PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Dla Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego Na Lata 2016-2022

PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO dla Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022

Sanok, styczeń 2016 r.

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

SPIS TREŚCI 1. Cel opracowania prognozy ...... 3 2. Podstawa formalno-prawna opracowania ...... 5 3. Zakres prognozy ...... 7 4. Stan środowiska powiatu sanockiego ...... 10 5. Metody zastosowane przy sporz ądzaniu prognozy ...... 47 6. Analiza zawarto ści „Strategii Rozwoju Powiatu główne cele oraz jego powi ązaniach z innymi dokumentami ...... 49 7. Powi ązania ustale ń Strategii z innymi dokumentami oraz sposób realizacji celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu mi ędzynarodowym i krajowym ...... 53 8. Przewidywane znacz ące oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszaru natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, a tak że na środowisko z uwzgl ędnieniem zale żno ści mi ędzy tymi elementami środowiska i mi ędzy oddziaływaniem na te elementy...... 58 9. Rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko, mog ących by ć rezultatem realizacji projektu Strategii, w szczególno ści na cele i przedmiot ochrony obszaru natura 2000 ...... 82 10. Potencjalne zmiany w istniej ącym stanie środowiska w przypadku braku realizacji Strategii ... 84 11. Rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zawartych w projektowanym dokumencie, wskazanie napotkanych trudno ści wynikaj ących z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy .... 86 12. Niedostatki i braki materiałów utrudniaj ące ocen ę szkodliwego oddziaływania na środowisko ustale ń projektowanego dokumentu...... 88 13. Propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń Strategii oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania ...... 89 14. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko ...... 90 15. Materiały źródłowe ...... 91 Streszczenie w j ęzyku niespecjalistycznym ...... 93

str. 2

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

1. Cel opracowania prognozy

Celem prognozy oddziaływania na środowisko sporz ądzonej na potrzeby przeprowadzenia post ępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływania, jest analiza potencjalnych znacz ących oddziaływa ń na środowisko realizacji zało żeń projektu „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022”. Strategia Rozwoju Powiatu Sanockiego jest dokumentem definiuj ącym najwa ż- niejsze d ąż enia rozwojowe powiatu w perspektywie do roku 2022 r., które okre ślone zosta- ły w oparciu o analizę potencjału Powiatu, dotychczasowe do świadczenia oraz aspiracji w zakresie działa ń maj ących na celu lepsze wykorzystanie istniej ących zasobów. Tym samym stanowi ona wa żne narz ędzie do zarz ądzania i kreowania polityki rozwoju lokalnego dla powiatu sanockiego. Strategia jest dokumentem długoplanowym, który określa najwa żniejsze priorytety i cele polityki rozwoju społeczno-gospodarczego do realizacji na obszarze powiatu w okresie 2016-2022. Celem opracowania „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022” jest tworzenie optymalnych warunków rozwoju gospodarczego, które zachodz ą równolegle do przebiegaj ących procesów utrzymywania i rozbudowy infrastruktury społecznej i technicznej.

Głównym celem sporz ądzenia prognozy oddziaływania na środowisko jest wskazanie przewidywanego wpływu na środowisko, jaki mo że mie ć miejsce w przypadku realizacji przedsi ęwzi ęć , dla których Strategia wyznacza ramy i kierunki rozwoju, mi ędzy innymi poprzez ocen ę relacji pomi ędzy przyj ętymi w dokumencie rozwi ązaniami o charakterze planistycznym i organizacyjnym, a uwarunkowaniami środowiska przyrodniczego, a tak że aspektami gospodarczymi i społecznymi, zgodnie z zasad ą zrównowa żonego rozwoju.

Prognoza oddziaływania na środowisko dla projektu „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockie- go na lata 2016-2022” pozwoli na mo żliwie wczesn ą identyfikacj ę potencjalnych konfliktów przyrodniczych i społecznych, które mog ą mie ć wpływ na realizacj ę zaplanowanych dzia- ła ń, co umo żliwi przygotowanie wytycznych pozwalaj ących na ich eliminacj ę. Ponadto sporz ądzenie prognozy umo żliwia identyfikacj ę na wczesnym etapie ewentualnych negatywnych skutków oddziaływania realizacji działa ń na środowisko oraz pozwala na zaplanowanie ewentualnych działa ń kompensacyjnych.

Zakres przestrzenny Prognozy oddziaływania na środowisko dla projektu „Strategii Roz- woju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022” jest ograniczony do granic administracyj- nych powiatu sanockiego. Prognoza analogicznie do projektu Strategii swoim horyzontem czasowym si ęga roku 2022. Ze wzgl ędu na swój charakter Strategia Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022

str. 3

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego opisuje poszczególne zało żenia w sposób ogólny, poruszaj ąc szerokie spektrum zagadnie ń i obszarów zwi ązanych z rozwojem Powiatu. Sytuacja ta determinuje poziom szcze- gółowo ści sporz ądzonej Prognozy oddziaływania na środowisko.

Używane w dalszej cz ęś ci niniejszego dokumentu wyra żenia : • „Strategia ” oznacza ć b ędzie projekt „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016- 2022” • „Prognoza ” oznacza ć b ędzie „Prognoz ę oddziaływania na środowisko dla projektu Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016- 2022”.

str. 4

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

2. Podstawa formalno-prawna opracowania

Podstaw ę prawn ą sporz ądzenia niniejszej Prognozy stanowi art. 46 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( tekst. jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ). Ustawa nakłada na organy administracji obowi ązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko w przypadku opracowywania przez powy ższe organy projekty polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, le śnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystywania terenu, wyznaczaj ących ramy dla pó źniej- szej realizacji przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko.

W my śl ustawy prognoza oddziaływania na środowisko stanowi podstawowy dokument, niezb ędny do przeprowadzenia post ępowania w sprawie strategicznej oceny oddziaływa- nia na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu.

Prognoza ma na celu identyfikacj ę przewidywanych ewentualnych skutków wpływu ustale ń Strategii na środowisko, ocen ę zaproponowanych w nim rozwi ąza ń funkcjonalno- przestrzennych, a tak że ich zgodno ść z przepisami prawa z zakresu ochrony środowiska.

Opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko jest obligatoryjne dla ka żdego dokumentu o charakterze ramowym, wyznacza podstawy i ogólne warunki dla realizacji przyszłych przedsi ęwzi ęć , tak infrastrukturalnych, jak i o charakterze organizacyjnym i przestrzennym. Analizie i ocenie podlega cało ść zało żeń wynikaj ących ze Strategii. Prognoza pozwala na okre ślenie na wszystkich etapach planowania wzajemnych relacji pomi ędzy uwarunkowaniami przyrodniczymi, a przyj ętymi zadaniami i celami strategicznymi oraz metodami ich wdra żania.

Zapisy cyt. wy żej ustawy stanowi ą odzwierciedlenie wdro żonych do polskich regulacji prawnych ustale ń zawartych w dyrektywach Wspólnot Europejskich, w tym: • Dyrektywy Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsi ęwzi ęcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. Urz. WE L 175 z 05.07.1985), • Dyrektywy Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (Dz. Urz. WE L 206 z 22.07.1992),

str. 5

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko (Dz. Urz. WE L 197 z 21.07.2001), • Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/4/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dost ępu do informacji dotycz ących środowiska i uchylaj ącej dyrektyw ę Rady 90/313/EWG (Dz. Urz. WE L 41 z 14.02.2003), • Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003 r. przewiduj ącej udział społecze ństwa w odniesieniu do sporz ądzania niektórych pla- nów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniaj ącej w odniesieniu do udziału społecze ństwa i dost ępu do wymiaru sprawiedliwo ści dyrektywy Rady 85/337/EWG (Dz. Urz. UEL 156 z 25.06.2003), • Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycz ącej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (Dz. Urz. UEL 24 z 29.01.2008).

Oprócz wymienionej ustawy podstaw ą opracowania prognozy oddziaływania na środowi- sko s ą równie ż obowi ązuj ące ustawy i rozporz ądzenia krajowe, w tym w szczególno ści : • ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska ( Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ) • ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku – Prawo wodne ( tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ) • ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach ( Dz.U. z 2013 r. poz. 21 ) • ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich na- prawie (Dz.U. nr 75 poz. 493), • Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. 2010 nr 213 poz. 1397 ze zm.),

str. 6

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

3. Zakres prognozy

Prognoza opracowana została zgodnie z wymogami okre ślonymi w ustawie z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( tekst. jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ).

Zgodnie z art. 53 cyt. wy żej ustawy zakres i stopie ń szczegółowo ści informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko został uzgodniony z : • Podkarpackim Pa ństwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Rzeszowie - opinia sanitarna z dnia 28.10.2015r., znak: SNZ.9020.2.53.2015.RD ( zał ącznik 1) oraz • Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Rzeszowie – pismo z dnia 2015- 11-19 znak: WOO Ś.411.2.25.2015.BK (zał ącznik 2)

Szczegółowy zakres informacji wymaganych w prognozie wskazany został w art. 51 ust. 2 ustawy.

Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii uwzgl ędnia zagadnienia okre- ślone w art. 51 ust. 2 cyt. ustawy, a mianowicie : 1. Prognoza oddziaływania na środowisko zawiera : a) informacje o zawarto ści, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powi ązaniach z innymi dokumentami, b) informacje o metodach zastosowanych przy sporz ądzaniu prognozy, c) propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń projektowanego dokumentu oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania, d) informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, e) streszczenie sporz ądzone w j ęzyku niespecjalistycznym; 2. Prognoza oddziaływania na środowisko okre śla, analizuje i ocenia: a) istniej ący stan środowiska oraz potencjalne zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu, b) stan środowiska na obszarach obj ętych przewidywanym znacz ącym oddziaływaniem, c) istniej ące problemy ochrony środowiska istotne z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści dotycz ące obszarów podlegaj ących ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, d) cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu mi ędzynarodowym, wspólnoto- wym i krajowym, istotne z punktu widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne problemy środowiska zostały uwzgl ędnione podczas opracowywania dokumentu, e) przewidywane znacz ące oddziaływania, w tym oddziaływania bezpo średnie, po śred- nie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe,

str. 7

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, a tak że na środowisko, a w szczególno- ści na: – ró żnorodno ść biologiczn ą, – ludzi, – zwierz ęta, – ro śliny, – wod ę, – powietrze, – powierzchni ę ziemi, – krajobraz, – klimat, – zasoby naturalne, – zabytki, – dobra materialne – z uwzgl ędnieniem zale żno ści mi ędzy tymi elementami środowiska i mi ędzy oddzia- ływaniami na te elementy; 3. Prognoza oddziaływania na środowisko przedstawia: a) rozwi ązania maj ące na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko, mog ących by ć rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególno ści na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru, b) bior ąc pod uwag ę cele i geograficzny zasi ęg dokumentu oraz cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru - rozwi ązania alternatywne do rozwi ąza ń zawartych w projektowanym dokumencie wraz z uzasadnieniem ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny prowadz ącej do tego wyboru albo wyja- śnienie braku rozwi ąza ń alternatywnych, w tym wskazania napotkanych trudności wynikaj ących z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy.

Informacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko powinny by ć opracowane stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowane do zawarto ści i stopnia szczegółowo ści projektowanego dokumentu oraz etapu przyj ęcia tego dokumentu w procesie opracowywania projektów dokumentów powi ązanych z tym dokumentem. W prognozie oddziaływania na środowisko uwzgl ędnia si ę informacje zawarte w prognozach oddziaływania na środowisko sporz ądzonych dla innych, przyj ętych ju ż, do- kumentów powi ązanych z projektem dokumentu b ędącego przedmiotem post ępowania.

Organ opracowujący projekt dokumentu, zgodnie z art. 54 ust. 1 cyt. wy żej ustawy, poddaje go wraz z prognoz ą oddziaływania na środowisko opiniowaniu przez Regio- nalnego Dyrektora Ochrony Środowiska oraz przez Pa ństwowego Wojewódzkiego Inspek- tora Sanitarnego, a tak że zapewnia mo żliwo ść udziału społecze ństwa w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko.

Ze wzgl ędu na to, że Strategia odznacza si ę du żym stopniem ogólno ści, ustalono, że

str. 8

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego szczegółowo ść Prognozy b ędzie odpowiadała stopniowi szczegółowo ści analizowanego dokumentu.

W prognozie oddziaływania na środowisko starano si ę zwraca ć uwag ę przede wszystkim na potencjalne, mo żliwe do zidentyfikowania, zagro żenia dla wszystkich elementów śro- dowiska, w tym na zdrowie ludzi, zabytki i dobra materialne. Skoncentrowano si ę głównie na potencjalnych zagro żeniach, jakie mog ą powsta ć w wyniku realizacji kierunków działa ń w ramach zidentyfikowanych priorytetów.

Podczas prac nad Prognoz ą przyj ęto, że wszystkie realizowane w ramach Strategii b ędą spełniały wszelkie wymagania okre ślone obowi ązuj ącym prawem i b ędą zastosowane technologie i techniki umo żliwiaj ące dotrzymanie obowi ązuj ących wymogów. Posłu żono si ę metod ą eksperck ą oraz metod ą analogii, czyli podobie ństwa zjawisk. Nale ży tu jednocze śnie zauwa żyć, że na etapie planowania na szczeblu powiatu nie jest mo żliwe dokonanie szczegółowej (ilo ściowej i jako ściowej) oceny oddziaływania na śro- dowisko, poniewa ż nie jest znany szczegółowy zakres zaplanowanych zada ń, powierzchnia jaka b ędzie przeznaczona pod zainwestowanie, ani te ż dokładna charakterystyka przedsi ęwzi ęć w tym stosowane technologie i materiały.

Na tej podstawie mo żna jedynie okre śli ć potencjalne oddziaływania, bez szczegółowego okre ślania poziomów oddziaływa ń, tj. : wielko ści emisji zanieczyszcze ń, wielko ści emito- wanego hałasu, ilo ści i rodzaju siedlisk przyrodniczych jakie mog ą zosta ć przekształcone. Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii nie zast ępuje oceny oddziały- wania przedsi ęwzi ęcia na środowisko. Projekt Strategii jest dokumentem o stosunkowo du żym stopniu ogólno ści i ma po cz ęś ci charakter deklaratywny. Pokazuje, w jaki sposób zostanie zrealizowana w przestrzeni intencja Powiatu Sanockiego w kwestii d ąż enia do okre ślonego w Strategii rozwoju wizerunku powiatu, ustalonego w stosunkowo długim okresie czasu. Wskazuje kluczowe sfery, kierunki działania w d ąż eniu do osi ągni ęcia docelowej wizji powiatu. Nie wyznacza ona ram dla realizacji konkretnych przedsi ęwzi ęć ani nie przes ądza o ich kolejno ści realizacji, wskazuje kierunki, polityki przestrzenne oraz zasady zagospodarowania przestrzennego.

str. 9

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

4. Stan środowiska powiatu sanockiego

Powiat Sanocki poło żony jest w południowej cz ęś ci województwa podkarpackiego. Od północy s ąsiaduje z powiatami brzozowskim i przemyskim, od wschodu – z powiatem leskim i bieszczadzkim, od zachodu – z powiatem krośnie ńskim. Południow ą granic ę powiatu stanowi granica pa ństwowa ze Słowacj ą. Powierzchnia powiatu sanockiego wynosi 1 223,66 km 2 co stanowi 6,83 % powierzchni województwa podkarpackiego. Pod wzgl ędem powierzchni powiat sanocki jest drugim, co do wielko ści w województwie.

Poło żenie powiatu sanockiego Krajobraz i rze źba uwarunkowane s ą budow ą geologiczn ą i ró żną odporno ści ą materiału skalnego na wietrzenie. Grzbiety zbudowane s ą przewa żnie z twardych piaskowców, za ś w dolinach przewa żaj ą podatne na erozje łupki. Potoki w swym górnym biegu biegn ą doli- nami równolegle do grzbietów, natomiast w środkowych odcinkach zmieniaj ą kierunek na prostopadły i rozcinaj ą gł ębokimi przełomami pasma górskie tworz ąc tzw. kratowy układ rzeczny.

Rze źba terenu powiatu sanockiego reprezentuje krajobraz gór rusztowych, których charakterystyczn ą cech ą jest wyst ępowanie długich grzbietów, ci ągn ących si ę niemal równo- legle do siebie z północnego zachodu na południowy wschód. Wysoko ść grzbietów wzrasta ku wschodowi osi ągaj ąc kulminacj ę w masywie Wołosania ( Patryja ) – 1071 m n.p.m. poło żonego w pa śmie Wołosania – Chryszczatej – gm. Koma ńcza. Najni żej poło żonym miejscem w powiecie sanockim jest dolina Sanu pod Łodzin ą ( gm. Sanok ) – 258 m n.p.m. Cały teren powiatu poprzecinany jest pasmami górskimi przebiegaj ącymi z północy i pół- nocnego- zachodu na południe i południowy-wschód. Wa żniejsze pasma i szczyty to:

str. 10

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

• pasmo Chryszczatej : Wołosa ń – 1071 m, Przysłup - 1006 m, Chryszczata - 998 m, Jaworne – 992 m, Matragona – 990 m, Kr ąglica – 943 m, Kopa – 943 m, Magu- ryczne – 884 m • pasmo graniczne : Wysoki Gro ń – 905 m, Gł ęboki Wierch – 890 m, Rydoszowa – 880 m, Gmyszów Wierch – 876 m, Pasika – 848 m. • pasmo Gór Słonnych : Słonny – 668 m, Słonna – 638 m • pasmo Bukowicy : Tokarnia 778 m, Kamie ń – 717 m, Rzepedka – 708 m

Podział administracyjny

Pod wzgl ędem administracyjnym powiat sanocki dzieli si ę na 8 gmin z tego : • gmina miejska : miasto Sanok • gmina miejsko - wiejska : Zagórz • gminy wiejskie : Besko, Bukowsko, Koma ńcza, Sanok, Tyrawa Wołoska, Zarszyn.

Podział administracyjny powiatu sanockiego Powiat sanocki liczy 109 miejscowo ści, najwi ęcej w gminach Sanok ( 34 ) i Koma ńcza ( 23 ), najmniej w gminie Besko ( 2 ) i Tyrawa Wołoska ( 7 ). Najwi ększymi pod wzgl ędem obszaru s ą gminy : Koma ńcza – 455,18 km 2 i Sanok – 231,38 km 2 , natomiast najmniejsz ą jest gmina Besko – 27,6 km 2 Obszary wiejskie zajmuj ą 95,06% (1164,58 km 2) powierzchni powiatu, a miejskie 4,94 % (60,54 km 2 – miasta Sanok i Zagórz).

Sanok – stolica powiatu jest centrum administracyjnym, gospodarczym, kulturalnym i nau-

str. 11

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego kowym, świadcz ącym usługi o znaczeniu regionalnym oraz ponadregionalnym.

Ludność powiatu

Powiat sanocki zamieszkuje 95 826 osoby (4,5 % ludno ści województwa podkarpackiego - 9 miejsce pod wzgl ędem liczby ludno ści ), z czego 38 818 tj. 40,51 % stanowi ą mieszka ńcy Sanoka. ( Bank Danych Regionalnych GUS. Stan 31.12.2014 r.) Najludniejsze spo śród gmin wiejskich to : Sanok – 17 686 i Zarszyn – 9 286 osób. Średnia g ęsto ść zaludnienia w powiecie wynosi 78,3 osoby na km 2 ; najwy ższy wska źnik zaludnienia posiada miasto Sanok – 1 019 osób na km2, za ś najni ższy Koma ńcza – 11. Na obszarach wiejskich zamieszkuje 54,2 % ludno ści powiatu. Średni wska źnik zaludnienia na obszarach wiejskich wynosi 44,6 osoby na km 2 , na miejskich – 727,03.

Podstawowe dane statystyczne o powiecie sanockim ( stan na dzie ń 31.12.2014 ) Źródło : opracowanie własne na podstawie Bank Danych Lokalnych GUS) Stan ludno ści % % Zaludnienie Powierzchnia Miejscowo ści wg faktycz- Gmina powierzchni ludno ści osoby na km 2 ogółem nego miejsca powiatu powiatu km 2 zamieszkania Sanok – miasto 38,08 3,11 1 38 818 40,51 1 019,38 Zagórz w tym : 13 obszar miejski 22,29 1,82 1 5 073 5,29 227,59 obszar wiejski 137,60 11,24 12 7 926 8,27 57,60 Besko 27,48 2,25 2 4 505 4,70 163,94 Bukowsko 136,93 11,19 15 5 555 5,80 40,57 Koma ńcza 454,93 37,18 23 4 991 5,21 10,97 Sanok 231,70 18,93 34 17 686 18,46 76,33 Tyrawa Wołoska 69,25 5,66 7 1 986 2,07 28,68 Zarszyn 105,40 8,61 14 9 286 9,69 88,10 Obszary wiejskie 1 163,29 95,07 107 51 935 54,20 44,64 Obszary miejskie 60,37 4,93 2 43 891 45,80 727,03 Powiat sanocki 1 223,66 100,00 109 95 826 100,00 78,31 Podkarpackie 17 846,00 6,86% 2 129 187 4,5%

Geomorfologia

Przez teren powiatu sanockiego ( cz ęś ciowo dolin ą Sanu ) przebiega granica Ze- wn ętrznych Karpat Zachodnich i Beskidów Wschodnich nale żą cych do Karpat Wschod- nich. Od Sanoka w kierunku zachodnim rozci ągaj ą si ę Doły Jasielsko – Sanockie, obszar nizin- ny i wypłaszczony. Jeszcze w obr ębie powiatu granicz ą one od północy z Pogórzem Dy- nowskim, który rozci ąga si ę od zachodniej granicy powiatu, a ż po dolin ę Sanu biegn ąc wzdłu ż północnej granicy powiatu. Na wschód od doliny Sanu i północ od Sanoka rozci ą- gaj ą si ę Góry Słonne. Na południe od Dołów Jasielsko - Sanockich rze źba terenu ulega urozmaiceniu, a wysoko ści wzgl ędne rosn ą wraz z posuwaniem si ę na południe. Doły

str. 12

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego przechodz ą w Pogórze Bukowskie, które na południu granicz ą z pasmem Beskidu Niskie- go. Wschodni ą granic ę Pogórza i Beskidu stanowi dolina Osławy, od której na wschód zaczynaj ą si ę Bieszczady Zachodnie, stanowi ące cz ęść Beskidu Wschodniego. Według J. Kondrackiego, zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne, obszar powiatu sanockiego nale ży do podprowincji : − Zewn ętrzne Karpaty Zachodnie ( 513 ) − Beskidy Wschodnie ( 522 ) Szczegółowy podział na mezoregiony, pocz ąwszy od północnej cz ęś ci powiatu ku połu- dniu, obejmuje: − Pogórze Dynowskie ( 513.64 ) − Pogórze Przemyskie ( 513.65 ) − Kotlina Jasielsko–Kro śnie ńska ( 513.67 ) − Pogórze Bukowskie ( 513.69 ) − Beskid Niski ( 513.71 ) − Góry Sanocko–Turcza ńskie ( 522.11 ) − Bieszczady Zachodnie ( 522.12 )

Mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego

Budowa geologiczna

Obszar powiatu sanockiego, pod wzgl ędem podziału Polski na jednostki geolo- giczne, zaliczany jest do Karpat. Z uwagi jednak na ró żnice w budowie geologicznej, ukła- dzie pasm i charakterze rze źby – obszar ten nale ży do tej cz ęś ci Karpat, któr ą w literatu- rze okre śla si ę jako Wschodnie Karpaty Zewn ętrzne. Wydzielona w ten sposób formacja geologiczna, stanowi peryferyczn ą ( północn ą ) stref ę Karpat. Materiałem skalnym buduj ącym t ę formacj ę s ą skały osadowe: piaskowce i łupki, rzadziej margle i zlepie ńce. Ich naprzemianległe uło żenie w formie warstw o ró żnej mi ąż szo ści tworzy tzw. flisz karpacki. Dlatego te ż obszar wyst ępowania Wschodnich Karpat Ze-

str. 13

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego wn ętrznych okre ślony jest cz ęsto jako Wschodnie Karpaty Fliszowe. Pod wzgl ędem wieku geologicznego, osady fliszowe nale żą do kredy (najmłodszego okresu ery mezozoicznej) i trzeciorz ędu. Powstały one na dnie zbiornika morskiego, który ist- niał na tym terenie przez około 100 mln lat. W wyniku ruchów górotwórczych, które miały miejsce na przełomie oligocenu i miocenu, morze ustąpiło, a osady fliszowe nało żyły si ę na siebie, ulegaj ąc nasuni ęciom, co w konsekwencji doprowadziło do powstania szeregu tzw. płaszczowin, które s ą charakterystycznym elementem w budowie geologicznej powiatu sanockiego.

Zasoby surowców mineralnych

Na terenie powiatu sanockiego udokumentowano niewielkie zło ża ropy naftowej m.in. w Wielopolu, Mokrem, Hłomczy, Tyrawie Solnej. W wyniku wieloletniego wydobycia są one w znacznym stopniu wyczerpane, co w poł ączeniu ze zmiennymi warunkami ener- getycznymi panuj ącymi w zło żu sprawia, że jednostkowy koszt wydobycia ropy jest bardzo wysoki. W chwili obecnej rop ę naftow ą eksploatuje si ę jedynie ze zło ża Rej. Grabownica Wie ś, które zlokalizowane jest na terenie powiatu brzozowskiego i cz ęś ciowo w powiecie sanockim. Mimo znacznego stopnia wyeksploatowania zasobów z istniej ących złó ż, teren ten posiada nadal znaczenie perspektywiczne dla poszukiwa ń w ęglowodorów. W Karpatach zło ża ropy wyst ępuj ą w kilku jednostkach tektonicznych, ale wi ększo ść w jednostce śląskiej. S ą to głównie zło ża strukturalne, rzadziej strukturalno-litologiczne, głównie typu warstwowego z wod ą okalaj ącą. Wydobycie nast ępuje pocz ątkowo wskutek ekspansji rozpuszczonego w ropie gazu, a pó źniej wskutek grawitacji. Ropa Karpacka nale ży do typu metanowego. Jej g ęsto ść waha si ę od 0,750 do 0,943 g/cm 3 i zalicza si ę j ą do rop bezsiarkowych. Zasoby złó ż karpackich s ą niewielkie, uzale ż- nione od wielko ści i charakteru struktur, w których wyst ępuj ą. Pierwotnie najcz ęś ciej wynosz ą od kilku do ponad 400 tys. t. W wyniku wieloletniej eksploatacji nast ąpiło jednak ju ż znaczne wyczerpanie zasobów tego regionu. Wydobywane zasoby złó ż w Karpatach stanowi ą ok. 2,4 % zasobów krajowych ropy naftowej. Drugim, wa żnym surowcem wyst ępuj ącym i obecnie eksploatowanym na terenie powiatu sanockiego jest gaz ziemny. Najcz ęś ciej towarzyszy on zło żom ropy naftowej, ale wyst ępuje równie ż i samodzielnie. Eksploatowany jest głownie ze złó ż poło żonych na terenie gminy Sanok: Jurowce, Zabłotce. Wydobywany gaz ziemny ze wzgl ędu na wysok ą ilo ść metanu, a nisk ą azotu nale ży do surowców energetycznych o bardzo dobrej jako ści. W Karpatach gaz ziemny wyst ępuje w utworach kredowych i trzeciorz ędowych, zarówno w zło żach samodzielnych, jak i towarzysz ących zło żom ropy naftowej lub kondensatów. Wy- dobycie gazu ze złó ż karpackich przebiega w warunkach gazowo-naporowych. Gaz jest wysokometanowy ( przewa żnie zawiera ponad 85 % metanu ), niskoazotowy ( średnio jego zawarto ść wynosi kilka procent ) Udokumentowane zasoby gazu w Karpatach stanowi ą tylko ok. 1% zasobów krajowych.

str. 14

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Innymi surowcami mineralnymi, wyst ępuj ącymi na omawianym terenie s ą surowce budowlane: piaskowce, żwiry i gliny. Posiadaj ą one jednak ograniczone zastosowanie, a ich eksploatacja jest niewielka. Głównym miejscem wyst ępowania i eksploatacji utworów żwiro- wych jest dolina rzeki San na odcinku Mrzygłód – Dobra. Piaskowce, które maj ą min. zastosowanie, jako kruszywo do budowy dróg, nie s ą obecnie eksploatowane na terenie powiatu sanockiego. W gminie Zagórz wyst ępuj ą surowce ilaste.

