Opinieblad van de Vereniging van waterbedrijven in Nederland (Vewin)

14de jaargang, nummer 3 augustus 2011

––––– speciale editie drinkwaterwet –––––2011 Colofon INHOUD

Waterspiegel is een periodieke uitgave van Vewin, de Vereniging Waterspiegel-special Drinkwaterwet van waterbedrijven in Nederland. Waterspiegel brengt nieuws, Op 1 juli jl. is de Drinkwaterwet in werking getreden. Dit heugelijke feit is voor Vewin aanleiding achtergronden en opinies uit om u deze speciale uitgave van Waterspiegel aan te bieden, geheel gewijd aan de nieuwe wet. de wereld van (drink)water en aanverwante sectoren.

Uitgever Philip Reedijk, Maas Communicatie Weg naar een duurzame Maaskade 38, 3071 NB Rotterdam, 010 – 404 80 41, 4 drinkwatertoekomst ligt open www.maascommunicatie.nl

De nieuwe drinkwaterwet gaat over volksgezondheid, kwaliteit, duur- Hoofdredacteur Marco Zoon, [email protected] zaamheid en de publieke eigendom van een eerste levensbehoefte. Directeur Theo Schmitz van Vewin kijkt terug op het wetgevingsproces, Redactie dat volgens hem kansen biedt voor de toekomst. ‘Ook onze kleinkinderen Arjen Frentz, Philip Reedijk, Theo Schmitz, Cees Verkerk, kunnen vertrouwen en bouwen op gezond Nederlands drinkwater.’ Marco Zoon

Eindredactie ‘De kroon op het gedachtegoed Philip Reedijk, [email protected] 6 van het publieke eigendom’ Fotografie en illustraties i-Stockphoto, Maas De belangrijkste thema’s van de nieuwe wet zijn onlosmakelijk verbonden aan de bewindslieden Communicatie, Nationale die zich er de afgelopen 10 jaar mee hebben bezig gehouden. Jan Pronk, Pieter van Geel, Jacqueline Beeldbank, Shutterstock, de drinkwaterbedrijven Cramer en Joop Atsma geven hun visie op het belang van de totstandkoming van de nieuwe regeling.

Abonnementen Waterspiegel wordt gratis toegezonden aan mensen die beroepsmatig betrokken zijn bij de watersector. Adreswijzigingen kunnen worden gericht aan Vewin, Postbus 1019, 2280 CA Rijswijk. Verzoeken om een abonnement zijn ter beoordeling van de hoofdredactie.

(Delen van) Artikelen uit deze uitgave mogen worden overgenomen na toestemming van de uitgever. De 10 belangrijkste thema’s in de nieuwe wet op een rij Binnen de nieuwe Drinkwaterwet is een tiental thema’s te onderscheiden. Waterspiegel vroeg een reactie aan elke directeur van een waterbedrijf met het desbetreffende thema in zijn of haar ‘portefeuille’.

Wettelijke Volks­gezondheid: Benchmark: Water Safety 16verankering 18uitmuntende 20 transparantie en 22Plans: kwali- publieke eigendom - drinkwaterkwaliteit - doelmatigheid - teitsonderzoek naar de Piet Jonker, algemeen Martien den Blanken, Guïljo van Nuland, bronnen - Peter Vermaat, directeur Dunea directeur PWN algemeen directeur algemeen directeur Brabant Water Evides Waterbedrijf

2 waterspiegel / augustus 2011 Nieuw leveringsplan: Bestuursakkoord Water. Decentraal toezicht: 24 risicoanalyse als 26Watercyclusbedrijven: 28 aandeelhouders aan zet - kern - Ria Doedel, directeur alles-in-één - Roelof Kruize, Harmen Hoogeveen, directeur WML Limburgs drinkwater algemeen directeur Waternet Waterbedrijf Groningen

Binnen-installaties: Innovaties: van 120 Maatschappelijk ver- Verder in dit nummer: 30Eisen aan warm tap- 32 naar 60 liter per dag - 34antwoord Ondernemen: 10 Drinkwatersector water - Alexander Vos de Wael, Rik van Terwisga, Blauw-Groene Operatie - Karst actief betrokken bij algemeen directeur Oasen algemeen directeur Vitens Hoogsteen, directeur Water­ nieuwe Drinkwaterwet leidingmaatschappij Drenthe Aan de inwerkingtreding van de Drinkwaterwet is een lange periode van beleidsontwikkeling en gefaseerde herziening van de ‘Evenwicht overheid Waterleidingwet voorafgegaan. De 36 drinkwatersector heeft een actieve en bedrijfsvoering’ rol gespeeld bij de totstandkoming van de nieuwe wet en de daaraan Prof. Mr. Hendrik Jan de Ru heeft als specialist economisch bestuurs- gekoppelde uitvoeringsregelingen. recht meegewerkt aan liberaliseringen in verschillende bedrijfstakken. ‘Kern van de zaak is altijd de regulering van de kwaliteit en van de 12 Oud en nieuw tarieven,’ aldus De Ru. ‘Dat eerste doet de Drinkwaterwet prima, in De drinkwatersector bracht een dat tweede onderdeel zitten weeffouten.’ Een gesprek over wantrou- aantal nieuwe onderwerpen uit wen tussen overheden en gebrek aan daadkracht in de politiek. de Drinkwaterwet zelf al lange tijd op eigen initiatief in de praktijk, via zelfreguleringsafspraken. Focus op kernproces Een korte beschrijving van de belangrijkste verschillen tussen 38 Professor Hans van Dijk, hoogleraar Drinkwatervoorziening de oude en de nieuwe wet. aan de TU Delft, windt er geen doekjes om: ‘Voor wat betreft de grote lijnen is de Drinkwaterwet een goede zaak. Maar de wetgever is volledig 15 Europese context doorgeschoten in zijn bureaucratische regeldrift.’ Een pleidooi voor minder In de Nederlandse Drinkwaterwet aandacht voor managementrapporten en meer focus op het drinkwater. klinken de nodige beginselen en richtlijnen uit de Europese wet- en regelgeving door. Alle geldende regels uit Brussel nog even op een rij.

waterspiegel / augustus 2011 3 Directeur Vewin, Theo Schmitz, over de kern van de Drinkwaterwet Weg naar een duurzame drinkwatertoekomst ligt open

De nieuwe Drinkwaterwet gaat over volksgezondheid, kwaliteit en duurzaamheid. Tevens over het publiek eigendom van een eerste levensbehoefte. Directeur Theo Schmitz van Vewin kijkt terug op het wetgevingsproces, dat kansen biedt voor de toekomst. ‘Ook onze kleinkinderen kunnen bouwen en vertrouwen op gezond Nederlands drinkwater.’

e belangrijkste thema’s van de ‘ nieuwe wet zijn onlosmakelijk D verbonden aan de bewinds- lieden die zich er de afgelopen 10 jaar mee hebben beziggehouden’, aldus Theo Schmitz. ‘Jan Pronk was een voorvech- ter van de publieke eigendom van de waterbedrijven. Zijn opvolger, Pieter van Geel, benadrukte het belang van volksgezondheid en waterkwaliteit. Jacqueline Cramer heeft volop aandacht besteed aan het verankeren van de be- ginselen van duurzaamheid en heldere, strakke normen. Staatssecretaris Joop Atsma was ten slotte verantwoordelijk voor de AMvB en ministeriële regelingen. Kenmerkend is, dat we het niet meer over de Waterleidingwet hebben, maar over de Drinkwaterwet. Het uitgangs- punt is niet de technische functionali- teit, maar de kern van de materie: het eventuele wijzigingen aanbrengen. Er het integrale watersysteem zo te krijgen water zelf, de kwaliteit, betrouwbaar- komen nogal wat zaken op ons af. Denk als het nu is. In die optiek is deltatech- heid en leveringszekerheid, ook in de aan decentralisatie en samenwerking nologie onlosmakelijk verklonken met toekomst. Dat is pure winst.’ in de waterketen. Het decentrale zie je watertechnologie. De manier waarop we nu al in de grensoverschrijdende, ‘river- in Nederland integraal denken over ruim- Gereed voor de toekomst based’ aanpak van waterproblemen bin- telijke ordening, water en veiligheid is be- Bent u tevreden over deze wet? ‘Geen twij- nen Europa, bijvoorbeeld bij de Rijn- of palend voor het superieure karakter van fel: we zijn blij dat de wet nu van kracht Maascommissies. Met deze wet zijn we onze drinkwatervoorziening. In de afge- is. Het is de neerslag van vele nieuwe flexibel en klaar voor de toekomst.’ lopen eeuw zijn in de Maas- en Rijndelta gedachtegangen die we de afgelopen grote waterreservoirs gerealiseerd, zoals jaren hebben ontwikkeld. Het is een Nederland is water het IJsselmeer, de Biesbos en Panheel, als- basis voor innoverend denken, waar we Schmitz vervolgt: ‘We moeten goed be- ook onder en in de duinen bij Heemstede op voort kunnen bouwen. De wet kent seffen wat ons land op dit moment aan en Scheveningen. Er zijn heldere keuzen modules, waardoor we bij nieuwe ont- waterkwaliteit in huis heeft. Generaties gemaakt in de ruimtelijke ordening, wikkelingen snel kunnen schakelen en lang is er gezwoegd en geploeterd om waarbij water voorrang heeft gekregen. Met al deze investeringen in infrastruc- tuur waren werkelijk enorme bedragen ‘Drinkwatervoorziening is gemoeid en daarom is de publieke eigen- dom van water zo belangrijk. Die ‘bellen’ een decentrale bezigheid’ zoet water in de onder- en bovengrond zijn ons vloeibare goud voor de toekomst.’

4 waterspiegel / augustus 2011 Principes dat ook voor. Geen kwaliteitsachteruit- Singapore, een soort kopie van ons land, Twee belangrijke principes staan in de gang van de grondstoffen, dus: houd de waar water welhaast als religie wordt wet centraal. Ten eerste het voorzorgs- rivieren en het grondwater schoon.’ beschouwd.’ beginsel – voorkomen is beter dan ge- nezen – en ten tweede het principe ‘de Compleet bouwwerk Controle en handhaving noodzakelijk vervuiler betaalt’. Is dat terecht? Schmitz: Schmitz gaat verder: ‘Duidelijk herken- Bij het in werking treden van de wet ‘Zeker. In de zuidelijke staten van baar in deze wet is verder de trits ‘be- hebben de drinkwaterbedrijven wel Europa bestaan misschien wensen om leidsvoorbereiding, beleidsuitvoering zorgen over allerlei wettelijke ver- watergebruikers meer aan waterzuive- en controle’. De Drinkwaterwet, het ruimingen, onder andere bij het au- ring mee te laten betalen, bijvoorbeeld Drinkwaterbesluit, de regelingen en tomatisch toekennen van vestigings-, in mediterrane toeristische gebieden. het uitvoeringsconvenant dat we met de bouw- of kapvergunningen. Schmitz: Maar in onze streken moet blijven Inspectie van I&M gaan sluiten, vormen ‘Ons hele stelsel van superieure drink- gelden: ‘De vervuiler betaalt’. Aan de tezamen een compleet wetgevend bouw- watervoorzieningen is gebaseerd op principes moet je niet morrelen want werk. Nog dit najaar zullen wij de eerste die strakke, wettelijke fundamenten dan knibbel je aan de betaalbaarheid convenantconcepten met het ministerie alsmede op de beschermingslagen van van volksgezondheid voor de brede la- bespreken, onder andere over de uitvoe- kritische toelating van twijfelachtige gen van de bevolking. Schoon water is ring van de benchmark, (uniforme) be- en gevaarlijke stoffen. Het is risicovol echt een primaire levensbehoefte; niet drijfsrapportages, verbeterplannen en die tefal-lagen aan te tasten. Dat moet je alleen nu, maar ook in de toekomst.’ de invulling van de Nota Water. Vewin ook niet willen. Water is en blijft ‘een organiseert als voorbereiding hierop dwingende reden van groot openbaar Onderweg naar morgen met het ministerie een congres over dit belang’ en dat belang vraagt om hand- ‘De Drinkwaterwet is een opstap naar onderwerp in oktober.’ having. Voor de overheid betekent dat de volgende generaties’, aldus Schmitz. een zorgverplichting om de bronnen nu ‘Een soort ‘Je maintiendrai’ voor onze Internationaal voorbeeld en in de toekomst te beschermen. Het kinderen en kleinkinderen, een op- Nederlanders ervaren betrouwbaar kwaliteitsbelang van drinkwater weegt dracht. Ook in het licht van nog onbe- drinkwater uit de kraan als een vast dus zwaarder dan bijvoorbeeld het recht kende ontwikkelingen op het gebied en logisch gegeven. ‘In de rest van de van een individueel bedrijf om uit te van nanotechnologie en (micro)biologie. wereld is dat niet vanzelfsprekend. breiden.’ Het gaat om duurzame veiligstelling Niet nu, niet morgen, niet overmorgen. van de openbare drinkwatervoorzie- Waar in de wereld het aantal zwaar Schmitz sluit af: ‘Kortom, de wet is van ning. Dat betekent dat de bronnen goed verstedelijkte delta’s groeit, kan deze kracht, maar het polderspel tussen over- beschermd moeten blijven en de beno- wet als voorbeeld dienen. Water moet heden (provincies, gemeenten, water- digde grote infrastructurele projecten bij die stedelijke ontwikkelingsplannen schappen en het rijk) en stakeholders is goed geborgd. De kaderrichtlijn schrijft altijd als uitgangspunt gelden. Kijk naar nog niet ten einde.’ ■

