nummer 11 november 2015 Nieuwsbrief Sectie Hymenoptera Nederlandse Entomologische Vereniging In dit nummer onder meer: Bijen en wespen op een gronddepot bij Itteren, zomer 2015 Veldobservaties De kleine muurspinnendoder in een stadstuin te Maastricht Bijdragen over Diapriidae 2. Hoeveel genera kunnen we in Nederland verwachten? Activiteiten rond bijen in Zeeland flink toegenomen Maaibeheer in Vlaanderen niet voor slobkousbijen Hylaeus punctatus een nieuwe maskerbij voor België Voorstel voor de uitspraak van de wetenschappelijke namen van de Nederlandse bijen nr. 11, november 2015 ISSN 1387-1773 Foto voorpagina: Slaapgezelschap Macropis europaea , mannen, Leiden. Nieuwsbrief sectie Hymenoptera van de Foto: Jannie Bosma. Nederlandse Entomologische Vereniging Redactie Vormgeving: Jan Smit. J. D’Haeseleer, T. Peeters, J. Smit, E. van der Spek Redactieadres Voermanstraat 14, 6921 NP Duiven e-mail: [email protected] Website www.hymenovaria.nl Redactioneel Deze keer een wel heel goed gevuld en gevarieerd Er zijn enkele wijzigingen in de Osmia - en Hoplitis -tabel nummer van HymenoVaria. uit HymenoVaria 8, deze staan bij ‘Tabellen’. Allereerst de aankondiging van de voorjaarsexcursie. Bij ‘Literatuur’ een opvolger voor AcuBieb: Lucien Calle vertelt over de vele activiteiten voor wilde HymenoBiblio. Verder twee boekbesprekingen door bijen in Zeeland in de afgelopen en komende jaren. Jan Smit en Erik van der Spek en de ‘Resultaten van We hebben een rijtje van zeer diverse onderzoek’. ‘Veldobservaties’. Er staan bij ‘Oproepen’ verschillende zaken, waaronder de vraag om de contributie voor volgend Bij de ‘Artikelen’ vertelt Kees Goudsmit over de bijen jaar over te maken. en wespen van een gronddepot in Zuid-Limburg, waarnemingen door Ron Broncken over Bij ‘Mededelingen’ de aankondiging van de studiedag, spinnendoders in zijn tuin, Theo Peeters heeft een die deze keer op een andere manier ingevuld wordt tweede bijdrage over Diapriidae gemaakt, , Eddy dan tot nu toe gebruikelijk. Willems constateert dat het maaibeheer slecht is voor slobkousbijen in Vlaanderen, Peter Megens vertelt Jorgen Ravoet wordt hartelijk bedankt voor het over de biologie van Melittobia acasta , David De Grave vertalen van een aantal samenvattingen in het Engels. en Samuel De Rycke vonden een nieuwe maskerbij voor België, Hans Nieuwenhuijsen trof een We wensen je veel leesplezier, Jens, Theo, Erik en Jan gynandromorf van een spinnendoder aan en Daan Wolfskeel, Gerard Mussies en Hans Nieuwenhuijsen doen een voorstel voor de uitspraak van de wetenschappelijke namen van de bijen. 41 nr. 11, november 2015 Excursie rietorchis en vogelsoorten als de roodborsttapuit en kleine karekiet. Voorjaarsexcursie: ‘t In Ae’s Woudbloem is een gevarieerd landschap Roegwold, 23 april 2016 ontstaan met gras en struwelen, lage plassen en hoger gelegen zandkoppen. De rietmoerassen van Tetjehorn herbergen vogelsoorten als baardmannetje en Erik van der Spek porseleinhoen. Afgelopen jaren is het 650 hectare tellende moerasgebied Dannemeer ingericht. Hier ontwikkelen zich uitgestrekte riet- en moeraslanden Op uitnodiging van boswachter Annet de Jong van met open water, bosjes en graslanden vol kruiden. Staatsbosbeheer gaan we naar Groningen, de omgeving van Slochteren (Duurswold). We Baggerputten verzamelen om 10.00 uur in Kolham, het In de 17e eeuw werd bij Slochteren baggerturf dorpsrandpark Zwaneveldsgat, een voormalig gewonnen. Hierbij ontstonden baggerputten (ook wel rangeerterrein. Een gebied van 20ha beheerd door petgaten genoemd). Deze putten liepen vol met water. vrijwilligers met speelnatuur, volkstuinen, water, een Langzaam werden ze omgeven door riet, moerasbos bijenstal, en begraasd door Exmoor ponny’s. en graslanden. Bij een wandeling over de smalle Aangrenzend ligt het natuurgebied ’t Roegwold. paadjes is nog duidelijk te merken dat dit een veengebied is. Je vind hier namelijk een bijzonder ‘t Roegwold grote diversiteit aan planten, paddenstoelen en dieren. ’t Roegwold is het voormalige herinrichtingsgebied Ontdek het via één van de diverse wandel- en Midden-Groningen net ten oosten van de stad fietspaden. Er is ook een vissteiger, aangepast voor Groningen. Een gebied met oude én steeds meer mindervaliden. nieuwe natuur. Landbouwgronden tussen de al bestaande natuurgebieden zijn de afgelopen jaren www.staatsbosbeheer.nl 19-09-2015 heringericht en vormen nu ruim 1700 hectare van het Natuurnetwerk in Groningen. In 2014 kreeg het de Verzamelpunt : nieuwe naam: ’t Roegwold. Dorpshuis ’t Mainschoar, Hoofweg 81a Kolham. In het deelgebied Westerpolder heeft de eentonige Tijdstip : 10.00 uur. grasmat al plaatsgemaakt voor een ruige bodem. Hier Aanmelden : [email protected] komen nu mooie bloeiers voor als goudknopje en Reservedatum 30 april. Foto: Staatsbosbeheer. 