Wykaz złó ż kopalin (Bilans zasobów złó ż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2014r. –PIG PIB)

Ropa naftowa i kondensat ropny [ mln m3 ]

stan zagospo- zasoby Nazwa zło ża darowania wydobycie Powiat zło ża wydobywane przemysłowe brzozowski, Rej. Grabownica Wie ś E 10.88 6.12 0.01 sanocki

Gaz ziemny [ mln m3 ]

stan zagospo- zasoby Nazwa zło ża darowania wydobycie Powiat zło ża wydobywane przemysłowe Jurowce-Srogów E 8.43 10.27 7.66 Sanok-Zabłotce E 149.97 4.56 4.45 Bentonity [ tys. t ]

stan zagospo- zasoby Nazwa zło ża darowania wydobycie Powiat zło ża wydobywane przemysłowe Trepcza (Mi ędzybro- Z 8 - -

dzie) Bentonity s ą skałami o znacznej zawarto ści minerałów ilastych. Znajduj ą zastosowanie w jako składnik mas formierskich dla odlewnictwa, w przemy śle ceramicznym, pracach in ży- nieryjnych i hydrotechnicznych ora do produkcji podściółek dla zwierz ąt domowych.

Piaskowiec [ tys. t ]

stan zagospo- zasoby Nazwa zło ża darowania wydobycie Powiat zło ża wydobywane przemysłowe Koma ńcza R 24 556 - - Koma ńcza III R 109 945 - - Koma ńcza-Jawornik E 4 821 3 487 79 Krymieniec P 15 886 - - Mokre R 24 290 - - Moszczaniec P 21 842 - - Moszczaniec II R 35 515 - - Szczawne-Kulaszne P 2 382 - - Wysoczany I E 3 404 2 823 25

str. 15

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Surowce ilaste ceramiki budowlane [ tys. t ]

stan zagospo- zasoby Nazwa zło ża darowania wydobycie Powiat zło ża wydobywane przemysłowe Zabłotce R 2027 - - Zarszyn Z 241 - - Zasław E 467 - - Kruszywo naturalne ( żwiry, piaski ) [ tys. t ]

stan zagospo- zasoby Nazwa zło ża darowania wydobycie Powiat zło ża wydobywane przemysłowe Dobra-I* R 191 - - Dobra-Zachód* R 62 - - Łodzina** Z 620 - - Łodzina* E 732 637 16 Łodzina-2* R 68 - - Łodzina-San* R 1 252 - - Łodzina-Zakole** R 313 330 - Łodzina** Z 620 - - Mrzygłód* R 1 454 - - Mrzygłód-Dobra* E 830 48 27 Sanok-Olchowce* Z 56 - - Szczawne** Z 20 - - Szczawne-1** R 36 - - Zasław II* E 116 94 4

* - zło ża zawieraj ące piasek ze żwirem ** - zło ża zawieraj ące żwir P – zło że o zasobach rozpoznanych wst ępnie R - zło że o zasobach rozpoznanych szczegółowo Z – zło że zaniechane E – zło że eksploatowane G – podziemny magazyn gazu pzb – pozabilansowe Wody mineralne

Wody mineralne na terenie województwa podkarpackiego zwi ązane s ą z utworami fliszu karpackiego oraz miocenu zapadliska przedkarpackiego. W utworach fliszu karpackiego wyst ępuj ą głównie wody: chlorkowe, szczawy, solanki. Natomiast w mioce ńskich utworach zapadliska wyst ępuj ą wody siarczkowe i siarkowodorowe. Na terenie powiatu sanockiego wyst ępuj ą, cho ć w ograniczonym zakresie, wody mineralne. Źródła tych wód wyst ępuj ą w: Koma ńczy, Prełukach, Szczawnem oraz w okolicach Lisznej. Najbogatszym regionem wyst ępowania wód mineralnych jest Koma ńcza, która od 1974 r. ma formalny status uzdrowiska. W Koma ńczy wyst ępuj ą wody mineralne (siarczkowe), co wraz z korzystnym mikroklima- tem stwarza warunki dla lecznictwa uzdrowiskowego. Źródła wód mineralnych wyst ępuj ą na północny wschód od miejscowo ści Koma ńcza, w kierunku wsi Jawornik. S ą to wody

str. 16

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego słabo zmineralizowane, alkaliczne typu siarczkowo- wodorow ęglanowo- sodowego i stanowi ą baz ę dla planowanego w obr ębie gminy rozwoju lecznictwa sanatoryjnego Koma ń- cza-Jawornik. Według dokumentacji hydrogeologicznej zasoby eksploatacyjne trzech głównych źródeł wynosz ą od 5 do 20 l/min. Obecnie wody te nie s ą wykorzystywane z uwagi na brak sta- łych obiektów uzdrowiskowych przystosowanych do ich wykorzystania.

Użytkowanie gruntów

Według danych ewidencji struktura u żytkowania gruntów w powiecie sanockim przedstawia si ę nast ępuj ąco: Powierzchnia geodezyjna według kierunków wykorzystania [ ha ] użytki rolne razem 49 838 w tym : grunty orne 28 270 sady 158 łąki trwałe 5 235 pastwiska trwałe 14 546 grunty rolne zabudowane 1 318 grunty pod stawami 89 grunty pod rowami 222 grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione w tym : 66 823 w tym : lasy 62 682 grunty zadrzewione i zakrzewione 4 141 grunty pod wodami 1 293 w tym : pod wodami powierzchniowymi płyn ącymi 1 278 pod wodami powierzchniowymi stoj ącymi 15 grunty zabudowane i zurbanizowane razem 4 115 w tym : tereny mieszkaniowe 550 tereny przemysłowe 225 tereny inne zabudowane 281 tereny zurbanizowane niezabudowane 61 tereny rekreacji i wypoczynku 176 tereny komunikacyjne - drogi 2 444 tereny komunikacyjne - kolejowe 366 tereny komunikacyjne - inne 8 użytki kopalne 4 użytki ekologiczne 11 nieu żytki 246 tereny ró żne 40 powierzchnia ogółem 122 366 Źródło : stan na dzie ń 31.12.2014 opracowanie własne na podstawie : ewidencja gruntów Starostwo Powiatowe w Sanoku, Bank Danych Lokalnych GUS

str. 17

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Wody powierzchniowe

Rzeki płyn ące przez powiat sanocki posiadaj ą znaczne zasoby wodne, jednak że charakteryzuj ą si ę one nierównomiernym ich rozmieszczeniem zarówno w czasie, jak i w przestrzeni. Zmienno ść odpływu powierzchniowego jest cech ą charakterystyczn ą dla rzek karpackich i bywa przyczyn ą licznych dolegliwo ści odczuwanych szczególnie w okresach przepływów ekstremalnie wysokich (powód ź) lub niskich. Cały teren powiatu sanockiego znajduje si ę w dorzeczu Wisły. Rzekami, które maj ą najwi ększe znaczenie w charakterystyce hydrologicznej powiatu, a tym samym w sposób istotny oddziałuj ą na funkcjonowanie prawie całego powiatu s ą San i Osława. Istotne znaczenie posiada rzeka Wisłok, maj ąca swe źródła na terenie powiatu sanockiego, a zwi ązane jest to ze zlokalizowanym na niej zbiornikiem zaporowym w Be- sku. Pozostałe rzeki np. Sanoczek, Tyrawka i Pielnica posiadaj ą znaczenie lokalne i zwi ązane jest to raczej z zagro żeniami powodowanymi nierównomierno ści ą ich przepływów (wez- brania powodziowe), gdy ż ich wykorzystanie do celów gospodarczych jest stosunkowo niewielkie. Zlewnie rzek przepływaj ących przez powiat sanocki nale żą do obszaru dorzecza Wisły w cz ęś ci okre ślanym jako w Region wodny Górnej Wisły. Poni żej przedstawiono charakterystyk ę głównych rzek w powiecie sanockim. zlewni a rzeka rz ąd rzeki [km 2] San II 16 876,95 Osława III 506,40 Osławica IV 99,10 Płonka IV 35,80 Tarnawa (Kalniczka) IV 75,27 Sanoczek III 170,99 Niebieszczanka IV 32,12 Ró żowy ( Rusawa) IV 46,16 Tyrawka III 129,72 Wisłok III 3 538,43 Pielnica IV 108,88

Ustalenia wynikające z planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza i warunków korzystania z wód regionu wodnego.

Podstawowymi dokumentami okre ślaj ącymi zasady i warunki korzystania z wód s ą : • plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza oraz • warunki korzystania z wód regionu wodnego Powy ższe dokumenty maj ą rang ę prawa miejscowego i ustalenia w nich zawarte musz ą

str. 18

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego by ć uwzgl ędniane we wszystkich dokumentach planistycznych opracowywanych przez organy administracji publicznej. Zgodnie z planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (zatwierdzonym przez Rad ę Ministrów ) teren powiatu sanockiego poło żony jest w obr ębie 8 scalonych cz ęś ci wód powierzchniowych ( SCWP ) okre ślonych symbolami GW0804, GW0806, GW0807, GW0809, GW0810, GW0815, GW0816, GW0817

Scalone cz ęś ci wód powierzchniowych w obr ębie powiatu sanockiego Zgodnie z ustaw ą Prawo wodne warunki korzystania z wód regionu wodnego okre ślił w drodze Rozporz ądzenia Dyrektor Regionalnego Zarz ądu Gospodarki Wodnej w Krakowie. W powy ższym Rozporz ądzeniu okre ślona została charakterystyka Jednolitych Cz ęś ci Wód Powierzchniowych (JCWP) na terenie powiatu sanockiego wraz z ocen ą ich stanu i wykazem celów środowiskowych przewidzianych do osi ągni ęcia. Wskazana w planie gospodarowania wodami ocena stanu wód jest nienaruszaln ą i mini- maln ą warto ści ą, która nie mo że zosta ć obni żona. Z kolei ustalone w Rozporz ądzeniu cele środowiskowe dla ka żdej jednolitej cz ęś ci wód s ą obligatoryjnymi do osi ągni ęcia.

str. 19

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Ocena stanu i wykaz celów środowiskowych jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych poło żonych na terenie powiatu sanockiego

Ocena ryzyka nie o- Ocena Nazwa JCWP SCWP Typ JCWP Status si ągni ęcia celów Cel środowiskowy stanu środowiskowych Wujski Potok GW0804 Potok fliszowy (12) naturalna cz ęść wód zły niezagro żona dobry stan wód Płowiecki GW0804 Potok fliszowy (12) silnie zmieniona cz ęść wód zły niezagro żona dobry potencjał wód San od zb. Myczkowce Średnia rzeka wy żynna – GW0804 silnie zmieniona cz ęść wód dobry niezagro żona dobry potencjał wód do Tyrawki wschodnia (15) Osława do Rzepedki GW0806 Potok fliszowy (12) naturalna cz ęść wód zły niezagro żona dobry stan wód Płonka GW0806 Potok fliszowy (12) naturalna cz ęść wód zły niezagro żona dobry stan wód Kalniczka GW0806 Potok fliszowy (12) naturalna cz ęść wód zły niezagro żona dobry stan wód Pora ż GW0806 Potok fliszowy (12) naturalna cz ęść wód zły niezagro żona dobry stan wód Osława od Rzepedki do uj ścia GW0806 Mała rzeka fliszowa (14) naturalna cz ęść wód dobry niezagro żona dobry stan wód Sanoczek GW0807 Potok fliszowy (12) naturalna cz ęść wód dobry niezagro żona dobry stan wód Tyrawka GW0809 Potok fliszowy (12) silnie zmieniona cz ęść wód dobry niezagro żona dobry potencjał wód Średnia rzeka wy żynna – San od Tyrawki do Olszanki GW0810 silnie zmieniona cz ęść wód dobry niezagro żona dobry potencjał wód wschodnia (15) Wisłok do zb. Besko GW0815 Potok fliszowy (12) silnie zmieniona część wód zły niezagrożona dobry potencjał wód zb. Besko GW0816 Typ nieokre ślony (0) silnie zmieniona cz ęść wód zły niezagro żona dobry potencjał wód Odrzechowski Potok GW0816 Potok fliszowy (12) naturalna cz ęść wód zły niezagro żona dobry stan wód Pielnica GW0817 Potok fliszowy (12) silnie zmieniona cz ęść wód zły niezagro żona dobry potencjał wód Wisłok od Zb. Besko GW0817 Mała rzeka fliszowa (14) silnie zmieniona część wód zły niezagro żona dobry potencjał wód do Czarnego Potoku

str. 20

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

W zakresie ochrony jako ści wód powierzchniowych uwzgl ędnia si ę obszary zlewni hydrograficznych. Integraln ą cz ęś ci ą warunków korzystania z wód dorzecza stanowi ą programy ochrony wód dla obszarów, na których poziomy jako ści wód nie s ą osi ągni ęte, tzn. woda danego cieku nie posiada zało żonej klasy czysto ści wód. Celem ochrony wód powierzchniowych jest utrzymywanie lub poprawa jako ści wód, biologicznych stosunków w środowisku wodnym i na obszarach zalewowych, tak aby wody osi ągn ęły, co najmniej dobry stan ekologiczny i w zale żno ści od potrzeb nadawały si ę do: • zaopatrzenia ludno ści w wod ę przeznaczon ą do spo życia, • bytowania ryb w warunkach naturalnych oraz umo żliwiały ich migracj ę, • rekreacji oraz uprawiania sportów wodnych.

Zanieczyszczenie wód powierzchniowych wskutek nieracjonalnej gospodarki ich zasobami oraz odprowadzania do nich du żych ilo ści nie oczyszczonych lub niedostatecz- nie oczyszczonych ścieków ogranicza ich znaczenie gospodarcze i ekologiczne. Celem ochrony wód jej jest zapewnienie jak najlepszej jako ści oraz utrzymanie ilo ści wody na poziomie zapewniaj ącym ochron ę równowagi biologicznej. Badania jako ści wód w rzekach prowadzone s ą przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie zgodnie z programem „Pa ństwowego Monitoringu Środowiska na lata 2013-2015” Ustalone w ramach powy ższego programu punkty badawcze tworz ą sieci pomiarowe monitoringu funkcjonuj ącego na poziome regionalnym i krajowym. Na obszarze powiatu sanockiego sie ć monitoringu obejmuje punkty pomiarowo - kontrolne : • 1 punkt sieci krajowej – zlokalizowany na rzece San w km 282,4 ( poni żej Sanoka ), • 4 punkty sieci regionalnej - rozmieszczonych na Sanie w km 276,0 ( Trepcza ) i 274,0 ( poni żej Sanoka - Mi ędzybrodzie ) oraz na rzece Wisłok w km 178,6 ( powy- żej zbiornika Besko ) i w km 167,6 ( Besko – poni żej zbiornika Besko ).

Głównymi źródłami zanieczyszczenia rzek s ą ścieki wytwarzane przez podstawowe sekto- ry gospodarki tj. przemysł i gospodark ę komunaln ą. W ostatnich latach notowane s ą tendencje spadkowe ilo ści odprowadzanych ścieków szczególne ograniczenie dotyczy ścieków przemysłowych. Ocen ę stanu wód powierzchniowych wykonuje si ę na podstawie wyników klasyfikacji stanu ekologicznego (lub potencjału ekologicznego dla wód silnie zmienionych i sztucz- nych) i stanu chemicznego uzyskanych w reprezentatywnym punkcie pomiarowo- kontrolnym. Ostateczna ocena stanu jednolitej cz ęś ci wód zawsze jest determinowana przez gorszy z uzyskanych stanów. str. 21

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Dokonana w 2014 r. ocena klasyfikacji biologicznych, hydromorfologicznych i fizykochemicznych elementów jako ści wód, wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, ocena stanu chemicznego, ocena stanu wód w obszarach chronionych i ostateczna ocena stanu wód w poszczególnych jednolitych cz ęś ciach wód rzecznych znajduj ących si ę na terenie powiatu sanockiego zostały przedstawione w tabeli poniżej. Źródło: „ Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w 2014 r.”. Wojewódz- ki Inspektorat Ochrony Środowiska w Rzeszowie

str. 22

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Wyniki klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu wód w jednolitych cz ęś ciach wód rzecznych w 2014 r.

Nazwa i kod /2 Klasyfikacja elementów jako ści wód Ocena speł- reprezentatywnego STAN ELEMENTY BIOLOGICZNE nienia wyma- punktu pomiaro- JCWP

STAN / PO- STAN ga ń dla ob-

Nazwa i kod wo-kontrolnego - w punkcie ę nika nika TENCJAŁ CHE- szarów chro- STAN

ocenianej jednolitej i/lub punktu po- ź monitoro- EKOLO- MICZ- nionych JCWP

cz ęś ci wód (JCWP) miarowo- wania ob-

nik MZB GICZNY NY (TAK/NIE)

kontrolnego moni- szarów -SZ [N2000, MO- toringu obszarów chronionych /1 PI, MOEU] Silnie zmieniona JCWPSilnie zmieniona (T/N) Program monitoringu Fitoplankton (IFPL) Fitobentos (IO) Makrofity (MIR) Klasa wska FLORA Makrobezkr gowce bentosowe (MMI) Wska Ichtiofauna (EFI+) Klasa elementów BIOL Klasa elementów HYMO Klasa elementów FCH Klasa elementów FCH chronionych Typ abiotyczny 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 TAK Osława do Rzepedki Osława - Rzeped ź STAN DO- 12 NIE MD I II I II II I I II DOBRY [N2000, MO- DOBRY DOBRY PLRW20001222252 PL01S1601_3268 BRY PI] Kalniczka - Tarnawa Kalniczka STAN BAR- TAK Górna 12 NIE MO I I I I PLRW20001222289 DZO DOBRY [MOEU] PL01S1601_3242 Płowiecki Płowiecki - Sanok POTENCJAŁ NIE 12 TAK MO IV IV II PPD ZŁY ZŁY PLRW200012223189 PL01S1601_1964 SŁABY [MOEU] Sanoczek - Nagó- Sanoczek STAN DO- DO- TAK rzany 12 NIE MOC II II I II DOBRY PLRW20001222329 BRY BRY /3 [MOPI] PL01S1601_2237 Tyrawka Tyrawka - Tyrawa POTENCJAŁ TAK PLRW200012223329 Solna 12 TAK MD II II I II II I II DOBRY DOBRY DOBRY DOBRY [N2000] 9 PL01S1601_1914 TAK San - Mrzygłód POTENCJAŁ San od zb. Mycz- MD I I II II II I II DOBRY [N2000, MO- DOBRY PL01S1601_1909 DOBRY kowce do Tyrawki 15 TAK EU] ZŁY PLRW200015223319 San - Trepcza NIE MOC I II PSD_sr /3 ZŁY PL01S1601_3454 [MOPI] San od Tyrawki do POTENCJAŁ NIE San - Krasice Olszanki 15 TAK MD II III II III II II II UMIARKO- DOBRY [N2000, MO- ZŁY ZŁY PL01S1601_2236 PLRW20001522379 WANY EU] Wisłok - Rudawka POTENCJAŁ NIE Wisłok do Zb. Besko Rymanowska 12 TAK MD I I II III III II I II UMIARKO- DOBRY [N2000, MO- ZŁY ZŁY PLRW20001222613 PL01S1601_1926 WANY EU] Zbiornik Besko - POTENCJAŁ TAK Sieniawa MD I II I I I II II DOBRY DOBRY DOBRY [MOEU] Zbiornik Besko PL01S1601_1968 0 TAK DOBRY PLRW20000226159 Zbiornik Besko - POTENCJAŁ DO- TAK uj ęcie MOC I II I I I II DOBRY DOBRY BRY /3 [MOPI] PL01S1601_3458

str. 23 OBJA ŚNIENIA: stan / potencjał ekologiczny potencjał ek o- stan ekologiczny logiczny (JCWP naturalne) (JCWP silnie zmienione) stan bardzo dobry / poten- BARDZO DOBRY MAKSYMALNY cjał maksymalny DOBRY stan / potencjał dobry DOBRY stan / potencjał umiarko- UMIARKOWANY UMIARKOWANY wany SŁABY stan / potencjał słaby SŁABY ZŁY stan / potencjał zły ZŁY stan chemi czny DOBRY stan dobry przekroczone PSD_sr st ęż enia średnio- roczne poni żej stanu dobrego przekroczone PSD_max st ęż enia maksymalne stan DOBRY stan dobry ZŁY stan zły

Obja śnienia skrótów u żytych w tabeli: MD – monitoring diagnostyczny; Program monitoringu MO – monitoring operacyjny; MOC – monitoring obszarów chronionych IFPL - wska źnik fitoplanktonowy IO - Multimetryczny Indeks Okrzemkowy MIR - Makrofitowy Indeks Rzeczny - zintegrowany wska źnik fitobentosu i fitoplanktonu Wska źnik FLORA dla zbiorników zaporowych - wska źnik wielometryczny makrobezkr ęgowców ben- MMI tosowych - wska źnik makrobezkr ęgowców bentosowych dla Wska źnik MZB zbiorników zaporowych - wska źnik obrazuj ący struktur ę zespołów ryb wyst ę- EFI+ puj ących w jednolitej cz ęś ci wód powierzchniowych Klasa elementów BIOL - klasa elementów biologicznych Klasa elementów HYMO - klasa elementów hydromorfologicznych Klasa elementów FCH - klasa elementów fizykochemicznych (gr. 3.1-3.5) - klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne Klasa elementów FCH- zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne (gr. SZ 3.6) Monitoring obszarów chronionych: MOPI - jednolite cz ęś ci wód przeznaczone do poboru wody na potrzeby zaopatrzenia ludno ści w wod ę do spo życia N2000 - obszary ochrony siedlisk lub gatunków Natura 2000, dla których stan wód jest wa żnym czynnikiem w ich ochronie MOEU - obszary chronione wra żliwe na eutrofizacj ę wywołan ą zanieczyszczeniami pochodz ącymi ze źródeł komunalnych

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Wody podziemne

Z wyst ępuj ących na obszarze powiatu poziomów wodono śnych zwykłych wód podziemnych, najwi ększe znaczenie maj ą wody ujmowane z utworów czwartorz ędowych. Wody trzeciorz ędu wykorzystywane s ą w niewielkim stopniu, wody z utworów kredowych i starszych nie maj ą gospodarczego znaczenia. Powiat sanocki, a zwłaszcza jego południowa cz ęść obejmuj ąca Karpaty Zewn ętrzne (fliszowe) zbudowana z utworów formacji fliszowej okresu kredy i trzeciorz ędu, jest mało za- sobny w wody podziemne. Wody gruntowe wyst ępuj ą w wi ększych obni żeniach pod sto- kiem wzniesie ń. Jest to najcz ęś ciej poziom mało wydajny, cz ęsto wyst ępuj ący okresowo. Wi ększe wydajno ści wyst ępuj ą na terasach du żych rzek jak: San i Wisłok. Wiele jednak obszarów w południowej cz ęś ci powiatu stanowi ą tereny deficytowe, bez mo żliwo ści uj ęcia wód podziemnych tak z czwartorz ędu, jak i z serii fliszowych. Najbardziej wydajnymi warstwami wodono śnymi s ą żwirowe utwory tarasów dolin- nych. Zwierciadło wód gruntowych znajduje si ę w nich na gł ęboko ści 0,5 do 2 m. Ze wzgl ędu na budow ę geologiczn ą i płytkie zaleganie wód gruntowych studnie nie osiągaj ą du żych gł ęboko ści. Wi ększo ść ujmowanych wód pochodzi z pierwszego poziomu wodono śnego, co zawsze niesie ryzyko zanieczyszczenia ska żonymi wodami podskórnymi. Na degradacj ę jako ści szczególnie nara żone s ą wody utworów czwartorz ędowych wyst ępuj ą- ce w dolinach rzek i lokalnych kotlinach. Płytkie wyst ępowanie warstwy wodono śnej i dobra przepuszczalno ść powoduj ą lokalne ska żenia bakteriologiczne i chemiczne. Głównymi ogniskami tych ska żeń s ą: gospodarka komunalna i spływy powierzchniowe z obszarów rolniczych oraz zabudowy wiejskiej. Znacznie mniejsze nara żenie na zanieczyszczenie wykazuj ą wody w utworach kredowych i trzeciorz ędowych fliszu, poniewa ż zalegaj ą stosunkowo gł ęboko. Zasilanie wód wgł ębnych jest raczej słabe. Spowodowane to jest szeroko rozwini ętą obfit ą zwietrzelin ą i przekładaniem słabo przepuszczalnymi utworami łupkowymi przeszkadzaj ą- cymi w przenikaniu wód z warstwy do warstwy. Szczególnej ochronie podlegaj ą wody podziemne i obszary ich zasilania, z uwagi, że stanowi ą one źródło zaopatrzenia ludno ści w wod ę. W tym celu okre ślone zostały obszary ochronne zbiorników wód podziemnych i głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP), podlegaj ących szczególnej ochronie. Powiat sanocki znajduje si ę w zasi ęgu dwóch jednolitych cz ęś ci wód podziemnych (JCWPd),

Jednolita cz ęść wód pod- Ocena stanu ziemnych Ocena ryzy- Derogacje* ka kod JCWPd JCWPd ilo ściowego chemicznego

PLGW2200157 157 dobry dobry niezagro żona - PLGW2200158 158 dobry dobry niezagro żona -

str. 25

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Badania i oceny stanu wód podziemnych wykonuje Pa ństwowy Instytut Geologiczny w ramach systemu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska. Badania monitoringowe wód podziemnych wykonywane s ą cyklicznie. JCWPd niezagro- żone badane s ą w ramach monitoringu diagnostycznego. Oceny stanu wód podziemnych dokonuje si ę poprzez przydzielenie do 5 klas jako ści. W ocenie na potrzeby planu gospodarowania wodami dla obszaru dorzecza Wisły, dla JCWPd 157 i 158 nie stwierdzono zagro żenia nieosi ągni ęcia dobrego stanu wód, za ś wyniki monitoringu diagnostycznego z 2012 r. okre śliły, że JCWPd 157 i 158 posiadaj ą dobry stan ilo ściowy i chemiczny. W granicach powiatu sanockiego znajduj ą si ę trzy Główne Zbiorniki Wód Pod- ziemnych, s ą to: • GZWP Nr 430 - „Dolina rzeki San”, • GZWP Nr 431 - „Bieszczady”,

Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 430 Zbiornik Dolina rzeki San Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 430 zajmuje powierzchni ę 83 km2. Warstw ę wodono śną w utworach czwartorz ędowych stanowi ą otoczaki, żwiry i piaski ró ż- noziarniste. Mi ąż szo ść efektywna utworów wodono śnych jest zró żnicowana i mie ści si ę w granicach od 2 do 5 m, a miejscami poni żej 2 m. Średnia gł ęboko ść uj ęć wynosi ok. 10 m p.p.t. Zasoby dyspozycyjne zostały okre ślone na 5497,8 m 3/d, natomiast moduł zasobów dyspozycyjnych wynosi ok. 0,77 l/s/km 2 . Czwartorz ędowy poziom wodono śny zasilany

str. 26

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego jest głównie na drodze infiltracji opadów atmosferycznych. Generalnie na obszarze zbiornika przewa żaj ą wody średniej jako ści wymagaj ące uzdatnienia. Poniewa ż praktycznie na całym obszarze zbiornika brak jest utworów mog ących stanowi ć izolacj ę dla wód podziemnych, został on zaliczony do silnie zagro żonych. Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 431 Zbiornik warstw Krosno (Bieszczady) Główny Zbiornik Wód Podziemnych nr 431 w cało ści zlokalizowany jest na terenie woje- wództwa podkarpackiego, w jego południowo-wschodniej cz ęś ci. Zbiornik ma charakter szczelinowo-porowy i zajmuje powierzchni ę 1 220 km2. Wyst ępuj ący w nim główny u żyt- kowy poziom wodono śny zwi ązany jest z fliszowymi pakietami piaskowcowo-łupkowymi warstw kro śnie ńskich. Poziom wodono śny stanowi strefa przypowierzchniowa zbudowana ze sp ękanych piaskowców zawieraj ących wkładki łupków ilasto-marglistych o mi ąż szo ści od 40 do 80 m. Średnia mi ąż szo ść warstwy wodono śnej wynosi ok. 15 m. Wydajno ści po- szczególnych uj ęć s ą niewielkie i z reguły nie przekraczaj ą 5 m 3/h. Zasoby dyspozycyjne oszacowano na 25 000 m 3/d przy module 0,24 l/s/km 2. Zasilanie fliszowego poziomu wodono śnego odbywa si ę w drodze bezpo średniej infiltracji opadów atmosferycznych na wy- chodniach sp ękanych piaskowców, a tak że poprzez pokryw ę zwietrzelinow ą o mi ąż szo ści na ogół od 1 do 3 m. Najlepsze warunki dla infiltracji wyst ępuj ą w szczytowych partiach zbiornika, a tak że w dolinach rzecznych, gdzie łagodne ukształtowanie terenu pozwala na spokojny proces infiltracji. Poziom wodono śny fliszowy odwadniaj ą źródła o bardzo zró żni- cowanej wydajno ści nieprzekraczaj ącej z reguły 1 dm 3 /s. Obszar zbiornika w zdecydowanej wi ększo ści pokryty jest lasami, w znacznej cz ęś ci pozbawiony ognisk zanieczyszcze ń. W zwi ązku z tym mo żna uzna ć, że pomimo wysokiej wra żliwo ści na zanieczyszczenia, stopie ń zagro żenia poziomu wodono śnego jest niewielki.

