalających na recykling oraz odzysk energii zawartej w odpadach, w procesach termicznego i biochemicznego ich przekształcania;

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

3. Wzmocnienie kontroli podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów dla zapewnienia skutecznego egzekwowania prawa; 4. Wyeliminowanie praktyk niewłaściwej eksploatacji i rekultywacji składowisk odpadów; 5. Zapewnienie dostępności odpowiedniej przepustowości instalacji do przetwarzania odpadów; 6. Stymulowanie rozwoju rynku surowców wtórnych i produktów zawierających surowce wtórne poprzez wspieranie współpracy organizacji odzysku, przemysłu i samorządu terytorialnego oraz konsekwentne egzekwowanie obowiązków w zakresie odzysku i recyklingu; 7. Wydawanie decyzji związanych z realizacją celów spełniających założenia wojewódzkiego planu gospodarki odpadami; 8. Zakończenie uporządkowania składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami komunalnymi

Działania: 1. Objęcie zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców najpóźniej do 2015 r.; 2. Objęcie wszystkich mieszkańców systemem selektywnego zbierania odpadów najpóźniej do 2015 r.; 3. Zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na składowiska odpadów, aby nie było składowanych: w 2013 r. więcej niż 50%, w 2020 r. więcej niż 35%, w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.; 4. Zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 60% wytworzonych odpadów do końca 2014 r.; 5. Przygotowanie do ponownego wykorzystania i recykling materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miarę możliwości, odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw domowych minimum 50% masy do 2020 roku; 6. Uporządkowanie istniejącego systemu gospodarki odpadami komunalnymi na obszarze Regionu Środkowo – Pomorskiego poprzez budowę kompleksowego systemu gospodarki odpadami dla regionu, tj.:  modernizacja i rozbudowa Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie,  budowa stacji przeładunkowej odpadów komunalnych - SPOK w Sianowie (sortownia niesegregowanych, zmieszanych odpadów oraz surowcowych; instalacja tlenowej stabilizacji frakcji podsitowej),  realizacja projektu oraz budowa Zakładu Termicznego Przekształcania Odpadów w Koszalinie, 7. Monitoring dzikich składowisk.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Cel operacyjny: Prawidłowa gospodarka odpadami niebezpiecznymi

Działania: 1. Prowadzenie bazy danych PCB; 2. Rozwój istniejącego systemu zbierania olejów odpadowych, w tym ze źródeł rozproszonych oraz standaryzacji urządzeń; 3. Monitoring prawidłowego postępowania z olejami odpadowymi (w pierwszej kolejności odzysk poprzez regenerację, a jeśli jest niemożliwy ze względu na stopień zanieczyszczenia poddanie olejów odpadowych innym procesom odzysku); 4. Zwiększenie nadzoru nad prowadzeniem gospodarki odpadami przez małych wytwórców odpadów medycznych i weterynaryjnych w małej ilości (źródła rozproszone); 5. Opracowanie i wdrażanie innowacyjnych technologii przetwarzania zużytych baterii i akumulatorów, w szczególności alkalicznych; 6. Rozbudowa lub modernizacja infrastruktury technicznej w zakresie zbierania i przetwarzania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego; 7. Prowadzenie cyklicznych kontroli poszczególnych podmiotów wprowadzających pojazdy, punktów zbierania pojazdów, stacji demontażu prowadzących strzępiarki, w zakresie przestrzegania przepisów o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji; 8. Realizacja działań zawartych w Programie usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest na terenie Powiatu Koszalińskiego na lata 2010 – 2032 oraz gminnych Programach usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest; 9. Rozbudowa infrastruktury technicznej zbierania zużytych opon, szczególnie w zakresie odbierania od małych i średnich przedsiębiorstw; 10. Rozbudowa infrastruktury technicznej selektywnego zbierania, przetwarzania oraz ponownego wykorzystania odzysku, w tym recyklingu odpadów z budowy, remontów i demontażu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej; 11. Zwiększenie wykorzystania osadów ściekowych w trakcie prowadzenia inwestycji w zakresie budowy lub modernizacji oczyszczalni ścieków; 12. Monitoring terenu po zlikwidowanych mogilnikach.

PRIORYTET 5: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZRÓWNOWAŻONE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

Cel operacyjny: Pogłębianie i udostępnianie wiedzy o zasobach przyrodniczych

Działania: 1. Realizacja Planów Zadań Ochronnych dla obszarów Natura 2000; 2. Prowadzenie działań edukacyjnych mających na celu podnoszenie świadomości w zakresie prawnych i przyrodniczych podstaw funkcjonowania obszarów chronionych oraz w zakresie ochrony dziedzictwa ekologicznego.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Cel operacyjny: Stworzenie prawno-organizacyjnych warunków i narzędzi dla ochrony przyrody

Działania: 1. Tworzenie nowych form ochrony przyrody na podstawie wyników inwentaryzacji i waloryzacji przyrodniczej. Cel operacyjny: Ochrona różnorodności biologicznej i krajobrazowej

Działania: 1. Monitoring stanu gatunków i siedlisk na obszarach Natura 2000 i pozostałych obszarach cennych przyrodniczo oraz przeciwdziałanie pogorszeniu się tego stanu; 2. Czynna ochrona siedlisk cennych przyrodniczo (np. terenów podmokłych, łąk i pastwisk, wrzosowisk); 3. Przebudowa drzewostanów pod kątem zgodności z siedliskiem, w szczególności na terenach obszarów chronionych; 4. Opracowanie i wdrażanie programów ochrony gatunków zagrożonych; 5. Tworzeniem infrastruktury edukacyjnej, informacyjnej, turystycznej oraz służącej ochronie przyrody; 6. Wsparcie ochrony bioróżnorodności na obszarach wiejskich poprzez szkolenie i wsparcie rolników we wdrażaniu programów rolno-środowiskowych.

Cel operacyjny: Ochrona walorów krajobrazowych i ładu przestrzennego w strefie brzegowej Morza Bałtyckiego

Działania: 1. Sporządzanie planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomiczne.

Cel operacyjny: Ochrona ekosystemów leśnych

Działania: 1. Zalesianie nowych terenów, w tym gruntów zbędnych dla rolnictwa oraz nieużytków z uwzględnieniem uwarunkowań przyrodniczo – krajobrazowych; 2. Prowadzenie waloryzacji przyrodniczej obszarów leśnych; 3. Tworzenie spójnych kompleksów leśnych szczególnie w obszarze korytarzy ekologicznych i wododziałów; 4. Zwiększenie ilości i powierzchni zadrzewień na terenach rolniczych oraz rozszerzenie zakresu leśnej rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym:  rekultywacja na cele przyrodnicze terenów zdegradowanych popoligonowych i powojskowych zarządzanych przez PGL LP,  odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy oraz wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych – budowa, przebudowa i modernizacja dróg leśnych, wyznaczonych w planach urządzenia lasu, jako drogi pożarowe; 5. Renaturalizacja obszarów leśnych, w tym obszarów wodnych – błotnych, obiektów cennych przyrodniczo, znajdujących się na terenach leśnych w tym zwiększenie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych - budowa obiektów wodno-melioracyjnych; 36

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

6. Podnoszenie świadomości przyrodniczej społeczeństwa, udostępnienie lasów poprzez utrzymanie i rozwój posiadanej infrastruktury, rozszerzaniu bazy do edukacji ekologicznej, partycypacji w inwestycjach wspólnych z samorządami w zakresie rozwoju turystyki na obszarach leśnych i przyleśnych; 7. Prowadzenie doradztwa dla właścicieli gruntów korzystających ze wsparcia UE dla działań związanych z leśnictwem; 8. Promocja turystyki związanej z gospodarką leśną, łowiectwem, turystyki ekologicznej i rowerowej; 9. Monitorowanie oraz ograniczanie występowania szkodników owadzich w lasach; 10. Monitorowanie oraz ograniczanie zagrożenia pożarowego w lasach, w tym:  modernizacja sprzętu przeciwpożarowego oraz systemu wczesnego wykrywania pożarów lasu,  modernizacja systemu obserwacji lasu, zakup kamer TV umożliwiających monitoring lasów,  zakup i wymiana sprzętu patrolowo-gaśniczego; 11. Budowa lub przebudowa dróg leśnych uznanych za drogi pożarowe; 12. Wykonanie sztucznych zbiorników na potrzeby gaśnicze na terenach leśnych gdzie nie występują naturalne źródła poboru wody; 13. Retencjonowanie wody na obszarach leśnych; 14. Wzmacnianie techniczne służb leśnych dla potrzeb ujawniania i zwalczania zagrożeń niszczenia przyrody przez człowieka (walka z kłusownictwem, zaśmiecaniem i dewastacją terenów leśnych); 15. Wyznaczenie ostoi różnorodności biologicznej.

Cel operacyjny: Wdrożenie zasad turystyki zrównoważonej na obszarach chronionych

Działania: 1. Określenie pojemności i chłonności turystycznej miejsc szczególnie cennych przyrodniczo; 2. Dostosowanie infrastruktury turystycznej oraz zasad zarządzania ruchem turystycznym do oszacowanych poziomów chłonności i pojemności turystycznej; 3. Opracowanie koncepcji najkorzystniejszego wykorzystania przyrodniczych zasobów regionu wraz z planem podziału obszarów cennych przyrodniczo na strefy (o różnym stopniu dostępności i zagospodarowania), z uwzględnieniem bogactwa siedlisk i ich odporności na presję turystyczną oraz włączenie tej strategii do wojewódzkiej strategii rozwoju turystyki.

Cel operacyjny: Promocja przyrodniczych walorów turystycznych

Działania: 1. Podkreślanie znaczenia walorów przyrodniczych i ich ochrony w kampaniach promocyjnych poszczególnych regionów.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

PRIORYTET 6: POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO

Cel operacyjny: Rozpoznanie i ocenia stopnia narażenia mieszkańców na ponadnormatywny hałas

Działania: 1. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla dróg krajowych, linii kolejowych; 2. Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem; 3. Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu.

Cel operacyjny: Ograniczenie uciążliwości akustycznej dla mieszkańców

Działania: 1. Zmniejszenie zagrożenia mieszkańców ponadnormatywnym hałasem poprzez:  budowę obwodnic i dróg alternatywnych do istniejących (wraz ze skutecznymi zabezpieczeniami akustycznymi),  przeprowadzenie remontu nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg,  zastosowanie zmniejszenia prędkości pojazdów; 2. Opracowanie i wdrożenie zasad organizacji ruchu sprzyjających obniżeniu emisji hałasu do środowiska oraz utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania (w przypadku braku innych technicznych możliwości); 3. Ograniczenie uciążliwości akustycznej w miejscach występowania szczególnych uciążliwości akustycznych dla mieszkańców (szczególnie w okolicach takich budynków jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp.) poprzez:  budowę ekranów akustycznych,  stosowanie mat antywibracyjnych, wykopów, tuneli,  tworzenie pasów zieleni przy głównych trasach komunikacyjnych,  zwiększenie izolacyjności akustycznej budynków; 4. Ograniczenie hałasu emitowanego przez środki transportu (transport drogowy i szynowy) m.in. poprzez ich modernizację, naprawę trakcji; 5. Ograniczenie hałasu emitowanego przez środki transportu (transport drogowy i szynowy) m.in. poprzez ich modernizację, naprawę trakcji; 6. Zapewnienie przestrzegania zasady strefowania (rozgraniczania terenów o zróżnicowanej funkcji) w planowaniu przestrzennym, oraz wprowadzenie zapisów odnośnie standardów akustycznych dla poszczególnych terenów.

Przeprowadzenie edukacji ekologicznej oraz promowanie komunikacji zbiorowej, transportu rowerowego oraz proekologicznego korzystania z samochodów: Carpooling (jazda z sąsiadem), Eco-driving (ekologiczny, oszczędny styl jazdy).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

PRIORYTET 7: OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI

Cel operacyjny: Monitoring poziomów pól elektromagnetycznych

Działania: 1. Prowadzenie monitoringu poziomów pól elektromagnetycznych.

Cel operacyjny: Ograniczenie narażenia mieszkańców na oddziaływanie pól elektromagnetycznych

Działania: 1. Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zagadnień pola elektromagnetycznego (pozostawienie w sąsiedztwie linii wysokich napięć wolnych przestrzeni); 2. Budowa i modernizacja sieci elektroenergetycznych na terenie gmin z uwzględnieniem ich mało konfliktowych lokalizacji oraz likwidacja sieci na potrzeby nowych uzbrojeń terenu; 3. Przestrzeganie granic stref ochronnych zgodnie z ocenami oddziaływania na środowisko dla urządzeń nadawczych; 4. Identyfikacja i kontrole zagrożeń promieniowania elektromagnetycznego; 5. Prowadzenie rejestru o terenach, na których odnotowano przekroczenia dopuszczalnych pól elektromagnetycznych w miejscach dostępnych dla ludności i przeznaczonych pod zabudowę; 6. Podnoszenie świadomości społeczeństwa o źródłach i stopniu oddziaływania pól elektromagnetycznych.

PRIORYTET 8: ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM Cel operacyjny: Zmniejszenie zagrożenia oraz minimalizacja skutków w przypadku wystąpienia awarii

Działania: 1. Prowadzenie kontroli na terenach zakładów przemysłowych; 2. Wzmocnienie kadr pracowniczych monitoringu środowiska (straży pożarnej, WIOŚ); 3. Wyposażenie służb monitoringu w profesjonalny sprzęt umożliwiający prowadzenie działań ratowniczych dla wszystkich możliwych scenariuszy awarii i katastrof.

Cel operacyjny: Zapewnienie bezpiecznego transportu substancji niebezpiecznych

Działania: 1. Wspieranie działalności jednostek reagowania kryzysowego,

Cel operacyjny: Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia zagrożeń środowiska z tytułu awarii przemysłowych

Działania: 1. Edukacja w zakresie właściwych zachowań w sytuacjach zagrożenia wśród mieszkańców.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

PRIORYTET 9: ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI Cel operacyjny: Minimalizacja strat w eksploatowanych złożach oraz ochrona środowiska przed negatywnym oddziaływaniem przemysłu wydobywczego

Działania: 1. Wykorzystanie nowoczesnych technik poszukiwawczych i wydobywczych; 2. Eliminacja nielegalnej eksploatacji kopalin; 3. Współdziałanie organów administracji publicznej w tworzeniu studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem kopalin i ich ochroną przed trwałym zainwestowaniem nie górniczym; 4. Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin w procesie planowania przestrzennego; 5. Uwzględnienie w planach zagospodarowanie przestrzennego wszystkich znanych złóż w granicach ich udokumentowania wraz z zapisami o ochronie ich obszarów przed trwałym zainwestowaniem; 6. Kontrola w zakresie wykonywania postanowień udzielanych koncesji oraz eliminacja nielegalnych koncesji.

PRIORYTET 10: OCHRONA GLEB PRZED NAGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH Cel operacyjny: Ochrona gleb przed negatywnym oddziaływaniem rolnictwa i innych rodzajów działalności gospodarczej

Działania: 1. Promocja rolnictwa ekologicznego i integrowanego, poprzez szkolenia rolników (zgodnych z wymogami ochrony środowiska i przyrody); 2. Finansowe wspieranie przez fundusze ekologiczne inicjatyw dotyczących rekultywacji terenów zdegradowanych i zdewastowanych; 3. Zapobieganie zanieczyszczeniom gleb, zwłaszcza środkami ochrony roślin i metalami ciężkimi; 4. Ochrona gleb przed erozją i zakwaszeniem, ograniczenie zjawisk nadmiernej eksploatacji i zanieczyszczenia gleb również w innych sektorach gospodarki; 5. Ochrona gleb przed zakwaszeniem oraz działania zmierzające do odkwaszenia gleb.

Cel operacyjny: Inwentaryzacja i rekultywacja gleb zdewastowanych i zdegradowanych

Działania: 1. Rozwój systemu identyfikacji i monitoringu terenów zdegradowanych, w tym: • prowadzenie monitoringu azotu mineralnego w glebie, • prowadzenie monitoringu azotu i fosforu w wodach do głębokości 90 cm pod powierzchnią gleby, • prowadzenie monitoringu siarki siarczanowej i ogólnej w glebie; 2. Rekultywacja terenów uznanych za zdegradowane.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

PRIORYTET 11: WZROST ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ

Cel operacyjny: Kształtowanie świadomości ekologicznej mieszkańców

Działania: 1. Prowadzenie działań dotyczących możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii oraz poszanowania energii (np. kampanii, szkoleń, konferencji. itp.); 2. Prowadzenie działań podnoszących wiedzę z zakresu właściwej gospodarki odpadami (np. szkolenia, konferencje, kampanie); 3. Propagowanie zachowań sprzyjających oszczędzaniu wody przez działania edukacyjno-promocyjne; 4. Prowadzenie działań mających na celu podnoszenie świadomości w zakresie wpływu, na jakość wód nieprawidłowej gospodarki ściekowej w domostwach i gospodarstwach rolnych (np. spotkania, prelekcje, szkolenia); 5. Organizowanie szkoleń dla rolników z zakresu właściwego nawożenia, promocji rolnictwa ekologicznego, stosowania dobrych praktyk rolniczych i ochrony gleb.

Cel operacyjny: Tworzenie proekologicznych wzorców zachowań, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży, w odniesieniu do pozostałych komponentów

Działania: 1. Przeprowadzenie działań mających na celu rozwiązanie aktualnych problemów środowiskowych (np. przez prowadzenie projektów, akcji, kampanii, szkoleń itp.); 2. Edukacja społeczeństwa na rzecz kreowania prawidłowych zachowań w sytuacji wystąpienia nadzwyczajnego zagrożenia środowiska; 3. Działania promujące i podnoszące poziom wiedzy dot. walorów środowiska przyrodniczego.

Cel operacyjny: Wzmocnienie systemu zarządzania środowiskiem

Działania: 1. Utworzenie i utrzymanie systemu do zarządzania informacjami o stanie środowiska; 2. Utworzenie platformy internetowej do prezentowania danych o stanie środowiska.

1.2. Harmonogram realizacyjny zadań powiatu i samorządów gminnych.

W harmonogramie realizacyjnym przygotowanym dla Powiatu Koszalińskiego, poszczególnym priorytetom, przyporządkowano konkretne cele operacyjne i działania z określeniem czasu ich realizacji oraz określono instytucje, które powinny te cele realizować lub współrealizować. Z uwagi na specyfikę niektórych zadań np. działań inwestycyjnych, czy zadań kontrolnych, raportowanie powiatu powinno być poprzedzone przez raporty samorządów gminnych i raport o stanie środowiska Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Szczecinie. Z ustawowego obowiązku przygotowania raportów dwuletnich w zakresie realizacji zadań jak wyżej nie wywiązała się żadna gmina powiatu koszalińskiego.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

W związku z powyższym brak jest możliwości oparcia przedkładanego raportu o szczegółowe dane dotyczące realizacji zadań przez gminy. Wykonanie działań zostało oparte o dane Głównego Urzędu Statystycznego, dane z informacji Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r., Państwowej Straży Pożarnej, Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych oraz Powiatowego Zarządu Dróg.

Tabela 12. Informacje dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej (BiP) - plany/programy/rejestry.

2012 2015

- -

2010 2012 2014

rodowiska

- -

JST -

Środowiska Środowiska

aport aport aport

R Raport R

azbestu

w w gminie

2009 2011 2013

o o środowisku

Program ochrony ochrony Program ochrony Program

Rejestr informacji informacji Rejestr

Program usuwania Program

ochrony

porządku i czystości i czystości porządku

ochrony ochrony

środowiska 2008 środowiska 2012 środowiska

Regulamin utrzymania utrzymania Regulamin

z wykonania programu programu z wykonania programu z wykonania programu z wykonania

Urząd Gminy + + + + + + - - w Będzinie

Urząd Gminy + + + - - - - + w Biesiekierzu

Urząd Miejski + + + - - - - + w Bobolicach

Urząd Gminy + + + + - - - + w Mielnie

Urząd Gminy + + + - - - - + w Manowie

Urząd Miejski + + + - - - - + w Polanowie

Urząd Gminy i Miasta + + + + + + - + w Sianowie

Urząd Gminy + + + - - - - + w Świeszynie

źródło: Strony BIP gmin: Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Mielno, Manowo, Polanów, Sianów i Świeszyno. Stan na październik 2015 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

2. REALZACJA ZADAŃ W RAMACH PRIORYTETU 1 – POPRAWA JAKOŚCI POWIETRZA 2.1. Wyniki oceny jakości powietrza za rok 2013 i 2014.

2.1.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza na obszarze powiatu koszalińskiego.

Teren województwa zachodniopomorskiego został podzielony na strefy, które podlegają rocznej ocenie jakości powietrza, tj.:  Aglomeracja szczecińska – miasto Szczecin,  Miasto Koszalin – miasto o liczbie ludności powyżej 100 tys.,  Strefa zachodniopomorska – stanowiąca pozostały obszar województwa niewchodzący w skład aglomeracji szczecińskiej i miasta Koszalin. Zgodnie z tak przyjętą zasadą, powiat koszaliński podlega rocznej ocenie jakości powietrza jako jeden z obszarów strefy zachodniopomorskiej (Rysunek nr 3).

Rysunek 3. Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza.

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

W 2013 roku w ramach monitoringu jakości powietrza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził na terenie powiatu koszalińskiego jedynie pomiary wskaźnikowe dwutlenku siarki i dwutlenku azotu metodą pasywną. W 2013 roku WIOŚ w Szczecinie przeprowadził inwentaryzację wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza dla województwa zachodniopomorskiego. Inwentaryzacja obejmowała źródła punktowe (zakłady przemysłowe), źródła powierzchniowe sektora 43

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

komunalnego (ogrzewanie indywidualne mieszkań) oraz źródła liniowe (emisja zanieczyszczeń pochodzących z transportu samochodowego). Zinwentaryzowane wielkości emisji wykorzystano w obliczeniach rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w powietrzu (obliczenia modelowe), które stanowiły jedną z metod zastosowanych do oceny jakości powietrza. Obliczenia te umożliwiły uzyskanie informacji o przestrzennym rozkładzie stężeń substancji w otaczającym powietrzu, a także posłużyły do określenia potencjalnych obszarów przekroczeń dopuszczalnych lub docelowych poziomów substancji w powietrzu.

Wyniki pomiarów pasywnych dwutlenku azotu (NO2) i dwutlenku siarki (SO2) w Sianowie przy ulicy Koszalińskiej. W powiecie koszalińskim pomiary pasywne wykonywane zostały w Sianowie, przy ul. Koszalińskiej 44, przez WIOŚ w Szczecinie. Miesięczna ekspozycja próbników pasywnych pozwala określić wartość stężenia średniorocznego dla każdego z tych zanieczyszczeń i porównać je z wartościami kryterialnymi dla stężeń średniorocznych. Wyniki tych pomiarów wykazują, iż w latach 2007-2013 w Sianowie wartość stężenia średniorocznego dwutlenku azotu nie przekraczała wartości dopuszczalnej określonej dla tego zanieczyszczenia w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031) i pozostaje na poziomie około 80% tej wartości (Rysunek nr 4).

Rysunek 4. Stężenia średnioroczne dwutlenku azotu (NO2) w latach 2007 - 2013 w punkcie pomiarowym w Sianowie, przy ulicy Koszalińskiej 44. 50

] 3 30

g/m 20 [µ

0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 [rok]

stężenie średnioroczne NO₂ poziom dopuszczalny

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

Warto zwrócić uwagę, iż od 2011 roku notuje się znacznie wyższe stężenia NO2 niż w latach ubiegłych. Pomiary pasywne NO2 zlokalizowane są bezpośrednio przy drodze krajowej nr 6 łączącej Szczecin z Trójmiastem, zatem wzrost stężeń związany jest ze zwiększającą się emisją zanieczyszczeń z transportu samochodowego. Przyczyną takiego stanu jest systematycznie zwiększające się natężenie ruchu samochodowego, a wyniki pomiarów stężenia dwutlenku azotu w Sianowie osiągają najwyższe wartości spośród wszystkich punktów na terenie województwa zachodniopomorskiego (Rysunek 5).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 5. Stężenia średnioroczne dwutlenku azotu (NO2) w 2013 roku we wszystkich punktach pomiarowych województwa zachodniopomorskiego (metoda pasywna). 45 40 35

] 3 25

g/m 20

[µ 15 10 5 [rok] 0

stężenie średnioroczne poziom dopuszczalny

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

W przypadku dwutlenku siarki (SO2), zmierzonego metodą pasywną w latach 2007-2013 w Sianowie, stężenia tego zanieczyszczenia wykazywały wartości niskie. Od 2012 roku

nastąpił spadek stężeń SO2 w tym punkcie pomiarowym (Rysunek 6). Zmierzone w Sianowie 3 w 2013 roku średnioroczne stężenie SO2 wynosiło 1,9 µg/m , a średnie stężenie z okresu październik 2012 r. - marzec 2013 r. wynosiło 3,1 µg/m3. Obie te wartości są znacząco niższe od wartości dopuszczalnej, która wynosi 20 µg/m3.

Rysunek 6. Stężenia średnioroczne dwutlenku siarki (SO2) w latach 2007-2013 w punkcie pomiarowym w Sianowie, przy ulicy Koszalińskiej 44. 25

] 3

g/m 10 [µ

0 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 [rok]

stężenie średnie SO₂ poziom dopuszczalny

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

W przypadku dwutlenku siarki zauważa się sezonową zmienność stężeń w powietrzu, co świadczy o wpływie emisji pochodzącej z procesów grzewczych na wysokości mierzonych stężeń (Rysunek 7). Natomiast w przypadku dwutlenku azotu głównym źródłem jego obecności w powietrzu jest emisja liniowa pochodząca ze spalin samochodowych.

Rysunek 7. Sezonowość stężeń dwutlenku siarki (SO2) i dwutlenku azotu (NO2) w punkcie pomiarowym w Sianowie - na podstawie pomiarów pasywnych w 2013 roku.

35 30

] 3 20

g/m 15 [µ 10 5 0 dwutlenek siarki SO₂ dwutlenek azotu NO₂

stężenie średnioroczne średnia okresu zimowego

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

Klasyfikacja stref zanieczyszczenia: SO2, NO2, NOX, PM10, PM2,5, C6H6, CO, As, Cd, Ni, Pb i B(a)P

W przeprowadzonej za 2013 rok klasyfikacji stref dla zanieczyszczeń: SO2, NO2, NOx,

PM10, PM2,5, O3, C6H6, CO, As, Cd, Ni i Pb strefa zachodniopomorska w skład, której wchodzi powiat koszaliński, otrzymała klasę A ze względu na ochronę zdrowia (tabela 13). W przypadku wystąpienia klasy A nie są wymagane działania naprawcze. Nie odnotowano również przekroczenia poziomów dopuszczalnych określonych ze względu na ochronę roślin dla dwutlenku siarki (SO2), ozonu (O3) i tlenków azotu (NOx) (tabela 14).

Tabela 13. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej za 2013 rok (ochrona zdrowia). Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Kod dla obszaru całej strefy Nazwa strefy strefy O O SO NO CO C H PM 10 PM 2,5 Pb As Cd Ni BaP 3 3 2 2 6 6 (dc) (dt) strefa PL3203 A A A A A A A A A A C A D2 zachodniopomorska źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 14. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej za 2013 rok (ochrona roślin). Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń Kod Nazwa strefy w strefie strefy SO2 NOx O3 (dc) O3(dt) strefa PL3203 A A A D2 zachodniopomorska dc – poziom docelowy, dt – poziom celu długoterminowego źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

W ocenianym roku nie został przekroczony poziom dopuszczalny dla pyłu zawieszonego PM 10, należy jednak mieć na uwadze, że jest to wciąż problemowe zanieczyszczenie, a brak przekroczeń mógł być spowodowany korzystnymi warunkami meteorologicznymi. W 2013 roku zagrożenia jakości powietrza w województwie zachodniopomorskim dotyczyły wysokich stężeń benzo(a)pirenu zawartego w pyle PM 10. Przypisanie całej strefie zachodniopomorskiej klasy C dla benzo(a)pirenu nie oznacza, że przekroczenia dla tego zanieczyszczenia występują na całym obszarze strefy. Oznacza to natomiast, że na obszarze strefy zachodniopomorskiej są miejsca wymagające podjęcia działań na rzecz poprawy jakości powietrza w celu przywrócenia obowiązujących standardów. Na podstawie wyników pomiarów oraz obliczeń rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń w 2013 roku wskazano 13 obszarów z przekroczeniami normatywnych stężeń benzo(a)pirenu w strefie zachodniopomorskiej. Wśród nich nie wskazano terenów z powiatu koszalińskiego. Jednak należy wziąć pod uwagę, iż obszary te wyznaczono przyjmując kryterium wielkości — większy lub równy 10 km2 - (Rysunek 8). W powiecie koszalińskim zlokalizowano miejsca charakteryzujące się przekroczeniami poziomu docelowego B(a)P, jednak ich obszar nie przekraczał wskazanej wielkości. Lokalnie problem przekroczeń poziomu docelowego występuje w związku ze spalaniem paliw słabej jakości do celów grzewczych, co prezentuje mapa rozkładów stężeń B(a)P (Rysunek 9). Obszarami przekroczeń poziomu docelowego B(a)P są głównie większe miasta powiatów o dużych skupiskach ludności, w których istotny wpływ na jakość powietrza ma emisja powierzchniowa związana z indywidualnym ogrzewaniem mieszkań.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 8. Obszary przekroczeń stężeń benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim.

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 9. Rozkład średniorocznych stężeń benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim.

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

Poziomy stężeń ozonu mierzone w sposób automatyczny na stanowiskach pomiarowych w województwie zachodniopomorskim w 2013 roku nie wykazały przekroczeń kryteriów obowiązujących ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin - poziomów docelowych. Zarówno w aglomeracji szczecińskiej, jak również na pozostałym obszarze województwa (strefa zachodniopomorska), liczba dni ze stężeniami 8 godz. wyższymi niż 120 µg/m3, uśredniona z 3 lat dla okresu 2010-2013, nie przekroczyła obowiązujących ze względu na zdrowie ludzi 25 dni. Jednak konieczność podejmowania na obszarze województwa zachodniopomorskiego działań na rzecz poprawy jakości powietrza pod kątem zanieczyszczenia ozonem zaistniała już w 2009 r. jako wynik rocznej oceny za 2008 rok. Marszałek Województwa Zachodniopomorskiego opracował „Program ochrony powietrza dla strefy zachodniopomorskiej w zakresie ozonu", który został uchwalony przez Sejmik Województwa Zachodniopomorskiego w marcu 2011 roku.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

2.2. Działania naprawcze dla strefy zachodniopomorskiej.

Powiat Koszaliński lokuje się w strefie zachodniopomorskiej PL3203, obejmującej obszar całego województwa zachodniopomorskiego, z wyjątkiem aglomeracji szczecińskiej i miasta Koszalin. Dla wszystkich z wyżej wymienionych stref województwa zachodniopomorskiego Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego opracował Program Ochrony Powietrza dla stref Województwa Zachodniopomorskiego.

2.2.1. Podstawy prawne.

Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego opracowano w oparciu o następujące akty prawne:

1) Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (POŚ) - (Dz. U. z 2008 nr 25, poz.150, z późn. zm.)- według której, na podstawie art. 91 ust. 5 zarząd województwa, w terminie 15 miesięcy od dnia otrzymania wyników oceny poziomów substancji w powietrzu i klasyfikacji stref (o których mowa w art. 89 ust.1 pkt 4), przedstawia do zaopiniowania właściwym wójtom, burmistrzom lub prezydentom miast i starostom projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza, a wójt, burmistrz lub prezydent miasta i starosta są obowiązani do wydania opinii w terminie miesiąca od dnia otrzymania projektu uchwały w sprawie programu ochrony powietrza. Celem programu jest osiągnięcie dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu dla stref, w których poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny. Dla stref, w których został przekroczony poziom więcej niż jednej substancji, sporządza się wspólny Program Ochrony Powietrza dotyczący wszystkich tych substancji.

2) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2012 r. w sprawie programów ochrony powietrza oraz planów działań krótkoterminowych (Dz. U. z dnia 18 września 2012 r., poz. 1028). Minister Środowiska, w drodze rozporządzenia określił szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiadać programy ochrony powietrza oraz ich zakres tematyczny.

3) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z dnia 18 września 2012 r., poz. 1031). Rozporządzenie określa: . poziomy dopuszczalne dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi i ochronę roślin; . poziomy docelowe dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; . poziomy celów długoterminowych dla niektórych substancji w powietrzu, zróżnicowane ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin; . alarmowe poziomy dla niektórych substancji w powietrzu; . poziomy informowania dla niektórych substancji w powietrzu; . pułap stężenia ekspozycji;

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

. warunki, w jakich ustala się poziom substancji, takie jak temperatura i ciśnienie; . oznaczenie numeryczne substancji, pozwalające na jednoznaczną jej identyfikację; . okresy, dla których uśrednia się wyniki pomiarów; . dopuszczalną częstość przekraczania poziomów dopuszczalnych i docelowych; . terminy osiągnięcia poziomów dopuszczalnych, docelowych i celów długoterminowych oraz pułapu dla niektórych substancji w powietrzu; . marginesy tolerancji dla niektórych poziomów dopuszczalnych, wyrażone jako malejąca wartość procentowa w stosunku do dopuszczalnego poziomu substancji w powietrzu w kolejnych latach.

4) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 września 2012 r. w sprawie zakresu i sposobu przekazywania informacji dotyczących zanieczyszczenia powietrza (Dz. U. z dnia 18 września 2012 r., poz. 1034). Zgodnie z § 6.1. Rozporządzenia j.w. informacja o uchwaleniu programu ochrony powietrza obejmuje: . opracowanie tekstowe programu ochrony powietrza; . uchwałę sejmiku województwa w sprawie programu ochrony powietrza; . zestawienie informacji o programie ochrony powietrza.

5) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza (Dz. U. z dnia 10 sierpnia 2012 r., poz. 914)określa strefy oraz ich nazwy i kody. 6) Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy,

Zanieczyszczenie benzo(a)pirenem

Ostatnie dane z pomiarów benzo(a)pirenu dla województwa zachodniopomorskiego zostały zawarte w dokumencie pn. „Program Ochrony Powietrza dla stref Województwa Zachodniopomorskiego”, który został wykonany w 2013 r. Wyniki zawarte w ww. dokumencie odnoszą się do miasta Koszalin, jednak zostały opublikowane w przedmiotowym opracowaniu, gdyż pewne obszary, na których zostały wykonane pomiary są podobne swoją strukturą zabudowań oraz zamieszkania do terenu powiatu koszalińskiego, stanowiących osiedla sypialniane miasta Koszalin, tereny te występują w obszarze gminy Biesiekierz, Świeszyno, Manowo. Program Ochrony Powietrza opracowuje się dla aglomeracji powyżej 100 tys. mieszkańców, natomiast powiat koszaliński jest aglomeracją ok. 60 tys. mieszkańców, dlatego opracowania jak wyżej nie wykonano. Wspomniany dokument zawiera przetworzone wyniki badań za 2011 i 2012, wykonanych przez WIOŚ w Szczecinie, które wykorzystano dla opisu stanu jakości powietrza powiatu koszalińskiego.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Pomiary zanieczyszczeń powietrza benzo(a)pirenem w latach 2007-2010 w Koszalinie.

Benzo(a)piren po raz pierwszy podlegał ocenie w 2007 roku. W okresie od 2007 do 2010 roku notowano przekroczenia na wszystkich stanowiskach pomiarowych w strefie w każdym roku. Najniższe stężenia wystąpiły w 2010 na stacji pomiarowej przy ul. Spasowskiego, a najwyższe w 2009 roku na stacji przy ul. Zwycięstwa.

Tabela 15. Pomiary stężeń benzo(a)pirenu w strefie miasto Koszalin w latach 2007-2010. B(a)P rok Lp. Stanowisko Kod krajowy stacji Rok [ng/m3] 2007 3,19 2008 2,75 Koszalin, ul. 1. ZpKoszalinWSSE Zwycięstwa 2009 4,7 Likwidacja punktu 2010 pomiarowego 2007 Koszalin, ul. 2008 Punkt pomiarowy nie istniał 2 ZpKoszalin006 Spasowskiego 2009 2010 2,1 źródło: Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Pomiary zanieczyszczeń powietrza benzo(a)pirenem w 2011 roku.

Poziom docelowy B(a)P wynoszący 1 ng/m3 został przekroczony w Koszalinie w 2011 roku o 60% na stanowisku pomiarowym przy ul. Spasowskiego.

Tabela 16. Stanowiska pomiarowe, z których wyniki pomiarów B(a)P zakwalifikowane zostały do oceny rocznej w 2011 r. Kod krajowy Współrzędne B(a)P rok % Lp. Stanowisko stacji geograficzne [ng/m3] przekroczeń Koszalin, ul. 16° 11' 35,17'' 1. ZpKoszalin006 1,6 60 Spasowskiego 54° 12' 25,38'' źródło: Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Wg zespołu projektowego „Ekometria” analiza stężenia benzo(a)pirenu w Koszalinie wykazuje, iż stężenia te były zdecydowanie wyższe w okresie zimowym, kiedy to kilkukrotnie przekraczały poziom docelowy (określony dla roku) – najwyższe wartości osiągnęły w listopadzie – ponad 10 ng/m3. W okresie od maja do października stężenia przeważnie utrzymywały się poniżej poziomu docelowego dla roku. Warunki meteorologiczne są bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na jakość powietrza, decydującym o tempie rozpraszania się zanieczyszczeń. Niekorzystne scenariusze meteorologiczne mogą wpływać na długotrwałe utrzymywanie się substancji na danym terenie i powodować ich wysokie kumulacje. Najmniej korzystne warunki wiążą się z niską temperaturą powietrza, która skutkuje wzmożoną emisją z systemów grzewczych, 52

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

niską prędkością wiatru, uniemożliwiającą dyspersję zanieczyszczeń oraz niskim położeniem warstwy mieszania i stanem stałym równowagi atmosfery, co oznacza stagnację lub niewielki ruch mas powietrza.

Dla badania emisji B(a)P istotne znaczenie ma fakt wzajemnego przenikania się mas powietrza i niesionych wraz z nimi ładunków zanieczyszczeń, w tym zakresie rozróżniono za zespołem BSIPP „EKOMERIA” emisję napływową i emisję z terenu Miasta Koszalin. Obie ściśle korespondujące z oceną stanu jakości powietrza w powiecie koszalińskim.

Emisja napływowa B(a)P

Roczny ładunek emisji napływowej benzo(a)pirenu dla strefy miasto Koszalin wynosi 280,5 kg. Największy udział przypada na emisję powierzchniową z pasa 30 km wokół strefy – ponad 257 kg (91,6%). Emisja z transportu z pasa 30 km wokół strefy stanowi 6,7%, a udział źródeł punktowych stanowi łącznie 1,6% emisji napływowej.

Tabela 17. Bilans emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r. B(a)P Typ emisji [kg/rok] punktowa h ≥ 30 m poza pasem 30 3.7 km punktowa z pasa 30 km 0.8

powierzchniowa z pasa 30 km 257.1

liniowa z pasa 30 km 18.9

SUMA 280.5

źródło: Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 10. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r.

punktowa z woj. zachodniopomorskie go h >=30 m punktowa z pasa 30 1,32% km liniowa z pasa 30 km 0,30% 6,74%

powierzchniowa z pasa 30 km 91,64%

źródło: Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin. Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013

Emisja B(a)P z terenu strefy miasto Koszalin

Roczny ładunek emisji benzo(a)pirenu ze strefy miasto Koszalin wyniósł 26,3 kg. Największy udział (81,7%) ma emisja z indywidualnych systemów grzewczych, oszacowana na poziomie 21,5 kg B(a)P, natomiast najmniejszy jest udział źródeł punktowych – zaledwie 0,4%.

Tabela 18. Bilans emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r. B(a)P Typ emisji [kg/rok]

punktowa 0.1

powierzchniowa 21.5

liniowa 4.7

SUMA 26.3 źródło: Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 11. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r.

liniowa punktowa 17,86% 0,42%

powierzchniowa 81,72%

źródło: Program Ochrony Powietrza dla stref województwa zachodniopomorskiego – TOM III Miasto Koszalin Biuro Studiów i Pomiarów Proekologicznych „EKOMETRIA” Sp. z o.o. Gdańsk, 2013.

2.3. Rozbudowa i modernizacja sieci gazowej.

Rysunek 12. Rozwój sieci gazowej w latach 2011-2013 na terenie powiatu koszalińskiego.

400

350

300

250

386,920 399,152

200 382,477 [km]

150

100 128,404

50 128,404 128,404

0 2011 2012 2013

długość czynnej sieci ogółem długość czynnej sieci przesyłowej

źródło: opracowanie własne. 55

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Na terenie powiatu koszalińskiego notuje się stały wzrost sieci i przyłączy gazowych. W latach 2011 – 2013 długość czynnej sieci gazowej wzrosła o 16,68 km, z czego największy przyrost można zaobserwować w gminie Manowo – 9,99 km. Procentowy przyrost sieci gazowej w gminach powiatu koszalińskiego przedstawia rysunek nr 13.

Rysunek 13. Procentowy przyrost czynnej sieci gazowej na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011 - 2013.

Manowo 60% Mielno 6%

Świeszyno Sianów 16% 3% Bobolice 7%

Biesiekierz Będzino 4% 4% źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS, listopad 2015 r.

Rysunek 14. Ludność korzystająca z sieci gazowej na terenie powiatu koszalińskiego.

16 200 16 150 16 100 16 050 16 171 16 000 15 950 15 900 15 969 15 850 15 887 15 800 15 750 15 700 2011 2012 2013

źródło: opracowanie własne

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

3. REALIZACJA DZIAŁAŃ W RAMACH PRIORYTETU 2 i 3 – DOBRY STAN WÓD.

3.1. Jakość wód.

3.1.1. Rzeki. Podstawą do prowadzenia badań w latach 2013 - 2014r. był „Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2013-2015". Zgodnie z nim system oceny jakości jednolitych części wód rzecznych realizowano poprzez badania i pomiary wykonywane w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Jednolite części wód występujące na obszarach chronionych Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie badał także według odrębnych przepisów, w celu ustalenia stopnia spełnienia dodatkowych wymagań określonych dla tych obszarów. W trzyletnim okresie badawczym WIOŚ w Szczecinie objął programem 111 jednolitych części wód rzecznych, z czego 12 JCWP znajduje się na terenie powiatu koszalińskiego. W roku 2013 przeprowadzono badania 5 JCWP. Zestawienie punktów pomiarowych w badanych JCWP wraz z rodzajem realizowanego monitoringu podano w tabeli nr 19, a ich lokalizację przedstawiono na rysunku 15. Prezentowane dane stanowią opracowanie Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska i stanowią część informacji o stanie środowiska –za rok 2013, publikowanych na stronach internetowych WIOŚ Szczecin.

Tabela 19. Zestawienie jednolitych części wód badanych w powiecie koszalińskim w roku 2013. Rok Rodzaj Lp. Nazwa JCWP Nazwa punktu pomiarowego badań monitoringu 2013 MO Unieść - powyżej ujścia Polnicy 1 Unieść do Polnicy (m. Gorzebądź) 2010 MO

2013 MO Unieść od Polnicy do Unieść - ujście do jeziora Jamno 2 ujścia (m. Kleszcze) 2010 MO, MORY

2013 MD Czerwona od Czerwona - ujście do morza 3 (m. Ustronie Morskie) Łopieniczki do ujścia 2011 MD, MO

Dzierżęcinka z 2013 MD Dzierżęcinka - ujście do jeziora Jamno 4 jeziorami (m. Dobiesławiec) Lubiatowo Pn i Pd 2011 MD, MO

Strzeżenica - ujście do jeziora Jamno 2013 MD 5 Strzeżenica (m. Strzeżenica) 2011 MD, MO

6 Bielica Bielica - ujście do Radwi (m. Kurozwęcz) 2012 MO

Czarna - ujście do Radwi (poniżej m. 7 Czarna 2012 MO, MORE Dunowo) Mszanka z jeziorem 8 Mszanka - ujście do Radwi (m. Karsina) 2012 MO, MORY Nicemino Radew do Chocieli Radew - powyżej ujścia Chocieli (m. 9 2012 MO, MORE z jeziorem Kwiecko Kurowo) Radew od Chocieli do Radew - poniżej ujścia Chocieli i 10 2012 MO, MORY zbiornika Rosnowo Mszanki (m. Mostowo)

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Radew - w Niedalinie (most drogowy) 2012 MO, MORY, MORE Radew od dopływu 11 MD, MO, MORY, w Niedalinie do ujścia Radew - ujście do Parsęty (m. Karlino) 2012 MORE MD, MO, MORY, 12 Grabowa do Wielinki Grabowa - m. Wielin 2011 MORE źródła: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2013. Praca zbiorowa WIOŚ. 2014.

Objaśnienia: MD - program monitoringu diagnostycznego, MO - program monitoringu operacyjnego, MORY - program monitoringu operacyjnego jakości wód powierzchniowych, które są przeznaczone dla bytowania ryb w warunkach naturalnych, MORE - program monitoringu operacyjnego jakości wód powierzchniowych, które są przeznaczone do celów rekreacyjnych

Rysunek 15. Lokalizacja punktów monitoringu rzek w powiecie koszalińskim w latach 2011-2013.

źródło: skan mapy z dokumentu pn. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Ocena jakości wód

Spośród 5 jednolitych części wód rzecznych badanych w 2013 roku na obszarze powiatu koszalińskiego 4 JCWP, tj.: JCWP Unieść do Polnicy, JCWP Unieść od Polnicy do ujścia, JCWP Czerwona od Łopieniczki do ujścia, JCWP Dzierżęcinka z jeziorami Lubiatowo Pn i Pd, należą do wód silnie zmienionych i ocenie podlegał ich potencjał ekologiczny (na podstawie elementów biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych). Do naturalnych należą jedynie wody JCWP Strzeżenica, gdzie oceniano ich stan ekologiczny. Wstępna ocena stanu JCWP wskazuje, że JCWP Unieść do Polnicy, JCWP Unieść od Polnicy do ujścia i JCWP Strzeżenica przypisano stan/potencjał ekologiczny umiarkowany. Pozostałe JCWP, tj.: JCWP Czerwona od Łopieniczki do ujścia i JCWP Dzierżęcinka z jeziorami Lubiatowo Pn i Pd wykazywały słaby potencjał ekologiczny. O wyniku oceny stanu/potencjału ekologicznego badanych JCWP, z wyjątkiem JCWP Unieść do Polnicy, zadecydowała ocena elementów biologicznych (zestawienie w tabeli poniżej). W ocenie elementów hydromorfologicznych, zgodnie z wytycznymi GIOŚ oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska, przyjęto zasadę, że JCWP wyznaczonej na podstawie przeglądu warunków hydromorfologicznych, jako naturalnej nadaje się klasę I, a sztucznej lub silnie zmienionej - klasę II. Jakość oznaczanych elementów fizykochemicznych JCWP Unieść od Polnicy do ujścia i JCWP Strzeżenica spełniała wymagania określone dla stanu/potencjału dobrego (II klasa). W pozostałych JCWP badanych w 2013 roku jakość elementów fizykochemicznych zaklasyfikowano jako poniżej potencjału dobrego. Stan chemiczny JCWP Czerwona od Łopieniczki do ujścia i JCWP Strzeżenica oceniono jako dobry. Natomiast stan chemiczny JCWP Dzierżęcinka z jeziorami Lubiatowo Pn i Pd oceniono poniżej stanu dobrego ze względu na przekroczenie wartości stężeń średniorocznych sumy benzo(g,h,i)perylenu i indeno(l,2,3-cd)pirenu. Na podstawie niekorzystnego wyniku stanu/potencjału ekologicznego stan wszystkich 5 badanych JCWP oceniono jako zły.

Tabela 20. Wyniki wstępnej oceny jednolitych części wód badanych w latach 2010-2013 na terenie powiatu

koszalińskiego.

ICZNY

Lp.

