DROGI

DROGI KOLEJNE KILOMETRY

WOJCIECH KWINTA GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele

Z 4269 km dróg szybkiego ruchu eksploatowanych w Polsce na koniec 2020 r. ponad 1711 km to autostrady. W ubiegłym roku do użytku oddano około 15 km autostrady A2, w realizacji znajduje się 139 km tego typu dróg, a dla kolejnych 114 km trwają procedury przetargowe. Dalsze odcinki są w przygotowaniu

Pod koniec 2025 r., wraz z wybudowa- tzw. wlotu do Warszawy między Pruszkowem niem 32-kilometrowego odcinka A2 z Białej a Konotopą. Trzypasmowe jezdnie powstały Podlaskiej do granicy z Białorusią, powinna również w obrębie konurbacji górnośląskiej zakończyć się realizacja pierwotnego planu i części obwodnicy Krakowa. Najdłuższym budowy autostrad w Polsce. Długość krajowej takim odcinkiem będzie fragment A1 budo- sieci tego typu dróg osiągnie wtedy niemal wany na trasie pomiędzy Tuszynem a po- 2 tys. km. Jedynym projektem, który obecnie czątkiem obwodnicy Częstochowy. Wszyst- jest przeznaczony do realizacji, a wykracza kie ostatnio zawierane umowy przewidują poza ten harmonogram, jest inwestycja obej- rezerwę pod budowę trzeciego pasa. mująca budowę około 100-kilometrowej A50, Przygotowywane jest też poszerzenie A2 południowej części Obwodnicy Aglomeracji na trasie Łódź–Warszawa, jednak w tym wy- Warszawskiej. Ostatnia zatem z zaplanowa- padku droga będzie jeszcze szersza: wyzna- nych autostrad ma powstać do końca 2030 r. czony odcinek stanie się czteropasmowy. Aktualnie prace trwają na odcinkach au- tostrad A1, A2 i A18, w opracowaniu są plany BUDOWA AUTOSTRADY A1 rozbudowy A4, a dla A6 i A8 przygotowywana jest nowa infrastruktura. Większość kra- Najdłuższa budowana w obrębie tej auto- jowych autostrad to drogi dwujezdniowe, strady trasa prowadzi z Tuszyna do Często- z dwoma pasami ruchu w obu kierunkach. chowy i będzie mieć 81 km długości (dystans Większą liczbę pasów (po trzy) mają trasy ten podzielono w ramach zadań realizacyj- zlokalizowane w pobliżu aglomeracji lub nych na pięć odcinków). Prace są prowadzone przebiegające przez nie. Znajdują się w woj. bez zatrzymywania ruchu samochodowego. śląskim oraz w ciągu obwodnicy Poznania, Na 57 km (cztery odcinki – trzy w woj. łódzkim, autostradowej obwodnicy Wrocławia oraz jeden w woj. śląskim) kierowcy mają do dys-

72 GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele ∙ [74] 1/2021 DROGI

pozycji jedną betonową jezdnię z dwoma pa- sami ruchu w obie strony (z wykorzystaniem pasa awaryjnego). Na początkowym fragmen- cie odcinka Piotrków Trybunalski–Kamieńsk (4 km z około 25 km) udostępniono wschod- nią jezdnię (po jednym pasie ruchu dla każde- go z kierunków). Na pozostałej części odcinka samochody jeżdżą po starej jezdni DK1. W styczniu zaawansowanie prac w zależ- ności od odcinka i daty podpisania umowy AUTOSTRAD wynosiło od 38 do 72%. Budowa A1 zakończy się w 2022 r., jednak w 2021 r. oddanych zo- stanie 39,6 km trasy z trzypasmowymi jezd- niami: Tuszyn–Piotrków Trybunalski Południe (15,9 km), Kamieńsk–Radomsko (16,7 km) oraz Radomsko–granica woj. łódzkiego i śląskiego (7 km). Na pozostałych dwóch odcinkach pod koniec tego roku będzie dostępna co najmniej jedna jezdnia z dwoma pasami ruchu. Trwają też prace wykończeniowe autostradowej ob- wodnicy Częstochowy i budowa wiaduktu łą- czącego obwodnicę z budowanym odcinkiem granica woj. łódzkiego/śląskiego–Częstocho- wa Północ A1 będzie ostatecznie liczyć 564,1 km. W użytkowaniu jest 483,4 km: około 331 pod zarządem Generalnej Dyrekcji Dróg Krajo- wych i Autostrad (GDDKiA) oraz mniej więcej 152 km między Gdańskiem a Toruniem w za- rządzie Gdańsk Transport Company.