‘Water is het begin, daarna komt de rest’

waterspiegel / augustus 2011 5 Pronk: ‘De drinkwatervoor­ ziening heeft de kenmerken van een natuurlijk monopolie’

De betrokken bewindslieden over ‘hun’ Drinkwaterwet ‘De kroon op het gedachtegoed van het publieke eigendom’

Succes kent vele vaders... en soms ook moeders. In het geval van de nieuwe Drinkwaterwet (DWW) is dit letterlijk het geval. Gedurende meer dan 10 jaar werkten vele ambtenaren, bewindslieden en Kamerleden aan het inhoud en vorm geven van deze wet. Enkele van deze ‘founding fathers’ – Jan Pronk, Pieter van Geel, Jacqueline Cramer en Joop Atsma – geven hun visie op het belang van de totstandkoming van de nieuwe regeling.

a intensieve en langdurige die de discussie over de eigendom van voorbereiding zijn op 1 juli de waterbedrijven aanzwengelde. Hij N 2011 de Drinkwaterwet, het moest daarbij een soms pittige discus- Drinkwaterbesluit en een aantal mi- sie voeren met zijn collega-minister nisteriële regelingen in werking getre- Jorritsma van Economische Zaken, die den. Op ditzelfde moment is de oude wel voelde voor liberalisering. Waterleidingwet uit 1957 ingetrokken. Het betreft de laatste tranche van een In de Memorie van Toelichting van de herziening van de drinkwaterregelge- DWW is de visie van Pronk duidelijk ving die in de jaren negentig is ingezet. terug te vinden: ‘De drinkwatervoor- In het vorige decennium heeft al een ziening heeft de kenmerken van een grootscheepse aanpassing plaatsgevon- natuurlijk monopolie. Het transport den in verband met de preventie van en de distributie van drinkwater zijn legionella en de implementatie van de leiding-gebonden en de beschikbaarheid Europese Drinkwaterrichtlijn. Ook is en de bescherming van bronnen leveren toen de publieke eigendom van de be- beperkingen op voor de locatiekeuze drijven geregeld. Jan Pronk (PvdA) was van waterwingebieden.’ Jan Pronk: publieke eigendom. in 1998 één van de eerste bewindslieden

6 waterspiegel / augustus 2011 nopolies, zoals in Frankrijk, heeft een tie zou tot ongewenste keuzen kunnen rol gespeeld bij het standpunt om af te leiden, was de communis opinio. En zien van de mogelijkheid van exploitatie omdat consumentenvertrouwen en het door derden.’ beeld van kwaliteit fragiele zaken zijn, is besloten geen enkel risico te lopen. Privatiseringsmoe Na afloop van het debat was er eigenlijk In 2002 nam Pieter van Geel (CDA) als 100% consensus in de Kamer; alleen staatssecretaris van VROM het stokje de VVD sputterde nog wat tegen. Dat over. Hij viel midden in de discussie over beginsel is toen vastgelegd in het wets- de eigendom van de drinkwaterbedrijven. voorstel.’ Van Geel: ‘In die periode begon de publieke opinie te kantelen. Met de liberalisering Benchmark van de telecom- en energiebedrijven nog Maar toen doemde het volgende probleem vers in het geheugen bestonden er grote op: als er geen markt is met concurrentie, hoe twijfels over het nut en de noodzaak van garandeer je dan de hoogste kwaliteit tegen privatisering van de drinkwatersector. En de laagste prijs? Van Geel: ‘Dat klopt. Er er waren enkele sterke argumenten vóór is toen uitgebreid gediscussieerd over Pieter van Geel: kwaliteit. publieke eigendom.’ benchmarking; een belangrijk mid- del om te zorgen voor een transparant ‘Vanwege het belang dat wordt gehecht ‘Iedereen was het erover eens dat water- beeld van de dienstverlening. Er is aan integraal kwaliteitsbeheer, heeft voorziening als eerste levensbehoefte ook flinke politieke druk op gezet het kabinet destijds niet gekozen voor een zó belangrijke dienst is dat dit bij dat de sector de benchmarking goed het concessiemodel. Ook de onderken- de overheid moet blijven. Bij bedrijfs- ter hand moest nemen. Ook over het ning dat met uitbesteding van de kern- matige afwegingen over investeringen, leveren van ‘grijs water’ heeft nog taken van een drinkwaterbedrijf een opbrengsten en veiligheid moeten be- even een parallelle discussie gewoed. situatie kan ontstaan die de facto verge- trouwbaarheid en kwaliteit bovenaan Drinkwater is geen nationaal homo- lijkbaar is met (ongewenste) private mo- staan. Een doel zoals winstmaximalisa- geen product; er zijn regionale ver-

Van Geel: ‘Er telt maar één ding bij drinkwater en dat is kwaliteit’

waterspiegel / augustus 2011 7 Cramer: ‘Nederlands drinkwater is van ongeëvenaarde kwaliteit’

schillen in hardheid, samenstelling of een indicatie is voor de kwaliteit van het Jacqueline Cramer was van 2007 tot smaak. Je kunt als afnemer niet zeg- openbaar bestuur. Ik heb het voorstel 2010 minister van VROM: ‘In het ka- gen: ‘Ik woon in Zeeland, maar ik wil door de Tweede Kamer geloodst, waarna der van Maatschappelijk Verantwoord graag Drents water uit mijn kraan.’ de behandeling in de Eerste Kamer is Ondernemen – MVO – hebben we de Maar geldt dat ook voor industriewa- gaan lopen. Het einde van die discus- wet bekeken vanuit de bekende criteria ter? Mogen de drinkwaterbedrijven sie heb ik niet meer meegemaakt als ‘People, Planet, Profit’. Die uitgangspun- buiten hun eigen verzorgingsgebied staatssecretaris. In februari 2007 ben ik ten zijn op verschillende plekken in de industriewater aanbieden aan be- vertrokken en heeft Jacqueline Cramer wet terug te vinden. Bijvoorbeeld bij drijven? Uiteindelijk is besloten dat het van me overgenomen.’ de benchmark, die het mogelijk maakt beperkt toe te laten.’ op een transparante manier prijzen en Maatschappelijk verantwoord MVO-prestaties van de drinkwaterbe- Dividenduitkeringen ondernemen drijven te beoordelen. Deze prestatiever- Een ander aspect van de discussie betrof De discussie over welke publieke ta- gelijking houdt onder andere rekening de tarieven en de dividenduitkering aan ken de waterbedrijven zouden moeten met regionale verschillen die de prijs de aandeelhouders. Van Geel: ‘Sommige uitvoeren, spitste zich in 2007 toe op van drinkwaterproductie kunnen be- drinkwaterbedrijven keerden dividend vragen die te maken hebben met maat- ïnvloeden. Maar ook de 1%-regel is een uit aan hun aandeelhouders, andere schappelijk verantwoord ondernemen. uitvloeisel van de aandacht die we aan niet. Voor de betrokken gemeenten maatschappelijk verantwoord onderne- en provincies is dit een wezenlijke men hebben geschonken.’ inkomstenbron, waar men niet mak- kelijk afscheid van wil nemen. Mijn Cramer vervolgt: ‘Naast de milieuaspec- standpunt was dat er altijd een redelijke ten heb ik veel aandacht besteed aan de vergoeding moet zijn op het geïnves- profit-kant: tariefbeheersing, de moge- teerde kapitaal door de aandeelhouders. lijkheid van prijsverschillen per regio, Het einde van die discussie heb ik als dividenduitkering, solvabiliteit. Vooral staatssecretaris niet meer meegemaakt, die laatste twee betrof lastige materie, maar langs die lijn is het ook in de wet maar ik denk dat er een evenwichtig terechtgekomen.’ wetsvoorstel uit is gekomen.’

Aristoteles U heeft de wet naar de Eerste Kamer ge- Van Geel sluit af: ‘Ik heb me bij de bracht, waarna u zich – net als uw opvolgster totstandkoming van deze wet mede Tineke Huizinga – nog heeft beziggehouden laten leiden door een uitspraak van met de uitvoeringsbesluiten en ministeriële Aristoteles uit het Athene van 350 voor verordeningen. Hoe kijkt u nu terug op de Christus. Die komt erop neer dat de Drinkwaterwet? Cramer: ‘Vooropgesteld: Jacqueline Cramer: duurzaamheid. wijze waarop men met water omgaat, het Nederlandse drinkwater is wereld-

8 waterspiegel / augustus 2011 is daarom de grote uitdaging voor de stemming in het buitenland vaak gebot- komende periode om de waterketen te teld water gebruiken, zo vertrouwen we sluiten en er samen voor te zorgen dat hier in Nederland op schoon water uit de er ook in de toekomst voldoende schoon kraan. Maar geheel vanzelfsprekend is dat en betrouwbaar drinkwater beschik- niet. Ons drinkwater behoort tot het beste baar is voor zoveel mogelijk mensen – in van de wereld. Het is zuiver, overal ver- Nederland en daarbuiten.’ krijgbaar, goedkoop en gezond. De drink- waterbedrijven besteden veel aandacht Vanaf oktober 2010 is Joop Atsma als aan hun product. Ze leveren aan maar staatssecretaris van I&M verantwoor- liefst 7,5 miljoen adressen water voor een delijk voor de drinkwatervoorziening. hele schappelijke prijs. Daarnaast worden Onder zijn bewind is de nieuwe wet van deze bedrijven steeds groener door steeds kracht geworden. Wat is volgens hem het meer groene stroom te gebruiken. Met belang van de Drinkwaterwet? Atsma: ‘De andere woorden, we mogen in Nederland nieuwe wet zorgt ervoor dat ons drink- trots zijn op elke druppel uit de kraan.’ water van hoge kwaliteit blijft en in alle

Joop Atsma: uitvoerings regelingen. gevallen geleverd wordt. Daarbij – en Biedt de nieuwe Drinkwaterwet nieuwe aankno- dat is zeker niet onbelangrijk – worden pingspunten voor het Bestuursakkoord Water? wijd gezien van ongeëvenaarde kwali- de prijzen scherp in de gaten gehouden. Atsma: ‘De hoofdlijnen voor de nieuwe teit, en deze wet is er mede voor bedoeld Onder andere is nieuw dat drinkwater- Drinkwaterwet waren al bekend bij het dat zo te houden. Drinkwater gaat pri- bedrijven moeten beschikken over een sluiten van het Bestuursakkoord Water. mair over volksgezondheid en daar kun gecertificeerd kwaliteitsmanagementsys- De nieuwe wet verplicht de regering om je geen enkel risico mee nemen. Dat teem. Dat zorgt ervoor dat de kwaliteit binnen zes jaar met een nieuwe visie op betekent ook dat de gestelde normen van het water, vanaf het moment dat het drinkwater te komen. Dat is waar we nu streng moeten worden gehandhaafd.’ wordt opgepompt tot het moment dat het aan werken. Hoofdvraag daarin is: ‘Hoe uit de kraan komt, voldoet aan de hoogste organiseren we een duurzame drinkwa- Waterketen sluiten eisen. De oude wet stamt uit 1957 en was ter voorziening?’. Met duurzaam doel ik ‘Verder is het nu een zaak voor de wa- dringend aan vernieuwing toe. In de loop niet alleen op het milieu, maar ook op dat terbedrijven om hun zaakjes goed op van de decennia is de wet meerdere keren we op de lange termijn kunnen vertrou- orde te houden. Behalve onvoorspelbare aangepast of aangevuld. Nu is die in zijn wen op de levering van goed drinkwater. calamiteiten zijn er ook ontwikkelingen geheel herzien, en dat was hoog tijd.’ In Nederland is drinkwater nu volop aan- waar zij nu al rekening mee kunnen wezig, maar dat is in de toekomst niet per houden. Hoe garandeer je bijvoorbeeld Hoe doet de Nederlandse drinkwatersector se vanzelfsprekend. Daar moeten we nu al straks voldoende water in langere peri- het volgens u eigenlijk? over nadenken met onze partners, zoals oden van extreme droogte? Volgens mij Atsma: ‘Waar we op onze vakantiebe- de drinkwaterbedrijven.’ ■

Atsma:‘Trots op elke druppel uit de kraan’

waterspiegel / augustus 2011 9 Waterspiegel-special Drinkwaterwet Drinkwatersector actief betrokken bij nieuwe Drinkwaterwet

Op 1 juli jl. is de nieuwe Drinkwaterwet in werking getreden. Hier is een lange periode van beleidsontwikkeling en gefaseerde herziening van de Waterleidingwet aan voorafgegaan. De drinkwatersector heeft een actieve rol gespeeld bij de totstandkoming van de nieuwe wet en de daaraan gekoppelde uitvoeringsregelingen: het Drinkwaterbesluit en de vier ministeriële regelingen.

e nieuwe wet benadrukt in de verschillende onderdelen van het wet omvat overigens meer dan alleen de dat de drinkwatervoorziening traject van bron naar kraan zoveel mo- productie en distributie van drinkwater D een onderwerp van specifieke gelijk worden gereduceerd. De rol van door drinkwaterbedrijven. De wetgever overheids­zorg is en dat de duurzame de rijksoverheid is, naast het uitoefenen richt zich voor wat betreft de kwali- veiligstelling van deze voorziening een van toezicht (neergelegd bij de VROM- teitsaspecten ook op het traject tussen dwingende reden van groot openbaar Inspectie), vooral voorwaardenschep- het punt van levering en de kraan, op belang is. pend en kaderstellend. afzonderlijke, niet aan het leidingnet van een drinkwaterbedrijf gekoppelde Het doel van de wet is om de voorziening Integrale wet watervoorzieningen en op de levering van drinkwater op een maatschappelijk De Drinkwaterwet regelt de organisatie van warm tapwater. verantwoorde wijze te waarborgen. van de openbare drinkwatervoorzie- Hierbij kent de wetgever aan de bedrijfs- ning, het vaststellen van tarieven, de Effectief implementeren tak van de openbare watervoorziening zorg voor de drinkwaterkwaliteit, de Het komt er nu op aan dat overheid, een centrale plaats toe. Het is primair leveringszekerheid en de continuïteit, drinkwaterbedrijven en andere par- de taak van de drinkwaterbedrijven en de doelmatigheid van de openbare tijen zich gezamenlijk inspannen om om zorg te dragen voor de levering drinkwatervoorziening. Hiermee heeft de nieuwe regels op effectieve wijze te van deugdelijk drinkwater aan consu- de wet een integraal karakter. In ver- implementeren, gericht op de duurzame menten en andere afnemers. Daarbij gelijking met de wetgeving in andere veiligstelling van de drinkwatervoor­ moeten de onzekerheden die optreden landen is dit uniek. De reikwijdte van de ziening.