JCW(T/N)

Rokbadań

STAN JCWP STAN

NazwaJCWP

Typ abiotyczny

EKOLOGICZNY

Klasa elementów Klasaelementów Klasaelementów

STAN CHEM STAN

STAN/POTENCJAŁ STAN/POTENCJAŁ

fizykochemicznych

Programmonitoringu

hydromorfologicznych

dlachronionych obszarów

Ocena spełnienia wymagań Ocenawymagań spełnienia

syntetycznei niesyntetyczne

Silnie zmienionalubSilnie sztuczna

Specyficzne zanieczyszczenia Specyficznezanieczyszczenia

Wskaźnikdecydującyo ocenie Klasa elementów biologicznych Klasaelementów Unieść do MIR, 1 17 T MO 2013 II II PPD UMIARKOWANY N ZŁY Polnicy MMI Unieść od MIR, 2 Polnicy do 24 T MO 2013 III II II UMIARKOWANY N ZŁY MMI ujścia

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Czerwona od 3 Łopieniczki do 22 T MD 2013 IV MMI II PPD I SŁABY DOBRY N ZŁY ujścia Dzierżęcinka z jeziorami 4 23 T MD 2013 IV MMI II PPD II SŁABY PSD_sr N ZŁY Lubiatowo Pn i Pd MIR, 5 Strzeżenica 17 N MD 2013 III I II I UMIARKOWANY DOBRY N ZŁY MMI 6 Bielica 17 N MO 2012 II I I DOBRY T 7 Czarna 23 N MO 2012 II I II DOBRY T Mszanka z 8 jeziorem 18 N MO 2012 II I I DOBRY T Nicemino Radew do DOBRY I Chocieli z 9 18 T MO 2012 II II II POWYŻEJ T jeziorem DOBREGO Kwiecko Radew do Chocieli do 10 20 N MO 2012 III MMI I I UMIARKOWANY T ZŁY zbiornika Rosnowo Radew od dopływu w 11 19 T MD 2012 III MMI II I UMIARKOWANY DOBRY T ZŁY Niedalinie do ujścia Grabowa do 12 17 T MD 2011 III MMI II I II UMIARKOWANY PSD_sr T ZŁY Wielinki

Objaśnienia: MIR - Makrofitowy Indeks Rzeczny MMI - Makrobezkręgowce bentosowe MO – Monitoring operacyjny MD – Monitoring diagnostyczny Klasa elementów biologicznych Potencjał Potencjał Stan ekologiczny ekologiczny

ekologiczny (jcw (jcw silnie sztuczne) zmienione) stan bardzo I dobry/potencjał I I maksymalny stan II dobry/potencjał II II dobry stan/potencjał III III III umiarkowany stan/potencjał IV IV IV słaby stan/potencjał V V V zły Klasa elementów hydromorfologicznych Potencjał Potencjał Stan ekologiczny ekologiczny

ekologiczny (jcw (jcw silnie sztuczne)) zmienione) stan bardzo I dobry/potencjał I I maksymalny potencjał dobry II II Klasa elementów fizykochemicznych Potencjał Potencjał Stan ekologiczny ekologiczny

ekologiczny (jcw (jcw silnie sztuczne) zmienione)

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

stan bardzo I dobry/potencjał I I maksymalny stan II dobry/potencjał II II dobry poniżej PSD stanu/potencjału PPD PPD dobrego

Stan / potencjał ekologiczny

Potencjał ekologiczny (jcw Potencjał ekologiczny (jcw silnie Stan ekologiczny sztuczne) zmienione)

stan bardzo BARDZO DOBRY dobry/potencjał maksymalny DOBRY POWYŻEJ DOBREGO DOBRY POWYŻEJ DOBREGO

DOBRY stan dobry/potencjał dobry

stan/potencjał UMIARKOWANY UMIARKOWANY UMIARKOWANY umiarkowany

SŁABY stan/potencjał słaby SŁABY SŁABY

ZŁY stan/potencjał zły ZŁY ZŁY Stan chemiczny DOBRY Stan dobry przekroczone stężenia PSD_sr średnioroczne przekroczone stężenia PSD_max poniżej stanu dobrego maksymalne przekroczone stężenia PSD średnioroczne i maksymalne

Stan DOBRY

ZŁY stan zły

3.1.2. Jeziora.

W 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził na terenie powiatu koszalińskiego, zgodnie z „Programem Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2013 - 2015", badania monitoringowe jeziora Nicemino (monitoring diagnostyczny). W 2014 roku WIOŚ w Szczecinie wykonał ocenę stanu ekologicznego tego jeziora. Wyniki oceny wraz ze wskazaniem wskaźników wpływających na tę ocenę przedstawiono w tabeli 21.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 21. Wyniki oceny stanu jezior badanych na terenie powiatu koszalińskiego w 2013 roku.

*obejmuje: warunki tlenowe i termiczne, zasolenie, zakwaszenie, substancje biogenne, przezroczystość **obejmuje: Al, As, Ba, B, Cr, Zn, Cu, indeks fenolowy, indeks olejowy, cyjanki wolne PMPL - Indeks Fitoplanktonowy ESMI - Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego

Na podstawie przeprowadzonych badań wody, jezioro Niecemino zakwalifikowano do umiarkowanego stanu ekologicznego (III klasa). O wyniku klasyfikacji zadecydowała wartość Indeksu Fitoplanktonowego PMPL (wartość 2,81). Wielkość Mulitimetrycznego Indeksu Okrzemkowego IOJ odpowiadała I klasie (wartość 0,831). Badania makrofitów z uwagi na typ abiotyczny jeziora lb nie były prowadzone. Stan chemiczny wód jeziora oceniono jako dobry, gdyż nie stwierdzono przekroczenia środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych oraz dla innych zanieczyszczeń. Ze względu na umiarkowany stan ekologiczny, stan wód jeziora oceniono jako zły.

3.1.3. Wody przybrzeżne.

Do granicy powiatu koszalińskiego przylegają dwie jednolite części wód przybrzeżnych: JCWP Sarbinowo-Dziwna (PLCWIIIWB8) oraz JCWP Jarosławiec-Sarbinowo (PLCWIIIWB7). Wody obu JCWP wyznaczone zostały jako silnie zmienione. W 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie przeprowadził badania obu JCWP w pięciu punktach pomiarowo-kontrolnych, w obszarze JCWP Sarbinowo-Dziwna w trzech punktach: 3 (kod PL02S0104 0448), 4 (kod PL02S0104 0449) i 5 (kod PL02S0104_0450), a w obszarze JCWP Jarosławiec-Sarbinowo w dwóch punktach: 6 (kod PL02S01040451) i 7 (kod PL02S0104 0452) (Rysunek 16). Podstawą do prowadzenia badań w 2013 roku był „Program Państwowego Monitoringu Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2013-2015".

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 16. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu wód przybrzeżnych przylegających do powiatu koszalińskiego w 2013 roku.

źródło: skan mapy z dokumentu pn. Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2013. Praca zbiorowa WIOŚ. 2014.

Ze względu na to, że wody obu badanych JCWP należą do wód silnie zmienionych, ocenie podlegał ich potencjał ekologiczny (na podstawie elementów biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych). Ocenę potencjału ekologicznego przeprowadzono w oparciu o ocenę elementów biologicznych, fizykochemicznych i hydromorfologicznych. Natomiast stan wód sklasyfikowano na podstawie oceny potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. Na podstawie badań przeprowadzonych w 2013 roku potencjał ekologiczny obydwu JCWP zaklasyfikowany został jako zły (V klasa), w wyniku czego stan wód obydwu JCWP także oceniono jako zły. Wyniki oceny potencjału ekologicznego obu JCWP oraz wód w punktach przylegających do powiatu koszalińskiego wraz z wynikami ocen dla poszczególnych elementów jakości zestawiono w tabelach 22 i 23. Ocena elementów biologicznych została przeprowadzona w oparciu o wyniki badań chlorofilu „a" i fitoplanktonu oraz na zasadzie dziedziczenia wyników oceny makrozoobentosu za 2012 rok. Potencjał elementów biologicznych obydwu JCWP, będący wynikiem oceny poszczególnych wskaźników, oceniono jako zły. Ocena elementów hydromorfologicznych przeprowadzona została zgodnie z wytycznymi GIOŚ oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska. W wyniku przeglądu warunków hydromorfologicznych, ze względu na umacniane brzegi i zabezpieczenia przed erozją morską, obie JCWP wyznaczone zostały jako silnie zmienione. Ocenie zatem podlegał potencjał elementów hydromorfologicznych obu JCWP, który oceniono jako dobry. Potencjał elementów fizykochemicznych obydwu JCWP został oceniony jako poniżej

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

dobrego. Na niską ocenę potencjału wód JCWP miały wpływ badania przezroczystości wód (widzialność krążka Secchiego) oraz zbyt wysokie stężenia substancji biogennych (azotu ogólnego, azotanowego i mineralnego, fosforu ogólnego i fosforanów). Natomiast potencjał elementów fizykochemicznych z grupy substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego obydwu JCWP, na podstawie zasady dziedziczenia, oceniony został jako dobry. Ocena stanu chemicznego obu, przeprowadzona została na podstawie wyników badań wskaźników stanu chemicznego, wykonanych w ramach monitoringu diagnostycznego w 2012 roku, gdzie przeprowadzono badania pełnej listy, pobierając próby dwukrotnie w ciągu sezonu badawczego na każdym stanowisku. Ocena ta wykorzystana została w ocenie JCWP za 2013 rok w oparciu o zasadę dziedziczenia. Stan chemiczny JCWP oceniony został jako poniżej dobrego, o czym zdecydowały przekroczenia wartości stężeń średniorocznych eteru pentabromodifenylowego (PBDE), oktylofenoli i kationu tributylocyny.

Tabela 22. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego wód przybrzeżnych przylegających do powiatu koszalińskiego dla stanowisk pomiarowych badanych w 2013 roku.

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2013. Praca zbiorowa WIOŚ. 2014.

Tabela 23. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego wód przybrzeżnych przylegających do powiatu koszalińskiego dla JCWP badanych w 2013 roku.

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2013. Praca zbiorowa WIOŚ. 2014.

3.1.4. Wody podziemne.

Badania i ocena stanu chemicznego wód podziemnych wykonywane są w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Badania prowadzone są w jednolitych częściach wód podziemnych (JCWPd), w tym w częściach uznanych za zagrożone nieosiągnięciem dobrego stanu, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego. Badania wykonywane są na poziomie krajowym w ramach monitoringu diagnostycznego i operacyjnego. Wykonawcą badań oraz oceny stanu wód

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

w zakresie elementów fizykochemicznych oraz ilościowych jest Państwowy Instytut Geologiczny - Państwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB). Monitoring diagnostyczny prowadzony jest raz na trzy lata i dotyczy wszystkich jednolitych części wód podziemnych (JCWPd) wydzielonych na terenie kraju (161). Monitoring operacyjny prowadzony jest co roku, z wyłączeniem roku, w którym wykonywany jest monitoring diagnostyczny i obejmuje JCWPd o statusie wód zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu chemicznego i/lub ilościowego wód podziemnych, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów szczególnego narażenia. W granicach powiatu koszalińskiego znajdują się trzy JCWPd o numerach: 9, 10 i 28, które objęte są badaniami w ramach monitoringu diagnostycznego. W latach 2013 i 2014 PIG-PIB nie prowadził badań monitoringowych wód podziemnych w powiecie koszalińskim. Ostatnie badania wód podziemnych wykonane zostały przez PIG- PIB w ramach monitoringu diagnostycznego w 2012 roku, w 4 punktach pomiarowych w miejscowościach: Bobolice (punkt nr 191), Polanów (punkt nr 194), Świeszyno (punkt nr 382) oraz Mielno (punkt nr 2257). Badania wód podziemnych wykonywane są także na poziomie regionalnym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie (WIOŚ) obejmują obszar OSN wyznaczony w zlewni rzeki Płoni i znajdujący się w granicach JCWPd nr 25 oraz tereny wokół mogilników zlikwidowanych na terenie województwa w latach 2010-2011. Monitoring regionalny wód podziemnych nie jest wykonywany na terenie powiatu. Przeprowadzone w 2012r. przez WIOŚ ostatnie badania w 3 punktach – w miejscowościach: Bobolice (punkt nr 191), Polanów (punkt nr 194) oraz Świeszyno (punkt nr 382) – pozwoliły stwierdzić występowanie wód II klasy (wody dobrej jakości) o dobrym stanie chemicznym. W punkcie badawczym w miejscowości Mielno (punkt nr 2257) stwierdzono występowanie wód V klasy (wody złej jakości) - reprezentujących słaby stan chemiczny. Przyczyną obniżenia jakości wód w Mielnie były podwyższone stężenia potasu, boru, chlorków i sodu oraz podwyższona wartość przewodności. Ponadto w punkcie stwierdzono przekroczenia wartości progowych wyznaczonych dla wód do celów pitnych w przypadku amoniaku, boru, przewodności, sodu i chlorków. Zasolenie wód wgłębnych poziomu kredowego w Mielnie ma charakter geogeniczny i związane jest z naturalnym chemizmem ujmowanej warstwy wodonośnej. W punktach nie stwierdzono zanieczyszczenia wód azotanami (stężenie azotanów powyżej 50 mgNO3 /l) i zagrożenia takim zanieczyszczeniem (stężenie azotanów od 40 do 50 mgN03/l). Stężenie azotanów kształtowało się na niskim poziomie tj. poniżej 10mgNO3/l i odpowiadało I klasie (wody bardzo dobrej jakości)5.

3.2. Utrzymywanie koryt cieków, kanałów i obwałowań.

Zagrożeniem powodziowym w powiecie objęte są obszary terenów wokół jezior przymorskich. Obszary zagrożone chronione są wałami przeciwpowodziowymi, a tereny polderowe odwadniane są pompowniami melioracyjnymi. W tabelach poniżej zestawiono stan urządzeń i obiektów chroniących przed powodzią. Tabela 24 przedstawia zestawienie polderów w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno, tabela 25 zestawienie pompowni melioracyjnych w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno, a tabela 26

5 Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2012. Praca zbiorowa WIOŚ. 2013. 65

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

aktualny wykaz wałów przeciwpowodziowych na terenie powiatu koszalińskiego. Utrzymaniem tych urządzeń zajmuje się w obszarze RZGW Szczecin odpowiednio Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie.

Tabela 24. Poldery w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno.

]

polderu polderu

Forma

polderu polderu

[mlnm

Pojemność

Użytkownik

polderu[ha]

Powierzchnia

Rzeka / Akwen

Nazwapolderu

Lokalizacja[km] zagospodarowani

Gmina Będzino użytki zielone, ANR, rolnicy Czerwona I, II 643 1,29 rz. Czerwona L nieużytki indywidualni użytki zielone, Czerwona III 324 0,65 ANR rz. Czerwona L nieużytki użytki zielone, ANR, rolnicy Czerwona IV, V 694 1,39 rz. Czerwona P nieużytki indywidualni Kazimierz użytki zielone, ANR, rolnicy 530 1,06 Strzeżenica L Pomorski nieużytki indywidualni użytki zielone, ANR, rolnicy Strzeżenica 314 0,63 Strzeżenica P nieużytki indywidualni użytki zielone, rolnicy Dobiesławiec 540 1,08 j. Jamno - nieużytki grunty orne indywidualni użytki zielone, ANR, rolnicy Łabusz 1850 3,70 j. Jamno - nieużytki indywidualni Gmina Manowo

użytki zielone, rz. Bonin 443 0,89 ANR L nieużytki Dzierżęcinka

Gmina Mielno

użytki zielone, Gąski 125 0,25 ANR - - nieużytki grunty orne użytki zielone, rolnicy Chłopy 413 0,83 nieużytki, grunty - - indywidualni orne użytki zielone, rolnicy Mielno 20 0,04 j. Jamno - nieużytki indywidualni użytki zielone, rolnicy Barnowo 196 0,39 j. Jamno - nieużytki indywidualni Gmina Sianów

użytki zielone, Osieki 857 1,71 nieużytki, grunty ANR j. Jamno - orne użytki zielone, rolnicy Karnieszewice 20 0,04 - - nieużytki indywidualni źródło: RZGW Szczecin, „Studium bezpośredniego zagrożenia powodziowego na obszarze RZGW Szczecin”, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Poznań 2008 – stan aktualny na rok 2015.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 25. Pompownie melioracyjne w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno.

Powierzchnia Wysokość Zw. wody Nazwa Wydajność Zw. wody min. odwadniania podnoszenia max. i lokalizacja [mln m3] m n.p.m. [ha] [m] m n.p.m.

Gmina Będzino

Czerwona I, II 198 1,05 4,0;5,0 -2,80 -3,70 Czerwona III 149 0,45 3,6;4,0 -1,03 -1,83 Czerwona IV, 360 0,99 4,0;5,0 -2,51 -3,51 V Kazimierz 361 0,74 4,0;5,0;5,0 -2,10 -2,75 Pomorski Strzeżenica 135 0,18 3,0;3,0 -0,67 -1,72 Dobiesławiec 285 1,03 4,0;4,0;5,0 -2,06 -2,66 Łabusz 700 2,50 4,9;4,9;5,4 -4,84 -5,24 Gmina Manowo Bonin 215 0,30 4,0;4,0 23,64 24,74 Gmina Mielno Gąski 35 0,42 4,0;4,0 -1,60 -2,0 Chłopy 117 0,30 4,0;4,0 0,00 -1,80 Mielno 100 0,06 1,0 -0,28 -0,61 Barnowo 64 0,15 3,0 - - Gmina Sianów

Osieki 597 0,60 3,0;4,0 - - Karnieszewice 40 0,30 3,0 26,63 26,93 źródło: RZGW Szczecin, „Studium bezpośredniego zagrożenia powodziowego na obszarze RZGW Szczecin”, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Poznań 2008 – stan aktualny na rok 2015.

Tabela 26. Wykaz wałów przeciwpowodziowych powiatu koszalińskiego w 2014 roku. Długość Obszar Nazwa rzeki, km cieku km wału Lp. Lokalizacja wału chroniony kanału, jeziora od-do od-do (km) (ha) Wał nad jeziorem 0+000 - 1. Jamno polder Łabusz m. Koszalin - 1,646 1+646 Łabusz 700 Wał lewy nad rzeką obr. Kleszcze gm. 0+000 - 0+000 - 2. 2,560 Uniestą Sianów 2+560 2+560 nr 1. m. Koszalin - 0+000 - 2,550 - Wały nad jeziorem 2+550 3. Lubiatowo nr 2. obr. Bonin gm. - 0+000 - 0,890 - Manowo 0+890 Wał nad jeziorem Mielno gm. Mielno 0+000 - 4. Jamno polder obr. Strzeżenice gm. - 2,344 490 2+344 Barnowo Będzino

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Wał nad jeziorem obr. Strzeżenice, 0+000 – 5. Jamno polder Dobiesławiec gm. - 0,910 0+910 Strzeżenica Będzino Wał nad jeziorem obr. Dobiesławiec gm. 0+000 - 6. Jamno polder Będzino; Jamno m. - 3,460 3+460 Dobiesławiec Koszalin Wał lewy nad rzeką obr. Strzeżenice gm. 0+000 - 0+000 - 7. Strzeżenicą polder 0,184 Będzino 0+184 0+184 Barnowo Mielno gm. Mielno Wał do wysypiska 0+000 - 0+000 - 8. obr. Strzeżenice gm. 0,510 polder Barnowo 0+510 0+510 Będzino

Wał prawy nad obr. Strzeżenice, 0+000 - 0+000 - 9. Strugą Mścicką Dobiesławiec gm. 1,566 1+566 1+566 polder Strzeżenica Będzino

Wał prawy nad obr. Strzeżenice gm. 0+000 - 0+000 - 10. rzeką Strzeżenicą 0,688 70 Będzino 0+688 0+688 polder Strzeżenica

0+000 - L. 0+000 Jamno m. Koszalin 2,240 Wały nad rzeką 2+370 – 2+240 11. 320 Dzierżęcinką obr. Dobiesławiec gm. 0+000 - P. 0+000 2,370 Będzino 2+240 – 2+370 5+460 - L. 0+000 obr. Łekno 3,030 Wały nad rzeką 8+490 - 3+030 12. Strzeżenicą polder 221 Będzinko gm. 5+460 - P. 0+000 Kazimierz 0,500 Będzino 5+960 - 0+500 obr. Mielenko gm. 2+520 - L. 0+000 0,580 Wały nad rowem Mielno 3+100 - 0+580 13. R1A polder 145 obr. Łekno, Będzinko 0+000 - P. 0+000 Kazimierz 3,960 gm. Będzino 3+960 - 3+960 L. 0+000 L. 0+000 6,730 - 6+730 - 6+730 obr. Łopienica, Wały nad rzeką P. 0+286 P. 0+000 14. Tymień, Pleśna, Czerwoną - 3+152 - 2+866 Kładno, Śmiechów 6,730 P. 3+720 P. 2+866 - 7+350 - 6+730 L. 0+000 L. 0+000 0,250 - 0+250 - 0+250 177 Wały nad rowem obr. Kładno gm. 15. CS Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,250 - 0+250 - 0+250

L. 0+000 L. 0+000 0,530 Wały nad rowem obr. Tymień gm. - 0+530 - 0+530 16. R-39 Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,430 - 0+430 - 0+430 L. 0+000 L. 0+000 0,850 Wały nad rzeką obr. Łopienica, - 0+850 - 0+850 17. 110 Tymienicą Tymień gm. Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,960 - 0+960 - 0+960

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

L. 0+000 L. 0+000 0,250 Wały nad rzeką obr. Łopienica - 0+250 - 0+250 18. 54 Łapieniczką gm. Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,250 - 0+250 - 0+250 L. 0+000 L. 0+000 0,350 Wały nad Strugą obr. Łekno gm. - 0+350 - 0+350 19. 15 Popowską Będzino P. 0+000 P. 0+000 0,350 - 0+350 - 0+350

Razem: 47,918 3302

źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2014r.)

Ocena stanu Stan techniczny wałów i regulacyjnych urządzeń przeciwpowodziowych wymaga wielu modernizacji wykraczających poza bieżące utrzymanie. Przeprowadzane regularnie lustracje dowodzą konieczności dokonywania stałych napraw wynikających z normalnej eksploatacji jak również szkód wynikających ze świadomych dewastacji. Działania modernizacyjne prowadzone są planowo przez Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie. Zestawienia prac wykonanych w latach 2013-2014 przedstawiono w tabelach 27 i 28.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 27. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiU w Szczecinie w roku 2013 na terenie

powiatu koszalińskiego.

Gmina Gmina Gmina

Gmina Gmina Gmina Gmina

Powiat

Sianów

Będzino

Manowo

Polanów

Bobolice

jednostka

Świeszyno

Biesiekierz

Urządzenia

Koszaliński

melioracyjne GminaMielno

cieki km 108,048

Melioracje podstawowe – zadania zrealizowane

kanały km 0 8,842 0 0 0 0 0 0 8,842

rurociągi km 0 0 0 0 0 0 0 0 0

wały km 11,405 37,418 0 0 4,206 3,440 0 0 56,469 przeciwpowodziowe

przepompownie szt. 4 8 0 0 1 1 0 0 14

Melioracje szczegółowe – zadania zrealizowane

powierzchnia zmeliorowanych ha 99 121 76 0 37 0 134 0 584 gruntów rolnych powierzchnia zmeliorowanych ha 32 49 37 0 39 0 68 0 290 terenów zielonych

długość rowów km 3,86 5,09 2,13 0 0,35 0 5,00 0 22,02 melioracyjnych długość rurociągów o średnicy poniżej km 0 0 0 0 0 0 0 0 0 60cm źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2013r.).

Tabela 28. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiUW w Szczecinie w roku 2014 na terenie

powiatu koszalińskiego.

Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina Gmina

Powiat

Sianów

Będzino

Manowo

Polanów

Bobolice

jednostka

Świeszyno

Biesiekierz

Urządzenia

Koszaliński

melioracyjne GminaMielno

cieki km 215,501

Melioracje podstawowe – zadania zrealizowane

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

kanały km 0 8,600 0 0 0 0 0 0 8,600

rurociągi km 0 0 0 0 0 0 0 0 0

wały km 11,636 37,339 0 0 4,220 3,267 0 0 56,462 przeciwpowodziowe

przepompownie szt. 4 8 0 0 1 1 0 0 14

Melioracje szczegółowe – opis stanu

powierzchnia zmeliorowanych ha 190 188 106 0 23 0 155 0 662 gruntów rolnych powierzchnia zmeliorowanych ha 120 68 32 0 45 0 58 0 323 terenów zielonych

długość rowów km 8,95 8,06 4,83 0 0,79 0 5.80 0 29,77 melioracyjnych długość rurociągów o średnicy poniżej km 0 0 0 0 0 0 0 0 0 60 cm źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2014r.)

3.3. Gospodarka wodno–ściekowa. zużycie wody Działania podejmowane na terenie powiatu w latach 2013-2014, w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w powiecie koszalińskim zestawiono dla charakterystycznych parametrów, opisujących w sposób porównawczy stan środowiska w tabelach poniżej.

Tabela 29. Ilość zużycia wody w powiecie koszalińskim w latach: 2008 – 2014 z podziałem na poszczególne gminy. Woda dostarczona gospodarstwom domowym hm3 JST 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Powiat 2,214 2,288 2,053 2,065 2,195 2,231 2,276 Koszaliński Gmina 0,207 0,203 0,181 0,233 0,193 0, 197 0,204 Biesiekierz Gmina Będzino 0,371 0,378 0,325 0,324 0,325 0, 237 0,247 Gmina Bobolice 0,234 0,232 0,231 0,222 0,226 0, 219 0,213 Gmina Manowo 0,238 0,340 0,251 0,237 0,234 0, 258 0,258 Gmina Mielno 0,267 0,297 0,316 0,290 0,239 0, 502 0,546 Gmina Polanów 0,320 0,310 0,308 0,306 0,299 0,250 0,239 Gmina Sianów 0,343 0,359 0,340 0,345 0,341 0,353 0,354 Gmina 0,177 0,176 0,200 0,194 0,194 0,216 0,212 Świeszyno źródło: GUS–aktualizacja 9 września 2013r. 71

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Analizując powyższe zestawienie można stwierdzić, iż w skali rozpatrywanego okresu zaobserwować można stabilizację zapotrzebowania na wodę. Teoretyczny wzrost związany z rozwojem przemysłu, rolnictwa, usług oraz budownictwa jednorodzinnego został zbilansowany poprzez oszczędności wprowadzone przez odbiorców związanych z rosnącymi cenami surowca.

Charakterystyka sieci wodociągowej Łączna długość eksploatowanej sieci wodociągowej na terenie Powiatu Koszalińskiego w 2014 roku wynosiła 752,7 km. Całkowita ilość mieszkańców objętych siecią wodociągową na terenie powiatu wynosiła 56 307, co stanowi około 88% ogólnej liczby mieszkańców. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego długość sieci wodociągowej na terenie powiatu systematycznie się zwiększa. Charakterystykę istniejącej sieci wodociągowej w poszczególnych gminach Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela 30.

Tabela 30. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie powiatu koszalińskiego wg gmin w roku 2014. Woda dostarczona Jednostka Długość sieci Ludność korzystająca gospodarstwom administracyjna wodociągowej [km] z sieci wodociągowej domowym [tys. m3] Gmina Będzino 98,5 7 917 247,5 Gmina Biesiekierz 110,2 5 894 204,7 Miasto i Gmina Bobolice 308,1 8 437 213,1 Gmina Manowo 47,1 5 563 258,0 Gmina Mielno 92,8 4 960 546,6 Miasto i Gmina Polanów 88,3 6 552 239,9 Gmina i Miasto Sianów 169,6 11 042 354,0 Gmina Świeszyno 57,5 5 942 212,4 Powiat Koszaliński 752,7 56 307 2276,2 źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień listopad 2015r.

Zestawione w powyższej tabeli dane ilustrują, że największy stopień objęcia siecią wodociągową posiada Gmina Mielno, gdzie występuje sieć wodociągowa o łącznej długości 92,8 km, a stopień objęcia mieszkańców gminy siecią wodociągową wynosi 97,02%. Najmniejszy stopień rozwinięcia sieci wodociągowej posiada Miasto i Gmina Polanów, gdzie całkowita długość rozdzielczej sieci wodociągowej wynosi 88,3 km, a stopień zwodociągowania tego terenu wynosi 72,3%. Sieć wodociągowa na terenie powiatu koszalińskiego w ostatnich latach uległa znacznej rozbudowie. Powołując się na dane Głównego Urzędu Statystycznego, długość sieci wodociągowej powiatu w 2014 roku wynosiła 752,7 km i zwiększyła się o 36 km w porównaniu do roku 2010.

Ścieki

Charakterystyka sieci kanalizacyjnej

Całkowita długość sieci kanalizacji sanitarnej w Powiecie Koszalińskim w 2014 roku wynosiła 595,9km. Całkowita ilość mieszkańców objętych siecią kanalizacyjną na terenie

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

powiatu wynosiła 42 245, co stanowi około 62,7% ogólnej liczby mieszkańców. Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego długość sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu systematycznie się zwiększała – jest to wzrost o ponad 6 % w stosunku do poprzedniego dwulecia sprawozdawczego. Charakterystykę istniejącej sieci kanalizacyjnej w poszczególnych gminach Powiatu Koszalińskiego przedstawia tabela nr 31.

Tabela 31. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu koszalińskiego wg gmin w latach 2013 – 2014.

długość czynnej sieci ludność korzystająca ścieki odprowadzone kanalizacyjnej z sieci kanalizacyjnej Jednostka terytorialna 2013 2014 2013 2014 2013 2014

km km dam3 dam3 osoba osoba Będzino (2) 35,3 35,3 299,0 311,0 3 568 3 583 Biesiekierz (2) 95,5 95,5 178,0 187,0 4 400 4 749 Bobolice (3) 100,9 101,1 206,0 196,0 7 337 8 740 Bobolice - miasto (4) 12,6 12,8 121,0 115,0 3 925 4 164 Bobolice - obszar wiejski (5) 88,3 88,3 85,0 81,0 3 412 4 576 Manowo (2) 25,3 26,6 115,0 186,0 3 422 4 582 Mielno (2) 126,9 114,1 505,0 532,0 4 532 5 075 Polanów (3) 63,8 63,8 301,0 276,0 4 614 4 784 Polanów - miasto (4) 24,3 24,3 231,0 209,0 2 002 2 192 Polanów - obszar wiejski (5) 39,5 39,5 70,0 67,0 2 612 2 592 Sianów (3) 44,2 44,9 416,0 352,0 7 098 7 408 Sianów - miasto (4) 13,7 14,4 350,0 295,0 5 483 5 756 Sianów - obszar wiejski (5) 30,5 30,5 66,0 57,0 1 615 1 652 Świeszyno (2) 114,5 114,6 161,0 178,0 4 472 5 054 Powiat koszaliński 606,4 595,9 2 181,0 2 218,0 39 443 43 975 źródło: Główny Urząd Statystyczny (Bank Danych Lokalnych), stan na dzień 30.10.2015r.

Dane Głównego Urzędu Statystycznego długość sieci kanalizacyjnej wykazuje pewne spowolnienie rozwoju gospodarki wodno-ściekowej. Prawidłowość ta nie wynika z braku inwestycji w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, ale ze zmiany koncepcji. Organizacja odprowadzania ścieków z modelu rozproszonego została przekształcona w model zogniskowany. Powyższe zaskutkowało likwidacją niewielkich oczyszczalni ścieków i włączeniem odbiorców do magistrali prowadzących ścieki do kilku nowoczesnych obiektów w Bobolicach, Polanowie, Koszalinie oraz Biesiekierzu. Względnie liniową tendencję wykazuje również ilość ścieków kierowana do sieci. Powyższe wynika z korelacji pomiędzy zużyciem wody, a ilością nieczystości płynnych w kontekście oszczędności czynionych przez odbiorców usługi, wynikających ze wzrostu ich cen. Jednocześnie prowadzi się inwentaryzację i wyłączanie z użytkowania sieci technicznie przestarzałych. Pozostałe parametry określające gospodarkę ściekową w powiecie koszalińskim zestawiono w tabelach 32 – 34.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 32. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2014r. Dane zbiorcze dotyczące oczyszczalni 2011 2012 2013 2014 ścieków na terenie powiatu Ludność korzystająca z oczyszczalni 46650 40387 40 289 41 245 ścieków ogółem 46650 40387 40 289 41 245 Ludność mechaniczne 322 0 0 0 obsługiwana przez biologiczne 12273 7339 5 471 5 921 oczyszczalnie z podwyższonym 34055 33048 34 818 35 324 usuwaniem biogenów źródło: GUS – aktualizacja lipiec 2015 r.

Tabela 33. Przemysłowe i komunalne oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu koszalińskiego 2012 r. – 2014r. Przepustowość Przepustowość Przepustowość 2012 2013 2014 lp jednostka Ogółem Ogółem Ogółem [m3/dobę] [m3/dobę] [m3/dobę] 1 Będzino 3446 3296 4075 2 Biesiekierz 1022 5287 5265 3 Bobolice 1738 8461 8345 4 Manowo 1200 1200 4900 5 Mielno 6500 6500 3400 6 Polanów 1832 5672 5605 7 Sianów 1900 1800 1800 8 Świeszyno 116 96 96 Powiat 9 18213 32 313 33 486 Koszaliński źródło: GUS – aktualizacja lipiec 2015r.

Ocena oczyszczenia ścieków w powiecie koszalińskim w latach 2013-2014 w relacji do lat poprzednich wskazuje na redukcję ilości zbiorników bezodpływowych (tabela nr 34). Analiza danych statystycznych wskazuje jednoznacznie, że na omawiany spadek zasadniczy wpływ miało uruchomienie w 2012r. nowoczesnej oczyszczalni ścieków w Biesiekierzu. Znacznie wzrosła natomiast liczba indywidualnych rozwiązań polegających na instalowaniu oczyszczalni przydomowych. Tendencja ta wynika zapewne z urbanizacji terenów pozbawionych dostępu do komunalnych sieci kanalizacyjnych.

Tabela 34. Gromadzenie i wywóz nieczystości ciekłych na terenie powiatu koszalińskiego w 2011 i 2014r. Zbiorniki Oczyszczalnie Stacje zlewne Lp. Jednostka bezodpływowe przydomowe 2011 2012 2011 2012 2011 2012 1 Będzino 160 165 12 14 1 1 2 Biesiekierz 425 425 18 18 0 0 3 Bobolice 364 364 13 17 1 1 4 Manowo 209 100 37 52 2 2 5 Mielno 0 0 7 7 2 2 6 Polanów 284 284 19 22 3 3 7 Sianów 939 940 106 120 0 0

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

8 Świeszyno 24 26 85 95 1 1 9 Powiat Koszaliński 2405 2304 297 345 10 10 Zbiorniki Oczyszczalnie Stacje zlewne Lp. jednostka bezodpływowe przydomowe 2013 2014 2013 2014 2013 2014 1 Będzino 175 175 19 19 1 1 2 Biesiekierz 124 125 37 38 1 1 3 Bobolice 364 364 17 27 1 1 4 Manowo 114 125 42 46 1 1 5 Mielno 0 0 7 8 2 2 6 Polanów 261 245 32 31 3 3 7 Sianów 942 944 135 146 0 0 8 Świeszyno 27 14 95 84 0 0 9 Powiat Koszaliński 2007 1992 384 399 9 9 źródło: GUS, listopad 2015 r.

3.4. Działania reglamentacyjne w zakresie szczególnego korzystania z wody.

Szczególną formą ochrony zasobów wód i ich racjonalnego wykorzystywania jest instytucja prawna pozwolenia wodnoprawnego, które ma charakter konstytutywnej decyzji administracyjnej, przyznającej podmiotom uprawnienia w zakresie szczególnego korzystania z wód, wykonania urządzeń wodnych oraz ustalające linie brzegu. W latach 2013-2014 Starosta Koszaliński przeprowadził 225 postępowań wodnoprawnych, z czego 114 przyznawały uprawnienia jw. Działania reglamentacyjne w tym zakresie zestawiono poniżej, oddzielnie dla lat: 2013 i 2014.

Tabela 35. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2013 roku. Wykonanie urządzeń Odprowadzanie Elektrownie Podmiot Ujęcia wodnych wody i ścieków wodne /ustalenie linii brzegu/ PRYWATNY (OSOBA 1 1 10 - FIZYCZNA) PRYWATNY 6 1 12 - (JEDN.PRAWNA)

PUBLICZNY 6 18 20 -

OGÓŁEM 13 20 32 -

∑ 65

źródło: opracowanie własne, Starostwo Powiatowe Koszalin, listopad 2015r.

Tabela 36. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2014 roku. Wykonanie Odprowadzanie Elektrownie Podmiot Ujęcia urządzeń wody i ścieków wodne wodnych PRYWATNY (OSOBA 1 4 15 - FIZYCZNA) 75

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

PRYWATNY 6 6 8 - (JEDN.PRAWNA)

PUBLICZNY 3 7 3 -

OGÓŁEM 10 17 26 -

∑ 51

źródło: opracowanie własne, Starostwo Powiatowe Koszalin, listopad 2015r.

W latach 2013-2014 daje się zaobserwować stabilizację pod względem ilości składanych wniosków o wydanie pozwoleń wodnoprawnych na szczególne korzystanie z wód i wykonywanie urządzeń wodnych.

3.4.1. Ujęcia wód podziemnych i ich ochrona.

Na terenie powiatu koszalińskiego prawnie ustanowiono tylko jedną strefę ochronną - dla ujęcia „Mostowo” zlokalizowanego w gminie Manowo. Strefa ta obejmuje zarówno teren ochrony bezpośredniej, jak i teren ochrony pośredniej (wewnętrzny i zewnętrzny). Ustanowiona została ona decyzją Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 14 czerwca 2000r., znak: K-OSR-Ś-3/6814/3/00. Zasięg tej strefy ochronnej obejmuje częściowo obszary gmin: Manowo, Polanów oraz Bobolice – łącznie jest to ok. 79,5 km2.

Nadleśnictwo 1 Bobolice Lubowo 56,0 2005 30.06.2021 Bobolice 2 Bobolice Bobolice ZPS Bobolice 77,0 1981 30.06.2021 3 Bobolice Łozice RWiK Sp. z o.o. 7,3 1991 30.04.2026 4 Manowo Manowo Gmina Manowo 148,07 1980 30.04.2026 5 Bobolice Bożniewice RWiK Sp. z o.o. 45,7 1987 31.05.2016 Hurtowni 6 Bobolice Porost Wielobranżowej 4,8 2006 31.05.2016 "ROJAN" S. J. 7 Bobolice Ujazd RWiK Sp. z o.o. 27,8 1978 31.05.2026 "TORSEED" Przedsiębiorstwo 8 Biesiekierz Kotłowo Nasiennictwa 1,9 2003 31.05.2016 Ogrodniczego i Szkółkarstwa S.A 9 Mielno Gąski osoba fizyczna 1,5 2004 31.12.2011 Zakład Wodociągowo (1) 1967 10 Mielno Unieście - Kanalizacyjny 78,0 30.04.2027 (2) 1986 w Unieściu Nadleśnictwo 11 Sianów Kołzin 4,7 2006 28.02.2027 Karnieszewice

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Ośrodek Hodowli (1) 1974 12 Bobolice Kłanino Zarodowej Spółka 54,1 30.05.2027 (2) 1984 z o.o. (1) 1964 13 Polanów Kłanino ZUK w Polanowie 53,0 30.05.2027 (2) 1984 „ARKA” R. Witkowski, T. Pawłowski, 14 Sianów Sianów 1,5 2006 28.05.2017 J. Gronek, A. Pawłowski Sp. Jawna 15 Polanów Nacław ZUK w Polanowie 137 1971 26.06.2017 16 Polanów Domachowo ZUK w Polanowie 73,0 1971 12.07.2017 Koszalińskim Elektrowniom 17 Manowo Rosnowo 2,3 2007 31.07.2017 Wodnym Spółka z o.o 18 Sianów Maszkowo „POLRYB” Spółka z o.o., 70,0 1990 24.01.2018 Hotel Podewils w 19 Polanów Krąg 36,4 1964 26.11.2017 Krągu Spółka z o.o., Zakład Karny w (1) 1971 20 Bobolice Stare Borne 164,0 18.12.2017 Starem Bornem (2) 1975 (1)1997, 21 Polanów Polanów ZUK w Polanowie 749,5 21.01.2017 (2)1997 Ośrodek Hodowli (1)1974, 22 Bobolice Kłanino Zarodowej Spółka 54,1 30.05.2027 (2)1984 z o.o. 23 Polanów Kościernica ZUK w Polanowie 44,0 1964 05.02.2018 brak 24 Polanów Żydowo ZUK w Polanowie 110,7 03.03.2018 danych 25 Sianów Ratajki AGROBUD Sp. z o.o. 960,0 2007 06.02.2018 26 Biesiekierz Biesiekierz RWiK Sp. z o.o. 121,9 1984 29.06.2018 27 Bobolice Bobolice CONTEMA Sp. z o.o. 14,8 1966 18.06.2028 Centrum Wspomagania 28 Sianów Kłos 11,0 1975 18.07.2018 Rolnictwa „AGRI TRADING” 29 Mielno Gąski osoba fizyczna 22,0 2008 29.09.2018 30 Bobolice Gozd RWiK Sp. z o.o. 38,9 1960 17.10.2018 Zakładowi Usług Pralniczych, Spółka Jawna, Henryka (1) 1987 31 Mielno Mielenko 108,0 27.10.2018 Różalska, Katarzyna (2) 2008 Karasiewicz w Mielenku 32 Biesiekierz Biesiekierz RWiK Sp. z o.o. 207,2 1993 07.01.2009 35 Polanów Świerczyna ZUK w Polanowie 7,4 1988 02.02.2018 36 Polanów Rekowo ZUK w Polanowie 42,5 1973 02.02.2018 Gminny Zakład (1)1988 37 Będzino Śmiechów 200,0 24.02.2015 Komunalny (2)1995

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Urząd Gminy 38 Świeszyno Niedalino 82,00 1972 11.08.2021 w Świeszynie Urząd Gminy (1)1976 39 Świeszyno Konikowo 646,3 21.12.2021 w Świeszynie (2)1988 Urząd Gminy 40 Świeszyno Golica 9,1 1960 21.12.2021 w Świeszynie Urząd Gminy (1)1976 41 Świeszyno Giezkowo 75,9 11.08.2021 w Świeszynie (2)1988 (1)1972 Urząd Gminy 42 Świeszyno Dunowo 68,0 (2)1975 11.08.2021 w Świeszynie (3) 1988 Urząd Gminy w 43 Świeszyno Bardzlino 33,1 1966 21.12.2021 Świeszynie 44 Manowo Rosnowo R.O.D. „Lotnik” 89,4 1990 07.03.2021 45 Bobolice Nowosiółki RWiK Sp. z o.o. 22,2 1956 11.05.2021 46 Sianów Maszkowo GWiK Sianów 56,6 2010 05.10.2021 47 Sianów Sieciemin GWiK Sianów 46,9 1968 21.11.2031 (1)1966 48 Sianów Sowno GWiK Sianów 53,4 12.12.2021 (2)1975 49 Polanów Garbno ZUK Polanów 33,5 1972 30.03.2022 50 Polanów Nowy Żelibórz ZUK Polanów 15,1 1985 30.03.2022 51 Bobolice Porost RWiK Sp. z o.o. 97,5 1979 14.05.2032 52 Bobolice Radwanki RWiK Sp. z o.o. 14,0 1997 18.06.2022 53 Bobolice Chociwle RWiK Sp. z o.o. 16,0 1974 18.06.2022 54 Bobolice Wilczogóra RWiK Sp. z o.o. 11,0 1964 10.07.2022 Urząd Gminy (1)1988 55 Manowo Rosnowo 150,73 03.07.2032 w Manowie (2)1990 Urząd Gminy (1)1968 56 Manowo Bonin 36,6 19.08.2032 w Manowie (2)1979 57 Bobolice Trzebień RWiK Sp. z o.o. 10,0 1975 10.07.2022 58 Bobolice Ostrówek RWiK Sp. z o.o. 5,0 1981 09.11.2022 59 Polanów Powidz ZUK Polanów 9,1 1975 16.08.2012 60 Polanów Bukowo Pol. ZUK Polanów 48,0 1978 16.08.2012 61 Polanów Gołogóra ZUK Polanów 17,2 1976 16.08.2012 62 Bobolice Nowe Łozice RWiK Sp. z o.o. 7,5 1976 09.08.2022 63 Bobolice Janowiec RWiK Sp. z o.o. 21,0 1974 14.03.2023 64 Bobolice Drzewiany RWiK Sp. z o.o. 160,0 1980 13.10.2032 65 Bobolice Bobolice S.M. Mlekosz 68,0 1978 16.11.2022 66 Polanów Gilewo ZUK Polanów 17,7 1978 07.11.2022 (1)1972 67 Będzino Tymień GZK w Będzinie 227,8 20.11.2017 (2)1989 (1)1979 68 Sianów Sierakowo GWiK Sianów 46,6 19.12.2022 (2)1987 Węgorzewo (1)1973 69 Sianów GWiK Sianów 42,5 19.12.2022 Koszalińskie (2)1983

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

70 Polanów Żydowo ZUK Polanów 200,00 1945 10.01.2023 (1)1976 71 Świeszyno Niekłonice Z.O.D. Relaks 147,3 17.12.2022 (2)1982 Urząd Gminy 72 Świeszyno Sieranie 14,4 1968 16.01.2023 w Świeszynie Urząd Gminy 73 Świeszyno Strzekęcino 164,1 2006 10.03.2033 w Świeszynie (1)1983 74 Bobolice Krępa RWiK Sp. z o.o. 21,00 25.02.2033 (2)1982 75 Bobolice Chmielno RWiK Sp. z o.o. 21,00 1974 14.03.2023 76 Polanów Kępiny ZUK Polanów 3,0 1993 09.05.2023 77 Polanów Karsina ZUK Polanów 5,0 1959 09.05.2018 78 Polanów Komorowo ZUK Polanów 6,5 1958 21.11.2018 79 Polanów Warblewo ZUK Polanów 11,0 1980 10.12.2023 80 Polanów Cetuń ZUK Polanów 78,0 1973, 1980 14.01.2019 81 Sianów Rzepkowo GWiK Sianów 29,0 1979 31.01.2024 82 Sianów Szczeglino GWiK Sianów 90,0 1976, 1980 26.02.2024 83 Sianów Skibko GWiK Sianów 158,0 1981 17.02.2024 84 Sianów Kleszcze GWiK Sianów 45,0 1979 06.02.2024 85 Sianów Dąbrowa GWiK Sianów 125,0 1977 11.02.2024 86 Sianów Osieki GWiK Sianów 95,0 1981, 1990 12.02.2024 Urząd Gminy 87 Świeszyno Kurozwęcz 17,0 1969, 1989 05.02.2024 w Świeszynie 88 Polanów Chocimino ZUK Polanów 31,0 1981 25.02.2024 Rzeczyca 89 Polanów ZUK Polanów 31,0 1981 25.02.2024 Wielka 90 Będzino Dobre GZK Będzino 141,0 1983 19.05.2019 91 Polanów Krąg ZUK Polanów 64,0 1975 12.05.2024 92 Polanów Wielin ZUK Polanów 12,0 1959 31.12.2020 93 Będzino Miłogoszcz GZK Będzino 2,0 1987 19.05.2019 1961, 1982, 94 Sianów Kłos GWiK Sianów 715,0 06.01.2024 2000 95 Sianów Karnieszewice Dega S.A. 200,0 2014 28.08.2015 96 Bobolice Porost osoba fizyczna 13,0 1977 21.01.2025 źródło: dane Starostwo Powiatowe Koszalin, listopad 2015r.

Podkreślić należy, że zestawienie nie obejmuje ujęć wykonanych w ramach tzw. zwykłego korzystania z wód, tj. dla potrzeb gospodarstw domowych o poborze domowym nie przekraczającym 5 m3/d. Na takie korzystanie z wód z ustawa z dnia 18 lipca 2001r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2015 r. Nr 469, tj.) nie nakłada obowiązku uzyskania pozwolenia wodnoprawnego.

3.5. Urządzenia wodne.

Pod względem ilości i różnorodności urządzeń wodnych w powiecie dominują urządzenia służące do hodowli ryb i nawadniania upraw oraz budowle piętrzące: zastawki, 79

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

jazy, zainstalowane na wszystkich ciekach powiatu. Aktualny wykaz budowli melioracyjnych stale i okresowo piętrzących będących na ewidencji ZZMiUW w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie prezentuje tabela nr 38, a wykaz stawów hodowlanych zaprezentowano w tabeli nr 39.

Tabela 38. Wykaz budowli stale i okresowo piętrzących 2014 roku. Nazwa obiektu (lokalizacja- miejscowość, gmina) wysokość piętrzenia, Rodzaj Lp. pojemność zbiornika budowli 1. rz. Uniesta (5+800) – Gorzebądź, gm Sianów h =1,0 m jaz 2. rz. Strzeżenica (5+940) – Kazimierz Pomorski obr. Łekno, gm. Będzino; h=1,2 m jaz 3. rz. Polnica (1+750) – Sianów gm. Sianów, h=1,2 m jaz 4. rz. Tymienica (2+160) – Tymień; h=1,0 m jaz 5. rz. Czerwona (7+100) – Śmiechów gm. Będzino; h=1,0 m jaz 6. rz. Czerwona (11+160) – Dworek obr. Kiszkowo gm. Będzino; h=1,0 m jaz źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2014r.)