Rozmieszczenie Głównych Zbiornik Wód Podziemnych

str. 27

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Powietrze atmosferyczne

Stan jako ści powietrza atmosferycznego w powiecie sanockim został okre ślony na podstawie dokumentów opracowanych przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowi- ska w Rzeszowie. Przy analizie stanu zanieczyszczenia powietrza korzystano z nast ępuj ących opracowa ń: • Ocena jako ści powietrza w 2013 roku. • Ocena jako ści powietrza w 2014 roku • Pi ęcioletnia ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim obejmuj ąca lata 2009 -2013,

Analiza stanu powietrza atmosferycznego w powiecie sanockim została wykonana w zakresie nast ępuj ących wska źników zanieczyszcze ń : • dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, benzen, tlenk węgla, ozon, pył zawieszony PM10 i PM2,5, arsen, kadm, nikiel, ołów i benzo( α)piren – w kryterium ochrony zdrowia • dwutlenek siarki, tlenki azotu i ozon – w kryterium ochrony ro ślin. Na terenie powiatu sanockiego znajduje si ę jedna stacja pomiarowa Wojewódzkiego In- spektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie zlokalizowana w Sanoku przy ul. Sadowej. W stacji s ą prowadzone pomiary pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo( α)pirenu w pyle zwieszonym. Stan jako ści powietrza w powiecie sanockim w roku 2014 przedstawiono za pomoc ą map rozkładu st ęż eń (jednogodzinnych, 8-godzinnych, 24-godzinnych, średniorocznych) po- szczególnych zanieczyszcze ń. Mapy rozkładu st ęż eń poszczególnych st ęż eń zanieczyszcze ń pochodz ą z opracowania WIO Ś w Rzeszowie pt. „Ocena jako ści powietrza w 2014 r.”.

Dwutlenek siarki

St ęż enia jednogodzinne jaki i 24-godzinne sanockim nie przekraczaj ą dopuszczalnych st ęż eń, które odpowiednio wynosz ą 350 µg/m 3 i 125 µg/m 3. St ęż enia jednogodzinne wahaj ą si ę w granicach 1 – 75 µg/m3 (21,4 %). Maksymalne st ęż enia jednogodzinne dwutlenku siarki wyst ępuj ą w Sanoku i wynosz ą od 41- 75 µg/m3 ( 11,7 - 21,4 %). Najni ższe do 5 µg/m 3 w Gminie Koma ńcza. St ęż enia 24- godzinne wahaj ą si ę w granicach 1 – 25 µg/m3. Najwi ększe st ęż enia 24- godzinne dwutlenku siarki wyst ępuj ą w mie ście Sanoku i wynosz ą od 19 - 25 µg/m3 ( 15,2 - 20,0 %). Najni ższe st ęż enia 24-godzinne - do 3 µg/m3 wyst ępuj ą Gminie Koma ńcza. W oparciu o wyniki pomiarów SO2 ze stacji monitoringu powietrza oraz o wyniki modelowania cały powiat sanocki został zakwalifikowany do klasy A, co oznacza, że na terenie powiatu nie wyst ąpiło w 2014 r. zagro żenie przekroczenia dopuszczalnych st ęż eń ustalonych dla dwutlenku siarki w powietrzu.

str. 28

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

St ęż enia dwutlenku siarki, na terenie powiatu sanockiego, od wielu lat utrzymuj ą si ę na bardzo niskim poziomie i nie powoduj ą przekroczenia standardów jako ści powietrza ustalonych dla tego zanieczyszczenia.

Rozkład st ęż eń 1-godzinnych SO2.

Rozkład st ęż eń 24-godzinnych SO2

str. 29

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Dwutlenek azotu

St ęż enia jednogodzinne jaki i średnioroczne w powiecie sanockim nie przekraczaj ą dopuszczalnych st ęż eń, które odpowiednio wynosz ą 200 µg/m3 i 40 µg/m3. St ęż enia jednogodzinne wahaj ą si ę w granicach 1 – 105 µg/m3 (52,5 %). Maksymalne st ęż enia średnioroczne dwutlenku azotu wyst ępuj ą w mie ście Sanoku i wynosz ą od 86 - 105 µg/m3 ( 43,0 - 52,5 %). Najni ższe st ęż enia jednogodzinne dwutlenku azotu do 10 µg/m3 wyst ępuj ą w południowo – wschodniej cz ęś ci Gminny Koma ńcza. St ę- żenia średnioroczne wahaj ą si ę w granicach 2 – 16 µg/m3. Najwi ększe st ęż enia średnioroczne dwutlenku azotu wyst ępuj ą w mie ście Sanoku i wynosz ą od 11 - 16 µg/m3 ( 25 - 40,0 %). Najni ższe st ęż enia średnioroczne dwutlenku azotu do 2- 4 µg/m3 (10%) wyst ępuj ą w Gminie Koma ńcza. W oparciu o wyniki pomiarów NO2 ze stacji monitoringu powietrza oraz wyniki modelowania cały powiat sanocki został zakwalifikowany do klasy A, co oznacza, że na terenie powiatu nie wyst ąpiło w 2014 r. zagro żenie przekroczenia dopuszczalnych st ęż eń ustalonych dla dwutlenku azotu w powietrzu. St ęż enia dwutlenku azotu, na terenie powiatu sanockiego, ju ż od wielu lat utrzymuj ą si ę na średnim poziomie i nie powoduj ą przekroczenia standardów jako ści powietrza ustalonych dla tego zanieczyszczenia.

Rozkład st ęż eń średniorocznych NO2

Tlenek węgla

St ęż enia o śmiogodzinne w powiecie sanockim nie przekraczaj ą dopuszczalnych st ęż eń, które wynosz ą 10 000 µg/m3.

str. 30

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

St ęż enia o śmiogodzinne wahaj ą si ę w granicach 1 – 3500 µg/m 3 (35,0 %). Maksymalne st ęż enia o śmiogodzinne tlenku w ęgla wyst ępuj ą w mie ście Sanoku i wynosz ą od 2501 - 3500 µg/m 3 ( 25,0 - 35 %). Najni ższe st ęż enia jednogodzinne do 400 µg/m3 wyst ępuj ą w południowo – wschodniej i południowo – zachodniej cz ęś ci Gminy Koma ńcza. W oparciu o wyniki pomiarów CO ze stacji monitoringu powietrza oraz wyniki modelowania cały powiat sanocki został zakwalifikowany do klasy A, co oznacza, że na terenie powiatu nie wyst ąpiło w 2014 r. zagro żenie przekroczenia w powietrzu dopuszczalnych st ęż eń ustalonych dla tlenku w ęgla. St ęż enia tlenku w ęgla, na terenie powiatu sanockiego, ju ż od wielu lat utrzymuj ą si ę na niskim poziomie i nie powoduj ą przekroczenia standardów jako ści powietrza ustalonych dla tego zanieczyszczenia.

Rozkład maksymalnych st ęż eń 8-godzinnych CO

Pył zawieszony PM10

Średnioroczne st ęż enia w powiecie sanockim mog ą przekracza ć dopuszczalne st ęż enia, które wynosz ą 40 µg/m 3 i wahaj ą si ę w granicach 5 – 50 µg/m3. Najwi ększe st ęż enia średnioroczne pyłu zwierzonego PM10 wyst ępuj ą w mie ście Sanoku i wynosz ą od 20 - 50 µg/m3 ( 50 - 125,0 %). Najni ższe st ęż enia średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 do 5 - 7 µg/m3 (12,5 – 17,5%) w południowo – wschodniej cz ęś ci Gminy Koma ńcza i północno – wschodniej cz ęś ci Gminy Trawa Wołoska.

str. 31

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Rozkład średniorocznych st ęż eń pyłu PM10 W powiecie sanockim pył zawieszony PM10 przekraczał dopuszczalne st ęż enia od 0 – 60 razy w roku. Najcz ęś ciej dopuszczalne st ęż enia przekraczane były w mie ście Sanoku. W 2014 roku przekroczenia dobowego poziomu dopuszczalnego pyłu PM10 zanotowano 43 razy, natomiast przekroczenia st ęż enia średniorocznego pyłu PM10 –30 razy. Dla zo- brazowania rocznego rozkładu st ęż eń pyłu zawieszonego PM10 poni żej przestawiono rozkład st ęż eń z punktu pomiarowego - Sanok ul. Sadowa za rok: 2014 i 2015. • 2014

• 2015

Z powy ższego wynika, że najwi ększe st ęż enia pyłu zawieszonego PM10 wyst ępuj ą w okresie od lutego do marca. W tym okresie kumuluje si ę pył z emisji z energetycznego spalania paliw ( głównie stałych z niskiej emisji) oraz z emisji wtórnej (pyły powstałe po środkach mineralnych z zimowego utrzymania dróg). W kwietniu st ęż enia pyłu zawieszo- str. 32

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego nego znacznie spadaj ą i jest to zwi ązane z sprz ątaniem dróg po zimowym ich utrzymania. Najni ższe st ęż enia wyst ępuj ą w okresie od maja do lipca. W oparciu o wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM10 ze stacji monitoringu powietrza oraz wyniki modelowania cały powiat sanocki został zakwalifikowany do klasy C, co oznacza, że na terenie powiatu wyst ąpiło przekroczenie warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji ustalonej dla pyłu PM10. St ęż enia pyłu zawieszonego PM10, na terenie powiatu sanockiego, ju ż od wielu lat utrzymuj ą si ę na bardzo wysokim poziomie i powoduj ą przekroczenia standardów jako ści powietrza ustalonych dla tego zanieczyszczenia.

Pył zawieszony PM2,5

St ęż enia średnioroczne mog ą przekracza ć dopuszczalne, które wynosz ą 25 µg/m 3 (do ko ńca 2015r) i 20 µg/m 3. St ęż enia średnioroczne wahaj ą si ę w granicach 0 – 25 µg/m 3. Najwi ększe st ęż enia średnioroczne pyłu zwierzonego PM2,5 wyst ępuj ą w Sanoku i wynosz ą od 16 - 25 µg/m 3 ( 80 - 100,0 %). Najni ższe st ęż enia średnioroczne pyłu zawieszonego PM10 do 0 - 5 µg/m 3 (0,0 – 25%) wyst ępuj ą w południowo – wschodniej cz ęś ci Gminy Koma ńcza i północno – wschodniej cz ęś ci Gminy Trawa Wołoska. W oparciu o wyniki pomiarów pyłu zawieszonego PM2,5 ze stacji monitoringu powietrza oraz wyniki modelowania cały powiat sanocki został zakwalifikowany do klasy C, co oznacza, że na terenie powiatu wyst ąpiło przekroczenie warto ści dopuszczalnej powi ększonej o margines tolerancji ustalonej dla pyłu PM2,5. St ęż enia pyłu zawieszonego PM2,5, na terenie powiatu sanockiego, od wielu lat utrzymuj ą si ę na wysokim poziomie i mog ą powodowa ć przekroczenia standardów jako ści powietrza ustalonych dla tego zanieczyszczenia.

Rozkład st ęż eń średniorocznych pyłu PM2.5

str. 33

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Benzen

St ęż enia średnioroczne w powiecie sanockim nie przekraczaj ą dopuszczalnych st ęż eń, które wynosz ą 5 µg/m 3 i wahaj ą si ę w granica 0 – 5 µg/m3 (10,0 %). Maksymalne st ęż enia średnioroczne benzenu wyst ępuj ą w mie ście Sanoku i wynosz ą od 0,3 - 0,5 µg/m3 ( 6,0 - 10 %). Najni ższe st ęż enia średnioroczne benzenu do 0,02 µg/m3 wyst ępuj ą w Gminie Koma ńcza oraz północno zachodniej cz ęś ci Tyrawa Wołoska. W oparciu o wyniki pomiarów benzenu ze stacji monitoringu powietrza oraz wyniki modelowania cały powiat sanocki został zakwalifikowany do klasy A, co oznacza, że na terenie powiatu nie wyst ąpiło w 2014 r. zagro żenie przekroczenia dopuszczalnych st ęż eń ustalonych dla benzenu w powietrzu. St ęż enia benzenu, na terenie powiatu sanockiego, ju ż od wielu lat utrzymuj ą si ę na bardzo niskim poziomie i nie powoduj ą przekroczenia standar- dów jako ści powietrza ustalonych dla tego zanieczyszczenia.

Podsumowanie:

Zanieczyszczenia gazowe w roku 2014, tj. dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek w ęgla i benzen (w kryterium ochrony zdrowia) oraz dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i ozon (w kryterium ochrony ro ślin) osi ągały bardzo niskie, niskie i średnie warto ści st ęż eń. Nie stwierdzono przekrocze ń obowi ązuj ących dla tych substancji warto ści kryterialnych w powietrzu, zarówno ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia, jak i ochron ę ro ślin. Pozwoliło to na zakwalifikowanie terenu powiatu sanockiego pod względem zanieczyszczenia powietrza tymi substancjami, dla obu kryteriów, do klasy A. Zanieczyszczenia pyłowe w roku 2014, tj. pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo( α)pirenu wykazuj ą ponadnormatywne st ęż enia zanieczyszcze ń tych zanieczysz- cza ń dla kryterium ochrony zdrowia. Pozwoliło to na zakwalifikowanie terenu powiatu sanockiego pod wzgl ędem zanieczyszczenia powietrza tymi substancjami, dla kryteriów ochrony zdrowia do klasy C. Dla poprawy jako ści stanu powietrza w zakresie pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo( α)pirenu w województwie podkarpackim, w tym i powiecie sanockim, Sejmik Województwa Podkarpackiego uchwał ą nr XXXIII/608/13 z dnia 29 kwietnia 2013 roku uchwalił „Program ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych”. Zadaniem programu jest okre ślenie działa ń naprawczych niezb ędnych i mo żliwych do realizacji, które maj ą na celu przywrócenie standardów jako- ści powietrza w zakresie st ęż eń pyłu PM10, PM2,5 oraz B(a)P. „Program ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej” przewiduje działania krótkotermino- we obejmuj ące siedem zada ń dla terenu powiatu sanockiego: 1. opracowanie i wdro żenie Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla miasta Sanoka w którym powinny by ć przewidziane działania polegaj ące na

str. 34

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

• podł ączeniu do sieci cieplnej lub zastosowaniu do ogrzewania energii elektrycznej dla zabudowy wielorodzinnej o powierzchni 60 000 m 2, • wymianie niskosprawnych kotłów na paliwa stałe (głównie w ęgiel) na piece gazowe w zabudowie jednorodzinnej powierzchni 40 900 m 2 o lub wymiana nieefektywne- go ogrzewania na paliwa stałe na nowoczesne piece retortowe lub peletowe, w zabudowie jednorodzinnej o powierzchni 45 000 m 2 , 2. w okresach bezdeszczowych mycie ulic metod ą na mokro w celu ograniczenia zanieczyszczenia powietrza pyłem (kurzem) unoszonym z powierzchni jezdni, 3. akcje edukacyjne maj ące na celu u świadamianie społecze ństwa w zakresie: szko- dliwo ści spalania odpadów w paleniskach domowych, korzy ści płyn ących z podł ą- czenia do scentralizowanych źródeł ciepła, termomodernizacji, promocja nowoczesnych niskoemisyjnych źródeł ciepła i inne, 4. stosowaniu odpowiednich zapisów umo żliwiaj ących ograniczenie emisji pyłów PM10 i PM2,5 oraz B(a)P, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dotycz ących np. układu zabudowy zapewniaj ącego przewietrzanie miasta, wprowadzania zieleni izolacyjnej, zagospodarowania przestrzeni publicznej oraz ustalenia zakazu stosowania paliw stałych, w obr ębie projektowanej zabudowy (w przypadku stosowania indywidualnych systemów grzewczych), zakazu likwidacji sieci cieplnej i przył ączy oraz zmiany ogrzewania zbiorowego (z sieci cieplnej) na indywidualne, 5. stosowaniu odpowiednich zapisów, zakazuj ących spalania odpadów ulegaj ących biodegradacji na terenach ogrodów działkowych oraz ogrodów przydomowych i na terenach zielonych miast Sanoka i Zagórza, 6. podł ączeniu do sieci cieplnej zakładów przemysłowych i spółek miejskich (likwidacja ogrzewania w ęglowego), 7. stworzeniu i utrzymywaniu systemu informowania mieszka ńców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza oraz o jego wpływie na zdrowie.

W chwili obecnej dla miasta Sanoka nie ma opracowanego i zatwierdzonego ”Programu Ograniczenia Niskiej Emisji”. Miasto Sanok posiada „Plan Gospodarki Niskoemisyjnej dla Miasta Sanoka”, który wynika z niskoemisyjnej polityki unijnej i krajowej, i jest zgodny z zapisami Zało żeń Narodowego Programu Rozwoju Gospodarki Niskoemisyjnej przyj ętych w 2011 r. przez Rad ę Mini- strów. Strategicznymi celami „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Sanoka” s ą: • zwi ększenie efektywno ści wykorzystywania i wytwarzania energii, • racjonalne zwi ększenie wykorzystania energii pochodz ącej ze źródeł odnawialnych, • efektywne zarz ądzanie infrastruktur ą miasta i jej rozwój ukierunkowany na wykorzystanie rozwi ąza ń niskoemisyjnych,

str. 35

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

• wprowadzenie racjonalnych wzorców konsumpcji energii i jej no śników we wszystkich sektorach gospodarki miasta • rozwój transportu niskoemisyjnego. W ramach zada ń w Planie zaplanowane s ą działania inwestycyjne i nieinwestycyjne Do działa ń inwestycyjnych zalicza si ę m.in.: • gł ębok ą termomodernizacj ę budynków u żyteczno ści publicznej (wymiana stolarki okiennej, drzwiowej, ocieplenie dachu, ścian zewn ętrznych, wymiana o świetlenia na energooszcz ędne), • termomodernizacj ę zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, jednorodzinnej, usłu- gowej i przemysłowej (wymiana stolarki okiennej, drzwiowej, ocieplenie dachu, ścian zewn ętrznych, • zastosowanie rozwi ąza ń (instalacji) odnawialnych źródłem energii, tj. instalacje so- larne, fotowoltaiczne, pompy ciepła. • zmian ę sposobu zaopatrzenia w ciepło w zabudowie mieszkaniowej z preferencj ą podł ączenia do miejskiego systemu ciepłowniczego, • zmniejszenie strat przesyłu energii cieplnej, • modernizacj ę systemowych źródeł wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej w celu poprawy efektywno ści ich funkcjonowania oraz budowa układu kogeneracyjnego, • modernizacj ę lokalnych źródeł ciepła (kotłowni) w celu poprawy efektywno ści ich funkcjonowania, • budow ę infrastruktury drogowej oraz zintegrowanego systemu transportowego, jak równie ż budow ę ście żek rowerowych Do działa ń nieinwestycyjnych zalicza si ę:: • promowanie gospodarki niskoemisyjnej, edukacj ę ekologiczna i wdro żenie „Planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Sanoka”, • planowanie energetyczne w tym opracowanie „Zało żeń do planu zaopatrzenia w gaz, energi ę elektryczn ą i paliwa gazowe”, • kompleksowe zarz ądzanie zu życiem energii w obiektach gminnych poprzez okresowy benchmarking obiektów.

Ochrona przyrody

Ponad 82 % powierzchni powiatu sanockiego, w zale żno ści od warto ści przyrodniczej i krajobrazowe, podlega ochronie prawnej (obszary chronionego krajobrazu, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary Natura 2000). Przy całkowitej powierzchni powiatu 1225 km 2 ochron ą obj ęte jest a ż 100,9 km 2 .

str. 36

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Rozmieszczenie form ochrony przyrody na terenie powiatu sanockiego. Pod wzgl ędem florystycznym powiat sanocki jest terenem, na którym mieszaj ą si ę elementy południowe, wschodniokarpackie (bieszczadzkie) i zachodniokarpackie (Beskid Niski, Pogórze). Cech ą charakterystyczn ą ro ślinno ści tego obszaru jest przej ściowo ść i przemieszanie ga- tunków. Obok elementów wschodnio– i zachodnioeuropejskich spotyka si ę elementy południowe i pontyjskie, które przedostały si ę na nasz teren przez przeł ęcze Łupkowsk ą i Dukielsk ą. Typowym tego przykładem jest kłokoczka południowa (Staphylea pinnata L.). Beskid Niski pokrywała dawniej mieszana puszcza karpacka, która na znacznych prze- strzeniach uległa zniszczeniu, zachowała si ę tylko w niedost ępnych zak ątkach górskich. Pozostało ści ą tej puszczy s ą zachowane do dzi ś w ni ższych poło żeniach stare okazy d ę- bów, grabów, wi ązów, a wy żej buków i jodeł.. Przy tworzeniu systemu ochrony przyrody przyj ęto za cel zachowanie w stanie

str. 37

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego naturalnym obszarów najbardziej cennych przyrodniczo tj. parków narodowych. Zaprojek- towano i stworzono strefy buforowe w formie obszarów chronionego krajobrazu i parków krajobrazowych. Stopniowe nasilanie działa ń ochronnych w kierunku centrów, którymi s ą ekosystemy zachowane w stanie naturalnym jest jednym z najbardziej efektywnych dzia- ła ń zmierzaj ącym do ich zachowania stwarzaj ąc jednocze śnie warunki do rozwoju całego regionu w oparciu o zasady ekorozwoju. System ochrony przyrody na terenie powiatu sanockiego tworz ą : obszary chronionego krajobrazu, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, sie ć NATURA 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, u żytki ekologiczne. Powierzchnia form ochrony przyrody na terenie poszczególnych gmin przedstawia tabela poni żej

obszary stanowiska Jednostka rezerwaty parki krajo- użytki eko- ogółem chronionego dokumen- terytorialna przyrody brazowe logiczne krajobrazu tacyjne Powiat sanocki 100 904,70 2 628,55 38 673,00 62 231,10 12,45 3,63 Sanok miasto 1 117,00 1 117,00 Besko 778,20 778,20 Bukowsko 11 788,40 11 788,40 1,11 Koma ńcza 45 474,26 2 346,74 23 034,30 22 435,50 Sanok 15 815,10 191,94 5 760,00 10 055,10 0,60 3,43 Tyrawa Wołoska 6 925,60 6 925,60 10,14

Zagórz 13 648,04 89,87 1 836,10 11 815,80 0,60 0,20 Zarszyn 5 358,10 5 358,10

Obszary chronionego krajobrazu

Na terenie powiatu sanockiego znajduj ą si ę dwa obszary chronionego krajobrazu : • Beskidu Niskiego (Uchwała NR XLVIII/997/14 Sejmiku Województwa Podkarpac- kiego z dnia 23 czerwca 2014 r. w sprawie Obszaru Chronionego Krajobrazu Be- skidu Niskiego Dz. Urz. Woj. Podk. z 2014 r. poz. 1950 ) • Wschodniobeskidzki ( Uchwała NR XLVIII/998/14 Sejmiku Województwa Podkar- packiego z dnia 23 czerwca 2014 r. w sprawie Wschodniobeskidzkiego Obszaru Chronionego Krajobrazu Dz. Urz. Woj. Podk. z 2014 r. poz. 1951 ).

Parki krajobrazowe

Na terenie powiatu sanockiego znajduj ą si ę 3 parki krajobrazowe : • Park Krajobrazowy Gór Słonnych, • Ja śliski Park Krajobrazowy, • Ci śnia ńsko-Wetli ński Park Krajobrazowy.

str. 38

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Rozmieszczenie obszarów chronionego krajobrazu i parków krajobrazowych na terenie powiatu sanockiego

Rezerwaty przyrody

Na terenie powiatu sanockiego utworzonych zostało siedem rezerwatów przyrody : Nazwa r e- Rodzaj r e- Powierzchnia miejscowo ść gmina Przedmiot ochrony zerwatu zerwatu [ha] dwa górskie jeziora powsta- łe w wyniku osuwiska na przyrody Zwiezło Duszatyn Koma ńcza 2,20 zboczach góry "Chryszcza- nieo żywionej ta", otaczaj ący las zatopio- ny przy ich powstaniu Jasiel, naturalne zbiorowiska ro- Źródliska Wisłok Wielki ślinne obejmuj ące źródli- krajobrazowy Koma ńcza 1585,01 Jasiołki Rudawka Ja- skowe obszary rzek Wisłok i śliska Jasiołka naturalne zbiorowiska le śne Polanki le śny Bykowce Sanok 191,94 buczyny karpackiej naturalne starodrzewy bu- Bukowica le śny Darów Koma ńcza 292,92 kowo-jodłowe o charakterze puszcza ńskim

str. 39

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Nazwa r e- Rodzaj r e- Powierzchnia miejscowo ść gmina Przedmiot ochrony zerwatu zerwatu [ha] najpi ękniejszy fragment doliny rzeki Osławy od Przełom Smolnika po Turza ńsk, któ- Osławy pod krajobrazowy Duszatyn Koma ńcza 322,45 ra na tym odcinku stanowi Duszatynem zachodni ą cz ęść granicy Ci śnia ńsko - Wetli ńskiego Parku Krajobrazowego przełomowy odcinek rzeki Przełom Osławy oraz zbiorowiska Mokre Zagórz Osławy pod krajobrazowy 142,79 le śne z licznymi stanowi- Wysoczany Koma ńcza Mokrem skami ro ślin chronionych i rzadkich w runie. grupy skał piaskowca eo- Kamie ń nad przyrody Rzeped ź Koma ńcza 91,83 ce ńskiego wraz z otaczaj ą- Rzepedzi ą nieo żywionej cym je drzewostanem.