Deel 3 van het ‘Van Hoofdlijnennotitie tot Drinkwaterwet’ Beleidsplan Drink- en Industriewater­ Herziening van voorziening: het de Wa­terleiding­ kabinetstandpunt. wet i.v.m. Aankondiging van im­ple­mentatie van Wijziging Water­ nieuwe wettelijke de EG-Drinkwater­ leidingbesluit regeling voor de richtlijn en i.v.m. implemen­ openbare water­ Tijdelijke regeling tatie van de vorige voorziening ter le­gionella- EG-Drinkwater­ vervanging van de preventie in Waterleiding­ richtlijn 80/778/ Waterleidingwet leidingwater besluit EEG) (pkb punt 2.2.g) (1ste tranche)

1957 1960 1975 1984 1986 1995 1998 2000 2001 2003 2004 2005 1 juli 2008 7 juli 2009 18 juli 2009 1 juli 2011 19 juli 2011 ?

Waterleidingwet Hoofdstuk III Hoofdstuk IV Hoofdlijnennotitie Wijziging van het Waterleidingwet Waterleidingwet Herziening Waterleiding­ (reorganisatie) (planstelsel) Waterleiding­wet besluit i.v.m. de implemen­tatie van de EG-Drink­ wa­terrichtlijn (1ste tranche)

10 waterspiegel / augustus 2011 Gefaseerde herziening Reeds in het Beleidsplan Drink- en Industriewatervoorziening (1995) werd, in het licht van de duurzame veilig- stelling van de drinkwatervoorzie- ning, een algehele herziening van de Waterleidingwet aangekondigd. Dit voornemen werd uitgewerkt in de no- titie ‘De hoofdlijnen van een nieuwe Waterleidingwet’, die in 1998 door de minister van VROM aan de Tweede Kamer werd gezonden. Deze notitie was aanleiding voor een uitgebreide discus- sie over marktwerking en overheids- eigendom van drinkwaterbedrijven. Voordat deze discussie kon worden af- gerond, moest echter al een begin wor- den gemaakt met de herziening van de Waterleidingwet in verband met de im- plementatie van de inmiddels van kracht geworden Europese Drinkwaterrichtlijn (98/83/EG). Ook de aanpak van legio- nellapreventie naar aanleiding van de uitbraak van legionella in Bovenkarspel (1999) noodzaakte om, vooruitlopend op een nieuwe wet, de Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit aan te vul- len. Ook vroeg de Tweede Kamer, als uitvloeisel van de hiervoor genoemde discussie, om zo spoedig mogelijk de overheidseigendom van drinkwater­ bedrijven wettelijk te regelen. Deze ontwikkelingen leidden ertoe, dat de herziening van de Waterleidingwet ge- faseerd is uitgevoerd. ■

Herziening van de Waterleidingwet i.v.m. regeling Drinkwaterwet, van de eigendom Drinkwaterbesluit, Ministeriële van waterleiding­ Drinkwater­ Re­geling bedrijven en regeling, en de materia­len en Ministeriële Regeling chemica­liën Regeling distribu­tie­ Le­gionella- leiding­­- gebieden water­ Vaststelling preventie treden ­wa­tervoorziening leidingbedrijven Drinkwaterwet (grotendeels) in Regeling afsluiten (1ste tranche) (2de tranche) door Eerste Kamer werking kleinverbruikers

1957 1960 1975 1984 1986 1995 1998 2000 2001 2003 2004 2005 1 juli 2008 7 juli 2009 18 juli 2009 1 juli 2011 19 juli 2011 ?

Wijziging van het Vaststelling Drinkwaterwet Regeling Waterleiding­ Drinkwater­wet verschijnt in mate­rialen en besluit (en het door Tweede Staatsblad che­micaliën treedt Be­sluit hygiëne Kamer (3de tranche) in werking en veiligheid van badinrichtingen en zwemgelegen­ heden) ter pre­ventie van legio­nella in leiding­water (1ste tranche)

waterspiegel / augustus 2011 11 De belangrijkste verschillen tussen de oude en de nieuwe wet Oud en nieuw

De drinkwatersector bracht een aantal nieuwe onderwerpen uit de Drinkwaterwet zelf al lange tijd op eigen initiatief, via zelfreguleringsafspraken, in de praktijk. Een korte beschrijving van de wijzigingen die de onderhavige wetsaanpassing met zich meebrengt.

De zorg voor en uitvoering van de optimale waarborging van de kwali- wat uit het oogpunt van duurzame openbare drinkwatervoorziening teit en de continuïteit van de levering veiligstelling van de openbare drink- (art. 2, lid 1) van drinkwater. Zodanig dat dit past watervoorziening de inzet van het De overheid draagt zorg voor de duur- binnen de randvoorwaarden van een rijk is ten aanzien van het gebruik zame veiligstelling van de openbare duurzame ontwikkeling van onze sa- en de bescherming van grond- en op- drinkwatervoorziening. Nieuw is de menleving en tegen maatschappelijk pervlaktewater, mede in relatie tot de toevoeging van het woord ‘duurzaam’. verantwoorde kosten. In de beleidsnota stroomgebiedbeheerplannen. Dat houdt in dat wordt gestreefd naar kan bijvoorbeeld worden aangegeven

12 waterspiegel / augustus 2011 Drinkwatervoorziening als dwingende reden van groot openbaar belang Integrale tekst Drinkwaterwet op site Vewin (art. 2, lid 2) Hieronder een verkorte inhoudsopgave van de Drinkwaterwet. Bij de uitoefening van bevoegdheden De gehele tekst van de wet vindt u in een bladerbare pdf op de website van Vewin: door de verschillende overheden geldt www.vewin.nl, onder ‘Publicaties’. de duurzame veiligstelling van de open- Inhoudsopgave Drinkwaterwet bare drinkwatervoorziening als een dwingende reden van groot openbaar - Hoofdstuk I: Algemene bepalingen (Artikel 1) belang. Drinkwater vormt een primaire - Hoofdstuk II: De organisatie van de openbare drinkwatervoorzie- levensbehoefte. Dit brengt met zich mee ning (Artikelen 2-20) dat dit belang kan prevaleren boven - Hoofdstuk III: De zorg voor de kwaliteit van drinkwater (Artikelen andere belangen. Zonder een dergelijke 21-31) expliciete waarborg bestaat de kans dat het belang van de drinkwaterbescher- - Hoofdstuk IV: Leveringszekerheid en continuïteit (Artikelen 32-38) ming ondersneeuwt bij een toenemende - Hoofdstuk V: De doelmatigheid van de openbare drinkwatervoorzie- druk op en intensivering van het ge- ning (Artikelen 39-44) bruik van ruimte, bodem en water. Nu - Hoofdstuk VI: Verslag met betrekking tot de kwaliteit van het drink- waarborgt de Drinkwaterwet expliciet water (Artikelen 45-47) dat de drinkwatervoorziening veilig- - Hoofdstuk VII: Handhaving (Artikelen 48-50) gesteld moet worden bij deze afweging. Een beroep op een dwingende reden van - Hoofdstuk VIII: Maatregelen in het belang van de volksgezond- groot openbaar belang kan bijvoorbeeld heid (Artikelen 51-54) gerechtvaardigd zijn bij de noodzaak - Hoofdstuk IX: Wijziging van andere wetten (Artikelen 55-59) van het gebruik van bepaalde gebieden - Hoofdstuk X: Evaluatie (Artikel 60) voor de drinkwatervoorziening en de aanwezigheid van daarvoor vereiste - Hoofdstuk XI: Overgangs- en slotbepalingen (Artikelen 61-68) infrastructuur in die gebieden.

Regulering ‘ander’ water (art. 5, lid 1) Het transport en de levering van ander ter. Ook heeft het drinkwaterbedrijf tot Tarieven (art. 10 t/m 13) water dan water dat (mede) gebruikt taak bij te dragen aan de bescherming Onder de vigeur van de wordt als drinkwater, wordt geregu- van de bronnen voor de drinkwatervoor- Waterleidingwet gold de verplichting leerd. ‘Ander’ water behoort in begin- ziening tegen verontreiniging, zoals het om redelijke, transparante en niet- sel tot een vrije markt. Daarom zijn verrichten van onderzoek naar de kwa- discriminerende tarieven te hanteren. beperkingen aan het transport door en liteit van deze bronnen en het beheren Deze verplichting is gehandhaafd de levering via het openbare drinkwa- van terreinen rondom deze bronnen. – maar de term ‘redelijke’ is ver- ternet gesteld. Voor leveringen buiten Het bedrijf draagt ook bij aan het ver- vangen door ‘kostendekkende’. Ook het eigen distributiegebied mag niet antwoord omgaan met drinkwater. wordt in het Drinkwaterbesluit en de worden gebruikgemaakt van het eigen Drinkwaterregeling een nadere uit- openbare drinkwaternet. Inkomsten uit deze taken mogen alleen werking gegeven van dit voorschrift. zó voor commerciële doeleinden wor- Vastgelegd is welke kosten mogen wor- Taken drinkwaterbedrijf (art. 7) den gebruikt dat de concurrentie niet den doorberekend in het tarief. Dit zijn De wet bepaalt concreet de taken van het kan worden vervalst. Met andere woor- in de eerste plaats de kosten die zijn of drinkwaterbedrijf. Deze taken zijn niet den: een verbod op kruissubsidiëring worden gemaakt in verband met de ta- echt nieuw: zij expliciteren bestaande met daaraan gekoppeld de plicht om een ken van het drinkwaterbedrijf. Verder taken en zijn nu voor de duidelijkheid gescheiden boekhouding te voeren. vindt doorberekening plaats van de vastgelegd. vermogenskosten en van de kosten Afsluiten (art. 9) van materiële vaste activa. Het drinkwaterbedrijf heeft tot taak te Naar aanleiding van een amendement zorgen voor een duurzame en doelmati- bepaalt de wet dat de drinkwater­ Er is een bedrijfseconomische methode ge openbare drinkwatervoorziening. De bedrijven terughoudend zijn bij afslui- vastgesteld voor het vaststellen van de infrastructuur moet hiervoor op orde ting wegens betalingsachterstand. Bij gewogen gemiddelde vermogenskos- zijn en het bedrijf moet zorgen voor de ministeriële regeling zullen hiervoor tenvoet en het aandeel eigen vermogen. levering van drinkwater. Daartoe moet nadere regels worden gesteld. Bij het het ook de kwaliteit en duurzaamheid ter perse gaan van dit nummer was het Het is toegestaan om de kosten van van het productie- en distributieproces overleg met het ministerie en stakehol- projecten ten behoeve van drink­ borgen en van het geleverde drinkwa- ders hierover nog in volle gang. waterprojecten in het buitenland in de

waterspiegel / augustus 2011 13 tarieven te verwerken, tot maximaal 1% van de geraamde totale omzet.