Tabela 39. Wykaz hodowlanych stawów rybnych na terenie powiatu koszalińskiego wg stanu na rok 2014. Lokalizacja (miejscowość, ciek Lp. w km, lub inne źródło poboru Powierzchnia stawów [ha] Rodzaj hodowli wody) 1. Siecieminko, rzeka Polnica 5 szt. 2,5x5m, 4 szt. 6x30m pstrąg 2. Rekowo, rzeka Mszanka 18,43 ha karp 3. Gajewo, rzeka Grzybniczka 0,13 ha karp 4. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 7 szt. 6x25m pstrąg 5. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 5 szt. 0,06 ha pstrąg 6. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 4 szt. 5 szt. pstrąg 7. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 6 szt. 5x28m, 1 szt. 2x10m pstrąg Szczeglino, rzeka Uniesta, 8. 16 szt. 1,2x8m, 15 szt. 3-4x7-16m pstrąg km 17+100 9. Karsino 6,69 ha karp 10. Drzewiany 1 szt. 0,8 ha, 1 szt. 0,7 ha, 1 szt. 1,0 ha karp 11. Kępiny 1 szt. 0,07 ha, 2 szt. 4x30m, 4 szt. 2x15m pstrąg Bardzlino, rzeka Radew, 12. pstrąg km 30+330 13. Buszyno, rzeka Grabowa, 8 szt. 5x85m, 2 szt. 5x100m pstrąg Sianów, Struga Sianowska, 14. 30,0 ha karp km 2+720 Rekowo, rzeka Mszanka, 15. 4 szt. 3x20m, 3 szt. 5x30m pstrąg km 7+320 Rekowo, rzeka Mszanka, 16. 5 szt. 3x20m, 6 szt. 5x30m pstrąg km 7+320 17. Głodowa 4 szt. 4x30m, 14 szt. 5x30m pstrąg 18. Głodowa 0,42 ha karp 19. Maszkowo, rzeka Uniesta 1,2 ha karp 20. Węgorzewo 3,75 ha karp

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

21. Ratajki 0,2 ha karp 22. Głodowa 1,04 ha karp 23. Głodowa 5,83 ha karp 24. Mielenko 0,65 ha karp 25. Karsina 4,56 ha karp 26. Głodowa 5,66 ha karp 27. Świeszyno 0,3 karp 28. Strzeżenica 0,38 ha karp 29. Dąbrowa, 2,0 ha karp 30. Kędzierzyn 6,1 ha karp 31. Górawino 0,4 ha karp 4 szt. 5x30m , 26 szt. 2x10m, 12 szt. 4x30m, 32. Krąg, rzeka Grabowa, km 46+100 14 szt. 3,5x25m, 6 szt. 6x30m, 6szt. 6x39m pstrąg, karp 2,0 ha karpiowy 33. Olszak 3,38 ha karp 34. Porost 2,0 ha karp 35. Sianów, rzeka Uniesta, km 5+210 4 szt. 2,5x30m, 5 szt. 7x30m pstrąg 36. Sianów, rzeka Uniesta, km 7+320 5 szt. 0,06 ha pstrąg 37. Sieranie 6,3 ha karp 38. Sowinko, rzeka Polnica 10,71 ha karp Kępiny, rzeka Debrzyca, 39. 8 szt. 2x15m, 10 szt. 5x30m pstrąg km 2+640 40. Gajewo, rzeka Grzybniczka 0,2 ha karp 41. Skwierzynka 1,5 karp 42. Skwierzynka 1,13 ha karp 4 szt. 4x25m, 5 szt. 5x25m, 4 szt. 5x40m 0,59 43. Kępsko, rzeka Debrzyca pstrąg, karp ha 44. Wyszebórz 3,18 ha karp 45. Chocimino 2,0 ha karp 46. Chocimino 9,3 ha karp 9szt. 2x15m, 5szt. 10x21m, 10szt. 6x30m, 2 47. Ubiedrze, rzeka Chociel pstrąg szt. 5x20m, 1szt. 6x18m 48 Głodowa 2,9ha karp źródło: Zachodniopomorski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie, Terenowy Oddział w Koszalinie, Starostwo Powiatowe w Koszalinie (stan na dzień 31.12.2014r.)

Dominującym rodzajem hodowli ryb na terenie powiatu koszalińskiego jest hodowla karpia, jednakże większym zagrożeniem, dla jakości wód płynących jest dynamicznie rozwijająca się hodowla pstrąga.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

4. REALIZACJA PRIORYTETU 4 – STWORZENIE SYSTEMU GOSPODARKI ODPADAMI ZGODNEGO Z ZASADĄ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

4.1. Odpady przemysłowe.

Na terenie powiatu koszalińskiego brak jest większych wytwórców odpadów, co związane jest ze słabym uprzemysłowieniem tego obszaru. Według danych zgromadzonych w Wojewódzkim Systemie Odpadowym Urzędu Marszałkowskiego w latach 2012 – 2014 nastąpił spadek wytworzonych na terenie powiatu koszalińskiego odpadów (Rysunek 17).

Rysunek 17. Masa odpadów wytworzonych na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2012- 2014.

140 000

120 000

100 000

80 000

60 000

40 000

20 000

0 2012 2013 2014

źródło: opracowanie własne.

Na terenie powiatu dominują odpady z przemysłu drzewnego, oczyszczalni ścieków, przetwórstwa spożywczego oraz odchody zwierzęce. Z ogólnej ilości zagospodarowanych odpadów w 2013 roku procesom odzysku poddano 71% wszystkich odpadów (w instalacjach - 65%, poza instalacjami - 3%, przekazano osobom fizycznym 3%); unieszkodliwiono w instalacjach - 29%. Z ogólnej ilości zagospodarowanych odpadów w 2014 r. procesom odzysku poddano 79% wszystkich odpadów (w instalacjach - 35%, poza instalacjami - 2%, przekazano osobom fizycznym 2%), unieszkodliwiono w instalacjach - 21% (Rysunek 18).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 18. Gospodarowanie odpadami z sektora gospodarczego w powiecie koszalińskim w 2014 r.

75% 2%

21%

2% odzysk poza instalacjami odzysk w instalacjach przekazanie os. fiz. w celu wykorz. unieszkodliwianie w instalacjach

źródło: opracowanie własne.

4.2. Odpady komunalne.

Główną metodą „unieszkodliwiania" odpadów komunalnych stosowaną w powiecie koszalińskim jest składowanie odpadów. Na terenie powiatu znajduje się jedno eksploatowane składowisko zlokalizowane na terenie Zakładu Odzysku Odpadów w miejscowości Sianów oraz pięć nieeksploatowanych składowisk zlokalizowanych w miejscowościach: Strzeżenice, Boboliczki, Wietrzno, Cewlino i Niedalino. Podstawowe informacje o składowiskach przedstawiono w tabeli nr 40.

Tabela 40. Składowiska w powiecie koszalińskim (stan na dzień 31.12.2013 r.).

ia ia

Lp. Gmina Miejscowość Rok rozpoczęcia/zakończen eksploatacji uszczelnienia Sposób podłoża [ha] ogólna Powierzchnia zbierania do Instalacja odcieków do Instalacja gazu odprowadzania składowiskowego Eksploatujący składowiskiem odpadów Ilość r. w 2013 zdeponowana [Mg] Monitoring

Instalacja – PGK 1991- geomembrana spalanie 1 Sianów Sianów 23,4 jest Sp. z o.o. 33722 tak czynne PEHD biogazu Koszalin w pochodni Instalacja – nie 2 Świeszyno Niedalino 1995/2012 folia 1,12 jest 0 tak spalanie dotyczy biogazu 83

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

w pochodni nie 3 Mielno Strzeżenice 1950/1997 brak 2,11 brak brak 0 brak dotyczy nie 4 Bobolice Boboliczki 1972/2009 brak 3,03 brak kominki 0 tak dotyczy nie 5 Polanów Wietrzno 1986/2009 brak 1,70 brak brak 0 brak dotyczy nie 6 Manowo Cewlino 1993/2009 brak 1,63 brak brak 0 tak dotyczy źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim w 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

4.3. System zbiórki odpadów komunalnych.

Zbiórka odpadów komunalnych na terenie powiatu jest zorganizowana. Odpady niesegregowane gromadzone są na terenie nieruchomości w zamkniętych pojemnikach lub kontenerach, a następnie wywożone na teren Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie. Ilość zebranych odpadów w latach 2013-2014 z terenu powiatu koszalińskiego przedstawiają tabele nr 41 i 42.

Tabela 41. Ilość zebranych odpadów z terenu powiatu koszalińskiego w latach 2013 - 2014. Odpady komunalne Odpady ulegające Komunalne osady Jednostka zmieszane 20 03 01 [Mg] biodegradacji 20 02 01 [Mg] ściekowe 19 08 05 [Mg] 2013 2014 2013 2014 2013 2014 Będzino 1146,56 1445,88 3 7,3 0 0 Biesiekierz 1111,45 1206,78 4,37 0,9 0 0 Bobolice 1096,26 1475,29 14,09 22,15 0 0 Manowo 1319,92 1263,61 0 8,9 0 0 Mielno 4510,53 4731,88 19,72 104,58 0 0 Polanów 1178,81 1397,43 0,84 0 0 0 Sianów 2439,98 2889,75 226,98 234,12 315,82 182,78 Świeszyno 881,46 979,87 0 9,6 0 0 Powiat 13684,97 15390,49 269 387,55 315,82 182,78 koszaliński źródło: PGK Sp. z o.o. w Koszalinie, 2015 r.

Tabela 42. Ilość selektywnie zebranych odpadów z terenu powiatu koszalińskiego w latach 2013 – 2014. Tworzywo sztuczne 15 01 Szkło 15 01 07 [Mg] Makulatura 15 01 01 [Mg] Jednostka 06 [Mg] 2013 2014 2013 2014 2013 2014 Będzino 47,9 102,1 39,12 72,52 10,71 32,15 Biesiekierz 66,4 113,5 38,12 80,79 20,21 40,29 Bobolice 51,4 87,4 39,58 64,71 11,23 26,83 Manowo 0 0,34 8 0 0 0,06 Mielno 10 2,58 37,91 127,14 2,77 11,25 Polanów 48,1 78,7 22,6 46,8 12,42 22,8 Sianów 51,4 142,2 29,13 108,69 16,4 71,23 Świeszyno 49 88,7 48,22 63,1 14,41 32,92 Powiat 324,2 615,52 262,68 563,75 88,15 237,53 koszaliński źródło: PGK Sp. z o.o., 2015 r. 84

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 43. Ilość odpadów przypadająca na jednego mieszkańca w powiecie koszalińskim, informacja za lata 2011-2014. ogółem na 1 mieszkańca Jednostka terytorialna 2011 2012 2013 2014 kg kg kg kg Powiat koszaliński 204,3 195,5 202,8 235,5 Będzino 125,7 117,6 135,9 168,7 Biesiekierz 120,7 142,1 179,3 191,4 Bobolice 169,7 162,5 160,3 157,6 Manowo 220,1 152,6 197,6 183,6 Mielno 835,8 810,8 701,0 923,8 Polanów 114,7 114,6 129,5 156,0 Sianów 179,7 180,0 183,7 219,4 Świeszyno 102,4 108,4 142,4 147,3 źródło: GUS. Bank Danych Lokalnych, październik, 2015.

W latach 2011 – 2014 obserwuje się stały wzrost odpadów odbieranych ogółem. W powiecie koszalińskim ilość odpadów zebranych ogółem i zebranych z gospodarstw domowych w roku 2014, w stosunku do roku 2013 wzrosła.

Na terenie powiatu koszalińskiego odbiorem odpadów zajmuje się głównie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Koszalinie, pozostałą część obsługują mniejsze firmy. Jedną z liczących się na rynku firm jest Prywatne Przedsiębiorstwo Wielobranżowe EKOSAN.

Rysunek 19. Procentowy rozkład odpadów dostarczanych do Regionalnego Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie przez poszczególne firmy.

5% 20%

75%

EKOSAN PGK pozostałe

źródło: opracowanie własne, na podstawie danych PGK Sp. z o.o. w Koszalinie, październik 2015 r.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Całkowita powierzchnia Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie, gdzie kierowane są odpady komunalne zebrane z terenu powiatu, wynosi 20,3 hektara, z czego 6 hektarów zajmuje samo składowisko, które podzielone jest na 6 kwater. Pojemność składowiska to około 1 080 mln ton, z czego zeskładowanych odpadów od początku eksploatacji to 795 mln ton. Na terenie składowiska zainstalowany jest system odgazowywania, dzięki któremu odzyskiwany jest gaz i przetwarzany na energię elektryczną. Rocznie jest to około 900 m3 gazu. W skład Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie, wchodzą następujące obiekty i instalacje: podczyszczalnia ścieków, agregat energii elektrycznej napędzany biogazem składowiskowym, kotłownia grzewcza, budynek techniczno – socjalny, kwatery na odpady azbestowo – cementowe i skażonego gruntu, kwatera na balast powstały po segregacji odpadów, kwatery składowania odpadów, wiata depozytowa na odpady niebezpieczne, wiata do rozdrabniania odpadów wielkogabarytowych, wagi elektroniczne, kompostownia pryzmowa, płytowa, linia sortownicza do makulatury, szkła i plastiku, linia sortownicza dla odpadów komunalnych zmieszanych, stanowisko do rozbiórki odpadów wielkogabarytowych, magazyn paliw, myjnia opakowań i środków transportu, instalacja elektryczna, instalacja oświetlenia terenu, instalacja wodociągowa, myjnie oraz maszyny niezbędne do prawidłowego funkcjonowania. Zakład prowadzony jest przez Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Koszalinie. Zakład Odzysku Odpadów w Sianowie obsługuje nie tylko teren powiatu, ale również Miasto Koszalin i niektóre gminy Powiatu Sławieńskiego. Odpady z terenu Powiatu Koszalińskiego stanowiły około 19% wszystkich odpadów zagospodarowywanych na terenie Regionalnego Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie w 2014 roku.

Selektywna zbiórka odpadów Selektywna zbiórka odpadów pozwala na wyselekcjonowanie takich odpadów jak: szkło, odpady plastikowe, papier, tekstylia, metale oraz pewną ilość odpadów organicznych. Do sortowni funkcjonującej na terenie Zakładu Odzysku Odpadów dostarczane są odpady wyselekcjonowane, po czym trafiają na taśmę sortowniczą, gdzie następuje ich dalsza segregacja z wydzieleniem surowców wtórnych. Części szklane deponowane są w boksach magazynowych w postaci stłuczki szklanej, natomiast tworzywa sztuczne zostają rozdrobnione (na urządzeniach do rozdrabniania tworzyw sztucznych), a następnie pakowane w worki. Część tworzyw sztucznych (głównie opakowania plastikowe) zostaje zbelowana, podobnie jak odpady papierowe, po czym oba rodzaje odpadów zostają przekazane odbiorcom tego surowca do dalszej przeróbki. W skład sortowni wchodzą następujące obiekty i urządzenia:

 hala z taśmą sortowniczą do szkła,  hala z taśmą sortowniczą do tworzyw sztucznych,  boksy na surowce wtórne,  myjnia opakowań i środków transportu,  rozdrabniarka do tworzyw sztucznych,  prasa do tworzyw sztucznych,  prasa do makulatury.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Obszar kompostowni znajdującej się na terenie Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie to około 15.000 m2, który składa się z 3 oddzielnych placów. Duży plac używany do magazynowania osadu ściekowego, słomy i rozdrobnionego materiału strukturalnego oraz zakładania 9 pryzm kompostowych o szerokości 4 m, długości 120 m i wysokości 1,8 m. Plac średni używany jako magazyn nierozdrobnionego materiału strukturalnego. Plac mały używany do magazynowania i dojrzewania gotowego kompostu. Teren dużego placu kompostowni jest utwardzony drogowymi płytami żelbetowymi, natomiast plac mały i średni posiadają szczelną i utwardzoną nawierzchnię. Płyta kompostowa ułożona została ze spadkami umożliwiającymi odpływ wód opadowych i odcieków płytami korytkowymi do zbiorników pośrednich, które wykonane zostały jako zbiorniki osadnikowe i wyposażone w kosze do wyłapywania części pływających. Instalacja wyposażona jest w urządzenia peryferyjne – rozdrabniarkę do gałęzi i drzew, lej zasypowy z mieszarką, przerzucarkę kompostu do formowania pryzm i napowietrzania kompostu w pryzmach.

Według danych GUS ilość zebranych odpadów komunalnych w latach 2009-2014 w województwie zachodniopomorskim kształtuje się na zbliżonym poziomie w zakresie od 511 do 549 tys. (rysunek 20), przy rosnącym udziale odpadów zebranych selektywnie. W roku 2014, odpady selektywnie zebrane stanowiły 17,7% ogólnej masy odpadów zebranych, podczas gdy przykładowo w roku 2009 tylko 6,9%.

Rysunek 20. Odpady komunalne zebrane w województwie zachodniopomorskim w latach 2009-2014.

550 000

500 000

450 000

400 000

350 000

300 000 2009 2010 2011 2012 2013 2014

źródło: GUS, październik 2015 r.

Rysunek 21. Procentowy udział odpadów zebranych w sposób selektywny w ogólnej masie odpadów zebranych w województwie zachodniopomorskim w latach 2009-2014.

18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014

źródło: GUS, październik 2015 r. 87

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Według nowego systemu gospodarowania zmieszane odpady komunalne zebrane z terenu poszczególnych gmin województwa, przekazywane były do regionalnych, bądź zastępczych instalacji przetwarzania odpadów. Na terenie województwa, stan na dzień 31 grudnia 2013 r., znajdowało się 114 składowisk (składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych): 98 nieczynnych i 16 czynnych. Spośród czynnych składowisk 5 spełniało funkcję instalacji regionalnej, 7 – instalacji zastępczej, 4 – nie spełniały wymogów rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. z 2003 r. Nr 61, poz. 549). Spośród 4 składowisk niespełniających wymogów ochrony środowiska, w roku 2014 3 uzyskały statut instalacji zastępczej. Na przestrzeni lat 2001-2013 obserwuje się trend zamykania składowisk niespełniających wymogów ww. rozporządzenia Ministra Środowiska (Rysunek 22).

Rysunek 22. Składowiska komunalne w województwie zachodniopomorskim w latach 2001-2013.

źródło: Praca zbiorowa WIOŚ w Szczecinie, 2014 r.

Tabela 44. Procentowy rozkład na gminy odpadów zebranych w 2014 roku na terenie powiatu koszalińskiego. Jednostka Odpady z gospodarstw Odpady ogółem [%] terytorialna domowych [%] Będzino 9,29 10,71 Biesiekierz 7,92 7,79 Bobolice 9,68 11,45 Manowo 8,14 9,45 Mielno 30,12 21,81 Polanów 9,09 9,37 Sianów 19,42 21,23 Świeszyno 6,34 8,19 źródło: GUS, listopad 2015 r. 88

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5. REALIZACJA PRIORYTETU 5 - OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZRÓWNOWAŻONE UŻYTKOWANIE ZASOBÓW PRZYRODNICZYCH

5.1. Formy ochrony przyrody.

Na podstawie ustawy z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015r., poz. 1651) formami ochrony przyrody są: parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Na terenie powiatu koszalińskiego znajduje się: – 12 rezerwatów przyrody, – 4 obszary chronionego krajobrazu, – 14 obszarów Natura 2000, – 217 pomników przyrody, – 105 użytków ekologicznych, – 1 zespół przyrodniczo-krajobrazowy. Charakterystykę powierzchni obszarów chronionych w 2007-2014 roku na terenie powiatu przedstawia tabela nr 45.

Tabela 45. Zestawienie obszarów prawie chronionych w latach 2007 - 2014 na terenie powiatu koszalińskiego.

Obszary prawnie chronione na terenie powiatu koszalińskiego Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ha ha ha ha ha ha ha ha Będzino 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 8057,1 Biesiekierz 209,6 202,7 202,7 202,7 202,7 202,7 202,7 202,7 Bobolice 2917,6 2917,6 2917,6 2917,6 2917,6 2917,6 2759,7 2759,7 Manowo 2804,9 2804,9 2804,9 2811,9 2811,9 2811,9 2811,9 2811,9 Mielno 6328,1 6328,1 6328,1 6328,1 6328,1 6328,1 6213 6213 Polanów 5329,0 5329,0 5329,0 5329,0 5329,0 5329,0 5523,9 5523,9 Sianów 6917,4 6917,4 6917,4 6917,4 6917,4 6917,4 7032,5 7032,5 Świeszyno 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 Powiat koszaliński 33663,7 33656,8 33656,8 33663,8 33663,8 33663,8 33700,8 33700,8 Województwo 492459,1 491647,6 482095,2 482419,0 482445,9 482578,0 496863,29 493888,90 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015.

Obszary prawnie chronione w latach: 2007 – 2014 uległy zmianie, ze względu aktualizację powierzchni obszarów chronionego krajobrazu obliczonej na podstawie danych wektorowych, która została wykonana przez Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego w 2013r. oraz w związku z podjętą uchwałą Nr XXII/297/13 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 19 lutego 2013 r. zmieniającą uchwałę Nr XXXII/375/09 Sejmiku Województwa Zachodniopomorskiego z dnia 15 września 2009 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Zacho. Nr 66, poz. 1804 ze zm.), która zaktualizowała powierzchnie obszaru objętego ochroną. W roku 2014 powierzchnia

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

obszarów prawnie chronionych na terenie powiatu koszalińskiego wynosiła 33 700,8 ha, do powierzchni ogólnej 165 346,0 ha, obszary objęte ochroną stanowią 20,38 % powierzchni powiatu.

5.2. Rezerwaty przyrody.

W brzmieniu ustawy o ochronie przyrody, rezerwat przyrody obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, tj. ekosystemy, ostoje oraz siedliska przyrodnicze, również siedliska roślin, zwierząt, grzybów, a także twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi oraz walorami krajobrazowymi. Przedmiotem ochrony może być całość przyrody na terenie rezerwatu lub poszczególne jej składniki, tj. fauna, flora czy twory przyrody nieożywionej. Na terenie powiatu koszalińskiego występują 3 rezerwaty florystyczne (Jezioro Piekiełko, Jodły Karnieszewickie, Wierzchomińskie Bagno), 3 rezerwaty faunistyczne (Jezioro Lubiatowskie, Parnowo i na Rzece Grabowej), 3 rezerwaty torfowiskowe (Warnie Bagno, Łazy i Sieciemińskie Rosiczki), jeden rezerwat leśny (Buczyna) oraz po jednym rezerwacie florystyczno-wodnym (Jezioro Szare) i florystyczno-leśnym (Wieleń). Powierzchnię rezerwatów przedstawia tabela nr 46.

Tabela 46. Powierzchnia rezerwatów przyrody w powiecie koszalińskim w latach: 2007 - 2014, ze szczególnym uwzględnieniem zestawienia za lata 2013 - 2014.

Rezerwaty przyrody Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ha ha ha ha ha ha ha ha Będzino 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 422,7 Biesiekierz 196,5 189,6 189,6 189,6 189,6 189,6 189,6 189,6 Bobolice 28,1 28,1 28,1 28,1 28,1 28,1 28,1 28,1 Manowo 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 243,3 Mielno 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 Polanów 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 3,5 Sianów 89,6 89,6 89,6 89,6 89,6 89,6 89,6 89,6 Świeszyno 0 0 0 0 0 0 0 0 Powiat koszaliński 1 151,3 1 144,4 1 144,4 1 144,4 1 144,4 1 144,4 1 144,4 1 144,4 Województwo 10 903,4 12 177,3 12 423,8 12 676,4 12 838,9 12 885,9 12 935,01 12 935,37 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015.

Rezerwat Jezioro Piekiełko - rezerwat o całkowitej powierzchni 9,95 ha, utworzony w 1965 roku. Znajduje się na terenie gminy Bobolice w rynnie jeziornej, wśród lasu bukowego mieszanego, porastającego strome zbocza. Brzegi jeziora są piaszczyste ze słabo rozwiniętą, piaszczystą ławicą przybrzeżną. W rezerwacie stwierdzone zostały interesujące elementy flory, m.in.: brzeżyca jednokwiatowa, elisma wodna, jeżogłówka pokrewna, nadwodnik naprzeciwlistny. Jest to obiekt o dużych walorach krajobrazowych i przyrodniczych. Występuje tam naturalnie wykształcony ekosystem jeziora rynnowego z żywotną populacją gatunków lobeliowych.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rezerwat Jodły Karnieszewickie - rezerwat o całkowitej powierzchni 37,14 ha, utworzony w 1978 roku. Znajduje się w obrębie gminy i miasta Sianów. Skupia on enklawę starodrzewu jodłowego (jodła biała) leżącą poza granicą naturalnego zasięgu tego gatunku w Polsce. Starodrzew ten stanowi domieszkę w drzewostanie bukowym, reprezentującym dwa odrębne zespoły: buczyny pomorskiej i kwaśnej buczyny niżowej. W rezerwacie również rosną: mrzanka wonna, wiciokrzew pomorski i gnieźnik leśny. Rezerwat Wierzchomińskie Bagno - rezerwat obejmuje obszar jeziora, mszaru i lasu o łącznej powierzchni 43,60 ha w Leśnictwie Trachomino, Nadleśnictwo Gościno. Położony w gminie Będzino, utworzony w 1984r. Przedmiotem ochrony jest zarastający mszarem zbiornik wodny, z tworzącym się torfowiskiem wysokim (atlantyckim) i z właściwą mu roślinnością. Występują tu stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin, m.in.: wrzosiec bagienny, przygiełka biała, modrzewica zwyczajna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna i bagno zwyczajne. Jest to również jedno z największych w Polsce stanowisk wiciokrzewu pomorskiego. Rezerwat Sieciemińskie Rosiczki - został powołany w 2009 roku. Omawiany obszar jest rezerwatem torfowiskowym, a jego otulina położona jest na terenie gminy i miasta Sianów. Swym zasięgiem obejmuje torfowisko, na którym występują cztery gatunki owadożernych rosiczek. Rośliny te wabią ofiary do swych czułek kroplami lepkiej i błyszczącej cieczy. Po utknięciu owada następuje zamknięcie liścia trwające około 3 godzin. Ponowne otwarcie po "strawieniu" zdobyczy następuje po 24 godzinach. W rezerwacie znajduje się drewniany pomost z platformą widokową. Rezerwat Jezioro Lubiatowskie im. Profesora Wojciecha Górskiego - rezerwat o całkowitej powierzchni 375,8 ha, utworzony w 1956 roku. Znajduje się na terenie gminy Manowo i miasta Koszalina. Rezerwat obejmujący jezioro Lubiatowskie wraz z pięćdziesięciometrowym pasem przybrzeżnych szuwarów i oczeretów. Jezioro położone jest w niecce otoczonej wzniesieniami morenowymi. Przepływa przez nie rzeka Dzierżęcinka. Na jeziorze i wokół niego wykształciły się różnorodne zbiorowiska roślinności wodnej, szuwarowej, torfowiskowej i łąkowej. W rezerwacie występują liczne gatunki roślin rzadkich i chronionych: grążel żółty, wierzba borówkolistna, wrzosiec bagienny i inne. Rezerwat jest ostoją ponad 80 gatunków ptaków wodno-błotnych, a w tym ok. 35 lęgowych. Wśród nich znajdują się m.in. łabędź niemy, krakwa, płaskonos, perkoz dwuczuby, bąk, czapla siwa, żuraw, błotniak stawowy. Jezioro jest miejscem odpoczynku ptaków migrujących w okresie wiosennych oraz jesiennych przelotów. Rezerwat Parnowo - rezerwat o całkowitej powierzchni 59,12 ha utworzony został w 1976 roku. Znajduje się na terenie gminy Biesiekierz. Ochroną objęty jest zarastający, wypłycony zbiornik wodny z licznymi pływającymi wyspami. Otoczony jest szuwarem, w przewadze trzcinowo-pałkowym oraz zaroślami wierzbowymi. W obrębie rezerwatu występują następujące gatunki ptaków: myszołów, gęgawa, żuraw, łabędź niemy, świstunka, pustułka (żerująca), łyska, piegża, pokrzywnica, pliszka siwa, kwokacz, piskliwiec, kokoszka, błotniak stawowy, dymówka, śmieszka, brzęczka i trzciniak. Rezerwat na Rzece Grabowej - rezerwat o całkowitej powierzchni 1,5 ha, utworzony w 1970 roku. Rezerwat zlokalizowany jest w obrębie gminy Polanów. Obejmuje fragment górnego biegu rzeki Grabowej, który posiada cechy rzeki górskiej z właściwym składem ichtiofauny. Na terenie rezerwatu stwierdzono liczne stanowiska pstrąga potokowego, strzebli potokowej (gatunek objęty ochroną), głowacza białopłetwego i miętusa.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rezerwat Warnie Bagno - rezerwat o całkowitej powierzchni 518,92 ha, utworzony w 2005 roku. Znajduje się na terenie gminy Biesiekierz i Będzino (Powiat Koszaliński) oraz gminy Karlino (Powiat Białogardzki). Rezerwat jest jednym z największych obszarów torfowisk wysokich typu bałtyckiego na Pomorzu Zachodnim. Najcenniejszą florystyczną osobliwością jest masowe występowanie wrzośca bagiennego. Ponadto znajdują się tu stanowiska rzadkich i chronionych gatunków roślin, m.in. przygiełka biała, modrzewica zwyczajna, widłak jałowcowaty, rosiczka okrągłolistna, bagno zwyczajne, turzyca bagienna, wełnianka wąskolistna. Rezerwat Łazy - rezerwat obejmuje obszar lasów i bagien o łącznej powierzchni 220,13 ha, z czego 52,53 ha znajduje się na terenie gminy i miasta Sianów, natomiast 167,6 ha w obrębie gminy Mielno. Rezerwat powołany został w 2007 roku w celu zachowania niezwykle cennych ekosystemów torfowiskowych oraz leśnych z charakterystycznymi rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin, w tym szczególnie cennymi populacjami woskownicy europejskiej i storczyka Fuchsa. Rezerwat Buczyna - rezerwat o całkowitej powierzchni 9,78 ha utworzony został w 1984 roku. Znajduje się na terenie gminy Bobolice. Obszar rezerwatu obejmuje piękne fragmenty drzewostanu bukowego z licznymi pomnikowymi okazami drzew. Na terenie rezerwatu dominują zespoły kwaśnej buczyny niżowej z przestojami dorodnych buków zwyczajnych i nieznaczną domieszką dębów bezszypułkowych. Najstarsze rosnące tu buki liczą od 120 do 150 lat i osiągają w pierśnicy 220-285 cm. Jest to naturalny las odnawiający się z samosiewów i stąd w miejscach, w których wypadły samoistnie bądź zostały wycięte stare egzemplarze drzew, pojawiła się różnowiekowa drągowina bukowa, będąca kontynuacją tego zespołu. Występują tu takie gatunki roślin, jak: marzanka wonna, konwalia majowa, kruszyna pospolita oraz porosty. Rezerwat Jezioro Szare - rezerwat o całkowitej powierzchni 8,30 ha, utworzony w 1974 roku. Zlokalizowany jest na terenie gminy Bobolice. Obejmuje swym zasięgiem jedno z najpiękniejszych jezior oligotroficznych Pomorza Zachodniego - jezioro Szare. Jest to jezioro lobeliowe z lobelią jeziorną, poryblinem jeziornym i brzeżycą jednokwiatową. Na przyległych do jeziora mszarach licznie rośnie rosiczka okrągłolistna i rosiczka długolistna. Można również tu spotkać bagno zwyczajne, bagnicę torfową i borówkę bagienną. Rezerwat Wieleń - rezerwat o całkowitej powierzchni 2 ha, utworzony w 1965 roku i leży na terenie gminy Polanów. Rezerwat stanowi odcinek głębokiego jaru z lasem bukowym. Zbocza porośnięte są kwaśną buczyną z dużym udziałem mchów. Na początkowo suchym dnie jaru pojawia się zasilany źródłami strumień, szybko przybierający w wodę, zasilany dodatkowo krótkimi, bocznymi dopływami spływającymi z bocznych źródlisk. Niektóre ze źródlisk porośnięte są szuwarami manny gajowej. Dno strumienia jest kamieniste, dzięki czemu przypomina on górski potok. W zachodniej części rezerwatu na kamieniach występuje krwistoczerwony nalot krasnorostu Hildenbrandtia rivularis.

Wykaz rezerwatów przyrody, które znajdują się na terenie powiatu koszalińskiego opisuje tabela nr 47.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 47. Wykaz rezerwatów przyrody w powiecie koszalińskim. Powierzchnia Lokalizacja Typ Jednostka Lp. Nazwa rezerwatu Akt powołujący (ha) (gmina) rezerwatu zarządzająca 1 Rezerwat Jezioro Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Piekiełko z dnia 1 czerwca 1965 r. (Monitor Polski nr 34/65 poz. 196 z dnia 28.06.1965; Dz. Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. 1373 Dyrektor Agencji z 6.09.2002r.). 9,95 Bobolice Florystyczny Własności Rolnej Skarbu Państwa O/T Szczecin Zadania ochronne ustanowione Zarządzeniem Nr 5/2015 RDOŚ w Szczecinie z dnia 03.02.2015r. 2 Rezerwat Jodły Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Karnieszewickie z dnia 16 stycznia 1978 r. (Monitor Polski nr 4/78 poz. 20 z dnia 16.02.1978r.; Dz. Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. 1373 z 6.09.2002r.) Nadleśnictwo 37,14 Sianów Florystyczny Karnieszewice Plan ochrony zatwierdzony na lata 2005-2024: Rozporządzenie Nr 42/2005 Woj. Zach. Z dnia 20.12.2005 r. (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 116, poz. 2511 z dnia 30.10.2005 r.) 3 Rezerwat Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Wierzchomińskie z dnia 4 lipca 1984 r. (Monitor Polski nr 17/84 poz. 125; Dz. Bagno Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. 1373 z 6.09.2002 r.) Nadleśnictwo 43,6 Będzino Florystyczny Gościno Plan ochrony zatwierdzony na lata 2007-2026: Rozporządzenie Nr 60/2007 Woj. Zach. z dnia 16.10.2007 r. (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 106, poz. 1830 z dnia 26.10.2007 r.) 4 Rezerwat Zarządzenie Nr 54/2009 Regionalnej Dyrekcji Ochrony Sieciemińskie Środowiska w Szczecinie z dnia (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 68, Malechowo; Rosiczki poz. 1857 z dnia 07.10.2009). 12,2211; Nadleśnictwo Malechowo, Torfowiskowy 23,185 - otulina Karnieszewice Plan ochrony zatwierdzony Zarządzeniem Nr 8 /2010 Sianów otulina Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 22 marca 2010 r. 5 Rezerwat Jezioro Zarządzenie Ministra Leśnictwa z dnia 10.071956 r.; Agencja Nieruchomości 370; Koszalin, Lubiatowskie im. Rozporządzenie Woj. Zach. z dnia 18.12.2006 r. w sprawie Faunistyczny Rolnych O/T 230,52 - otulina Manowo Profesora Wojciecha rezerwatu przyrody Jezioro Lubiatowskie; Rozporządzenie w Szczecinie filia

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Powierzchnia Lokalizacja Typ Jednostka Lp. Nazwa rezerwatu Akt powołujący (ha) (gmina) rezerwatu zarządzająca Górskiego Nr 3/2008 Woj. Zach. z dnia 22.01.08 zmieniające w Koszalinie (dzierżawa- rozporządzenie w sprawie rezerwatu; Rozporządzenie Gospodarstwo Rybackie Wojewody Zachodniopomorskiego z dnia 18.12.2006 r. Mielno Sp. z o.o. w sprawie rezerwatu przyrody Jezioro Lubiatowskie (dot. ul. Chrobrego 43, rezerwatu + otuliny). (Monitor Polski nr 76-032 Mielno) 65/56 poz. 761; Dz. Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. 1373 z 6.09.2002r.; Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 1, poz. 1 z dnia 12.01.2006r.)

Plan ochrony zatwierdzony na lata 2009-2028: Zarządzenie Nr 19/2009 Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 14.04.2009 r. (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 15, poz. 268 z dnia 05.02.08, Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 16, poz. 652 z dnia 15.05.2009 r.) 6 Rezerwat Parnowo Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 listopada 1976 r.; (Monitor Polski nr 42/76 poz. 206) Nadleśnictwo Zarządzenie RDOŚ w Szczecinie z dnia 05.03.2015r. 59,12 Biesiekierz Faunistyczny w sprawie rezerwatu przyrody „Parnowo”. Karnieszewice

Plan ochrony zatwierdzony na lata 2009-2028 (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 48, poz. 1188 z dnia 13.07.2009 r.) 7 Rezerwat na Rzece Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Grabowej Drzewnego z dnia 10 grudnia 1970 (Monitor Polski nr 3 poz. 19 z 1971r.; Dz. Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. 1373 Dyrektor Zarządu z 6.09.2002r.). 1,5 Polanów Faunistyczny Melioracji i Urządzeń Wodnych w Szczecinie Zadania ochronne ustanowione Zarządzeniem Nr 19/2015 RDOŚ w Szczecinie z dnia 17.03.2015r. 8 Rezerwat Warnie Rozporządzenie Nr 21/2005 Woj. Zach. z dnia 26 września Karlino, Bagno 2005 r. zm.: Zarządzenie Nr 153 Ministra Leśnictwa Nadleśnictwo i Przemysłu Drzewnego z 17.10.64 r., Zarządzenie Ministra 518,92 Biesiekierz, Torfowiskowy Gościno Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 13.06.85 r. (Dz. Będzino Urz. Woj. Zach. Nr 78, poz. 1643 z 2005 r.).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Powierzchnia Lokalizacja Typ Jednostka Lp. Nazwa rezerwatu Akt powołujący (ha) (gmina) rezerwatu zarządzająca

Zadania ochronne ustanowione Zarządzenie Nr 21/2010 RDOŚ w Szczecinie z dnia 7 czerwca 2010 r. 9 Rezerwat Łazy Rozporządzenie Nr 44/2007 Woj. Zach. z dnia 03.08.2007 r. (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 91, poz. 1562 z dnia 26.08.2007 r.)

Mielno, Nadleśnictwo Plan ochrony zatwierdzony na lata 2009-2028: Zarządzenie 220,1265 Torfowiskowy Sianów Karnieszewice Nr 28/2009 Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 22.05.2009 r.(Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 48, poz. 1185 z dnia 13.07.2009 r.). 10 Rezerwat Buczyna Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 4 lipca 1984 r. Rozporządzenie Woj. Zach. Nr 14/04 z dnia 5 maja 2004 r. (Monitor Polski nr 17/84 poz. 125; Dz. Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. 1373 z 6.09.2002r.). 9,78 Bobolice Leśny Nadleśnictwo Bobolice

Plan ochrony zatwierdzony na lata 2005-2024: Rozporządzenie Nr 39/2005 Woj. Zach. z dnia 20.12.2005 r. (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr 116, poz. 2508 z dnia 30.10.2005 r.) 11 Rezerwat Jezioro Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego Szare z dnia 12 lipca 1974 r. (Monitor Polski nr 28 poz. 172; Dz. Dyrektor Agencji Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. 1373 z 6.09.2002 r.). Własności Rolnej Skarbu Florystyczn- 8,3 Bobolice Państwa O/T Szczecin, Plan ochrony zatwierdzony na lata 2009-2028: Zarządzenie wodny Nr 34/2009 Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska Filia Koszalin, w Szczecinie z dnia 29.05.2009 r. (Dz. Urz. Woj. Zach. Nr ul. Partyzantów 15a 48, poz. 1193 z dnia 13.07.2009 r.) 12 Rezerwat Wieleń Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 1 czerwca 1965 r. (Monitor Polski nr 34/65 poz. 165 z dnia 28.06.65 r.; Dz. Urz. Woj. Zach Nr 62, poz. Florystyczno - Nadleśnictwo 2 Polanów 1373 z 6.09.2002 r.). leśny Polanów

Zadania ochronne ustanowione Zarządzeniem Nr 20/2015 RDOŚ w Szczecinie z dnia 24.03.2015r. źródło: opracowanie własne na podstawie zarządzeń wydanych przez RDOŚ w Szczecinie.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5.3. Obszary chronionego krajobrazu.

Obszary chronionego krajobrazu obejmują tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. W granicach powiatu występują cztery obszary chronionego krajobrazu: Koszaliński Pas Nadmorski, Dolina Radwi, Okolice Polanowa i Okolice Żydowo-Biały Bór. „Koszaliński Pas Nadmorski” - to obszar o niezwykłych walorach krajobrazowych, który obejmuje powiat koszaliński (gminy Będzino, Koszalin, Manowo, Mielno i Sianów), miasto Koszalin, powiat kołobrzeski (Kołobrzeg i Ustronie Morskie) oraz powiat sławieński (gmina Darłowo). Obszar ten zajmuje powierzchnię 36229 ha. W skład obszaru wchodzą wydmy nadmorskie, tereny leśne oraz łąki z roślinnością halofilną (słonolubną). Na tym terenie zachował się pas drzewiastej i zaroślowej roślinności wydmowej wraz z podmokłymi łąkami i trzcinowiskami na zapleczu wydm oraz z efektownymi klifami i piaszczystymi plażami na wybrzeżu. W granicach obszaru znajdują się siedliska ważne dla bytowania cennych kręgowców, takich jak traszka zwyczajna, ropucha szara, żaby: jeziorkowa, trawna i moczarowa, jaszczurki: żyworodna i padalec. Spotkać można również derkacza, kszyka, kanię rudą i błotniaki: stawowego oraz łąkowego, świerszczaka oraz strumieniówkę, nietoperze i łasicowate. W pasie nadmorskim znajdują się obszary klifowe, nadmorskie wydmy szare, inicjalne stadia nadmorskich wydm białych, lasy mieszane na wydmach nadmorskich, żyzne buczyny, kwaśne buczyny, grąd subatlantycki, kwaśne dąbrowy, lasy łęgowe oraz łąki świeże użytkowane ekstensywnie i podmokłe łąki eutroficzne oraz przymorskie jezioro Jamno z mierzeją oddzielającą go od morza oraz przylegające do jeziora kompleksy lasów i bagiennych łąk. „Dolina Radwi” - zajmuje powierzchnię 3560 ha. Leży na terenach gmin: Manowo i Świeszyno. Obszar swoim zasięgiem obejmuje rzekę Radew z jeziorami zaporowymi Rosnowo i Hajka. W otoczeniu borów sosnowych na uwagę zasługują: cenne jeziora lobeliowe, torfowiska mszarne, roślinność mokradeł wzdłuż rzeki i jezior – skupiska grążeli żółtych, grzybieni białych i północnych, szuwary trzcinowe z rzadką pałką wąskolistną oraz oczka mezotroficzne z ceną florą, podmokłe łąki i źródliska. „Okolice Polanowa” - obejmuje fragment rzeki Grabowej na północ od Polanowa oraz tereny na wschód od doliny, położony pomiędzy miejscowościami: Polanów - Wielin – Rochowo w gminie Polanów (powiat koszaliński). Powierzchniowo rozciąga się na 1857 ha, z czego 1271 ha to lasy, a 14 ha stanowią wody. Obszar powołany został ze względu na niezwykle malowniczy i urozmaicony charakter krajobrazu, na który składają się liczne drzewostany lasów liściastych i świerczyn posiadających liczne wysokie wzniesienia, pagórki oraz wąwozy. W trakcie prowadzonych obserwacji, w dolinie rzeki i jej sąsiedztwie, stwierdzono największą koncentrację cennych gatunków zwierząt. Są to między innymi: derkacz, świerszczak, pliszka górska, zimą również pluszcz i orlik krzykliwy. Rzeka stanowi miejsce występowania wielu gatunków ryb w tym, m.in. minoga strumieniowego, pstrąga potokowego, tęczowego, lipienia, strzelby potokowej, kiełba, głowacza białopłetwego, różanki, węgorza i miętusa. „Okolice Żydowo-Biały Bór” - zajmuje powierzchnię 12350 ha. Leży na terenach gminy Bobolice i Polanów (powiat koszaliński) oraz gminy Biały Bór (powiat szczecinecki). Jest to teren młodoglacjalny, pofałdowany, z dużą liczbą zagłębień terenu wypełnionych wodą w postaci jezior, drobnych zbiorników trwałych i torfowisk. Obszar ten charakteryzuje

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

się malowniczym krajobrazem. Duży kompleks leśny, obejmujący niemal wszystkie typy siedliskowe lasów, różnego rodzaju tereny podmokłe, zbiorniki wodne oraz szczególnie urozmaicona rzeźba terenu była głównym argumentem za powołaniem obszaru chronionego krajobrazu. W trakcie prowadzonych obserwacji potwierdzono ponadprzeciętne walory krajobrazowe okolic Żydowa. Wybrane elementy tego kompleksu krajobrazowego charakteryzują się dużymi walorami faunistycznymi w szczególności jezioro Kwiecko. Niezwykle malowniczy oraz cenny element obszaru stanowi również niespotykanej wielkości kompleks źródliskowy położony wzdłuż krawędzi doliny Radwi na wysokości jeziora Kwiecko.

Tabela 48. Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim. Obszary Jednostka chronionego krajobrazu terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ha ha ha ha ha ha ha ha Będzino 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 7610,0 Biesiekierz 0 0 0 0,0 0 0 0 0 Bobolice 2260,0 2260,0 2260,0 2260,0 2260,0 2260,0 2102,1 2102,1 Manowo 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 2560,0 Mielno 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 6213,0 Polanów 5069,0 5069,0 5069,0 5069,0 5069,0 5069,0 5263,9 5263,9 Sianów 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 6740,0 Świeszyno 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 1100,0 Powiat koszaliński 31552,0 31552,0 31552,0 31552,0 31552,0 31552,0 31589,0 31589,0 Województwo 337183,4 337698,8 328272,2 328272,3 328256,6 328256,6 342451,9 342451,9 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015.

Tabela 49. Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody na obszarach chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim. Rezerwaty i pozostałe formy Jednostka ochrony przyrody na obszarach chronionego krajobrazu terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ha ha ha ha ha ha ha ha Będzino 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 Biesiekierz 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 Bobolice 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 Manowo 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 Mielno 52,5 52,5 52,5 52,5 52,5 52,5 167,6* 167,6* Polanów 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,0 2,00 2,00 Sianów 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 167,6 52,5* 52,5* Świeszyno 0 0 0 0 0 0 0,00 0,00 Powiat koszaliński 222,1 222,1 222,1 222,1 222,1 222,1 222,1 222,1 Województwo 3720,6 3722,6 3720,6 3832,7 3968,8 3989,7 3981,61 4014,25 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015. *w latach 2007-2012 GUS błędnie wykazywał powierzchnię „Rezerwatu Łazy”.

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5.4. Europejska Sieć Ekologiczna Natura 2000 Innym rodzajem ochrony przyrody w powiecie jest sieć Natura 2000, która została powołana na mocy postanowień Dyrektywy 92/43/EWG (tzw. siedliskowej lub habitatowej), a wcześniej Dyrektywy 17/409/EWG (tzw. Ptasiej). W wyżej wymienionych dyrektywach państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązały się do utworzenia do końca 2004 roku sieci obszarów chronionych. Pojęcie oraz zasady tworzenia Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 wprowadza Dyrektywa Siedliskowa, jednak część unormowań (dotyczących zasad wybierania do ochrony siedlisk ważnych dla ptaków) jest także zawarta w Dyrektywie Ptasiej. Zgodnie z tekstem Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej, NATURA 2000 jest to spójna Europejska Sieć Ekologiczna, która obejmuje:  Specjalne obszary ochrony (SOO) tworzone dla ochrony: siedlisk naturalnych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt oraz obszary specjalnej ochrony (OSO) tworzone w ramach Dyrektywy Ptasiej dla ochrony siedlisk ptaków, połączone w miarę możliwości fragmentami krajobrazu zagospodarowanymi w sposób umożliwiający migrację, rozprzestrzenianie i wymianę genetyczna gatunków,  Obszary mające znaczenie dla Wspólnoty – projektowany specjalny obszar ochrony siedlisk, zatwierdzony przez Komisję Europejską w drodze decyzji, który w regionie biogeograficznym, do którego należy, w znaczący sposób przyczynia się do zachowania lub odtworzenia stanu właściwej ochrony siedliska przyrodniczego lub gatunku będącego przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także może znacząco przyczynić się do spójności sieci obszarów Natura 2000 i zachowania różnorodności biologicznej w obrębie danego regionu biogeograficznego; w przypadku gatunków zwierząt występujących na dużych obszarach obszarem mającym znaczenie dla Wspólnoty jest obszar w obrębie naturalnego zasięgu takich gatunków, charakteryzujący się fizycznymi lub biologicznymi czynnikami istotnymi dla ich życia lub rozmnażania.

Zgodnie z Decyzją Wykonawczą Komisji z dnia 18 listopada 2011 r. (Dz.U. UE L 11/105) w sprawie przyjęcia piątego zaktualizowanego wykazu terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny, na terenie powiatu ustanowiono 12 specjalnych obszarów ochrony siedlisk (SOO), tj.:  „Dolina Grabowej” (kod obszaru: PLH 320003),  „Dorzecze Parsęty” (kod obszaru: PLH 320007),  „Warnie Bagno” (kod obszaru: PLH 320047),  „Bobolickie Jeziora Lobeliowe” (kod obszaru: PLH 320001),  „Trzebiatowsko – Kołobrzeski Pas Nadmorski” (kod obszaru: PLH 320017),  „Jezioro Bukowo” (kod obszaru: PLH 320041),  „Jezioro Bobięcińskie” (kod obszaru: PLH 320040),  „Dolina Radwi Chocieli i Chotli” (kod obszaru: PLH 320022),  „Bukowy Las Górki” (kod obszaru: PLH 320062),  „Mechowisko Manowo” (kod obszaru: PLH 320057),  „Wiązogóra” (kod obszaru: PLH 320066),  „Dolina Bielawy” (kod obszaru: PLH 320053).