Europejska Sieć Ekologiczna – obszary Natura 2000

Podstaw ą tworzenia sieci Natura 2000 s ą zapisy dwóch dyrektyw Unii Europejskiej: • Dyrektywa Rady 79/409/EWG z 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa ( tzw. Dyrektywa Ptasia ), Celem Dyrektywy Ptasiej jest utrzymanie populacji wszystkich gatunków ptaków naturalnie wyst ępuj ących w stanie dzikim na terytorium pa ństw członkowskich UE na poziomie odpowiadaj ącym wymaganiom ekologicznym, naukowym i kulturowym lub dostosowanie ich populacji do takiego poziomu (art. 1 i 2). • Dyrektywa Rady 92/43/EWG z 21 maja 1992 r. o ochronie siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory ( tzw. Dyrektywa Siedliskowa ). Celem Dyrektywy Siedliskowej jest zapewnienie ró żnorodno ści biologicznej poprzez ochron ę siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory w pa ństwach UE. W szczególno- ści środki podejmowane zgodnie z t ą dyrektyw ą maj ą na celu zachowanie lub odtworzenie wła ściwego stanu ochrony wybranych siedlisk przyrodniczych oraz wybranych gatunków fauny i flory, b ędących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej (art. 2). W skład sieci Natura 2000 wchodz ą: • obszary specjalnej ochrony ( OSO ) wyznaczane na podstawie Dyrektywy Ptasiej w celu ochrony gatunków ptaków wymienionych w zał ączniku I tej dyrektywy oraz re- gularnie wyst ępuj ących gatunków ptaków w ędrownych, nie wymienionych w za- łączniku I; • specjalne obszary ochrony ( SOO ) wyznaczane na podstawie Dyrektywy Siedli- skowej w celu ochrony siedlisk przyrodniczych wymienionych w zał ączniku I oraz gatunków ro ślin i zwierz ąt (z wyj ątkiem ptaków) wymienionych w zał ączniku II tej Dyrektywy.

str. 40

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Obszary specjalnej ochrony ptaków

Na terenie powiatu sanockiego utworzone zostały obszary : Powierzchnia Poło żenie na terenie p o- Lp. Nazwa obszaru Kod [ha] wiatu sanockiego 1. Bieszczady PLC180001 111 517,69 gm. Koma ńcza, Zagórz gm. Bukowsko, Koma ńcza, 2. Beskid Niski PLB180002 86 969,05 Zarszyn miasto Sanok, gm. Sanok, 3. Góry Słonne PLB180003 55 036,89 Tyrawa Wołoska Obszary Natura 2000 mające znaczenie dla Wspólnoty

Na terenie powiatu sanockiego znajduj ą si ę nast ępuj ące obszary Natura 2000 maj ące znaczenie dla Wspólnoty Europejskiej: Powierzchnia Poło żenie na terenie p o- Lp. Nazwa obszaru Kod [ha] wiatu sanockiego 1 Bieszczady PLC180001 111 519,44 gm. Koma ńcza, Zagórz gm. Bukowsko, Koma ńcza, 2 Ostoja Ja śliska PLH180003 29 283,71 Zarszyn 3 Rzeka San PLH180007 1 374,76 miasto Sanok gm. Sanok gm. Tyrawa Wołoska, Sa- 4 Ostoja Góry Słonne PLH180013 46 071,46 nok, Zagórz 5 Rymanów PLH180016 5 240,99 gm. Bukowsko, Zarszyn miasto Sanok, gm. Bukow- 6 Dorzecze Górnego Sanu PLH180021 1 578,67 sko, Koma ńcza, Sanok, Zagórz 7 Patria nad Odrzechowa PLH180024 572,89 gm. Zarszyn 8 Wisłok środkowy z dopływami PLH180030 1 064,64 gm. Besko 9 Ja ćmierz PLH180032 174,45 gm. Zarszyn 10 Ko ściół w Nowosielcach PLH180035 0,28 gm. Zarszyn 11 Las Hrabe ński PLH180039 125,60 gm. Besko 12 Sanisko w Bykowcach PLH180045 79,77 m. Zagórz, gm. Sanok

str. 41

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Rozmieszczenie obszarów Natura 2000 na terenie powiatu sanockiego

Użytki ekologiczne

miejsc o- Pow. Cel ochr o- Nazwa Rodzaj gmina Opis wo ść [ha] ny Zespół Dworsko - Bukow- kępy drzew Bukowsko 1,11 - zadrzewienie Parkowy sko wychodnie powierzchnia z wy- bez nazwy Dobra Sanok - - skalne chodni ą skaln ą Zlokalizowane w nie- miejsca zamieszkałej miej- bytowania scowo ści Lachawa, zwierzyny Tyrawa otoczone lasami so- bez nazwy - Lachawa 10,14 le śnej i Wołoska snowymi, sosnowymi gniazdo- z domieszka brzozy i wania ptac- olchy i bukowo - so- twa snowymi stanowiska Stanowisko j ę- Stanowisko rzadkich lub zycznika zwy- języcznika chronionych Zahuty ń Zagórz 0,50 - czajnego w lesie zwyczajne- gatunków Hute ńskim go ro ślin

str. 42

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

miejsc o- Pow. Cel ochr o- Nazwa Rodzaj gmina Opis wo ść [ha] ny Stanowisko j ę- Stanowisko stanowiska zycznika zwy- języcznika rzadkich lub czajnego i tojadu zwyczajne- chronionych Zahuty ń Zagórz 0,08 - wiechowatego w go i tojadu gatunków lesie Zahute ń- wiechowa- ro ślin skim tego

Lasy

Na terenie powiatu sanockiego grunty le śne zajmuj ą powierzchni ę 63 535,69 ha, co stanowi 51,5 % powierzchni powiatu. Powierzchnia gruntów le śnych na terenie powiatu sanockiego w 2014 r. Stan w dniu 31 XII ogółem lesisto ść Jednostka terytorialna ha % PODKARPACKIE * 688 231,97 38,0 Powiat sanocki 63 535,69 51,5 Sanok miasto 1 246,03 32,1 Besko 258,12 9,2 Bukowsko 5 395,03 39,2 Koma ńcza 33 077,80 72,0 Sanok 9 262,41 39,7 Tyrawa Wołoska 4 150,98 59,3 Zagórz 7 654,55 47,6 Zagórz - miasto 701,53 31,0 Zagórz - obszar wiejski 6 953,02 50,3 Zarszyn 2 490,77 23,4

Charakterystycznym dla powiatu jest wyst ępowanie du żych kompleksów le śnych w połu- dniowej i północno-wschodniej cz ęś ci, a tak że mała lesisto ść zachodnich terenów powiatu ( gminy Besko i Zarszyn ). Najwy ższy wska źnik lesisto ści posiada gmina Koma ńcza – 72,0 %, najmniejszy za ś gmina Besko – 9,2 %. Za wyj ątkiem gmin Besko i Zarszyn pozostałe gminy posiadają wska źnik lesisto ści przekraczaj ący docelowy w skali kraju ( 32 % ). Według regionizacji przyrodniczo–le śnej lasy powiatu sanockiego poło żone s ą w VIII Krai- nie Karpackiej w Dzielnicach : Bieszczadów ( N-ctwo Koma ńcza, Brzozów, Lesko, Ryma- nów ), Beskidu Niskiego ( Koma ńcza, Rymanów, Lesko ) i Pogórza Środkowo – Beskidz- kiego ( Brzozów, Lesko ). Lasy Skarbu Pa ństwa na terenie powiatu sanockiego zarz ądzane s ą przez 4 nadle śnictwa Lasów Pa ństwowych : Baligród, Brzozów, Koma ńcza, Rymanów podlegaj ące Regionalnej Dyrekcji LP w Kro śnie. Teren powiatu poro śni ęty jest lasami mieszanymi wyst ępuj ącymi głównie na siedliskach lasu górskiego ( LG ) i lasu wy żynnego ( Lwy ż. ) oraz w niewielkim procencie na

str. 43

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego siedliskach ł ęgowych : las ł ęgowy górski ( LłG ) , ols górski ( OlG ), ols jesionowy ( OlJ ), las łegowy ( Lł ). W składzie gatunkowym lasów nieznaczn ą przewag ę maj ą drzewostany liściaste. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest buk ( Brzozów – 48 %; Koma ńcza – 42,9 %; Lesko – 28 % powierzchni nadle śnictwa) i jodła ( Koma ńcza – 18,3 %, Brzozów – 24 %; Lesko – 25 %). Stosunkowo du ży udział posiada sosna, która w niektórych nadle śnic- twach stanowi niekiedy jeden z głównych gatunków lasotwórczych ( Lesko - 33%; Brzo- zów – 17%; Koma ńcza – 21,9 % ). Pozostałe gatunki jak świerk ( Koma ńcza – 6,7 %, Le- sko – 1 %) , olsza szara ( Koma ńcza- 6,6 %, Lesko – 3 %) brzoza ( Brzozów – 3 % ) stanowi ą jedynie uzupełnienie Stosunkowo du żą powierzchni ę zajmuj ą zadrzewienia olchowe, zwłaszcza na gruntach porolnych klasyfikowane w ewidencji gruntów jako Lz. Lasy znajduj ące si ę na terenie powiatu sanockiego, podobnie jak lasy innych po- wiatów le żą cych w Krainie Karpackiej, ze wzgl ędu na skład gatunkowy drzewostanów s ą z natury odporne biologicznie na działanie szkodników owadzich. Nale żą do najmniej zagro- żonych przez przemysłowe zanieczyszczenia powietrza ze wzgl ędu na słabo rozwini ęty przemysł w tym rejonie oraz du żą ró żnorodno ść gatunkow ą. Pewne zagro żenie stanowi ą choroby grzybowe, jak np. rak jodły, który jest szczególnie niebezpieczny dla młodników, opie ńka miodowa, a oprócz tego ró żne gatunki hub (głównie zwi ązanych z jodł ą). Ogólnie drzewostany przedstawiaj ą dobry stan zdrowotny i sanitarny gatunków panuj ących, przy czym jest on nieznacznie zró żnicowany w zale żno ści od wieku. Drzewo- stany młodsze i średnich klas wieku charakteryzuj ą si ę lepszym stanem zdrowotnym. W starszych klasach wieku w wi ększym stopniu wyst ępuj ą szkody powodowane czynnikami abiotycznymi (wiatr, śnieg, oki ść ), a tak że bardziej atakowane s ą przez grzyby (opie ńka miodowa, huba korzeniowa, rak jodły) i szkodniki owadzie. Badania prowadzone na stałych powierzchniach obserwacyjnych wskazuj ą na popraw ę kondycji wi ększo ści drzewostanów. Znamienne jest to, że najwi ększ ą popraw ę za- obserwowano w drzewostanach jodłowych, w których zwłaszcza odnowienie naturalne i młodniki cechuj ą si ę dobr ą jako ści ą i zdrowotno ści ą. Znaczne obni żenie emisji zanieczyszcze ń, brak powa żniejszych szkodników owadzich, oraz poprawa warunków wodnych w glebie spowodowała w ostatnich latach popraw ę kondycji lasów.

Gleby

Gleby powiatu sanockiego charakteryzuje zmienno ść typologiczna zwi ązana z budow ą geologiczną, morfologi ą terenu, stosunkami wodnymi, charakterem szaty ro ślinnej oraz działalno ści ą człowieka. Zdecydowanie przewa żaj ą gleby brunatne kwa śne, rzadziej wyługowane, wytworzone z glin ilastych i pyłów, średnio gł ębokie i gł ębokie. W rejonach podgórskich gleby są bardziej jednorodne, płytkie, szkieletowe kwa śne, brunatne i bielico- we. Dominuj ą klasy IIIb, IV i V. Północna i środkowa cz ęść powiatu posiada dogodne warunki do prowadzenia upraw rolniczych (szczególnie zbó ż) i ogrodnictwa, a południowa z

str. 44

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego bardzo du żym udziałem u żytków zielonych sprzyja hodowli bydła i owiec. Ró żne czynniki pochodzenia naturalnego i antropogenicznego wpływaj ą na spa- dek urodzajno ści gleb, powoduj ąc ich degradacj ę. Degradacja powodowana jest m.in. pro- cesami erozyjnymi, dopływem toksycznych składników, zakwaszeniem gleby, przez wy- czerpywanie si ę składników pokarmowych, obni żenie ilo ści i jako ści próchnicy, naruszenie równowagi jonowej oraz obni żenie poziomu wód gruntowych. Do naturalnych procesów maj ących istotny wpływ na jako ść środowiska glebowego nale żą ci ągłe zmiany klimatu, szaty ro ślinnej oraz procesy erozyjne. Stopie ń zagro żenia erozj ą zale ży głównie od ukształtowania terenu (a zwłaszcza od na- chylenia stoku, jego długo ści i wystawy), od cz ęstotliwo ści i nat ęż enia opadów, składu mechanicznego gleby oraz pokrycia roślinno ści ą.

Klimat

Klimat powiatu sanockiego jest ści śle zwi ązany z ukształtowaniem powierzchni i podziałem fizjograficznym. W wielu rejonach, zwłaszcza w dolinach i podgórskich (gór- skich ) kotlinach wyst ępuj ą znaczne odchylenia klimatyczne spowodowane lokalnymi mikroklimatami. Według regionalizacji klimatycznej Polski wg Romera powiat sanocki przynale ży do klimatu podgórskiego ( obejmuj ący północn ą i środkow ą cz ęść powiatu ) i górskiego ( południo- wa cz ęść powiatu – gm. Koma ńcza ) oraz klimatu zaciszy śródgórskich. Region klimatycz- ny górski charakteryzuje si ę pi ętrowo ści ą klimatu, ze spadkiem temperatury średnio 0,5 oC/100 m wysoko ści i przyrostem opadów ok. 60 mm/100 m wysoko ści. Roczne ampli- tudy temperatury zmniejszaj ą si ę wraz z wysoko ści ą. Na kształtowanie si ę pogody w powiecie sanockim du ży wpływ ma powietrze polarno- morskie powoduj ące zim ą ocieplenie, du że zachmurzenie oraz opady, latem za ś ochło- dzenie i deszcz. Du ży wpływ ma wyniesienie nad poziom morza i urozmaicona rzeźbą obszaru. Osobliwo ściami klimatycznymi Karpat Polskich s ą wy ższe temperatury powietrza w jesieni ni ż na wiosn ę, okresy nagłych odwil ży w okresie jesieni i zimy oraz mro źną i słoneczn ą pogod ą w sezonie zimowo-wiosennym. W rejonach zaciszy śródgórskich charakterystyczne jest wyst ępowanie specyficznego mi- kroklimatu gdzie gromadzi si ę przepływaj ące z południa ciepłe powietrze z równin w ęgier- skich, a otaczaj ące lasy oddziaływaj ą na nie pod wzgl ędem wilgotno ści i łagodnej temperatury. Średnia długo ść meteorologicznego okresu wegetacji (wyra żona liczb ą dni z ustalon ą średni ą dobow ą temperatur ą powietrza powy żej lub równej 5 OC) dla obszaru powiatu wynosi od 190 (na wysoko ściach ok. 700 m n.p.m. ) do 210 dni. W wielu rejonach, w dolinach i górskich kotlinach mo żna zaobserwowa ć znaczne odchylenia klimatyczne spowodowane lokalnymi mikroklimatami, a okres wegetacyjny mo że trwa ć nawet do 220 dni.

str. 45

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Przy napływie powietrza polarno-kontynentalnego charakterystyczne s ą upalne lata i mro źne zimy. Średnia roczna temperatura waha si ę od +6 do +7,5 OC, średnia roczna temperatura powietrza w miesi ącu styczniu wynosi od –4 do –4,5 OC, w lipcu +16 do +18 OC. Opady atmosferyczne wzrastaj ą wraz z wysoko ści ą. Średnioroczne sumy opadów wahaj ą si ę od 700 – 1000 mm (w Polsce 500-700 mm). Pokrywa śnie żna zalega średnio 80-90 do 100 dni. W niektórych partiach górskich ( gm. Koma ńcza ) ilo ść opadów mo że wzrasta ć nawet do 1150 – 1200 mm.

str. 46

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

5. Metody zastosowane przy sporządzaniu prognozy

Prognoza została opracowana zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami prawnymi w szcze- gólno ści z ustaw ą Prawo ochrony środowiska i ustaw ą o udost ępnianiu informacji o śro- dowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko.

W trakcie opracowania Prognozy wykorzystano: • dost ępne dane literaturowe, • dane Głównego Urz ędu Statystycznego, • informacje znajduj ące si ę w posiadaniu Starostwa Powiatowego w Sanoku. • dane z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Rzeszowie a tak że posiadan ą wiedz ę i do świadczenia w zakresie ocen oddziaływania na środowisko przedsi ęwzi ęć .

W prognozie zostały przeanalizowane wszystkie projekty, których realizacja umo żliwi wprowadzenie w życie celu strategicznego oraz priorytetów ustanowionych w Strategii. Charakterystyk ę stanu środowiska oraz analiz ę jako ści jego poszczególnych elementów sporz ądzono metod ą opisow ą przy wykorzystaniu dost ępnych danych na temat obszaru powiatu tj. studium literatury, informacji pozostających w posiadaniu Starostwa, danych statystyki publicznej oraz pa ństwowego monitoringu środowiska. Zastosowano metod ę indukcyjno-opisow ą polegaj ącą na charakterystyce bie żą cego stanu środowiska oraz ł ączeniu w logiczn ą cało ść znajduj ących si ę w posiadaniu informacjach o funkcjonowaniu środowiska i okre śleniu, jakie potencjalne zmiany mog ą wyst ąpi ć w śro- dowisku w wyniku realizacji celów i zada ń wskazanych w Strategii..

Analizie poddano aktualny i prognozowany stan ochrony środowiska na terenie powiatu sanockiego oraz proponowane kierunki działa ń w tym zakresie. Wnioski z analizy odnie- siono do stanu środowiska w powiecie i przeanalizowano mo żliwe skutki realizacji Strategii . Wszystkie wymienione domeny strategiczne, cele strategiczne, cele operacyjne, zadania szczegółowe i przewidziany do osi ągni ęcia efekt ko ńcowy w poszczególnych dziedzinach funkcjonowania powiatu, wynikaj ą z siebie, ł ącz ą si ę ze sob ą i uzupełniaj ą, wpływaj ąc jednocze śnie na podniesienie jako ści życia mieszka ńców.

Sporz ądzenie Prognozy dla Strategii przebiegało wieloetapowo i obejmowało kolejno:

str. 47

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

• ocen ę aktualnego stanu środowiska na obszarze obj ętym Strategi ą, zawieraj ącą analiz ę zasobów i walorów środowiska, wywieranej na nie presji antropogenicznej oraz jako ści środowiska; • ocen ę potencjalnego wpływu ustale ń Strategii na środowisko przyrodnicze; • opracowanie propozycji łagodzenia skutków realizacji ustale ń Strategii w obszarach, w których zidentyfikowano znacz ące negatywne oddziaływania; • opracowanie systemu monitorowania środowiskowych skutków wdra żania Strategii.

W celu ułatwienia oceny oraz prezentacji wyników oddziaływa ń wykorzystano uproszczo- ną i dostosowan ą do potrzeb Prognozy analiz ę macierzow ą, relacji elementów środowiska oraz celów i kierunków działa ń przewidzianych do realizacji. Dokonano analizy oddziaływa ń realizacji danego celu na poszczególne komponenty śro- dowiska. Przy ocenie starano si ę bra ć pod uwag ę ko ńcowy efekt realizacji przedsi ęwzi ę- cia, jego potencjalne oddziaływanie na etapie budowy (realizacji) oraz na etapie eksploatacji (funkcjonowania). W ramach macierzy przedmiotem oceny byty równie ż przewidywane znacz ące oddziaływania na środowisko w tym oddziaływania bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe, średnioterminowe i długoterminowe, stałe i chwilowe oraz pozytywne i negatywne, a tak że oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralno ść tego obszaru.

Zastosowane metody s ą typowe dla strategicznych ocen oddziaływania na środowisko i s ą to metody stosunkowo ogólne i maj ące do ść subiektywny charakter.

Prognoza została opracowana stosownie do stanu współczesnej wiedzy i metod oceny oraz dostosowana do zawarto ści i stopnia szczegółowo ści ocenianego dokumentu. Pro- gnoza ma charakter ogólny poniewa ż odnosi si ę do oceny wpływu celów i kierunków dzia- ła ń, przyj ętych w dokumencie planowania strategicznego powiatu.

str. 48

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

6. Analiza zawartości „Strategii Rozwoju Powiatu główne cele oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami

W „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022" zdefiniowano misj ę, która okre śla główny cel powiatu i brzmi nast ępuj ąco: Powiat sanocki – obszar zrównowa żonego rozwoju opartego na walorach kulturowych, turystycznych i gospodarczych. Miejsce dobrobytu mieszka ńców i zadowolo- nych go ści.

W wyniku wspólnych prac członków Konwentu Strategii oraz moderatorów zidentyfikowano cztery domeny strategiczne dla rozwoju gospodarczego powiatu sanockiego: 1. Turystyka i kultura 2. Gospodarka lokalna 3. Infrastruktura techniczna i ochrona środowiska 4. Zasoby ludzkie i infrastruktura społeczna Domeny strategiczne to obszary mog ące sta ć si ę „kołami zamachowymi” dla dalszego rozwoju powiatu.

Po przeprowadzeniu analiz SWOT przyst ąpiono do konstruowania planu operacyjnego dla zidentyfikowanych domen strategicznych. Dla ukazania hierarchii i powi ąza ń ł ącz ących poszczególne poziomy planów operacyjnych, opisano je w nast ępuj ącym układzie: • Cele strategiczne Cele te nale żą do grupy celów kierunkowych (odpowiadaj ą na pytanie: co chcemy osi ągn ąć ?) i długofalowych, o terminie realizacji si ęgaj ącym 10-15 lat. • Cele operacyjne Cele te dotycz ą średniego horyzontu czasowego (3-5 lat). Odpowiadaj ą na pytanie: w jaki sposób to osi ągn ąć ?, wskazuj ą zatem okre ślone narz ędzia i sposoby realizacji celów strategicznych. • Zadania Zadania to konkretne działania słu żą ce realizacji celów. S ą one podstaw ą wdra ża- nia „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016 - 2022”, posiadaj ą wi ęc okre ślone ramy organizacyjne. Cz ęść zada ń w swej tre ści oraz zakresie działania mo że słu żyć realizacji ró żnych celów strategicznych b ądź operacyjnych. Mówi ąc o zadaniach mamy na myśli nie tylko zadania inwestycyjne, rozwijaj ące infrastruktur ę techniczn ą i komunaln ą. W niniejszym dokumencie zawarto tak że zadania „mi ęk- kie”, zwi ązane z rozwojem zasobów ludzkich i rozwojem społecze ństwa opartego na wiedzy (szeroko rozumiana „inwestycja” w człowieka). Cz ęść zada ń stanowi jed- norazowe przedsi ęwzi ęcia, jednak że w zapisach niniejszego dokumentu istniej ą tak że zadania ci ągłe (wdra żane na bie żą co), których realizacja b ędzie miała w naj-

str. 49

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

bli ższych latach du ży wpływ na rozwój gospodarczy i społeczny powiatu sanockiego. W oparciu o powy ższe sporz ądzono Plan Operacyjny dla „Strategii Rozwoju Powiatu Sa- nockiego na lata 2016 – 2022”

I. DOMENA STRATEGICZNA: TURYSTYKA I KULTURA

I.I. CEL STRATEGICZNY: Rozwój kompleksowej oferty turystycznej i rekreacyjnej powiatu sanockiego Cele operacyjne I.I.1. Aktywna promocja oferty turystycznej powiatu I.I.2. Stymulowanie rozwoju bazy turystycznej i rekreacyjnej I.I.3. Kreowanie powiatu sanockiego, jako centrum sportu rekreacyjnego i wyczynowego oraz turystyki kwalifikowanej I.I.4. Organizacja systemu kształcenia z zakresu turystyki i gospodarki turystycznej I.I.5. Wzrost ilo ści przyjazdów turystycznych w celu zwiedzania Sanoka i okolic I.II. CEL STRATEGICZNY: Wykreowanie powiatu sanockiego, jako centrum kulturalnego o znaczeniu ponadlokalnym Cele operacyjne : I.II.1. Organizacja imprez kulturalnych o zasi ęgu ponadregionalnym i transgranicznym I.II.2. Wzrost uczestnictwa mieszka ńców i organizacji pozarz ądowych w życiu kulturalnym i społecznym powiatu I.II.3. Zachowanie dziedzictwa kulturowego powiatu sanockiego

II. DOMENA STRATEGICZNA: GOSPODARKA LOKALNA

II.I. CEL STRATEGICZNY: Wspieranie rozwoju lokalnych przedsi ębiorstw i przyci ąganie nowych inwestorów Cele operacyjne : II.I.1. Stworzenie kompleksowego systemu wsparcia organizacyjnego i merytorycznego dla rozwoju lokalnej przedsi ębiorczo ści II.I.2. Efektywna promocja walorów gospodarczych powiatu II.I.3. Tworzenie, aktywizacja i promocja terenów inwestycyjnych w powiecie II.I.4. Rozwój przemysłu w ramach obszarów Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Euro- park Mielec” na terenie powiatu sanockiego II.I.5 Odbudowa potencjału przemysłowego i rozwój przedsi ębiorczo ści w aspekcie planowanej Regionalnej Inteligentnej Specjalizacji Województwa Podkarpackie- go – RIS „motoryzacja” (obejmuj ącej środki transportu l ądowego, pojazdy drogowe i szynowe, mobilno ść ) II.I.6 Umocnienie i odbudowa zasobu kadry techniczno-in żynieryjnej dla przemysłu II.I.7 Podniesienie poziomu technologicznego przedsi ębiorstw II.I.8. Tworzenie warunków do utrzymania i powstawania nowych miejsc pracy

II.II. CEL STRATEGICZNY: Aktywizacja zawodowa mieszka ńców powiatu sanockiego Cele operacyjne : II.II.1. Tworzenie warunków do rozwoju lokalnych zakładów przetwórczych II.II.2. Stymulowanie rozwoju szerokiej sfery usług specjalistycznych i rzemiosła,

str. 50

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

funkcjonuj ących w otoczeniu rolnictwa w tym turystyki wiejskiej II.3. Pobudzenie działa ń innowacyjnych w rolnictwie oraz poszukiwania alternatywnych gał ęzi produkcji rolnej II.4. Wsparcie dla produkcji rolnej powi ązanej z odnawialnymi źródłami energii II.5. Pobudzanie działa ń uzupełniaj ących produkcj ę roln ą w gospodarstwach – wsparcie dla gospodarstw edukacyjnych, agroturystycznych, ekologicznych II.6 Wspieranie produkcji rolnej opartej na certyfikowanych systemach jako ści II.7 Promocja i tworzenie sieci lokalnych produktów spo żywczych, wsparcie sprzeda- ży bezpo średniej II.II.8. Odtwarzanie potencjału hodowlanego (tradycji wypasów)

III. DOMENA STRATEGICZNA : INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I OCHRONA ŚRODOWISKA

III.I. CEL STRATEGICZNY: Wzrost dost ępno ści infrastruktury technicznej słu żą cej rozwojowi gospodarczemu i zwi ększaj ącej atrakcyjno ść zamieszkania w powiecie Cele operacyjne : III.I.1. Usprawnienie systemu komunikacyjnego w powiecie - modernizacja głównych szlaków komunikacyjnych na terenie powiatu sanockiego III.I.2. Rozbudowa usług teleinformatycznych III.II. CEL STRATEGICZNY: Zrównowa żone wykorzystanie środowiska naturalnego III.II.1. Cel operacyjny : Tworzenie warunków do zwi ększenia wykorzystania źródeł energii przyjaznych środowisku III.II.2. Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu sanockiego III.II.3. Zachowanie i piel ęgnacja krajobrazu

IV. DOMENA STRATEGICZNA: ZASOBY LUDZKIE i INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA

IV.I. CEL STRATEGICZNY: Wzrost poziomu wykształcenia mieszka ńców powiatu Cele operacyjne : IV.I.1. Dostosowanie kierunków kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych do potrzeb rynku pracy IV.I.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych młodzie ży z terenu powiatu IV.I.3. Stworzenie dobrych warunków do nauki i pracy w szkołach powiatu IV.I.4. Rozwój kształcenia ustawicznego mieszka ńców powiatu IV.I.5. Współpraca z PWSZ w celu przygotowania studentów i absolwentów do wej- ścia na rynek pracy IV.II. CEL STRATEGICZNY: Zmniejszenie poziomu i społecznych skutków bezrobocia w powiecie Cele operacyjne : IV.II.1. Tworzenie warunków do utrzymywania i powstawania nowych miejsc pracy IV.II.2. Prowadzenie działa ń aktywizuj ących osoby bezrobotne IV.II.3. Rozwój systemu informacji z zakresu po średnictwa pracy i poradnictwa zawodowego IV.III. CEL STRATEGICZNY: Wzrost poziomu zaspokojenia potrzeb obywateli w zakresie zdrowia, bezpiecze ństwa publicznego oraz mo żliwo ści przemieszczania si ę Cele operacyjne : IV.III.1. Rozwój działalno ści leczniczej Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki

str. 51

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Zdrowotnej w Sanoku na potrzeby społeczno ści lokalnej IV.III.2. Stworzenie systemu szerokiego wachlarza profesjonalnych usług zdrowotnych dla mieszka ńców powiatu i turystów IV.III.3. Aktywizacja działa ń na rzecz przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu integracji społecznej osób zagro żonych wykluczeniem społecznym, w tym niepeł- nosprawnych IV.III.4. Prowadzenie aktywnych działa ń zapewniaj ących porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne w powiecie IV.III.5. Zaspokojenie potrzeb komunikacyjnych mieszka ńców powiatu.

str. 52

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

7. Powiązania ustaleń Strategii z innymi dokumentami oraz sposób realizacji celów ochrony środowiska ustanowionych na szczeblu mię- dzynarodowym i krajowym

„Strategia Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016 - 2022” jest dokumentem o charakterze ogólnym, którego podstawowym zało żeniem jest wyznaczenie ram dla dalszego rozwoju obszaru opracowania i co równie wa żne, scalenie celów i metod osi ągni ęcia tych celów w ramach polityki gospodarczej, społecznej i ekologicznej w skali ponadlokalnej. Strategia musi by ć zatem z jednej strony zgodna z podstawowymi dokumentami o charakterze planistycznym i programowym oraz z drugiej strony tworzy ć płaszczyzn ę zgodno ści pomi ędzy poszczególnymi dokumentami z ró żnych dziedzin funkcjonowania społeczno ści lokalnej i samorz ądu. W Strategii, w rozdziałach opisuj ących szczegółowo poszczególne domeny, zawarto tak że porównanie jej ustale ń z ustaleniami zawartymi w innych krajowych, regionalnych i lokalnych dokumentach o charakterze strategicznym i planistycznym.