De zorg voor de kwaliteit van drinkwater (art. 21 e.v.) Het drinkwaterbedrijf draagt er zorg voor dat het drinkwater geen organis- verwachte dreigingen voor de openbare fusie geen nadelige gevolgen heeft voor men, parasieten of stoffen bevat die drinkwatervoorziening, treft het bevei- de duurzame drinkwatervoorziening. nadelige gevolgen voor de volksgezond- ligingsmaatregelen en actualiseert het heid kunnen hebben. Daarvoor mag het de analyse ten minste eenmaal per vier Collectief geleverd warm tapwater bedrijf alleen grond- en oppervlaktewa- jaar. Treedt een verstoring daadwerke- (art. 15 Drinkwaterregeling) ter gebruiken dat voldoet aan bepaalde lijk op, dan stelt het bedrijf alles in het De levering van warm tapwater is kwaliteitsnormen. Deze normen zijn werk om deze zo spoedig mogelijk op al sinds de implementatie van de hier en daar aangepast aan het Besluit te heffen. Ook treedt het bedrijf indien EU-Drinkwaterrichtlijn in 2001 in kwaliteitseisen en monitoring water nodig in contact met de toezichthouder, Nederland aan strenge regels onder- 2009. Het drinkwaterbedrijf mag ver- die vervolgens beslist of de levering van worpen. De Drinkwaterwet scherpt der alleen drinkwater dat voldoet aan nooddrinkwater moet worden ingezet. deze regels nog eens extra aan. Zo is kwaliteitsnormen, als eindproduct aan Ook verzorgt het bedrijf, indien mogelijk de verplichting voor het uitvoeren van de consument leveren. Dit is nagenoeg en verantwoord, de levering van nood- meetprogramma’s voor de waterkwa- hetzelfde gebleven. water. Dit water wordt geleverd via het liteit verlaagd naar 10 m3 warm tapwa- Leveringszekerheid en continuïteit reguliere distributienet en is uitsluitend ter per dag. Daarmee komt vrijstelling van de drinkwatervoorziening bestemd voor sanitaire doeleinden. van de meetverplichting te vervallen (Hoofdstuk 4) voor grote aantallen installaties voor Aan leveringszekerheid en de continuï- De verplichte evaluatie na een verstoring warm tapwater. Ook moet de eigenaar teit van de drinkwatervoorziening wijdt helpt om de toekomstige levering in ver- van een warm tapwatervoorziening de wet een apart hoofdstuk. Voor een stoorde omstandigheden te optimaliseren. beschikken over een gecertificeerd en deel betreft het vastlegging van regels Verplichte prestatievergelijking nauwkeurig omschreven kwaliteits- die de drinkwatersector al langer han- (Hoofdstuk 5) managementsysteem. Door aanpassing teerde via zelfreguleringsafspraken. Naast het streven naar een optimale van de Inspectierichtlijn vallen warm kwaliteit en een redelijk tarief spreekt tapwaterinstallaties onder een strenger Statische vs dynamische druk het ook vanzelf dat het drinkwaterbe- regime van controle door de drink­ Het kernartikel van de wet, voorheen drijf doelmatig te werk gaat. Om doel- waterbedrijven. artikel 4 van de Waterleidingwet, is nu matigheid vorm te geven is gekozen artikel 32: het drinkwaterbedrijf levert voor het instrument prestatievergelij- Legionella risicoanalyse/beheersplan deugdelijk drinkwater in een zodanige king. De sector voert deze vergelijkin- (Hoofdstuk 4 Drinkwaterbesluit en hoeveelheid en onder een zodanige druk gen al jarenlang op eigen initiatief uit. Regeling legionellapreventie) als in het belang der volksgezondheid De preventie van legionella heeft in vereist is. De drinkwatersector heeft in Prestatie-indicatoren en regels voor de nieuwe regelgeving onverminderd het verleden via zelfregulering invulling de uitvoering van de prestatievergelij- de aandacht. Er wordt voortaan onder- aan het begrip ‘druk’ gegeven. Nu zijn king zullen worden vastgelegd in een scheid gemaakt in soorten legionella. Er in het Drinkwaterbesluit voorschriften protocol. De uitvoering zal berusten is voorzien in een verplichte inschake- over de druk opgenomen, met het ver- bij de VROM-Inspectie. Deze stelt een ling van een BRL 6010-gecertificeerd schil dat waar voorheen de statische verslag op van de resultaten van de ver- bedrijf als RA/BP niet deugdelijk of af- druk in het distributienet werd geme- gelijking en zendt dit naar de drinkwa- wezig is, als er sprake is van een nieuwe ten, nu de dynamische druk ter plaatse terbedrijven, de minister en de Eerste installatie of als er een relevante wijzi- van het leveringspunt wordt geregeld. en Tweede Kamer. Binnen een half jaar ging is in een bestaande installatie. Ter na het uitbrengen van het verslag stelt beperking van administratieve lasten Normale situatie vs verstoring het drinkwaterbedrijf de minister in is de meldplicht verhoogd van 100 naar De wet maakt onderscheid tussen norma- kennis van de voornemens om de pres- 1.000 kve/l. le omstandigheden en een verstorings- taties van het bedrijf te verbeteren. situatie. Het bedrijf moet ervoor zorgen Bij ministeriële regeling zal een verdere dat de levering van drinkwater onder Om te voorkomen dat er onvoldoende uitwerking plaatsvinden. Onder andere normale omstandigheden gewaarborgd bedrijven zijn om de prestatievergelij- kunnen daar specifieke legionellasoor- is en zorgt er bovendien voor dat het in king uit te voeren, moeten fusies door ten worden aangewezen waarop bij- de toekomstige behoefte aan drinkwa- de minister worden beoordeeld. Deze voorbeeld de norm niet van toepassing ter kan voorzien. Tevens maakt het een beoordeling heeft overigens een bre- is, omdat niet is aangetoond dat deze analyse met betrekking tot bestaande en dere achtergrond: bekeken wordt of de soorten ziekteverwekkend zijn. ■

14 waterspiegel / augustus 2011 – E u r o p a –

Invloed Brussel steeds zichtbaarder De Europese context van de Drinkwaterwet

In de nieuwe Nederlandse Drinkwaterwet klinken al de nodige beginselen en richtlijnen uit de Europese wet- en regelgeving door. Toch is het goed om de geldende regels uit Brussel nog even op een rij te zetten.

e huidige Europese Drinkwater Europese wetgeving zou voor ons heb- te kunnen volstaan wordt niet gehaald. Richtlijn – richtlijn 98/83/EG ben kunnen leiden tot meer admini­ Meer aandacht voor het behalen van de D over de kwaliteit van voor stratieve lasten en extra kosten. Daarbij chemische doelstellingen en het nemen menselijke consumptie bestemd komt dat de Kaderrichtlijn Water (KRW) van adequate maatregelen aan de bron water – stamt uit 1998. De richtlijn ook aanknopingspunten biedt voor de is daarom noodzakelijk. heeft als doel de volksgezondheid te drinkwaterkwaliteit, met name in ar- beschermen tegen verontreiniging in tikel 7. Volgens dit artikel moeten de Blueprint 2012 water dat bestemd is voor menselijke lidstaten ervoor zorgen dat wateren, Vewin heeft herhaaldelijk, via gesprek- consumptie, door ervoor te zorgen dat bestemd voor de productie van drink- ken met de Europese Commissie en het water gezond en schoon is. Deze water, niet in kwaliteit achteruit mogen leden van het Europees Parlement, richtlijn is in 2000 geïmplementeerd in gaan en op termijn schoner worden. gewezen op deze paradox. Verwacht de Waterleidingwet, de voorloper van de mag worden dat hieraan aandacht zal Drinkwaterwet. Het is echter een feit dat de implementa- worden besteed bij het opstellen van de tie van artikel 7 in verschillende lidsta- ‘Blueprint’ in 2012. Ook zetten wij ons Herziening Drinkwater Richtlijn ten te wensen overlaat. De doelstelling hier via onze Europese koepelorganisa- niet nodig om met minder zuiveringsinspanning tie Eureau voor in. ■ Karl Falkenberg, directeur-generaal van het Europese directoraat Milieu, liet in februari van dit jaar weten dat de Commissie, na intensieve consultatie van lidstaten en belanghebbenden, tot de conclusie was gekomen dat de hui- dige richtlijn goed functioneert. Er was dus geen noodzaak tot een revisie van de richtlijn. Een positief effect van een herziening van de Drinkwater Richtlijn had kun- nen zijn: het herzien van de parame- ters, wat een positieve ontwikkeling had kunnen betekenen voor de ver- betering van de drinkwaterkwaliteit. Meer harmonisatie, zoals bijvoorbeeld één Europees toelatingssysteem voor materialen en chemicaliën die in con- tact komen met drinkwater, zoals het European Acceptance Scheme, zou ook een voordeel zijn geweest.

Aanknopingspunten in KRW Omdat de kwaliteit van ons drinkwater goed is gewaarborgd, is een herzie- ning van de Drinkwater Richtlijn voor Nederland niet noodzakelijk. Nieuwe

waterspiegel / augustus 2011 15 De 10 belangrijkste thema’s in de nieuwe wet op een rij

Binnen de nieuwe Drinkwaterwet is een tiental thema’s te onderscheiden. Waterspiegel vroeg een reactie aan elke directeur van een waterbedrijf met het desbetreffende thema in zijn of haar ‘portefeuille’.

Publieke eigendom Wettelijke verankering publieke eigendom

Het publieke karakter van de openbare drinkwatervoorziening is vooruitlopend op de Drinkwaterwet uit 2011 gewaarborgd sinds de wijziging van de Waterleidingwet uit 2004 (eigendom waterleidingbedrijven).

Er zijn belangrijke argumenten voor dit publieke eigendom: - de drinkwatervoorziening heeft de ken- merken van een natuurlijk monopolie; - het transport en de distributie van drinkwater zijn leiding-gebonden; - de beschikbaarheid en de bescherming van bronnen leveren beperkingen op voor de locatiekeuze van waterwin­ gebieden; - schoon drinkwater is van direct belang voor de volksgezondheid; - de behartiging van regionale en lokale­ belangen wordt door gemeenten en provincies waargenomen (aandeelhou- ders); - geen winstoogmerk op een eerste levensbehoefte.

Natuurlijk monopolie Drinkwater is een primaire levens­ behoefte, waarbij ten behoeve van de volksgezondheid de kwaliteit voorop­ staat. De drinkwatervoorziening is Piet Jonker: ‘Drinkwatervoorziening is een Dienst van Algemeen Belang.’ een (regionaal) monopolie vanwege de beperkingen voor de locaties van waterwingebieden en de hoge kosten uit oogpunt van kwaliteitsborging Drinkwatervoorziening is in Nederland van de aanleg van een alternatief en juridische aansprakelijkheid voor aangemerkt als een Dienst van drinkwaternet. Concurrentie op de de drinkwaterkwaliteit. Ook in het Algemeen Belang, ofwel een DAB. De infrastructuur door het openstellen licht van integraal kwaliteitsbeheer is zorg voor de organisatie en financie- van het netwerk voor derden is splitsing tussen eigendom en exploitatie ring van de drinkwatervoorziening is praktisch zeer lastig en ongewenst van de infrastructuur niet wenselijk. daarmee een kerntaak van de overheid.

16 waterspiegel / augustus 2011 Vanuit deze zorgplicht is ervoor geko- zen de eigendom en de zeggenschap in publieke hand te houden. De drinkwa- terbedrijven zijn belast met de uitvoe- ring daarvan.

Piet Jonker, algemeen directeur Dunea

Publieke eigendom ‘De verantwoordelijkheid voor volks- gezondheid is het beste geborgd bij publieke eigendom’, aldus Piet Jonker, algemeen directeur van Dunea. ‘Het zorgt ervoor dat waterbedrijven blijvend aandacht besteden aan de best moge- lijke waterkwaliteit binnen de grenzen van vastgestelde tarieven, en zich niet laten verleiden tot ‘norm­opvulling’ van waterkwaliteit. Daarnaast verliezen waterbedrijven in publieke handen de middellange termijn minder snel uit het oog. Bijvoorbeeld in het geval van investeringen in het leidingnet. Aandeelhouders met focus op winst- maximalisatie zijn sneller geneigd om investeringen op de korte termijn uit te stellen en zadelen de volgende genera- ties mogelijk met problemen op, bijvoor- beeld lekkende leidingen en verouderde productie-installaties.’

‘De drinkwaterbedrijven sturen scherp op kwaliteit, prijs, duurzaamheid en dienstverlening aan de klant. We zien de prestaties op het gebied van dienst- verlening en duurzaamheid almaar toe- nemen terwijl de kosten nog steeds da- len. Bij Dunea is de benchmark gebruikt om flinke stappen te zetten op alle vier de prestatiegebieden. We pakken de ko- mende jaren stevig door met de thema’s: ‘Verantwoordelijkheid - ‘gezonde klant’ (excellente waterkwali- teit, natuur en recreatie in de duinen), voor volksgezondheid - ‘geruste klant’ (minder leverings­ onderbrekingen door optimale pres- het beste geborgd bij taties van onze productiemiddelen en het leidingnet) en publieke eigendom’ - ‘ontzorgde klant’ (verbeteren van de dienstverlening).’ ■

waterspiegel / augustus 2011 17 – De 10 belangrijkste thema’s –

Volksgezondheid Uitmuntende drinkwaterkwaliteit

Anderhalve eeuw geleden stond Jacob van Lennep aan de basis van de eerste waterleiding voor Amsterdam. Nu is in Nederland schoon drinkwater een vanzelfsprekendheid; al is het dat in de praktijk zeker niet. Een uitgekiend productie- en distributieproces en uitgebreide controles van de kwaliteit van het drinkwater zijn essentieel om de kwaliteit van het drinkwater te kunnen blijven garanderen. Specifieke bepalingen om die kwaliteit te borgen, nemen dan ook een centrale plaats in en zijn geregeld in hoofdstuk 3 van de wet.

Basis voor volksgezondheid Martien den Blanken, directeur PWN Nederland kent strenge eisen aan de kwaliteit van het drinkwater. Deze zijn Geen wonder, maar inspanning gebaseerd op de kaders van de Europese ‘Het mirakel van de drinkwater­ Drinkwaterrichtlijn en de Drinking voorziening is niet echt een wonder’, Water Guidelines van de World Health aldus Martien den Blanken, directeur Organization. Ook de nieuwste weten- PWN. ‘Er zit een jarenlange en nog schappelijke inzichten zijn verwoord in steeds voortdurende inspanning kwaliteitseisen. Zo zal de certificering van de drinkwaterbedrijven achter. van materialen en chemicaliën, die wor- Inspanningen op het gebied van den gebruikt bij de drinkwatervoorzie- zuiveringstechnologie, maar ook in ning, verder worden uitgebouwd. Hierbij het beheer van het leidingnet. Want wordt zoveel mogelijk samengewerkt betrouwbaar en gezond drinkwater met andere EU-lidstaten; een en ander maken is één ding. Maar ervoor zorgen vooruitlopend op de ontwikkeling van dat het altijd in even goede staat aan een Europees geharmoniseerd beoorde- de kraan bij de mensen thuis wordt lingssysteem voor bouwproducten die afgeleverd, vergt een minstens zo Martien den Blanken: waakzaam. in contact komen met drinkwater. grote inspanning.’