AUTOSTRADA A2

Odcinki trasy na wschód od Warszawy do Białej Podlaskiej są na różnych etapach reali- zacji. W lutym 2021 r. otwarto oferty w prze-

FOT. 1. | Budowa odcinka autostrady A1. Fot. Krzysztof Nalewajko/GDDKiA

GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele ∙ [74] 1/2021 73 DROGI

Świecko) zarządza spółka Autostrada Wiel- kopolska. Za przejazd 238 km pobierane są opłaty.

AUTOSTRADA A4

Najdłuższa autostrada w Polsce została w całości oddana do użytku w lipcu 2016 r., ale z jej pierwszego odcinka kierowcy zaczęli korzystać jeszcze na początku 1983 r. Z uwagi na fakt, że jej najstarsza część powstała nie- mal 40 lat temu, na części odcinków droga ta staje się już niefunkcjonalna. GDDKiA re-

FOT. 2. | . Fot. Krzysztof Nalewajko/GDDKiA alizuje już plany dotyczące poprawy warun- ków jazdy w jej obrębie. 23 grudnia 2020 r. ogłoszono przetarg na przygotowanie doku- targu na opracowanie projektu budowlanego W przetargach na cztery odcinki A2 między mentacji dla budowy lub rozbudowy trasy na autostrady A2 na odcinku od Białej Podlaskiej Siedlcami a Białą Podlaską (łącznie około Dolnym Śląsku, od Krzyżowej do Wrocławia. do granicy z Białorusią (około 32 km) z uzyska- 63,3 km) w dwóch przypadkach dopiero wybra- Pierwsze postępowanie obejmuje odcinek od niem zezwolenia na realizację inwestycji dro- no najkorzystniejsze oferty, a w dwóch pozo- węzła Krzyżowa do węzła Legnica Południe, gowej (ZRID). Zgłosiło się dziewięć podmiotów, stałych już zakończono postępowania (umowy drugie dotyczy fragmentu między węzłem Le- rozpiętość cen wyniosła od prawie 10 mln zł do zostaną podpisane w kwietniu). Wszystkie od- gnica Południe a węzłem Wrocław Wschód/ 35,5 mln zł. Do chwili zamknięcia wydania nie cinki będą miały rezerwę terenu pod budowę Stary Śleszów i jednocześnie budowy drogi wskazano najkorzystniejszej oferty. W połowie trzeciego pasa ruchu. ekspresowej S5 Bolków–Sobótka. W obu przy- 2020 r. oddano około 15 km trasy od węzła Lu- W woj. łódzkim i mazowieckim A2 ma być padkach znani są już oferenci. Rozpiętość belska do obwodnicy Mińska Mazowieckiego. poszerzona o dodatkowy pas na długości ofert dla odcinka między Krzyżową a Legnicą Była to jednocześnie całość nowych odcinków 89 km (trwa procedura uzyskiwania decyzji wynosi od 10,8 do 14,8 mln zł. Dla drugiego autostrad oddanych do użytku w ubiegłym środowiskowych, w drugiej połowie tego roku zadania proponowane kwoty wynoszą od 36,2 roku. W efekcie wykonano około 36 km tej powinien zostać ogłoszony przetarg na budo- do prawie 76 mln zł. trasy. GDDKiA udostępniła też kolejne relacje wę). Od węzła Konotopa do węzła Pruszków Z kolei w Małopolsce południowa auto- ruchu na węźle Lubelska, łączącym A2 z droga- autostrada A2 będzie mieć po cztery pasy stradowa obwodnica Krakowa zyska dodat- mi ekspresowymi S2 i S17. Podpisano również ruchu, a dalej, do węzła Łódź Północ, po trzy kowy pas ruchu (900 m) na prawej jezdni od umowy z wykonawcami trzech odcinków mię- pasy. Planowane zakończenie tych robót ma węzła Kraków Południe do wiaduktu w ciągu dzy Mińskiem Mazowieckim a Siedlcami – dwie nastąpić w II połowie 2025 r. ul. Kąpielowej. W marcu wybrano wykonawcę z nich, między węzłami Kałuszyn i Groszki oraz Cała autostrada A2 będzie miała długość dokumentacji rozbudowy węzła Kraków Po- Gręzów i Siedlce Zachód, wiosną 2020 r. (bu- 620,6 km; w eksploatacji jest już 487,5 km. łudnie na skrzyżowaniu autostrady A4 i drogi dowa zakończy się jesienią 2023 r.), a trzecią GDDKiA zarządza trasą liczącą około 232,5 km krajowej nr 7 (czyli popularnej zakopianki). – Groszki–Gręzów – pod koniec stycznia 2021 r. (99 km między Koninem i Strykowem to droga A4 liczy 667 km, z czego 606 km trasy za- (planowany termin realizacji to lato 2024 r.). płatna). 255-kilometrową częścią A2 (Konin– rządza GDDKiA. Między Wrocławiem a Sośni-