Strategia w du żym stopniu nawi ązuje do Strategii Rozwoju Województwa Podkarpac- kiego 2022 , przyj ętej na podstawie Uchwały Nr XXXVII/697/13 Sejmiku Województwa Podkarpackiego w Rzeszowie z dnia 26 sierpnia 2013 r. co zostało uwidocznione w opisie ka żdej domeny strategicznej niniejszego dokumentu. Uwzgl ędnia równie ż zało żenia zawarte w : „Krajowej strategii rozwoju regionalnego 2010- 2020: regiony, miasta, obszary wiejskie” opublikowana w Monitorze Polskim Nr 36 Poz. 423 z 2010 r. przyj ęta przez Rad ę Ministrów uchwał ą w dniu 13 lipca 2010 r.

Jednak w najwi ększym stopniu zadania „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016 – 2022” przystosowane s ą do funkcjonuj ących obecnie Programów Operacyjnych, na podstawie których można aplikowa ć po fundusze strukturalne Unii Europejskiej.

Strategi ę wykonano z wykorzystaniem nast ępuj ących materiałów sporz ądzonych na poziomie krajowym, wojewódzkim: • Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, Warszawa 2008 r. • Strategia "Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020 r." Uchwała Rady Ministrów Nr 58 z dnia 15 kwietnia 2014 r. • Polityka energetyczna Polski do 2030 roku • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego – Perspek- tywa 2030 (projekt zmiany Planu) wraz z Prognoz ą oddziaływania na środowisko.

str. 53

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

• Program Ochrony Środowiska dla województwa podkarpackiego na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do 2019 r. PBPP w Rzeszowie, Rzeszów 2013 r.

Stworzony w ramach „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016- 2022” plan operacyjny kładzie istotny akcent na zrównowa żony rozwój powiatu. Jest on rozumiany jako proces, w którym nast ępuje integrowanie działa ń politycznych, gospodarczych, spo- łecznych i przestrzennych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwało ści podstawowych procesów przyrodniczych. Zrównowa żony rozwój ma na celu równowa żenie szans w dost ępie do środowiska zarówno współcze śnie żyj ącego społecze ństwa, jak rów- nie ż przyszłych pokole ń. Przy opracowywaniu Strategii wykorzystano plany i programy opracowane przez Staro- stwo Powiatowe w Sanoku w tym m.in. : • Powiatowy Program Ochrony Środowiska, • Plan zarz ądzania kryzysowego, • Plan ochrony przed powodzi ą, plan ochrony zabytków, • Plan obrony cywilnej, • Plan operacyjny funkcjonowania powiatu na czas zagro żeniowa i wojny, • Powiatowy plan transportowy ( w opracowaniu) • Modernizacja ewidencji gruntów i budynków, • Powiatowy program rozwoju pieczy zast ępczej, • Powiatowa strategia rozwiazywania problemów społecznych powiatu sanockiego, • Powiatowa program przeciwdziałania przemocy w rodzinie, • Powiatowy program działa ń na rzecz osób niepełnosprawnych

„Strategia Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016 - 2022” nie ogranicza si ę w swych zapisach tylko do zada ń realizowanych bezpo średnio przez Starostwo Powiatowe i instytucje podległe władzom powiatu (m.in. Powiatowy Urząd Pracy, Powiatowy Zarz ąd Dróg), co w znaczny sposób zaw ęziłoby mo żliwo ści realizacji zada ń w nim zapisanych. Wi ąż e si ę to z ograniczonymi kompetencjami samorz ądu powiatowego w kwestiach aktywizowania przedsi ębiorczo ści lokalnej. Opracowuj ąc strategi ę pracuj ący nad ni ą stan ęli przed dyle- matem, czy zadania proponowany w dokumencie powinny uwzgl ędnia ć wszystkie wa żne dla regionu działania, czy powinny si ę one ogranicza ć do tych , które pozostaj ą w kompe- tencji powiatu. Dylemat ten rozstrzygni ęto decyduj ąc si ę na uj ęcie zada ń, co do których powiat ma przynajmniej po średni ą mo żliwo ść oddziaływania, a wi ęc i niektóre z tych które nie pozostaj ą w bezpo średniej strefie jego oddziaływania..

Strategia proponuje przede wszystkim zadania, które stanowi ą wyzwania dla całej spo- łeczno ści lokalnej i wszystkich partnerów w powiecie sanockim, a tak że regionie podkarpackim (m.in. samorz ądy gminne, samorz ąd wojewódzki, przedsi ębiorcy i organizacje

str. 54

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego przedsi ębiorców, organizacje pozarz ądowe).

Podczas prac nad niniejszym dokumentem zostały uwzgl ędnione zało żenia rozwojowe zawarte w nast ępuj ących dokumentach strategicznych:

Strategia Europa 2020

Strategia ta skupia si ę na programowaniu procesów społeczno-gospodarczych w Unii Europejskiej. Trzy główne priorytety tego dokumentu to: − rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacjach. − promocja gospodarki: oszcz ędzaj ącej zasoby, zielonej i konkurencyjnej, − sprzyjanie gospodarce o wysokim zatrudnieniu, zapewniaj ącej wysok ą spój- no ść społeczn ą i terytorialn ą. Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo, konkurencyj- na gospodarka, sprawne państwo

Strategia ta jest podstaw ą wszystkich strategii średniookresowych do roku 2020. Jako cel główny okre ślono w niej „Wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów, zapewniaj ących szybszy i zrównowa- żony rozwój kraju oraz popraw ę jako ści życia ludno ści". Strategia ta wyró żnia trzy obszary strategicznej interwencji: − sprawne i efektywne pa ństwo (w tym cele: przej ście od administrowania do zarz ądzania rozwojem, zapewnienie środków na działania rozwojowe, wzmocnienie warunków sprzyjaj ących realizacji indywidualnych potrzeb i aktywno ści obywateli), − konkurencyjn ą gospodark ę (w tym cele: wzmocnienie stabilno ści makroeko- nomicznej, wzrost wydajno ści gospodarczej, zwi ększenie innowacyjno ści gospodarki, rozwój kapitału ludzkiego, zwi ększenie wykorzystania technologii cy- frowych, bezpiecze ństwo energetyczne i środowisko, zwi ększenie efektywno- ści transportu), − spójno ść społeczn ą i terytorialn ą ( w tym cele: integracj ę społeczn ą, zapewnienie dost ępu i okre ślonych standardów usług publicznych, wzmocnienie me- chanizmów terytorialnego równowa żenia rozwoju oraz integracja przestrzenna dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów terytorialnych). Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020. Regiony, miasta, obszary wiejskie

Strategia ta wskazuje podstawowe zasady polityki regionalnej. Jako cel strategiczny rozwoju regionalnego okre ślono: efektywne wykorzystanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osi ągni ęcia celów rozwoju kraju - wzrostu, zatrudnienia i spójno ści w horyzoncie długookresowym. W strategii sformułowano trzy podstawowe cele polityki regionalnej: − wspomaganie wzrostu konkurencyjno ści regionów,

str. 55

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

− budowanie spójno ści terytorialnej i przeciwdziałanie procesom marginalizacji na obszarach problemowych, − tworzenie warunków dla skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji działa ń − ukierunkowanych terytorialnie. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Polska 2030 Trzecia fala no- woczesności

Strategia poprzez tworzenie warunków sprzyjaj ących przedsi ębiorczo ści, przeciwdziałaniu ubóstwa i zapobieganiu wykluczeniu społecznemu, jednocze śnie d ążą c do przy śpieszenia rozwoju powiatu, przeciwdziałania marginalizacji i peryferyzacji obszarów problemowych. Tym samym, umo żliwia to równie ż realizacj ę celów Strategii Lizbo ńskiej, kład ących du ży nacisk na wzmocnienie spójno ści społecznej. Powiat podejmuj ąc si ę realizacji działa ń, uj ętych w Strategii i rozumianych jako proces przemian przestrzennych, społecznych i ekonomicznych w gminie, przyczynia si ę do poprawy jako ści życia mieszka ńców, przywró- cenia ładu przestrzennego i do o żywienia gospodarczego

Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju do roku 2030

Koncepcja ma mniejsze znaczenie dla programowania rozwoju na szczeblu powiatu, nie- miej jednak wskazuje istotne dla poszczególnych województw kierunki interwencji przestrzennych. Cel strategiczny sformułowany w tym dokumencie to: efektywne wykorzystanie przestrzeni kraju i jej terytorialnie zró żnicowanych potencjałów rozwojowych dla osi ągania ogólnych celów rozwojowych — konkurencyjno ści, zwi ększenia zatrudnienia, sprawno ści funkcjonowania pa ństwa oraz spójno ści w wymiarze społecznym, gospodarczym i terytorialnym w długim okresie czasu.

Strategia „Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko" - Ministerstwo Gospodarki Departament Energetyki - czerwiec 2014r

Strategia „Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko", jest dokumentem, który wskazuje kluczowe kierunki działa ń w obszarze ochrony środowiska w perspektywie do roku 2020. Dwa cele ( 1 i 3 ) nawi ązuj ą bezpo średnio do poprawy stanu środowiska oraz zrównowa- żone gospodarowanie zasobami środowiska.. − Cel 1. Zrównowa żone gospodarowanie zasobami środowiska − Cel 2. Zapewnienie gospodarce krajowej bezpiecznego i konkurencyjnego zaopatrzenia w energi ę: − Cel 3. Poprawa stanu środowiska: Bezpo średnie nawi ązania do tego zagadnienia znalazły si ę w ramach celów operacyjnych: − II.I.1.7. Podniesienie poziomu technologicznego przedsi ębiorstw − II.4. Wsparcie dla produkcji rolnej powi ązanej z odnawialnymi źródłami energii − III.I.2. Rozbudowa usług teleinformatycznych − III.II.1. Tworzenie warunków do zwi ększenia wykorzystania źródeł energii przyjaznych środowisku Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego

str. 56

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Program Ochrony Środowiska dla Województwa Podkarpackiego wprowadza zasad ę zrównowa żonego rozwoju, umo żliwiaj ąca harmonijny rozwój gospodarczy i społeczny regionu wraz z ochron ą walorów środowiskowych. Zaproponowano, w perspektywie najbliż- szych lat, nast ępuj ącą hierarchi ę celów: W zakresie zada ń systemowych: − Rozwój edukacji ekologicznej − Zarz ądzanie środowiskowe. W zakresie poprawy jako ści środowiska: − Poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, − Racjonalizacja gospodarki odpadami, − Poprawa jako ści powietrza atmosferycznego, − Ochrona przed hałasem ze źródeł komunikacyjnych. W zakresie ochrony dziedzictwa przyrodniczego i racjonalnego u żytkowania zasobów przyrody: − Efektywna ochrona przyrody i racjonalna eksploatacja ekosystemów le śnych, − Ochrona gleb u żytkowanych rolniczo. W zakresie zrównowa żonego wykorzystania surowców, wody i energii: − Zabezpieczenie środowiska i człowieka przed zagro żeniami powodziowymi, − Wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

Strategia jest zbie żna z PO Ś dla woj. podkarpackiego w takich celach operacyjnych jak: I.I.1. Aktywna promocja oferty turystycznej powiatu II.I.2. Efektywna promocja walorów gospodarczych powiatu II.4. Wsparcie dla produkcji rolnej powi ązanej z odnawialnymi źródłami energii II.6. Wspieranie produkcji rolnej opartej na certyfikowanych systemach jako ści II.II.8. Odtwarzanie potencjału hodowlanego (tradycji wypasów) III.I.1. Usprawnienie systemu komunikacyjnego w powiecie - modernizacja głównych szla- ków komunikacyjnych na terenie powiatu sanockiego III.II.1. Tworzenie warunków do zwi ększenia wykorzystania źródeł energii przyjaznych śro- dowisku III.II.2. Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu sanockiego III.II.3. Zachowanie i piel ęgnacja krajobrazu

str. 57

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

8. Przewidywane znaczące oddziaływanie na cele i przedmiot ochrony obszaru natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko z uwzględnieniem zależności między tymi elementami środowiska i między oddziaływaniem na te elementy.

W ramach Strategii zaplanowano wiele działa ń zwi ązanych z najbardziej problemowymi obszarami działania powiatu. Cz ęść działa ń zaliczanych jest do tzw. „projektów mi ękkich” i dotycz ącą rozwoju współpracy regionalnej czy promocji powiatu, cz ęść zada ń zrealizowanych zostanie w postaci projektów infrastrukturalnych. Ka żde z tych zaplanowanych działa ń ma charakter lokalny, w zwi ązku z czym oddziaływa- nia b ędą wyst ępowały jedynie na niewielkich obszarach i b ędą miały charakter odwracal- ny. Oddziaływania zaplanowanych do realizacji inwestycji ze sfery infrastruktury b ędą zró żnicowane na etapie budowy i eksploatacji. Na etapie sporz ądzania strategii nie jest mo żliwe dokładne okre ślenie wielko ści emisji oraz oddziaływania planowanych przedsi ęwzi ęć na środowisko przyrodnicze. W okresie eksploatacji zaproponowanych w Strategii i zrealizowanych przedsi ęwzi ęć nie przewiduje si ę oddziaływa ń negatywnych, ponadto prognozuje si ę popraw ę stanu niektó- rych komponentów środowiska przyrodniczego. Podstaw ą okre ślenia potencjalnych zagro żeń i konfliktów, jakie mo że spowodowa ć realizacja postanowie ń strategii, była analiza proponowanych działa ń kierunkowych, analiza stanu środowiska powiatu, ocena istniej ących i potencjalnych zagro żeń tego stanu.

Identyfikacji i oceny poszczególnych celów dokonano w tzw. macierzach skutków środowi- skowych, które s ą syntetycznym zestawieniem : • pozytywnych i negatywnych, • bezpo średnich, po średnich, wtórnych i skumulowanych, • krótkoterminowych, średnioterminowych i długoterminowych, • stałych i chwilowych oddziaływa ń na poszczególne elementy środowiska takie jak : • zdrowie i życie ludzi (oddziaływanie na warunki życia człowieka, szczególnie zdrowie, lecz tak że na komfort zamieszkania, bezpiecze ństwo, dost ęp do zasobów śro- dowiska), • ró żnorodno ść biologiczna (w tym wpływ na formy obszarowej ochrony przyrody), • krajobraz (w tym powierzchnia ziemi i zasoby kopalin), • zwierz ęta, ro śliny, wody, • klimat (w tym stan jako ści powietrza, hałas), • zasoby naturalne, • zabytki i dobra materialne, z uwzgl ędnieniem zale żno ści miedzy tymi elementami środowiska i mi ędzy oddziaływa-

str. 58

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego niami na te elementy.

Ocen ę zapisów zawartych w Strategii przedstawiono w poniższej tabeli oraz wpływ projek- towanych inwestycji, zada ń na poszczególne komponenty ochrony środowiska. Wpływ okre ślono, jako: + oddziaływanie dodatnie; 0 brak oddziaływania; – oddziaływanie negatywne; +/- oddziaływanie warunkowe, zmienne

W ocenie zastosowano trzy stopnie zagro żenia, jakie mog ą wywrze ć proponowane działa- nia na poszczególne komponenty środowiska: • mały (1), • średni (2) • znacz ący (3). Pod poj ęciem zagro żenia małego rozumie ć nale ży typowe zmiany i przekształcenia danego komponentu środowiska o niewielkich walorach, a tak że jakie spowoduje realizacja strategii w terenie ju ż zainwestowanym lub przewidzianym do zainwestowania. Zagro żenie średnie zwi ązane jest z przekształceniem poszczególnych komponentów o średnich walorach, jakie spowoduje realizacja ustaleń projektu programu w terenie nieza- inwestowanym lub zainwestowanym w niewielkim stopniu. Zmiany te wi ąza ć si ę b ędą z budow ą obiektów kubaturowych i infrastruktury, b ądź z funkcjonowaniem inwestycji mog ą- cych w odczuwalny sposób negatywnie wpływa ć na środowisko i życie ludzi. Zagro żenie znacz ące wi ąza ć si ę b ędzie z radykalnymi zmianami i przekształceniami po- szczególnych komponentów środowiska o du żych walorach, a zwi ązanych z budow ą obiektów i infrastruktury, b ądź z funkcjonowaniem inwestycji mog ących w znacz ący spo- sób trwale negatywnie wpływa ć na środowisko.

Szczegółow ą ocen ę poszczególnych działa ń w uj ęciu poszczególnych komponentów śro- dowiska z uwzgl ędnieniem opisanych kryteriów, zawiera poni ższa tabela. W tabeli dokonano oceny oddziaływania na poszczególne komponenty środowiska na poziomie zada ń szczegółowych. W bie żą cym rozdziale szczegółowo przedstawiono tak że zadania zwi ązane z przebudow ą dróg, których oddziaływania na środowisko mog ą mie ć najbardziej istotne znaczenie

str. 59

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska PK – Park Krajobrazowy, OChK – Obszar Chronionego Krajobrazu

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat I. DOMENA STRATEGICZNA: TURYSTYKA I KULTURA I.I. CEL STRATEGICZNY: Rozwój kompleksowej oferty turystycznej i rekreacyjnej powiatu sanockiego I.I.1. Cel operacyjny: Aktywna promocja oferty turystycznej powiatu I.I.1.1. Promocja powiatu z wykorzystaniem specyficznych walorów kulturowych i naturalnych powiatu, posiadanej bazie do uprawiania sportów zimowych i współ- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 +2 pracy ze znanymi w kraju osobami pochodz ącymi z Ziemi Sanockiej; I.I.1.2 Współdziałania w opracowaniu i budowy nowych produktów turystycznych i rozbudowy istniej ących w ramach marki turystycznej Bieszczady – stworzenie kla- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 stra turystycznego; I.I.1.3 Organizowanie przy współudziale władz samorz ądowych z terenu powiatu, gmin i instytucji otoczenia infrastruktury turystycznej wspólnych stoisk na najwa ż- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 niejszych targach turystycznych; I.I.1.4 Publikacja i rozpowszechnianie wydawnictw w szczególno ści w formie elek- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 tronicznej, z zakresu promocji i informacji turystycznej; I.I.1.5. Przygotowanie i udost ępnienie informacji i publikacji z zakresu promocji +1 +1 +1 +1 0 0 0 0 0 0 +1 +1 +1 turystycznej. I.I.1.6. Ogłoszenie konkursu na pami ątk ę zwi ązan ą z powiatem sanockim; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 I.I.1.7. Współdziałanie z jednostkami samorz ądu terytorialnego w utworzenie i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 +1 funkcjonowaniu zintegrowanej ci ągłej ponadgminnej informacji turystycznej. I.I.1.8. Wprowadzenie powiatowego zintegrowanego systemu pakietowej informa- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 +1 cji i sprzeda ży usług turystycznych I.I.1.9. Zainicjowanie akcji promuj ącej w przygranicznych powiatach Słowacji, wa- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 +1 lory turystyczne i gospodarcze powiatu I.I.2. Cel operacyjny: Stymulowanie rozwoju bazy turystycznej i rekreacyjnej I.I.2.1. Wzmocnienie skarpy wzgórza zamkowego w Sanoku wraz z wybudowa- 0 -1 -1 -1 0 0 -1 -1 0 0 -1 0 +1 niem od strony ul. Podgórze ściany wspinaczkowej I.I.2.2. Integrowanie działa ń władz samorz ądowych, biur turystycznych i innych instytucji w celu organizacji, wyposa żenia oraz ujednoliconego oznakowania szla- +1 +1 +1 +1 +1 0 0 0 0 0 +1 +1 +1 ków turystycznych; ( doda ć w opisie oznakowanie)

str. 60

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie I.I.2.3. Pogł ębianie współpracy ze słowackimi partnerami z terenów przygranicznych przy realizacji zada ń z zakresu turystyki kwalifikowanej, urz ądzaniu szlaków +1 +1 +1 +1 +1 0 0 0 0 0 +1 +1 +1 i imprez turystyczno-rekreacyjnych; I.I.2.4. Współdziałanie z wła ścicielami obiektów zabytkowych w pełnym ich udo- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 +1 +1 st ępnianiu dla zwiedzaj ących I.I.2.5. Budowa miejsc parkingowych na terenie powiatu w pobli żu atrakcji tury- -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 0 0 +2 +1 +2 stycznych Powiatu I.I.2.6. Inicjowanie i koordynacja działa ń w budowie i modernizacji ście żek rowe- -1 -1 -1 -1 0 0 -1 0 0 0 0 +1 +1 rowych ze szczególnym wykorzystaniem walorów naturalnych powiatu I.I.2.7. Modernizacja i udost ępnienie strzelnicy dla mieszka ńców powiatu sanoc- 0 -1 -1 -1 -1 -2 -2 -1 0 0 0 +1 +1 kiego I.I.3. Cel operacyjny: Kreowanie powiatu sanockiego, jako centrum sportu rekreacyjnego i wyczynowego oraz turystyki kwalifikowanej I.I.3.1. Wspieranie przez władze samorz ądowe Młodzie żowych Klubów Sporto- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 wych lub Sekcji Młodzie żowych w innych klubach oraz klubów turystycznych. I.I.3.2. Stworzenie cyklu powiatowych turniejów sportowych dla młodzie ży w ró ż- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 nych dyscyplinach; I.I.3.3. Organizacja dla mieszka ńców i turystów imprez promuj ących aktywny i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 zdrowy styl życia; I.I.3.4. Współdziałanie i wspieranie instytucji w utworzeniu Szkoły Mistrzostwa 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 Sportów Zimowych I.I.4. Cel operacyjny: Organizacja systemu kształcenia z zakresu gospodarki turystycznej I.I.4.1. Organizacja szkole ń z zakresu obsługi ruchu turystycznego środowisk 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 wiejskich oraz osób pracuj ących w sektorze usług dla ludno ści; tour operatorstwo I.I.5. Cel operacyjny: Wzrost ilo ści przyjazdów turystycznych w celu zwiedzania Sanoka i okolic I.I.5.1. Stworzenie produktu turystycznego „Kompleksowa oferta turystyki muzeal- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 0 +1 nej i dziedzictwa kulturowego, Powiatu Sanockiego” I.I.5.2. Współdziałania w tworzeniu i promocji produktu turystycznego „Komplek- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 +1 sowa oferta zwiedzania Sanoka” I.I.5.3. Opracowanie i promocja „Planu zwi ększenia atrakcyjno ści turystycznej Po- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 +2 wiatu Sanockiego dla dzieci i rodzin z dzie ćmi” I.II. CEL STRATEGICZNY: Wykreowanie powiatu sanockiego jako centrum kulturalnego o znaczeniu ponadlokalnym I.II.1. Cel operacyjny: Organizacja imprez kulturalnych o zasi ęgu ponadregionalnym i transgranicznym

str. 61

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie I.II.1.1. Organizacja corocznych imprez kulturalnych propaguj ących mi ędzykultu- 0 0 0 0 0 -1 0 0 0 0 0 +1 +2 row ą ró żnorodno ść powiatu sanockiego; I.II.1.2. Opracowywanie i promocja kalendarza cyklicznych imprez kulturalnych na 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 terenie powiatu; I.II.1.3. Organizacja cyklicznych happeningów historycznych i artystycznych zwi ą- 0 0 0 0 0 -1 0 0 0 0 0 0 +1 zanych z dziejami powiatu I.II.2. Cel operacyjny: Wzrost uczestnictwa mieszkańców i organizacji pozarz ądowych w życiu kulturalnym i społecznym powiatu I.II.2.1. Organizacja konkursów i przegl ądów działalno ści kulturalnej dzieci i mło- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 dzie ży; I.II.2.2. Kompleksowa modernizacja budynku Młodzie żowego Domu Kultury z 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 +1 +1 uwzgl ędnieniem zabytkowego charakteru obiektu: I.II.2.3. Zorganizowanie systemu wspierania organizacji działaj ących w otoczeniu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 +2 kultury, turystyki i sportu; I.II.2.4. Promocja w śród mieszka ńców powiatu zasad wolontariatu i uczestnictwa 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 w działaniach organizacji pozarz ądowych; I.II.3. Cel operacyjny: Zachowanie dziedzictwa kulturowego powiatu sanockiego I.II.3.1. Pozyskiwanie środków na utworzenie Parku Dziedzictwa Kulturowego, łącz ącego Park Etnograficzny, Zamek Królewski i Rynek Sanocki – budowa poł ą- -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 0 +2 +1 +1 czenia ł ącz ącego zamek z drugim brzegiem Sanu; I.II.3.2. Organizacja cyklicznych wystaw plenerowych prezentuj ących dorobek kul- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 turowy powiatu I.II.3.3. Organizacja corocznego przegl ądu dorobku artystycznego twórców z tere- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 0 +1 nu powiatu; I.II.3.4. Organizacja wystaw dzieł Zdzisława Beksi ńskiego i innych zbiorów z ko- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 0 +1 lekcji Muzeum Historycznego w Sanoku na terenie Polski i poza granicami kraju. I.II.3.5. Dokumentacja i ochrona dorobku kulturowego mniejszości narodowych; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 I.II.3.6. Digitalizacja zbiorów Muzeum Historycznego w Sanoku, digitalizacja biblio- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 0 +1 teki muzealnej, dokumentacja, opracowania i badania zabytków I.II.3.7. Utworzenie w Muzeum Historycznym w Sanoku profesjonalnej pracowni konserwatorskiej oraz pracowni technicznej zajmuj ących si ę konserwacj ą zabyt- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 0 +1 ków ruchomych, w tym w szczególno ści ikon i zabytków sztuki cerkiewnej

str. 62

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie I.II.3.8. Konserwacja i restauracja zabytków ruchomych, ksi ęgozbiorów, starodru- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 0 +1 ków ze zbiorów Muzeum Historycznego w Sanoku II. DOMENA STRATEGICZNA: GOSPODARKA LOKALNA II.I. CEL STRATEGICZNY: Wspieranie rozwoju lokalnych przedsi ębiorstw i przyci ąganie nowych inwestorów II.I.1. Cel operacyjny: Stworzenie kompleksowego systemu wsparcia organizacyjnego i merytorycznego dla rozwoju lokalnej przedsi ębiorczo ści II.I.1.1. Organizacja konferencji, seminariów, szkole ń dla przedstawicieli firm po- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 wiatu i instytucji otoczenia biznesu; II.I.1.2. Rozwój doradztwa dla osób podejmuj ących działalno ść gospodarcz ą oraz małych i średnich przedsi ębiorstw - współpraca z lokalnymi oraz regionalnymi in- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 stytucjami otoczenia biznesu na rzecz rozwoju przedsi ębiorczo ści; II.I.1.3. Współpraca z jednostkami samorz ądu terytorialnego przedsi ębiorstwami, instytucjami okołobiznesowymi i wsparcia rynku pracy, placówkami o światowymi i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 instytucjami naukowymi w działaniu klastra przemysłowo-naukowego II.I.1.4. Współpraca z jednostkami samorz ądu terytorialnego, przedsi ębiorstwami i instytucjami okołobiznesowymi w poszukiwaniu partnerów eksportowych i gospo- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 darczych – udział w targach i misjach gospodarczych, tworzenie umów partner- skich, stymulowanie tworzenia ła ńcucha produkcji oraz produktów sieciowych II.I.1.5. Wsparcie dla tworzenia instrumentów pobudzania przedsi ębiorczo ści – 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 projektów typu „start-up”, „anioły biznesu”, inkubatory przedsi ębiorczo ści. II.I.2. Cel operacyjny: Efektywna promocja walorów gospodarczych powiatu II.I.2.1. Udział w przedsi ęwzi ęciach o charakterze targowo-wystawienniczym (targi i wystawy gospodarcze, komunalne, inwestycyjne) i działania o charakterze wy- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 dawniczym (materiały informacyjne o powiecie i jego gospodarce); II.I.2.2. Wspieranie promocji produktów charakterystycznych dla powiatu sanoc- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 kiego na rynkach zagranicznych i krajowym; II.I.3. Cel operacyjny: Tworzenie, aktywizacja i promocja terenów inwestycyjnych w powiecie II.I.3.1. Sporz ądzenie dokładnej inwentaryzacji wolnych terenów i obiektów inwe- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 stycyjnych w skali całego powiatu; pozyskiwanie nowych. II.I.3.2. Opracowanie kompleksowej oferty inwestycyjnej powiatu w formie druko- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 wanej i elektronicznej;