‘En we zullen ons moeten blijven inspannen, want in onze bronnen – zowel het oppervlaktewater als het grondwater – worden nog steeds aller- lei stoffen aangetroffen die we niet in ons drinkwater willen hebben. Denk bijvoorbeeld aan restanten van bestrij- dingsmiddelen, (dier)geneesmiddelen en vele andere stoffen van industriële herkomst. Enerzijds richt onze inspan- ning zich op het voorkomen hiervan, anderzijds zijn we voortdurend bezig met het ontwikkelen en verbeteren van zuiveringstechnologieën, waarmee we deze stoffen uit het water kunnen ver- wijderen. Vergelijkbare inspanningen verrichten we in het beheer en onder- houd van onze leidingnetten, waar met name de toenemende drukte in de ondergrond ons zorgen baart. Kortom: wij blijven waken over het mirakel van ons Nederlandse drinkwater.’

18 waterspiegel / augustus 2011 ‘Wij blijven waken over het ‘mirakel’ van ons Nederlandse drinkwater’

Legionella ‘De drinkwaterkwaliteit wordt bij- voorbeeld geborgd door de legionella- regelgeving. Een belangrijk wetgevings- deel, met name sinds de problemen in Bovenkarspel 2001. Tegenwoordig wordt onderscheid gemaakt tussen verschillende soorten legionella. Het blijven waken over het mirakel van het Nederlandse drinkwater moet daarmee ook in andere sectoren worden gehand- haafd, bijvoorbeeld in zwembaden, ziekenhuizen, toerisme en recreatie. In de Drinkwaterwet zijn verschillende maatregelen opgenomen in het kader van legionellapreventie op het gebied van controles, meldingen en maatrege- len ter voorkoming van legionella.’ ■

waterspiegel / augustus 2011 19 – De 10 belangrijkste thema’s –

Benchmark Transparantie en doelmatigheid

Ter verbetering van de prestaties van drinkwaterbedrijven en ter bevordering van de doelmatigheid stelt de wet het uitvoeren van een onderlinge prestatievergelijking verplicht. Deze benchmark moet de transparantie verhogen en een prikkel geven om de doelmatigheid van drinkwaterbedrijven te vergroten. Tot op heden werd deze prestatievergelijking vanaf 1997 vijf keer vrijwillig uitgevoerd.

Guïljo van Nuland, algemeen directeur Brabant Water

‘Van meet af aan is de sector een groot voorstander geweest van de benchmark. De voornaamste voordelen zijn: - Het geeft transparantie en daarmee in- zicht in interne kostenstructuren (ook in de tijd) en daarmee interne verbeter- mogelijkheden. - Het is één van de instrumenten om verantwoording af te leggen aan je stakeholders. - Door jezelf te vergelijken met andere bedrijven kun je leren om zelf ook weer beter te worden. - Er ontstaat een gezonde vorm van com- petitie met je collega-bedrijven.’

Prestatie-indicatoren ‘Prestatie-indicatoren en regels voor de uitvoering van de prestatievergelijking worden vastgelegd in een protocol, dat aan de minister van I&M wordt voorge- legd. Vanwege de jarenlange ervaring is het logisch dat Vewin belast blijft met Guïljo van Nuland: gezonde competitie. de uitvoering van de prestatieverge- lijking. Drinkwaterbedrijven moeten in overeenstemming met het protocol ‘De praktijk wijst uit dat de benchmark ‘Wat betreft de betekenis van de gegevens leveren voor het uitvoeren van bij de waterleidingbedrijven gewerkt Drinkwaterwet onderscheidt de sector de prestatievergelijking.’ heeft en nog werkt. Na vijftien jaar vrij- verschillende categorieën, regels, bepa- willige benchmark, waaraan de laatste lingen en voorschriften. Ten eerste een ‘De onderlinge vergelijking heeft be- jaren de hele sector meedeed, wordt de categorie die formeel wettelijk vastlegt trekking op de prestaties op het gebied benchmark nu verplicht gesteld. Een wat de drinkwatersector al sinds jaar van kwaliteit, milieu, kostenefficiëntie, goed voorbeeld van het algemene prin- en dag doet: formalisering van de sta- onderzoek, ontwikkeling en klanten- cipe dat de wet vaak de praktijk volgt. tus quo. Dit betreft veruit het grootste service. De bevordering van de doel­ Naast de nationale benchmark hebben deel van de wet: zaken zoals leverings- matigheid zal onder meer plaatsvinden we ook een internationale benchmark, plan, normen (Besluit Kwaliteitseisen door het openbaar maken van de resul- waarbij de performance van (drink)- Monitoring Water – BKMW) en het vast- taten en door sturing vanuit de Raad waterbedrijven uit verschillende lan- stellen van de tarieven door de Algemene van Commissarissen en de Algemene den wordt getoetst. De internationale Vergadering van Aandeelhouders, etc.’ Vergadering van Aandeelhouders, die het benchmark is meer en meer uitgegroeid management van de drinkwaterbedrij- tot een universeel meet- en verbeter­ ‘Vervolgens een categorie die de kwa- ven op de prestaties kunnen aanspreken.’ instrument.’ liteit en continuïteit van de drink­

20 waterspiegel / augustus 2011 ‘Efficiency na 1997 met bijna 28% omhoog’

watervoorziening beter borgt en dus een verbetering inhoudt. Daarbij moet je denken aan meer duidelijkheid over de (grenzen van de) taken van een drinkwaterbedrijf, verplichte verbeter- voorstellen en de instemming van de minister bij verdere schaalvergroting.’

‘Ten slotte een punt van aandacht: de eis voor een maximum solvabiliteit. Dit betekent de verplichting om altijd – ook waar en wanneer dat langere of kortere tijd niet nodig is – kunstmatig hoeveelheden vreemd vermogen aan te houden. Bij de vergelijkbare publieke netwerkbedrijven is er juist een wet- telijke verplichting tot een minimum solvabiliteit, en dat heeft uit optiek van bedrijfscontinuïteit wél zin.’ ■

waterspiegel / augustus 2011 21 – De 10 belangrijkste thema’s –

Water Safety Plans Kwaliteitsonderzoek naar drinkwaterbronnen

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht de lidstaten ervoor te zorgen dat de kwaliteit van grond- en oppervlaktewater niet achteruitgaat en op termijn juist verbetert. Het gaat hierbij om doelstellingen voor de chemische waterkwaliteit. Om deze doelen te halen, moeten lidstaten maatregelen nemen om verontreinigingen te voorkomen.

Kaderrichtlijn Water de (internationale) stroomgebieden Het monitoren van het watersysteem bij de veroorzakers wordt aangepakt. is noodzakelijk om het type verontrei- Zo worden de risico’s en daarmee de niging in beeld te brengen, en om te zuiveringsinspanningen verminderd, bepalen of de maatregelen effect heb- waardoor de kosten voor onze klanten ben. In Europees verband zijn afspraken dalen. De eerste generatie actieplannen gemaakt over welke specifieke stoffen op basis van de KRW is inmiddels in uit- moeten worden gemeten en in welke voering. De drinkwaterbedrijven moni- concentraties deze maximaal voor mo- toren via uitgebreide meetprogramma’s gen komen: de zogeheten prioritaire – ook in Vewin- en RIWA-verband – of stoffen. dit leidt tot daadwerkelijke verbeterin- gen van de oppervlaktewaterkwaliteit. Peter Vermaat, algemeen Schakel voor schakel worden risico’s directeur Evides Waterbedrijf geïnventariseerd en geminimaliseerd: de Water Safety Plan-benadering. Hierin ‘Evides is grotendeels afhankelijk van werken de drinkwaterbedrijven samen de rivier de Maas als bron. Voor de met Rijkswaterstaat, de provincies en de (drink)watervoorziening in Zuidwest- waterschappen die als waterbeheerder Nederland – en dat betreft miljoenen verantwoordelijk zijn voor een goede huishoudens en bedrijven – is het kwaliteit. Primair blijft wel iedere in- van groot belang dat er voldoende dustrie vanuit de milieuzorgplicht Maaswater van goede kwaliteit beschik- ervoor verantwoordelijk dat het vrij- baar is én blijft.’ komen van hun stoffen geen probleem oplevert voor het milieu of het drink- Maatregelen tegen bedreiging water. Voor de hoeveelheid beschik- drinkwaterbronnen baar Maaswater gaan we er – gezien ‘De Kaderrichtlijn Water (KRW) moet het belang van de watervoorziening ervoor zorgen dat de vervuiling van in Zuidwest-Nederland – van uit dat de zoetwatervoorzieningsplannen van de Deltacommissaris daarin voorzien.’

Preventie ‘Aandachtspunt is dat de KRW nog geen normen heeft gesteld voor alle mogelijk bedreigende stoffen, zoals hormoon- Peter Vermaat: Europese afspraken. verstorende stoffen en medicijnresten in oppervlaktewater. Vanuit het motto ‘Beter voorkomen dan genezen’ willen ontreinigingen niet in de rivieren ko- we dat nu de normering wordt voorbe- men. Het overheidsbeleid rondom het reid – inclusief benodigde maatregelen waterbeheer in Zuidwest-Nederland is om ervoor te zorgen dat dergelijke ver- sterk aan het veranderen. Voorbeelden

22 waterspiegel / augustus 2011 hiervan zijn de bewuste verzilting Extra kosten van het Volkerak-Zoommeer en het De extra kosten die de drinkwatersector Kierbesluit Haringvliet. Evides denkt hiervoor moet maken, willen we niet ‘Investeren in en werkt mee aan het in beeld brengen afwentelen op de klanten. Deze zullen van de gevolgen van deze maatregelen dus – zoals alle partijen ook hebben monitoring voor de watervoorziening. Met als doel afgesproken – door de overheid moeten dat tijdig maatregelen genomen kunnen worden gedragen, ook omdat het hierbij maakt gerichte worden om de (drink)watervoorziening vooral rijksbeleid betreft. Zeker bij het van de zuidwestelijke delta ook voor de Kierbesluit, dat zelfs in internationale actie mogelijk’ komende generaties veilig te stellen.’ context bezien moet worden. ■

waterspiegel / augustus 2011 23 – De 10 belangrijkste thema’s –

Nieuw leveringsplan Risicoanalyse als kern

De drinkwaterbedrijven maken al sinds de jaren 90 op vrijwillige basis plannen voor de levering van drinkwater en de continuïteit daarvan. Met de nieuwe Drinkwaterwet is het opstellen van een leveringsplan verplicht geworden. Nieuw is ook dat de I&M-Inspectie nauwer betrokken is bij het opstellen en toetsen van het Leveringsplan, waarin drinkwaterbedrijven aantonen hoe zij in zowel normale, als verstoorde omstandigheden aan hun leveringsverplichtingen kunnen voldoen.

Voor de levering onder normale om- standigheden zijn in het nieuwe Drinkwaterbesluit een dynamische druk en hoeveelheid vastgelegd die een klant minimaal mag verwachten. Hiermee is de regeling transparanter en beter toetsbaar voor de consument. Indien zich onverhoopt een verstoring voordoet en de levering van drinkwater niet meer mogelijk is, is het drinkwa- terbedrijf verplicht om een nooddrink- watervoorziening in te zetten, waarmee ten minste 3 liter per persoon per dag kan worden geleverd aan consumenten. Daarnaast heeft het drinkwaterbedrijf een inspanningsverplichting om nood- water te leveren, dat bestemd is voor sanitaire doeleinden. Tot slot, om de drinkwatervoorziening ook in de toe- komst veilig te stellen, wordt via het Leveringsplan inzicht gegeven in de behoeftedekking voor een periode van tien jaar.

Ria Doedel, directeur WML Limburgs drinkwater Ria Doedel: leveringszekerheidsbeleid.

Calamiteiten ‘Het borgen van de levering van water ervoor dat we na uitval van een onder- risico’s afzwakken. Een voorbeeld tijdens calamiteiten is voor ons be- deel binnen 24 uur weer minstens 75% is het noodstroom-project, waarin drijf niets nieuws. Als onderdeel van van het water kunnen leveren. De mo- we ervoor zorgen dat er voldoende de vitale infrastructuur stellen we dellen voor de leveringszekerheidtoets noodstroomaggregaten zijn en dat de de openbare drinkwatervoorziening zijn continu in ontwikkeling, waardoor brandstofbevoorrading ingeregeld is. veilig, nu en in de toekomst. WML wij steeds beter en nauwkeuriger ef- Nooddrinkwatervoorzieningen zijn bij beschikt over een ‘verstoringsorgani- fecten van risico’s kunnen afzwakken.’ ons en in de rest van de sector geregeld. satie’ die op basis van noodplannen Op sectorniveau is een traject gaande adequaat verstoringen te lijf gaat. Ook Pooling-contract om de capaciteit van nooddrinkwa- werken we al sinds de jaren 90 met ‘Het ‘leveringszekerheidsbeleid’ zorgt termateriaal, personeel, transport en de sectorbrede aanbeveling voor leve- ervoor dat we bij uitval water blijven vulpunten te bundelen om op grote(re) ringszekerheid die nu in het nieuwe leveren. Uit de leveringszekerheidtoets schaal en sneller nooddrinkwater Drinkwaterbesluit is verankerd. Met komen uitvoeringsprojecten naar vo- te kunnen leveren, het zogenoemde de leveringszekerheidseis zorgen we ren die de effecten van de gevonden ‘pooling-contract’.’ ■

24 waterspiegel / augustus 2011 ‘Watervoorziening veiligstellen met leveringszekerheidtoets en verstoringsorganisatie’

waterspiegel / augustus 2011 25 – De 10 belangrijkste thema’s –

Bestuursakkoord Water ‘Watercyclus­bedrijven: alles-in-één’

Zuivering, productie en levering binnen één organisatie. In de Drinkwaterwet staat deze integrale benadering centraal. In tegenstelling tot de andere nutssectoren wordt de drinkwatersector niet opengesteld en/of gesplitst. Openstelling is vanuit het oogpunt van kwaliteitsbeheer ongewenst. Elke stap in het proces van de drinkwatervoorziening is van invloed op de kwaliteit van het geleverde water. Hierop worden géén concessies gedaan.