„Dolina Grabowej” (kod obszaru: PLH 320003) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 8255,3 ha. Obszar ten stanowi dolinę rzeki Grabowej,

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

od obszaru źródliskowego aż po pradolinę i jej południowy skraj w okolicy Sulechówka. Większość obszaru nie jest chroniona. Znajdują się tu 2 rezerwaty przyrody: Rezerwat na Rzece Grabowej i Wieleń. Część obszaru znajduje się w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu Okolice Polanowa. „Dorzecze Parsęty” (kod obszaru: PLH 320007) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 27710,4 ha. Dolina rzeki Parsęty, od źródeł koło Parsęcka aż po strefę ujściową w Kołobrzegu. Obszar w większości nie jest chroniony. Obejmuje 48 użytków ekologicznych. Proponuje się utworzenie kilku obszarów chronionego krajobrazu, co najmniej pięciu rezerwatów przyrody i kilku zespołów przyrodniczo- krajobrazowych. Na całym obszarze dorzecza proponuje się utworzenie Parku Krajobrazowego Dorzecze Parsęty. „Warnie Bagno” (kod obszaru: PLH 320047) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 1012,0 ha. Obniżenie w sfalowanej morenie dennej, pierwotnie wypełnione przez kopułowe torfowisko wysokie o powierzchni 495 ha, obecnie w około 90% wyeksploatowane. Rozległy kompleks przestrzenny, obejmujący liczne potorfia z różnorodnymi stadiami sukcesji wtórnej roślinności mszarnej i leśnej oraz zarastające jeziorko dystroficzne. Obszar w większości nie jest chroniony, obejmuje rezerwat przyrody Wierzchomińskie Bagno i Warnie Bagno. Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecnie z dnia 31.03.2014r. ustanowiono plan zadań ochronnych dla obszaru (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z dnia 17.04.2014r., poz. 1659). „Bobolickie Jeziora Lobeliowe” (kod obszaru: PLH 320001) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 4759,3 ha. Ostoja obejmuje skupienie kilkunastu jezior rynnowych oraz bardzo dużą liczbę oczek polodowcowych w okolicach Bobolic i Porostu. W jej granicach, oprócz różnego typu zbiorników wodnych, znajdują się torfowiska i rozległe kompleksy buczyn. Na szczególną uwagę i ochronę zasługują jeziora lobeliowe. Obszar w większości nie jest chroniony, obejmuje 5 rezerwatów przyrody: Buczyna, Jezioro Głębokie, Jezioro Kiełpino, Jezioro Szare, Jezioro Piekiełko oraz 131 użytków ekologicznych. Proponuje się utworzenie trzech rezerwatów przyrody i zespołu przyrodniczo-krajobrazowego oraz Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego. Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecnie z dnia 31.03.2014 r. ustanowiono plan zadań ochronnych dla obszaru (Dz. U. Woj. Zachodniopomorskiego z dnia 17.04.2014 r., poz. 1651). „Trzebiatowsko – Kołobrzeski Pas Nadmorski” (kod obszaru: PLH 320017) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 17468,8 ha. Ostoja obejmuje najlepiej zachowany fragment zróżnicowanego geomorfologicznie wybrzeża Bałtyku: brzegi klifowe (aktywne - erodujące i ustabilizowane z zaroślami), wydmowe, mierzeje odcinające lagunowe jeziora przymorskie, płytkie ujścia rzek. Typowo wykształcony układ pasowy biotopów obejmuje pas wód przybrzeżnych, plażę z ugrupowaniami organizmów psammofilnych oraz pasami kidziny, inicjalne stadia wydm białych, wydmy szare z roślinnością niską, wydmy ustabilizowane porośnięte borami bażynowymi, zagłębienia międzywydmowe z mokradłami. Obszar w większości nie jest chroniony i w jego granicach położony jest fragment Obszaru Chronionego Krajobrazu Koszaliński Pas Nadmorski. Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecnie z dnia 31.03.2014r. ustanowiono plan zadań ochronnych dla obszaru (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z dnia 17.04.2014r., poz. 1657).

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

„Jezioro Bukowo” (kod obszaru: PLH 320041) -specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 3263,0 ha. Obszar obejmuje duże jezioro przymorskie wraz z mierzeją oddzielającą go od morza oraz przylegające do jeziora dwa kompleksy leśne: borów i brzezin bagiennych i łęgów w odmianie przymorskiej oraz bagien z woskownicą porastających wysokie torfowisko typu bałtyckiego. Obszar „Jezioro Bukowo” znajduje się w granicach obszaru chronionego krajobrazu „Koszaliński Pas Nadmorski”. „Jezioro Bobięcińskie” (kod obszaru: PLH 320040) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 3383,3 ha. Obszar swoim zasięgiem obejmuje 5 jezior lobeliowych, z których największe to jezioro Bobięcińskie Wielkie o powierzchni 524,6 ha i maksymalnej głębokości 48 m. W granicach obszaru znajduje się jeden rezerwat przyrody Jezioro Iłowatka. Jezioro Bobięcińskie uchwałą Rady Gminy w Miastku zostało uznane za użytek ekologiczny. Kilka użytków ekologicznych powołanych zostało przez Nadleśnictwo Bobolice na terenie gminy Bobolice. Ponadto część obszaru położona jest w granicach Obszaru Chronionego Krajobrazu okolice Żydowo-Biały Bór. „Dolina Radwi Chocieli i Chotli” (kod obszaru: PLH 320022) -specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 21861,7 ha. Obszar obejmuje dolinę Radwi i doliny jej największych dopływów: Chotli i Chocieli, począwszy od obszarów źródliskowych aż po strefę ujściową do rzeki Parsęty w Karlinie. Obszar w większości nie jest chroniony. Obejmuje część Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Radwi, część Obszaru Chronionego Krajobrazu okolice Żydowo - Biały Bór, Zespół Przyrodniczo-Krajobrazowy Dolina rzeki Chocieli, 15 użytków ekologicznych na terenie gminy Polanów, 126 użytków ekologicznych na terenie gminy Bobolice. Projektuje się utworzenie rezerwatu przyrody "Pełnik europejski" w Bobolicach oraz Szczecinecko-Polanowskiego Parku Krajobrazowego. „Bukowy Las Górki” (kod obszaru: PLH 320062) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 964,6 ha. Obszar stanowi zwarty kompleks leśny, położony w krajobrazie morenowym, w bliskości jeziora Jamno i miasta Koszalin. W obszarze występują płaty starodrzewi z dominacją grądów subatlantyckich, łęgu jesionowego i buczyn - cały kompleks leśny jest wyjątkowo dobrze zachowany. Unikatem w skali Pomorza jest występowanie łęgów jesionowych w typie siedliska "91F0", tworzą one ekoton między buczynami a łęgami olszowymi. W obszarze występuje wiele gatunków atlantyckich roślin - np. złoć pochwolistna i górskich - np. pierwiosnka wyniosła (unikat w regionie). „Mechowisko Manowo” (kod obszaru: PLH 320057) - specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 55,47 ha. Obszar położony jest na terenie gminy Manowo, na południowy wschód od miejscowości Manowo, w dolinie rzeki Dzierżęcinki. W granicach obszaru znajduje się jedno z największych, dobrze zachowanych torfowisk alkalicznych w północno-zachodniej Polsce. Obszar torfowiska stanowi misa jeziorna w całości wypełniona osadami organicznymi. Wykonane odwierty wskazują na stosunkowo niedawno zakończony proces lądowienia dawnego zbiornika wodnego. Miąższość torfów w poszczególnych rejonach torfowiska wskazuje na rozpoczęcie procesu lądowienia dawnego jeziora od strony wschodniej w kierunku zachodnim. Strop złoża buduje warstwa słabo rozłożonych torfów turzycowo-mszystych i mszystych. Jej miąższość waha się w przedziale 35-75 cm. Spąg złoża stanowią gytie – organiczna i organiczno-wapienna, o co najmniej kilkumetrowej miąższości. Obszar misy jeziornej zasilany jest wodami podziemnymi napływającymi z wysoczyzn okalających torfowisko, głównie w części wschodniej i zachodniej. Obecnie, z uwagi na budowę złoża i aktualne położenie cieków,

100

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

prawdopodobnie największy bezpośredni wpływ na warunki siedliskowe mają wody napływające z mineralnych wyniesień po stronie wschodniej obszaru. Wody zasilające torfowisko od strony wschodniej i południowo-wschodniej płyną w kierunku zachodnim i północnym, gdzie odbierane są przez rzekę Dzierżęcinkę. Dokonane pomiary przewodnictwa elektrycznego oraz odczynu potwierdzają, iż są to wody podziemne aczkolwiek pozostające pod znaczącym oddziaływaniem wód opadowych. Obszar torfowiska charakteryzuje się w miarę stabilnym i wysokim poziomem wody utrzymującym się przez cały rok. Wstępne wyniki przeprowadzonych pomiarów wskazują, że wartość wahania poziomu wody wynosi ok. 15 cm, co świadczy o dobrej kondycji hydrologicznej torfowiska. W centralnej części Mechowiska Manowo rozciąga się torfowisko, które stanowi mozaikę roślinności szuwarowej i torfowiskowej, z licznymi pojedynczymi drzewami i kępami krzewów. Wokół torfowiska wykształciły się zbiorowiska zaroślowe i leśne. Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecnie z dnia 05.02.2015r. ustanowiono plan zadań ochronnych dla obszaru (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z dnia 10.02.2015r., poz. 443). „Wiązogóra” (kod obszaru: PLH 320066), specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 489,5 ha. W ostoi znajduje się 12 kompleksów roślinności bagiennej (od 0,3 ha do 58 ha), obejmującej torfowiska przejściowe, wysokie, brzeziny bagienne i jeziora dystroficzne. Poza niewielkimi fragmentami kwaśnych buczyn i dąbrów w części zachodniej obszaru, na pozostałym terenie pagórkowaty krajobraz między mokradłami pokrywają suboceaniczne bory sosnowe. „Dolina Bielawy” (kod obszaru: PLH 320053), specjalny obszar ochrony siedlisk (SOO). Powierzchnia obszaru wynosi 456,29 ha. Obszar obejmuje odcinek doliny niewielkiej rzeki pomorskiej, zasilanej źródliskami i mającej charakter rzeki włosienicznikowej, wraz z lasami w dolinie i na jej zboczach. Bielawa jest rzeką o długości ok. 14 km. Wypływa z okolic wsi Sowno i płynie ku północy, przez Kusice i Niemicę, uchodząc do Grabowej. Zlewnia ma powierzchnię ok. 56 km2. średni przepływ przy ujściu wynosi 0,58 m3/s, co jest wartością bardzo wysoką jak na tak krótką rzekę, o tak małej zlewni (przepływ jest większy niż dwa razy większej, sąsiedniej Polnicy!).Bielawa przez większą część swego biegu płynie głęboko wciętą doliną, na dnie, której - przy rzece, która zachowała naturalny charakter - wykształciły się łęgi olszowe, a na zboczach - grądy, dąbrowy i kwaśne buczyny. Już po ok. 2,5 km swego biegu przyjmuje z prawej wybitny, choć bardzo krótki dopływ, odprowadzający wody z kompleksu Sierakowskich źródlisk k. Sierakowskiego Młyna. Kompleks Sierakowskich źródlisk to unikatowy obiekt, w którym występują cenne ekosystemy źródliskowo-mechowiskowe. Większa jego część jest zajęta przez łąki, nieliczne nisze źródliskowe są położone w lesie. Od Sierakowskich źródlisk zaczyna się odcinek doliny - objęty obszarem Natura 2000Dalej rzeka płynie ku północy śródleśną doliną. Nad rzeką wykształciły się bardzo ładne łęgi, a na zboczach -wyjątkowo dobrze zachowane dąbrowy, grądy i buczyny. Przed Niemicą rzeka zwalnia, spiętrzona jazem zabytkowego młyna w Niemicy; miejsce łęgów na dnie doliny zajmują olsy. Ok. 2,5 km za Niemicą rzeka uchodzi do Grabowej. W dolinie rzeki Bielawy stwierdzono występowanie 358 gatunków roślin naczyniowych, w tym wiele gatunków rzadkich i zagrożonych w skali Polski i Pomorza Zachodniego oraz liczne gatunki chronione.

Dla obszarów Natura 2000 sporządza się i realizuje się plany zadań ochronnych. Plan powstaje w ciągu 6 lat od ustanowienia obszaru specjalnej ochrony ptaków lub zatwierdzenia

101

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

przez Komisję Europejską obszaru mającego znaczenie dla Wspólnoty. Dokumentu nie sporządza się dla obszaru Natura 2000 lub jego części, dla którego ustanowiono plan ochrony, lub który pokrywa się z krajową formą ochrony przyrody albo obszarem będącym w zarządzie nadleśnictwa, których dokumenty planistyczne uwzględniają zakres planu zadań ochronnych, a także znajdującego się na obszarach morskich.

Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 zawiera:  opis granic obszaru i mapę obszaru Natura 2000;  identyfikację istniejących i potencjalnych zagrożeń dla zachowania właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt i ich siedlisk będących przedmiotami ochrony;  cele działań ochronnych;  określenie działań ochronnych ze wskazaniem podmiotów odpowiedzialnych za ich wykonanie i obszarów ich wdrażania, w tym w szczególności działań dotyczących: ochrony czynnej siedlisk przyrodniczych, gatunków roślin i zwierząt oraz ich siedlisk; monitoringu stanu przedmiotów ochrony oraz monitoringu realizacji celów; uzupełnienia stanu wiedzy o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony;  wskazania do zmian w istniejących studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin, miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, planach zagospodarowania przestrzennego województw oraz planach zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej dotyczące eliminacji lub ograniczenia zagrożeń wewnętrznych lub zewnętrznych, jeżeli są niezbędne dla utrzymania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000;  wskazanie terminu sporządzenia, w razie potrzeby, planu ochrony dla części lub całości obszaru.

Tryb sporządzania i zakres dokumentacji określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 lutego 2010 r. w sprawie sporządzania projektu planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 (Dz.U. z 2010 r., Nr 34, poz. 186).

Na terenie powiatu koszalińskiego ustanowiono plany zadań dla obszarów SOO: „Warnie Bagno”, „Bobolickie Jeziora Lobeliowe”, „Trzebiatowsko – Kołobrzeski Pas Nadmorski”, „Mechowisko Manowo”. Procent realizacji ustawowego obowiązku wykonania planów zadań ochronnych zilustrowano na rysunku 23.

102

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 23. Zestawienie % wykonanych planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000.

79%

21%

powierzchnia obszarów Natura 2000 (SOO) powierzchnia obszarów SOO, dla których ustanowiono plany zadań ochrony

źródło: opracowanie własne na podstawie aktów prawnych RDOŚ.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków (Dz.U. Nr 25, poz. 133) na terenie powiatu ustanowiono 2 obszary specjalnej ochrony ptaków, tj.:  „Zatoka Pomorska” (kod obszaru: PLB990003)  „Przybrzeżne wody Bałtyku” (kod obszaru: PLB990002).

„Zatoka Pomorska” (kod obszaru: PLB990003) - obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO). Powierzchnia obszaru wynosi 309154,9 ha. Obszar obejmuje akwen o dużym zróżnicowaniu dna morskiego (od piaszczystych ławic, po rozległe żwirowiska i głazowiska). Centralną część Zatoki Pomorskiej zajmuje duże wypłycenie zwane Ławicą Odrzańską. Rozciąga się od zachodnich krańców jeziora Bukowo (Łazy), gdzie obejmuje 15 kilometrową szerokość pasa wód przybrzeżnych Bałtyku po granicę Państwa rozszerzając się tutaj do około 70 km. Obszar stanowi ostoję ptasią. Ptaki wodno-błotne występują w koncentracjach powyżej 20000 osobników, a zimą powyżej 100 000 osobników. „Przybrzeżne wody Bałtyku” (kod obszaru: PLB990002) - obszar specjalnej ochrony ptaków (OSO). Powierzchnia obszaru wynosi 194626,7 ha. Obejmuje pas wód przybrzeżnych Bałtyku o około 15 kilometrowej szerokości i głębokości osiągającej od 0 do 20m. Rozciąga się na odcinku 200 km, poczynając od nasady Półwyspu Helskiego po granicę z ostoją Zatoki Pomorskiej przebiegającą prostopadle do zachodnich krańców jeziora Bukowo (Łazy). Dno morskie jest nierówne, deniwelacje dna sięgają 3 m. W faunie bentosowej dominują drobne skorupiaki. Rzadko obserwowane są morskie ssaki duże - foki szare i obrączkowane oraz morświny. Obszar stanowi ostoję ptasią o randze europejskiej. Na obszarze zimują w znaczących ilościach 2 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej: nur czarnoszyi i nur rdzawoszyi. Szczególne znaczenie mają również populacje lodówki, nurnika i uhli.

103

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 50. Wykaz obszarów Natura 2000 na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2014. Natura 2000 na obszarze województwa zachodniopomorskiego Obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) Specjalny obszary ochrony siedlisk (SOO) 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 ha ha ha ha ha ha ha ha 692854,0 692854,0 692867,6 692867,6 420306,2 425078,3 425074,1 425074,1 źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015.

5.5. Pomniki przyrody Pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie. Na terenie powiatu koszalińskiego powołano dotychczas 217 pomników przyrody w formie pojedynczych drzew, grup drzew i alei. Ilość ustanowionych pomników z podziałem na gminy przedstawia tabela nr 51 i rysunek nr 24.

Tabela 51. Wykaz ilości pomników przyrody na terenie gmin powiatu w latach 2007-2014. Pomniki przyrody Jednostka terytorialna 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. szt. Będzino 0 0 0 0 0 0 0 0 Biesiekierz 5 5 5 5 5 5 5 5 Bobolice 11 11 31 31 31 31 31 31 Manowo 4 12 8 8 8 8 8 8 Mielno 7 8 6 6 6 6 6 6 Polanów 94 94 94 94 93 91 91 91 Sianów 36 35 65 65 65 65 65 65 Świeszyno 7 7 11 11 11 11 11 11 Powiat koszaliński 164 172 220 220 219 217 217 217 Województwo 2373 2596 2681 2730 2834 2842 2863 2926 zachodniopomorskie źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015.

104

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 24. Wykaz ilości pomników przyrody na terenie gmin powiatu w 2014r.

100 91 90 80 65 70 60 50 31 40 30 20 8 11 0 5 6 10 0

źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015.

Pomniki przyrody, które zostały ustanowione na terenie powiatu koszalińskiego, to drzewa, które rosną przy drogach, na terenie cmentarzy i parków zabytkowych oraz w lasach zarządzanych przez Lasy Państwowe (Nadleśnictwo Bobolice, Nadleśnictwo Karnieszewice i Nadleśnictwo Polanów). Największa ilość drzew objętych ochroną znajduje się na terenie gminy Polanów, ogółem wpisowi podlega 91 pomników. Do najbardziej znanych i charakterystycznych zalicza się dwie dwustuletnie pomnikowe aleje buków zwyczajnych, które znajdują się przy drodze Jacinki-Nacław-Polanów oraz drodze Dadzewo- Rosocha. Obie aleje zostały uznane za pomniki przyrody w 1992 roku, Rozporządzeniem Nr 7/92 Wojewody Koszalińskiego, które zostało przyjęte jako akt prawa miejscowego przez Wojewodę Zachodniopomorskiego Rozporządzeniem Nr 2/99 z dnia 30 marca 1999r. (Dz. Urz. Województwa Zachodniopomorskiego, Nr 7 z dnia 31.03.1999r.). Na terenie gminy Polanów znajduje się jedno z największych drzew objętych ochroną, tj. dąb szypułkowy, w wieku ok. 500 lat, o obwodzie ok. 700 cm, tzw. Dąb Wrangla, który rośnie na terenie Nadleśnictwa Polanów. Drugim, co do wielkości dębem szypułkowym, który rośnie w powiecie koszalińskim jest Dąb Napoleona, o obwodzie ok. 700 cm, który znajduje się na terenie gminy Biesiekierz – Parsowo. Tabela nr 52 przedstawia pomniki przyrody, które zinwentaryzowano w terenie i ujęto w Waloryzacji Przyrodniczej Województwa Zachodniopomorskiego. Zgodnie z niżej umieszczonym wykazem, aż 83% to drzewa liściaste (rysunek nr 25), a dominującym gatunkiem jest dąb szypułkowy i buk zwyczajny, natomiast w wśród drzew iglastych dominuje daglezja zielona i świerk pospolity (rysunek nr 26).

105

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 25. Procentowy rozkład gatunków drzew liściastych i iglastych stanowiących pomniki przyrody na terenie powiatu koszalińskiego.

drzewa liściaste 83%

drzewa iglaste 17%

źródło: opracowanie własne na podstawie tabeli 52, stan na rok 2014.

Rysunek 26. Ilościowy wykaz gatunków drzew stanowiących pomniki przyrody na terenie gmin powiatu koszalińskiego.

Buk pospolity Dąb szypułkowy (w tym jeden - 23 szt. bezszypułkowy) Lipa drobnolistna (w tym jedna - 62 szt. szerokolistna) - 17 szt.

Jesion wyniosły - 10 szt.

Daglezja zielona - 6 szt.

Topola biała - 1 szt. Klon zwyczajny - 6 szt. Sośnica japońska - 1 szt. Żywotnik Świerk pospolity - 5 szt. Kasztanowiec pospolity zachodni Grab Sosna pospolita - 4 szt. - 1 szt. - 2 szt. pospolity Jodła pospolita/ jodła Wiąz - 2 szt. kaukaska - 4 szt. Cis pospolity szypułkowy/polny Modrzew europejski - 1 szt. - 2 szt. - 3 szt. Robinia akacjowa - 2 szt. źródło: opracowanie własne na podstawie tabeli 52, stan na rok 2014.

106

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 52. Położenie pomników przyrody na terenie powiatu koszalińskiego.

Akty prawne

Lp.

[m]

Forma

Gmina Nazwa

Nazwa Nazwa

polska

Bliższa Bliższa

łacińska

atunkowa atunkowa

Najbliższa Najbliższa

lokalizacja

Wysokość Wysokość

gatunkowa gatunkowa [m] Obwód

Średnica [m] Średnica miejscowość

Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Taxus Dom Pomocy 107- 1 Biesiekierz brak Cis pospolity Parsowo 5-4 10 grupa Zachodniopomorskiego baccata Społecznej, park 136 z dnia 30 marca 1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus 2 Biesiekierz brak Dąb szypułkowy Parsowo Obr. Parsowo 15x20 664 16 poj. Zachodniopomorskiego robur z dnia 30 marca 1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus 217- 3 Biesiekierz brak Dąb szypułkowy Parsowo brak danych 9x19 21 aleja Zachodniopomorskiego robur 690 z dnia 30 marca 1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Fraxinus Parsowo, park 4 Biesiekierz brak Jesion wyniosły Parsowo 18x12 468 28 poj. Zachodniopomorskiego excelsior przy pałacu z dnia 30 marca 1999 r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Sośnica Sciadopitys 5 Biesiekierz brak Nosowo Nosowo, pałac 3x4 63 8 poj. Zachodniopomorskiego japońska verticillata z dnia 30 marca 1999 r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus 237- 6 Bobolice brak Dąb szypułkowy Glinki Cmentarz 8x10 25 grupa Zachodniopomorskiego z dnia robur 314 30 marca1999r. Dąb szypułkowy, Quercus robur, Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody 180- 23- 7 Bobolice brak topola biała, Populus nigra, Świelino Cmentarz 8x12 grupa Zachodniopomorskiego z dnia 30 sosna pospolita Pinus sylvestris 385 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Fraxinus 8 Bobolice brak Jesion wyniosły Kurowo Cmentarz 12x18 328 26 poj. Zachodniopomorskiego z dnia excelsior 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody 190- 17- 9 Bobolice brak Klon zwyczajny Acer platanoides Kłanino Cmentarz + droga 10x12 aleja Zachodniopomorskiego z dnia 310 20 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody 10 Bobolice brak Klon zwyczajny Acer platanoides Wojęcino Cmentarz b.d. 300 27 grupa Zachodniopomorskiego z dnia 30 marca1999r. Lipa Tilia cordata, Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody drobnolistna, buk Fagus sylvatica' 233- 11 Bobolice brak Głodowa Cmentarz 15x10 24 grupa Zachodniopomorskiego z dnia pospolity odm. Atropurpurea', 322 30 marca1999r. czerwonolistna, Quercus robur

107

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

dąb szypułkowy Lipa Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Tilia cordata, 372- 12 Bobolice brak drobnolistna, Porost Cmentarz 8x12 25 grupa Zachodniopomorskiego z dnia Acer platanoides klon zwyczajny 512 30 marca1999r. Lipa drobnolistna, Tilia cordata, Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody 123- 17- 13 Bobolice brak świerk pospolity, Picea abies, Ubiedrze Cmentarz 5x10 grupa Zachodniopomorskiego z dnia 26 modrzew Larix decidua 250 30 marca1999r. europejski Leśnictwo Łanki oddz. 401h Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Modrzew Larix 14 Bobolice brak Chociwle Leśnictwo b.d. 300-320 33-36 grupa Miejskiej w Bobolicach europejski europea Bobolice. z 27 marca 2009r. nr dz. 401/4 Leśnictwo Łanki oddz. 401h Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Abies 15 Bobolice brak Jodła pospolita Chociwle Leśnictwo b.d. 300-310 30-34 grupa Miejskiej w Bobolicach alba Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 401/4 Leśnictwo Łanki oddz. 410l Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Pseudotsuga 16 Bobolice brak Daglezja zielona Chociwle Leśnictwo b.d. 250-320 33-36 grupa Miejskiej w Bobolicach menziesi Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 410/1 Leśnictwo Łanki oddz. 401h Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Pseudotsuga 17 Bobolice brak Daglezja zielona Chociwle Leśnictwo b.d. 250-320 33-36 grupa Miejskiej w Bobolicach menziesi Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 401/4 Leśnictwo Żubrowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Żywotnik Thuja 18 Bobolice brak Linowo Nadleśnictwo b.d. 255 23 poj. Miejskiej w Bobolicach zachodni oscidentallis Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 570 Leśnictwo Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Quercus 19 Bobolice brak Dąb szypułkowy Linowo Żubrowo b.d. 512 24 poj. Miejskiej w Bobolicach robur dz. nr 570 z 27 marca 2009r. Leśnictwo Olkowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Quercus Nadleśnictwo 20 Bobolice brak Dąb szypułkowy Przydargiń b.d. 512 24 poj. Miejskiej w Bobolicach robur Bobolice. z 27 marca 2009r. nr dz. 322/3 21 Bobolice brak Buk pospolity Fagus Górawino Leśnictwo Dziupla, b.d. 470 30 poj. Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady

108

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

sylvatica Nadleśnictwo Miejskiej w Bobolicach Bobolice. z 27 marca 2009r. nr dz. 721/1 Leśnictwo Kurowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Fagus Nadleśnictwo 22 Bobolice brak Buk pospolity Cybulino b.d. 430 30 poj. Miejskiej w Bobolicach sylvatica Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 241/1 Leśnictwo Kurowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Fagus Nadleśnictwo 23 Bobolice brak Buk pospolity Cybulino b.d. 480 23 poj. Miejskiej w Bobolicach sylvatica Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 249 Leśnictwo Kurowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Modrzew Larix Nadleśnictwo 24 Bobolice brak Cybulino b.d. 345 35 poj. Miejskiej w Bobolicach europejski decidua Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 237 Leśnictwo Kurowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Sosna Pinus Nadleśnictwo 25 Bobolice brak Cybulino b.d. 300 26 poj. Miejskiej w Bobolicach zwyczajna sylvestris Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz. 245/1 Leśnictwo Sarnowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Picea 26 Bobolice brak Świerk pospolity Kurowo Nadleśnictwo b.d. 280 26 poj. Miejskiej w Bobolicach abies Bobolice. z 27 marca 2009r. Nr dz.146 Leśnictwo Sarnowo, Uchwała nr XXVIII/259/09 Rady Picea 27 Bobolice brak Świerk pospolity Kurowo Nadleśnictwo b.d. 255 30 poj. Miejskiej w Bobolicach abies Bobolice. z 27 marca 2009r. nr dz.172/2 Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus N-ctwo Manowo, 28 Manowo brak Dąb szypułkowy Manowo 17x12 516 27 poj. Zachodniopomorskiego z dnia robur oddz. 226m 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Obr. 29 Manowo brak Dąb szypułkowy Wyszebórz 20x16 408 22 poj. Zachodniopomorskiego robur Wyszebórz z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus 178- 30 Manowo brak Dąb szypułkowy Bonin Obr. Bonin 4x8 20 grupa Zachodniopomorskiego robur 265 z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Obr. 186, 31 Manowo brak Dąb szypułkowy Kopanino 8x10 22 grupa Zachodniopomorskiego robur Kopanino 264 z dnia 30 marca1999r. 32 Manowo brak Dąb szypułkowy Quercus Kopanino Obr. 8x10 186, 22 grupa Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody

109

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

robur Kopanino 264 Zachodniopomorskiego z dnia 30 marca1999r.

Fagus 212- Uch. Nr LIII/286/2002 33 Mielno brak Buk pospolity Mielno Dz. 455 b.d. 25 grupa sylvatica 344 Rady Gminy w Mielnie

Quercus 283- Uch. Nr LIII/286/2002 34 brak Dąb szypułkowy Mielno b.d. b.d. 25 grupa robur 330 Rady Gminy w Mielnie Fraxinus Uch. Nr LIII/286/2002 35 Mielno brak Jesion wyniosły Mielno b.d. b.d. 297 17 poj. excelsior Rady Gminy w Mielnie Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Acer 145- 36 Mielno brak Klon zwyczajny Sarbinowo ul. Nadmorska 6x9 18 aleja Zachodniopomorskiego platanoides 215 z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Wiąz Ulmus 37 Mielno brak Mielno ul. 1 Maja 10x8 292 23 poj. Zachodniopomorskiego szypułkowy laevis z dnia 30 marca1999r. Fraxinus Uchwała Nr XXI/108/2004 38 Mielno brak Jesion wyniosły Łazy b.d. b.d. 446 bd poj. excelsior Rady Gminy w Mielnie Żywotnik Thuja Uchwała Nr XXI/108/2004 39 Mielno brak Mielno b.d. b.d. 242 bd poj. olbrzymi plicata Rady Gminy w Mielnie Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Fagus Dadzewo,Roso 200- 20- 40 Polanów brak Buk pospolity Dadzewo 15x20 aleja Zachodniopomorskiego sylvatica cha 25 485 z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Fagus Nacław,Dadze 18- 41 Polanów brak Buk pospolity Nacław 8x15 209- 50 aleja Zachodniopomorskiego sylvatica wo,Jacinki 24 z dnia 30 marca1999r. Fagus Uch. Nr XIII/116/2003 42 Polanów brak Buk pospolity Polanów b.d. b.d. 330 35 poj. sylvatica Rady Miejskiej w Polanowie Buk pospolity Fagus Oddz. 391d, 146- Uch. Nr XIII/116/2003 43 Polanów brak odm. sylvatica Dadzewo b.d. bd aleja l-ctwo Dadzewo Rady Miejskiej w Polanowie czerwonolistna 'Atropurpurea' 267 Buk pospolity Fagus Rozporządzenia nr 2/99 Wojewody Wielin, 44 Polanów brak odm. sylvatica Wielin 20x20 406 27 poj. Zachodniopomorskiego park czerwonolistna 'Atropurpurea' z dnia 30 marca 1999r. Fagus Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Buk pospolity, L-ctwo Krąg 426, 45 Polanów brak sylvatica, Krag 15x12 25 grupa Zachodniopomorskiego dąb szypułkowy oddz.110 Ad 540 Quercus robur z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Dąb Quercus 46 Polanów brak Wietrzno Wietrzno 3 20x18 616 25 poj. Zachodniopomorskiego bezszypułkowy petraea z dnia 30 marca1999r.

110

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Wietrzno, 320- 47 Polanów brak Dąb szypułkowy Wietrzno 10x15 22 grupa Zachodniopomorskiego robur park 368 z dnia 30 marca1999r.

Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Dąb Quercus 48 Polanów Dąb szypułkowy Warblewo Oddz. 268 f b.d. 745 26 poj. Zachodniopomorskiego Wrangla robur z dnia 30 marca1999r.

Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Wietrzno, 250, 49 Polanów brak Dąb szypułkowy Wietrzno 15x15 24 poj. Zachodniopomorskiego robur pałac 264 z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus 50 Polanów brak Dąb szypułkowy Rekowo Rekowo 16x10 495 21 poj. Zachodniopomorskiego robur z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Wietrzno, 418, 20, 51 Polanów brak Dąb szypułkowy Wietrzno 18x20 grupa Zachodniopomorskiego robur park 436 25 z dnia 30 marca1999r. Quercus Uch. Nr XIII/116/2003 52 Polanów brak Dąb szypułkowy Rzeczyca Wielka b.d. b.d. 400 25 poj. robur Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Uch. Nr XIII/116/2003 53 Polanów brak Dąb szypułkowy Rzeczyca Wielka b.d. b.d. 225 15 poj. robur Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Rzeczyca Uch. Nr XIII/116/2003 54 Polanów brak Dąb szypułkowy b.d. b.d. 533 25 poj. robur Wielka Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Uch. Nr XIII/116/2003 55 Polanów brak Dąb szypułkowy Nacław b.d. b.d. 565 20 poj. robur Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Uch. Nr XIII/116/2003 56 Polanów brak Dąb szypułkowy Polanów b.d. b.d. 305 20 poj. robur Rady Miejskiej w Polanowie L-ctwo Żydowo, Quercus Uch. Nr XXIV/277/2001 57 Polanów Żydosław Dąb szypułkowy Żydowo oddz. 583c nad b.d. 500 bd poj. robur Rady Miejskiej w Polanowie jeziorem Kwiecko Quercus Rzeczyca Skarpa na Uch. Nr XXIV/277/2001 58 Polanów Rosław Dąb szypułkowy b.d. 433 bd poj. robur Wielka gruntach rolnych Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Rzeczyca Skarpa na Uch. Nr XXIV/277/2001 59 Polanów Zbysław Dąb szypułkowy b.d. 434 bd poj. robur Wielka gruntach rolnych Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Rzeczyca Park w Rzeczycy Uch. Nr XXIV/277/2001 60 Polanów Przesław Dąb szypułkowy b.d. 398 bd poj. robur Wielka Wielkiej Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Uch. Nr XXIV/277/2001 61 Polanów Sławomir Dąb szypułkowy Komorowo Droga gminna b.d. 365 bd poj. robur Rady Miejskiej w Polanowie Quercus Park zabytkowy Uch. Nr XXIV/277/2001 62 Polanów Bolesław Dąb szypułkowy Wielin b.d. 520 bd poj. robur w Wielinie Rady Miejskiej w Polanowie

111

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Quercus Park zabytkowy Uch. Nr XXIV/277/2001 63 Polanów Wielisław Dąb szypułkowy Wielin b.d. 560 bd poj. robur w Wielinie Rady Miejskiej w Polanowie

Quercus Park zabytkowy Uch. Nr XXIV/277/2001 64 Polanów Warcisław dąbszypułkowy Wielin b.d. 520 bd poj. robur w Wielinie Rady Miejskiej w Polanowie

Dąb szypułkowy Quercus 140, Uch. Nr XIII/116/2003 65 Polanów brak Polanów b.d. b.d. 15 poj. odm. stożkowata robur 'Fastigiata' 168 Rady Miejskiej w Polanowie

Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Dąb szypułkowy Quercus 175, 66 Polanów brak Wietrzno Wietrzno pałac 3x4 12 grupa Zachodniopomorskiego z dnia odm. stożkowata robur 'Fastigiata' 170 30 marca1999r. Quercus Dąb szypułkowy, Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody robur, Tilia 338- 19- 67 Polanów brak lipa drobnolistna, Karsina Karsina 7x12 grupa Zachodniopomorskiego cordata, 26 klon zwyczajny 520 z dnia 30 marca1999r. Acer platanoides Rzeczyca Uch. Nr XIII/116/2003 68 Polanów brak Grab pospolity Carpinusbetulus b.d. b.d. 84- 164 10 aleja Wielka Rady Miejskiej w Polanowie Carpinus 203, Uch. Nr XIII/116/2003 69 Polanów brak Grab pospolity Polanów b.d. b.d. 15 grupa betulus 220 Rady Miejskiej w Polanowie Droga Chocimino- Fraxinus Żydowo, Uch. Nr XXIV/277/2001 70 Polanów Mieszko Jesion wyniosły Wietrzno b.d. 325 bd poj. excelsior L-ctwo Wietrzno, Rady Miejskiej w Polanowie oddz.538a Fraxinus Droga zakładowa Uch. Nr XXIV/277/2001 71 Polanów Zbysław Jesion wyniosły Chocimino b.d. 316 bd poj. excelsior nr 11 Rady Miejskiej w Polanowie Tilia Uch. Nr XIII/116/2003 72 Polanów brak Lipa drobnolistna Dadzewo b.d. b.d. 455 10 poj. cordata Rady Miejskiej w Polanowie Tilia Droga do kościoła Uch. Nr XXIV/277/2001 73 Polanów Matylda Lipa drobnolistna Komorowo b.d. 288 bd poj. cordata w Komorowie Rady Miejskiej w Polanowie Tilia Droga do kościoła Uch. Nr XXIV/277/2001 74 Polanów Olimpia Lipa drobnolistna Komorowo b.d. 402 bd poj. cordata w Komorowie Rady Miejskiej w Polanowie Tilia Obok kościoła Uch. Nr XXIV/277/2001 75 Polanów Gneomar Lipa drobnolistna Komorowo b.d. 485 bd poj. cordata w Komorowie Rady Miejskiej w Polanowie Tilia Obok kościoła Uch. Nr XXIV/277/2001 76 Polanów Katarzyna Lipa drobnolistna Komorowo b.d. 505 bd poj. cordata w Komorowie Rady Miejskiej w Polanowie Tilia Droga Wielin Uch. Nr XXIV/277/2001 77 Polanów Jagienka Lipa drobnolistna Wielin b.d. 570 bd poj. cordata - Polanów Rady Miejskiej w Polanowie Robinia Robinia Uch. Nr XXIV/277/2001 78 Polanów Alna Chocimino Droga nr 504 b.d. 460 bd poj. akacjowa pseudoacacia Rady Miejskiej w Polanowie

112

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Robinia Robinia Uch. Nr XXIV/277/2001 79 Polanów Balladyna Chocimino Droga nr 504 b.d. 360 bd poj. akacjowa pseudoacacia Rady Miejskiej w Polanowie Pinus Rzeczyca Uch. Nr XIII/116/2003 80 Polanów brak Sosna pospolita b.d. b.d. 294 15 poj. sylvestris Wielka Rady Miejskiej w Polanowie Uch. Nr XIII/116/2003 81 Polanów brak Sosna wejmutka Pinus strobus Polanów b.d. b.d. 210 30 poj. Rady Miejskiej w Polanowie Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody ul. Wiejska 3, 82 Polanów brak Świerk pospolity Picea abies Polanów 18x15 336 25 poj. Zachodniopomorskiego obr. 2 z dnia 30 marca1999r. Oddz. 391d, l-ctwo Uch. Nr XIII/116/2003 83 Polanów brak Świerk pospolity Picea abies Dadzewo b.d. 369 25 poj. Dadzewo Rady Miejskiej w Polanowie Uch. NrXIII/116/2003 84 Polanów brak Wiąz polny Ulmusminor Polanów b.d. b.d. 320 20 poj. Rady Miejskiej w Polanowie przy drodze leśnej między oddz. 12 Uchwała Nr XXIX/265/09 Rady Fagus 85 Polanów brak Buk pospolity Cetuń i 13obr. Kurowo b.d. b.d. b.d. grupa Miejskiej w Polanowie sylvatica N-ctwo Bobolice. z dnia18 lutego 2009r. Dz.nr 12 przy drodze leśnej między oddz. 12 Uchwała Nr XXIX/265/09 Rady Fagus 86 Polanów brak Buk pospolity Cetuń i 13 obr. Kurowo b.d. 340 b.d. oj. Miejskiej w Polanowie sylvatica N-ctwo Bobolice. z dnia18 lutego 2009r. Dz. nr 12 L-ctwo Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Fagus 87 Sianów brak Buk pospolity Kolzin Karnieszewice 18 365 24 poj. Zachodniopomorskiego sylvatica oddz.42f z dnia 30 marca1999r. L-ctwo Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Pseudotsuga 318- 88 Sianów brak Daglezja zielona Kolzin Karnieszewice, 15 35 grupa Zachodniopomorskiego menziesii 462 oddz.29i z dnia 30 marca1999r. L-ctwo Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Pseudotsuga 302- 89 Sianów brak Daglezja zielona Karnieszewice Karnieszewice 18 29 grupa Zachodniopomorskiego menziesii oddz.56h 355 z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Skibno 90 Sianów brak Dąb szypułkowy Skibno 12 234 20 poj. Zachodniopomorskiego robur cmentarz z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Ratajki, 91 Sianów brak Dąb szypułkowy Ratajki 17 317 24 poj. Zachodniopomorskiego robur cmentarz z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus 92 Sianów brak Dąb szypułkowy Karnieszewice Karnieszewice 26 18 346 28 poj. Zachodniopomorskiego robur z dnia 30 marca1999r.

113

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody 93 Sianów brak Dąb szypułkowy Quercusrobur Sowno Kościół, Sowno 4 18 434 27 poj. Zachodniopomorskiego z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus 94 Sianów brak Dąb szypułkowy Mokre Mokre 20 18 343 22 poj. Zachodniopomorskiego robur z dnia 30 marca1999r. L-ctwo Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody 95 Sianów Sławomir Dąb szypułkowy Quercusrobur Karnieszewice Karnieszewice 20 590 27 poj. Zachodniopomorskiego oddz. 50h z dnia 30 marca1999r. Sucha Uch. NrXI/30/2003Rady 96 Sianów brak Dąb szypułkowy Quercusrobur b.d. b.d. 567 20 poj. Koszalińska MiejskiejwSianowie L-ctwo Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Jodła pospolita 97 Sianów brak Abies alba Kolzin Karnieszewice 10 287 32 poj. Zachodniopomorskiego (biała) oddz.29i z dnia 30 marca1999r. L-ctwo Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Jodła pospolita 98 Sianów brak Abies alba Kolzin Karnieszedwice, 10 312 32 poj. Zachodniopomorskiego (biała) oddz.29i z dnia 30 marca1999r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Tilia Sucha 99 Sianów brak Lipa drobnolistna Cmentarz b.d. 309 24 aleja Zachodniopomorskiego cordata Koszalińska z dnia 30 marca1999r. Sucha Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Tilia Sucha 155- 100 Sianów brak Lipa drobnolistna Koszalińska, 8 22 aleja Zachodniopomorskiego cordata Koszalińska cmentarz 284 z dnia 30 marca1999r. Lipa Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Tilia cordata, Węgorzewo 62, 178- 101 Sianów brak drobnolistna, Węgorzewo 8-14 22 aleja Zachodniopomorskiego Fagus sylvatica obr. Wegorzewo buk pospolity 266 z dnia 30 marca1999r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Pseudotsuga Sucha 102 Sianów brak Daglezja zielona Kamionka b.d. 80 34 poj. Rady Miejskiej w Sianowie menziesii Koszalińska oddz. 29j z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Abies Sucha 103 Sianów brak Jodła kaukaska Kamionka b.d. 110 26 poj. Rady Miejskiej w Sianowie nordmaniana Koszalińska oddz. 44g z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Fagus 104 Sianów brak Buk pospolity Ratajki Stołpie b.d. 143 24 poj. Rady Miejskiej w Sianowie sylvatica oddz. 537i z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 105 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 135 26 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz.645c z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 106 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 125 25 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz.645c z dnia 28 lutego 2006 r.

114

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 107 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 155 27 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz.647c z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 108 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 120 23 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz.647c z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 109 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 127 24 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz.647g z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 110 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 124 24 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz.647g z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 111 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 120 24 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz. 647g z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Fagus 112 Sianów brak Buk pospolity Bielkowo Iwięcino b.d. 130 26 poj. Rady Miejskiej w Sianowie sylvatica oddz. 647g z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Pseudotsuga 113 Sianów brak Daglezja zielona Bielkowo Iwięcino b.d. 115 35 poj. Rady Miejskiej w Sianowie menziesii oddz.654i z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 114 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 130 28 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz. 655f z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 115 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 140 28 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur oddz. 655f z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 116 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcin b.d. 115 24 poj. Rady Miejskiej w Sianowie robur ooddz. 645c z dnia 28 lutego 2006 r. L-ctwo Uch. Nr XLII/241/06 Quercus 117 Sianów brak Dąb szypułkowy Bielkowo Iwięcino b.d. 120 24 poj. robur Rady Miejskiej w Sianowie oddz. 645c z dnia 28 lutego 2006 r. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Fagus 118 Sianów brak Buk pospolity Ratajki b.d. b.d. b.d. b.d. poj. Miejskiej w Sianowie sylvatica z 16 marca 2002r. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Fagus 119 Sianów brak Buk pospolity Ratajki b.d. b.d. b.d. b.d. poj. Miejskiej w Sianowie sylvatica z 16 marca 2002r. 120 Sianów brak Lipa drobnolistna Tilia Sierakowo b.d. b.d. b.d. b.d. poj. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady

115

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

cordata Miejskiej w Sianowie z 16 marca 2002r. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Fraxinus 121 Sianów brak Jesion wyniosły Sowno b.d. b.d. 360 b.d. poj. Miejskiej w Sianowie excelsior z 16 marca 2002r. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Fraxinus 122 Sianów brak Jesion wyniosły Sowno b.d. b.d. 400 b.d. poj. Miejskiej w Sianowie excelsior z 16 marca 2002r. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Quercus 123 Sianów brak Dąb szypułkowy Sianów b.d. b.d. b.d. b.d. poj. Miejskiej w Sianowie robur z 16 marca 2002r. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Quercus 124 Sianów brak Dąb szypułkowy Sianów b.d. b.d. b.d. b.d. poj. Miejskiej w Sianowie robur z 16 marca 2002r. Uchwała Nr XLVIII/272/2002 Rady Kasztanowiec Aesculus 125 Sianów brak Sianów b.d. b.d. b.d. b.d. poj. Miejskiej w Sianowie pospolity hippocastanum z 16 marca 2002r. Fagus Uch. Nr XLVI/256/06 z dnia 126 Sianów brak Buk pospolity Sianów ul. Węgorzewska b.d. 910 20 poj. sylvatica 30.06.2006 Rady Miejskiej w Sianowie Fagus Uch. Nr XLVI/256/06 z dnia 127 Sianów brak Buk pospolity Sianów ul. Węgorzewska b.d. 750 21 poj. sylvatica 30.06.2006 Rady Miejskiej w Sianowie Uch. Nr XLVI/256/06 z dnia Fagus 128 Sianów brak Buk pospolity Sianów ul. Węgorzewska b.d. 540 22 poj. 30.06.2006r. Rady Miejskiej sylvatica w Sianowie Uch. Nr XLVI/256/06 z dnia Fagus 129 Sianów brak Buk pospolity Sianów ul. Węgorzewska b.d. 530 23 poj. 30.06.2006r. Rady Miejskiej w sylvatica Sianowie Uch. Nr XLVI/256/06 z dnia Quercus 130 Sianów ECHO Dąb szypułkowy b.d. b.d. 418 b.d. poj. 30.06.2006r. Rady Miejskiej robur w Sianowie Uchwała Nr XLIX/271/2006 Rady Quercus 131 Sianów HUBERTUS Dąb szypułkowy Sianów b.d. b.d. 463 b.d. poj. Miejskiej w Sianowie robur z 26 października 2006r. Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Quercus Dunowo, 132 Świeszyno brak Dąb szypułkowy Dunowo 15x11 363 23 poj. Zachodniopomorskiego z dnia robur Stary cmentarz 30 marca1999r. Quercus Zegrze Uch. Nr V/32/03 Rady Gminy 133 Świeszyno brak Dąb szypułkowy b.d. b.d. 552 20 poj. robur Pomorskie w Świeszynie były cmentarz Uch. Nr V/32/03 Rady Gminy 134 Świeszyno brak Dąb szypułkowy Quercusrobur Świeszyno b.d. 405 17 poj. w Świeszynie w Świeszynie

116

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody Dąb+Jesion+ Quercus+Farxinus Dunowo przy 346- 135 Świeszyno brak Dunowo 10x15 23 grupa Zachodniopomorskiego Klon +Acer pałacu 408 z dnia 30 marca1999r. Lipa były cmentarz Uch. Nr V/32/03 136 Świeszyno brak Tilia platyphyllos Świeszyno b.d. 360 21 poj. szerokolistna w Świeszynie Rady Gminy w Świeszynie Lipa Cmentarz Uch. Nr V/32/03 137 Świeszyno brak Tilia platyphyllos Świeszyno b.d. 314 21 poj. szerokolistna w Świeszynie Rady Gminy w Świeszynie Lipa Tilia cordata,Acer Rozporządzenie Nr 2/99 Wojewody drobnolistna, Jarzyce 4, 184- 138 Świeszyno brak platanoides,Fraxin Jarzyce 10x15 22 grupa Zachodniopomorskiego klon zwyczajny, kościół usexcelsior 340 z dnia 30 marca1999r. jesion wyniosły źródło: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie, Waloryzacja przyrodnicza województwa zachodniopomorskiego, stan na dzień 29.01.2010r., http://geoprzyroda.pl/cms/images/Waloryzacje/zacho/zal5.pdf, zaktualizowano listopad 2015.