str. 63

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie II.I.3.3. Wykorzystywanie (rewitalizacja) obiektów po-przemysłowych w powiecie na działalno ść gospodarczą, kulturaln ą lub edukacyjn ą; oraz instytucji okołobizne- 0 0 -1 -1 -1 -1 -1 +1 0 0 0 +1 +1 sowych II.I..3.4. Promowanie inwestowania na terenie powiatu w ramach obszarów Spe- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 cjalnej Strefy Ekonomicznej „Europark Mielec”. II.I.3.5. Stworzenie powiatowej bazy informacyjnej przedsi ębiorstw, ze szczegól- nym uwzgl ędnieniem przedsi ębiorstw o wysokim poziomie technologicznym, in- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 nowacyjnym i mo żliwo ściach eksportowych oraz o profilu motoryzacyjnym ( środ- ków transportu l ądowego, pojazdów drogowy i szynowych) II.I.3.6. Stworzenie Centrum Obsługi Inwestora i Przedsi ębiorcy 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 II.I.4. Cel operacyjny: Rozwój przemysłu w ramach obszarów Specjalnej Strefy Ekonomicznej „Europark Mielec” na terenie powiatu sanockiego II.I.4.1. Współpraca z jednostkami samorz ądu terytorialnego, przedsi ębiorstwami, instytucjami okołobiznesowymi, zarz ądem strefy w promocji zasad inwestowania 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 na obszarach SSE oraz korzy ści i obowi ązków z tym zwi ązanych, organizacja wi- zyt studyjnych w innych podstrefach SSE, szkolenia, konferencje II.I.5 Cel operacyjny: Odbudowa potencjału przemysłowego i rozwój przedsi ębiorczo ści w aspekcie planowanej Regionalnej Inteli gentnej Sp e- cjalizacji Województwa Podkarpackiego – RIS „motoryzacja” (obejmuj ącej środki transportu l ądowego, pojazdy drogowe i szynowe, mobilno ść ) II.I.5.1. Współpraca z klastrem przemysłowo-naukowym i samorz ądem wojewódz- twa w działaniach na rzecz integracji całego sektora motoryzacyjnego ( środków 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 transportu l ądowego, pojazdów drogowych i szynowych) w województwie podkarpackim II.I.5.2. Udział w przedsi ęwzi ęciach o charakterze targowo-wystawienniczym o profilu motoryzacyjnym ( środków transportu l ądowego, pojazdów drogowych i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 szynowych), konferencjach, seminariach, misjach bran żowych II.I.6 Cel operacyjny: Umocnienie i odbudowa zasobu kadry techniczno-in żynieryjnej dla przemysłu II.I.6.1. Działania na rzecz wparcia szkolnictwa technicznego (szkoły zawodowe, technika, instytucje kształcenia ustawicznego), promocja przedmiotów ścisłych i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 szkolnictwa technicznego w szkołach podstawowych i gimnazjach II.I.6.2. Działania na rzecz tworzenia spójnej, lokalnej ście żki kształcenia i kariery zawodowej (w tym in żynieryjnej) w przemy śle: szkolnictwo ponadgimnazjalne + 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 szkolnictwo wy ższe (PWSZ w Sanoku) + praktyki, sta że i miejsca pracy w przemy śle, tworzenie nowych firm i działania badawczo-rozwojowe

str. 64

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie II.I.6.3. Zwi ększenie udziału przedsi ębiorców w Powiatowej Radzie Zatrudnienia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 II.I.6.4. Działania na rzecz podniesienia poziomu kadry kształc ącej w zakresie przedsi ębiorczo ści (w placówkach o światowych i szkoleniowych, okołobizneso- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 wych, wsparcia rynku pracy) II.I.6.5. Stworzenie ewidencji zasobów kadrowych w przemy śle (lista specjalistów, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 aktualnych uprawnie ń, potrzeb szkoleniowych) II.I.7. Cel operacyjny: Podniesienie poziomu technologicznego przedsi ębiorstw II.I.7.1. Wsparcie działa ń innowacyjnych i badawczo-rozwojowych przedsi ębiorstw, 0 0 0 0 +1 +1 0 0 0 0 0 +1 +1 uczelni, szkół ponadgimnazjalnych II.I.7.2. Wsparcie działa ń na rzecz tworzenia bazy badawczo-rozwojowej: laborato- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 riów, warsztatów, zespołów badawczych i innowacyjnych II.I.8. Cel operacyjny: Tworzenie warunków do utrzymania i powstawania nowych miejsc pracy II.I.8.1. Rozpowszechnienie zatrudnienia wspieranego oferowanego uczestnikom 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 zaj ęć CIS II.I.8.2. Prowadzenie działa ń aktywizuj ących osoby bezrobotne - Indywidualny Program Zatrudnienia Socjalnego jako nowoczesny instrument walki z bezrobo- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 ciem II.II. CEL STRATEGICZNY: Aktywizacja zawodowa mieszka ńców powiatu sanockiego II.II.1. Cel operacyjny: Tworzenie warunków do rozwoju lokalnych zakładów przetwórczych II.II.1.1. Prowadzenie działa ń wspieraj ących grupy producenckie i wytwórców pro- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 duktów rolnych poprzez organizacj ę szkole ń, warsztatów, seminariów; II.II.1.2. Działania na rzecz rozszerzenia „inkubatora przedsi ębiorczo ści” 0 -1 -1 -1 -1 -1 -1 0 0 0 0 0 +2 II.II.2. Cel operacyjny: Stymulowanie rozwoju sze rokiej sfery usług specjalistycznych i rzemiosła, funkcjonuj ących w otoczeniu rolnictwa w tym turystyki wiejskiej II.II.2.1. Wspieranie promocji produktów lokalnych przetwórni rolno-spo żywczych; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 II.II.2.2. Wspieranie osób rozpoczynaj ących działalno ść usługow ą i rzemie ślnicz ą na obszarach wiejskich powiatu; wsparcie dla działań na rzecz tworzenia alterna- -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 -1 0 0 0 +1 +2 tywnych źródeł dochodu w rolnictwie II.3. Cel operacyjny: Pobudzenie działa ń innowacyjnych w rolnictwie oraz poszukiwania alternatywnych gał ęzi produkcji rolnej II.3.1. Wspieranie nowoczesnej promocji i organizacji produkcji rolnej 0 -1 -1 -1 -1 -1 -1 0 0 0 0 +1 +1

str. 65

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie II.3.2. Wsparcie działa ń na rzecz pobudzania niszowych gał ęzi produkcji rolnej: 0 +/- +/- +/- -1 -1 -1 +1 0 0 0 +1 +1 pszczelarstwo, uprawa winoro śli i winiarstwo, zielarstwo i in. II.4. Cel operacyjny: Wsparcie dla produkcji rolnej powi ązanej z odnawialnymi źródłami energii II.4.1. Wsparcie działa ń na rzecz pozyskiwania energii z biomasy oraz wykorzy- +1 +1 0 +1 0 +1 0 -1 0 0 0 +1 +1 stania odnawialnych źródeł energii w gospodarstwach rolnych II.5. Cel operacyjny: Pobudzanie działa ń uzupełniaj ących produkcj ę roln ą w gospodarstwach – wsparcie dla gospodarstw edukacyjnych, agr o- turystycznych, ekologicznych II.5.1. Wsparcie działa ń szkoleniowych, organizacji konferencji, udziału w impre- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 zach targowo-wystawienniczych II.6 Cel operacyjny: Wspieranie produkcji rolnej opartej na certyfikowanych systemach jako ści II.5.1. Wsparcie działa ń szkoleniowych, organizacji konferencji, udziału w impre- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 zach targowo-wystawienniczych II.7 Cel operacyjny: Promocja i tworzenie sieci lokalnych produktów spo żywczych, wsparcie sprzeda ży bezpo średniej II.7.1. Wsparcie działa ń szkoleniowych, organizacji konferencji, udziału w impre- zach targowo-wystawienniczych, promocja lokalnych produktów spo żywczych, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 współdziałanie w tworzeniu ich sieci II.II.8. Cel operacyjny: Odtwarzanie potencjału hodowlanego (tradycji wypasów) II.II.8.1. Wspieranie działalno ści organizacji i producentów rolniczych w rozwoju i 0 +1 +1 +1 0 0 0 +1 0 0 0 +1 +1 rozbudowie gospodarki hodowlanej , wraz z zachowaniem tradycyjnych metod. III. DOMENA STRATEGICZNA : INFRASTRUKTURA TECHNICZNA I OCHRONA ŚRODOWISKA III.I. CEL STRATEGICZNY: Wzrost dost ępno ści infrastruktury technicznej słu żą cej rozwojowi gospodarczemu i zwi ększaj ącej atrakcyjno ść z a- mieszkania w powiecie III.I.1. Cel operacyjny: Uspra wnienie systemu komunikacyjnego w powiecie - modernizacja głównych szlaków komunikacyjnych na terenie p o- wiatu sanockiego III.I.1.1. Przebudowa drogi powiatowej nr 2222R Sanok-Liszna z przepustami pod PK T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 -1 0 0 0 +1 +2 drog ą i stabilizacj ą osuwiska III.I.1.2. Przebudowa drogi powiatowej nr 2229R Sanok-Dobra z obiektem mosto- OCH T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 -1 0 0 0 +1 +2 wym i stabilizacja osuwiska w m. D ębna III.I.1.3. Przebudowa drogi powiatowej nr 2257R Tarnawa -Kalnica z obiektami OCH T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 +1 +1 +2 mostowymi

str. 66

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie III.I.1.4. Przebudowa drogi powiatowej nr 2046R Krzemienna – Raczkowa - Ju- OCH 0 -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 rowce z przepustami III.I.1.5. Przebudowa drogi powiatowej nr 2212R Sanok - Bukowsko z obiektami OCH T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 mostowymi III.I.1.6. Odbudowa infrastruktury drogowej w ci ągu drogi powiatowej Nr 2221R PK T +/- -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 Siemuszowa - Rozpucie III.I.1.7. Przebudowa drogi powiatowej Nr 2053R Humniska – Górki – Strachocina 0 -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.8. Przebudowa drogi powiatowej nr 2220R Mrzygłód-Tyrawa Wołoska z OCH T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 +1 +1 +2 obiektem mostowym III.I.1.9. Przebudowa drogi powiatowej nr 2245 R Turze Pole – Zarszyn wraz z T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 obiektem mostowym. III.I.1.10. Przebudowa drogi powiatowej nr 2060R Wzdów – Besko 0 -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.11. Przebudowa trzech obiektów mostowych w ci ągu drogi powiatowej nr OCH T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 2259R Zarszyn – Odrzechowa III.I.1.12. Przebudowa drogi powiatowej nr 2206R Długie – Pielnia wraz z obiekta- OCH 0 -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 mi mostowymi. III.I.1.13. Przebudowa drogi powiatowej nr 2213R Pastwiska – Puławy OCH 0 -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.14. Przebudowa drogi powiatowej nr 2205 R Czerte ż – Strachocina 0 -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 PK III.I.1.15. Przebudowa drogi powiatowej Nr 2255 R Wujskie przez wie ś T +/- -1 -1 -1 +/- -1 +1 +2 OCH 0 0 0 0 0 III.I.1.16. Przebudowa drogi powiatowej nr 2213 R Pisarowce – Markowce wraz z 0 -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 obiektem mostowym III.I.1.17. Przebudowa drogi powiatowej nr 2211 R Pobiedno – Dudy ńce 0 -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.18. Przebudowa drogi powiatowej nr 2215R Sanoczek – Płowce – Stró że OCH 0 -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 PK III.I.1.19. Przebudowa drogi powiatowej nr 2227R Zału ż – Lesko T +/- -1 -1 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 OCH III.I.1.20. Przebudowa drogi powiatowej nr 2228 R Pora ż – Zagórz polegaj ąca na OCH 0 -1 0 -1 0 +/- -1 -1 0 0 0 +1 +2 budowie chodnika III.I.1.21. Przebudowa drogi powiatowej nr 2224 R Rozpucie – Ropienka wraz z PK T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 +1 +1 +2 obiektami mostowymi. OCH III.I.1.22. Przebudowa drogi powiatowej nr 2226r Rakowa – Sta ńkowa wraz z PK T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 obiektami mostowymi OCH

str. 67

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie III.I.1.23. Przebudowa mostu w ci ągu drogi powiatowej nr 2217 R Jurowce – Trep- T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 cza w m. Trepcza III.I.1.24. Przebudowa drogi powiatowej nr 2259R Rzeped ź – Kalnica – Mchawa OCH T +/- -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 wraz z obiektami mostowymi III.I.1.25. Przebudowa drogi powiatowej nr 2223R Grabownica – Lalin wraz z 0 -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 obiektem mostowym III.I.1.26. Przebudowa mostów w ci ągu drogi powiatowej nr 2207R Pisarowce – OCH 0 -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 Nowotaniec. III.I.1.27. Przebudowa drogi powiatowej nr 2235 R ulica Traugutta 0 0 0 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.28. Przebudowa drogi powiatowej nr 2236 R ulica 800- lecia 0 0 0 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.29. Przebudowa drogi powiatowej nr 2238 R ulica Konarskiego 0 0 0 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.30. Przebudowa drogi powiatowej nr 2239 R ulica Podgórze 0 0 0 -1 0 +/- -1 0 0 0 +1 +1 +2 III.I.1.31. Przebudowa drogi powiatowej nr 2247 R ulica Daszy ńskiego 0 0 0 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.32. Przebudowa drogi powiatowej nr 2222 R ulica Chrobrego wraz z obiek- PK T 0 -1 -1 -1 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 tem mostowym III.I.1.33. Przebudowa drogi powiatowej Nr 2414 R II Pułku Strzelców Podhala ń- 0 0 0 -1 0 +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 skich III.I.1.34. Przebudowa drogi powiatowej nr 2234 R ulica Stró żowska wraz z obiek- 0 0 0 0 +/- +/- -1 0 0 0 0 +1 +2 tem mostowym III.I.1.35. Przebudowa drogi powiatowej nr 2233 R ulica Ko ścielna polegaj ąca na 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 budowie chodnika III.I.1.36. Upowszechnienie informacji o istniej ących trasach, miejscach postoju PK zajazdach, hotelach, stacjach benzynowych itp. oraz korzy ściach, jakie daje po- T 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 OCH dró żowanie przez powiat (materiały, oznakowanie); III.I.1.37. Przebudowa drogi powiatowej nr 2006 R Haczów – Besko polegaj ąca na 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 budowie chodnika III.I.1.38. Przebudowa drogi powiatowej nr 2201R Besko – Mymo ń 0 -1 -1 -1 0 +/- 0 0 0 0 0 +1 +2 III.I.1.39. Przebudowa dwóch przepustów w ci ągu drogi powiatowej nr 2204R Dłu- 0 -1 -1 0 0 +/- 0 0 0 0 0 +1 +2 gie – Pakoszówka w miejscowo ści Strachocina. III.I.1.40. Przebudowa drogi powiatowej nr 2229 R Prusiek – Wysoczany polegaj ą- OCH 0 -1 0 -1 0 +/- 0 0 0 0 0 +1 +2 ca na budowie chodnika w miejscowo ści Prusiek.

str. 68

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie III.I.1.41. Przebudowa drogi powiatowej nr 2217 R Jurowce – Trepcza polegaj ąca 0 -1 -1 -1 0 +/- 0 0 0 0 0 +1 +2 na budowie chodnika w miejscowo ści Trepcza. III.I.1.42. Reaktywacja poł ączenia kolejowego Hummene - Sanok. OCH T -1 -1 -1 0 0 -1 0 0 0 0 0 0 +/- III.I.2. Cel operacyjny: Rozbudowa usług teleinformatycznych III.I.2.1. Stworzenie systemu obsługi interesantów poprzez składanie, załatwianie i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +3 monitoring spraw przez Internet (przyjazny e-Urz ąd); III.I.2.2. Rozwój publicznych punktów dost ępu do Internetu; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +3 III.II. CEL STRATEGICZNY: Zrównowa żone wykorzystanie środowiska naturalnego powiatu III.II.1. Cel operacyjny : Tworzenie warunków do zwi ększenia wykorzystania źródeł energii przyjaznych środowisku III.II.1.1. Promowanie wykorzystania ekologicznych źródeł energii przez instytucje 0 0 0 0 0 +1 +1 0 +1 +1 +1 +1 +2 prywatne i publiczne III.II.2. Cel operacyjny: Wzrost świadomo ści ekologicznej mieszka ńców powiatu sanockiego III.II.2.1. Utworzenie Powiatowego Centrum Edukacji Ekologicznej, b ędącego miejscem promocji lokalnych zasobów przyrodniczych i krzewienia warto ści ekolo- +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 0 0 +1 gicznych; III.II.2.2. Przeprowadzenie akcji promuj ących zachowanie proekologiczne i świa- +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 +1 0 0 +1 dome korzystanie z dóbr środowiska przyrodniczego; III.II.3. Cel operacyjny: Zachowanie i piel ęgnacja krajobrazu III.II.3.1. Organizacja powiatowych konkursów na najładniejsze gospodarstwo i 0 0 0 0 0 0 0 +1 0 0 0 +1 +1 ogrody, poł ączona z promocja rodzimych gatunków roślin. III.II.3.2. Wprowadzenie działa ń maj ących na celu usuni ęcie z terenu powiatu ga- 0 +2 +1 +2 0 0 0 +1 0 0 0 +1 +1 tunków inwazyjnych w tym w szczególno ści barszczu Sosnowskiego. III.II.3.3. Współdziałanie z gminami powiatu sanockiego w promowaniu wzorów 0 0 0 0 0 0 0 +2 0 0 0 +1 +1 małej i du żej architektury wschodniokarpackiej. III.II.3.4. Budowa edukacyjnych ście żek przyrodniczych i historycznych IV. DOMENA STRATEGICZNA: ZASOBY LUDZKIE I INFRASTRUKTURA SPOŁECZNA VI.I. CEL STRATEGICZNY: Wzrost poziomu wykształcenia mieszka ńców powiatu IV.I.1. Cel operacyjny: Dostosowanie kierunków kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych do potrzeb rynku pracy

str. 69

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie IV.I.1.1. Prowadzenie systemu monitoringu rynku pracy badaj ącego zapotrzebo- wanie, preferencje zawodowe i wymagania pracodawców wzgl ędem zatrudnia- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 nych osób; IV.I.1.2. Współpraca władz powiatu ze środowiskami gospodarczymi i społecznymi w poszerzaniu oferty edukacyjnej na szczeblu ponadgimnazjalnym 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 i dostosowywaniu profili nauczania do potrzeb rynku pracy; IV.I.1.3. Współpraca ze szkołami w zakresie doradztwa zawodowego i kształtowa- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 nia kariery zawodowej młodych ludzi; IV.I.1.4 Uwzgl ędnianie w procesie nauczania szkolnego zagadnie ń przygotowuj ą- cych młodzie ż do życia w warunkach globalizacji gospodarki i konkurencyjnego 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 rynku pracy; IV.I.1.5. Współpraca szkół powiatu z instytucjami popularyzuj ącymi funkcjonowa- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 nie Polski w Unii Europejskiej; IV.I.1.6. Współpraca z Pa ństwow ą Wy ższ ą Szkoł ą Zawodow ą w Sanoku w proce- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 sie kształcenia uczniów i doskonalenia zawodowego; IV.I.1.7. Wspieranie działalno ści Regionalnego Centrum Rozwoju Edukacji w Sa- noku w celu dostosowania bazy dydaktycznej do wymogów systemu edukacji za- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 wodowej, wymogów Centralnej Komisji Egzaminacyjnej oraz zapotrzebowania rynku pracy. IV.I.1.8. Promocja oferty szkoleniowej szkół zawodowych w śród pracodawców i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 mieszka ńców regionu; IV.I.2 Cel operacyjny: Wyrównywanie szans edukacyjnych młodzie ży z terenu powiatu IV.I.2.1. Organizowanie ró żnych form pomocy dla młodzie ży podejmuj ącej nauk ę w szkołach ponadgimnazjalnych i studiuj ącej (stypendia, nagrody, por ęczenia kre- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 dytowe itp.) IV.I.2.2. Rozszerzenie działalno ści pozalekcyjnej w szkołach i placówkach o świa- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 towo-wychowawczych IV.I.2.3. Wykorzystywanie Internetu i nowoczesnych technik nauczania w procesie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 kształcenia młodzie ży szkół ponadgimnazjalnych IV.I.2.4. Rozwój mi ędzynarodowej współpracy uczniów i nauczycieli do pogł ębia- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 nia znajomo ści j ęzyków obcych IV.I.2.5. Popularyzacja kształcenia w formie Kursów Kwalifikacyjnych (KKZ) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 IV.I.3. Cel operacyjny: Stworzenie dobrych warunków do nauki i pracy w szkołach powiatu

str. 70

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie IV.I.3.1. Modernizacja budynku Zespołu Szkół nr 2 w Sanoku wraz z otoczeniem; 0 0 -1 -1 0 +1 0 +1 0 0 0 +1 +1 IV.I.3.2. Poprawa stanu technicznego obiektu Zespołu Szkół nr 3 w Sanoku wraz z 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 otoczeniem; IV.I.3.3. Poprawa stanu technicznego obiektu II Liceum Ogólnokształc ącego wraz 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 z otoczeniem; IV.I.3.4. Poprawa stanu technicznego Zespołu Szkół nr 1 wraz z otoczeniem; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 IV.I.3.5. Poprawa stanu technicznego obiektów SOSW w Sanoku 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 IV.I.3.6. Poprawa stanu technicznego obiektu wraz z otoczeniem Zespołu Szkół nr 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 4 w Sanoku IV.I.3.7. Poprawa stanu technicznego obiektu I Liceum Ogólnokształc ącego w Sa- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 noku IV.I.3.8. Poprawa stanu technicznego budynku Bursy Szkolnej; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 IV.I.3.9. Kompleksowa modernizacja budynków RCRE wraz z otoczeniem 0 0 -1 0 0 +1 0 +1 0 0 0 +1 +1 IV.I.3.10. Modernizacja ci ągów komunikacyjnych, placów i parkingów oraz instala- 0 0 0 0 -1 -1 -1 +1 0 0 0 +1 +1 cji kanalizacyjnej i deszczowej przy budynkach RCRE, ZS 2 i ZS 3; IV.I.3.11. Wspieranie stara ń szkół w zakresie wyposa żenia pracowni komputero- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 +2 wych i sal lekcyjnych; IV.I.4. Cel operacyjny: Rozwój kształcenia ustawicznego mieszka ńców powiatu IV.I.4.1. Podnoszenie umiej ętno ści zawodowych personelu administracji publicznej, przedsi ębiorstw i organizacji pozarz ądowych w powiecie w zakresie pozyski- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 wania i zarz ądzania funduszami pomocowymi, w tym funduszami strukturalnymi UE; IV.I.4.2. Organizacja szkole ń zawodowych dla osób dorosłych – bezrobotnych, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 poszukuj ących pracy i pracuj ących, w tym kursów na odległo ść ; IV.I.4.3. Promocja powiatowych instytucji realizuj ących kształcenie ustawiczne; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 IV.I.5. Cel operacyjny: Współpraca z PWSZ w celu przygotowania studentów i absolwentów do wej ścia na rynek pracy IV.I.5.1 Aktywizacja w zakresie przedsi ębiorczo ści zawodowej (np. szkolenia, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 warsztaty dla studentów prowadzone przez Partnerów) IV.I.5.2 Organizacja przedsi ęwzi ęć z zakresu promocji rynku pracy (np. Dni Karie- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 ry, Dni Przedsi ębiorczo ści) IV.I.5.3 Współpraca przy realizacji praktyk i sta ży dla studentów i absolwentów 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2

str. 71

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie IV.II. CEL STRATEGICZNY: Zmniejszenie poziomu i społecznych skutków bezrobocia w powiecie IV.II.1. Cel operacyjny: Tworzenie warunków do utrzymywania i powstawania nowych miejsc pracy IV.II.1.1. Rozpowszechnianie informacji w śród przedsi ębiorców o mo żliwo ściach refundowania kosztów utworzenia nowych miejsc pracy oraz kosztów poniesio- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 nych na wynagrodzenia i składki na ubezpieczenia społeczne IV.II.1.2. Współpraca ze szkołami, przedsi ębiorcami i instytucjami rynku pracy w 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 zakresie organizacji sta ży lub przygotowania zawodowego młodzie ży; IV.II.1.3. Wspieranie osób długotrwale bezrobotnych w powrocie na rynek pracy; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 IV.II.1.4. Wspieranie kobiet na lokalnym rynku pracy (m.in. ułatwianie tworzenia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 nowych miejsc pracy dla bezrobotnych kobiet) IV.II.1.5. Organizacja „Targów Pracy” i „Giełdy Zawodów” – cyklicznych spotka ń 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 osób bezrobotnych, poszukuj ących pracy i pracodawców; IV.II.2. Cel operacyjny: Prowadzenie działa ń aktywizuj ących osoby bezrobotne IV.II.2.1. Inicjowanie spotyka ń informacyjnych dla osób bezrobotnych 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 IV.II.2.2. Inicjowanie i organizowanie szkole ń ; 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 IV.II.2.3. Pomoc w rozwi ązywaniu problemu zawodowego osób bezrobotnych 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 IV.II.3. Cel operacyjny: Rozwój systemu informacji z zakresu po średnictwa pracy i poradnictwa zawodowego IV.II.3.1. Wprowadzanie nowoczesnych technologii komputerowych w rozwoju 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 usług poradnictwa zawodowego i po średnictwa pracy; IV.II.3.2. Stosowanie przez doradców zawodowych nowoczesnych technik pracy 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 indywidualnej i grupowej (spotkania, warsztaty, etc.); IV.III. CEL STRATEGICZNY: Wzrost poziomu zaspokojenia potrzeb obywateli w zakresie zdrowia, bezpiecze ństwa publicznego ora z mo żliwo ści przemieszczania si ę IV.III.1. Cel operacyjny: Rozwój działalno ści leczniczej Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Sanoku na potr zeby społec z- no ści lokalnej IV.III.1.1. Modernizacja bloku operacyjnego i centralnej sterylizacji w Szpitalu Spe- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 cjalistycznym SPZOZ w Sanoku. IV.III.1.2. Modernizacja Zakładu Analityki oraz Zakładu Mikrobiologii. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 IV.III.1.3. Modernizacja Oddziału Ginekologiczno-Poło żniczego 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2

str. 72

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie IV.III.1.4. Modernizacja Działu Diagnostyki Obrazowej w Szpitalu Specjalistycznym 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 w Sanoku w tym zakup aparatów RTG IV.III.1.5. Dostosowanie obiektów SPZOZ w Sanoku do wymogów sanitarnych, 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 p.po ż i obowi ązuj ących przepisów MZ. IV.III.1.6. Zakup sprz ętu medycznego i aparatury medycznej w celu spełnienia 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 +2 wymogów kontraktowania świadcze ń medycznych z NFZ. IV.III.1.7 Remont zbiorników zapasowej wody u żytkowej – prace projektowe i bu- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +1 dowlane IV.III.1.8. Budowa Oddziału Chirurgii Naczyniowej 0 0 0 -1 0 -1 -1 -1 0 0 0 +1 +2 IV.III.1.9. Nadbudowa, rozbudowa i przebudowa pawilonu pulmonologiczno- 0 0 -1 0 0 0 0 +1 0 0 0 +1 +1 zaka źnego dla potrzeb Oddziału Laryngologii SPZOZ w Sanoku. IV.III.1.10. Modernizacja SPZOZ w Sanoku – utworzenie kompleksu geriatryczno 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 – rehabilitacyjnego IV.III.1.11. Wymiana ambulansów SPZOZ w Sanoku 0 0 0 0 0 +1 0 0 0 0 0 +1 +1 IV.III.1.12. Modernizacja budynku szpitala przy ulicy Konarskiego w Sanoku . 0 0 -1 0 0 0 0 +1 0 0 0 +1 +1 IV.III.1.13. Szpital oszcz ędny energetycznie przy wykorzystaniu odnawialnych 0 0 0 0 0 +1 0 -1 +1 0 0 +1 +1 źródeł energii IV.III.1.14. Modernizacja zewn ętrznych dróg , sieci wodoci ągowej oraz kanaliza- 0 0 0 0 +1 +/- -1 0 0 0 0 +1 +1 cyjnej IV.III.1.15. Modernizacja kuchni i pralni SPZOZ w Sanoku 0 0 0 0 0 +1 0 0 0 0 0 +1 +1 IV.III.1.16. Rozwój zawodowy pracowników SPZOZ w Sanoku 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 IV.III.2. Cel operacyjny: Stworzenie systemu szerokiego wachlarza profesjonalnych usług zdrowotnych dla mieszka ńców powiatu i turystów IV.III.2.1. Wspieranie procesu wyposa żenia zakładów opieki zdrowotnej w nowo- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 +2 czesn ą aparatur ę i sprz ęt medyczny; IV.III.2.2. Intensyfikacji procesów szkolenia kadry dla słu żby zdrowia i opieki spo- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 łecznej; IV.III.2.3. Promocja zdrowia poprzez okresowe, bezpłatne akcje profilaktyczne prowadzone w śród mieszka ńców powiatu – współpraca z podmiotami działalno ści 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 leczniczej, organizacjami pozarz ądowymi i mediami regionalnymi; IV.III.3. Cel operacyjny: Aktywizacja działa ń na rzecz przeciwdziałaniu wykluczeniu społec znemu integracji społecznej osób zagro żonych w y- kluczeniem społecznym, w tym niepełnosprawnych

str. 73

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

cele operacyjne / zadania ta ę liny liny norodno ż ś rodowisko PK, OChK * * PK, OChK Natura 2000 Natura 2000 Ró biologiczna Zwierz Ro Wody Powietrze i ś akustyczne Powierzchnia ziemi Krajobraz Klimat Zasoby naturalne Zabytki Dobra materialne Ludzie IV.III.3.1. Wymiana informacji i koordynacja działań ró żnych instytucji w zakresie 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 integracji społecznej osób zagro żonych wykluczeniem społecznym; IV.III.3.2. Organizacja warsztatów i szkole ń aktywizuj ących dla osób zagro żonych 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 wykluczeniem społecznym; IV.III.3.3. Organizacja we współpracy z pracodawcami prac krótkoterminowych dla 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 osób zagro żonych wykluczeniem społecznym; IV.III.3.4. Likwidacja barier architektonicznych w infrastrukturze u żyteczno ści pu- 0 0 0 0 0 -1 0 0 0 0 0 0 +1 blicznej powiatu; IV.III.3.5. Aktywna integracja osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem spo- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 łecznym IV.III.3.6. Zwi ększenie dost ępno ści usług pomocy społecznych w szczególno ści usług środowiskowych, opieku ńczych oraz usług wsparcia rodziny i pieczy zast ęp- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 czej dla osób zagro żonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym. IV.III.3.7. Poprawa dost ępu do usług wsparcia rodziny i pieczy zast ępczej. 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 IV.III.3.8 Realizacja zada ń z zakresu orzekania o niepełnosprawno ści i stopniu 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 niepełnosprawno ści dla osób z powiatów sanockiego, leskiego i bieszczadzkiego. IV.III.4. Cel operacyjny: Prowadzenie aktywnych działa ń zapewniaj ących porz ądek i bezpiecze ństwo publiczne w powiecie IV.III.4.1. Prowadzenie szerokiego zakresu działa ń informacyjnych i prewencyj- nych maj ących na celu zwi ększenie poczucia bezpiecze ństwa publicznego w śród 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 mieszka ńców powiatu, m.in. IV.III.4.2. Koordynowanie realizacji zada ń i zapewniania odpowiedniego zaplecza: organizacyjnego, szkoleniowego, technicznego i sprzętowego w ramach Krajowe- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 go Systemu Ratowniczo- Ga śniczego IV.III.4.3. Zwi ększanie poziomu porz ądku publicznego na terenie powiatu poprzez ścisł ą współprac ę samorz ądu ze słu żbami przeciwdziałaj ącymi naruszeniom pra- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 wa i przepisów w zakresie ochrony środowiska; IV.III.4.4. Zarz ądzanie kryzysowe – współdziałanie władz powiatu z wła ściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli w przypadku wyst ą- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +2 pienia kl ęsk żywiołowych, wypadków drogowych, awarii technicznych oraz innych miejscowych zagro żeń; IV.III.4.5. Wykorzystanie technologii społecze ństwa informacyjnego do działa ń z zakresu bezpiecze ństwa – rozbudowa systemu monitoringu (kamer) w newral- 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 +1 +2 gicznych punktach powiatu;

str. 74

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Poło żenie Oddziaływanie na poszczególne komponenty środowiska