Deze integrale benadering van de drink- watervoorziening staat niet op zichzelf. Het veiligstellen van de zoetwatervoor- ziening is ook een doelstelling voor gemeenten, drinkwaterbedrijven en waterschappen. Uit het Bestuursakkoord Water (juli 2011) blijkt dat ook.

Internationale waterbenchmark Vewin is sinds 2004 mede-initiator en coördinator van de internationale wa- terbenchmark met kennisdeling als hoofddoel. De internationale bench- mark meet zowel performance bij af- valwater, riolering, als drinkwater. Aan de benchmark wordt deelgenomen door waterorganisaties uit heel Europa en zelfs daarbuiten, dat heeft het interna- tionale programma tot een universeel meetinstrument gemaakt. Hieraan ne- men nu 45 bedrijven uit 21 landen deel. Vooruitlopend op de ontwikkeling van watercyclusbedrijven geeft de internati- onale benchmark handvatten om deze efficiënt in te richten.

Roelof Kruize, algemeen directeur Waternet

Alles-in-één ‘Waternet is vanuit de watercyclus-aan- pak gewend aan geïntegreerd denken en werken. De verschillende sectoren – zoals Watersysteem, Drinkwater en Afvalwater (een combinatie van Riolering en Afvalwaterzuivering) – werken in Amsterdam al intensief samen. Dit samenspel biedt ook veel nieuwe kansen voor innovatie, met name op het gebied water en energie.’ Roelof Kruize: integrale benadering.

26 waterspiegel / augustus 2011 ‘Daarbij kan worden gedacht aan: - het terugwinnen van warmte uit het riool of het inzetten van water als brandstof; - het integraal over de keten verminde- ren van de uitstoot van broeikasgassen; - de reductie van het energieverbruik; - zorgvuldig omgaan met grondstoffen; - duurzame bouw van de water­ infrastructuur; - energie uit afvalverbranding.’

Toekomstvisie ‘Uiteindelijk zullen er mijns inziens vijf watercyclusbedrijven komen voor heel Nederland. De maatschappelijke ‘Vanuit water­ druk neemt toe, want er zijn honderden miljoenen te besparen in de waterketen. cyclus-gedachte Maar het zal nog wel tien jaar duren voordat die bedrijven er zijn. Met het gewend aan Bestuursakkoord Water is er een be- langrijke stap gezet. Daarnaast is het geïntegreerde goed dat de stichtingsvorm krachtens de Drinkwaterwet nog steeds mogelijk aanpak’ is. In Amsterdam draagt deze vorm zeer positief bij aan het integratieproces.’ ■

waterspiegel / augustus 2011 27 – De 10 belangrijkste thema’s –

Decentraal toezicht Aandeelhouders aan zet

Drinkwaterbedrijven zijn geëvolueerd van gemeentelijke diensten, via verzelfstandigingen en verzakelijking naar NV’s. Schaalvergroting was onderdeel van dat proces. Aandelen zijn in handen van gemeenten en/of provincies. De drinkwaterbedrijven staan nu op armlengte van de regionale overheden en hebben (met uitzondering van Waternet) de rechtsvorm van naamloze vennootschappen (NV) met Algemene Vergaderingen van Aandeelhouders (AVA) en een Raad van Commissarissen (RvC).

Harmen Hoogeveen, directeur Waterbedrijf Groningen

‘Op onderdelen zal door de invoe- ring van de nieuwe Drinkwaterwet een verschuiving optreden tussen de Raad van Commissarissen en de Aandeelhoudersvergadering. In het bij- zonder betreft het hier de goedkeuring van tarieven en leveringsvoorwaarden. Verder sluit de Drinkwaterwet aan op de reeds in 2006 door ons ingevoerde regels voor corporate governance. De in 2003 gepresenteerde code Tabaksblat lag hieraan ten grondslag. We hebben veel aandacht besteed aan het scheiden van drinkwater- en niet-drinkwater- activiteiten: we gaan door op de al jaren geleden ingeslagen weg.’

‘Dat de invoering van de nieuwe Drinkwaterwet geen schokkende ge- volgen heeft voor de inrichting en be- drijfsvoering van een waterbedrijf, wil niet zeggen dat deze wet niet belangrijk is. De wet vormt een fundament onder de bedrijven en biedt duidelijkheid aan al onze stakeholders. We hebben nu een transparant kader waaraan wijzelf en anderen ons functioneren kunnen toetsen, en op basis waarvan wij ons kunnen verantwoorden. Daar waar Harmen Hoogeveen: ‘Wet vormt fundament voor sector.’ nodig zullen incasso- en leveringsvoor- waarden en op onderdelen ook statuten worden aangepast.’ rant wordt toegezien door de aandeel- North Water houders en dat Waterbedrijf Groningen North Water is een joint venture ‘Voor de drinkwaterklant vormt de levert naast drinkwater industriewater van Waterbedrijf Groningen en Evides Drinkwaterwet de bevestiging dat de le- via North Water, watertechnologie Industriewater. Het bedrijf levert an- vering van drinkwater plaatsvindt tegen via Waterlaboratorium Noord en riole- aerobe proceswater voor bijvoorbeeld tarieven die redelijk, kostendekkend, ringsdiensten via RioNoord, en is actief AKZO en zuivert afvalwater in het en niet discriminerend zijn. En ook de op het gebied van Energie & Water en industriegebied Oosterhorn. Het be- zekerheid dat daarop goed en transpa- Internationale Samenwerking.’ drijf verzorgt het ontwerp, de bouw,

28 waterspiegel / augustus 2011 In Groningen zijn de lijnen kort Er is intensief contact met de aandeel- houders (provincie en gemeenten). Uiteraard op de formele momenten (via RvC en AvA), maar daarnaast brengen ze 1 tot 2 keer per twee jaar een werkbezoek aan ons bedrijf. Soms een complete gemeenteraad, soms de burgemeester en wethouders.

Deze momenten worden gebruikt om door te spreken wat er speelt, zowel bij Waterbedrijf Groningen als bij de gemeente of provincie. Er zijn maat- schappelijk gezien veel raakvlakken: volksgezondheid, natuur, werkgele- genheid, ruimtelijke ordening, mi- lieu, energie, innovatie, opleiding.

Maatschappelijk gezien biedt dit namelijk een sterke spin-off op vele terreinen. Bij onderwerpen als ont-

wikkeling van de Eemshaven, C02- neutrale stad, biobased economy, krimp of Groningen 2033, weten we elkaar goed te vinden. Voordelen hiervan voor alle partijen zijn de sterke innovatie-impuls en de samen- werking in zowel het stedelijk gebied als in de industriële (haven)gebieden. Het decentrale model van de nieuwe Drinkwaterwet sluit dus goed aan bij de huidige praktijk in Groningen.

de financiering en het beheer van water(zuiverings)­installaties. North Water biedt oplossingen voor vraagstuk- ken op gebied van waterbehandeling en afvalwaterzuivering voor bedrij- ven in onder andere de (petro)chemi- sche industrie, de metaal­industrie, de voedingsmiddelen­industrie, de agrobusiness en de energiesector. Het marktgebied van North Water is Noord- Nederland en Noord-Duitsland. ‘Drinkwaterwet Waterketen Waterbedrijf Groningen is actief met sluit aan bij regels de samenwerking in de waterketen. Binnen RioNoord werken Waterbedrijf voor corporate Groningen en de waterschappen Hunze en Aa’s en Noorderzijlvest samen op het governance’ gebied van afvalwaterinzameling en -transport.. ■

waterspiegel / augustus 2011 29 – De 10 belangrijkste thema’s –

Binneninstallaties Eisen aan warm tapwater

Woningen in Nederland worden steeds vaker voorzien van warm tapwater uit een collectieve voorziening. Hierbij wordt het warme water – vaak door een energiebedrijf – centraal geproduceerd uit drinkwater en met een eigen leidingnetwerk geleverd. De kwaliteit van dit water moet geborgd zijn en levering van warm tapwater mag het koude drinkwater niet nadelig beïnvloeden. Warm tapwater moet aan de tap voldoen aan de eisen voor drinkwaterkwaliteit. Opwarming of terugstroming in het drinkwaternet moet worden voorkomen. Het Drinkwaterbesluit, als onderdeel van de Drinkwaterwet, kent daartoe een aantal bepalingen.

Alexander Vos de Wael, algemeen directeur Oasen

‘Warm tapwater is in het nieuwe Drinkwaterbesluit adequaat geregeld. Met name omdat de leveranciers van warm tapwater dezelfde kwaliteitseisen hebben gekregen als de drinkwaterbe- drijven. Ook moeten de leveranciers van warm tapwater een leveringsplan ma- ken voor hun bedrijfshandelingen. Alle grote warm tapwatersystemen moeten nu aan dezelfde kwaliteitseisen voldoen als drinkwaterinstallaties. Daarnaast voeren de drinkwaterbedrijven zelf de inspecties uit op die systemen.’

Betere controle vooraf ‘Het ministerie van I&M heeft aangekon- digd dat de Inspectierichtlijn Controle wordt aangepast zodat warm tapwater- installaties onder verscherpte controle worden geplaatst. De drinkwaterbedrij- ven zullen bij leveringsovereenkomsten als vereiste stellen dat zij inzage krijgen in de technische ontwerpen van warm tapwaterinstallaties. Hiermee wordt ook controle vooraf beter mogelijk.’

De verplichting voor het uitvoeren van meetprogramma’s voor de water- kwaliteit is verlaagd naar 10 m3 warm tapwater per dag. De eigenaar van een warm tapwatervoorziening moet verder beschikken over een gecerti­ ficeerd kwaliteitsmanagementsysteem. Bij eventuele­ afwijkingen in de kwali- teit van het warme tapwater of de instal- laties moet de VROM-inspectie worden geïnformeerd. Alexander Vos de Wael: ‘Ongewenste situaties bij binnen-installaties.’

30 waterspiegel / augustus 2011 Geen hotspots ‘We zien binnen-installaties steeds ‘Leveranciers warm tapwater complexer worden, terwijl de over- heid op dat terrein steeds minder hebben dezelfde kwaliteits­ regels stelt en ook minder toezicht uitoefent op bouwwerken. Daardoor gebeurt het dat in die binnen-instal- eisen als waterbedrijven’ laties ongewenste situaties ontstaan. De Drinkwaterwet alleen kan dit niet voorkomen. Ook via het Bouwbesluit worden eisen gesteld aan binnen-in- stallaties. Daarmee moet geborgd zijn dat geen ‘hotspots’ voorkomen: situa- ties waarbij de warmwaterleidingen te dicht op de drinkwaterleidingen zijn aangelegd. Het ontstaan van legionella moet te allen tijde worden voorkomen. Daartoe dient ook controle en toezicht plaats te vinden bij oplevering van de installaties.’ ■

waterspiegel / augustus 2011 31 – De 10 belangrijkste thema’s –

Innovaties Van 120 naar 60 liter per dag

Topsector Water De ruimte voor drinkwaterbronnen staat onder continue druk van nieuwe economische activiteiten en uitdijende steden. Om te voldoen aan de wettelijke eis van bronbescherming (artikel 7) beheren de drinkwaterbedrijven die locaties en natuurgebieden uiterst zorgvuldig.

Rik van Terwisga, algemeen frastructuur op de lange termijn zal per persoon toe kan met misschien directeur Vitens verminderen. Daar moeten we als sector wel 60 liter per dag. Nu is dat 120 liter. op inspelen. Wij denken dat door slim Dankzij innovatieve technologie zal ‘Duurzaamheid en innovatie vullen wat hergebruik van water een huishouden zuivering en hergebruik van water op mij betreft elkaar aan. Vitens investeert al sinds jaar en dag in innovatieve zui- veringstechnieken. Daartoe werken we onder meer samen met kennispart- ners als KWR, Wetsus, TU Delft en het Centre of Expertise Watertechnology. In het najaar openen we in het Friese Noardburgum een proefhal waar be- drijven en onderzoekers terechtkun- nen voor het ontwikkelen van nieuwe technologieën. Daarmee stimuleren wij tevens de bundeling van de Nederlandse drinkwatertechnologie die vernieuwend en vaak uniek is in de wereld. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ‘water’ door de regering wordt gestimuleerd als een van de Topsectoren voor de Nederlandse economie. Dit draagt niet alleen positief bij aan de continuïteit van de hoge kwa- liteit van de Nederlandse drinkwatersec- tor, maar ook om drinkwaterproblema- tiek in het buitenland tot oplossing te brengen en Nederlandse bedrijvigheid buiten de landsgrenzen te ontwikkelen.’