117

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Dokumentacja fotograficzna wybranych pomników przyrody, które zostały umieszczone w tabeli nr 52.

Fotografia 6. Pomnik przyrody, Cis pospolity – park Parsowo, gmina Biesiekierz.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 7. Pomnik przyrody, Jesion wyniosły – park Parsowo, gmina Biesiekierz.

(wyk. Izabela Sawko) 118

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 8. Pomnik przyrody, Sośnica japońska – park Nosowo, gmina Biesiekierz.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 9. Pomnik przyrody, Aleja dębowa - droga krajowa nr 6, gmina Biesiekierz.

(wyk. Izabela Sawko) 119

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 10. Pomnik przyrody, Lipa, Klon zwyczajny - Porost cmentarz, gmina Bobolice.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 11. Pomnik przyrody, Aleja klonów - Kłanino cmentarz, gmina Bobolice.

(wyk. Izabela Sawko)

120

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 12. Pomnik przyrody, Jesion - Łazy, gmina Mielno.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 13. Pomnik przyrody, Wiąz szypułkowy - Mielno.

(wyk. Izabela Sawko)

121

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 14. Pomnik przyrody, Dąb szypułkowy - miasto Polanów.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 15. Pomnik przyrody, Aleja bukowa, droga Jacinki - Nacław, gmina Polanów.

(wyk. Izabela Sawko) 122

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 16. Pomnik przyrody, Robinia akacjowa - droga Chocimino, gmina Polanów.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 17. Pomnik przyrody, Dąb szypułkowy - miasto Sianów.

(wyk. Izabela Sawko)

123

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 18. Pomnik przyrody, Kasztanowiec pospolity - miasto Sianów.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 19. Pomnik przyrody, Dąb szypułkowy - Zegrze Pomorskie, gmina Świeszyno.

(wyk. Izabela Sawko)

124

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5.6. Użytki ekologiczne Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, użytki ekologiczne są to zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów, mające znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, np. naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. Tereny użytków ekologicznych nie mogą być objęte ochroną rezerwatową ze względu na niewielką powierzchnię i zazwyczaj mniejszą rangę ich walorów przyrodniczych. Całkowita powierzchnia użytków ekologicznych w powiecie, zgodnie z danymi GUS, w 2014 roku wynosiła 1117,0 ha i jest tożsama z powierzchnią wykazywaną w latach 2007-2013. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie powiatu przedstawia tabela 53.

Tabela 53. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie powiatu koszalińskiego w 2010 roku. Nazwa użytku Lp. Podstawa prawna ekologicznego 1. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 2. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 3. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 4. „Bagno Mścice” Uchwała Nr XI/56/95 Rady Gminy Będzino z dnia 31 sierpnia 1995 r. 5. „Bagno Stare Bielice I” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 6. „Bagno Stare Bielice II” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 7. „Mokradła pod Łabuszem” Uchwała Nr XII/69/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 8. „Bagno i Łąki Cieszyn” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 9. „Bagno Tatów ” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 10. „Bagna Kotłowo” Uchwała Nr XXI/150/95 Rady Gminy w Biesiekierzu z dnia 28 grudnia 1995 r. 11. „Zarastające Oczko” Uchwała Nr VII/60/99 Rady Miejskiej w Bobolicach z dnia 29 maja 1999 r., „Torfowisko mszarne koło 12. Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. Lubowa” „Torfowisko mszarne koło 13. Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. Kępna” 14. „Jeziorko koło Porostu” Uchwała Nr XV/134/07/2007 Rady Miejskiej w Bobolicach z 28 grudnia 2007 r. 15. 377 użytków bez nazwy Uchwała nr 7/60/99 Rady Miejskiej w Bobolicach 16. „Dołek Powidzki III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 17. „Kościernickie Bagno” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996 r., 18 „Kościernicki Dołek I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 19. „Kościernicki Dołek II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 20. „Kościernicki Dołek III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 21. „Kościernicki Mszar” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r., 22. „Kościernicki Dołek IV” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r 23. „Kościernicki Wrzosiec” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 24. „Kościernicki Dołek V” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 25. „Jeziorko Powidzkie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 26. „Sowiński Dołek I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r.

125

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Nazwa użytku Lp. Podstawa prawna ekologicznego 27. „Sowiński Dołek II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 28. „Jeziorko Sowińskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 29. „Łozowisko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 30. „Staw w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 31. „Staw w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 32. „Łąki Sowinko” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 33. „Sarnie Turzycowisko I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 34. „Sarnie Turzycowisko II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 35. „Staw w Sowinku III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 36. „Jeziorko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 37. „Mszar w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 38. „Mszar w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 39. „Bagienko Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 40. „Nacławskie Wrzośce I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 41. „Nacławskie Wrzośce III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 42. „Trzęślice w Sowinku I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 43. „Łąka za Borami” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 44. „Polnica” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 45. „Dzikowe Mechowsko” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 46. „Trzęślice w Sowinku II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 47. „Trzęślice w Sowinku III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r 48. „Nacławskie Wrzośce II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 49. „Łąki Nacławskie” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 50. „Torfowisko Krytno I” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 51. „Torfowisko Krytno II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 52. „Torfowisko Krytno III” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 53. „Torfowisko Krytno IV” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 54. „Torfowisko Krytno V” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 55. „Torfowisko Krytno VI” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 56. „Torfowisko Krytno VII” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia 1996r. 57. „Bagno Buszyńskie” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 58. „Torfowisko przy piwnicy” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 59. „Pod Rabatami” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 60. „Gwiazda” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 61. „Bagno pracz” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 62. „Żurawisko” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 63. „Bagno Przebudowa” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 64. „Bagno Dębowe” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 65. „Bagno Kople” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 66. „Bagno Karlota” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 67. „Bagno Modrzewie” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 68. „Szczerbińskie Bagno” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 grudnia 1998 r.

126

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Nazwa użytku Lp. Podstawa prawna ekologicznego 69. „Na Żurawiu” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 70. „Szwajnebruch” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 71. „Żwirowa” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 72. „Kalce” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 73. „Torfowisko Wierzchlas” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 74. „Białe Bagno I” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 75. „Łaszczewska” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 76. „Przy Grabowej” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 77. „Bagno Dzikowo” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 78. „Bagno Hela” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 79. „Bór Bagienny Świerzno II” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 80. „Bór Bagienny Świerzno I” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 81. „Halizna Świerzno” Uchwała Nr XII/45/99 Rady Gminy Polanów z dnia 30 grudnia 1999 r. 82. „Karczyńskie Bagno I” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998r. 83. „Karczyńskie Bagno II” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 84. „Karczyńskie Bagno III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 85. „Karczyńskie Bagno IV” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 86. „Karczyńskie Bagno V” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 87. „Karczyńskie Bagno VI” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 88. „Zgniła Struga III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 89. „Bażynowe Jeziorko” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. „Mszar Przygiełkowy 90. Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. w Karczynie” 91. „Długie Bagno Bażynowe” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 92. „Bagno Nad Drężnianką III” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 93. „Bagno Nad Drężnianką IV” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 94. „Zgniła Struga I” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 95. „Zgniła Struga II” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 96. „Mechowiska Nad Radwią” Uchwała Nr IV/37/98 Rady Gminy Polanów z dnia 20 rudnia 1998 r. 97. „Dołek Powidzki II” Uchwała Nr XXI/179/96 Rady Gminy Polanów z dnia 30 kwietnia1996r. 98. „Bagno Pompa” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. 99. „Bagno Drewniany Mostek” Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. „Torfowisko poligeniczne - 100. Uchwała Nr XXXIX/353/06 Rady Miejskiej w Polanowie z dnia 29 września 2006r. Bagno Wietrzno” 101. „Jeziorko Rude” Uchwała publikowana Nr 1 poz. 51 Dz. W Zach. 13 stycznia 2009r. 102. „Rozworowskie Szuwary” Uchwała Nr XXXV/254/2009 Rady Gminy Manowo z dnia 26 listopada 2009 r. 103. 2 użytki bez nazwy Uchwała nr 6/51/99 Rady Gminy Manowo 104. 121 użytków bez nazwy Uchwała nr XXXI/128/96 Rady Miejskiej w Sianowie z dnia 3 kwietnia 1996 roku. Uchwała Nr XI/69/2003 Rady Miejskiej w Sianowie z 11 września 2009 r. 105. „Jezioro Topiele” (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 104/2003, poz. 1761), źródło: Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego, www.wzp.pl, Starostwo Powiatowe w Koszalinie, Waloryzacje przyrodnicze gmin Powiatu Koszalińskiego (stan na dzień 31.12.2010r.), zaktualizowano listopad 2015 r.

127

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5.7. Zespoły przyrodniczo - krajobrazowe Zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, zespoły przyrodniczo – krajobrazowe to fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego, zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne. Zespoły wyznacza się w celu ochrony wyjątkowo cennych fragmentów krajobrazu naturalnego i kulturowego, dla zachowania jego wartości przyrodniczych, kulturowych i estetycznych. Na terenie powiatu występuje jeden zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Rzeki Chocieli”. Obszar ten zlokalizowany jest na terenie gminy Bobolice, w strefie źródliskowej. Powołany został w dniu 7 marca 1995 roku Rozporządzeniem Nr 3/95 Wojewody Koszalińskiego (Dz. U. Woj. Koszalińskiego Nr 3, poz. 32). Obszar swoim zasięgiem obejmuje dolinę Chocieli z różnorodnymi zbiorowiskami bagiennymi i łąkowymi, w obrębie której występuje m.in. pełnik europejski oraz dwa inne gatunki chronione – wawrzynek wilczełyko i podkolan biały oraz wiele innych roślin prawnie chronionych i zagrożonych.

5.8. Chronione gatunki roślin naczyniowych zinwentaryzowane na terenie powiatu koszalińskiego Wykaz gatunków roślin naczyniowych występujących na terenie powiatu koszalińskiego chronionych Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014r., poz. 1409). Gatunki te zostały zinwentaryzowane podczas inwentaryzacji przyrodniczej gmin województwa zachodniopomorskiego, prowadzonej w latach 1996-2008 r. i ujęte zostały w „Waloryzacji przyrodniczej Województwa Zachodniopomorskiego” – stan na dzień 29.01.2010r.

Tabela 54. Wykaz zinwentaryzowanych gatunków roślin naczyniowych na terenie powiatu koszalińskiego. Nazwa Nazwa Status Miejsce Lp. łacińska polska ochronny występowania czosnek 1 Allium ursinum OCZ Sianów niedźwiedzi 2 Aquilegia vulgaris orlik pospolity OC Polanów 3 Arum maculatum obrazki plamiste OC Polanów 4 Asarum europaeum kopytnik pospolity OCZ Bobolice 5 Blechnum spicant podrzeń żebrowiec OC Polanów Będzino, Mielno, 6 Carex arenaria turzyca piaskowa OCZ Polanów, Świeszyno 7 Carex divulsa turzyca rozsunięta OC Polanów Bobolice, Manowo, 8 Carex limosa turzyca bagienna OC Polanów, Sianów Centaurium erythraea centuria zwyczajna, 9 OC Bobolice, Polanów tysięcznik źródło: opracowano na podstawie Waloryzacji przyrodniczej województwa zachodniopomorskiego, opracowanej przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Szczecinie, stan na dzień 29.01.2010r., http://geoprzyroda.pl/cms/waloryzacje-przyrodnicze/14-waloryzacja-wojewodztwa-zachodniopomorskiego.html, zaktualizowano listopad 2015 r.

128

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Szczecinie, w 2013 roku, na terenie drogi powiatowej Wyszewo – Wyszebórz (obecnie droga gminna), zidentyfikował na drzewach przydrożnych, z rodzaju klon, następujące gatunki chronione porostów: odnożyca mączysta Ramalina farinacea, odnożyca jesionowa Ramalina fraxinea, odnożyca kępkowa Ramalina fastigiata, wabnica kielichowata Pleurosticta acetaluum. Na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz.U. z 2014r., poz. 1408) odnożyca jesionowa i odnożyca kępkowa objęte są ochroną ścisłą, natomiast odnożyca mączysta i wabnica kielichowata objęte są ochroną częściową.

Fotografia 20. Droga Wyszewo - Wyszebórz.

(wyk. Izabela Sawko).

129

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 21. Odnożyca mączysta i odnożyca jesionowa.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 22. Odnożyca jesionowa.

(wyk. Izabela Sawko)

130

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Fotografia 23. Odnożyca kępkowa.

(wyk. Izabela Sawko)

Fotografia 24. Odnożyca mączysta.

(wyk. Izabela Sawko)

5.9. Chronione gatunki grzybów zinwentaryzowane na terenie powiatu koszalińskiego Wykaz gatunków grzybów występujących na terenie powiatu koszalińskiego chronionych Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz.U. z 2014r., poz. 1408). Gatunki te zostały zinwentaryzowane podczas inwentaryzacji przyrodniczej gmin województwa zachodniopomorskiego,

131

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

prowadzonej w latach 1996-2008 r., ujęte zostały w „Waloryzacji przyrodniczej Województwa Zachodniopomorskiego” – stan na dzień 29.01.2010r.

Tabela 55. Wykaz zinwentaryzowanych gatunków grzybów na terenie powiatu koszalińskiego. Nazwa Nazwa Status Miejsce Lp. łacińska polska ochronny występowania flagowiec olbrzymi 1 Meripilus giganteus OC Polanów (wachlarzowiec olbrzymi) Strobilomyces 2 szyszkowiec łuskowaty OC Polanów floccopus źródło: opracowano na podstawie Waloryzacji przyrodniczej województwa zachodniopomorskiego, opracowanej przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Szczecinie, stan na dzień 29.01.2010r., http://geoprzyroda.pl/cms/waloryzacje-przyrodnicze/14-waloryzacja-wojewodztwa-zachodniopomorskiego.html, zaktualizowano listopad 2015 r.

5.10. Chronione gatunki zwierząt zinwentaryzowane na terenie powiatu koszalińskiego.

Wykaz gatunków zwierząt występujących na terenie powiatu koszalińskiego chronionych Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014r., poz. 1409). Gatunki te zostały zinwentaryzowane podczas inwentaryzacji przyrodniczej gmin województwa zachodniopomorskiego, prowadzonej w latach 1996-2008 r. i ujęte zostały w „Waloryzacji przyrodniczej województwa zachodniopomorskiego” – stan na dzień 29.01.2010r.

Tabela 56. Wykaz zinwentaryzowanych gatunków zwierząt na terenie powiatu koszalińskiego. Nazwa Nazwa Status Miejsce Lp. łacińska polska ochronny występowania 1 Calosoma inquisitor tęcznik mniejszy OG Sianów 2 Carabus arcensis Biegacz leśny OG Manowo 3 Carabus auratus biegacz złoty OG Manowo 4 Carabus coriaceus biegacz skórzasty OG Mielno, Bobolice 5 Carabus fioloceus biegacz fioletowy OG Mielno 6 Carabus glabratus biegacz gładki OG Mielno 7 Carabus granulatus biegacz granulowany OG Mielno Mielno, Sianów, 8 Carabus hortensis biegacz ogrodowy OG Manowo 9 Carabus irregularis biegacz dołkowany OG Sianów Mielno, Sianów, 10 Carabus nemoralis biegacz gajowy OG Manowo kałużnica 11 Hydrous piceus OG Sianów czarnozielona 12 Bombus hortorum trzmiel ogrodowy OG Mielno źródło: opracowano na podstawie Waloryzacji przyrodniczej województwa zachodniopomorskiego, opracowanej przez Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Szczecinie, stan na dzień 29.01.2010r., http://geoprzyroda.pl/cms/waloryzacje-przyrodnicze/14-waloryzacja-wojewodztwa-zachodniopomorskiego.html, zaktualizowano listopad 2015 r.

132

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

5.11. Ochrona zieleni na terenach zurbanizowanych miast i wsi.

Istotnym wskaźnikiem presji na środowisko jest liczba usuwanych drzew i krzewów z terenów zabudowanych miast i wsi. Za ochronę i kształtowanie środowiska przyrodniczego z zastosowaniem zasad zrównoważonego rozwoju w skali powiatu odpowiedzialne są poszczególne organy samorządów terytorialnych tj. wójtowie, burmistrzowie oraz starosta. W zakres ich kompetencji dotyczącej ochrony środowiska należy wydawanie zezwoleń na usunięcie drzew i krzewów. Zarządzanie środowiskiem w powiatach wchodzi w skład systemu zarządzania środowiskiem w województwie i w kraju. Na podstawie danych otrzymanych z gmin możliwe było podanie całkowitej ilości drzew, które uzyskały zezwolenie na wycinkę.

5.11.1. Usuwanie drzew z pasów dróg publicznych

Zestawienia ilości drzew rosnących wzdłuż dróg, które objęte zostały zezwoleniami przedstawia tabela 57. Uzyskanie zezwoleń na wycinkę drzew przydrożnych, w związku z przebudową dróg publicznych podlega zwolnieniu z opłat środowiskowych na podstawie art. 86 ust.1 pkt. 6 ustawy o ochronie przyrody. Regulacja ta z pewnością korzystnie wpływa na zmniejszenie wartości inwestycji drogowych. Wartości zawarte w tabeli 57 pokazują jednak na jak dużą skalę dokonano przekształceń środowiska w latach 2013-2014 na terenie powiatu koszalińskiego. Na podstawie analizy rysunku 27 i 28 stwierdza się, iż najwięcej drzew przeznaczono do wycięcia wzdłuż dróg powiatowych. Jest to odpowiednio w latach 2013-2014 – 77% i 43% wszystkich drzew objętych zezwoleniami. Kolejną pozycję zajmują drogi krajowe i drogi gminne. Wartość przyrodnicza drzew w pasach drogowych, które uzyskały zezwolenia na wycięcie oszacowana na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie stawek opłat dla poszczególnych rodzajów i gatunków drzew w dwuleciu 2013-2014 wyniosłaby ponad 15 mln złotych.

133

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 57. Zestawienie ilości drzew, na które uzyskano zezwolenia na usunięcie, w związku z przebudową dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych w powiecie koszalińskim w latach 2011 - 2014.

Drogi gminne Drogi powiatowe Drogi wojewódzkie Drogi krajowe Gmina 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 2011 2012 2013 2014 Będzino 23 12 37 35 178 86 25 461 0 3 1 3 183 187 51 54 Biesiekierz 13 29 7 19 58 62 40 128 0 0 0 0 127 3 84 34 Bobolice 66 9 63 79 131 334 153 341 45 63 29 18 36 97 20 47 Manowo 40 52 26 117 246 5 60 8 0 9 1 0 99 0 51 898 Mielno 60 135 51 79 14 22 115 101 0 0 0 18 0 0 0 47 Polanów 50 1 24 82 135 434 1050 66 5 29 0 8 0 0 0 0 Sianów 301 11 15 15 13 228 153 21 0 7 8 9 52 28 10 21 Świeszyno 8 21 10 111 491 56 34 81 8 8 1 9 0 0 0 0 Powiat 561 270 233 537 1266 1227 1630 1207 58 119 40 65 497 315 216 1101 Koszaliński źródło: opracowanie własne, na podstawie danych uzyskanych z gmin oraz zezwoleń wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

134

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 27. Procentowy rozkład drzew, na których wycięcie wydano zezwolenia w roku 2013 – według decyzji wydanych w powiecie koszalińskim, z podziałem na kategorie dróg.

drogi gminne 11%

drogi krajowe 10%

drogi powiatowe 77% drogi wojewódzkie 2%

źródło: opracowanie własne, na podstawie danych z gmin oraz zezwoleń na usunięcie drzew, wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

Rysunek 28. Procentowy rozkład drzew, na których wycięcie wydano zezwolenia w roku 2014 – według decyzji wydanych w powiecie koszalińskim, z podziałem na kategorie dróg.

drogi gminne 18%

drogi powiatowe 43%

drogi krajowe 37% drogi wojewódzkie 2% źródło: opracowanie własne, na podstawie danych z gmin oraz zezwoleń na usunięcie drzew, wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

135

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 58. Wycena wartości przyrodniczej dla drzew, na które uzyskano zgodę na wycięcie, w oparciu o zezwolenia wydane dla terenów stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim, w latach 2013-2014.

Ilość drzew Wartość przyrodnicza drzew Ilość drzew Wartość przyrodnicza drzew ogółem Całkowita ilość drzew stanowiących przydrożnych przydrożnych [ zł ] Gmina nasadzenia zastępcze [ zł ] 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Będzino 108 46 37 35 122 25 1 281 903,00 849 485,60 381 711,79 639 734,86

Biesiekierz 7 27 7 19 9 34 270 448,70 1 480 459,50 270 448,69 1 128 825,17

Bobolice 94 103 63 79 57 78 4 187 604,62 2 007 258,85 2 960 178,90 1 098 820,81

Manowo 47 128 26 117 46 81 606 776,81 3 587 537,99 316 005,05 2 739 864,86

Mielno 103 154 51 79 76 87 22 160 017,70 1 385 034,80 1 102 488,97 886 838,28

Polanów 70 187 24 82 55 169 642 495,46 2 045 010,17 400 975,77 170 869,16

Sianów 36 51 15 15 18 46 1 381 690,65 1 501 547,00 811 907,28 507 838,75

Świeszyno 28 137 10 111 27 64 580 921,86 2 226 324,90 117 557,13 1 521 846,88

Ogółem 493 833 233 537 410 584 31 111 858,80 15 082 658,81 6 361 273,58 zł 8 694 638,77

źródło: opracowanie własne, na podstawie zezwoleń wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

136

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Odrębnym czynnikiem presji są zezwolenia wydane na usunięcie drzew z terenów zielonych. Wartości te w latach 2013-2014 wynosiły odpowiednio w 2013 roku – 24 341 sztuk, a w roku 2014 – 21 511 sztuk, z czego na podstawie decyzji wujów i burmistrzów wydano zezwolenia na usunięcia 23 848 sztuk drzew w roku 2013 i 20 678 sztuk drzew w roku 2014. Orzekana kompensacja przyrodnicza, czyli naprawa szkód w środowisku rozumiana, jako wprowadzenie nasadzeń zastępczych według decyzji organów gmin stanowiła 15,5% w roku 2013 i 17,6% w roku 2014. Decyzje Starosty Koszalińskiego wydane w latach 2013-2014 dotyczyły łącznie 1 326 drzew (3% wszystkich drzew, które uzyskały zezwolenia). W przypadku tych decyzji orzekane nasadzenia zastępcze stanowiły dużo większy procent, było to 83,2% w 2013 roku i 70,11% w 2014 roku. Graficzną ilustrację opisanych relacji stanowią rysunki 29 – 32.

Tabela 59. Zestawienie ilości drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie oraz ilość nasadzeń zastępczych wydanych, na podstawie zezwoleń burmistrzów oraz wójtów na terenie powiatu koszalińskiego, w latach 2013 - 2014. Ilość drzew, Ilość nasadzeń zastępczych Gmina które uzyskały zezwolenia na wycięcie 2013 2014 2013 2014 Będzino 3 562 1 685 980 486 Biesiekierz 555 689 449 622 Bobolice 4 066 4 351 202 421 Manowo 1 177 2 112 560 623 Mielno 886 1 615 471 992 Polanów 1 250 274 502 66 Sianów 11 094 8 622 465 421 Świeszyno 1 258 1 330 70 15 Ogółem 23 848 20 678 3699 3646 źródło: opracowanie własne, na podstawie danych z gmin.

Tabela 60. Zestawienie ilości drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie oraz ilość nasadzeń zastępczych wydanych na podstawie zezwoleń starosty na terenie powiatu koszalińskiego, w latach 2013 - 2014. Ilość drzew, Ilość nasadzeń zastępczych Gmina które uzyskały zezwolenia na wycięcie 2013 2014 2013 2014 Będzino 108 46 122 25 Biesiekierz 7 27 9 34 Bobolice 94 103 57 78 Manowo 47 128 46 81 Mielno 103 154 76 87 Polanów 70 187 55 169 Sianów 36 51 18 46 Świeszyno 28 137 27 64 Ogółem 493 833 410 584 źródło: opracowanie własne, na podstawie zezwoleń na usunięcie drzew, wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

137

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 29. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych oraz nasadzeń kompensacyjnych) – na podstawie decyzji wydanych przez wójtów i burmistrzów w 2013 roku.

23 848

25 000

20 000

15 000

10 000 3 699 2 119 5 000

0 Całkowita Ilość drzew Ilość drzew przydrożnych Ilość nasadzeń objętych zezwoleniami na zastępczych wycinkę

źródło: opracowanie własne, na podstawie zezwoleń wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

Rysunek 30. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych oraz nasadzeń kompensacyjnych) – na podstawie decyzji wydanych przez wójtów i burmistrzów w 2014 roku.

20 678 25 000

20 000

15 000

10 000 2 910 3 646 5 000

0 Całkowita Ilość drzew Ilość drzew przydrożnych Ilość nasadzeń objętych zezwoleniem na zastępczych wycinkę

źródło: opracowanie własne, na podstawie danych z gmin.

138

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 31. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych wraz z nasadzeniami kompensacyjnymi) wydanych przez starostę w 2013 roku.

900

800

700 493 600 410 500 400 233 300

200

100

0 Całkowita Ilość drzew Ilość drzew przydrożnych Ilość nasadzeń objętych zezwoleniami zastępczych na wycinkę źródło: opracowanie własne, na podstawie zezwoleń wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

Rysunek 32. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych wraz z nasadzeniami kompensacyjnymi) wydanych przez starostę w 2014 roku.

833 900 800 537 584 700 600 500 400 300 200 100 0 Całkowita Ilość drzew Ilość drzew przydrożnych Ilość nasadzeń objętych zezwoleniem na zastępczych wycinkę

źródło: opracowanie własne, na podstawie zezwoleń wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

139

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Analiza drzewostanu, na który wydano zezwolenia w latach 2013-2014, wskazuje, iż pozwoleniami obejmowano głównie gatunki mniej wartościowe: topola, wierzba, klon, jesion, brzoza i olcha. W pozwoleniach wydanych przez starostę drzewa te stanowiły w roku 2013 - 71,3%, a w roku 2014 - 34,88%.

Rysunek 33. Procentowy rozkład gatunkowy drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie na terenach stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim w roku 2013.

modrzew 0,64% głóg sosna żywotnik 1,27% 1,27% 0,21% wiąz grab 1,06% 0,64% robinia cyprys 1,49% 0,42% topola świerk 22,51% 5,94%

klon 15,29% kasztanowiec 1,06%

daglezja 0,42% wierzba 10,40%

jarząb 0,21% jesion lipa 11,68% 8,28% dąb buk brzoza olsza 4,67% 1,06% 7,43% 4,03%

źródło: opracowanie własne, na podstawie zezwoleń na usunięcie drzew, wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

140

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 34. Procentowy rozkład gatunkowy drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie na terenach stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim w roku 2014.

czeremcha grusza grab bez czarny głóg robinia 1,08% 0,15% 7,83% 0,31% 0,46% 0,15% sosna jodła 0,15% 0,61% kasztanowiec modrzew rokitnik topola 2,00% 0,15% 0,15% 5,53% wiąz 2,92% wierzba 10,14% żywotnik 1,23% lipa 4,61% buk 3,99%

świerk 21,81% dąb 4,30%

olsza 13,52% klon 8,91% brzoza jesion 1,54% 5,38% jarząb daglezja 2,76% 0,31%

źródło: opracowanie własne, na podstawie zezwoleń na usunięcie drzew, wydanych przez Starostę Koszalińskiego.

5.12. Lasy.

Na obszarze powiatu koszalińskiego grunty leśne zajmują powierzchnię 72 313,25 ha, co stanowi około 42,5% ogólnej powierzchni powiatu. Grunty leśne dzielą się na lasy publiczne o powierzchni 70 247,98 ha oraz lasy prywatne o powierzchni 20 65,27 ha. Lasy Skarbu Państwa zarządzane są przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych w Szczecinku, obejmują 6 nadleśnictw, zajmują powierzchnię 69 241,42 ha. Rozmieszczenie lasów na terenie powiatu jest nierównomierne. Przeważająca część terenów zalesionych znajduje się głównie w części południowej i wschodniej. Większe kompleksy stanowią między innymi lasy położone na terenie gminy Manowo, Bobolice i Polanów. Ogółem grunty leśne powiatu koszalińskiego zajmują 11,5 % powierzchni leśnej województwa zachodniopomorskiego. Pod względem lesistości powiat zajmuje 4 miejsce w skali województwa.

141

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 35. Lesistość na terenie województwa zachodniopomorskiego.

gminy województwa zachodniopomorskiego

w nawiasach podano liczbę gmin i powiatów

powiaty województwa zachodniopomorskiego

źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015r.

142

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 36. Powierzchnia gruntów leśnych [ha] na terenie powiatu koszalińskiego.

Świeszyno; Będzino; Biesiekierz; 4700,47 1937,26 2249,68 Sianów; Bobolice; 10076,79 18455,45

Polanów; 21656,74 Manowo; 12560,15 Mielno; 676,71 źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS, listopad 2015.

Rysunek 37. Lesistość na terenie powiatu koszalińskiego.

Świeszyno Będzino 4% Biesiekierz 12% 7%

Sianów Bobolice 15% 17%

Polanów 19% Manowo 22% Mielno 4%

źródło: opracowanie własne na podstawie danych z GUS, listopad 2015.

Starosta Koszaliński sprawuje nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa, położonymi na terenie powiatu koszalińskiego, co jest wynikiem obecnie obowiązującego stanu prawnego, uregulowanego przez przepis art. 4 ust. 1 pkt. 14 ustawy z dnia 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym oraz ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2014 r., poz. 1153 z późn. zm.).

143

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Do zadań Starosty z zakresu administracji rządowej, zgodnie z przepisami ustawy o lasach, należy m.in.: . wydawanie decyzji zezwalającej na zmianę lasu na użytek rolny. Zmiana lasu na użytek rolny jest dopuszczalna w przypadkach szczególnie uzasadnionych potrzeb właścicieli lasów (art. 13 ust. 3 pkt. 2); . uznawanie lasu za las ochrony lub pozbawienie go tego charakteru, po uzgodnieniu z właścicielem lasu i zasięgnięciu opinii rady gminy (art. 16 ust.1 a); . zatwierdzenie uproszczonego planu urządzenia lasu, po uzyskaniu opinii właściwego terytorialnie nadleśniczego (art. 22 ust.2). Do zadań własnych Starosty, zgodnie z przepisami ustawy o lasach, należy m.in.: . wydawanie decyzji określających obowiązki ochronne właścicieli lasów. Decyzja wydawana jest tylko wtedy, gdy właściciel lasu nie wykonuje zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów (art. 9 ust. 2); . zarządzanie, z urzędu lub na wniosek nadleśniczego, wykonania zabiegów zwalczających i ochronnych w lasach zagrożonych (art. 10 ust. 1 pkt. 2); . ocena udatności upraw leśnych na gruncie rolnym objętym zalesieniem, jeżeli zalesienia dokonano na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej lub na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (art. 14 ust. 7); . cechowanie pozyskanego drewna. Starosta wystawia właścicielowi lasu dokument stwierdzający legalność pozyskanego drewna (art. 14a ust.3), . wydawanie decyzji określających zadania z zakresu gospodarki leśnej dla lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha (art. 19 ust. 3); . zlecanie sporządzenia uproszczonego planu urządzenia lasu dla lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa, należących do osób fizycznych i wspólnot gruntowych (art. 21 ust. 1 pkt 2); . zlecanie prowadzenia inwentaryzacji stanu lasów rozdrobnionych o powierzchni do 10 ha (art. 21 ust. 2); . wydawanie decyzji w sprawie uznania lub nieuznania zastrzeżeń do projektu uproszczonego planu urządzenia lasu (art. 21 ust. 5); . nadzorowania wykonania zatwierdzonych uproszczonych planów urządzenia lasu (art. 22 ust. 5); . wydawanie decyzji na pozyskanie drewna w przypadkach losowych niezgodnie z uproszczonym planem urządzenia lasu lub decyzją określającą zadania w zakresie gospodarki leśnej (art. 23 ust. 4); . wydawanie decyzji nakazujących wykonanie obowiązków określonych w art. 13 i zadań ujętych w uproszczonym planie urządzenia lasu lub decyzji określającej zadania gospodarki leśnej (art. 24).

W latach 2011-2014 nadzór nad lasami realizowany był poprzez Wydział Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa/Wydział Środowiska i Gospodarki Nieruchomościami oraz zatrudnionego w ramach umowy zlecenie leśnika. Leśnik, w ramach wykonywanych prac, przygotowywał m.in.: dokumentację stanowiącą podstawę do wydawania przez Starostę

144

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

decyzji określających zadania właścicielom lasów, cechował pozyskane drewno oraz brał czynny udział przy dokonywaniu przez Starostę oceny udatności zalesionych gruntów rolnych W 2013 roku leśnik brał udział przy 125 postępowaniach administracyjnych, co szacunkowo zajęło łącznie 472 roboczogodziny. Natomiast w roku 2014, leśnik brał udział przy 116 postępowaniach, co ogółem zajęło 386 godzin. Leśnik wykonuje pracę, w ramach podpisanej umowy, własnym środkiem transportu oraz z wykorzystaniem własnych przedmiotów i urządzeń.

Tabela 61. Powierzchnia lasów na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012. Grunty leśne Grunty leśne Grunty leśne ogółem Lasy ogółem publiczne prywatne [ha] [ha] Jednostka [ha] [ha] Terytorialna 2011 2012 2011 2012 2011 2012 2011 2012

Będzino 1 925,2 1 931,2 1 888,9 1894,9 1 798,2 1 791,2 127,0 140,0 Biesiekierz 2 243,1 2 246,1 2 189,8 2192,8 2 192,1 2 192,1 51,0 54,0 Bobolice 18 342,4 18 384,3 17 905,6 17934,4 17 858,4 17 863,3 484,0 521,0 Manowo 12 520,7 12 520,5 12 081,2 12080,9 12 469,7 12 469,5 51,0 51,0 Mielno 671,2 671,2 653,6 653,6 652,2 652,2 19,0 19,0 Polanów 21 605,1 21 625,3 21 039,9 21060,3 20 788,1 20 774,3 817,0 851,0 Sianów 10 064,2 10 071,3 9 788,1 9795,3 9 857,2 9 854,1 207,0 217,2 Świeszyno 4 675,9 4 675,0 4 526,9 4525,9 4 631,9 4 627,0 44 48 Powiat Koszaliński 72 047,8 72 124,9 70 074 70 138,1 70 247,8 70 223,7 1 800 1 901,2 źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015 r.

Tabela 62. Powierzchnia lasów na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2013-2014. Grunty leśne Grunty leśne Grunty leśne ogółem Lasy ogółem publiczne prywatne [ha] [ha] Jednostka [ha] [ha] Terytorialna 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Będzino 1 932,8 1 937,3 1 932,8 1 937,3 1 790,8 1 793,3 142,0 144,0 Biesiekierz 2 246,7 2 249,7 2 246,7 2 249,7 2 191,7 2 196,2 55,0 53,5 Bobolice 18 404,2 18 455,5 18 404,2 18 455,5 17 842,2 17 840,5 562,0 615,0 Manowo 12 518,3 12 560,5 12 518,3 12 560,2 12 467,3 12 503,5 51,0 57,0 Mielno 671,4 676,7 671,4 676,7 652,4 657,7 19,0 19,0 Polanów 21 651,3 21 656,7 21 651,3 21 656,7 20 769,6 20 755,9 881,8 900,8 Sianów 10 069,0 10 076,8 10 069,0 10 076,8 9 852,0 9 855,8 217,0 221,0 Świeszyno 4 675,1 4 700,5 4 675,1 4 700,5 4 627,1 4 645,5 48,0 55,0 Powiat Koszaliński 72 168,9 72 313,3 72 168,9 72 313,3 70 193,2 70 247,9 1 975,8 2 065,3 źródło: GUS. Baza Danych Lokalnych, listopad 2015 r.

Tabela 63. Struktura lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa na terenie powiatu koszalińskiego, dla których Starosta Koszaliński prowadzi nadzór nad gospodarką leśną – stan 2014 r. Objęta aktualnymi Powierzchnia Uznanych Objęta Powierzchnia gruntów uproszczonymi gruntów leśnych za lasy inwentaryzacjami Jednostka leśnych - ogółem planami urządzenia - osoby fizyczne ochronne lasu Terytorialna lasu ha ha ha ha ha Będzino 141 125 0 0 120,3 Biesiekierz 54 46 0 0 50,5 Bobolice miasto 4 4 0 0 0

145

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Bobolice 519 467 0 0 0 Manowo 62 51 1,4 0 0 Mielno 30 19 0 0 19 Polanów miasto 9 2 0 0 3,76 Polanów 856 383 0 573,31* 238,76 Sianów miasto 19,3 10,3 0 0 10,3 Sianów 212,9 201,9 0 0 201,9 Świeszyno 56 39 19,8 0 0 RAZEM 1 963,2 1 348,2 21,2 573,31 644,52 * w tym opracowanie o pow. 425,72 ha wykonano na zlecenie i koszt os. prawnej.

Starosta Koszaliński w latach 2010-2014 zlecił wykonanie inwentaryzacji stanu lasu oraz uproszczonych planów urządzenia lasu dla lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa, należących do osób fizycznych, w gminach: Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Mielno, Manowo, Polanów, Sianów i Świeszyno, dla ogólnej powierzchni 1247,31 ha, za łączną kwotę 110 945,40 zł. W 2013 r. Powiat Koszaliński otrzymał dotację od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie na wykonanie ww. dokumentacji w kwocie 20 000,00 zł.

Tabela 64. Wykonywanie nadzoru nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa, stan 2014r. Powierzchnia w ha Koszt Uproszczony wykonania Rok Obszar Inwentaryz Wykonawca plan dokumentacji acja stanu urządzenia (zł) lasu lasu Gmina Będzino 121,00 - Biuro Urządzania Lasu Gmina i Geodezji Leśnej 52,30 - Przedsiębiorstwo Państwowe Biesiekierz 2010 05-090 Raszyn, Sękocin Stary, 28 344,30 ul. Leśników 21, Oddział w Gmina Mielno 19,40 - Szczecinku, ul. Koszalińska 91b, 78-400 Szczecinek Agencja „CEZAR” – Piotrkowicz Sp. J., Pracowania Urządzania 2011 Gmina Sianów 200,73 - 13 608,00 Lasu, ul. Boczna 38, 05-300 Mińsk Mazowiecki Agencja „CEZAR” – Piotrkowicz Sp. J., Pracowania Urządzania 2012 Gmina Polanów 242,52 147,59 27 000,00 Lasu, ul. Boczna 38, 05-300 Mińsk Mazowiecki

Gmina Bobolice 249,01 124,71 Agencja „CEZAR” – Piotrkowicz 33 401,70 Gmina Manowo 50,65 - Sp. J., Pracowania Urządzania 4 368,60 2013 Gmina Lasu, ul. Boczna 38, 39,40 - 05-300 Mińsk Mazowiecki 4 222,80 Świeszyno Agencja „CEZAR” – Piotrkowicz Sp. J., Pracowania Urządzania 9 652,5 2014 Gmina Bobolice 73,4991 64,8277 Lasu, ul. Boczna 38, 05-300 Mińsk Mazowiecki RAZEM 1 048,5091 337,1277 120 597,9* * w 2013 r. Starostwo Powiatowe w Koszalinie otrzymało, od Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie, dotację w wysokości 20 000,00 zł na wykonanie dokumentacji

146

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Starosta Koszaliński w latach 2012-2014, zgodnie z art. 14 ust. 7 ustawy o lasach, dokonał oceny udatności upraw zalesionych gruntów rolnych (dokonanych na podstawie przepisów o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z funduszy europejskich) oraz przekwalifikował z urzędu grunt rolny na leśny. Ogółem w 2012 roku przekwalifikowano powierzchnię 56,00 ha, w 2013 roku – 42,12 ha, natomiast w 2014 r. – 56,71 ha.

Tabela 65. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2012. Obręb Powierzchnia Rok Lp. Gmina ewidencyjny zalesienia w ha zalesienia 1 Bobolice Chlebowo 20,00 2008 2 Polanów Chocimino 6,92 2008 1,70 2009 0,10 2009 3 Bobolice Łozice 0,90 2009 1,80 2009 4 Bobolice Drzewiany 3,03 2009 5 Polanów Wietrzno 20,00 2009 6 Będzino Będzino 1,55 2009 RAZEM 56,00 źródło: opracowanie własne, na podstawie danych ARiMR i zrealizowanych umów powiatu na przekwalifikowanie zalesionych gruntów rolnych na grunty leśne.

Tabela 66. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2013. Obręb Powierzchnia Rok Lp. Gmina ewidencyjny zalesienia w ha zalesienia 1 Polanów Powidz 6,97 2009 2 Bobolice Przydargiń 9,43 2010 0,28 2010 3 Sianów Sierakowo 0,29 2010 0,85 2010 4 Polanów Chocimino 14,00 2010 7,28 2010 5 Bobolice Łozice 1,80 2010 1,22 2010 RAZEM 42,12 źródło: opracowanie własne, na podstawie danych ARiMR i zrealizowanych umów powiatu na przekwalifikowanie zalesionych gruntów rolnych na grunty leśne.

Tabela 67. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2014. Obręb Powierzchnia Rok Lp. Gmina ewidencyjny zalesienia w ha zalesienia 1 Będzino Słowienkowo 1,31 2010 2 Będzino Słowienkowo 0,56 2010 3 Manowo Grzybnica 5,53 2010 4 Bobolice Ostrówek 11,88 2010 5 Bobolice Darżewo 7,70 2011 6 Bobolice Porost 20,00 2011

147

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

7 Bobolice Boboliczki 6,29 2011 8 Bobolice Jatynia 3,44 2011 RAZEM 56,71 źródło: opracowanie własne, na podstawie danych ARiMR i zrealizowanych umów powiatu na przekwalifikowanie zalesionych gruntów rolnych na grunty leśne.

Informacje z zakresu hodowli lasu i pozyskania drewna w lasach niestanowiących własności Skarbu Państwa zawierają tabele 68-72.

Tabela 68. Hodowla lasu i pozyskanie drewna w lasach stanowiących własność osób fizycznych i prawnych na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2014. Lp. Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 Zalesienia gruntów nieleśnych – 1 3,6 112,1 26,33 25,73 powierzchnia w ha Pielęgnowanie lasu – powierzchnia w ha 27 16 14 1 2 w tym młodników 27 16 14 1 Powierzchnia objęta trzebieżami 3 147 88 352 339 – powierzchnia w ha 4 Pozyskanie drewna – masa w m3 1 146 858 2 239 2 098 źródło: opracowanie własne na podstawie wydanej dokumentacji przez Starostę Koszalińskiego.

Tabela 69. Pozyskanie drewna 2011 rok. Masa pozyskanego drewna – m3 Ogółem - masa Lp. Gmina pozyskanego LIŚCIASTE IGLASTE drewna – m3 dłużycowe stosowe dłużycowe stosowe 1 Będzino 82,95 2,85 80,1 - - 2 Biesiekierz 52,29 1,54 36,22 8,48 6,05 3 Bobolice 323,31 47,47 232,46 5,27 38,11 4 Manowo 26,68 0 11,96 7,32 7,4 5 Mielno 31,05 0 31,05 0 0 6 Polanów 164,64 0 134,16 8,03 22,45 7 Sianów 107,95 0 56,03 23,24 28,68 8 Świeszyno 69,93 0 4,55 8,46 56,92 RAZEM 858,8 51,86 586,53 60,8 159,61 źródło: opracowanie własne na podstawie wydanej dokumentacji przez Starostę Koszalińskiego.

Tabela 70. Pozyskanie drewna 2012 rok. Ogółem - Masa pozyskanego drewna – m3 masa Lp. Gmina pozyskane LIŚCIASTE IGLASTE go drewna – m3 dłużycowe stosowe dłużycowe stosowe 1 Będzino 210,11 0,87 201,62 0 7,62 2 Biesiekierz 148,77 0 148,77 0 0 3 Bobolice 201,41 0 191,44 0 9,97 4 Manowo 26,11 0 21,57 0 4,54 5 Mielno 48,78 0 48,78 0 0 6 Polanów 359,98 23,47 242,01 18,34 76,16 7 Sianów 116,63 0 75,00 0 41,63

148

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

8 Świeszyno 34,42 0 30,99 0 3,43 RAZEM 1 146,21 24,34 960,18 18,34 143,35 źródło: opracowanie własne na podstawie wydanej dokumentacji przez Starostę Koszalińskiego.

Tabela 71. Pozyskanie drewna 2013 rok. Masa pozyskanego drewna – m3 Ogółem - masa Lp. Gmina pozyskanego LIŚCIASTE IGLASTE drewna – m3 dłużycowe stosowe dłużycowe stosowe 1 Będzino 122,17 0 121,91 0 0,26 2 Biesiekierz 44,56 0 44,56 0 0 3 Bobolice 273,31 0 241 0 32,31 4 Manowo 28,35 0 2,77 10,92 14,66 5 Mielno 7,64 0 0 0 7,46 6 Polanów 1 459,72 64,35 902,58 64,9 427,89 7 Sianów 263,88 3,2 100,70 81,63 78,35 8 Świeszyno 39,33 0 21,52 7,8 10,01 RAZEM 2 238,96 67,55 1 435,04 165,25 571,12 źródło: opracowanie własne na podstawie wydanej dokumentacji przez Starostę Koszalińskiego.

Tabela 72. Pozyskanie drewna 2014 rok. Masa pozyskanego drewna – m3 Ogółem - masa Lp. Gmina pozyskanego LIŚCIASTE IGLASTE drewna – m3 dłużycowe stosowe dłużycowe stosowe 1 Będzino 87,2 0 53,7 0 33,5 2 Biesiekierz 21,91 0 11,38 0 10,53 3 Bobolice 796,74 111,99 348,11 23,57 313,07 4 Manowo 194,76 0 4,29 166,68 23,79 5 Mielno 0,46 0 0,46 0 0 6 Polanów 836,21 15,01 317,33 150,63 353,24 7 Sianów 2,52 0 0 0 2,52 8 Świeszyno 140,29 40,41 36,72 14,33 48,83 RAZEM 2 098,26 167,41 778,62 355,21 797,02 źródło: opracowanie własne na podstawie wydanej dokumentacji przez Starostę Koszalińskiego.

149

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

6. REALIZACJA PRIORYTETU 6 – POPRAWA KLIMATU AKUSTYCZNEGO

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 z późn. zm.) definiuje hałas, jako: dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16 000 Hz. Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.:  hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł,  hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenie,  hałasu komunalnego towarzyszącego obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Wskaźnikiem oceny hałasu jest równoważny poziom dźwięku wyrażony w decybelach (dB). Poziom ten stanowi uśrednioną wartość w odniesieniu do pory doby (dzień od 6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2014 r. poz. 112). W zakresie działań mających na celu zmniejszenie emisji hałasu za priorytetowe uznano: 1. Sporządzenie map akustycznych dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców oraz dla dróg krajowych, linii kolejowych, 2. Opracowanie wynikających z map akustycznych Programów ochrony przed hałasem, 3. Kontrola jednostek gospodarczych w zakresie emitowanego hałasu. 4. Modernizację dróg i budowę obwodnic. Większość informacji o stopniu zanieczyszczenia powietrza ponadnormatywnym hałasem pochodzi z opracowanych map akustycznych dla dróg, kolei i aglomeracji. Dla obszarów, dla których wykonane zostały obligatoryjne mapy akustyczne, rok po ich wykonaniu powinny powstać programy ochrony środowiska przed hałasem. Programy te powinny ujmować zasady i kierunki działań, których realizacja przyczyni się do poprawy klimatu akustycznego poprzez dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. W 2011 roku powstała mapa akustyczna dla dróg krajowych, po których porusza się ponad 3 000 000 pojazdów rocznie. Za jej wykonanie odpowiedzialna była Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA). Na obszarze powiatu koszalińskiego mapa obejmuje odcinki drogi krajowej nr 6 oraz nr 11. Z danych pozyskanych w latach 2012-2013 wynika, iż ponad 26 tys. ludności narażona jest na odziaływanie niekorzystnego klimatu akustycznego, a należy zaznaczyć, iż nie są rozpoznane wszystkie problemy (miasto Szczecin jeszcze nie zakończyło aktualizacji mapy). W dyrektywie 2002/49/WE nie jest ujęty aspekt dotyczący zagrożeń dla ludności zamieszkującej miasta o liczbie mieszkańców poniżej 100 tys. Jednak wykonane przez WIOŚ w Szczecinie obliczenia zasięgu odziaływania hałasu wskazują, iż również w tych miastach ludność narażona jest na oddziaływanie ponadnormatywnego hałasu, którego nie należy ignorować. Nadmierny hałas wpływa niekorzystnie na organizm człowieka, powodując zakłócenia podstawowych czynności m.in. snu, odpoczynku, nauki i porozumiewania się. Na podstawie badań WIOŚ z lat 2012-2013 oszacowano, iż około 3 tys. ludności z mniejszych miast jest narażona na negatywne oddziaływanie wysokich poziomów hałasu w środowisku pochodzących tylko od źródeł drogowych.