ść

domena / cele strategiczne

str. 75 Wpływ przedsi ęwzi ęć na poszczególne komponenty środowiska - wnioski z matrycy lo- gicznej Komponent Opis Oddziaływanie przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych na siedliska obj ęte ochron ą w ramach sieci ekologicznej Natura 2000 w fazie budowy mo że by ć znaczne ( ale stosunkowo na niskim poziomie ) je śli inwestycja znajduje si ę na ich terenie. Zwi ązane to jest z powstawaniem odpadów, emisj ą hałasu, przekształceniem powierzchni zie mi. Wi ększo ść oddziaływa ń zwi ązanych z budow ą zostanie usuni ęta po przeprowadzeniu inwestycji. Oddziaływanie przedsi ęwzi ęć inwesty- Natura 2000 cyjnych na siedlisko w fazie eksploatacji mo że by ć ró żne, w zale żno ści od rodzaju inwestycji np. oddziaływanie zmodernizowanej drogi - mniejsze ni ż w przypadku drogi niezmodernizowanej. Negatywne oddziaływanie mo że wi ąza ć si ę ze wzmo żonym ruchem turystycznym na terenach obj ętych ochron ą. Przy realizacji zada ń nale ży uwzgl ędni ć ochron ę gatunkow ą fauny i flory wynikaj ącą z ustawy o ochronie przyrody oraz rozporz ądze ń wykonawczych do ustawy w sprawie ochrony gatunkowej zwierz ąt, ro ślin i grzybów. Brak znacz ącego negatywnego wpływu; żadna z inwestycji nie ma zbyt du żego zasi ęgu (najcz ęś ciej inwestycje ograniczaj ą si ę do poszczególnych obiektów lub ograniczonej przestrzeni), aby znacz ąco wpłyn ąć na ograniczenie ró żnorodno- ści biologicznej. Zamierzone w strategii ustalenia zwi ązane z inwestycjami najbardziej b ędą wpływa ć na etapie r ealizacji. Na tym etapie mog ą zadziała ć czynniki zwi ązane ograniczeniem dost ępu zwierz ąt do żerowisk, stałych lub Ró żnorodno ść okresowych miejsc ich przebywania i rozrodu, ograniczania tras migracyjnych. Ponadto prace przy realizacji niektórych zada ń mog ą by ć zwi ązane z utrat ą, biologiczna stał ą lub okresow ą, szaty ro ślinnej. Bior ąc skal ę ustale ń nale ży stwierdzi ć ze oddziaływanie na ró żnorodno ść biologiczna b ędzie niewielka, a zasi ęg b ędzie ograniczony wył ącznie do miejsc bezpo średnio zwi ązanych z zadaniami. Prace realizacyjne b ędą prowadzone w terminach, które nie b ędą powodowały ogranicze ń w okresowej migracji zwierz ąt oraz w zakładaniu i wyprowadzaniu l ęgów. Na etapie funkcjonowania nie przewiduje si ę negatywnych oddziaływa ń ma ten komponent środowiska. Etap realiza cji zada ń mo że powodowa ć okresowy wpływ na zwierz ęta. Na tym etapie mo że doj ść do ograniczenia dost ępu zwierz ąt do żerowisk, stałych lub okresowych miejsc przebywania, ograniczania tras migracyjnych. Gatunki zwie- Zwierz ęta rz ąt żyj ące na terenach zurbanizowanych, gdzie b ędzie przeprowadzana zde- cydowana wi ększo ść inwestycji, to gatunki synantropijne, czyli wykorzystuj ące blisko ść siedzib ludzkich z korzy ści ą dla siebie. Po zako ńczeniu działa ń inwestycyjnych gatunki te mog ą bez przeszkód egzystowa ć dalej. Wpły w neutralny lub nieznacznie negatywny. Realizacja inwestycji zwłaszcza na obszarach cennych przyrodniczo mo że prowadzi ć do okresowego zniszcze- Ro śliny nia lub zubo żenia powierzchni biologicznie czynnych. Zasad ą musi by ć ochrona zieleni i jej odtworzenie po zako ńczeniu inwestycji. Wpływ znacz ący pozytywny, dzi ęki inwestycjom powstan ą zmodernizowane obiekty i tereny oraz infrastruktura techniczna i odnowione zostan ą obiekty u ży- Ludzi teczno ści publicznej, itp. Wi ększo ść działa ń b ędzie prowadziła do zwieszenia standardu życia i poprawy stanu środowiska. Wpływ neutralny lub pozytywny – zaplanowane przedsi ęwzi ęcia nie wi ążą si ę z korzystaniem z wód, modernizacja dróg pozwoli na zorganizowanie odprowadzania wód opadowych i roztopowych oraz ich oczyszczenie. Przebudowa mo- Woda stów i przepustów nie b ędzie si ę wi ązała z okresowym hamowaniem przepły- wów. Przy przebudowie mostów i przepustów b ędą zachowane działania ograniczaj ące negatywny wpływ na stan jako ści wody w rzekach i potokach Wpływ pozytywny (np. termomodernizacja budynków) spowoduje wzrost oszcz ędno ści wytworzonej energii, redukcj ę strat ciepła, ekonomiczne u żytkowanie energii, zmniejszenie emisji szkodliwych substancji do środowiska, zmniejsze- Powietrze nie emisji komunikacyjnych w tym hałasu. Zadania zwi ązane z wyk orzystaniem odnawialnych źródeł energii przyczyni ą si ę do poprawy lokalnego stanu jako ści powietrza atmosferycznego poprzez ogra-

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

niczenie emisji ze źródeł energetycznego spalania paliw Przekształcenia b ędą niewielkie i b ędą ograniczone wył ącznie do miejsca pro- wadzonych działa ń. W przypadku stabilizacji usuwisk dojdzie do wi ększych przekształce ń powierzchni ziemi. Przekształcenia te b ędą zwi ązane z stabiliza- Powierzchnia cj ą mas ziemnych zarówno w pionie jak i poziomie. Zakres i skala prac b ędzie ziemi ści śle zwi ązana z warunkami geologicznymi. W przypadku innych zada ń np. przebudowa dróg - wpływ zmienny, inwestycje nie przekształc ą znacz ąco powierzchni ziemi, naruszaj ą j ą jedynie w fazie budowy. Wpływ neutralny lub nieznacznie pozytywny; w wyniku przeprowadzenia inwestycji infrastruktura b ędzie zmodernizowana, a efekty działa ń b ędą widoczne w Krajobraz krajobrazie. Ustalenia strategii dopuszczaj ą wprowadzenie do lokalnego środo- wiska obiektów zwi ązanych z trasami turystycznymi (tablice informacyjne, ławki, kosze na odpady ). Brak wpływu, poniewa ż inwestycje nie maj ą na tyle szerokiego zasi ęgu, aby znacz ąco wpłyn ąć na zmiany klimatyczne. Klimat Zadania zwi ązane z odnawialnymi źródłami energii b ędą miały korzystny wpływ na klimat poprzez ograniczenie emisji gazów cieplarnianych. Zasoby Brak wpływu, gdy ż zaplanowane działania nie wi ążą si ę z eksploatacj ą złó ż naturalne surowców naturalnych. Wpływ znacz ący, pozytywny, poniewa ż inwestycje obejm ą tereny, na których s ą Zabytki obiekty zabytkowe oraz same obiekty, w celu ich renowacji, zabezpieczenia, wzrostu estetyki przestrzeni wokół nich. Wpływ znacz ący pozytywny, poniewa ż w wyniku realizacji przedsi ęwzi ęć wzro- śnie jako ść przestrzeni publicznej, niektóre obiekty zostan ą odnowione i zmie- Dobra ni ą swoje funkcje, powstan ą tereny atrakcyjne do sp ędzania czasu wolnego, materialne tereny rekreacji i wypoczynku, obiekty słu żą ce społecze ństwu, zostanie rozbu- dowana infrastruktura techniczna. Tym samym wzro śnie atrakcyjno ść powiatu dla inwestorów, turystów oraz zwi ększy si ę standard życia mieszka ńców.

W projekcie Strategii zaplanowano wykonanie kilkudziesi ęciu zada ń zwi ązanych przebudow ą dróg powiatowych. Zakres poszczególnych zada ń jest ró żnorodny, od gruntowej przebudowy odcinków dróg o długo ści ponad 1 km, do niewielkich lokalnych inwestycji typu budowa chodnika, przebudowa mostu lub przepustu. Przedsi ęwzi ęcia te zostały uj ęte w Domenie strategicznej : Infrastruktura techniczna i ochrona środowiska. Cel strategiczny: Wzrost dost ępno ści infrastruktury technicznej słu- żą cej rozwojowi gospodarczemu i zwi ększaj ącej atrakcyjno ść zamieszkania w powiecie. Cel operacyjny: III.I.1. Usprawnienie systemu komunikacyjnego w powiecie - modernizacja głównych szlaków komunikacyjnych na terenie powiatu sanockiego

Na mapie stanowi ącej zał ącznik do niniejszej Prognozy przedstawiono lokalizacj ę dróg powiatowych wskazanych do przebudowy. W tabeli poni żej przedstawiono przewidywane oddziaływania jakie mog ą zaistnie ć w trakcie przebudowy dróg. Przewidywane Oddziaływanie na środowisko oddziaływania Niekorzystne bezpo średnie oddziaływania dotycz ą: - emisja spalin, zapylenia, emisji hałasu i wibracji i lokalnie ma ją wpływ na Bezpo średnie powietrze,), - zanieczyszczenie wód w chwili niekorzystnych spływów powierzchniowych.

str. 77

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Przewidywane Oddziaływanie na środowisko oddziaływania - utrata szaty ro ślinnej - okresowe ograniczenia warunków bytowania i żerowania zwierz ąt , - wi ększa niekontrolowana penetracja obszarów chronionych w tym obsza- rów Natura 2000 ( wzrost ruchu turystycznego ), - wprowadzanie do lokalnego krajobrazu nowych niewielkich obiektów bu- dowalnych, - okresowe ograniczenie lub zmiana spływu wód przy przebudowie mostów i przepustów, Korzystne oddziaływanie dotyczy ć b ędą zmniejszenia spływów zanieczyszcze ń w zwi ązku z budow ą odwodnie ń przy drogach. - ograniczenie hałasu komunikacyjnego - uporz ądkowanie terenu przy zabytkach - poprawa stanu jako ści powietrza atmosferycznego - „ucywilizowanie” istniej ących tras turystycznych, przyrodniczych i krajobrazowych, - poprawa walorów lokalnego krajobrazu, -poprawa warunków drogowych i bezpiecze ństwa ruchu drogowego, - poprawa jako ści informacji udost ępnianych ludno ści o stanie środowiska, - polepszenie warunków komunikacyjnych Niekorzystne po średnie oddziaływania dotycz ą emisji spalin i pyłów zanie- czyszczaj ących powierzchni ę ziemi, gleby i wody powierzchniowe (wyst ę- puj ą stale na obecnych drogach). Korzystne po średnie dział ania na środowisko i człowieka to zmniejszenie emisji spalin i pyłów poprzez popraw ę nawierzchni dróg. Poprawa klimatu poprzez ograniczenie gazów cieplarnianych. Po średnie Poprawa warunków i komfortu życia mieszka ńców powiatu Pobudzenia działa ń gospodarczych w tym gał ęzi przemysłu charakterystycznych dla Miasta Sanoka i powiatu sanockiego Zwi ększenie atrakcyjno ści gospodarczej i turystycznej powiatu. Zwi ększenie bioró żnorodno ści w miejscach „tradycyjnych wypasów” i miejsc z których wyeliminowano barszcz Sosnowskiego Niekorzystne wtórne oddziaływania mo że wyst ąpi ć w przypadku zaistnienia Wtórne wypadku lub awarii. Niekorzystne znacz ące oddziaływania krótkoterminowe mog ą dotyczy ć fazy budowy (hałas, odpady, emisja spalin, zakłócenie spływu wód ). Ograniczenie dost ępu zwierz ąt do miejsc l ęgowych, rozrodu, bytowania, żerowania. Okresowa Utrata szaty ro ślinnej Krótkoterminowe Zakłócania w spływie wód Korzystne: Ograniczenie wielko ści emisji z źródeł komunikacyjnych i energetycznych Ograniczenie wielko ści emisji hałasu komunikacyjnego Zniszczenie stanowisk ro ślin inwazyjnych głównie barszczu Sosnowskiego Oddziaływanie średnioterminowe inwestycji jest takie samo jak oddziały- Średnioterminowe wanie długoterminowe. Drogi z poprawio ną nawierzchni ą, w fazie eksploatacji, stanowi ą źródło zanieczyszcze ń znacznie mniej uci ąż liwych dla środowiska, ni ż przed re- montem. Ograniczeniu ulegaj ą szczególnie emisje hałasu i wibracji. Usprawnienie płynno ści ruchu w sieci dróg mo że doprowadzi ć do zmniejszenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza. Dla poszczególnych inwestycji zostan ą opracowane szczegółowe karty informacyjne z opisem oddziały- Długoterminowe wania na środowisko, w chwili kiedy b ędzie wykonana dokumentacja na dane przedsi ęwzi ęcie. Poprawa bezpiecze ństwa ruchu drogowego, Poprawa stanu środowiska (powietrze, woda, klimat akustyczny) walorów krajobrazowych, Poprawa warunków gospodarczych i handlowych powiatu sanockiego,

str. 78

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Przewidywane Oddziaływanie na środowisko oddziaływania Wi ększe udostepnienie dla ludno ści istniej ących zabytków i miejsc zwi ąza- nych z kultura Stworzenie stałych miejsc wypasu tradycyjnego Oddziaływania pozytywne w wyniku przeprowadzenia inwestycji: - zmniejszenie emisji hałasu, spalin i pyłów poprzez popraw ę nawierzchni dróg, - poprawa warunków funkcjonowania miejscowo ści wraz z popraw ą bezpiecze ństwa ruchu, przez stworzenie mo żliwo ści uspokojenia ruchu, sprzyjaj ących rozwojowi i przestrzennemu rozmieszczenie ró żnych funkcji w ob- Stałe szarze (rolnictwo, przemysł, handel i inne usługi, nauka, mieszkalnictwo, rekreacja itp.), - stwarzanie szans dobrego eksponowania walorów zabytkowych lub przyrodniczych obszaru, do czego mo że si ę przyczyni ć odpowiednie jako ść tras komunikacyjnych. Oddziaływania negatywne zwi ązane s ą z u żytkowaniem stałym drogi - tak jak w przypadku innych dróg, w zale żno ści od nat ęż enia ruchu. Nadzwyczajne zagro żenia środowiska w wyniku przeprowadzenia inwestycji drogowych mog ą powsta ć wskutek: - wypadków i zdarze ń w czasie budowy i eksploatacji dróg i innych obiek- tów drogowych, w których bior ą udział pojazdy przewo żą ce substancje nie- bezpieczne (ska żenia powietrza, wód, gleb oraz po żary), - awarii w miejscach postoju pojazdów, Chwilowe - niewła ściwego lub niedostatecznego zabezpieczenia robót drogowych i samej drogi w wyniku złego rozpozna nia warunków środowiskowych (np. geologii, stosunków wodnych), co mo że spowodowa ć, np. erozj ę i osuwiska. Wszelkie chwilowe niekorzystne oddziaływania b ędę niwelowane w razie wyst ąpienia takiej konieczno ści przez odpowiednie słu żby.

Dokonuj ąc analizy zanotowanych w tabeli wyników przeprowadzonej oceny wpływu realizacji projektu strategii na poszczególne komponenty środowiska nale ży stwierdzi ć, że realizacja planowanych działa ń kierunkowych spowoduje generalnie popraw ę stanu środowi- ska powiatu. Nie odnotowano przewidywanego znacz ąco negatywnego oddziaływania ( ocenionego na 3 ) na żaden z elementów środowiska. Nie zidentyfikowano istotnych oddziaływa ń na obszary ochrony przyrodniczej, w tym Natu- ra 2000 ( na przedmiot ich ochrony ). Obszarem o najistotniejszym oddziaływaniu na środowisko jest niew ątpliwie infrastruktura. Zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji w ramach Strategii to m.in.: • przebudowa, odbudowa dróg powiatowych, • budowa Oddziału Chirurgii Naczyniowej, • stymulowanie budowy infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, • prace modernizacyjne w istniej ących obiektach obiektów u żyteczno ści publicznej, w tym ich termomodernizacja Zaproponowane projekty w wi ększo ści zakładaj ą modernizacj ę istniej ących obiektów ( bu- dynków, dróg ) dlatego te ż nie zachodz ą przypadki zajmowania nowych terenów co w przypadku budowy nowych obiektów stanowi najwi ększa ingerencja w środowisko. Do projektów zakładaj ących budow ę nowych obiektów zaliczy ć nale ży budow ę np. hali

str. 79

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego sportowej, infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej, które w wi ększo ści realizowane b ędą w obr ębie terenów zurbanizowanych. Projekty zwi ązane z przebudow ą dróg koncentrowały si ę b ędą w obr ębie poprawy para- metrów technicznych istniej ących dróg. Najwi ększy wpływ w trakcie budowy na środowi- sko b ędą miały: • emisja zanieczyszcze ń pochodz ących ze spalania paliwa w silnikach spalinowych pojazdów mechanicznych u żywanych w trakcie prac budowlanych, • hałas spowodowany prac ą sprz ętu mechanicznego, • odpady powstaj ące w czasie wykonywania robót ziemnych i budowlanych.

Realizacja przedsi ęwzi ęć infrastrukturalnych, mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środo- wisko, b ędzie ka żdorazowo poprzedzona indywidualn ą ocen ą oddziaływania na środowi- sko na etapie przed uzyskaniem decyzji celu publicznego i pozwole ń budowlanych. Negatywnym wpływem na środowisko odznaczaj ą si ę tak że przedsi ęwzi ęcia słu żą ce rozwojowi turystyki i rekreacji. Umo żliwiaj ą one korzystanie z walorów środowiska przyrodniczego, co powoduje ró żnorakie oddziaływania na komponenty środowiska, a tak że uła- twiaj ą penetracje terenu przez ludzi. W tym miejscu jednak nale ży nadmieni ć, że oddzia- ływania te wyst ępowałyby i tak, niezale żnie od realizacji Strategii i były by w takim wypadku niew ątpliwie bardziej znacz ące. Kontrolowany rozwój turystyki i rekreacji, skupiony tylko wokół słu żą cych do tego celu obiektów, jest dalece lepszym rozwi ązaniem.

Wspomniane zadania dotycz ące promocji Powiatu i edukacji ekologicznej powinny wska- zywa ć przede wszystkim na bardzo liczne tereny znajduj ące si ę pod ochron ą oraz na niski poziom rozwoju przemysłu, co dla celów turystycznych powinno mie ć ogromne znaczenie. Wła ściwa realizacja programu rozbudowy infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej mo że skutkowa ć wpływem pozytywnym na obszary chronione poprzez skanalizowanie ruchu turystycznego w obszarach mniej wra żliwych przyrodniczo oraz kontrol ę nad oddziaływa- niem turystyki. Zadania inwestycyjne, które b ędą mogły wpływa ć na stan środowiska, to niewielka grupa. Jednak jak wskazano wcze śniej maj ą one charakter bardzo lokalny a ich oddziaływanie na środowisko na ka żdym etapie procesu inwestycyjnego jest bardzo małe, zmienne i najcz ę- ściej zanika po zako ńczeniu inwestycji. Zadania te zaplanowane zostały w wi ększo ści na terenach ju ż zurbanizowanych, a wi ęc nie b ędzie równie ż ingerencji w nowe tereny, a tym bardziej w tereny chronione. Znacznych efektów w oszcz ędno ści energii spodziewa ć si ę nale ży w realizacji planowanych prac termomodernizacyjnych obiektów, rozumianej nie tylko jako bezpo średnie do- cieplenie budynków, ale tak że modernizacj ę systemów ogrzewania, wymiana źródeł energii cieplnej zasilanych paliwem nieodnawialnym na urz ądzenia o mniejszym stopniu negatywnego oddziaływania na środowisko, w tym promocja stosowania odnawialnych źródeł energii.

str. 80

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego W zakresie ograniczenia hałasu podstawowe cele to: eliminacja nara żenia mieszka ńców na hałas poprzez remont nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg, opracowanie i wdro żenie zasad organizacji ruchu sprzyjaj ących obni żeniu emisji hałasu do środowiska,.

str. 81

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego 9. Rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kom- pensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektu Strategii, w szczegól- ności na cele i przedmiot ochrony obszaru natura 2000

Zgodnie z art. 3 pkt 8 ustawy Prawo ochrony środowiska przez poj ęcie kompensacji przyrodniczej - rozumie si ę zespół działa ń obejmuj ących w szczególno ści roboty budowlane, roboty ziemne, rekultywacj ę gleby, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupie ń ro ślin- no ści, prowadz ących do przywrócenia równowagi przyrodniczej lub tworzenie skupie ń ro- ślinno ści, prowadz ących do przywrócenia równowagi przyrodniczej na danym terenie, wy- równania szkód dokonanych w środowisku przez realizacj ę przedsi ęwzi ęcia i zachowanie walorów krajobrazowych

Strategia nie powinna by ć postrzegana jako dokumentu, którego wdro żenie b ędzie zagra- żało funkcjonowaniu środowiska oraz jego otoczeniu, czy te ż b ędzie powodowało istotne jego przekształcenia. Jak wykazano w rozdziale 8 większo ść potencjalnych oddziaływa ń celów szczegółowych na analizowane aspekty środowiska, ma charakter neutralny (brak oddziaływa ń), cz ęść ewidentnie pozytywny, a tylko cz ęść negatywny (na niskim poziomie). Strategia nie zakłada wprawdzie tworzenia wizji funkcjonowania systemu przyrodniczego, niemniej jednak realizacja niektórych zada ń szczegółowych mo że stanowi ć ingerencj ę w ten system i b ędzie wi ązała si ę z wpływem na ró żne elementy środowiska. Niemniej jednak żaden z zapisów Strategii nie zakłada ingerencji przesadnie du żej, znacznie wykra- czaj ącej poza konieczn ą dla osi ągni ęcia zamierzonych celów.

Wpływ na środowisko zada ń przewidzianych do realizacji w ramach Strategii b ę- dzie stosunkowo niewielki i w przypadku wi ększo ści inwestycji b ędzie ograniczał si ę do etapu realizacji przedsi ęwzi ęcia (etapu modernizacji/budowy).

Strefy aktywno ści gospodarczej planowane s ą poza obszarami chronionymi, w szczegól- no ści poza obszarami sieci Natura 2000. Projektowane w Strategii przedsi ęwzi ęcia w zakresie modernizacji infrastruktury drogowej nie powinny znacz ąco oddziaływa ć na obszary Natura 2000. Wszystkie prace zwi ązane z modernizacj ą dróg prowadzone b ędą w obr ębie dróg istniej ących, nie b ędą ingerowa ć w nowe cenne przyrodniczo tereny. Nie zakłada si ę znacz ących ingerencji w teren znajduj ący si ę poza pasem drogowym. Ponadto w przypadku realizacji tych przedsi ęwzi ęć b ędą one podawane procedurze ocen oddziaływania na środowisko. Dla ograniczenia negatywnego wpływu infrastruktury drogowej i turystycznej na przyrod ę, grunty oraz wody nale ży uwzgl ędni ć zastosowanie odpowiednich środków ochrony, takich jak: • zabezpieczenia przed przedostawaniem si ę zanieczyszczonych wód opadowych do ziemi,

str. 82

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego • oczyszczanie wód opadowych w separatorach, itp., szczególnie w obr ębie obiektów in żynierskich oraz placów i parkingów, • wyposa żenie miejsc postojowych w kosze na odpady i ich bieżą ce ich opró żnianie, • realizacja inwestycji w terminach uwzgl ędniaj ących okresy rozrodcze zwierz ąt,

Reasumuj ąc, realizacja celów i kierunków działa ń Strategii nie spowoduje zagro żeń dla obszarów chronionych poło żonych w granicach powiatu i w jego bezpo średnim s ąsiedz- twie, w tym zwłaszcza sieci Natura 2000. Oddziaływanie jakie b ędą wyst ępowały w odniesieniu do obszarów Natura 2000 nie b ędą wymagały zastosowania kompensacji przyrodniczej. W odniesieniu do dokumentu o tak du żym stopniu ogólno ści, jakim jest projekt Strategii, utrudnione jest zaproponowanie rozwi ąza ń maj ących na celu kompensacj ę przyrodnicz ą negatywnych oddziaływa ń na środowisko.

