Cyngor Caerdydd - Mai 2021

Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Mae’r ddogfen hon ar gael yn Saesneg / This document is available in English

Caerdydd Canolog / Cardiff Central

Cardi� Bus

QUEEN ST.

Cardi� Bus

X44 X48 C56 C55 3 9

www.cdllcaerdydd.co.uk 02920 872087 [email protected] 2 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Cynnwys

1: Cyflwyniad 3

2. CDLl Newydd: Gweledigaeth Ddrafft 4

3. CDLl Newydd: Amcanion Drafft 5

4. Crynodeb o’r Materion Allweddol yn ôl Maes Pwnc i’r CDLl Newydd fynd i’r afael â nhw 7

• Cartrefi Newydd 8 • Swyddi Newydd a’r Economi 11 • Seilwaith Newydd 13 • Newid yn yr Hinsawdd 15 • Symudiad a Theithio Llesol 17 • Iechyd, Lles a Chydraddoldeb 19 • Canol y Ddinas/Bae Caerdydd 21 • Adfer Ar Ôl Y Pandemig 23 • Ymagwedd at Greu Lleoedd a Dylunio o Ansawdd Uchel 25 • Seilwaith Gwyrdd ac Asedau Naturiol 27 • Asedau Hanesyddol a Diwyllianno 29

Tabl 1: Matrics Amcanion CDLl Newydd yn erbyn y Nodau Llesiant 31

Tabl 2: Matrics Amcanion CDLl Newydd yn erbyn Egwyddorion Cynllunio Allweddol a Chanlyniadau Cenedlaethol Ar Gyfer Creu Lleoedd Cynaliadwy 32

Atodiad - Crynodeb o’r Materion 33 3 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

1. Cyflwyniad

Mae gweledigaeth ac amcanion y CDLl wedi’u • Crynodeb o’r materion allweddol i’r cynllun gosod wrth wraidd y cynllun. Maent yn gosod y eu hystyried yn ôl maes pwnc sy’n dangos cyd-destun cyffredinol ar gyfer y cynllun ac mae sut mae hyn yn berthnasol i’r amcanion a’r gofyn eu bod yn gymesur fel bod cydbwysedd is-amcanion drafft, y data, tueddiadau cyfredol rhwng amcanion economaidd, cymdeithasol ac a materion allweddol i’r cynllun fynd i’r afael â amgylcheddol sy’n sicrhau datblygu cynaliadwy hwy a’r dystiolaeth newydd sydd ei hangen er dros gyfnod y cynllun. mwyn helpu i fynd i’r afael â’r materion hyn.

Bydd angen i’r Cynllun ymateb i faterion 1. Cartrefi Newydd allweddol yng Nghaerdydd a chael ei lywio gan 2. Swyddi Newydd a’r Economi Weledigaeth gyffredinol ac Amcanion ategol. Felly, rydym yn ymgynghori’n gynnar yn y broses 3. Seilwaith Newydd i rannu ein syniadau cychwynnol ar y pynciau 4. Newid yn yr Hinsawdd hyn er mwyn ceisio creu consensws yn gynnar a chaniatáu amser i ystyried adborth cyn camau 5. Symudiad a Theithio Llesol pellach o ymgysylltu ar wahanol opsiynau yn yr hydref. 6. Iechyd, Lles a Chydraddoldeb 7. Canol y Ddinas/Bae Caerdydd Bydd y weledigaeth a’r amcanion yn rhan o’r Strategaeth a Ffefrir a fydd yn cael ei hystyried 8. Adfer Ar Ôl Y Pandemig gan y Cyngor yn ystod yr hydref yn 2022. Bydd y 9. Ymagwedd at Greu Lleoedd a Dylunio o Strategaeth a Ffefrir hefyd yn cynnwys opsiynau Ansawdd Uchel strategol a ystyriwyd a’r strategaeth ofodol a ffefrir ynghyd â gwybodaeth ategol berthnasol. 10. Seilwaith Gwyrdd ac Asedau Naturiol

Bydd ymgynghori ac ymgysylltu pellach â 11. Asedau Hanesyddol a Diwylliannol rhanddeiliaid y CDLl a’r cyhoedd yn cael eu • Asesu Amcanion presennol y CDLl Newydd yn cynnal er mwyn helpu i lunio’r Strategaeth a erbyn y Nodau Llesiant (Tabl 1) Ffefrir. Yn benodol, caiff ei gynnal er mwyn helpu’r Cyngor i ystyried opsiynau strategol ac wrth • Asesiad o Amcanion y CDLl Newydd yn ystyried safleoedd strategol a gyflwynir drwy’r erbyn yr egwyddorion cynllunio allweddol broses safleoedd ymgeisiol. a’r Canlyniadau Cenedlaethol Creu Lleoedd Cynaliadwy (Tabl 2) Mae’r papur ymgynghori yn nodi: • Atodiad yn nodi crynodeb o’r Materion i’r CDLl • Gweledigaeth Ddrafft y CDLl Newydd Newydd eu hystyried • Crynodeb o Amcanion Drafft y CDLl Newydd