150

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

W 2013 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie nie prowadził pomiarów hałasu komunikacyjnego na terenie powiatu koszalińskiego.

Decydujący wpływ na klimat akustyczny środowiska ma wciąż rosnąca liczba pojazdów na drogach, co powoduje coraz większą emisję hałasu komunikacyjnego. W związku z powyższym istnieje pilna potrzeba budowy, przebudowy oraz remontu dróg.

Zestawienie przebudowanych i wyremontowanych dróg powiatowych w latach 2013- 2014 prezentują tabele 73 i 74.

Tabela 73. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2013. dł. kwota L.p. Lokalizacja odcinka [zł] [km] 1 Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 3546Z Sianów - Nadbór 3,58km 2 795 231,34 2 Przebudowa mostu w m. Bobolice wraz z drogami dojazdowymi 1,25km 1 565 006,49 Remont dróg powiatowych Nr 3541Z Kawno-Sieciemin i Nr 3539Z 3 Wiekowo-Grabowo - droga nr 6 oraz budowa chodnika w pasie 1m 256 782,16 drogowym drogi powiatowej nr 3541Z Przebudowa i remont drogi powiatowej Nr 3504Z – IV etap na odcinku 4 Mielno – Gąski oraz drogi Nr 3506Z na odcinku od skrzyżowania z drogą 4,71km 5 598 563,02 Nr 3504Z do miejscowości Sarbinowo Razem: 10,54 km 10 215 583,01 źródło: Powiatowy Zarząd Dróg w Koszalinie, październik 2015r. Uwagi numery dróg aktualne na okres raportowania

Tabela 74. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2014. długość kwota L.p. Lokalizacja odcinka [zł] [km] Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 3529Z (0379Z) Koszalin- 1 2,6km 2 963 525,81 Niedalino” na odcinku Niekłonice- Giezkowo Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 3546Z (0396Z) Sianów- 2 7,6km 9 233 261,22 Nadbór III etap Przebudowa i remont mostu w m. Dworek oraz drogi dojazdowej nr 3 1,9 km 2 514054,56 3544Z (0395Z) Gąski- Dworek- droga nr 11 4 Przebudowa i remont drogi powiatowej nr 3564Z Wyszewo – droga nr 11 2,5 km 2 304 276,99

Razem: 14,60 km 17 015 118,58

źródło: Powiatowy Zarząd Dróg w Koszalinie, październik 2015r. Uwagi numery dróg aktualne na okres raportowania

Zmiana przepisów w 2012 roku, dotyczących dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku znacząco ograniczyła ilość obszarów, na których można stwierdzić przekroczenia ponadnormatywnego hałasu. Nie przekłada się to jednak na rzeczywistą ochronę mieszkańców przed uciążliwym hałasem czy poprawę ich komfortu życia. Dlatego też nadal konieczne są działania ograniczające emisję hałasu do środowiska podejmowane w związku z występującymi przekroczeniami poprzez stosowanie różnych zabezpieczeń akustycznych, remontów dróg, budowy obwodnic, czy też nasadzenia drzew i krzewów, jako zieleni izolacyjnej.

151

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Cisza jest coraz rzadszym zasobem i wymaga szczególnej troski. Rozumiana jako słyszalność dźwięków przyrody, staje się wartością coraz bardziej poszukiwaną. Postrzegana bywa także jako cenny produkt turystyczny. Hałas zaś jest zagrożeniem cywilizacyjnym. Wpływa na obniżenie jakości środowiska i jakości życia mieszkańców, jest zagrożeniem dla zachowania bioróżnorodności i zdrowia człowieka. W ustawie Prawo ochrony środowiska wprowadzono instytucję „obszarów cichych” (zarówno na terenie aglomeracji, jak i poza nią). Obszar cichy poza aglomeracją jest to obszar, który nie jest narażony na oddziaływanie hałasu komunikacyjnego, przemysłowego lub pochodzącego z działalności rekreacyjno-wypoczynkowej. Wyznaczanie wspomnianych obszarów na drodze uchwały rady powiatu jest wiążące dla instrumentów planowania i zagospodarowania przestrzennego, co oznacza że miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu) nie może przeznaczyć takiego obszaru dla działalności, która mogłaby powodować zwiększenie poziomu hałasu. Dodatkowo, w celu zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe możliwe jest wyznaczenie „stref ciszy”, w których obowiązuje ograniczenie lub zakaz używania jednostek pływających o napędzie spalinowym. Strefa ciszy jest to obszar obejmujący zbiornik wodny oraz jego brzegi, na którym nie wolno wytwarzać hałasu powyżej 45 dB. Zakaz obejmuje głównie jednostki wodne o napędzie silnikami spalinowymi. Strefa ciszy może obowiązywać także na cieku wodnym. Strefy ciszy ustanawiane są na podstawie uchwał rad powiatów w celu zapewnienia odpowiednich warunków akustycznych na terenach przeznaczonych na cele rekreacyjno- wypoczynkowe oraz obowiązują na terenie jezior i cieków wodnych, będących rezerwatami przyrody. Uchwałami Rady Powiatu w Koszalinie na terenie powiatu koszalińskiego, zostały wprowadzone strefy ciszy na następujących akwenach:  Jezioro Parnowo - Uchwała Nr XIII/137/04 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 30 czerwca 2004 r. w sprawie zakazu używania jednostek pływających z napędem spalinowym na jeziorze Parnowo gm. Biesiekierz;  Jezioro Rosnowo i Jezioro Hajka - Uchwała Nr XXXIII/293/13 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zakazu używania jednostek pływających na jeziorze Rosnowskim i jeziorze Hajka;  Jezioro Długie (Nidno/Duże) - Uchwała Nr X/71/15 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 2 września 2015 r. w sprawie zakazu używania jednostek pływających na jeziorze Długim (Nidno/Duże) w miejscowości Krąg, Gmina Polanów.

152

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

7. REALIZACJA PRIORYTETU 7 – OCHRONA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI Pomiary monitoringowe pól elektromagnetycznych prowadzone są przez Wojewódzka Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie w cyklu trzyletnim, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645). W roku 2013 powtórzone zostały pomiary promieniowania elektromagnetycznego w środowisku w tych punktach, gdzie wykonywano pomiary w 2010 roku. Na terenie powiatu koszalińskiego WIOŚ w Szczecinie przeprowadził pomiary w Polanowie, przy ul. Dworcowej oraz w Niedalinie. Wykonano pomiar natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w środowisku, w przedziale częstotliwości, co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz. Zmierzone wartości pomiaru są bardzo niskie (poniżej progu czułości przyrządu pomiarowego), znacznie poniżej wartości dopuszczalnej (7 V/m), określonej w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883). Na podstawie art. 124 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2013 r., poz. 1232, z późn. zm.), wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi, aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową oraz miejsc dostępnych dla ludności.

Wykaz miejsc dostępnych dla ludności, na których stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych PEM - stan na 2014 rok

Po stwierdzeniu wystąpienia przekroczeń dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku na wieży widokowej na Chełmskiej Górze, przy ul. Słupskiej 1 w Koszalinie w 2013 roku, Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Szczecinie (WSSE) dnia 25 czerwca 2014 roku przeprowadziła pomiary pola elektromagnetycznego w zakresie 0,1 MHz - 38 GHz dla celów ochrony ludności i środowiska. Wyniki pomiarów wykazały: • Przekroczenie dopuszczalnej wartości natężenia pola magnetycznego (wartość dopuszczalna 3 A/m) w zakresie częstotliwości 0,1-3 MHz w pionach pomiarowych 1,2,3,4 znajdujących się na tarasie wieży.

153

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 75. Wyniki pomiarów natężenia pola magnetycznego w zakresie 0,1-3 MHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie). Maksymalne Zakres Pion Miejsce natężenie pola Niepewność Wysokość pomiaru pomiarowy pomiaru magnetycznego pomiarowa ± [A/m] pomiaru [m] [A/m] 1 Taras - punkt 1 5,0 ± 0,9 0,15 - 2,0 2 Taras - punkt 2 24,0 ± 4,3 0,15 - 2,0 0,1-3 MHz 3 Taras - punkt 3 24,0 ± 4,3 0,15 - 2,0 4 Taras - punkt 4 6,2 ± 1,1 0,15 - 2,0 źródło: WIOŚ Szczecin, 2015r.

• Przekroczenie dopuszczalnej wartości natężenia pola elektrycznego (wartość dopuszczalna 20 V/m) w zakresie częstotliwości 0,1-3 MHz w pionach pomiarowych 2,3,4 znajdujących się na tarasie wieży. • Przekroczenie dopuszczalnej wartości natężenia pola elektrycznego (wartość dopuszczalna 7 V/m) w zakresie częstotliwości 3-300 MHz w pionach pomiarowych 1,2,3,4 znajdujących się na tarasie wieży oraz w pionach pomiarowych 5,6,8 znajdujących się na V piętrze.

Tabela 77. Wyniki pomiarów natężenia pola elektrycznego w zakresie 400 MHz - 38 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie). Maksymalne Zakres Pion Miejsce Niepewność Wysokość natężenie pola pomiaru pomiarowy pomiaru pomiarowa ± [V/m] pomiaru [m] elektrycznego [V/m] 400 MHz - 2 Taras - punkt 2 19,0 6,5 0,15 - 2,0 38 GHz 4 Taras - punkt 4 15,0 5,1 0,15 - 2,0 źródło: WIOŚ Szczecin, 2015r. 154

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 78. Wyniki pomiarów gęstości mocy w zakresie 400 MHz - 38 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie). Zakres Pion Miejsce Gęstość mocy Niepewność Wysokość pomiaru pomiarowy pomiaru [W/m2] pomiarowa ± [V/m] pomiaru [m] 400 MHz 2 Taras - punkt 2 1,0 0,3 0,15 - 2,0 -38 GHz 4 Taras - punkt 4 0,6 0,2 0,15 - 2,0 źródło: WIOŚ Szczecin, 2015r.

Tabela 79. Wyniki pomiarów natężenia pola elektrycznego w zakresie 300 MHz - 3 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie). Maksymalne Zakres Pion Miejsce Niepewność Wysokość natężenie pola pomiaru pomiarowy pomiaru pomiarowa ± [V/m] pomiaru [m] elektrycznego [V/m] 1 Taras - punkt 1 20,0 4,8 0,15 - 2,0 300 MHz - 2 Taras - punkt 2 40,0 9,6 0,15 - 2,0 3 GHz 3 Taras - punkt 3 13,0 3,1 0,15 - 2,0 4 Taras - punkt 4 20,0 4,8 0,15 - 2,0 źródło: WIOŚ Szczecin, 2015r.

Tabela 80. Wyniki pomiarów gęstości mocy w zakresie 300 MHz - 3 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie). Niepewność Zakres Pion Miejsce Gęstość Wysokość pomiarowa ± pomiaru pomiarowy pomiaru mocy[W/m2] pomiaru [m] [W/m2] 1 Taras - punkt 1 1,0 0,2 0,15 - 2,0 300 MHz - 2 Taras - punkt 2 4,0 1,0 0,15 - 2,0 3 GHz 3 Taras - punkt 3 0,44 0,1 0,15 - 2,0 4 Taras - punkt 4 1,0 0,2 0,15 - 2,0 źródło: WIOŚ Szczecin, 2015r.

155

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

8. REALIZACJA PRIORYTETU 8 – ZAPOBIEGANIE POWAŻNYM AWARIOM

Według Rejestru poważnych awarii objętych obowiązkiem zgłoszenia do Głównego Inspektora Ochrony Środowiska w latach 2013-2014 na terenie powiatu koszalińskiego nie odnotowano zdarzeń o charakterze poważnych awarii. W województwie zachodniopomorskim w roku 2013 odnotowano 5 takich zdarzeń.

8.1. Zdarzenia związane z anomaliami pogodowymi i ratownictwem drogowym

Oddzielną grupę stanowią zdarzenia wiązane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2013 i 2014. Zestawienie powyższych zdarzeń, z wyszczególnieniem form ratownictwa, jak niżej, zawierają tabele 81-82: . Zdarzenia związane z usuwaniem skutków huraganów i silnych wiatrów; . Zdarzenia związane z usuwaniem skutków intensywnych opadów deszczu i przyborów wody; . Zdarzenia związane z usuwaniem substancji ropopochodnych na drogach publicznych; . Inne zdarzenia ratownictwa chemicznego i ekologicznego.

Tabela 81. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta Koszalin i powiatu koszalińskiego 2013. Zdarzenia związane z Zdarzenia związane usuwaniem Inne zdarzenia z usuwaniem Zdarzenia związane z usuwaniem skutków ratownictwa skutków huraganów substancji ropopochodnych na intensywnych chemicznego i silnych wiatrów drogach publicznych opadów deszczu i ekologicznego

i przyborów wody

ROK 2013

ał osób ał

[kg]

Udzi osób Udział osób Udział osób Udział

Zużycie [kg] [kg] Zużycie

neutralizatorów

Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów Udział

Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba Zużycie sorbentów sorbentów Zużycie m. Koszalin 66 94 386 0 0 0 142 286 1143 4684 60 28 50 208

Powiat 186 229 1136 5 7 37 100 224 988 2925 66 4 10 39 Koszaliński Gmina 17 22 101 0 0 0 17 33 142 442 10 0 0 0 Biesiekierz Gmina 38 42 234 0 0 0 7 19 77 353 0 0 0 0 Bobolice Gmina 19 25 112 1 1 6 27 66 308 732 20 1 3 10 Będzino Gmina 9 9 49 0 0 0 12 26 107 483 25 1 2 9 Manowo Gmina 29 38 180 1 1 6 6 16 61 177 0 1 2 8 Mielno

156

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Gmina 32 39 193 1 3 13 8 16 84 315 0 0 0 0 Polanów Gmina 34 44 216 2 2 12 20 43 184 388 11 1 3 12 Sianów Gmina 8 9 41 0 0 0 3 5 25 35 0 0 0 0 Świeszyno

RAZEM 252 323 1522 5 7 37 242 510 2131 7309 126 32 60 247

źródło: Państwowa Straż Pożarna w Koszalinie, październik 2015 r.

Tabela 82. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2014.

Zdarzenia związane z Zdarzenia związane Inne zdarzenia usuwaniem Zdarzenia związane z usuwaniem z usuwaniem ratownictwa skutków substancji ropopochodnych na skutków huraganów chemicznego intensywnych drogach publicznych i silnych wiatrów i ekologicznego opadów deszczu

i przyborów wody

ROK 2014

interwencji

[kg]

Udział osób Udział osób Udział osób Udział osób Udział

Zużycie [kg] [kg] Zużycie

neutralizatorów

Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów Udział pojazdów Udział

Liczba interwencji Liczba interwencji Liczba Liczba interwencji Liczba Zużycie sorbentów sorbentów Zużycie m. Koszalin 31 45 175 11 11 53 145 296 1171 4698 119 21 51 193

Powiat 76 90 468 24 28 153 133 272 1249 5855 86 5 22 73 Koszaliński Gmina 5 6 23 2 2 12 14 28 125 188 2 0 0 0 Biesiekierz Gmina 15 16 86 1 1 6 29 68 286 881 0 1 3 15 Bobolice Gmina 4 5 28 2 2 12 30 60 318 2198 82 1 4 12 Będzino Gmina 5 6 24 0 0 0 11 25 107 415 0 0 0 0 Manowo Gmina 10 13 67 0 0 0 7 10 48 517 0 1 1 6 Mielno Gmina 20 25 147 4 4 24 12 26 129 340 0 0 0 0 Polanów Gmina 14 15 79 15 19 99 24 45 190 926 0 1 12 31 Sianów Gmina 3 4 14 0 0 0 5 10 46 390 2 1 2 9 Świeszyno

RAZEM 107 135 643 35 39 206 278 568 2420 10553 205 26 73 266

źródło: Państwowa Straż Pożarna w Koszalinie, październik 2015 r.

157

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 83. Dotacje udzielone w roku 2013, w trybie art. 403 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008r. z późn. zm.), w związku z Uchwałą nr VI/56/11 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 27 kwietnia 2011r. w sprawie zasad udzielania dotacji ze środków finansowych powiatu przeznaczonych na finansowanie

Lp. Nazwa beneficjenta Rozliczona dotacja [zł] Przedmiot dotacji

Zakup łodzi ratowniczej 44 969,67 z silnikiem i przyczepą,

wyposażonej w cztery 1 PSP Szczecin (Koszalin) - 614,33 zwrot pożytków komplety suchych ubrań z tytułu oprocentowania na nurkowych do pracy pod rachunku bankowym wodą

2 OSP Będzino 0,00 - 3 OSP Dobrzyca 0,00 - 4 OSP Biesiekierz 0,00 - 5 OSP Parnowo 0,00 - 6 OSP Sianów 0,00 - 7 OSP Mielenko 0,00 - 8 OSP Mścice 0,00 - 9 OSP Polanów 0,00 - 10 OSP Świeszyno 0,00 - 11 OSP Wyszewo 0,00 - 12 OSP Bobolice 0,00 - 13 OSP Kłanino 0,00 - 14 OSP Porost 0,00 -

Suma 44 355,34

źródło: opracowanie własne

158

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 84. Dotacje udzielone w roku 2014, w trybie art. 403 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008r. z późn. zm.), w związku z Uchwałą nr VI/56/11 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 27 kwietnia 2011r. w sprawie zasad udzielania dotacji ze środków finansowych powiatu przeznaczonych na finansowanie

Lp. Nazwa beneficjenta Rozliczona dotacja [zł] Przedmiot dotacji

Zakup kamery 1 PSP Szczecin (Koszalin) 30 000,00 termowizyjnej 2 OSP Będzino 0,00 3 OSP Dobrzyca 0,00 4 OSP Biesiekierz 4 500,00 5 OSP Parnowo 0,00 6 OSP Sianów 4 500,00 7 OSP Mielenko 4 500,00 8 OSP Mścice 4 298,94 Zakup zestawu gaśniczego 9 OSP Polanów 4 298,94 10 OSP Świeszyno 4 500,00 11 OSP Wyszewo 4 500,00 12 OSP Bobolice 0,00 13 OSP Kłanino 3 852,63 14 OSP Porost 0,00

Suma 64 950,51

źródło: opracowanie własne

159

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

9. REALIZACJA PRIORYTETU 9 – ZRÓWNOWAŻONA GOSPODARKA ZASOBAMI NATURALNYMI

9.1. Zasoby złóż kopalin pospolitych.

9.1.1. Torfy. W obrębie powiatu koszalińskiego występują wszystkie typy torfowisk: torfowiska wysokie, przejściowe i niskie. Wśród nich znajdują się specyficzne i unikatowe wysokie torfowiska bałtyckie, które zasilane są wyłącznie wodami opadowymi. Objęte są one ochroną prawną w rezerwatach Wierzchomińskie oraz Warnie Bagno, jak i w rezerwacie Łazy. W powiecie koszalińskim stwierdzono występowanie czterech typów ekologicznych torfowisk (Succow 1988):  torfowiska pojeziorne,  torfowiska przepływowe (soligeniczne),  torfowiska źródliskowe,  torfowiska mszarne typu bałtyckiego i torfowiska mszarne typu kotłowego. Udokumentowana powierzchnia złóż torfów na terenie powiatu wynosi 9646 ha, z czego najwięcej występuje w gminach: Sianów (1796 ha) i Świeszyno (1663 ha), natomiast najmniej w gminie Mielno (216 ha). Aktualnie złoża torfowe na terenie powiatu nie są eksploatowane. Poniższa tabela przedstawia powierzchnię i zasoby torfów jak również powierzchnię potorfi - złóż już wyeksploatowanych, które stanowią naturalne zbiorowiska roślinności i innych organizmów, często unikalnych, będących ostoją różnych zwierząt.

Tabela 85. Powierzchnia i zasoby złóż torfowych.

Powierzchnia Zasoby Jednostka /ha/ torfów Potorfia /ha/ terytorialna trwałe użytki inne użytki ogółem nieużytki /mln m3/ zielone rolne

Będzino 1199 530 415 254 23,7 99

Biesiekierz 909 713 44 152 15 27

Gmina 1302 613 98 591 24,6 60 i Miasto Bobolice

Manowo 1184 675 15 494 14,8 0

Mielno 216 189 4 23 5,1 14

Gmina 1377 759 224 394 27,3 87 i Miasto Polanów

Gmina 1796 515 954 327 46,4 5 i Miasto Sianów

Świeszyno 1663 1431 139 93 30,3 35

Powiat 9646 5425 1893 2328 187,2 327

źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie na podstawie sprawozdań RRW-11 2014r.

160

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

9.1.2. Kruszywa naturalne. Na terenie powiatu koszalińskiego występują również inne kopaliny: kruszywa naturalne, surowce ilaste ceramiki budowlanej, piaski kwarcowe, służące głównie celom budownictwa mieszkaniowego, przemysłowego i drogownictwa, piaski formierskie używane w hutnictwie i odlewnictwie oraz kreda mająca zastosowanie w rolnictwie. Tabela nr 86 przedstawia zestawienie rozpoznanych zasobów oraz stan ich zagospodarowania.

Tabela 86. Zasoby kopalin oraz stan zagospodarowania. Zasoby w Mg, m3 Wydobycie Rodzaj kopaliny Stan zagospodarowania złóż geologicznie 3 przemysłowe w Mg, m bilansowe Złoża o zasobach 13 236 000 - - rozpoznanych wstępnie Złoża o zasobach 34 011 000 - - rozpoznanych szczegółowo Kruszywa Złoża eksploatowane 24 655 000 9 137 000 572 000 naturalne Złoża zagospodarowane, 6 192 000 3 566 000 - eksploatowane okresowo Złoża, z którego wydobycie 633 000 - - zostało zaniechane

Złoża o zasobach 3 681 000 m - - Surowce ilaste rozpoznanych szczegółowo ceramiki Złoża, z którego wydobycie 3 budowlanej 560 000 m - - zostało zaniechane Złoża o zasobach Piaski formierskie 7 596 000 - - rozpoznanych wstępnie Złoża o zasobach Piaski kwarcowe 5 437 000 - - rozpoznanych wstępnie

Złoża o zasobach 545 620 - - rozpoznanych wstępnie Kreda Złoża o zasobach 1 012 000 - - rozpoznanych szczegółowo źródło: publikacja „Bilans zasobów złóż zasobów w Polsce”, według stanu na 31.XII.2013 r.

Na terenie gminy Polanów, eksploatowane były pokłady surowców ilastych ceramiki budowlanej (cegielnie). Obecnie zakończono już eksploatację, trwa proces rekultywacji i zmiany przeznaczenia terenu na cele inne. Z pozostałych kopalin występują również piaski formierskie (gmina Sianów) i kwarcowe oraz kreda (gmina Manowo), których złoża są rozpoznane, ale nieeksploatowane na skalę przemysłową. Znaczące pod względem wielkości jak i znaczenia zakłady wydobywcze kruszyw naturalnych występują na terenie trzech gmin: Bobolice, Polanów, Sianów. Łączna powierzchnia gruntów zajętych przez kopalnie w tych gminach wynosi około 197 ha. W pozostałych gminach znajdują się sporadycznie punkty poboru żwiru na cele miejscowej społeczności. Poniższa tabela przedstawia powierzchnie i zasoby kopalni kruszyw naturalnych (żwirownie) w trzech gminach powiatu koszalińskiego.

161

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 87. Powierzchnia i zasoby aktualnie eksploatowanych złóż kopalin naturalnych. Ważność Powierzchnia Zasoby Jednostka terytorialna Nazwa złoża koncesji w ha w Mg w latach Wietrzno II 2,84 16 754 2005-2025 Polanów Kępiny 1,04 191 576 2007-2017 Kościernica 67,84 10 414 700 2014-2064 Sianów VII 2,40 191 576 2006-2017 Węgorzewo 15,80 2 818 328 2002-2020

Węgorzewo III 9,42 959 000 2002-2033 Sianów Ratajki V 11,54 567 000 2007-2020 Ratajki VII 23,20 3 915 000 2007-2033 Jadwiżyn II 1,81 174 191 2014-2024 Bobolice Janówiec 61,15 8 505 570 2013-2038 pola A, B, C OGÓŁEM 197,07 27 753 695 źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie na podstawie własnych danych.

162

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 88. Osuwiska występujące na terenie powiatu koszalińskiego. OSUWISKA

Krótka charakterystyka osuwiska Numer Rodzaj Numer (na podstawie opisu z materiałów archiwalnych) UWAGI obszaru Miejscowość inwentaryzacji/ osuwiska Przyczyna Powierzchnia predysponowanego numer identyfikacyjny Typ powstania w ha 1 2 3 4 5 6 7 8 piaski eoliczne w formie abradowane zbocze Unieście k. Mielna AGH/N-33-69-A-a/1 pokrywy na glinach II K 1 klifu nadmorskiego abrazja morska 0,46 gm. Mielno (2004) zwałowych. o wysokości 12 m Nachylenie stoku 38o infiltracja wód obrywy i zsuwy Chocimino KO/woj. Koszalińskie opadowych 1 w gruntach spoistych 0,110 podlega rozwojowi wsch. część wioski pow. sławieński/7 i sufozja, nisza (gliny) źródliskowa LXX K infiltracja wód obrywy i zsuwy Chocimino KO/woj. Koszalińskie opadowych 2 w gruntach spoistych 0,013 podlega rozwojowi wsch. część wioski pow. sławieński/8 i sufozja, nisza (gliny) źródliskowa Żydowo - nad jeziorem obrywy i zsuwy KO/woj. Koszalińskie LXXIII K 1 dolnym siłowni w gruntach spoistych podcięcie zbocza 0,018 nie aktywne pow. sławieński/9 szczytowo - (gliny) pompowej Drzewiany - przy erozja boczna osadzie Jabłonna, KO/woj. Koszalińskie obrywy gruntów LXXVI K 1 oraz infiltracja 1,12 aktywna faza rozwoju zbocze dolinki pow. koszaliński/3 spoistych (gliny) wód opadowych Ołbrzycy Wojęcino erozja boczna obrywy gruntów przy drodze do KO/woj. Koszalińskie rzeki Chotla, okresowa aktywność, obecnie 1 słabo spoistych 0,05 Zamęcina - pow. koszaliński/1 infiltracja wód zamarłe (piaski gliniaste) krawędź doliny opadowych LXXX K Wojęcino erozja boczna obrywy gruntów przy drodze do KO/woj. Koszalińskie rzeki Chotla, okresowa aktywność, obecnie 2 słabo spoistych 0,046 Zamęcina - pow. koszaliński/2 infiltracja wód zamarłe (piaski gliniaste) krawędź doliny opadowych źródło: PIG Szczecin. 163

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 89. Wykaz obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych ziemi na terenie powiatu koszalińskiego. OBSZARY PREDYSPONOWANE DO WYSTĘPOWANIA RUCHÓW MASOWYCH ZIEMI Krótka charakterystyka obszaru (na podstawie map: topograficznej i szkicu geomorfologicznego, geologicznej, Predyspozycja obszaru hydrogeologicznej) Numer Geomorfologia Geologia obszaru Typ Element budowy Wysokość (nazwa obszaru Proces Nachylenie Powierzchnia geologicznej lub względna 2 gminy) Geolog. Lokalizacja zboczy/stoków Litologia / Geneza / Wiek w km geomorfologicznej zboczy/stoków (w stopniach) (w metrach) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 klifowy brzeg morski piaski wydmowe na glinach, I K pomiędzy ujściem rzeki przewarstwienia mułków oraz ab + 40-60° (gm. Czerwonej a przystania 5 - 10 piasku ze żwirem /eoliczne, ZKN NL + W iw + lokalnie 60- 0,59 Będzino Rybacką w Chłopach lokalnie 2-5 glacjalne, limnoglacjalne an 80° i gm. Mielno) (Pleśna, Gąski, i fluwioglacjalne/, plejstocen, Sarbinowo, Chłopy) zlodowacenie Wisły, stadiał górny podcios klifowy wydmy II K 10-20° piaski pagórków wydmowych, ab + nadmorskiej we (gm. ZKN N + L 5-15 lokalnie 20- piaski i żwiry /eoliczne i morskie/ 0,23 an wschodniej części Mielno) 30° holocen Unieścia podcios klifowy wydmy III K piaski pagórków wydmowych, ab + nadmorskiej (Czajcze (gm. ZKN N + L 5-10 10-20° piaski i żwiry /eoliczne i morskie/ 0,13 an Góry na mierzei jez. Mielno) holocen Jamno) piaski gliniaste z IV K Borkowice - zbocze SWP przewarstwieniami gliny /glacjalne/, (gm. N + L er + iw wschodnie doliny 10-20 10-20° 0,18 + ZDR plejstocen, zlodowacenie Wisły, Będzino) Czerwonej stadiał górny V K mułki, piaski i żwiry, gliny zbocze kulminacji na (gm. SWP N + L er + iw 10-20 10-20° /lodowcowe/, plejstocen/ 0,10 południe od Miłogoszczy Będzino) zlodowacenie Wisły, stadiał górny VI K zbocza drobnych deluwia glin, piaski i żwiry SFG N + L er + iw 5-10 5-10° 0,07 (gm. pagórów kemowych /wodnolodowcowe/, gliny

164

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Będzino) ulokowanych wzdłuż piaszczyste /wodnolodowcowe doliny rzeki Czerwonej i glacjalne /plejstocen/ pomiędzy Słowienkowem zlodowacenie Wisły, stadiał górny a Wierzchominem zbocza drobnych deluwia glin, piaski i żwiry pagórów kemowych VII K /wodnolodowcowe/, gliny ulokowanych wzdłuż (gm. SFG N + L er + iw 5-10 5-10° piaszczyste /wodnolodowcowe 0,09 doliny rzeki Czerwonej Będzino) i glacjalne /plejstocen/ pomiędzy Słowienkowem zlodowacenie Wisły, stadiał górny a Wierzchominem zbocza drobnych deluwia glin, piaski i żwiry pagórów kemowych VIII K /wodnolodowcowe/, gliny ulokowanych wzdłuż (gm. SFG N + L er + iw 5-10 5-10° piaszczyste /wodnolodowcowe 0,12 doliny rzeki Czerwonej Będzino) i glacjalne /plejstocen/ pomiędzy Słowienkowem zlodowacenie Wisły, stadiał górny a Wierzchominem obszar jest położony ok.2 km na południowy- piaski ze żwirami i mułki/terasy IX K wschód od Sianowa kemowe/zlodowacenie (gm. SFG N ew +er 5-10 5-10° 0,64 w pobliżu osady Wisły/stadiał główny/faza Sianów) Sianówek pomorska i Węgorzewskiej Góry obszar jest położony ok. X K 3 km na wschód od piaski ze żwirami/osady (gm. ZFR N ew miejscowości Bożenice; 20-30 10-20° fluwioglacjalne/zlodowacenie 0,69 Polanów) ekspozycja stoku na Wisły/stadiał główny wschód obszar jest położony ok.1 km na południe od XI K miejscowości Buszyno, piaski i żwiry (gm. ZFR NL ew w pobliżu leśniczówki 30-50 10-20° wodnolodowcowe/osady 0,64 Polanów) Świerkowicze; fluwioglacjalne/zlodowacenie Wisły ekspozycja stoków na północ i wschód

165

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

obszar jest położony ok.3 km na północ od XII K miejscowości Wielin piaski i żwiry lodowcowe/osady (gm. SWP NL ew i ok.1,5 km na wschód od 10-20 10-20° glacjalne/zlodowacenie 0,10 Polanów) Leśniczówki Wisły/stadiał główny Świerkowicz; ekspozycja stoku na północ i wschód obszar jest położony ok.4 km na południowy- iły, mułki, piaski i żwiry, eluwia glin XIII K zachód od Węgorzewa zwałowych/osady kemów oraz (gm. SFG NL ew+er Koszalińskiego; w pobliżu 10-20 5-10° osady eluwialne/zlodowacenie 1,58 Manowo) miejscowości Lubiatowo, Wisły/stadiał główny/faza nad zachodnim brzegiem pomorska Jez. Policko obszar jest położony ok.2 iły, mułki, piaski i żwiry, eluwia glin km na północny-zachód XIV K zwałowych/osady kemów oraz od miejscowości (gm. SFG NL ew+er 10-20 5-10° osady eluwialne/zlodowacenie 0,32 Wyszebórz, na Manowo) Wisły/stadiał główny/faza wschodnim brzegu Jez. pomorska Policko obszar jest położony ok.8 gliny, piaski i mułki/gliny zwałowe XV K km na wschód od piaski i mułki w morenach (gm. SFG NL ew+er Węgorzewa 5-10 5-10° wyciśnięcia/zlodowacenie 0,34 Polanów) Koszalińskiego w pobliżu Wisły/stadiał główny/faza miejscowości Przywidz pomorska obszar jest położony ok.1,5 km na wschód od XVI K piaski i żwiry lodowcowe/piaski miejscowości Bukowo (gm. SWP NL ew 20-30 10-20° i żwiry glacjalne/zlodowacenie 5,49 i Świerczyna; ekspozycja Polanów) Wisły stoków na północ i na wschód XVII K obszar jest położony na piaski i żwiry/piaski i żwiry ZFR (gm. NL ew+er wschodnim brzegu rzeki 20-30 10-20° wodnolodowcowe/zlodowacenie 0,29 +SRS Polanów) Grabowa; ok.2,5 km na Wisły/stadiał główny

166

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

północny-wschód od miejscowości Wielin; ekspozycja stoków na zachód obszar jest położony ok.1 gliny, piaski i mułki/gliny zwałowe km na północny zachód XVIII K piaski i mułki w morenach od miejscowości (gm. SFG NL ew+er 5-10 5-10° wyciśnięcia/zlodowacenie 0,60 Wyszebórz; znajduje się Manowo) Wisły/stadiał główny/faza na południe od Jez. pomorska Policko obszar położony jest ok.2 km na wschód od XIX K Manowa, w pobliżu glina/gliny zwałowe/zlodowacenie (gm. SWP NL ew+er kulminacji Żółtej Góry, 10-20 10-20° Wisły/stadiał główny/faza 0,21 Manowo) w dolince rzeki pomorska Wyszewki; ekspozycja stoku na północ obszar jest położony ok.3 km na północny-wschód od miejscowości Wyszebórz, rozciąga się w pobliżu osady gliny, miejscami eluwia glin/gliny XX K SWP Wyszebórz Młyn zwałowe lub eluwia (gm. NL ew+er 10-20 10-20° 1,54 +ZDD i Leśniczówki Kościerza; glin/zlodowacenie Wisły/stadiał Sianów) stanowi północno- główny/faza pomorska wschodnie zbocze dolinki rzeki Unieść; ekspozycja stoku na południowy- zachód XXI K obszar jest położony piaski i żwiry/formy akumulacji (gm. ok.3,5 km na wschód od szczelinowej ozy/zlodowacenie Sianów SWP NL ew+er miejscowości Wyszebórz, 10-20 10-20° 0,39 Wisły/stadiał główny/faza i gm. stanowi połuniowo- pomorska Manowo) zachodni stok dolinki

167

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Unieść obszar jest położony ok.2,5 km na północny- wschód od Wyszewa, piaski XXII K w pobliżu osady i żwiry/fluwioglacjalne/zlodowaceni (gm. SRS NL ew+er Wiewiórowo (północno- 10-20 10-20° 0,41 e Wisły/stadiał główny/faza Manowo) zachodnia część pomorska obszaru); ekspozycja stoków na północny- wschód obszar jest położony ok.6 XXIII K km na wschód od gliny zwałowe/gliny (gm. miejscowości Wyszebórz eluwialne/zlodowacenie Manowo i SWP NL ew+er i ok.1 km na południowy- 10-20 10-20° 0,40 Wisły/stadiał główny/faza gm. zachód od Kościernicy; pomorska Sianów) ekspozycja stoku na zachód obszar jest położony około 1,5 km na zachód XXIV K od Dadzewa i około 1 km piaski i żwiry/osady lodowcowe (gm. SFG NL ew 5-10 5-10° 0,19 na pólnocny-wschód od z głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) Garbna; orientacja stoku na południowy-wschód obszar jest położony ok. 2,5 km na południowy- XXV K wschód od miejscowości gliny zwałowe/osady (gm. SWP N ew Nacław i ok.1 km na 20-30 10-20° 0,40 glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) zachód od Dadzewa; ekspozycja stoku na północny-zachód XXVI K obszar stanowi krawędź piaski i żwiry lodowcowe z głazami (gm. wysoczyzny SWP NL ew 30-50 10-20° oraz gliny zwałowe/osady 9,32 Polanów i polodowcowej i jest glacjalne/zlodowacenie Wisły gm. ograniczony od wschodu,

168

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Bobolice) dolinką rzeki Drężnianki i od południa doliną rzeki Radew; ekspozycja stoku na południe i na wschód obszar jest położony ok.1 XXVII K km na północny-zachód piaski i żwiry/osady (gm. SRS NL ew od Polanowa i tworzą go 5-10 5-10° 0,22 rzeczne/holocen Polanów) zbocza otaczające dolinkę cieku obszar rozciąga się na północ od Polanowa, ok.1 km na zachód od XXVIII K piaski i żwiry lodowcowe Wielina; stanowi (gm. SWP N ew 10-20 5-10° z głazami/osady 6,35 wschodnią krawędź Polanów) glacjalne/zlodowacenie Wisły dolinki rzeki Grabowej; ekspozycja stoków na północny-wschód obszar rozciąga się równoleżnikowo od ok.1 XXIX K piaski i żwiry lodowcowe/osady km na wschód od (gm. SWP NL ew 50-75 20-30° glacjalne/zlodowacenie 4,16 miejscowości Polanów; Polanów) Wisły/stadiał główny ekspozycja stoków na południe i zachód stok wysoczyzny na XXX K gliny zwałowe, piaski gliniaste północ i południe od (gm. SWP NL er + iw 20-30 10-20° /lodowcowe/, plejstocen, 0,10 Bardzlina, krawędź doliny Świeszyno) zlodowacenie Wisły, stadiał górny Chotli wzgórze na południowy XXXI K piaski i piaski z mułkami z pokrywą ew + zachód od Strzekęcina, (gm. SWP NL 10-20 10-20° glin/ osady kemów/, plejstocen, 0,08 er stok północny Świeszyno) zlodowacenie Wisły, stadiał górny i południowy XXXII K obszar jest położony ok.1 piaski i żwiry/osady (gm. ZDD N ew+er km na północny-zachód 5-10 5-10° 0,19 rzeczne/holocen Manowo) od Polanowa i około 2,5

169

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

km na wschód od miejscowości Jacinki, ok.0,5 km na zachód od doliny rzeki Grabowej obszar jest położony ok.2 km na północny-wschód XXXIII K gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie od miejscowości (gm. SWP NL ew+er 5-10 5-10° Wisły/stadiał główny/faza 0,11 Rosnowo; na zachód od Manowo) pomorska górnego biegu cieku Kanał Dzierżęcinka wschodnie zbocze doliny XXXIV K piaski /wodnolodowcowe/, gliny, ZDR Dzierżęcinki na (gm. NL + W er + iw 10-20 10-20° piaski gliniaste /glacjalne/, 0,43 + ZFR południowy wschód od Manowo) zlodowacenie Wisły, stadiał górny Manowa północne i południowe XXXV K piaski gliniaste /glacjalne/, piaski zbocza rynny jezior (gm. ZFR NL + W er + iw 10 5-10° i żwiry /wodnolodowcowe/, 0,34 Debro i Okółko, 1 km na Manowo) zlodowacenie Wisły, stadiał górny południe od Wyszewa w części północnej piaski gliniaste zbocza doliny Polnicy XXXVI K er + i gliny zwałowe /glacjalne/, ZDR (w części południowej) na (gm. NL + W ew + 10-15 10-20° w części południowej piaski 1,10 + ZFR wysokości wsi Ratajki Polanów) iw /wodnolodowcowe//, zlodowacenie i Powidz Wisły, stadiał górny XXXVII K południowe zbocze doliny piaski /tarasu rzecznego/, gliny (gm. ZDR NL + W er + iw Radwi w rejonie 5-15 10-20° zwałowe /glacjalne/, zlodowacenie 0,38 Polanów) Rosnowa Wisły, stadiał górny krawędź morfologiczne równiny sandrowej na XXXVIII K er + piaski i piaski z żwirami sandrowe północ od doliny Radwi (gm. ZDR NL + W ew + 5-10 5-10° /wodnolodowcowe/, zlodowacenie 0,32 na wysokości Mostowa Polanów) iw Wisły, stadiał górny (rejon ujęcia wód podziemnych) XXXIX K SRS obszar jest położony piaski NL ew+er 10-20 10-20° 0,60 (gm. +ZDD ok.1,5 km na wschód od i żwiry/fluwioglacjalne/zlodowacenie

170

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Manowo) Wyszewa; stanowi Wisły/stadiał główny/faza zachodnie zbocze pomorska obniżenia wypełnionego korytami cieków; orientacja stoków na zachód obszar położony ok.2 km XL K na południowy-wschód SRS piaski i żwiry/piaski i żwiry (gm. NL ew od Wyszewa; jest 10-20 10-20° 0,13 +ZDD glacjalne/zlodowacenie Wisły Manowo) rozcinany przez dolinkę cieku obszar położony jest ok. 4 km na północ od miejscowości Grzybnica; XLI K jest rozcinany przez piaski i żwiry/osady (gm. dolinkę cieku i dolinkę fluwioglacjalne/zlodowacenie Manowo i SRS NL ew+er 10-20 10-20° 0,54 Mszanki, stanowiącą Wisły/stadiał główny/faza gm. dopływ rzeki Radew; pomorska Polanów) położony ok.1 km na południowy-zachód od Jez. Nicemino obszar położony jest ok. 5 km na północ od XLII K Grzybnicy; stanowi piaski i żwiry/osady (gm. wschodnie zbocze dolinki fluwioglacjalne/zlodowacenie Manowo i SRS NL ew+er cieku; ekspozycja stoku 5-10 5-10° 0,39 Wisły/stadiał główny/faza gm. na zachód i południe; jest pomorska Polanów) położony ok.0,5 km na południe od Jez. Nicemino obszar położony jest ok.1 XLIII K gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie km na północny-zachód (gm. SWP NL er+ew 10-20 10-20° Wisły/stadiał główny/faza 0,57 od wsi Karsina; obszar Manowo) pomorska stanowi dolinkę rzeki

171

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Mszanka; ok.1 km na wschód od Jez. Nicemino

obszar położony jest około 3 km na południe od miejscowości Nacław, XLIV K SFG pomiędzy Rekowem piaski i żwiry/osady lodowcowe (gm. NL ew+er 20-30 5-10° 0,96 +ZDD a Leśniczówką Karczyn z głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) i Karsiną; w zasięgu obszaru znajdują się dwa źródliska

obszar jest położony ok.0,5 km na południe od Rekowa i ok.0,5 km na XLV K południwowy-zachód od piaski i żwiry/osady lodowcowe (gm. SFG NL ew+er miejscowości Garbno, 10-20 10-20° 0,26 z głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) stanowi południwo- zachodnie zbocze dolinki cieku;ekspozycja stoku na północny-wschód obszar jest położony pomiędzy Rekowem XLVI K a Garbnem, stanowi piaski i żwiry/osady lodowcowe (gm. SFG N ew+er północno-wschodnie 5-10 5-10° 0,27 z głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) zbocze dolinki cieku; ekspozycja stoku na południowy-zachód obszar jest położony ok.3 XLVII K km na południowy- piaski i żwiry/osady lodowcowe (gm. SFG NL ew zachód od Garbna i około 20-30 5-10° 0,69 z głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) 1 km na południe od miejscowości Karsina XLVIII K obszar jest położony ok. SFG piaski i żwiry/osady lodowcowe (gm. NL ew 4 km na południowy- 20-30 5-10° 1,05 +ZDD z głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) wschód od Dadzewa,

172

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

w pobliżu wzniesień Baranie Góry; ekspozycja stoków na północny- wschód i południe obszar położony ok.2,5 XLIX K piaski tarasów km na południowy- (gm. SRS N ew 10-20 5-10° akumulacyjnych/osady 0,13 wschód od miejscowości Bobolice) rzeczne/zlodowacenie Wisły Cetuń L K obszar znajduje się 1,9 piaski i żwiry (gm. SWP N ew+an km na południowy - 10-40 10-20° /glacjalne/zlodowacenie 0,47 Polanów) zachód od Polanowa Wisły/stadiał górny obszar jest położony ok.3 km na południowy- wschód od Polanowa, rozciąga się na znacznym obszarze, LI K w pobliżu przysiółków gliny zwałowe/osady (gm. SWP NL ew Przybrodzie i Żolibórz; na 20-30 10-20° 4,45 lodowcowe/zlodowacenie Wisły Polanów) północnym-zachodzie obszar jest ograniczony przez dolinkę rzeki Grabowej; ekspozycja stoków na północ i zachód obszar jest położony ok.2 km na południe od LII K Polanowa, ok.0,5 km na piaski i żwiry/osady lodowcowe (gm. SWP NL ew 30-50 10-20° 0,91 północ od miejscowości z głazami/zlodowacenie Wisły Polanów) Wietrzno; ekspozycja stoków na zachód obszar jest położony ok.2 LIII K km na południowy- gliny zwałowe/osady (gm. SWP N+W+L iw+ew 20-30 10-20° 1,42 wschód od miejscowości lodowcowe/zlodowacenie Wisły Polanów) Polanów i około 3 km na

173

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

północ od Żydowa; obszar jest porozcinany dolinkami cieków, a w jego zasięgu znajdują się dwie nisze źródliskowe obszar jest położony 0,5 km na północ od LIV K piaski tarasów Chocimina i około 1 km (gm. SWP NL ew 30-50 10-20° akumulacyjnych/osady 0,45 na zachód od Wietrzna; Polanów) rzeczne/zlodowacenie Wisły ekspozycja stoku na południowy zachód obszar położony ok.1 km na północ od Chocimina LV K piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ w pobliżu, na południe od (gm. SWP N ew 10-20 10-20° osady glacjalne zlodowacenie 0,32 miejscowości Wietrzno; Polanów) Wisły ekspozycja stoku na południe obszar jest położony ok.2,5 km na północny- LVI K piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ zachód od miejscowości (gm. SWP N ew 5-10 5-10° osady glacjalne zlodowacenie 0,18 Żydowo, w pobliżu Bobolice) Wisły Chocimina; ekspozycja stoku na południe obszar jest położony ok.3 km na północny-wschód od Żydowa; w zasięgu obszaru znajduje się LVII K dolinka cieku; stanowi gliny zwałowe/osady (gm. SWP N ew 20-30 10-20° 1,46 zachodnią krawędź lodowcowe/zlodowacenie Wisły Polanów) doliny górnego biegu rzeki Grabowej; ekspozycja stoku na północny-wschód LVIII K SRS NL er + iw obszar na wschód od 10-20 10-maj piaski ze żwirami 0,19

174

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

(gm. lotniska w Zegrzu /wodnolodowcowe/ gliny Polanów) Pomorskim, krawędź piaszczyste/lodowcowe/ tarasu sandrowego zlodowacenie Wisły, stadiał górny i ostańca morenowego nad dolinka Zaspianki

obszar położony ok.5 km na połodniowy-wschód LIX K od miejscowości gliny oraz piaski ze żwirem/gliny (gm. Rosnowo; ok.1 km na SRS zwałowe/zlodowacenie Manowo i NL ew północny-wschód 10-20 5-10° 0,82 +SWP Wisły/stadiał główny/faza gm. miejscowości Krępa, pomorska Bobolice) rozciąga się w kierunku Kopanina; w pobliżu Leśniczówki Dębogóra