Je żeli w trakcie realizacji zadania szczegółowego wystąpi negatywne oddziaływanie przedsi ęwzi ęcia na środowisko i pojawi si ę zagro żenie nieodwracalnego zniszczenia bio- ró żnorodno ści poprzez zaj ęcie siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków ro ślin i zwierz ąt maj ących znaczenie dla Wspólnoty, konieczne mo że okaza ć si ę podj ęcie działa ń kompensacyjnych. Szczegółowe propozycje zapobiegania, ograniczania lub ewentualnej kompensacji przyrodniczej b ędą przedstawiane przed przyst ąpieniem do realizacji zada ń, w procedurze ubieganie si ę o uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.

str. 83

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego 10. Potencjalne zmiany w istniejącym stanie środowiska w przypadku braku realizacji Strategii

W Strategii przedstawiono cele strategiczne i operacyjne dla ka żdej z domen życia spo- łeczno-gospodarczego mieszka ńców powiatu.

Wszystkie działania zaproponowane do realizacji w ramach Strategii maj ą z zało żenia na celu popraw ę warunków życia ludzi i tym samym maj ą pozytywnie wpływa ć na zdrowie człowieka, wiele celów ukierunkowanych jest na polepszenie stanu środowiska, natomiast działania inwestycyjne, nawet zaliczane do potencjalnie mog ących pogorszy ć stan środo- wiska (np. przebudowa dróg) wpisywa ć si ę b ędą w zasad ę zrównowa żonego rozwoju, tj. realizacji bez pogarszania stanu środowiska. Realizacja cz ęś ci zada ń bezpo średnio spowoduje popraw ę stanu środowiska ( modernizacja dróg, termomodernizacja ), za ś inne poprzez po średnie oddziaływanie ( edukacja, promocja ) poprawi stan środowiska poprzez zmian ę podej ścia u żytkowników środowiska.

W zwi ązku z rozwojem gospodarczym regionu, wzrostem inwestycji sektora turystycznego i poziomu konsumpcji, zwi ększaj ącą si ę presj ą na obszary cenne przyrodniczo i niezurba- nizowane, zwi ększeniem zapotrzebowania na surowce, brak realizacji zapisów Strategii prowadzi ć b ędzie do znacz ącego pogorszenia wszystkich elementów środowiska.

Brak realizacji zapisów Strategii prowadzi ć mo że do znacz ącego pogorszenia jako ści wszystkich elementów środowiska. Do potencjalnych zmian nale żeć b ędą: • pogorszenie jako ści powietrza, • wzrost zu życia surowców i energii, • degradacja walorów krajobrazu, • utrata ró żnorodno ści biologicznej i cennych przyrodniczo terenów, • pogorszenie jako ści życia mieszka ńców.

Niezadawalaj ący i stale pogarszaj ący si ę techniczny stan dróg powiatowych mo że spowodowa ć, oprócz nast ępstw o charakterze społeczno-gospodarczym, stały wzrost niekorzystnych zjawisk zwi ązanych z ruchem kołowym tj. wzrost nat ęż enia hałasu, emisji do powietrza, zanieczyszczenia środowiska gruntowo-wodnego.

Strategia przewiduje działania zmierzaj ące do wsparcia rozwoju nowoczesnych technologii produkcji opartych na metodach o niskim potencjale zagro żeń, niskoemisyjnych, a tak że rozwój działalno ści rolniczej, w oparciu o wykorzystanie walorów środowiska przyrodniczego. Brak realizacji tych celów mo że spowodowa ć spowolnienie osi ągni ęcia stanu zrównowa żonej produkcji w dziedzinie przemysłu i rolnictwa.

str. 84

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

Mo żna wnioskowa ć, że brak realizacji Strategii, skutkowa ć mo że brakiem poprawy jako ści życia mieszka ńców, niekontrolowanym rozwojem przestrzennym i działalno ści ą gospodarcz ą nie prowadzon ą w sposób zrównowa żony, a tym samym - obci ąż aj ący dla środowiska. Realizacja przyj ętych celów i kierunków zada ń w Strategii pozwoli na uzyskanie równowa- gi mi ędzy rozwojem gospodarczym powiatu, a wymogami ochrony środowiska oraz doprowadzi do poprawy lub ochrony stanu poszczególnych komponentów środowiska przyrodniczo-kulturowego. W zwi ązku z rozwojem gospodarczym regionu, wzrostem inwestycji przemysłowych i poziomu konsumpcji, zwi ększaj ącą si ę presj ą na obszary cenne przyrodniczo i niezurbani- zowane, zwi ększeniem zapotrzebowania na surowce - brak realizacji zapisów projektu Strategii, prowadzi ć mo że do znacz ącego pogorszenia stanu poszczególnych komponen- tów środowiska. Negatywne trendy b ędą si ę pogł ębia ć, a zanieczyszczenie środowiska wzrasta ć.

str. 85

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego 11. Rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie, wskazanie napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy

Zgodnie z art. 51 ust. 3b ustawy o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, zakres prognozy oddziaływania na środowisko powinien obejmowa ć przed- stawienie rozwi ąza ń alternatywnych do rozwi ąza ń przyj ętych w projekcie ocenianego dokumentu, w szczególno ści w odniesieniu do obszarów Natura 2000. Propozycje rozwi ąza ń alternatywnych winny by ć zaproponowane dla tych zada ń uj ętych w dokumencie, których realizacja mo że spowodowa ć znacz ące skutki środowiskowe, zwłaszcza w odniesieniu do obszarów Natura 2000.

Rozwi ązania alternatywne, proponowane w ramach procedury oceny oddziaływania na środowisko mog ą odnosi ć si ę do : • alternatywnych lokalizacji • alternatywnych przebiegów tras w przypadku inwestycji liniowych, • skali przedsi ęwzi ęcia oraz rozwi ąza ń technologicznych, • alternatywnych procesów. Ze wzgl ędu na specyfik ę dokumentu, jakim jest projekt Strategii, okre ślenie rozwi ąza ń alternatywnych do zada ń w niej zawartych jest w znacznym stopniu utrudnione. Spo śród zada ń inwestycyjnych, które realizowane b ędą s ąsiedztwie lub w obr ębie obsza- rów Natura 2000, najistotniejsze znaczenie pod względem wpływu na powy ższe obszary maj ą zadania zwi ązane z przebudow ą dróg powiatowych. Liczne planowane działania mo że mie ć istotny wpływ na stan tych obszarów, w tym na chronione siedliska i rzadkie gatunki ro ślin oraz warunki bytowania zwierz ąt. Skutki środo- wiskowe realizacji tych zada ń zale żą od stanu lokalnego środowiska jego chłonno ści lub od wyst ępowania w rejonie realizacji przedsi ęwzi ęcia tzw. obszarów wra żliwych, dlatego przy realizacji inwestycji powinny zosta ć rozwa żone warianty alternatywne tak aby wybra ć ten, który w najmniejszym stopniu b ędzie negatywnie oddziaływa ć na środowisko. Warto nadmieni ć, i ż konieczne jest realizowanie zada ń wskazanych w Strategii zgodnie z potrzebami zachowania spójno ści systemu obszarów chronionych w powiecie, w tym szczególnie obszarów obj ętych sieci ą Natura 2000 oraz uznanie ogranicze ń tam wyst ępu- jących jako istotnych uwarunkowa ń rozwoju.

Jako warianty alternatywne przedsi ęwzi ęcia mo żna rozwa żać: • warianty lokalizacji • warianty konstrukcyjne i technologiczne • warianty organizacyjne • wariant niezrealizowania inwestycji tzw. wariant „0".

str. 86

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego

W przypadku modernizacji istniej ących dróg powiatowych wariant zmiany lokalizacji nie mo że by ć wzi ęty pod uwag ę. Pozostałe warianty powinny by ć rozwa żone na etapie sporz ądzania projektu technicznego i wykonawczego dla konkretnego przedsi ęwzi ęcia. Przyj ęcie wariantu „0" – nie podejmowania działa ń dla cało ści lub cz ęś ci tych zada ń, nie jest brane pod uwag ę. Wariant całkowitej rezygnacji z realizacji zadania, nie oznacza, że nic si ę nie zmieni, poniewa ż brak realizacji inwestycji mo że tak że powodowa ć konsekwen- cje środowiskowe. Zadania inwestycyjne, które b ędę realizowane w ramach projektu „Strategii..." maj ą, w wi ększo ści, dodatnie lub neutralne oddziaływanie na środowisko. Mo żliwe jest osłabienie jaki ś jego komponentów w trakcie realizacji, ale po przeprowadzeniu inwestycji szkody automatycznie zostan ą naprawione. Oceniaj ąc wpływ na ró żne elementy środowiska nale ży zauwa żyć, że zmiany pozytywne będą istotne i zauwa żalne, podczas gdy prognozowane zmiany negatywne b ędą raczej o niewielkiej skali oddziaływania..

Dokładne okre ślanie alternatywnych rozwi ąza ń oznaczałoby konieczno ść opracowania prognozy oddziaływania na środowisko na poziomie szczegółowo ści, który adekwatny jest dla wymaganych przez prawo oceny oddziaływania na środowisko dla poszczególnych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych.

Maj ąc na uwadze powy ższe, w prognozie nie przedstawia si ę propozycji konkretnych rozwi ąza ń alternatywnych. Etapem wła ściwym do wariantowania i przedstawienia rozwi ąza ń alternatywnych b ędzie etap realizacji i procedury oddziaływania na środowisko zamierze ń inwestycyjnych. Zaistnieje wówczas mo żliwo ść wyboru rozwi ąza ń minimalizuj ących poten- cjalny negatywny wpływ, w szczególno ści w odniesieniu do obszarów Natura 2000.

str. 87

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego 12. Niedostatki i braki materiałów utrudniające ocenę szkodliwego od- działywania na środowisko ustaleń projektowanego dokumentu

W trakcie opracowywania prognozy nie stwierdzono istotnych niedostatków lub braków materiałów, które ograniczałyby mo żliwo ść wykonania prognozy. Pewne utrudnie- nia miały charakter trudno ści metodycznych i wynikały ze specyfiki dokumentu strategicznego, charakteryzuj ącego si ę du żym stopniem ogólno ści jego zapisów. Dotycz ą one braku mo żliwo ści odniesienia si ę do oddziaływa ń na środowisko ogólnych zapisów Strategii, braku dokładnego umiejscowienia realizacji niektórych zada ń na terenie powiatu oraz braku informacji, co do rodzaju i skali zamierze ń inwestycyjnych.

W trakcie prac nad projektem „Strategii opierano się na wszelkich dost ępnych materiałach dotycz ących opracowania diagnozy stanu obecnego powiatu, jak i poszczególnych gmin powiatu sanockiego oraz na dokumentach planistycznych powiatu, województwa, kraju. Na etapie sporz ądzania prognozy dysponowano dokumentami strategicznymi opracowa- nymi dla powiatu sanockiego oraz danymi statystycznymi i badawczymi z ró żnych źródeł (m.in.: Główny Urz ąd Statystyczny, Wojewódzka Inspekcja Ochrony Środowiska w Rze- szowie). Zało żeniem omawianego dokumentu była wieloaspektowa diagnoza stanu, rozwoju i funkcjonowania, charakteru zagospodarowania, stanu infrastruktury technicznej i społecznej oraz precyzyjne okre ślenie zało żeń i szczegółów realizacji Strategii. W ramach prac nad dokumentem przeprowadzono szerokie konsultacje społeczne. W sprawie zasad realizowania poszczególnych zada ń wykazano jedynie: okres realizacji, instytucj ę koordynuj ące, parterów oraz źródła finansowania. W chwili obecnej najtrudniej- szy do oceniania jest brak mo żliwo ści dokładnej wyceny kosztów działa ń, które b ędą podejmowane w przyszło ści oraz zwi ązany z tym brak mo żliwo ści oceny, na ile Starostwo Powiatowe w Sanoku oraz inne podmioty, b ędą zdolne finansowa ć planowane działania.

str. 88

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego 13. Propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowień Strategii oraz częstotliwości jej przeprowadzania

Warunkiem osi ągni ęcia zało żonych celów strategicznych jest realizacja działa ń okre ślo- nych w projekcie Strategii, jej okresowa weryfikacja i aktualizacja oraz ocena skutków dla środowiska. Aby w przyszło ści istniała mo żliwo ść obiektywnej weryfikacji i modyfikacji celów i zadań proponowanych w ramach Strategii, konieczne jest prowadzenie monitoringu, który do- starczy danych niezb ędnych do weryfikacji poprawno ści i wła ściwej dalszej realizacji tych działa ń. Projekt Strategii zakłada sposób zarz ądzania dokumentem oraz bie żą cy monitoring. Stała kontrola jako ści zarz ądzania środowiskiem planowanych przedsi ęwzi ęć inwestycyjnych zapewniona b ędzie poprzez wypracowanie skutecznego systemu zarz ądzania projektem Strategii oraz cykliczn ą sprawozdawczo ść . Strategia ma przewidziane procedury monitoringu i ewaluacji. Ocena Strategii zawieraj ąca cele strategiczne i zadania szczegółowe b ędzie prowadzona po zako ńczeniu ka żdego roku. Monitoring realizacji Strategii b ędzie prowadzony na bie żą co przez władze powiatu i pod- ległe im słu żby. Monitorowana i oceniana b ędzie realizacja poszczególnych zada ń. Maj ą one na tyle kon- kretny charakter i s ą powi ązane bezpo średnio z celami strategicznymi i istniej ącymi programami, że mo żna stosowa ć bardziej wyspecjalizowane wska źniki. Dla ka żdego zadania planuje si ę prowadzi ć tzw. kart ę realizacji zadania, która b ędzie podstaw ą do sporz ądze- nia raportu. W Strategii zaplanowano coroczne sporz ądzanie raportu z jej wdra żania, w którym opisane zostan ą wyst ępuj ące problemy oraz wskazanie propozycji ewentualnych zmiany, które b ędą podstaw ą do aktualizacji zapisów strategii. W zakresie ochrony środowiska monitoring prowadzony jest przez odpowiednie jednostki inspekcji ochrony środowiska i inspekcji sanitarnej ( Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Pa ństwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, Pa ństwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny ). Polega on na corocznej ocenie i analizie stanu poszczególnych komponentów środowiska w oparciu o wyniki pomiarów uzyskanych w ramach pa ństwowego monitoringu (w szcze- gólno ści dotycz ącego stanu wód powierzchniowych i podziemnych, powietrza, klimatu akustycznego, gleb) oraz na analizie i ocenie innych dost ępnych wyników pomiarów i ob- serwacji. Wyniki monitoringu stanu środowiska s ą publikowane w opracowaniach, takich jak np. Ra- port o stanie środowiska województwa podkarpackiego,.

str. 89

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego 14. Transgraniczne oddziaływanie na środowisko

Powiat Sanocki poło żony jest w południowo-wschodniej cz ęś ci województwa podkarpackiego. Południowa granica powiatu jest cz ęś ci ą granicy pa ństwowej ze Słowacj ą. Od granicy z Ukrain ą – znajduj ącej si ę w odległo ści od 20 do 50 km, powiat sanocki od- dzielaj ą powiaty leski i bieszczadzki. Poło żenie powiatu wskazuje na mo żliwo ść wyst ąpienia transgranicznego oddziaływania na środowisko. Obowi ązek rozwa żenia mo żliwo ści transgranicznego oddziaływania na środowisko planowanych przedsi ęwzi ęć , wynika z zapisów prawa ochrony środowiska. Szczególnej analizie podlegaj ą inwestycje zlokalizowane blisko granic, a tak że te realizowane dalej, ale ze wzgl ędu na rozmiar przedsi ęwzi ęcia mog ące powodowa ć znacz ące emisje lub zmiany w środowisku. Warunki geomorfologiczne powiatu pokazuj ą, że znajduj ące si ę w jego południowej cz ęś ci pasmo Karpat stanowi naturaln ą barier ę dla przemieszczania si ę zanieczyszcze ń w kierunku Słowacji. Tereny nadgraniczne posiadaj ą niskie zaludnienie. Brak jest tak że du żych źródeł zanieczyszcze ń powietrza. Projekt Strategii Powiatu Sanockiego na lata 2015 – 2020 nie przewiduje celów i kierun- ków działa ń strategicznych o zasi ęgu transgranicznym. Wielko ść i charakter przedsi ęwzi ęć zaproponowanych do realizacji w ramach projektu Strategii ma charakter lokalny, a ewentualne oddziaływanie realizacji poszczególnych przedsięwzi ęć , dzi ęki którym zostan ą oci ągni ęte zamierzone cele, b ędzie miało zasi ęg lokalny. Skala oddziaływa ń w trakcie realizacji i pó źniejsze funkcjonowanie przedsi ęwzi ęć wy- szczególnionych w projekcie Strategii, ma głównie charakter lokalny, i taki zasi ęg b ędzie miało ewentualne oddziaływanie Jednoznaczna i szczegółowa ocena wpływu b ędzie mo żliwa w ramach ewentualnej procedury oceny oddziaływania na środowisko konkretnych przedsi ęwzi ęć .

Na etapie sporz ądzania Prognozy stwierdzono, że realizacja działa ń w niej określonych nie wskazuje na mo żliwo ść negatywnego transgranicznego oddziaływania w zakresie powietrza, klimatu akustycznego, gospodarki wodno-ściekowej oraz gospodarki odpadami, mog ącego obj ąć terytorium Słowacji lub Ukrainy.

str. 90

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego 15. Materiały źródłowe

Prognoza została opracowana w oparciu o dane, materiały i informacje zawarte w nast ę- puj ących dokumentach i aktach prawnych : akty prawne Unii Europejskiej

• Dyrektywa 2001/42/WE z dnia 27 czerwca 2001r. w sprawie oceny wpływu niektó- rych planów i programów na środowisko, tzw. dyrektywa SEA. • Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27.06.2001r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. • Dyrektywa 2003/35/WE z dnia 26 maja 2003r. przewiduj ąca udział społecze ństwa w odniesieniu do sporz ądzania niektórych planów i programów w zakresie środowi- ska oraz zmieniaj ąca, w odniesieniu do udziału społecze ństwa i do wymiaru spra- wiedliwości dyrektywy 85/337/EWGi96/61/WE. • Unijna Strategia na rzecz ró żnorodno ści biologicznej do roku 2020. akty prawne krajowe

• ustawa z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziały- wania na środowisko ( tekst. jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ) • ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska ( tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1232 ) • ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody ( tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 1657 ) • ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku – Prawo wodne ( tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz. 469 ) • Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2010r. w sprawie przedsi ę- wzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213 poz. 1397). dokumenty programowe krajowe

• Strategia rozwoju kraju 2020. • II Polityka ekologiczna Pa ństwa z perspektyw ą do 2025 , Warszawa 2001, • Strategia "Bezpiecze ństwo Energetyczne i Środowisko - perspektywa do 2020 r." Uchwała Rady Ministrów Nr 58 z dnia 15 kwietnia 2014 r. • Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Uchwała Rady Mini- strów Nr 239/2011 z dnia 13 grudnia 2011r. • Wytyczne dotycz ące zasad i zakresu uwzgl ędniania zagadnie ń ochrony środowiska w programach sektorowych. Rada Ministrów. Warszawa, listopad 2002 r.

str. 91

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego dokumenty programowe województwa podkarpackiego

• Raport o stanie środowiska w województwie podkarpackim w roku 2014 r., WIO Ś, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Rzeszów 2015, • Roczna ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim w roku 2013 WIOS Rzeszów 2014r. • Roczna ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim w roku 2014 WIOS Rzeszów 2015r. • Pi ęcioletnia ocena jako ści powietrza w województwie podkarpackim obejmuj ąca lata 2009- 2013. WIO Ś Rzeszów 2014. • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Podkarpackiego – Perspek- tywa 2030 (projekt zmiany Planu) wraz z Prognoz ą oddziaływania na środowisko. • Program Ochrony Środowiska dla województwa podkarpackiego na lata 2012 – 2015 z perspektyw ą do 2019 r. PBPP w Rzeszowie, Rzeszów 2013 r. • Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Programu Ochrony Środowiska Województwa Podkarpackiego na lata 2012-2015 z perspektyw ą do 2019 r. PBPP w Rzeszowie. Rzeszów 2013 • Strategia Rozwoju Województwa - Podkarpackie 2020. PBPP w Rzeszowie. Rze- szów 2013. • Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Strategii Rozwoju Województwa - Podkarpackie 2020. PBPP w Rzeszowie. Rzeszów 2013. • Program Ochrony Środowiska, Program Gospodarki Odpadami dla Powiatu Sanoc- kiego na lata 2004-2015. • Plan gospodarki odpadami dla województwa podkarpackiego 2012. • Prognoza oddziaływania na środowisko Planu gospodarki odpadami dla wojewódz- twa podkarpackiego (2012). • Program ochrony powietrza dla strefy podkarpackiej z uwagi na stwierdzone przekroczenie poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM 10, poziomu dopuszczalnego pyłu zawieszonego PM2,5 oraz poziomu docelowego benzo(a)pirenu" wraz z Planem Działa ń Krótkoterminowych — Uchwała Nr XXXIII/608/13 Sejmiku Województwa Podkarpackiego z dnia 29 kwietnia 2013 roku.

Materiały kartograficzne:

• mapa topograficzna dla obszaru powiatu sanockiego, • mapa zasi ęgu obszarów Natura 2000. • Komputerowa Mapa Podziału Hydrograficznego Polski (MPHP) - wersja z pa ździer- nika 2007 r.

str. 92

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego Streszczenie w języku niespecjalistycznym

Prognoza oddziaływania na środowisko projektu „Strategii Rozwoju Powiatu Sa- nockiego na lata 2016-2022” sporz ądzona została na podstawie art. 46 ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 r. o udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko ( tekst. jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 1235 ) Artykuł ten nakłada obowi ązek przeprowadzenia prognozy oddziaływania na środowisko skutków realizacji dokumentów strategicznych opracowanych przez organy administracyj- ne. Zapisy ustawy z dnia 3 pa ździernika 2008 roku O udost ępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska i ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2013 poz. 1235) stanowi ą dostosowanie przepisów krajowych do wymogów Unii Europejskiej. Jest to nawi ązanie do Dyrektywy 2001/42/WE z 27.06.2001r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko. Prognoza oddziaływania na środowisko „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022” wykonana została zgodnie z wymogami art. 51 ustawy. Podstawowymi elementami prognozy, zgodnie z w/w ustaw ą, powinny by ć: • informacje o zawarto ści, głównych celach projektowanego dokumentu oraz jego powi ązania z innymi dokumentami, • informacje o metodach zastosowanych przy sporz ądzaniu prognozy, • propozycje dotycz ące przewidywanych metod analizy skutków realizacji postanowie ń projektowanego dokumentu oraz cz ęstotliwo ści jej przeprowadzania, • informacje o mo żliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko, • streszczenie sporz ądzone w j ęzyku niespecjalistycznym.

Celem opracowania prognozy oddziaływania na środowisko jest okre ślenie przewidywanych skutków wpływu realizacji ustale ń projektu Strategii na środowisko, wynikaj ących z realizacji planowanych działa ń kierunkowych. Prognoz ę sporz ądzono głównie w oparciu o metody opisowe wpływu planowanych dzia- ła ń. Uwzgl ędniono stan i zagro żenia środowiska w zakresie poszczególnych elementów środowiska oraz dokonano analizy dotychczasowych zagro żeń środowiska i zmian stanu środowiska na obszarze powiatu i w jego bezpo średnim otoczeniu w ostatnich latach.

W ocenie uwzgl ędniono poło żenie zaplanowanych do realizacji zada ń wzgl ędem obsza- rów podlegaj ących ochronie prawnej. Uwzgl ędniono specyfik ę obszaru, w tym istniej ące ju ż funkcje, istniej ący układ komunikacyjny oraz sieci i urz ądzenia infrastruktury technicznej, u żytkowanie gruntów, wymogi ochrony przyrody.

str. 93

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego Zakres i stopie ń szczegółowo ści informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko został uzgodniony z Podkarpackim Pa ństwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym w Rzeszowie oraz Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska w Rzeszo- wie.

Zapisy „Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022” s ą spójne z wieloma programami i planami o znaczeniu mi ędzynarodowym, krajowym, wojewódzkim, regionalnym oraz lokalnym.

„Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego na lata 2016-2022” obejmuje swoim zasi ęgiem cały teren powiatu. Realizacja zaproponowanych zadań budowlanych i modernizacyjnych spowoduje oddziaływanie na etapie budowy, jak i na etapie eksploatacji. Na etapie budowy wyst ąpi ą oddziaływania krótkotrwale o znaczeniu lokalnym, spowodowane głównie działaniami ci ęż kiego sprz ętu oraz wykonywanymi pracami budowlanymi. Na etapie eksploatacji oddziaływania b ędą długotrwałe i spowoduj ą popraw ę stanu środowiska naturalnego na terenach obj ętych realizacj ą zada ń. Ze wzgl ędu na rozło żenie prac w długim okresie czasu nie b ędzie wyst ępowało oddziaływanie skumulowane.

W Prognozie przeanalizowano mo żliwy wpływ wskazanych do realizacji w Strategii zada ń na nast ępuj ące elementy: obszary Natura 2000, ró żnorodno ść biologiczn ą, ludzi, zwierz ę- ta, ro śliny, wod ę, powietrze, klimat akustyczny, powierzchnie ziemi klimat, i gleby,. Prze- widywane oddziaływania na środowisko poszczególnych zada ń ( uwzgl ędniaj ące oddzia- ływania bezpo średnie, po średnie, wtórne, skumulowane, krótko -, średnio- i długotermino- we, stałe i chwilowe) przedstawione zostały w matrycy oddziaływa ń w podziale na po- szczególne domeny, cele strategiczne i operacyjne.

Ze wzgl ędu na rodzaj proponowanych działa ń i specyfik ę terenu powiatu sanockiego oraz stosunkowo mały stopie ń szczegółowo ści zarówno Strategii i Prognozy, nie wskazano rozwi ąza ń słu żą cych kompensacji przyrodniczej. Dokonana analiza oddziaływa ń nie przewiduje, aby w wyniku realizacji Strategii zaistniały istotne sytuacje konfliktowe.

Realizacja żadnego z proponowanych działa ń nie poci ągnie za sob ą transgranicznego oddziaływania na środowisko, mog ącego obj ąć terytorium innych pa ństw.

Strategia Rozwoju jest podstawowym instrumentem do realizacji zada ń własnych, które będą w cało ści lub w cz ęś ci finansowane ze środków b ędących w jego dyspozycji, zada ń koordynowanych lub inicjowanych oraz wytycznych do planów i programów bran żowych.

Wyniki przeprowadzonej oceny wpływu realizacji projektu Strategii na poszczególne komponenty środowiska wskazuj ą, że realizacja planowanych celów spowoduje generalnie

str. 94

Prognoza Oddziaływania na Środowisko Strategii Rozwoju Powiatu Sanockiego popraw ę stanu środowiska. Nie odnotowano przewidywanego znacz ącego oddziaływania na żaden z elementów środowiska. Negatywne ( nieodwracalne ) zmiany nie nast ąpi ą w odniesieniu do żadnego elementu środowiska. Dla wi ększo ści elementów środowiska prognozuje si ę popraw ę stanu. Nie zidentyfikowano negatywnych oddziaływań na zabytki.

Realizacja zapisów Strategii przyczyni si ę do poprawy stanu środowiska na terenie powiatu sanockiego. Zmiany te b ędą zauwa żalne głównie w poprawie jako ści takich elementów jak: • powietrze atmosferyczne - zdecydowanej poprawie ulegnie stan powietrza atmosferycznego, co b ędzie wynikiem poprawy stanu nawierzchni dróg (modernizacja nawierzchni) oraz zast ępowaniem tradycyjnych sposobów ogrzewania - odnawialnymi źródłami energii, • krajobraz - podniesienie atrakcyjno ści wizualnej poprzez prace remontowe obiektów użyteczno ści publicznej, • podniesienie poziomu życia mieszka ńców - m.in. poprzez podniesienie poziomu kształcenia, rozbudow ę szpitala, dost ępno ść komunikacyjn ą, zwi ększenie dost ęp- nych miejsc pracy, • podniesienie atrakcyjno ści powiatu - realizacja zało żeń umo żliwi kompleksowe po- konanie wielu mankamentów powiatu, co w zdecydowanym stopniu spowoduje wzrost jego atrakcyjno ści, szczególnie pod wzgl ędem turystycznym.

str. 95