‘Ook dwingen nieuwe stoffen in het mi- lieu de drinkwaterbedrijven tot toepas- sing van zeer geavanceerde detectie- en zuiveringstechnieken, zoals ozonisatie, UV-desinfectie en membraanfiltratie. De Nederlandse drinkwaterbedrijven kunnen drinkwater van de hoogste kwaliteit blijven leveren door fors te investeren in wetenschappelijk onder- zoek en productontwikkeling, en door continu te blijven vernieuwen.’

Halvering van waterverbruik ‘Wij verwachten dat de waterafname vanuit onze huidige grootschalige in- Rik van Terwisga: innovatieve technologie.

32 waterspiegel / augustus 2011 kleinschalig niveau het verbruik dras­ Hiervoor is samenwerking nodig tussen tisch kunnen verminderen. Zeker als we drink­waterbedrijven, afvalwaterbehan- ook kijken naar de hoeveelheid energie delaars, energie- en IT-bedrijven en leve- ‘Combinatie die in een huishouden in water wordt ranciers van huishoudelijke installaties gestopt zijn er hele interessante alterna- en apparatuur. Hierdoor ontstaan duur- van water en tieven te ontwikkelen.’ zame utility-oplossingen op huishoud- en wijkniveau. Verder proberen we de energie kan ‘Dit alles betekent op termijn een rolver- impact van drinkwaterwinning op onze andering voor ons als drinkwaterbedrijf. omgeving zoveel mogelijk te beperken interessante Bij Vitens zoekt een ontwikkelafdeling door samen met professionele natuurbe- hoe wij deze rol op de lange termijn heerders kritisch op zoek te gaan naar duurzame kunnen invullen. Hierbij is het vooral win-winsituaties.’ ■ van belang dat we luisteren welke wen- oplossing zijn’ sen onze klanten op dit gebied hebben.

waterspiegel / augustus 2011 33 – De 10 belangrijkste thema’s –

Grondwater en oppervlaktewater Blauw-Groene Operatie

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) staat hoog in het vaandel bij de drinkwaterbedrijven. Zo houden ze zich in Nederland intensief bezig met natuurbeheer van de eigen terreinen. In het buitenland krijgt MVO vorm in de vele samenwerkingsprojecten op het gebied van drinkwater en sanitatie die de waterbedrijven met partners in ontwikkelingslanden hebben opgezet. Beschikbaarheid van schoon drinkwater is cruciaal voor ontwikkeling en zelfredzaamheid. Het leidt tot verbetering van gezondheid en hygiëne, sociale en economische ontwikkeling, scholing en emancipatie.

De waterbedrijven staan in de top 3 van natuurbeheerders in Nederland. Zij dragen hiermee bij aan de soor- tenrijkdom in de natuur. Zo ook bij Waterleidingmaatschappij Drenthe (WMD). In het Drentse landschap gaan bij uitstek de zorg voor natuur, water- huishouding en recreatie samen. Karst Hoogsteen, directeur van WMD, vindt dan ook dat zijn waterbedrijf zich hard moet maken voor het blijven reserve- ren van ruimte voor natuur en dat het landschap met een integrale visie moet worden ingericht.

Karst Hoogsteen, directeur Waterleidingmaatschappij Drenthe

WMD heeft altijd actief bijgedragen aan natuurontwikkeling. Dit komt goed tot uitdrukking in de functiecombinatie in Karst Hoogsteen: ‘Drinkwater en natuur zijn nauw verbonden.’ waterwingebieden. Om de natuur verder te helpen gebruikt WMD natuur-gestuur- nauw met elkaar verbonden. Ook WMD toegankelijkheid van drinkwater voor de waterwinning. Natuur is en blijft streeft naar duurzame waterwinnin- de wereldbevolking’. De drinkwatersec- van groot belang voor de toekomst van gen; winning gaat in zo groot mogelijke tor heeft in 2007 in volle overtuiging het Drenthe. ‘Het geven van een andere ruim- harmonie met de omgeving en natuur Schoklandakkoord ondertekend, waar- telijke bestemming aan natuurgebied is samen. Duurzame waterwinningen zijn in de sector zich verbond aan intensieve een stukje erosie op garanties voor de toe- van levensbelang om ook in de toekomst samenwerking met de departementen komst’, betoogt Hoogsteen. Daarom pleit goed drinkwater te leveren.’ en andere watergeledingen ten behoeve hij ervoor de planning van de ecologische van het behalen van de millennium ont- verbindingen te verruimen. ‘Sinds 1994 geeft WMD actief vorm wikkelingsdoelen (MDGs) voor water, aan haar bijdrage aan de Millennium sanitatie en hygiëne.’ Natuur en WMD Development Goals. Vanuit onze maat- ‘Wat ik tevens belangrijk vind is dat de schappelijke visie willen wij de in 150 ‘Vanaf 1998 zet WMD in op Public Private Drinkwaterwet bevordert dat er meer jaar opgebouwde kennis en ervaring Partnerships. In 2011 is WMD een samen- aandacht komt voor de bescherming niet alleen voor onszelf houden, maar werking gestart met enkele steden in de van grond- en oppervlaktewater, als delen met anderen. De wet geeft nu die armere delen van Oost-Indonesië, gezien grondstof voor de drinkwatervoorzie- mogelijkheid. Onze maatschappelijke de historische band die een deel van de ning, en voor het samengaan van wa- verantwoordelijkheid is ook vastgelegd bevolking heeft met dit gebied. Doel is terwinning en het beheer van natuur- in beleid: ‘vanuit onze kennis een bij- de lokale drinkwaterbedrijven op orde te gebieden. Drinkwater en natuur zijn drage leveren aan het verbeteren van de brengen via een samenwerkingsverband

34 waterspiegel / augustus 2011 ‘Maatschappelijke verantwoordelijkheid vastgelegd in beleid’

van 15 jaar. Daarna moeten de bedrijven daar veel ervaring op met andere cul- uitbouw van de voorzieningen, maar weer voor 100% eigendom zijn van de turen en komen ‘rijker’ terug. Het biedt meer van het beheren van bestaande lokale overheid en moeten ze op eigen be- oudere werknemers de mogelijkheid infrastructuur. MDG-projecten en het nen staan, met kostendekkende tarieven.’ hun kennis over te dragen aan collega’s revitaliseren van drinkwaterbedrijven zodat kennis bewaard blijft, terwijl het elders vereisen kennis om infrastruc- WOP’s en WASH voor de jonge generatie een pre kan zijn tuur uit te bouwen en zijn bovendien ‘De Drinkwaterwet geeft de drink­ te solliciteren bij een maatschappelijk een stimulans voor het ontdekken van waterbedrijven ruimte om tot maxi- geëngageerde organisatie.’ nieuwe mogelijkheden om problemen maal 1% van hun jaaromzet projecten op zuiverings- en transportgebied op te uit te voeren in MDG-landen. De ‘Onze bedrijfstak merkt een geleide- lossen. Dit geeft prikkels voor innova- drinkwaterbedrijven delen hun kennis lijke teruggang van de drinkwateraf- ties op drinkwatergebied, waarvan onze en ervaring met lokale collega-water­ zet in Nederland. Dit heeft tot gevolg bedrijfstak in de toekomst ongetwijfeld bedrijven in ontwikkelingslanden via dat er nauwelijks nog sprake is van zal profiteren. ■ Water Operators Partnerships (WOP’s). Daarbij gaat het om langdurige samen- werking op non-profit basis voor capa- citeitsopbouw. WOP’s zijn zeer effectief in opbouwen van duurzame watervoor- zieningen door grotere leveringszeker- heid en een betere toegang tot schoon drinkwater. Zelfredzaamheid staat daarbij voorop. In het Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH) akkoord is door verschillende partijen binnen de water- sector afgesproken intensief samen te werken met als doel: het behalen van de MDG doelstellingen. Voor de drink- watersector werkt deze 1% van de om- zet mee aan de realisatie van de MDG doelstellingen voor water sanitatie en hygiëne.’

‘De medewerkers die bij dit type werk- zaamheden worden uitgezonden doen

waterspiegel / augustus 2011 35 (Staatsrechtelijke) kanttekeningen bij wetgevingsproces ‘Evenwicht tussen overheid en bedrijfsvoering’

Hendrik Jan de Ru heeft als specialist economisch bestuursrecht gepubliceerd over en meegewerkt aan liberaliseringen in verschillende bedrijfstakken. ‘Kern van de zaak is altijd de regulering van de kwaliteit en van de tarieven’, aldus De Ru. ‘Dat eerste doet de Drinkwaterwet prima, in dat tweede onderdeel zitten een paar weeffouten.’ Een gesprek over het wantrouwen tussen overheden en het gebrek aan daadkracht in de politiek.

Een wet is vaak de neerslag van heer- ‘Bij de drinkwaterbedrijven is dat rede- sende ideeën, aangevuld met een snufje lijk gelukt, onder andere doordat ze zelf vernieuwing en overgoten met de poli- al een benchmark hadden ontwikkeld. tieke saus van de dag. Geldt dat ook voor Daaruit blijkt dat men eigen verant- de Drinkwaterwet? woordelijkheid neemt en transparant wil werken. De waterbedrijven kijken De Ru: ‘Na 50 jaar was het absoluut tijd breder en vergelijken hun prestaties met voor een nieuwe wet; de maatschappij die van anderen: dat houdt je scherp. verandert steeds sneller en een wet moet Deze wet zit wel erg op de rand van wat een goede afspiegeling zijn van de heer- een centrale overheid wel en niet moet sende ideeën. Ik zie het dan ook als plus- regelen.’ punt dat we nu een Drinkwaterwet heb- ben in plaats van een Waterleidingwet. Te dicht op de bedrijfsvoering Dat zegt iets over de achterliggende ‘Op het gebied van kwaliteit zit de wet mindset: het gaat niet meer over leidin- goed in elkaar: daar moet je ook geen gen, maar over drinkwater. Dat sluit aan concessies doen. Je bent dan op het rofessor mr. Hendrik Jan de Ru bij een meer servicegerichte benadering terrein van de volksgezondheid, een is hoogleraar staats- en bestuurs- van overheidstaken, zoals je bijvoor- pure overheidstaak. Dat betekent dus P recht aan de VU Amsterdam, met beeld ook bij Rijkswaterstaat ziet.’ eenvoudigweg: heldere regels opstellen als specialisme: economisch bestuurs- en handhaven. Maar over de mate van recht, ook wel bekend als: government Bewegingsvrijheid overheidsbemoeienis met het runnen regulation of business. Wat is zijn visie op ‘In de discussie over hoe liberaal de van de bedrijven kun je wel vragen stel- de nieuwe Drinkwaterwet? watermarkt moest worden, speelde het len. Als eenmaal is gekozen voor een karakter van ‘natuurlijk monopolie’ eigendomsconstructie als de huidige, De Ru: ‘Ik ben gefascineerd door het terecht een rol. Dan is de keuze voor hoort daar meer vrijheid van handelen raakvlak tussen economie en bedrijfs­ openbare eigendom goed verdedigbaar. voor de aandeelhouders en de drink­ leven enerzijds en overheid anderzijds. Aan de andere kant zien we vaak dat waterbedrijven bij.’ In het verleden heb ik als wetenschapper overheidsbedrijven vooral communice- onderzoek gedaan naar liberalisering, ren met andere overheden, als vertegen- Tariefregulering te zwaar privatisering en overheidsregulering woordigers van de eindgebruikers. Dan ‘Ik vind dat deze wet de eigen verant- van markten. Mijn specialisme als advo- bestaat het risico dat ze de ‘klant’ uit woordelijkheid te veel inperkt; ik zie caat is eigenlijk ‘Regulated industries’. het oog verliezen en te bureaucratisch een wantrouwen vanuit de centrale In die capaciteit heb ik in nutssectoren worden. Om uit die valkuil te blijven overheid richting de gemeenten en veel geadviseerd bij liberalisering of moeten ook overheidsbedrijven vol- provincies als aandeelhouders. Zo vind privatisering, onder andere bij telecom- doende vrijheid hebben om slagvaardig ik de gekozen tariefregulering veel te municatie, post, openbaar vervoer, ener- te werken. Ze moeten zelf kunnen bepa- zwaar voor deze sector. De regering gievoorziening en ook water en water- len hoe ze hun bedrijfsvoering inrichten heeft hier een ingrijpend amendement zuivering. Vanuit deze achtergrond heb ten dienste van een goed product voor uit de kamer geaccepteerd waarover ik wel een paar kanttekeningen bij de de eindgebruiker, en niet voor de ge- niet goed is nagedacht. Dit heeft geleid Drinkwaterwet.’ meenteraad of gedeputeerde staten.’ tot een gekunstelde en disproportionele