42 nr. 11, november 2015 Verslagen werd vooral Stichting Landschapsbeheer Zeeland (SLZ) steeds actiever. Activiteiten rond bijen in In 2013 werd door SLZ in Goes een cursus Zeeland flink toegenomen Bijenhotels bouwen gegeven aan begeleiders van organisaties die hiermee aan de slag gingen (Fig. 1). Daarna werden in Zeeland in toenemende mate Lucien Calle bijenhotels gebouwd, onder andere in Goes en Zierikzee. Hieraan namen de locale Milieu Educatie Centra (MEC) deel, samen met bewonersgroepen of Inleiding een basisschool. De gemeente Terneuzen pakte zelfs In Zeeland zijn de afgelopen 20 jaren heel wat heel ruim uit met de bouw van 10 grote hotels. Het activiteiten rond bijen georganiseerd. In dit stukje MEC in Terneuzen (Natuur&Zo) tekende voor de kijken we daarop terug en ook al een heel klein beetje organisatie en SLZ ondersteunde praktisch. vooruit. Activiteiten In het eerste decennium van 2000 waren er in Zeeland wel een tiental personen actief met inheemse bijen in de weer. De uitgave van een Zeeuwse verspreidingsatlas bijen en wespen vormde daarvoor een belangrijke drijfveer. Het waren vooral mensen uit de Insectenwerkgroep van Het Zeeuwse Landschap (HZL) die deelnamen. Veel belangstelling ging uit naar de schorzijdebij (Colletes halophilus ) en schorviltbij (Epeolus tarsalis ), waaromheen zelfs twee symposia werden georganiseerd. Toen in 2008 het boek Bijen en Wespen in Zeeland uitgegeven werd (Calle & Jacobusse 2008), zakte het activiteitenniveau van deze groep geleidelijk aan wat terug. Wel werd nog een beschermingsplan voor de bij Figuur 1. Cursus bijenhotels maken. Foto Lucien Calle. Terneuzen voorkomende Knautiabij (Andrena Ook buitendijks werden langs de Ooster- en hattorfiana ) gemaakt en uitgevoerd. Westerschelde bij dijkversterkingen wel 33 bijenheuvels gecreëerd (Fig. 2), met name voor de Het Jaar van de Bij in 2012 luidde een nieuwe actieve schorzijdebij en schorviltbij. Bureau Zeeweringen periode in, al kwamen de accenten wat anders te tekende samen met Rijkswaterstaat voor de aanleg. liggen. Ging het bij het HZL project om van deze Deze hotels bestaan uit grondhopen variërend in groepen van alle soorten zoveel mogelijk informatie lengte van enkele tot wel 30 meter. De nestheuvels over de ecologie te verzamelen, daarna lag het accent blijken over het algemeen heel goed te functioneren. meer op het verbreden van het draagvlak. Het onderhoud van de heuvels ligt in handen van het Aan het begin van Het Jaar van de Bij was er in Waterschap Scheldestromen maar is aan SLZ Zeeland een speciale openingsbijeenkomst. Op een uitbesteed. fruitteeltbedrijf waren verschillende activiteiten georganiseerd, zoals diverse infostands over wilde en In 2014 was er, in het kader van het kennisnetwerk honingbijen, een demonstratie bijenhotels maken, ‘Bijen en Bestuiving’, een informatieve dag op Tholen bloesemfietstocht, zoektocht naar inheemse bijen, over bijenvriendelijke erfbeplanting georganiseerd enzovoort. door Het Bolk instituut samen met SLZ. Datzelfde jaar namen verschillende Zeeuwen ook deel In 2015 werd opnieuw een cursus bijenhotels bouwen aan de Tuinbijentellingen, waarvan een verslag in de gegeven, deze keer op Noord Beveland. Daarnaast lokale kranten verscheen. Ook het TV programma werd voor de Imkersvereniging Walcheren en overige Greenkids verzorgde vanuit Zeeland een uitzending. belangstellenden een uitgebreide cursus Hoewel ook andere organisaties activiteiten opzetten, Drachtplanten, honingbijen en inheemse bijen 43 nr. 11, november 2015 georganiseerd. In het grensgebied ten zuiden van te zijn en zijn visies naast elkaar zichtbaar. Bij de Hulst werd een grensoverschrijdende bijen MEC’s, scholen, imkers ed. ligt het accent meer op wandelroute ontwikkeld, met op de route diverse honingbijen, draagvlak en beleving, en wordt gewerkt informatiepunten. Hier tekenden HZL, samen met aan het bouwen van bijenhotels en het inzaaien van diverse Vlaamse organisaties als INBO, Natuurpunt, bloemenranden. Terwijl organisaties als SLZ en HZL Gemeente Gillis Waas en imkers voor de organisatie. meer kijken naar een duurzaam beheer, de ecologische Zodra er voldoende geld voor gereserveerd is kan de samenhang en (bedreigde) inheemse soorten. aanleg van start. De aandacht voor zowel inheemse als honingbijen is “booming” en dat is een mooie ontwikkeling. De Toekomst vraag is echter of de bijen op lange termijn zullen Er is een nieuw Interregionaal project in voorbereiding kunnen profiteren, en dan met name de bedreigde “Meer natuur voor pittig fruit”. Daarin zal gepoogd soorten die dat het hardste nodig hebben. worden de leefwereld van inheemse bestuivers van fruit te verbeteren. Hier wordt samengewerkt met Summary commerciële fruittelers, die kunnen profiteren van een Since the year 2000 many activities around bees