LX K obszar położony ok. 0,5 (gm. gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie km na północny-wschód Malechowo SWP N ew 10-20 5-10° Wisły/stadiał główny/faza 0,47 od drogi łączącej i gm. pomorska Grzybnicę i Grzybniczkę Bobolice) obszar rozciąga się na piaski i żwiry/piaski i żwiry LXI K południowy-wschód od fluwioglacjalne/zlodowacenie (gm. SRS NL ew miejscowości Kłanino; 20-30 5-10° 0,89 Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) stanowi południowy pomorska dopływ rzeki Radew obszar położony ok.0,5 km na wschód od piaski i żwiry miejscowości Kłanino na wodnolodowcowe/piaski LXII K wschód od dolinki cieku, i żwiry (gm. SRS NL ew+er 20-30 5-10° 0,39 w pobliżu miejscowości fluwioglacjalne/zlodowacenie Bobolice) Jadwiżyn; ekspozycja Wisły/stadiał główny/faza stoku na zachód i na pomorska południe LXIII K obszar położony ok.1 km piaski i żwiry SRS NL ew 20-30 10-20° 1,03 (gm. na północny-zachód od wodnolodowcowe/piaski

175

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Bobolice) miejscowości Ubiedrze; i żwiry ekspozycja stoków na fluwioglacjalne/zlodowacenie południe i wschód Wisły/stadiał główny/faza pomorska obszar stanowi strefę krawędziową wysoczyzny morenowej i jest LXIV K ograniczony dolinami (gm. rzek: Radew na północy Manowo, i Chociel na zachodzie; piaski i żwiry lodowcowe oraz gliny SWP ew+sf gm. NL+W rozciąga się na 50-75 30-50° zwałowe/osady 7,73 +ZDR +iw Świeszyno i znacznym obszarze glacjalne/zlodowacenie Wisły gm. w pobliżu miejscowości: Bobolice) Cybulino, Kurowo, Ubiedrze i Boboliczki; ekspozycja stoków na północ i zachód obszar znajduje się w pobliżu miejscowości piaski i żwiry/piaski i żwiry LXV K Glinka, około 2,5 km na fluwioglacjalne/zlodowacenie (gm. SRS NL er+ew południe od Kłanina 10-20 5-10° 0,18 Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) stanowi południowo- pomorska zachodnie zbocze dolinki cieku obszar znajduje się ok. 2 km na południe od piaski i żwiry/piaski i żwiry LXVI K miejscowości Kłanino fluwioglacjalne/zlodowacenie (gm. SRS NL ew 10-20 5-10° 0,84 w pobliżu miejscowości Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) Gumnica; ekspozycja pomorska stoku na południe obszar znajduje się LXVII K piaski i żwiry glacjalne ok.0,5 km na północny- (gm. SWP NL ew 20-30 10-20° z głazami/osady 0,60 zachód od miejscowości Polanów) glacjalne/zlodowacenie Wisły Przydargiń i około 1 km

176

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

na południowy-zachód od miejscowości Ubiedrze; ekspozycja stoku na północ LXVIII K gliny zwałowe moreny wyciśnięcia stok pagóra 216,5 na (gm. SFG N + L ew 20-30 10-20 /glacjalne/ zlodowacenie Wisły, 0,07 północ od Chmielewa Bobolice) stadiał górny obszar jest położony LXIX K ok.2,5 km na północny- piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ (gm. SWP N ew wschód od Żydowa; ok.1 30-50 10-20° osady glacjalne/zlodowacenie 0,84 Bobolice) km na południe od Wisły miejscowości Chocimino obszar położony ok.1,5 km na północny zachód od Żydowa i ok. 0,5 km LXX K piaski i żwiry lodowcowe z głazami/ na południe od (gm. SWP N+W iw+ew 5-10 5-10° osady glacjalne/zlodowacenie 0,70 Chocimina; obszar Bobolice) Wisły stanowi zbocza otaczające dno zatorfionego obniżenia obszar rozciąga się po południowo-zachodniej stronie koryta rzeki Radew, a w jego zasięgu znajdują się dwie dolinki LXXI K cieków; obszar jest ew+er piaski i żwiry lodowcowe/piaski (gm. SWP NL+G położony ok.3,5 km na 20-30 10-20° 0,57 +iw glacjalne/zlodowacenie Wisły Bobolice) południowy-zachód od Żydowa i ok.1 km na północ od miejscowości Stare Borne; ekspozycja stoków na północny- wschód LXXII K SWP NL ew+ab obszar położony ok.1 km 30-50 10-20° piaski i żwiry lodowcowe 0,55

177

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

(gm. na południowy-zachód od z głazami/osady Polanów i Żydowo; obszar stanowi glacjalne/zlodowacenie Wisły gm. północne zbocze Bobolice) zbiornika Jez. Kwiecko; ekspozycja stoków na południe obszar położony ok.1 km na południowy-zachód od miejscowości Żydowo; obszar stanowi północno- LXXIII K wschodni brzeg Jez. piaski i żwiry lodowcowe z głazami (gm. SWP NL ew Kwiecko, w pobliżu 30-50 10-20° oraz gliny zwałowe/osady 1,67 Polanów) kanału łączącego Jez. glacjalne/zlodowacenie Wisły Kwiecko z Jez. Kamiennym; ekspozycja stoku na południowy- zachód obszar stanowi wschodni LXXIV K SWP brzeg Jez. Kamiennego, gliny zwałowe/osady (gm. NL ew 20-30 10-20° 0,46 +ZFR jest położony ok.0,5 km glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) na północ od Gołogóry obszar stanowi północno- zachodnią rynny krawędź LXXV K ew+sf Jez. Bobięcińskiego gliny zwałowe/osady (gm. ZFR NL 20-30 10-20° 0,38 +ab Wielkiego; ekspozycja glacjalne/zlodowacenie Wisły Polanów) stoków na południowy- wschód obszar znajduje się ok.4 km na południowy- LXXVI K zachód od Żydowa w SWP gliny/gliny zwałowe/zlodowacenie (gm. NL+G ew pobliżu osady Stare 20-30 10-20° 0,68 +ZDD Wisły Bobolice) Borne w centralnej części obszaru znajduje się dolinka cieku

178

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

obszar znajduje się ok. 2 km na zachód od Drzewian, na południe od LXXVII K piaski i żwiry lodowcowe Jez. Karpiowskiego; (gm. SWP NL ew 20-30 10-20° z głazami/osady 0,47 obszar stanowi Bobolice) glacjalne/zlodowacenie Wisły zachodnie zbocze obniżeń i koryta rzeki Dębrzycy obszar znajduje się piaski i żwiry z głazami/moreny LXXVIII K ok.0,3 km na południe od czołowe/zlodowacenie (gm. SWP N ew Jez. Kamienne, na 30-50 20-30° 0,55 Wisły/stadiał główny/faza Polanów) północ od miejscowości pomorska Gołogóra piaski i żwiry z głazami/moreny LXXIX K północna krawędź doliny ZFR + er + czołowe/zlodowacenie (gm. NL + G Chotli na wschód od 40-50 10-20 0,11 ZDR ew Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) Wojęcina pomorska piaski i żwiry z głazami/moreny LXXX K ZFR + er + czołowe/zlodowacenie (gm. NL + G północna krawędź doliny 40-60 10-20/20-30 2,02 SFG ew Chotli w rejonie Wojęcina Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) pomorska obszar znajduje się ok.0,5 km na północny- wschód od miejscowości piaski i żwiry/piaski i żwiry LXXXI K Głodowa i stanowi ZDR fluwioglacjalne/zlodowacenie (gm. NL ew+sf południowo-zachodnią 10-20 5-10° 0,39 +SRS Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) krawędź dolinki rzeki pomorska Chociel; ekspozycja stoku na północny- wschód obszar znajduje ok.1 km piaski i żwiry/piaski i żwiry LXXXII K ZDR na wschód od Głodowa; fluwioglacjalne/zlodowacenie (gm. NL ew+sf 20-30 10-20° 0,27 +SRS stanowi północno- Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) wschodnie zbocze doliny pomorska

179

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

rzeki Chociel; ekspozycja stoku na południowy- zachód obszar znajduje się ok.1 km na północ od Bobolic i ok.1 km na południowy- wschód od miejscowości piaski i żwiry/piaski i żwiry LXXXIII K ZDR Głodowa, w pobliżu fluwioglacjalne/zlodowacenie (gm. NL ew+sf 20-30 10-20° 0,25 +SRS miejscowości Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) Zabudówka; stanowi pomorska południowo zachodni fragment zbocze dolinki rzeki Chociel obszar znajduje się w pobliżu północno- zachodniej części miasta Bobolice, na północny- piaski i żwiry/piaski i żwiry LXXXIV K ZDR+S wschód od górnego fluwioglacjalne/zlodowacenie (gm. RS+ZD NL ew+er 20-30 10-20° 0,53 biegu rzeki Chociel; na Wisły/stadiał główny/faza Bobolice) D południe od torów pomorska kolejowych; ekspozycja stoku na południowy- zachód piaski, żwiry, głazy i gliny /moreny LXXXV K zachodnia krawędź rynny ZFR er + czołowe/, w dnie piaski i żwiry (gm. NL + W Debrzycy na południe od 20-30 10-20° 0,92 + SFG ew wodnolodowcowe, zlodowacenie Bobolice) Drzewian Wisły, stadiał górny piaski, żwiry, głazy i gliny /moreny LXXXVI K stok wysoczyzny SWP ew + czołowe/, w dnie piaski i żwiry (gm. NL + W i fragment dolinki Łęcznej 10-20 10-20° 1,51 +ZDD iw wodnolodowcowe, zlodowacenie Bobolice) w rejonie Kępska Wisły, stadiał górny LXXXVII K obszar znajduje się ok.10 ZFR+S gliny/osady (gm. NL ew km na zachód od Miastka 20-30 10-20° 0,63 WP lodowcowe/zlodowacenie Wisły Polanów) i ok..1 km na wschód od

180

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

przysiółka Gosław; stanowi zachodni brzeg Jez.Bobięcińskiego Wielkiego; ekspozycja stoków na wschód LXXXVIII K stoki pagóra gliny zwałowe moreny wyciśnięcia (gm. SFG N + L ew morenowego 216,3 na 20-30 10-20° /glacjalne/ zlodowacenia Wisły, 0,18 Polanów) wschód od Nowych Łozic stadiał górny obszar położony ok. 3 km na południe od Bobolic, LXXXIX K ZDR w pobliżu przysiółków gliny zwałowe/osady (gm. NL ew 10-20 10-20° 0,26 +SWP Ostrówek i Łozice; lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) ekspozycja stoków na północny-wschód obszar położony ok.2,5 km na południe od Bobolic w pobliżu miejscowości Opatówek XC K SWP i Janowiec; w zasięgu gliny zwałowe/osady (gm. NL ew 10-20 10-20° 0,20 +ZDD obszaru znajduje się lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) obniżenie wykorzystywane przez ciek; ekspozycja stoku na północny-zachód obszar znajduje się ok.1,2 km na południowy- XCI K wschód od Bobolic gliny zwałowe/osady ZDR (gm. NL+W ew+iw w pobliżu przysiółków 10-20 10-20° glacjalne/zlodowacenie 0,61 +SWP Bobolice) Chociwie i Spokojne; Wisły/stadiał główny ekspozycja stoku na południe XCII K obszar położony jest gliny zwałowe/osady (gm. SWP NL ew ok.2,5 km na południowy- 20-30 10-20° 0,73 lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) wschód od miejscowości

181

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Bobolice, na zachód od miejscowości Porost; w zasięgu obszaru znajduje się zagłębienie wypełnione wodami jeziora i fragment cieku; ekspozycja stoków na północ obszar znajduje się ok.5 km na wschód od Bobolic, ok.2 km na północny-wschód od miejscowości Porost, XCIII K ZDR stanowi wschodni brzeg piaski i żwiry/piaski i żwiry (gm. NL ew 10-20 10-20° 0,92 +SWP obniżeń wypełnionych fluwioglacjalne/zlodowacenie Wisły Bobolice) wodami jezioro: Trzebień Średni, Trzebień Mały oraz Chlewienko; ekspozycja stoku na zachód obszar jest położony na północny-wschód od miejscowości Porost; XCIV K stanowi południowo- gliny zwałowe/osady (gm. SWP NL ew 10-20 10-20° 0,16 wschodni brzeg Jez. lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) Chlewe Wielkie; ekspozycja stoku na północny-zachód obszar jest położony ok.3 km na wschód od XCV K miejscowości Porost; ZDR gliny zwałowe/osady (gm. NL ew stanowi południowo- 10-20 10-20° 0,99 +SWP lodowcowe/zlodowacenie Wisły Bobolice) wschodnie zbocze dolin obniżeń wypełnionych wodami Jezior: Pniewo

182

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

oraz Piekiełko I oraz Piekiełko II, miejscami obszar jest przecinany doliną cieku; ekspozycja stoków na północny- zachód RAZEM 84,85

źródło: PIG Szczecin.

183

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

10. REALIZACJA PRIORYTETU 10 - OCHRONA GLEB PRZED NAGATYWNYM ODDZIAŁYWANIEM ORAZ REKULTYWACJA TERENÓW ZDEGRADOWANYCH

Gleby w powiecie charakteryzują się średnią klasą bonitacyjną. W gminach północnych powiatu występują również gleby kompleksów pszennych, natomiast w gminach południowych przeważają gleby żytnie dobre i słabe. Podział gleb pod względem bonitacyjnym przedstawia się następująco: gleby II klasy bonitacyjnej stanowią niecały procent ogółu gleb, gleby klasy III – 15 %, najwięcej, bo 58% stanowią gleby klas IV-tych. Gleby najsłabsze w klasach V-VI zajmują 27% powierzchni gruntów rolnych.

Rysunek 38. Bonitacja użytków rolnych w powiecie koszalińskim. II IIIa 0% 2% IIIb VI III 9% 7% 4% V IV 20% 11%

IVb 19% IVa 28%

źródło: Starostwo Powiatowe w Koszalinie

Pod względem jakości jak i przydatności do uprawy, największy udział stanowią gleby kompleksów żytnich: bardzo dobrych i dobrych o średniej lekkiej kategorii agronomicznej. Pod względem zasobności jak i możliwości agronomicznych gleby kształtują się w większości w kategorii lekkiej. Najlepsze warunki do uprawy i uzyskiwania dobrych plonów istnieją w gminach Będzino i Biesiekierz, natomiast najmniej korzystne są w gminach Bobolice i Polanów. W roku 2014 Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie przebadała 6,5% gruntów rolnych na terenie powiatu koszalińskiego. Charakterystykę kategorii agronomicznej gleb powiatu koszalińskiego w roku 2013 i 2014 na podstawie badań Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej w Koszalinie przedstawiają tabele 90 i 91.

Tabela 90. Zestawienie użytków wg kategorii agronomicznej (%) w 2013 roku. Powierzchnia Kategoria agronomiczna gleb Rodzaj Ilość przebadana Bardzo użytku próbek Lekka Średnia Ciężka Organiczna [ha] lekka Grunty 6 748,72 2 201 31 1176 917 73 4 orne Użytki 180,41 49 0 10 16 0 23

184

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

zielone źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2013-12.2013)

Tabela 91. Zestawienie użytków wg kategorii agronomicznej (%) w 2014 roku. Powierzchnia Kategoria agronomiczna gleb Rodzaj Ilość przebadana Bardzo użytku próbek Lekka Średnia Ciężka Organiczna [ha] lekka Grunty 4797,6 1851 5 1165 597 69 15 orne Użytki 118,09 48 5 24 3 1 15 zielone źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2014-12.2014)

Degradacją gleb, są zmiany w środowisku glebowym, najczęściej będące efektem gospodarczej działalności człowieka. Zmiany te prowadzą do obniżenia żyzności i urodzajności gleby, a dalej do ogólnych zmian środowiskowych. Do najważniejszych zagrożeń prowadzących do degradacji gleby należą:  monokultury, które prowadzą do zubożenia gleby,  pożary roślinności wzmagające erozję gleby, co prowadzi do pustynnienia danego obszaru,  osuszanie podmokłych terenów i regulacja rzek obniżająca poziom wód gruntowych,  zbyt intensywne nawożenie mineralne,  niewłaściwa irygacja pól nawozami naturalnymi – gnojówką, gnojowicą, itp.,  ścieki i różnego rodzaju odpady niewłaściwie składowane,  intensywne zabiegi agrotechniczne,  stosowanie nadmiernych ilości chemicznych środków owadobójczych chwastobójczych i grzybobójczych,  eksploatacja powierzchniowa surowców mineralnych,  zajmowanie obszarów rolniczych pod budownictwo przemysłowe i mieszkalne,  emisje i emisje gazów i pyłów.

Erozja gleby jest jednym z czynników degradujących środowisko przyrodnicze, a zwłaszcza rolniczą przestrzeń produkcyjną. Jej skutki przejawiają się w niekorzystnych z reguły trwałych zmianach warunków przyrodniczych oraz warunków gospodarczo- organizacyjnych (np. deformowanie granic pól, pogłębianie dróg). Zmiany te prowadzą do obniżenia potencjału produkcyjnego ziemi oraz walorów ekologicznych krajobrazu. Stopień zdegradowania gleby zależy od nasilenia erozji:  zmywanie gleby z poziomu próchniczego występuje przy erozji słabej,  zmiana poziomu orno-próchniczego gleby, zmniejszająca jej miąższość oraz częściowo pogarszająca właściwości biologiczno – fizyczno - chemiczne występuje dla erozji umiarkowanej,  redukcja poziomu próchniczego często zmycie poziomu próchniczego wywołane jest erozją średnią, a warstwa uprawna wytworzona jest z poziomu przejściowego,  niszczenie profilu glebowego wywołuje erozja silna oraz bardzo silna, w takich warunkach warstwa uprawna tworzona jest z podłoża.

185

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Degradacja naturalna gleb

Degradacja naturalna gleb spowodowana jest działaniem sił przyrody: wiatru, wody, siły grawitacyjnej, które wywołują erozję naturalną (geologiczną). Przebieg i charakter procesów erozyjnych zależy głównie od rzeźby i nachylenia terenu, wielkości, rozkładu i rodzaju odpadów atmosferycznych, temperatury, sposobu użytkowania terenu oraz składu mechanicznego gleb. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy czym wpływ spadku jest większy od wpływu długości zbocza. Istotnym czynnikiem wpływającym na degradację gleb jest działalność antropogeniczna człowieka, która jest inicjowana poprzez intensywne i nieprawidłowe użytkowanie rolnicze, nadmierny wyrąb lasów, niszczenie szaty roślinne, czy różnego rodzaju zabiegi melioracyjne powodujące erozję przyspieszoną. Na terenie powiatu w strukturze użytkowania dominują przede wszystkim użytki rolne oraz leśne, które zajmują odpowiednio około 90 % powierzchni całego powiatu. Jakość gleb jest więc bardzo ważnym czynnikiem wpływającym na rozwój rolnictwa, warunkującym wysokość oraz jakość uzyskiwanych plonów. Wybór rodzaju upraw związany jest z występowaniem gleb najbardziej wartościowych pod względem przydatności rolniczej. Przy uprawach należy zwrócić uwagę na dobór zabiegów agrotechnicznych. Powinny one zabezpieczać cenne obszary rolnicze przed nadmierną erozją. Sposób uprawy powinno się również dostosować do spadku terenu. Na terenie powiatu mamy do czynienia ze średnim zagrożeniem erozją wodną powierzchniową uwzględniając główne kryteria przyrodnicze tj. wielkość opadu rocznego, nachylenie terenu oraz podatność gleb na zmywy powierzchniowe.

Degradacja chemiczna gleb

Gleby na terenie powiatu pod względem odczynu mają charakter bardzo kwaśny, kwaśny i lekko kwaśny. Wyniki prowadzonych badań gleb wskazują na ich podwyższoną kwasowość. Kwasowość to ważny wskaźnik degradacji gleb uprawnych. Nadmierna kwasowość najczęściej jest powodowana przez naturalne czynniki klimatyczno – glebowe, w mniejszym stopniu przez zanieczyszczenia kwasotwórcze powstające przez zanieczyszczenia przemysłowe i komunikacyjne lub przez niektóre nawozy. Na zakwaszenie gleb wpływają również związki siarki i azotu z atmosfery oraz fizjologiczne kwaśne nawozy sztuczne. Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Koszalinie w 2013 i 2014 roku prowadziła badania odczynu gleb użytków rolnych na terenie poszczególnych gmin powiatu. Wyniki badań przedstawiają tabele 92 i 93.

Tabela 92. Wyniki badań odczynu użytków rolnych w roku 2013 na terenie powiatu koszalińskiego.

ODCZYN (pH) POTRZEBY WAPNOWANIA

Jednostka

terytorialna

lekko lekko

bardzo bardzo

zbędne

kwaśny kwaśny kwaśny

obojętny

wskazane

zasadowy

potrzebne

konieczne ograniczone

117 180 222 43 10 202 100 111 95 64 Gmina Będzino 20% 31% 39% 8% 2% 36% 17% 19% 17% 11% 56 80 52 8 0 70 36 40 31 19 Gmina Biesiekierz 28% 41% 27% 4% 0% 36% 18% 20% 16% 10%

186

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Miasto 141 181 163 71 16 189 73 76 83 151 i Gmina Bobolice 25% 32% 28% 12% 3% 33% 13% 13% 15% 26% Gmina 0 3 1 0 0 0 1 2 1 0 Koszalin 0% 75% 25% 0% 0% 0% 25% 50% 25% 0% Gmina 27 15 6 0 2 27 5 9 7 2 Manowo 54% 30% 12% 0% 4% 54% 10% 18% 14% 4% Miasto 12 91 111 12 6 12 35 56 70 59 i Gmina Polanów 5% 39% 48% 5% 3% 5% 16% 24% 30% 25% Miasto 0 8 76 39 13 0 4 21 38 73 i Gmina Sianów 0% 6% 55% 29% 10% 0% 3% 15% 28% 54% Gmina 42 254 159 33 0 43 154 121 78 92 Świeszyno 9% 51% 33% 7% 0% 9% 31% 25% 16% 19% 395 812 790 206 47 543 408 436 403 460 RAZEM: 18% 36% 35% 9% 2% 24% 18% 19% 18% 21% źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2013-12.2013)

Tabela 93. Wyniki badań odczynu użytków rolnych w roku 2014 na terenie powiatu koszalińskiego.

ODCZYN (pH) POTRZEBY WAPNOWANIA

Jednostka

terytorialna

lekko lekko

bardzo bardzo

zbędne

kwaśny kwaśny kwaśny

obojętny

wskazane

zasadowy

potrzebne

konieczne ograniczone

81 187 136 33 2 169 104 75 50 41 Gmina Będzino 18% 43% 31% 8% 0% 39% 24% 17% 11% 9% 12 38 5 1 2 21 22 7 1 7 Gmina Biesiekierz 20% 66% 9% 2% 3% 36% 38% 12% 2% 12% Miasto 121 144 99 20 5 134 92 50 54 59 i Gmina Bobolice 32% 37% 25% 5% 1% 34% 24% 13% 14% 15% Gmina 0 1 0 0 0 0 1 0 0 0 Koszalin 0% 100% 0% 0% 0% 0% 100% 0% 0% 0% Gmina 12 12 5 1 0 15 5 7 1 2 Manowo 40% 40% 17% 3% 0% 50% 17% 23% 3% 7% Miasto 98 196 129 16 6 98 89 109 81 68 i Gmina Polanów 22% 44% 29% 4% 1% 23% 20% 24% 18% 15% Miasto 96 156 170 66 29 113 90 91 93 130 i Gmina Sianów 18% 30% 33% 13% 6% 22% 17% 18% 18% 25% Gmina 13 6 1 0 0 13 5 1 1 0 Świeszyno 65% 30% 5% 0% 0% 65% 25% 5% 5% 0% 433 740 545 137 44 563 408 340 281 307 RAZEM: 23% 39% 29% 7% 2% 30% 21% 18% 15% 16% źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2014-12.2014).

W 2014 r. gleby gminy Świeszyno charakteryzowały się największą kwasowością. W Świeszynie aż 95% stanowią gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym. Podobna sytuacja kształtuje się w gminach Biesiekierz oraz Manowo, gdzie odpowiednio 86% i 80% użytków rolnych charakteryzuje się odczynem kwaśnym. Użytki rolne gminy i miasta Sianów charakteryzują się najmniejszą kwasowością sięgającą 48%. Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza w Koszalinie w 2013 i 2014 roku prowadziła badania zasobności gleb w makro i mikroelementy. Wyniki prowadzonych badań zasobności gleb powiatu w makroelementy prezentują tabele nr 94 i 95, natomiast zasobności gleb w mikroelementy tabele nr 96 i 97. 187

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 94. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w makroelementy w 2013 roku.

ZAWARTOŚĆ FOSFORU ZAWARTOŚĆ POTASU ZAWARTOŚĆ MAGNEZU

[%] [%] [%]

niska niska niska

średnia średnia średnia

wysoka wysoka wysoka

Jednostka teryt. Jednostka

bardzo niska bardzo niska bardzo niska bardzo

bardzo wysoka bardzo wysoka bardzo wysoka bardzo

Gmina Będzino 26 35 21 10 8 14 25 34 14 13 10 15 28 25 22 Gmina 10 43 28 14 5 13 27 33 12 15 34 21 29 7 9 Biesiekierz Miasto 24 20 21 16 19 29 36 21 9 5 17 23 38 14 8 i Gmina Bobolice Gmina 0 25 75 0 0 0 0 25 50 25 0 75 0 25 0 Koszalin Gmina Manowo 8 0 26 38 28 30 46 22 2 0 38 26 20 10 6 Miasto 2 50 29 10 9 11 27 25 16 21 32 39 24 2 3 i Gmina Polanów Gmina i Miasto 0 25 34 16 25 0 00 60 17 1 3 20 40 34 3 Sianów Gmina 0 7 39 35 19 6 35 44 13 2 11 28 42 12 7 Świeszyno RAZEM 14 26 27 18 15 15 31 33 12 8 17 23 34 16 10 źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2013-12.2013)

Tabela 95. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w makroelementy w 2014 roku.

ZAWARTOŚĆ FOSFORU ZAWARTOŚĆ POTASU ZAWARTOŚĆ MAGNEZU

[%] [%] [%]

niska niska niska

średnia średnia średnia

wysoka wysoka wysoka

Jednostka teryt. Jednostka

bardzo niska bardzo niska bardzo niska bardzo

bardzo wysoka bardzo wysok bardzo wysoka bardzo

Gmina Będzino 31 54 9 2 4 14 32 39 10 5 6 16 33 21 24 Gmina 12 64 14 5 5 19 24 43 12 2 19 33 22 12 14 Biesiekierz Miasto 13 27 34 15 11 37 25 17 8 13 26 19 32 17 6 i Gmina Bobolice Gmina 100 0 0 0 0 0 100 0 0 0 0 0 100 0 0 Koszalin Gmina Manowo 3 43 27 20 7 40 33 27 0 0 50 30 20 0 0 Miasto 11 53 20 9 7 38 31 11 8 12 21 29 35 9 6 i Gmina Polanów Gmina i Miasto 13 33 23 12 19 15 38 34 8 5 14 25 35 15 11 Sianów Gmina 0 0 5 55 40 0 55 40 5 0 25 25 20 25 5 Świeszyno RAZEM 16 42 21 10 11 25 32 27 8 8 17 23 33 15 12 źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2014-12.2014)

188

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Na podstawie przeprowadzonych badań w 2013 i 2014 roku można wywnioskować, iż użytki rolne powiatu koszalińskiego charakteryzują się niską oraz średnią zawartością fosforu. Najniższa zawartość fosforu występuje na terenie gminy Będzino. Około 84% gleb powiatu koszalińskiego charakteryzuje się bardzo niską, niską oraz średnią zawartością potasu. Zgodnie z danymi Okręgowej Stacji Chemiczno – Rolniczej na terenie powiatu koszalińskiego około 33% gleb charakteryzuje się średnią zawartością magnezu. Natomiast bardzo wysoką oraz wysoką zawartością charakteryzuje się 27% gleb powiatu.

Tabela 96. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w mikroelementy w roku 2013. BOR MANGAN MIEDŹ CYNK ŻELAZO

[%] [%] [%] [%] [%]

niska niska niska niska nis

średnia średnia średnia średnia średnia

wysoka wysoka wysoka wysoka wysoka

96 4 0 0 96 4 38 59 3 13 46 41 10 90 0

źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2013-12.2013).

Tabela 97. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w mikroelementy w roku 2014. BOR MANGAN MIEDŹ CYNK ŻELAZO

[%] [%] [%] [%] [%]

niska niska niska niska niska

średnia średnia średnia średnia średnia

wysoka wysoka wysoka wysoka wysoka

68 20 12 0 74 26 14 86 0 3 66 31 0 100 0

źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno – Rolnicza Oddział w Koszalinie (pomiary zasobności gleby w okresie 01.2014-12.2014).

Zgodnie z prowadzonymi badaniami przez Okręgową Stację Chemiczno – Rolniczą w Koszalinie w 2014 roku określono, iż gleby powiatu koszalińskiego wykazują średnią zawartość żelaza (100%), manganu (74%), miedzi (86%) oraz cynku (66%). Ponadto gleby charakteryzuje niska zasobność w bor na poziomie 68%.

189

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

11. REALIZACJAPRIORYTETU 11 – WZROST ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ

11.1. Edukacja ekologiczna realizowana przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie.

Działania w zakresie realizacji edukacji ekologicznej w Powiecie Koszalińskim odzwierciedlają priorytety strategii sektorowych Unii Europejskiej, Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej oraz Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012-2015. Główne osie merytoryczne programu edukacji ekologicznej w Powiecie Koszalińskim to: zasada zrównoważonego rozwoju, odpowiedź na zmiany klimatyczne oraz ochrona różnorodności biologicznej. Powiat Koszaliński rokrocznie organizuje i wspiera projekty regionalne, mające na celu wdrażanie zasad ekorozwoju w formie edukacji nieformalnej i formalnej. W latach 2013-2014 działania powiatu bezpośrednio koncentrowały się wokół dwóch akcji cyklicznych:  Regionalna akcja – „Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek” – 2013 r. i 2014 r.,  Ekologiczny festyn rodzinny – „Radew energia życia” – 2013 r. i 2014 r., a także związane były z realizacją Festiwalu Energii Odnawialnej Polanów Bobolice. W listopadzie 2014 r. oddano również do użytkowania i otworzono dla potrzeb edukacji ekologicznej Transgraniczne Centrum Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie, a Powiat Koszaliński zdobył I miejsce w Województwie Zachodniopomorskim w konkursie Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej pn. „Lider ekologii – edukacja ekologiczna”.

11.1.1. Regionalna akcja „Sprzątamy wokół naszych jezior i rzek”.

Akcję prowadzi Starostwo Powiatowe w Koszalinie, przy współpracy ośmiu gmin Powiatu Koszalińskiego tj.: Będzino, Biesiekierz, Bobolice, Manowo, Mielno, Polanów, Sianów i Świeszyno oraz w mieście Koszalin. W ramach akcji rokrocznie przeprowadzana jest zbiórka śmieci i różnorodnych odpadów z brzegów akwenów wodnych powiatu - jezior, rzek i brzegu morskiego w regionie. W akcji udział bierze młodzież szkolna, przedszkolaki oraz dorośli, głównie wędkarze, mieszkańcy wsi oraz pracownicy gmin. Do akcji co roku przyłączają się członkowie Stowarzyszenia ROWERIA oraz klubu płetwonurków MARES. Głównym celem zadania jest ochrona dziedzictwa środowiskowego regionu koszalińskiego, w szczególności obszarów Natura 2000 (Dolina Radwi Chocieli i Chotli, Jezioro Bukowo, Dolina Grabowej, Bobolickie Jeziora Lobeliowe) oraz podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z zasadą „myśl globalnie, działaj lokalnie”. Na podstawie sprawozdań otrzymanych od poszczególnych gmin i innych uczestników akcji, starostwo, jako beneficjent dotacji z WFOŚiGW, przygotowało sprawozdanie z osiągnięcia następujących efektów ekologicznych:  w 2013 roku:  w akcji udział wzięło 2 826 uczestników - wolontariuszy,  zebrano 69,60 m3 odpadów z brzegów akwenów wodnych,  w 2014 roku:  w akcji udział wzięło 3 757 uczestników - wolontariuszy,  zebrano 71,50 m3 odpadów z brzegów akwenów wodnych,  zorganizowano konkurs fotograficzny, do którego swoje prace złożyło 17 osób.

190

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Łączny koszt akcji sprzątamy wokół jezior i rzek to około 51,91 tys. zł. Koszty akcji zestawiono w tabeli w tabeli 96, dzieląc wydatki w poszczególnych latach według źródeł dofinansowania.

Tabela 98. Źródła finansowania akcji „Sprzątamy wokół rzek i jezior” w latach 2013 i 2014. Całkowity koszt Finansowanie ze Finansowanie ze rok przedsięwzięcia środków WFOŚiGW środków własnych [zł] [zł] [zł] 2013 26 253,48 13 126,74 13 126,74 2014 25 659,79 12 829,89 12 829,90 źródło: opracowanie własne na podstawie danych budżetowych.

11.1.2. Ekologiczny festyn rodzinny – „ Radew energia życia”.

W latach 2013 i 2014 odbył się odpowiednio V i VI Festyn Rodzinny „Radew – energia życia - Niedalino”. Impreza skierowana jest do mieszkańców regionu, w szczególności do mieszkańców powiatu i miasta Koszalina. Współorganizacją festynu zajmują się: jednostki gmin, nadleśnictwa, Polski Związek Łowiecki, Polski Związek Wędkarski, gospodarstwa agroturystyczne i ekologiczne, Środkowopomorskie Regionalne Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe w Koszalinie, PTTK Oddział Koszalin, Koszalińskie Stowarzyszenie Rowerowe „Roweria” w Koszalinie, Politechnika Koszalińska, Klub płetwonurków „Mares”, zapaśniczy Klub Sportowy w Koszalinie. W ramach zadania, obok wielotematycznego spotkania w plenerze, organizowane są konkursy związane tematycznie z ochroną przyrody i zrównoważonym, w tym między innymi: • Konkurs na „Najbardziej ekologiczne stoisko”; • Konkurs na kompozycję z materiałów wtórnych; • Konkurs na strój z materiałów wtórnych; • Konkursy na rodzinny bieg do „Krainy łososia”; • Miniturniej Ekozapasów; • Warsztaty rękodzieła połączone z wykorzystaniem materiałów wtórnych; • Quizy wiedzy o Dolinie Radwi, Chocieli i Chotli; • Zawody wędkarskie; • Gra „Poszukiwanie skarbu Doliny Radwi, Chocieli i Chotli”. • Rodzinne malowanie na płótnie; • Konkurs fotograficzny „Podwodny świat ryb Doliny Radwi, Chocieli i Chotli”; • Konkurs fotograficzny „Piękno wędkowania”; • Konkurs plastyczny „Podwodny świat ryb Doliny Radwi, Chocieli i Chotli”; • Gra planszowa „Wędrówki łososia”; W trakcie realizacji projektów osiągnięto, nakładem własnym i ze środków WFOŚiGW szereg efektów ekologicznych, których zestawienie dla dwulecia 2013-2014 zestawiono poniżej:

• w 2013 roku: - w akcji udział wzięło 3 146 uczestników; - plakaty – 500 sztuk; - butony – 1 500 sztuk; - torby płócienne – 500 sztuk; - zeszyty edukacyjne – 2 000 sztuk;

191

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

- gawędy radiowe – 6 sztuk; - płyty multimedialne – 2 000 sztuk; - jeden fotoreportaż; - dwie tablice informacyjne;

• w 2014 roku: - w akcji udział wzięło 5 625 uczestników i osób współpracujących; - zorganizowano 25 stoisk wystawienniczych; - wykonano pięć sztucznych tarlisk – 4 na Radwi i 1 na Chocieli; - publikacja – 2 000 sztuk; - skrypt konferencyjny – 200 sztuk; - wkładka w Gazecie Ziemskiej – 6 000 sztuk; - jedna gra planszowa wielkoformatowa; - butony – 1 500 sztuk; - dwie tablice informacyjne; - jeden fotoreportaż; - zakupiono urządzenie wielofunkcyjne do przygotowania materiałów informacyjnych; - zainicjowano odnowienie szlaku pełnika europejskiego i oczyszczono koryto Radwi na odcinku 2,5 km;

Dodatkowym elementem edukacyjnym wzbogacającym efekt ekologiczny omawianego projektu była konferencja dotycząca zrównoważonego rozwoju wykorzystania rzek doliny Radwi, Chocieli i Chotli, która zainicjowała otwarcie Transgranicznego Centrum Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie. W ramach konferencji zostały wygłoszone następujące referaty: • Drożność ekologiczna – konstrukcja i monitoring przepławek; • Budowa sztucznych tarlisk jako forma wspomagania naturalnego tarła troci i łososia w zlewni rzeki Wieprz; • Choroby ryb wywołane czynnikami zakaźnymi, powodujące starty w ośrodkach hodowlanych i w populacjach ryb łososiowatych żyjących w rzekach pomorskich; • Monitoring hydrologiczny jeziora Jamno oparty o automatyczne stacje pomiarowe.

Łączny koszt projektu w dwuleciu 2013 - 2014 to około 154 tys. zł. Szczegółowe koszty akcji zestawiono w tabeli w tabeli 99, dzieląc wydatki w poszczególnych latach na źródła dofinansowania.

Tabela 99. Źródła finansowania akcji „Radew - energia życia” Niedalino 2013 i 2014. Całkowity koszt Finansowanie ze Finansowanie ze rok przedsięwzięcia środków WFOŚiGW środków własnych [zł] [zł] [zł] 2013 69 245,33 28 107,55 41 137,78 2014 84 879,76 36 193,68 48 686,08 źródło: opracowanie własne na podstawie danych budżetowych

192

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

11.1.3. Nowatorskie przedsięwzięcia edukacyjne realizowane przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie w latach 2013-2014.

11.1.3.1. Festiwal energii odnawialnej Polanów – Bobolice 2014 r.

Festiwal energii odnawialnej Polanów – Bobolice 2014 r. to przedsięwzięcie propagujące wiedzę o energii odnawialnej i możliwościach wdrażania nowych technologii. W ramach festiwalu zorganizowano następujące działania:  prezentacje na scenie dot. energii odnawianej;  punkt konsultacyjny z panelami dyskusyjnymi;  pokazy szalonego naukowca;  warsztaty energii odnawialnej „energia z wody”;  konkurs plastyczny dla dzieci „Energia odnawialna ze słońca, wiatru i wody”;  quiz wiedzy o energii odnawialnej;  program artystyczny z udziałem lokalnych grup wokalno-tanecznych.

Łączny koszt projektu to 43 383,99 zł - z czego 30 562,98 zł dofinansowania pochodziło ze środków zewnętrznych.

11.1.3.2. Szkolenie w zakresie metaplantacji porostów przydrożnych.

Szkolenie zorganizowane zostało w 2013 r. przez Starostwo Powiatowe w Koszalinie i było specjalistycznym działaniem edukacyjnym, mającym na celu poszerzenie wiedzy pracowników samorządów lokalnych i powiatowych zarządców dróg w przedmiocie ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków chronionych porostów i ich siedlisk, którymi są przydrożne aleje drzew. Jego organizacja cieszyła się dużym zainteresowaniem branżowych pracowników merytorycznych opisanych jednostek z uwagi na obserwowany deficyt wiedzy organów decyzyjnych (gmin/ powiatów/zarządców dróg) w zakresie identyfikacji gatunkowej w ich naturalnym siedlisku . W szkoleniu uczestniczyło 60 osób, z czego 50 słuchaczy, będących przedstawicielami zarządów dróg oraz organów wydających decyzję na usuwanie drzew i krzewów w obrębie zadrzewień, tj. gmin i powiatów. Wśród osób szkolących, obok przedstawicieli kadry uniwersyteckiej, znaleźli się pracownicy Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Szczecinie, sprawujący bezpośredni nadzór nad ochroną gatunkową roślin i zwierząt. Wartością dodaną szkolenia była również możliwość bezpośredniej dyskusji z przedstawicielami RDOŚ, tj. osobami określającymi warunki przenoszenia gatunków chronionych na stanowiska zastępcze lub wydającymi zezwolenia na zniszczenie tychże siedlisk. Tematyka szkolenia: • Porosty jako biomonitory. • Metaplantacje porostów. • Uwarunkowania prawne dotyczące ochrony porostów nadrzewnych oraz odstępstwa od tej ochrony. • Znaczenie alei przydrożnych w krajobrazie. • Kształtowanie zieleni wysokiej w obrębie zadrzewień przydrożnych. • Gatunki chronionych roślin i zwierząt w siedlisku drzew przydrożnych Szkolenie wzbudziło duże zainteresowanie pracowników jednostek samorządowych. Starostwo Powiatowe otrzymało 33 zgłoszenia do udziału w szkoleniu z terenu całego

193

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Województwa Zachodniopomorskiego. Uczestnicy sfinansowali części kosztów organizacyjnych szkolenia na rzecz wkładu własnego powiatu w ten projekt. Powyższe skutkowało faktem, iż opisywany projekt o wartości 14 554, 70 zł sfinansowano w 97% ze środków zewnętrznych, na które składała się: dotacja ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie oraz wpłat uczestników projektu.

11.1.4. Zachodniopomorski Lider Ekologii w dziedzinie edukacji ekologicznej.

W 2014 Powiat Koszaliński zajął pierwsze miejsce i otrzymał 50 tys. złotych nagrody w konkursie Zachodniopomorski Lider Ekologii w dziedzinie edukacji ekologicznej. Nagrodzono projekt pn. „eko-Edukacyjny cykl działań Powiatu Koszalińskiego na rzecz ochrony jego osobliwości przyrodniczych”. Oceniany okres powadzonej działalności to lata 2011-2013. Eko-edukacyjny cykl działań powiatu koszalińskiego wyróżniono za nowatorskie i innowacyjne podejście do działań w sferze edukacji nieformalnej (tj. pozaszkolnej), poprzez wykorzystanie bogatych walorów przyrodniczych Powiatu Koszalińskiego. Głównym atrybutem tych działań była aktywna edukacja in situ – prezentująca naturalne siedliska obszarów NATURA 2000. Eko-edukacja była skierowana do różnych wiekowo grup społecznych i zawodowych w jednym czasie i miejscu, co stanowiło o nowatorskim podejściu do aktywnej edukacji międzypokoleniowej. Przyjęta forma zajęć terenowych i towarzyszących im warsztatów, przy wykorzystaniu służb działających na rzecz ochrony środowiska i mediów, zapewniła możliwość samodzielnego dochodzenie do wiedzy i rozwinęła poznawczo w zakresie podnoszenia świadomości ekologicznej na rzecz czynnej ochrony przyrody. Działania prowadzone były w sposób ciągły. Cyklicznie raz w roku organizowano festyny i akcje co dało rezultat w wypracowanym systemie współpracy między partnerami projektu i zapewniło wysoki poziom edukacji. Edukacja ekologiczna z wykorzystaniem osobliwości przyrodniczych Powiatu Koszalińskiego (2011) rozpoczęła szeroką promocję edukacyjnego cyklu działań powiatu, opartego na edukacji poprzez osobliwości przyrodnicze, wnosząc, elementy integracji, informacji i promocji w działania eko-edukacyjne. Upowszechnienie w tym czasie wiedzy o bioróżnorodności powiatu koszalińskiego szerokiemu audytorium zainspirowało do wykorzystania ekologicznych projektów powiatu do tworzenia spójnego produktu ekologicznego, stanowiącego markę powiatu koszalińskiego opartą o nowatorską, zintegrowaną, międzypokoleniową edukację ekologiczną, prowadzoną przez pasjonatów przyrody „u jej źródła”. W latach 2011-2013 w projekcie udział wzięło 8 527 osób, a uzyskane efekty rzeczowe wszystkich zadań zrealizowanych w ramach tego projektu opisać można w postaci następujących statystyk: • 14 560 sztuk wydanych publikacji, folderów i wkładek tematycznych w gazecie, • 10 000 zakładek i pocztówek, • 4 200 płyt multimedialnych, • 4 500 map przyrodniczych, • 68 stoisk tematycznych, • 8 słuchowisk radiowych i 2 utwory muzyczne; • 2 konferencji naukowych z udziałem łącznie 250 osób, • zajęć terenowych dla 63 nauczycieli Centrum Edukacji Nauczycieli, • 550 uczestników konkursów, • 6 marszów i rajdów, • zawody wędkarskie,

194

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

• odnowa szlaków turystycznych (35,8 km), • czyszczenia rzek i jezior - 237,8 m3 zebranych odpadów, • zarybianie rzeki Radew, • 4 tablice informacyjne.

Wartością dodaną opisanego cyklu działań był wymierny współudział w projektach ponad 40 organizacji pozarządowych i instytucji.

11.2. Edukacja ekologiczna realizowana przez gminy.

Realizacja zadań z zakresu edukacji ekologicznej w dwuleciu 2013-2014 skutkowała zorganizowaniem 49 imprez ekologicznych, w których udział wzięło 22 851 osób. Łączny koszt przedstawionych przedsięwzięć to 405 170,42 zł – co w przeliczeniu na osiągnięty osobowy efekt ekologiczny stanowi koszt około 9 zł/osobę.

Tabela 100. Efekt rzeczowy i finansowy prowadzonej działalności edukacyjnej na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2013. Ilość Efekt ekologiczny liczba przeprowadzonych Nakłady Lp. Gmina wyedukowanych osób imprez finansowe [zł] [szt.] ekologicznych [szt.] 1 Biesiekierz 1 100 0 2 Będzino 4 420 b.d. 3 Bobolice 2 400 4 991,00 4 Manowo 3 200 1 700,00 5 Mielno 2 436 740,00 6 Polanów 4 1 200 3 400,00 7 Sianów 4 935 60 863,00 8 Świeszyno 3 252 25 735,00 9 Powiat 3 6 032 110 053,51 Koszaliński RAZEM 26 9 975 207 482,51 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietowych złożonych przez gminy powiatu koszalińskiego.

Tabela 101. Efekt rzeczowy i finansowy prowadzonej działalności edukacyjnej na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2014. Ilość Efekt ekologiczny liczba przeprowadzonych Nakłady Lp. Gmina wyedukowanych osób imprez finansowe [zł] [szt.] ekologicznych [szt.] 1 Biesiekierz 1 115 0 2 Będzino 3 135 0 3 Bobolice 3 600 15 041,37 4 Manowo 3 240 1 500,00 5 Mielno 2 430 1 075,00 6 Polanów 4 1 160 3 500,00 7 Sianów 3 504 22 148,00 8 Świeszyno 1 160 500,00

195

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

9 Powiat 3 9 532 153 923,54 Koszaliński RAZEM 23 12 876 197 687,91 źródło: opracowanie własne na podstawie ankietowych złożonych przez gminy powiatu koszalińskiego.

11.3. Transgraniczny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie.

W listopadzie 2014 r. rozpoczęło działalność Transgraniczne Centrum Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie. Koszt realizacji zadań inwestycyjnych związanych z tworzeniem ośrodka wyniósł w latach 2013-2014 – 4 851 636,68 zł. Od maja 2015 r. działalnością centrum kieruje Samorządowe Centrum Kultury w Sarbinowie, które realizuje projekt pn. „Transgraniczne Centrum Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie”. Z oferty Transgranicznego Centrum Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie na dzień 30 listopada 2015 roku skorzystało 7 507 osób, w ramach realizacji między innymi następujących działań:  zajęć edukacyjnych z ekologicznego stylu życia, ochrony Morza Bałtyckiego i odnawialnych źródeł energii - grupy przedszkolne i szkolne,  warsztatów -pn.: „Wakacje z nutą ekologii”, „Recyklingowy ogród”, „Plon niesiemy plon”, florystycznych skierowanych do osób indywidualnych,  cyklu spotkań „Folkowe wieczory z kulturą” – osoby indywidualne,  szkolenia z zakresu odnawialnych źródeł energii (osoby indywidualne) ,  obchodów „Dnia Ziemi”, Ekologicznego Dnia Dziecka (osoby indywidualne i grupy zorganizowane).

Samorządowe Centrum Kultury w Sarbinowie w 2015 r. było organizatorem imprezy plenerowej pn. Ekologiczny Festyn Rodzinny „Radew – energia życia” oraz Święta Plonów. Samorządowe Centrum Kultury zatrudnia 7 osób na pełen etat.

11.4. Kontrole i inspekcje na terenie Powiatu Koszalińskiego w latach 2013-2014.

Do wzrostu świadomości ekologicznej mieszkańców przyczyniają się też działania z zakresu kontroli i nadzoru. Podsumowanie dla wykonanych w tym zakresie czynności Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska (WIOŚ) przedstawiono w tabeli 102, a szczegółowe zestawienie podmiotów kontrolowanych w tabeli 103. Postępowania WIOŚ w prezentowanym zakresie dotyczą kontroli podmiotów korzystających ze środowiska w roku 2013, w tym również weryfikacji wykonywanych pozwoleń wydawanych przez Starostę Koszalińskiego. Brak danych za rok 2014 związany jest z brakiem publikacji informacji WIOŚ o stanie środowiska za rok 2014.

196

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 102. Wyniki kontroli użytkowników środowiska w powiecie koszalińskim w roku 2013.