Autostrada Długość docelowa W eksploatacji W realizacji W przetargu W przygotowaniu A1 564,1 483,4 80,7 A2 620,6 487,5 37,5 63,3 32,3 A4 667 A6 28,8 A8 22,7 A18 71,4 71,4 (jezdnia północna) 71,4 A50 98* Analiza czterech wariantów korytarzy

TAB. 1. | Stan budowy autostrad (km). Źródło: GDDKiA *) najkorzystniejszy wariant korytarza

74 GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele ∙ [74] 1/2021 DROGI

cą (162,4 km) autostrada jest płatna. Płatny AUTOSTRADA A50 ROK KM jest też odcinek 61 km między Krakowem 2004 51,52 a Katowicami, którego operatorem jest Ma stać się południową częścią planowanej 2005 33,75 spółka Stalexport Autostrada Małopolska. obwodnicy aglomeracji warszawskiej. Cała 2006 103,77 droga obwodowa, wraz z drogą ekspresową AUTOSTRADY A6 I A8 S50, ma mieć około 265 km długości. GDDKiA 2007 89 przedstawiła cztery warianty korytarzy (pa- 2008 4,46 Te drogi są już wybudowane i włączone sów o szerokości około 5 km), z których na 2009 87,42 do eksploatacji, natomiast A8 (autostradowa etapie studium techniczno-ekonomiczno- 2010 7,88 obwodnica Wrocławia) będzie jeszcze wypo- -środowiskowego wyłonią się koncepcje tras. 2011 209,88 sażona w jednolity, zintegrowany inteligent- W założeniach, zarówno A50, jak i S50, będą ny system teleinformatyczny, umożliwiający miały po trzy pasy ruchu na każdej jezdni. 2012 240,64 uruchomienie usług ITS (zarządzania i mo- Zdaniem GDDKiA częściowo wybudowana już 2013 148,54 nitorowania ruchu). Część tej trasy zostanie obwodnica Warszawy (m.in. w ciągu S2) po 2014 76,32 wyposażona w nowe ekrany akustyczne. ukończeniu nie będzie w stanie przejąć cięż- 2015 20,8 W grudniu 2020 r. oddano do użytku kiego ruchu tranzytowego, który powinien 2016 80,98 przebudowany 3,5-kilometrowy odcinek A6 być odsunięty od miasta. Za najkorzystniej- Szczecin Dąbie–Rzęśnica, wcześniej ozna- szy uznano zatem wariant budowy 98-kilo- 2017 0 kowany jako droga ekspresowa. Dalsze plany metrowej autostrady z 10 węzłami (wstępne 2018 0 to budowa wiaduktu na zachód od istnieją- założenia – red.). Przybliżony przebieg trasy 2019 57,8 cego MOP Kołbaskowo przy granicy polsko- prowadzi między węzłem A2 Dębe Wielkie, 2020 14,8 -niemieckiej. dalej przez nowy most nad Wisłą, w sąsiedz- ma 