36 waterspiegel / augustus 2011 bepaling. Ik doel met name op het rede- Soepele wetsuitleg in AMVB meer in het algemeen – daadkracht lijke rendement op basis waarvan het ‘Het navrante is dat de minister vlak van het kabinet bij het vasthouden aan tarief mede mag worden vastgesteld.’ na de afkondiging van de wet in de na- principes en het scheppen van duidelijk- dere regelgeving deze tariefbepalingen heid. Er wordt meer rekening gehouden Maximum eigen vermogen onnodig opeens zeer soepel heeft uitgelegd. De met de volgende verkiezing en de angst ‘Op zich is het niet verkeerd dat een regels zouden alleen bedoeld zijn om de het pluche te moeten verlaten. Maar dat grens wordt gesteld aan de tarieven, tarieven te reguleren, dus als rekenmo- mag de wetgevingskwaliteit niet on- door een maximum gebaseerd op kos- del, ze zouden dus geen verplichting in- nodig schaden en wantrouwen zaaien ten en een redelijk rendement. In een houden tot het eventueel verminderen tussen de centrale en decentrale over- monopolistische situatie loop je anders van het eigen vermogen. Met deze uitleg heden. Men heeft de neiging wetten vol de kans dat de bedrijven te veel gaan is de forse ingreep in de bedrijfsvoering te stoppen met politieke concessies. Dat verdienen en hun eigen vermogen en van de drinkwaterbedrijven symbool- maakt het ongelooflijk ingewikkeld om de aandeelhouders gaan spekken. Maar wetgeving geworden. Zo’n manier van de huidige wettelijke stand van zaken te door in de Drinkwaterwet een maxi- regelgeven tart wat mij betreft alle re- doorgronden. Daardoor ontstaat ondui- mum aan het percentage eigen vermo- gels van wetgevingshiërarchie en -tech- delijkheid, waardoor men sneller naar gen te stellen komt daar een schepje niek en zij schept onzekerheid.’ de rechter gaat. Eenduidige en eenvou- bovenop. Hieruit spreekt wantrouwen dige wetgeving had dat kunnen voorko- jegens de decentrale overheden als Wantrouwen men. Het onderwerp ‘vermindering van aandeelhouders. En het is ook om een ‘Een ander punt is dat de wet bepaalt de administratieve lastendruk’ staat andere reden onbegrijpelijk. Als het dat de minister de NMa om advies kan helaas al tijden zonder resultaat op de om de gezondheid van ondernemingen vragen. Maar de minister heeft die mo- agenda. Ook deze wet is een voorbeeld gaat, is de regel precies andersom: een gelijkheid altijd al: ook hier dus sym- van de sluipende toename van admi- minimumeis voor het eigen vermogen. boolwetgeving. En de Tweede Kamer nistratieve lasten. De waterbedrijven Denk bijvoorbeeld aan de situatie in de heeft erop aangedrongen de lijst van worden op kosten gejaagd om de wet te bankensector. Maar mijn bezwaar ligt onderwerpen uit te breiden. Dat zet de begrijpen en na te leven. En dat vertaalt nog iets genuanceerder.’ minister en de decentrale overheden zich onvermijdelijk in onnodig hogere extra – maar symbolisch en onnodig watertarieven.’ ‘De uiteindelijke consequentie van het – in de hoek. Zulk wantrouwen hoort maximeren van het eigen vermogen niet in de wet. Het lijkt of de Kamer Communiceren is de mogelijke situatie dat een water- de minister niet in staat acht goed ‘Natuurlijk brengt een geheel vernieuw- bedrijf zou moeten lenen van banken toezicht te houden, ondanks diens mo- de wet ook rust. Er is veel discussie aan (vreemd geld aantrekken) als hun eigen gelijkheden en bevoegdheden! Welke voorafgegaan, maar als de wet eenmaal vermogen boven de norm zou stijgen. minister accepteert zo’n brevet van in werking treedt, moet iedereen er Dat wil zeggen: als ze hun zaakjes goed onvermogen?’ gewoon mee aan de slag. Het was en is voor elkaar hebben, zijn ze wettelijk belangrijk dat de drinkwatersector goed verplicht om elders duur geld te gaan Gebrek aan daadkracht blijft communiceren met de ministe- lenen, of extra dividend uit te keren aan ‘Ook staatsrechtelijk ben ik niet blij met ries. Dat is van belang voor de kwaliteit de aandeelhouders. Je zit dan als over- deze ontwikkeling. De Tweede Kamer is en de leveringszekerheid: het gaat im- heid bovenop de bedrijfsvoering van medewetgever, maar de regering heeft mers om de drinkwatervoorziening, en een drinkwaterbedrijf, en ik vind dat een eigen taak om de kwaliteit van de niet om de bureaucratische rompslomp onverstandig.’ wetgeving te waarborgen. Ik mis – ook eromheen.’ ■

waterspiegel / augustus 2011 37 Trots op drinkwatersector, maar ontevreden over Drinkwaterwet ‘Meer focus op het kernproces’

Professor Hans van Dijk, hoogleraar Drinkwatervoorziening aan de TU Delft, windt er geen doekjes om: ‘Voor wat betreft de grote lijnen is de Drinkwaterwet een goede zaak. Maar de wetgever is volledig doorgeschoten in zijn bureaucratische regeldrift.’

Uiteraard heeft hij een mening over de nieuwe Drinkwaterwet, maar hij wil eerst een dikke pluim uitdelen aan de Nederlandse drinkwaterbedrijven. ‘Uniek in de wereld’, zo noemt profes- sor Hans van Dijk de drinkwatersector. ‘En overal waar ik mijn verhaal over de Nederlandse aanpak vertel, wordt dat bevestigd. Zo zijn wij het enige land ter wereld waar geen chloor meer wordt ge- bruikt voor de zuivering. Dat geeft aan hoe goed wij het gehele proces beheren. Want geen chloor inzetten kan alléén als je alle variabelen van de bron tot en met de einddistributie perfect onder controle hebt. Het ultieme bewijs van kwaliteit.’

Wat is het Nederlandse geheim? ‘Dat is een goede vraag; ik denk dat er verschillende factoren zijn aan te wijzen. Ten eerste onze eeuwenoude traditie van samenwerken en consensus zoeken, zeker op het gebied van water. Er zijn koepels zoals KWR (voorheen KIWA), Vewin, VNG, Rioned, IPO, Unie van Waterschappen en Stowa die fre- quent met elkaar communiceren; dat bestaat lang niet overal.’

‘Verder hebben wij al ruim 150 jaar erva- Professor Hans van Dijk: ‘Aandacht voor groot onderhoud.’ ring met het op grotere schaal produce- ren van betrouwbaar drinkwater, onder ook nog precies de juiste schaalgrootte tie door schaalvergroting of liberalise- leiding van hoogopgeleide vakmensen. weten te bereiken. Groot genoeg voor ring. Maar het risico bestaat dan altijd Er is een infrastructuur voor het borgen, de voordelen van ‘economies of scale’ dat de focus verschuift van de lange ter- overdragen en ontwikkelen van kennis, en klein genoeg om het decentraal en mijn – volksgezondheid, duurzaamheid, waardoor we ons steeds kunnen aanpas- controleerbaar te houden.’ goed onderhoud – naar de korte termijn. sen aan veranderende omstandigheden. Voorbeelden van kortetermijndenken En doordat de drinkwatervoorziening Is dat elders anders geregeld? zijn: meer winst voor de aandeelhouder, een openbare taak is, met de gemeenten Van Dijk: ‘Jazeker, in het buitenland zijn maar ook het om politieke redenen han- en provincies als aandeelhouders, heeft er vele voorbeelden van doorgeslagen teren van (te) lage tarieven.’ de focus ook altijd gelegen bij zaken privatisering, of juist van veel te kleine ‘Aan de andere zijde van het spectrum zoals kwaliteit, duurzaamheid en volks- organisaties. Op zich is er niets mis met zitten, is ook niet gezond: in sommige gezondheid. En daarbij hebben we dan het nastreven van een grotere efficiën- landen bestaat nog een lappendeken

38 waterspiegel / augustus 2011 van gemeentelijke waterbedrijfjes die eigenlijk te klein zijn om zelf hun broek op te houden. Ze hebben geen budget voor grootschalig onderhoud, laat staan voor fatsoenlijke research & develop- ment. Duitsland is daar een beetje een voorbeeld van: daar is de sector nog erg versnipperd, zelfs op het gebied van kennisontwikkeling aan universiteiten. Het karakter van water als natuurlijk monopolieproduct werkt dat natuur- lijk ook wel in de hand. Het blijft een sterk regionaal gebonden product dat niet over grote afstanden kan worden getransporteerd en dat je niet eenvou- dig kunt mengen of samenstellen uit verschillende bronnen. Je moet het toch vooral doen met het water dat in jouw streek voorhanden is.’ ven wel duurzaam genoeg is! Ik vind dat Investeringen en onderhoud zinloze en zelfs potentieel gevaarlijke ‘En dan is er nog iets heel concreets: Doorgeschoten bureaucratie. Het gevaar is dat de focus het grootschalig onderhoud aan het Van Dijk is dus een groot voorstander puur op het managen komt te liggen, in Nederlandse leidingnet. Het is alge- van publieke eigendom en onderschrijft plaats van op het product. In dat licht be- meen bekend dat een groot deel van ook het monopolistische karakter van zien vind ik het trouwens zorgelijk dat het distributienet vlak na de Tweede waterproductie, waardoor een decen- – mede door het benchmarken – het per- Wereldoorlog is aangelegd. Dat betekent trale invulling van de drinkwatervoor- soneelsbestand in de sector de afgelopen dat vele kilometers waterleiding de ko- ziening voor de hand ligt. Allemaal jaren bijna is gehalveerd. Deskundigen mende tijd aan vervanging toe zijn. Dat zaken die in de nieuwe Drinkwaterwet zijn vertrokken en algemene managers is een flinke inspanning die de nodige een wettelijke basis hebben gekregen. zijn gekomen. Er is veel knowhow weg- voorbereiding, mankracht en geld kost.’ Is de nieuwe wet dan een volledig schot in de gestroomd, die de komende jaren juist roos? hard nodig is.’ ‘Ik zou graag zien dat er meer aandacht komt voor kennisborging en -ontwikke- Van Dijk: ‘Voor wat betreft die onder- Ketenintegratie ling, en vakbekwaamheid van medewer- werpen wel, maar verder vind ik dit een ‘Ook is er geen aandacht voor een kers, directie en commissarissen. Ook wet die veel overbodige zaken probeert concreet knelpunt: de vergunning moet er voldoende worden geïnvesteerd te regelen. Ik ben van mening dat men voor het lozen van concentraat van in de infrastructuur en met name in on- in Den Haag volledig is doorgeschoten membraan­installaties, die nodig zijn derhoud, en onderzoek & ontwikkeling. in de bureaucratische benadering, voor drinkwater van hoge kwaliteit. Er Alleen dan kan Nederland haar vooraan- met regelingen rondom de tarieven, komen nogal wat ontwikkelingen op staande positie op het wereldwaterto- de benchmark, de leveringszekerheid ons af waarop we samen een antwoord neel behouden en versterken. En dat is en allerlei rapportages. Ja, natuurlijk moeten gaan geven. De klimatologische belangrijk, want we hebben internatio- moeten de tarieven kostendekkend veranderingen brengen niet alleen naal echt een goede naam op dit gebied. zijn. Maar dat weten de drinkwaterbe- grotere extremen in neerslag en Het delen van onze kennis en ervaring – drijven en hun aandeelhouders echt waterafvoer in onze rivieren met zowel commercieel als ideëel – kan veel wel, en daar zorgen ze al decennia lang zich mee; er zullen mede door de opleveren, voor anderen, voor onszelf en voor. Ze rapporteren dat ook keurig en hogere temperaturen ook nieuwe voor het milieu en de planeet als geheel.’ volledig transparant in hun jaarver- microbiologische bedreigingen gaan slagen, waarin de minister alles kan ontstaan. Uitbarstingen van legionella Van Dijk rondt af: ‘Laat de sector de nalezen...’ en andere bacteriegroei kunnen waterketen in ons land gaat sluiten en sneller plaatsvinden of een grotere de bestaande knowhow internationaal ‘Ik ben bang dat al die aandacht voor omvang bereiken. Er zijn nieuwe aanwenden vanuit het eigen belang om managementrapportages, inspecties en verontreinigingen van de bronnen topkennis te behouden voor onze volks- controles gaat afleiden van de kern van te verwachten, door nanodeeltjes, gezondheid. De focus van onze drink- de drinkwatervoorziening: het maken geneesmiddelen en andere zaken die watersector moet liggen op schoon en van gezond en betrouwbaar drinkwa- de mens in het milieu brengt. Ik pleit betrouwbaar drinkwater maken en niet ter. De wet ziet er zelfs op toe dat het daarom sterk voor een geïntegreerde op overbodige managementrapportages inkoopbeleid van de drinkwaterbedrij- aanpak.’ aan de minister.’ ■

waterspiegel / augustus 2011 39 De levensaders van de wereld

De Rijn In 2011 staat de achterpagina van Waterspiegel in het teken van de grote rivieren van onze aarde: Amazone, Yangtze, Mississippi, Ganges, Mekong, Nijl, en in dit nummer: de Rijn.

De Rijn is met 1.233 km een van de lang- ste rivieren van Europa. Het grootste deel De Rijn van het stroomgebied ligt in Duitsland. Lengte 1.233 km De bronnen van de Rijn liggen bij Debiet 2.330 m3/s Graubünden in de Zwitserse Alpen, waar de Voor- en de Achter-Rijn ontspringen. Stroomgebied 198.735 km2 De Voor-Rijn is de langste van de twee en Van Tomasee, de totale lengte van de rivier wordt daar- Zwitserland om vanaf deze bron gemeten. Bij Spijk Naar Noordzee, passeert de Rijn de Nederlandse grens; Nederland hier begint de delta. De Waal voert tegen- Stroomt door Zwitserland, woordig twee derde van het Rijnwater af, Liechtenstein, de rest stroomt via Nederrijn/Lek en de Oostenrijk, Gelderse IJssel. Tot zo’n 800 jaar geleden Frankrijk, verdeelde het Rijnwater zich over veel Duitsland, meer takken, zoals de Kromme Rijn, de Nederland Linge en de Hollandse IJssel. Deze zijn in de loop van de tijd afgedamd, gelijk met het bedijken van de grote rivieren en het sluiten van dijken rondom polders.

40 waterspiegel / augustus 2011