Liczba stwierdzonych naruszeń Liczba Liczba przepisów kontrolowanych kontrolowanych dla jednostek dla Gmina podmiotów kontrolowanych samorządu kontrolowanych Kontrolowana dziedzina gospodarczych jednostek terytorialnego podmiotów samorządu gospodarczych terytorialnego ochrona powietrza Będzino 2 0 2 0 gospodarka odpadami ochrona powietrza gospodarka odpadami Biesiekierz 4 1 3 0 ochrona wód ochrona przed hałasem gospodarka odpadami ochrona wód ochrona przed hałasem Bobolice 8 0 2 0 poważne awarie REACH nadzór rynku ochrona wód ochrona powietrza Manowo 5 0 2 0 ochrona przed hałasem

gospodarka odpadami Mielno 0 2 0 1 ochrona wód Polanów 3 3 1 0 ochrona wód ochrona powietrza Sianów 5 1 3 1 ochrona wód gospodarka wodna gospodarka odpadami ochrona przed hałasem Świeszyno 4 1 2 0 REACH

suma 31 8 15 2 - źródło: opracowanie własne na podstawie informacji o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ.

Liczba kontrolowanych przez Wojewódzką Inspekcję Ochrony Środowiska na terenie powiatu koszalińskiego podmiotów w 2013 r. wyniosła 39. W tym osiem kontrolowanych podmiotów stanowiły jednostki samorządu terytorialnego, a 31 podmioty gospodarcze. Stwierdzone nieprawidłowości dotyczyły 2 jednostek samorządowych i połowy podmiotów gospodarczych. Tematycznie prowadzone kontrole głownie dotyczyły gospodarki odpadami, ochrony powietrza, w tym ochrony przed hałasem oraz ochrony wód. Szczegółowe zestawienie zawiera tabela 103.

197

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 103. Szczegółowe zestawienie podmiotów kontrolowanych przez WIOŚ w 2013r.

nie nie

Lp.

Kara

Artykuł

Mandat

przepisów warunków

Kwota [ [ Kwota zł ]

Narusze

Zakresprac

Datakontroli

Miejscowość

Przekroczenie NazwaObiektu

GMINA BĘDZINO

"GREDANTEX"- art. 32 ust. 1 i art. 34 GRZEGORZ ustawy o CZOPKO 1 2013-04-30 Mścice tak nie międzynarodowym nie - - gospodarka odpadami

przemieszczaniu oparta o odpadów dokumentację

Przedsiębiorstw o Zbożowo- art. 351 ust. 1 ochrona powietrza, 2 Młynarskie 2013-12-30 Stoisław tak tak nie tak 300 ustawy Prawo gospodarka odpadami "PZZ" w ochrony środowiska Stoisławiu S.A.

GMINA BIESIEKIERZ

art. 37 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia "DOMAR" 2001 r. o odpadach gospodarka odpadami, 1 Kazimierz 2013-12-20 Tatów tak nie w związku z art. 237 nie - - ochrona wód Domaracki ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach

198

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

DPS im. Anselma Alojzego Młodzika ochrona wód, gospodarka 2 2013-11-20 Parsowo nie tak nie nie - - w Parsowie - odpadami oczyszczalnia ścieków Parsowo

art. 351 ust. 1 ochrona powietrza, 3 Mojsiuk Centrum 2013-02-27 tak nie nie tak 500 ustawy Prawo gospodarka odpadami, Blacharsko- ochrony środowiska REACH Lakiernicze S.A Stare Bielice

oparta o ochrona powietrza, dokumentację 2013 -08-28 nie nie nie nie - - 4 gospodarka odpadami

Ośrodek Wypoczynkowy "JURKA" Jerzy Pierzchalski, Łasin 194 pkt 7 ustawy 2013-07-16 tak nie nie tak 500 ochrona wód 5 Łasin Koszaliński Prawo wodne Koszaliński 76-038 Dobrzyca

GMINA BOBOLICE

PKN ORLEN S.A Stacja 1 2013-11-28 Bobolice nie nie nie nie - - poważne awarie, REACH Paliw w Bobolicach

Marek Leman - ochrona wód, gospodarka 2 ferma norek 2013-11-0? Stare Borne tak nie nie nie - - odpadami, ochrona przed amerykańskich hałasem

199

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

tak art. 37 ust. 3 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. ochrona wód, gospodarka EURO-FARMING 3 2013-10-14 Trzebień tak nie o odpadach w związku nie - - odpadami, ochrona przed Sp. 2 0.0. z art. 237 ust. 1 ustawy hałasem z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach

PHU "LAS - OGRÓD" 4 2013-09-11 Bobolice nie nie nie nie - - nadzór rynku WRÓBLEWSKA VIOLETTA

Firma Handlowo- Usługowa 5 "AGROM1X'” 2013-07-22 Opatówek nie nie nie nie - - gospodarka odpadami Monika Tuziak w Opatówku

POLDANOR ochrona wód, gospodarka 6 S.A. - Ferma 2013-06-06 Świelino nie nie nie nie - - odpadami Świelino Zakład Karny w Starem Bomem 7 2013-01-24 Stare Borne nie nie nic nie - - ochrona powietrza

oparte o dokumentację RWiK Sp. 7. o.o. Białogard .' 8 2013-01-17 Bobolice nie nie nie nie - - ochrona wód oczyszczalnia ścieków

GMINA MANOWO

Fabryka Guzików 1 "MUCHA" Marcin 2013-0S-26 Cewlino nie nie nie nie - - ochrona powietrza Mucha 2 PP-U 2013-07-08 Rosnowo nie tak tak nie - - ochrona wód, gospodarka

200

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

HYDRONIKA - art. 298 ust. 1 pkt 2 odpadami oczyszczalnia ustawy Prawo ochrony ścieków środowiska Rosnowo Koszalińskie Przedsiębiorstwo Przemyślu Drzewnego S.A. gospodarka odpadami, 3 2013-05-08 Manowo tak tak nie nie - - Zakład ochrona przed hałasem Przemysłu Drzewnego w Manowie

AGROPELET ochrona powietrza, Sp. z o.o. ochrona wód, gospodarka 4 2013-03-27 Rosnowo nie nie nie nie - - odpadami, ochrona przed oparta o hałasem dokumentację

tak Przedsiębiorstwo art. 300 ust. 1 Wielobranżowe ustawy Prawo ochrony ochrona powietrza, "BJ.M" Jerzy 5 2013-05-22 Cewlino tak tak środowisko - decyzja nie - - gospodarka odpadami. Mucha - Zaktad w sprawie ustalenia REACH Produkcyjny w wymiaru kary Cewlinie biegnącej

GMINA MIELNO

Zakład Wodociągowo- Kanalizacyjny Sp. z o.o. ochrona wód, gospodarka 1 2013-10-28 Unieście nie nie nie nie - - Unieście - odpadami oczyszczalnia ścieków Unieście Gmina Mielno - składowisko 2 2013-06-13 Mielno tak nie nie nie - - gospodarka odpadami odpadów w Mielnie

GMINA POLANÓW

201

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

ZUK w Polanowie - ochrona wód, gospodarka 1 2013-12-18 Nacław nie tak nie nie - - oczyszczalnia odpadami "Nacław Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Usługowo- 2 2013-12-11 Polanów tak nie nie nie - - ochrona przed hałasem Handlowe '"POL-DREW" Leszek Siudek POLDANOR ochrona wód, gospodarka 3 S.A. -FERMA 2013-11-20 Nacław nie nie nie nie - - odpadami NACŁAW ZUK. Polanów - ochrona wód, gospodarka 4 oczyszczalnia 2013-09-05 Polanów nie nie nie nie - - odpadami ścieków Krąg

ZUK Polanów - ochrona wód, gospodarka 5 oczyszczalnia 2013 -09-] 6 Żydowo nie nie nie nie - - odpadami ścieków Żydowo

Gospodarstwo Rybackie Mielno Sp. z o.o.- ochrona wód, gospodarka 6 2013-03-26 Buszyno nie nie nie nie - - ośrodek hodowli odpadami pstrągów Buszyno

GMINA SIANÓW

Koszalińskie Przedsiębiorstwo Gospodarki ochrona wód, ochrona 1 2013-11-20 Trawica tak nie nie nie - - Ogrodniczej powietrza Karnieszewice Sp. z o.o. PGK Sp. z o.o. Koszalin - Regionalny 2 2013-11-28 Sianów tak nie nie nie - - gospodarka odpadami Zakład Odzysku Odpadów w Sianowe

202

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Art. 37 ustawy o Gminna obowiązkach Spółdzielnia przedsiębiorców w SAMOPOMOC zakresie ochrona powietrza, 3 CHŁOPSKA 2013-09-02 Sianów tak nie nie tak 300 gospodarowania gospodarka odpadami Sianów- niektórymi odpadami Piekarnia oraz o opłacie Sianów produktowej opłacie depozytowej

Gminne Wodociągi i Kanalizacja ochrona wód, gospodarka 4 2013-05-24 Sianów tak tak nie - - w Sianowie - odpadami oczyszczalnia Sianów EMS STUDIO URODY EUZA. EMS ŚWIAT 5 2013-04-12 Skwierzynka nie nie nie nie - - gospodarka odpadami MYJNI. EMS CARS. MAREK SZAFRAŃSKI

Ferma Drobiu ochrona powietrza, 6 Adamkiewicz - 2013-02-15 Szczeglino tak nie nie nie - - ochrona wód, gospodarka Szczeglino odpadami, ochrona

GMINA ŚWIESZYNO

PKN OR1.EN 1 SA-stacja paliwa 2013-12-17 Konikowo nie nie nie nie - - poważne awarie, REACH Konikowie

ochrona powietrza, GRC Marek ochrona wód, gospodarka 2 2013-08-08 Czaple tak nie nie nie - - Chruszcz odpadami, ochrona przed hałasem

Gmina 3 2013-04-17 Świeszyno nie nie nie nie - - gospodarka odpadami Świeszyno

203

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Gospodarstwo Rybackie Mielno Sp. z o.o.- ochrona wód, gospodarka 4 2013-02-28 Bardzlino nie nie nie nie - - Ośrodek Hodowli odpadami Pstrągów Bardzlino

art. 351 ust. 1 ZEGROL Sp. Zegrze ochrona wód, gospodarka 5 2013-02-01 tak nie nie tak 500 ustawy Prawo z o.o. Pomorskie odpadami ochrony środowiska

źródło: Informacja o stanie środowiska w powiecie koszalińskim 2013 r. Praca zbiorowa WIOŚ.

204

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

12. FINANSOWANIE INWESTYCJI ZWIĄZANYCH Z OCHRONĄ ŚRODOWISKA 2013- 2014.

12.1. Nakłady na inwestycje w ochronę środowiska i gospodarkę wodną w Województwie Zachodniopomorskim i w podregionie koszalińskim.

Wydatki na ochronę środowiska i gospodarkę wodną stanowią procentowo znaczny udział budżetów jednostek samorządu terytorialnego. Łączna suma wydatków w gospodarce komunalnej i w ochronie środowiska w ośmiu gminach powiatu koszalińskiego wyniosła około 22 mln złotych w roku 2013 i około 27 mln złotych w roku 2014. Przedstawione nakłady na inwestycje prośrodowiskowe podano jako dane Głównego Urzędu Statystycznego, według ujęcia statystycznego pn. Wydatki w dziale 900 gospodarka komunalna i ochrona środowiska i zawierają one informacje dotyczące gmin (bez środków budżetowych Powiatu Koszalińskiego). Analogiczna pozycja budżetowa stanowiła 166 010,72 zł w roku 2013 i 266 918,83 zł w roku 2014. Interesujące zestawienie nakładów na ochronę i gospodarkę wodną prezentują tabele 103 – 105. Ich redakcja w banku danych GUS odnosi się do jednostek statystycznych, takich jak: województwo zachodniopomorskie i podregion koszaliński. Według prezentowanych zestawień wydatki służące ochronie środowiska w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły w 2013 r. dla ochrony środowiska 252,18 zł, a dla gospodarki wodnej (oddzielnie) – 72,61 zł. W 2014 r. finansowanie ochrony środowiska wyniosło 320,87 zł/osobę i 58,22 zł/osobę. Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska w województwie zachodniopomorskim w 2013 r. wyniosły około 434 mln złotych, a w 2014 r. - 551 mln złotych. Nakłady na gospodarkę wodną w dwuleciu 2013-2014 wynosiły około 225 mln złotych. W tym zestawieniu wydatkowanie środków na ochronę środowiska i gospodarkę wodną w podregionie koszalińskim opisują następujące liczby - inwestowanie w ochronę środowiska w 2013 to około 107 mln złotych, a w roku 2014 około 102 mln złotych, a nakłady na gospodarkę wodną wykazywane w omawianym dwuleciu stanowiły 87,5 mln złotych.

12.2. Nakłady na inwestycje w ochronę środowiska i gospodarkę wodną w Powiecie Koszalińskim.

W skali lokalnej to jest na poziomie powiatu inwestycje w gospodarce komunalnej i ochronie środowiska wyniosły w dwuleciu 2013-2014 ponad 56 mln zł (wraz ze środkami powiatu koszalińskiego). Analiza budżetów gmin wykazuje, że wydatki jednostek samorządu terytorialnego na działania w dziale gospodarka komunalna i ochrona środowiska stanowiły w 2014 roku od 5% (gmina Polanów i gmina Sianów) do 25% (gmina Mielno) ogółu wydatków budżetowych. Nakłady inwestycyjne stanowiły szacunkowo około 50% wydatków określonych w dziale 900, co stanowi około 28 mln na inwestycje w ochronie środowiska czyli 14% wszystkich środków przeznaczonych na inwestycje w podregionie koszalińskim (tabela nr 106). Analiza kosztów inwestycyjnych nie uwzględnia nakładów na inwestycje drogowe. Te w samym powiecie koszalińskim wynosiły w dwuleciu 2013-2014 ponad 27 mln.

205

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

12.3. Środki finansowe przeznaczone na ochronę środowiska i gospodarkę wodną.

W budżetach jednostek samorządowych odrębną pozycję budżetową stanowią środki pochodzące z opłat i kar za korzystanie ze środowiska. Wpływy z tytułu tych środków w Powiecie Koszalińskim (powiat + osiem gmin) wyniosły: w 2013 roku – 962,5 tys. zł i w 2014 roku – 1 649,0 tys. zł oraz ponad 7 mln zł z innych źródeł. Otrzymane środki finansowe przeznaczane są przez jednostki na wydatki z tytułu gospodarki wodno-ściekowej i ochrony wód, a w drugiej kolejności wydatki na gospodarkę odpadami i edukację ekologiczną. Utworzenie Transgranicznego Ośrodka Edukacji Ekologicznej w latach 2013-2014 znacznie zwiększyło wydatki w tym zakresie w omawianym dwuleciu.

Rysunek 39. Procentowy rozkład wydatków na podstawowe działy ochrony środowiska według sprawozdań Oś-4g i 4p.

21%

57% 20%

gospodarka ściekowa i ochrona wód ochrona powietrza gospodarka odpadami inne dziedziny w tym edukacja ekologiczna

źródło: opracowanie własne.

Dane liczbowe przedstawione na powyższym wykresie nie zawierają kosztów inwestycyjnych Powiatu Koszalińskiego przeznaczonych na realizację projektu pod nazwą Transgraniczne Centrum Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie oraz środków przeznaczonych na termomodernizację obiektów użyteczności publicznej. Wartość przedmiotowych inwestycji w latach 2013-2014 wyniosła ok. 5,8 mln zł.

206

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 104. Wydatki w dziale 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska. gminy łącznie z miastami na prawach powiatu ogółem wydatki bieżące ogółem Lp. Jednostka terytorialna 2013 2014 2013 2014 zł zł zł zł 1 ZACHODNIOPOMORSKIE 532 397 850,05 665 112 587,26 369 519 913,50 479 925 047,01

2 ZACHODNIOPOMORSKIE - GMINY MIEJSKIE 228 766 628,04 305 244 132,43 165 245 942,13 229 025 808,20 ZACHODNIOPOMORSKIE - GMINY MIEJSKO- 3 WIEJSKIE 199 728 686,60 241 786 261,81 133 160 730,47 164 797 139,46

4 ZACHODNIOPOMORSKIE - GMINY WIEJSKIE 103 902 535,41 118 082 193,02 71 113 240,90 86 102 099,35 5 Powiat koszaliński 21 914 096,65 27 273 826,62 19 293 121,99 25 511 361,96

6 Powiat koszaliński - GMINY MIEJSKO-WIEJSKIE 8 009 247,11 9 046 294,86 6 795 998,06 8 545 205,75 7 Powiat koszaliński - GMINY WIEJSKIE 13 904 849,54 18 227 531,76 12 497 123,93 16 966 156,21 8 Będzino (2) 3 307 211,31 3 154 902,03 2 804 252,56 3 053 804,59 9 Biesiekierz (2) 3 250 962,86 3 751 126,04 2 795 846,62 3 417 876,04 10 Bobolice (3) 5 587 216,12 4 879 615,59 4 476 024,04 4 860 403,10 11 Manowo (2) 1 457 313,07 1 863 957,38 1 456 346,55 1 746 721,43 12 Mielno (2) 4 074 983,40 6 945 522,88 3 651 145,30 6 576 139,20 13 Polanów (3) 884 316,71 1 588 532,86 858 757,83 1 582 751,86 14 Sianów (3) 1 537 714,28 2 578 146,41 1 461 216,19 2 102 050,79 15 Świeszyno (2) 1 814 378,90 2 512 023,43 1 789 532,90 2 171 614,95 źródło: Baza lokalnych GUS.

207

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 105. Wydatki służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej w województwie zachodniopomorskim w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

Wydatki służące ochronie środowiska Wydatki służące gospodarce wodnej

Lp. Jednostka terytorialna 2013 2014 2013 2014

zł zł zł zł

1. WOJEWÓDZTWO ZACHODNIOPOMORSKIE 252,18 320,87 72,61 58,22

źródło: Baza lokalnych GUS.

Tabela 106. Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej wg źródeł finansowania w latach 2013 i 2014.

Wydatki na ochronę środowiska środki z środki z środki z budżetu środki z budżetu ogółem środki własne budżetu budżetu środki z zagranicy fundusze ekologiczne centralnego województwa Lp. Jednostka terytorialna powiatu gminy 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 tys. tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł zł 1. ZACHODNIOPOMORSKIE 433656,9 551252,7 199000,3 207228,2 7808,2 13007,9 563,2 712,0 289,9 0,0 838,9 2806,8 79106,7 119536,9 49842,1 133709,9

2. Podregion 63 - koszaliński 106866,6 102128,1 53318,3 64061,0 1231,4 6842,2 280,5 0,6 21,3 0,0 77,0 0,0 3818,9 10773,4 25259,9 15344,3 źródło: Baza lokalnych GUS

208

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 107. Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej wg źródeł finansowania w latach 2013 i 2014.

Wydatki na gospodarkę wodną środki z środki z środki z budżetu środki z budżetu ogółem środki własne budżetu budżetu środki z zagranicy fundusze ekologiczne centralnego województwa Lp. Jednostka terytorialna powiatu gminy 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 tys. tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł tys. zł zł

1. ZACHODNIOPOMORSKIE 124861,6 100021,2 37537,1 46380,9 23202,2 19892,0 0,0 492,1 10,0 0,0 81,0 403,9 35859,4 22138,5 21297,6 3014,8 2. Podregion 63 - koszaliński 52445,5 33054,6 12924,7 15270,0 7650,0 7636,1 0,0 92,4 0,0 0,0 6,0 0,0 23038,4 7418,2 6868,8 2617,9 źródło: Baza lokalnych GUS.

Tabela 108. Gospodarowanie środkami przeznaczonymi na ochronę środowiska i gospodarkę wodną 2013 r. Wydatki Wydatki na Wydatki z tytułu Wydatki Wydatki Stan z tytułu opłat ochronę opłat ochrona z tytułu z tytułu środków na Wpływy gospodarka środowiska ze powietrza opłat opłat Lp. Gmina początek ogółem ściekowa środków innych atmosferycznego gospodarka pozostałe roku [tys. zł] i ochrona niż wpływy z i klimatu odpadami dziedziny [tys. zł] wód tytułu opłat kar [tys. zł] [tys. zł] [tys. zł] [tys. zł] [tys. zł] 1. Region północno 7 782,3 165 891,7 31 395,1 5120,5 76 256,1 0 7 119,9 - zachodni 2. Województwo 1 689,3 56 802,6 9 394,6 14 570,8 31 809,3 0 1 027,9 Zachodniopomorskie 3. Powiat Koszaliński 189,8 158,8 0 0 0 108,1 57,9 4. Biesiekierz 0,1 6,8 6,3 0,6 0 0 41,1 5. Będzino 0 11,4 0 0 11,4 0 0 6. Bobolice 0 21,3 0 11,2 0 10,1 3,2 7. Manowo 58,4 56,9 0 0 52,9 6,1 0

209

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

8. Mielno 0 83,2 0 0 83,2 0 0 9. Polanów 0 17,8 0 0 17,8 0 289,5 10 Sianów 0 595, 6 209,4 25,0 226,1 135,1 699,3 11 Świeszyno 0 10,7 10,7 0 0 0 0 źródło: GUS i dane ze sprawozdań OŚ-4g i OŚ 4p z gospodarowania dochodami budżetu gminy pochodzącymi z opłat i kar środowiskowych, przeznaczonymi na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, za rok 2013.

Tabela 109. Gospodarowanie środkami przeznaczonymi na ochronę środowiska i gospodarkę wodną w 2014 r. Wydatki Wydatki na Wydatki z tytułu Wydatki Stan z tytułu opłat Wydatki z ochronę opłat ochrona z tytułu środków na Wpływy gospodarka tytułu opłat środowiska ze powietrza opłat Lp. Gmina początek ogółem ściekowa gospodarka środków innych atmosferycznego pozostałe roku [tys. zł] i ochrona odpadami niż wpływy z i klimatu dziedziny [tys. zł] wód [tys. zł] tytułu opłat kar [tys. zł] [tys. zł] [tys. zł] [tys. zł] 1. Region północno 5 301,0 281 730,6 57 039,7 91 419,2 120 198,9 0 13 072,7 - zachodni 2. Województwo 1 172,6 80 527,7 16 910,1 24 813,7 35 921,6 0 2 882,3 Zachodniopomorskie 3. Powiat Koszaliński 240,5 297,1 0 0 0 182,5 84,5 4. Biesiekierz 0 14,8 4,2 0 10,6 0 36,7 5. Będzino 0 19,8 15,2 0 4,6 0 0 6. Bobolice 0 29,3 3,0 11,0 7,7 0 0,7 7. Manowo 56,2 82,5 0 0 8,2 36,6 13,7 8. Mielno 0 90,5 0 0 90,5 0 0 9. Polanów 0 27,2 27,2 0 0 0 982,2 10 Sianów 0 1 079,2 590,6 27,5 198,1 263,0 5 564,4 11 Świeszyno 0 8,6 8,6 0 0 0 0 źródło: GUS i dane ze sprawozdań OŚ-4g i OŚ 4p z gospodarowania dochodami budżetu gminy pochodzącymi z opłat i kar środowiskowych, przeznaczonymi na finansowanie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, za rok 2014.

210

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

13. Podsumowanie. Powiat Koszaliński w latach 2013-2014 realizował działania założone w programach ochrony środowiska w obszarze wszystkich przyjętych w dokumentach programowych priorytetów, z różnym rozłożeniem akcentów w podejmowanych działaniach. Większość działań inwestycyjnych w sferze ochrony środowiska i gospodarki wodnej odbywała się w gminach. Zadania dotyczące edukacji ekologicznej i modernizacji dróg, (wpływającej na jakość klimatu akustycznego) stanowiły w ocenie uzyskanych efektów ekologicznych domenę powiatu. Uzyskana suma wzajemnych działań samorządów gminnych i powiatu stanowi o ocenie „stanu”, „presji” i „reakcji” na środowisko w obszarze całego powiatu, jako jednostki administracyjnej.

Stan środowiska przyrodniczego w zakresie, jakości: powietrza (stopień zanieczyszczenia, klimat akustyczny, oddziaływanie pól elektromagnetycznych) wody powierzchniowej, podziemnej oraz jakości gleb, w raportowanym okresie, należy uznać za zróżnicowany. Ocena stanu powietrza atmosferycznego w zakresie emisji SO2 i NO2 oraz poziomu ozonu troposferycznego wykazuje brak przekroczeń wartości dopuszczalnych przepisami prawa. Niemniej w okresie 2013 - 2014 odnotowano zwiększenie emisji zanieczyszczeń w sezonie zimowym, a także wyższe, w stosunku do poprzedniego okresu raportowego, natężenie emisji pochodzącej z transportu drogowego. Jakość wód (badanych rzek i jezior) na terenie powiatu koszalińskiego oceniono jako złą – na co wpływ miała sklasyfikowana poniżej stanu dobrego ocena fizyko-chemiczna większości monitorowanych wód.

Wyraźną presję na środowisko obserwuje się w sektorze kształtowania terenów zieleni – w raportowanym okresie wydano zezwolenia na usunięcie około 43 tys. drzew (w dwuleciu poprzednim ten wskaźnik presji na środowisko opiewał na 13 tys. sztuk). Swego rodzaju przeciwwagą dla tych działań jest zintensyfikowanie zaangażowania powiatu na rzecz edukacji ekologicznej - liczba akcji związanych z podnoszeniem świadomości ekologicznej wyniosła 49, a środki finansowe zainwestowane w edukację ekologiczną w powiecie koszalińskim wyniosły łącznie ponad 6 mln zł., z czego największy wydatek finansowy stanowiła realizacja projektu inwestycyjnego pn. Transgraniczny Ośrodek Edukacji Ekologicznej w Sarbinowie.

W zakresie działań inwestycyjnych w ochronie środowiska i gospodarce komunalnej Powiat Koszaliński w latach 2013 - 2014 odnotował systematyczny wzrost długości sieci wodociągowych, kanalizacyjnych i w mniejszym stopniu gazowych – w latach 2013 - 2014 przybyło 16,68 km sieci gazowych (najwięcej na terenie Gminy Manowo). Aktualnie 88% mieszkańców powiatu objętych jest siecią wodociągową (w 2011 r. było to 84%), a 62,7% powiatu korzysta z sieci kanalizacyjnej (w 2011 r. było to 56,7%). Ponadto o ponad 100 sztuk wzrosła ilość przydomowych oczyszczalni ścieków. Modernizacji uległa także sieć melioracji podstawowych i szczegółowych. W zakresie melioracji podstawowych wykonano prace melioracyjne na długości 323 km cieków, także w obrębie 1700 ha użytków rolnych i terenów zielonych. Ponadto wyremontowano 112 km wałów przeciwpowodziowych. Działające na terenie powiatu spółki wodne wykonały w latach 2013-2014 prace melioracyjne na długości 4,67 km.

Obserwowany jest również wzrost nakładów inwestycyjnych w sferze gospodarki komunalnej i ochrony środowiska. 211

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Wydatki na gospodarkę komunalną i ochronę środowiska w latach 2013 - 2014 z budżetów gmin należących do powiatu koszalińskiego wyniosły ponad 56 milionów złotych (szacowane nakłady inwestycyjne to około 28 mln złotych). Zsumowane wydatki na ochronę środowiska i gospodarkę komunalną ogółem z inwestycjami drogowymi powiatu koszalińskiego przekroczyły 83 mln złotych.

Wydatki służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej w województwie zachodniopomorskim w przeliczeniu na jednego mieszkańca wyniosły, według bazy danych Głównego Urzędu Statystycznego, w roku 2014 - 379,09 zł.

Dane do przedmiotowego raportu oparto w przeważającym zakresie o dane GUS i opracowaniach własnych Starostwa Powiatowego. Brak raportów z wykonania gminnych programów ochrony środowiska dla wszystkich gmin powiatu koszalińskiego nie pozwolił na szczegółowe odniesienie się do wszystkich wskaźników stanu, presji i reakcji ujętych w Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego na lata 2012 – 2015 z perspektywą do roku 2019.

212

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

14. Spis tabel.

Tabela 1. Fizyczno-geograficzna regionalizacja Polski...... 7 Tabela 2. Regiony bilansowania na terenie powiatu koszalińskiego...... 11 Tabela 3. Jeziora na terenie powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra powyżej 10 ha...... 13 Tabela 4. Sztuczne zbiorniki powiatu koszalińskiego o powierzchni lustra powyżej 10 ha...... 14 Tabela 5. Jeziora o powierzchni mniejszej niż 10 ha...... 16 Tabela 6. Charakterystyka jezior powyżej 10 ha w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno...... 19 Tabela 7. Zestawienie jezior przekazanych Staroście Koszalińskiemu przez ANR w latach 2011-2014...... 20 Tabela 8. Wykaz ważniejszych rzek powiatu koszalińskiego...... 23 Tabela 9. Użytkowanie gruntów w powiecie koszalińskim /ha/...... 25 Tabela 10. Zestawienie opłat i należności za wyłączenie gruntów z produkcji rolniczej na terenie powiatu koszalińskiego...... 26 Tabela 11. Liczba mieszkańców w powiecie koszalińskim...... 27 Tabela 12. Informacje dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej (BiP) - plany/programy/rejestry...... 42 Tabela 13. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej za 2013 rok (ochrona zdrowia)...... 46 Tabela 14. Wynikowe klasy strefy zachodniopomorskiej dla poszczególnych zanieczyszczeń uzyskane w ocenie rocznej za 2013 rok (ochrona roślin)...... 47 Tabela 15. Pomiary stężeń benzo(a)pirenu w strefie miasto Koszalin w latach 2007-2010...... 52 Tabela 16. Stanowiska pomiarowe, z których wyniki pomiarów B(a)P zakwalifikowane zostały do oceny rocznej w 2011 r...... 52 Tabela 17. Bilans emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r...... 53 Tabela 18. Bilans emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r...... 54 Tabela 19. Zestawienie jednolitych części wód badanych w powiecie koszalińskim w roku 2013...... 57 Tabela 20. Wyniki wstępnej oceny jednolitych części wód badanych w latach 2010-2013 na terenie powiatu koszalińskiego...... 59 Tabela 21. Wyniki oceny stanu jezior badanych na terenie powiatu koszalińskiego w 2013 roku...... 62 Tabela 22. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego wód przybrzeżnych przylegających do powiatu koszalińskiego dla stanowisk pomiarowych badanych w 2013 roku...... 64 Tabela 23. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego wód przybrzeżnych przylegających do powiatu koszalińskiego dla JCWP badanych w 2013 roku...... 64 Tabela 24. Poldery w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno...... 66 Tabela 25. Pompownie melioracyjne w zlewni Przymorza od Parsęty do Jeziora Jamno...... 67 Tabela 26. Wykaz wałów przeciwpowodziowych powiatu koszalińskiego w 2014 roku...... 67 Tabela 27. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiU w Szczecinie w roku 2013 na terenie powiatu koszalińskiego...... 70 Tabela 28. Zestawienie prac melioracyjnych wykonanych przez ZZMiUW w Szczecinie w roku 2014 na terenie powiatu koszalińskiego...... 70 Tabela 29. Ilość zużycia wody w powiecie koszalińskim w latach: 2008 – 2014 z podziałem na poszczególne gminy...... 71 Tabela 30. Charakterystyka sieci wodociągowej na terenie powiatu koszalińskiego wg gmin w roku 2014...... 72 Tabela 31. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej na terenie powiatu koszalińskiego wg gmin w latach 2013 – 2014...... 73 Tabela 32. Ludność korzystająca z oczyszczalni ścieków na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2014r...... 74 Tabela 33. Przemysłowe i komunalne oczyszczalnie ścieków na terenie powiatu koszalińskiego 2012 r. – 2014r...... 74 Tabela 34. Gromadzenie i wywóz nieczystości ciekłych na terenie powiatu koszalińskiego w 2011 i 2014r...... 74 Tabela 35. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2013 roku...... 75 Tabela 36. Zestawienie pozwoleń wodnoprawnych, wydanych przez Starostę Koszalińskiego w 2014 roku...... 75

213

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 37. Wielkość poboru nominalnego wód podziemnych na terenie powiatu koszalińskiego na podstawie pozwoleń wodnoprawnych udzielonych przez Starostę Koszalińskiego – uaktualnione na 31 grudnia 2014 r...... 76 Tabela 38. Wykaz budowli stale i okresowo piętrzących 2014 roku...... 80 Tabela 39. Wykaz hodowlanych stawów rybnych na terenie powiatu koszalińskiego wg stanu na rok 2014...... 80 Tabela 40. Składowiska w powiecie koszalińskim (stan na dzień 31.12.2013 r.)...... 83 Tabela 41. Ilość zebranych odpadów z terenu powiatu koszalińskiego w latach 2013 - 2014...... 84 Tabela 42. Ilość selektywnie zebranych odpadów z terenu powiatu koszalińskiego w latach 2013 – 2014...... 84 Tabela 43. Ilość odpadów przypadająca na jednego mieszkańca w powiecie koszalińskim, informacja za lata 2011-2014...... 85 Tabela 44. Procentowy rozkład na gminy odpadów zebranych w 2014 roku na terenie powiatu koszalińskiego. . 88 Tabela 45. Zestawienie obszarów prawie chronionych w latach 2007 - 2014 na terenie powiatu koszalińskiego. 89 Tabela 46. Powierzchnia rezerwatów przyrody w powiecie koszalińskim w latach: 2007 - 2014, ze szczególnym uwzględnieniem zestawienia za lata 2013 - 2014...... 90 Tabela 47. Wykaz rezerwatów przyrody w powiecie koszalińskim...... 93 Tabela 48. Powierzchnia obszarów chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim...... 97 Tabela 49. Powierzchnia rezerwatów i pozostałych form ochrony przyrody na obszarach chronionego krajobrazu w powiecie koszalińskim...... 97 Tabela 50. Wykaz obszarów Natura 2000 na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2014...... 104 Tabela 51. Wykaz ilości pomników przyrody na terenie gmin powiatu w latach 2007-2014...... 104 Tabela 52. Położenie pomników przyrody na terenie powiatu koszalińskiego...... 107 Tabela 53. Wykaz użytków ekologicznych w obrębie powiatu koszalińskiego w 2010 roku...... 125 Tabela 54. Wykaz zinwentaryzowanych gatunków roślin naczyniowych na terenie powiatu koszalińskiego...... 128 Tabela 55. Wykaz zinwentaryzowanych gatunków grzybów na terenie powiatu koszalińskiego...... 132 Tabela 56. Wykaz zinwentaryzowanych gatunków zwierząt na terenie powiatu koszalińskiego...... 132 Tabela 57. Zestawienie ilości drzew, na które uzyskano zezwolenia na usunięcie, w związku z przebudową dróg gminnych, powiatowych, wojewódzkich i krajowych w powiecie koszalińskim w latach 2011 - 2014...... 134 Tabela 58. Wycena wartości przyrodniczej dla drzew, na które uzyskano zgodę na wycięcie, w oparciu o zezwolenia wydane dla terenów stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim, w latach 2013-2014...... 136 Tabela 59. Zestawienie ilości drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie oraz ilość nasadzeń zastępczych wydanych, na podstawie zezwoleń burmistrzów oraz wójtów na terenie powiatu koszalińskiego, w latach 2013 - 2014...... 137 Tabela 60. Zestawienie ilości drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie oraz ilość nasadzeń zastępczych wydanych na podstawie zezwoleń starosty na terenie powiatu koszalińskiego, w latach 2013 - 2014...... 137 Tabela 61. Powierzchnia lasów na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2012...... 145 Tabela 62. Powierzchnia lasów na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2013-2014...... 145 Tabela 63. Struktura lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa na terenie powiatu koszalińskiego, dla których Starosta Koszaliński prowadzi nadzór nad gospodarką leśną – stan 2014 r...... 145 Tabela 64. Wykonywanie nadzoru nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa, stan 2014r...... 146 Tabela 65. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2012...... 147 Tabela 66. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2013...... 147 Tabela 67. Powierzchnie gruntów rolnych przekwalifikowane na grunty leśne w roku 2014...... 147 Tabela 68. Hodowla lasu i pozyskanie drewna w lasach stanowiących własność osób fizycznych i prawnych na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011-2014...... 148 Tabela 69. Pozyskanie drewna 2011 rok...... 148 Tabela 70. Pozyskanie drewna 2012 rok...... 148 Tabela 71. Pozyskanie drewna 2013 rok...... 149 Tabela 72. Pozyskanie drewna 2014 rok...... 149 Tabela 73. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2013...... 151 Tabela 74. Przebudowy i remonty dróg powiatowych w roku 2014...... 151 Tabela 75. Wyniki pomiarów natężenia pola magnetycznego w zakresie 0,1-3 MHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie)...... 154

214

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 76. Wyniki pomiarów natężenia pola elektrycznego w zakresie 0,1-300 MHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie)...... 154 Tabela 77. Wyniki pomiarów natężenia pola elektrycznego w zakresie 400 MHz - 38 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie)...... 154 Tabela 78. Wyniki pomiarów gęstości mocy w zakresie 400 MHz - 38 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie)...... 155 Tabela 79. Wyniki pomiarów natężenia pola elektrycznego w zakresie 300 MHz - 3 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie)...... 155 Tabela 80. Wyniki pomiarów gęstości mocy w zakresie 300 MHz - 3 GHz na wieży widokowej na Górze Chełmskiej (źródło: Sprawozdanie z pomiarów pola elektromagnetycznego dla celów ochrony ludności i środowiska nr ŚR/R/111/14 - WSSE w Szczecinie)...... 155 Tabela 81. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta Koszalin i powiatu koszalińskiego 2013...... 156 Tabela 82. Interwencje jednostek ochrony przeciwpożarowej związane z anomaliami pogodowymi, usuwaniem substancji ropopochodnych z dróg, ratownictwem chemicznym i ekologicznym na terenie miasta i powiatu koszalińskiego w latach 2014...... 157 Tabela 83. Dotacje udzielone w roku 2013, w trybie art. 403 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008r. z późn. zm.), w związku z Uchwałą nr VI/56/11 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 27 kwietnia 2011r. w sprawie zasad udzielania dotacji ze środków finansowych powiatu przeznaczonych na finansowanie ...... 158 Tabela 84. Dotacje udzielone w roku 2014, w trybie art. 403 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008r. z późn. zm.), w związku z Uchwałą nr VI/56/11 Rady Powiatu w Koszalinie z dnia 27 kwietnia 2011r. w sprawie zasad udzielania dotacji ze środków finansowych powiatu przeznaczonych na finansowanie ...... 159 Tabela 85. Powierzchnia i zasoby złóż torfowych...... 160 Tabela 86. Zasoby kopalin oraz stan zagospodarowania...... 161 Tabela 87. Powierzchnia i zasoby aktualnie eksploatowanych złóż kopalin naturalnych...... 162 Tabela 88. Osuwiska występujące na terenie powiatu koszalińskiego...... 163 Tabela 89. Wykaz obszarów predysponowanych do występowania ruchów masowych ziemi na terenie powiatu koszalińskiego...... 164 Tabela 90. Zestawienie użytków wg kategorii agronomicznej (%) w 2013 roku...... 184 Tabela 91. Zestawienie użytków wg kategorii agronomicznej (%) w 2014 roku...... 185 Tabela 92. Wyniki badań odczynu użytków rolnych w roku 2013 na terenie powiatu koszalińskiego...... 186 Tabela 93. Wyniki badań odczynu użytków rolnych w roku 2014 na terenie powiatu koszalińskiego...... 187 Tabela 94. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w makroelementy w 2013 roku...... 188 Tabela 95. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w makroelementy w 2014 roku...... 188 Tabela 96. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w mikroelementy w roku 2013...... 189 Tabela 97. Wyniki badań zasobności gleb powiatu koszalińskiego w mikroelementy w roku 2014...... 189 Tabela 98. Źródła finansowania akcji „Sprzątamy wokół rzek i jezior” w latach 2013 i 2014...... 191 Tabela 99. Źródła finansowania akcji „Radew - energia życia” Niedalino 2013 i 2014...... 192 Tabela 100. Efekt rzeczowy i finansowy prowadzonej działalności edukacyjnej na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2013...... 195 Tabela 101. Efekt rzeczowy i finansowy prowadzonej działalności edukacyjnej na terenie powiatu koszalińskiego w roku 2014...... 195 Tabela 102. Wyniki kontroli użytkowników środowiska w powiecie koszalińskim w roku 2013...... 197 Tabela 103. Szczegółowe zestawienie podmiotów kontrolowanych przez WIOŚ w 2013r...... 198 Tabela 104. Wydatki w dziale 900 Gospodarka komunalna i ochrona środowiska...... 207 Tabela 105. Wydatki służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej w województwie zachodniopomorskim w przeliczeniu na jednego mieszkańca...... 208 Tabela 106. Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej wg źródeł finansowania w latach 2013 i 2014...... 208

215

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Tabela 107. Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej wg źródeł finansowania w latach 2013 i 2014...... 209 Tabela 108. Gospodarowanie środkami przeznaczonymi na ochronę środowiska i gospodarkę wodną 2013 r. 209 Tabela 109. Gospodarowanie środkami przeznaczonymi na ochronę środowiska i gospodarkę wodną w 2014 r...... 210

15. Spis rysunków.

Rysunek 1. Użytki rolne w powiecie koszalińskim w latach 2011 – 2014...... 26 Rysunek 2. Liczba osób zamieszkałych na terenie powiatu koszalińskiego i województwa zachodniopomorskiego na przełomie lat 2006 -2014...... 28 Rysunek 3. Podział województwa zachodniopomorskiego na strefy dla celów oceny jakości powietrza...... 43

Rysunek 4. Stężenia średnioroczne dwutlenku azotu (NO2) w latach 2007 - 2013 w punkcie pomiarowym w Sianowie, przy ulicy Koszalińskiej 44...... 44

Rysunek 5. Stężenia średnioroczne dwutlenku azotu (NO2) w 2013 roku we wszystkich punktach pomiarowych województwa zachodniopomorskiego (metoda pasywna)...... 45

Rysunek 6. Stężenia średnioroczne dwutlenku siarki (SO2) w latach 2007-2013 w punkcie pomiarowym w Sianowie, przy ulicy Koszalińskiej 44...... 45

Rysunek 7. Sezonowość stężeń dwutlenku siarki (SO2) i dwutlenku azotu (NO2) w punkcie pomiarowym w Sianowie - na podstawie pomiarów pasywnych w 2013 roku...... 46 Rysunek 8. Obszary przekroczeń stężeń benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim...... 48 Rysunek 9. Rozkład średniorocznych stężeń benzo(a)pirenu w województwie zachodniopomorskim...... 49 Rysunek 10. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji napływowej B(a)P dla strefy miasto Koszalin w 2011 r...... 54 Rysunek 11. Udział poszczególnych typów emisji w bilansie emisji B(a)P ze strefy miasto Koszalin w 2011 r. .... 55 Rysunek 12. Rozwój sieci gazowej w latach 2011-2013 na terenie powiatu koszalińskiego...... 55 Rysunek 13. Procentowy przyrost czynnej sieci gazowej na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2011 - 2013...... 56 Rysunek 14. Ludność korzystająca z sieci gazowej na terenie powiatu koszalińskiego...... 56 Rysunek 15. Lokalizacja punktów monitoringu rzek w powiecie koszalińskim w latach 2011-2013...... 58 Rysunek 16. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu wód przybrzeżnych przylegających do powiatu koszalińskiego w 2013 roku...... 63 Rysunek 17. Masa odpadów wytworzonych na terenie powiatu koszalińskiego w latach 2012- 2014...... 82 Rysunek 18. Gospodarowanie odpadami z sektora gospodarczego w powiecie koszalińskim w 2014 r...... 83 Rysunek 19. Procentowy rozkład odpadów dostarczanych do Regionalnego Zakładu Odzysku Odpadów w Sianowie przez poszczególne firmy...... 85 Rysunek 20. Odpady komunalne zebrane w województwie zachodniopomorskim w latach 2009-2014...... 87 Rysunek 21. Procentowy udział odpadów zebranych w sposób selektywny w ogólnej masie odpadów zebranych w województwie zachodniopomorskim w latach 2009-2014...... 87 Rysunek 22. Składowiska komunalne w województwie zachodniopomorskim w latach 2001-2013...... 88 Rysunek 23. Zestawienie % wykonanych planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000...... 103 Rysunek 24. Wykaz ilości pomników przyrody na terenie gmin powiatu w 2014r...... 105 Rysunek 25. Procentowy rozkład gatunków drzew liściastych i iglastych stanowiących pomniki przyrody na terenie powiatu koszalińskiego...... 106 Rysunek 26. Ilościowy wykaz gatunków drzew stanowiących pomniki przyrody na terenie gmin powiatu koszalińskiego...... 106 Rysunek 27. Procentowy rozkład drzew, na których wycięcie wydano zezwolenia w roku 2013 – według decyzji wydanych w powiecie koszalińskim, z podziałem na kategorie dróg...... 135 Rysunek 28. Procentowy rozkład drzew, na których wycięcie wydano zezwolenia w roku 2014 – według decyzji wydanych w powiecie koszalińskim, z podziałem na kategorie dróg...... 135 Rysunek 29. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych oraz nasadzeń kompensacyjnych) – na podstawie decyzji wydanych przez wójtów i burmistrzów w 2013 roku. .... 138 Rysunek 30. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych oraz nasadzeń kompensacyjnych) – na podstawie decyzji wydanych przez wójtów i burmistrzów w 2014 roku. .... 138 Rysunek 31. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych wraz z nasadzeniami kompensacyjnymi) wydanych przez starostę w 2013 roku...... 139 216

Raport z wykonania „Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Koszalińskiego” za lata 2013-2014

Rysunek 32. Ilość drzew objętych zezwoleniami (w tym drzew przydrożnych wraz z nasadzeniami kompensacyjnymi) wydanych przez starostę w 2014 roku...... 139 Rysunek 33. Procentowy rozkład gatunkowy drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie na terenach stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim w roku 2013...... 140 Rysunek 34. Procentowy rozkład gatunkowy drzew, które uzyskały zezwolenia na wycięcie na terenach stanowiących mienie gmin w powiecie koszalińskim w roku 2014...... 141 Rysunek 35. Lesistość na terenie województwa zachodniopomorskiego...... 142 Rysunek 36. Powierzchnia gruntów leśnych [ha] na terenie powiatu koszalińskiego...... 143 Rysunek 37. Lesistość na terenie powiatu koszalińskiego...... 143 Rysunek 38. Bonitacja użytków rolnych w powiecie koszalińskim...... 184 Rysunek 39. Procentowy rozkład wydatków na podstawowe działy ochrony środowiska według sprawozdań Oś-4g i 4p...... 206

16. Spis fotografii.

Fotografia 1. Jezioro Chlewo – widok na wyspę...... 14 Fotografia 2. Elektrownia wodna na jeziorze Hajka...... 15 Fotografia 3. Jezioro Topiele...... 16 Fotografia 4. Jezioro Strachomino...... 18 Fotografia 5. Radew w okolicach Nosowa...... 24 Fotografia 6. Pomnik przyrody, Cis pospolity – park Parsowo, gmina Biesiekierz...... 118 Fotografia 7. Pomnik przyrody, Jesion wyniosły – park Parsowo, gmina Biesiekierz...... 118 Fotografia 8. Pomnik przyrody, Sośnica japońska – park Nosowo, gmina Biesiekierz...... 119 Fotografia 9. Pomnik przyrody, Aleja dębowa - droga krajowa nr 6, gmina Biesiekierz...... 119 Fotografia 10. Pomnik przyrody, Lipa, Klon zwyczajny - Porost cmentarz, gmina Bobolice...... 120 Fotografia 11. Pomnik przyrody, Aleja klonów - Kłanino cmentarz, gmina Bobolice...... 120 Fotografia 12. Pomnik przyrody, Jesion - Łazy, gmina Mielno...... 121 Fotografia 13. Pomnik przyrody, Wiąz szypułkowy - Mielno...... 121 Fotografia 14. Pomnik przyrody, Dąb szypułkowy - miasto Polanów...... 122 Fotografia 15. Pomnik przyrody, Aleja bukowa, droga Jacinki - Nacław, gmina Polanów...... 122 Fotografia 16. Pomnik przyrody, Robinia akacjowa - droga Chocimino, gmina Polanów...... 123 Fotografia 17. Pomnik przyrody, Dąb szypułkowy - miasto Sianów...... 123 Fotografia 18. Pomnik przyrody, Kasztanowiec pospolity - miasto Sianów...... 124 Fotografia 19. Pomnik przyrody, Dąb szypułkowy - Zegrze Pomorskie, gmina Świeszyno...... 124 Fotografia 20. Droga Wyszewo - Wyszebórz...... 129 Fotografia 21. Odnożyca mączysta i odnożyca jesionowa...... 130 Fotografia 22. Odnożyca jesionowa...... 130 Fotografia 23. Odnożyca kępkowa...... 131 Fotografia 24. Odnożyca mączysta...... 131

217