22,7 km długości, a A6 twie linii kolejowej nr 12, a w dalszej części TAB. 2. | Długość autostrad udostępnianych w latach 2004–2020 (km). Źródło: GDDKiA – 28,8 km. na północ od Kołbieli, Góry Kalwarii i Grójca aż do węzła Wiskitki (A2). A50 miałaby też być dodatkowym połączeniem na potrzeby granicą Polski, a z aglomeracją lubelską oraz Centralnego Portu Komunikacyjnego, o ile to południowo-wschodnią granicą Polski przez Od 2006 r. kierowcy korzystają z jezdni przedsięwzięcie zostanie zrealizowane. Cał- drogę ekspresową S17. Z kolei woj. kujaw- północnej A18 z betonową nawierzchnią. Ze kowity koszt wykonania zadań w ramach tej sko-pomorskie i porty morskie w Szczecinie względu na stan południowej jezdni, trasa do inwestycji oszacowano na 7,5 mld zł. i Świnoujściu połączy poprzez planowaną tej pory miała status drogi krajowej. Planowana obwodnica ma usprawnić S10 (od zakładanej obwodnicy do autostrady Droga ta została wybudowana w latach 30. komunikację ze stolicą praktycznie w każ- A1, w wariancie najkorzystniejszym miałaby XX w. przez Niemców jako część autostrady dym kierunku. Poprzez S7 z aglomeracjami długość około 100 km i osiem węzłów). Ca- Berlin–Wrocław. Przez długie lata niszczała, Trójmiasta i Krakowa, z północną Polską łość, kompleks dróg S10, S50 i A50 miałby a z powodu wątpliwej jakości jazdy po zde- i Via Baltica, przez S8 i S61 – z aglomeracja- łączną długość 363 km, a koszt jego budowy wastowanych płytach betonowych zyskała mi łódzką i wrocławską, a także południową oszacowano na ponad 23 mld zł. Zakończenie status najdłuższych schodów Europy. Ten etap już się kończy, w styczniu 2021 r. zakoń- czono podpisywanie umów na przebudowę południowej jezdni DK18, która po zakończe- niu prac stanie się autostradą A18. W ramach projektowania zadań drogę podzielono na cztery odcinki. Wszystkie będą miały betonową nawierzchnię. W ich obrębie zostaną przebudowane węzły, pasy włączania i wyłączania z MOP (miejsc ob- sługi podróżnych), powstaną przejścia dla zwierząt. A18 ma 71,4 km długości i jest częścią III drogowego transeuropejskiego korytarza transportowego łączącego Ukra- inę, Słowację i południową Polskę z Dre- FOT. 4. | Rozbiórka nawierzchni na A18. Fot. GDDKiA znem i Berlinem.

GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele ∙ [74] 1/2021 75 DROGI

ROK KM ne z kosztami budowy dróg ekspresowych Autostrady powinny mieć powiązania z dro- – autostrady mają wyższe parametry, ale gami klasy G (główna) i wyższych klas (dla 2003 438,8 mniej węzłów drogowych. W 2019 r. na za- dróg ekspresowych wyjątkowo dopuszcza 2004 535,01 niżenie kosztów wpłynął jeden z odcinków się połączenia z drogami zbiorczymi (kla- 2005 568,76 autostrady A18 – przebudowa południowej sa Z), a typowe odstępy między węzłami to 2006 672,53 jezdni w formule „buduj”. W 2020 r. taki minimum 5 km, a w terenie zabudowanym – 2007 761,53 sam efekt spowodowała umowa na kolej- w uzasadnionych przypadkach – 1,5 km). Au- ny, przygraniczny odcinek tej autostrady. tostrada powinna też posiadać urządzenia 2008 765,99 Na koszty wpływają też np. lokalizacja in- łączności alarmowej. Inne parametry drogo- 2009 853,41 westycji, charakterystyka terenu, warunki we zależą od prędkości projektowej. Szcze- 2010 861,29 gruntowe, specyfika regionu i lokalny rynek, góły precyzują dwa rozporządzenia: Ministra 2011 1071,17 dostępność kruszyw i pracowników. Według Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie 2012 1311,81 obliczeń firmy Multiconsult Polska można warunków technicznych, jakim powinny od- przyjąć, że średnia budowa 1 km autostrady powiadać drogi publiczne i ich usytuowanie 2013 1460,35 w naszym kraju pochłania 35 mln zł, choć są oraz Ministra Infrastruktury w sprawie prze- 2014 1536,67 przypadki ekstremalne. Budowa 1 km odcin- pisów techniczno-budowlanych, jakim po- 2015 1557,47 ka A1 Maciejów–Sośnica kosztowała niemal winny odpowiadać autostrady płatne. 2016 1638,45 136 mln zł – na odcinku o długości 44,38 km 2017 1638,45 powstało 80 obiektów inżynieryjnych. Prace CORAZ WIĘCEJ PIENIĘDZY prowadzono w zróżnicowanych warunkach: 2018 1638,45 na terenie gęsto zabudowanym, górskim W czerwcu 2020 r. zwiększono budżet 2019 1696,25 i takim, w obrębie którego znajdują się szko- na realizację Programu Budowy Dróg Krajo- 2020 1712 dy górnicze. wych na lata 2014–2023. We wrześniu 2019 r. TAB. 3. | Rozwój autostrad w Polsce. Źródło: GDDKiA limit wydatków na inwestycje finansowane PARAMETRY TECHNICZNE z Krajowego Funduszu Drogowego (liczony od stycznia 2014 r.) podwyższono o 7 mld zł wszystkich prac nastąpiłoby już po 2030 r. Autostrady to drogi o najwyższych para- do na 142,2 mld zł. W ubiegłym roku zwięk- metrach technicznych. Są dwujezdniowe, szono go o ponad 21 mld i aktualnie wynosi KOSZTY BUDOWY AUTOSTRAD wjazd jest dostępny wyłącznie za pośred- około 164 mld zł. Dodatkowe środki mają nictwem węzłów położonych w odstępach pokryć koszty budowy dróg wcześniej pla- W ubiegłym roku oddano do użytku około nie mniejszych niż 15 km. Wyjątkiem są od- nowanych w formule partnerstwa prywatno- 15 km autostrady A2 (odcinki Lubelska–Hali- cinki w granicach dużych miast lub w ich -publicznego (PPP) i pokryć rosnące koszty nów o długości 5,6 km oraz Halinów–obwod- sąsiedztwie, gdzie dopuszczono lokalizację na rynku budowlanym. Nie zmieniono pla- nica Mińska Mazowieckiego liczący 9,2 km), węzłów w odległościach nie mniejszych niż nów budowy: łączna długość sieci dróg eks- rok wcześniej niemal 60 km A1, a w latach 5 km. W wyjątkowych przypadkach odległo- presowych i autostrad ma wynieść 7980 km, 2017–2018 – 0 km. Najtłustsze lata, 2011–2013, ści zmniejszają się do maksymalnie 3 km. w tym około 2100 km autostrad. | zaowocowały łączną długością sieci na po- ziomie niemal 600 km. Stan aktualny to ponad 1711 km, a płatne odcinki liczą 712 km, z cze- Wszystkie koszty Z podpisanych umów go 261,4 km jest zarządzane przez GDDKiA, a reszta przez prywatnych koncesjonariuszy. Do ukończenia programu budowy autostrad brakuje jeszcze prawie 300 km, nie licząc pla- nowanej A50. Średnia cena kilometra autostrady w kon- traktach w latach 2018–2020 kształtowała

się na poziomie odpowiednio: 37,7 mln zł, [mln zł netto] 23 mln zł i 34,4 mln zł. Po uwzględnieniu wszystkich kosztów, takich jak nadzór, doku- mentacja, wykup nieruchomości czy badania archeologiczne, kwoty rosną do 42,4 mln zł, 35,6 mln zł i 47,8 mln zł. Są one porównywal- RYS. 1. | Koszty budowy 1 km autostrady (mln zł netto) Źródło: GDDKiA

76 GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele ∙ [74] 1/2021 DROGI

GDMT geoinżynieria drogi mosty tunele ∙ [74] 1/2021 77