Cwblhewch yr arolwg ar-lein erbyn 23 Gorffennaf 2021 neu gyflwyno eich sylwadau drwy e-bost i [email protected] neu’n ysgrifenedig at: Tîm CDLl - Cyngor Caerdydd, Ystafell 219, Neuadd y Sir, Glanfa’r Iwerydd, Caerdydd. CF10 4UW 4 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

2. CDLl Newydd: Gweledigaeth Ddrafft

Fel y nodir uchod, bydd angen i’r Cynllun gael ei • Mynd i’r afael yn gadarnhaol â heriau newid yn lywio gan Weledigaeth gyffredinol ac felly rydym yr hinsawdd ac adfer ar ôl y pandemig; yn ymgynghori’n gynnar yn y broses i rannu ein • Creu dinas werddach, fwy cyfartal ac iachach syniadau cychwynnol ar y Weledigaeth ar gyfer y sy’n haws symud o’i chwmpas ac sy’n gwella cynllun er mwyn ceisio creu consensws yn gynnar llesiant cenedlaethau’r dyfodol; a chaniatáu amser i ystyried adborth cyn camau ymgysylltu pellach. • Defnyddio ymagwedd creu lleoedd, gweithio gyda chymunedau lleol i wella cymdogaethau Creu dinas decach a mwy cynaliadwy drwy: a darparu dylunio o ansawdd uchel; • Ymateb i anghenion brys am gartrefi, swyddi a • Gofalu am ein hasedau naturiol, hanesyddol a seilwaith newydd yn y dyfodol; diwylliannol 5 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

3. CDLl Newydd: Amcanion Drafft

Mae amcanion y CDLl yn nodi’n fanylach sut Nodir yr amcanion o dan 3 phrif bennawd: y gellir mynd i’r afael â gweledigaeth y CDLl drwy’r system gynllunio. Maent yn ymateb i elfennau gofodol a gynhwysir yn y weledigaeth 1) Ymateb i’n hanghenion yn y ynghyd â’r themâu economaidd, cymdeithasol ac dyfodol amgylcheddol a nodir yn y canlyniadau strategol. Amcan 1: Darparu mwy o gartrefi i fynd i’r afael ag Mae’r weledigaeth yn cydnabod materion anghenion tai yn y dyfodol economaidd, cymdeithasol, amgylcheddol a chynaliadwyedd yn llawn. Nod amcanion y Amcan 2: Darparu mwy o swyddi a manteisio CDLl yw ymateb i’r anghenion economaidd a i’r eithaf ar rôl Caerdydd fel Prifddinas Cymru a chymdeithasol a dystiolaethwyd ond mewn ffordd sbardun economaidd de ddwyrain Cymru i wella sy’n gydgysylltiedig, sy’n parchu ac yn gwella ffyniant y rhanbarth amgylchedd Caerdydd ac yn gosod fframwaith Amcan 3: Sicrhau bod seilwaith newydd yn cael ger bron ar gyfer cyflawni cymdogaethau ei ddarparu’n amserol i gefnogi twf yn y dyfodol cynaliadwy’r dyfodol.

Mae hyn yn sicrhau datblygu cynaliadwy yn 2) Creu dinas fwy cynaliadwy ac lleol: Gwella lles economaidd, cymdeithasol ac amgylcheddol hirdymor pobl a chymunedau yng iach sy’n ymateb i heriau newid yn Nghaerdydd. Fel hyn, gall y CDLl helpu i greu yr hinsawdd ac yn gwella llesiant cymdogaethau cynaliadwy sy’n rhan o ddinas cenedlaethau’r dyfodol gynaliadwy sydd wrth wraidd dinas-ranbarth cynaliadwy. Amcan 4: Ymateb i’r argyfwng hinsawdd fel bod Caerdydd yn dod yn fwy gwydn, yn lleihau Fel y nodir uchod, bydd angen i’r Cynllun gael ei ei hôl troed carbon ac yn manteisio i’r eithaf ar lywio gan amcanion sy’n cefnogi’r Weledigaeth gyfleoedd ar gyfer atebion sy’n defnyddio ynni’n gyffredinol ac felly rydym yn ymgynghori’n gynnar effeithlon yn y broses i rannu ein syniadau cychwynnol ar amcanion drafft y cynllun er mwyn ceisio creu Amcan 5: Gwneud y ddinas yn haws symud consensws yn gynnar a chaniatáu amser i ystyried o’i chwmpas, gan ganolbwyntio ar deithio adborth cyn camau pellach o ymgysylltu. cynaliadwy a llesol. 6 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Amcan 6: Gwneud y ddinas yn haws symud 3) Gofalu am ein hasedau naturiol, o’i chwmpas, gan ganolbwyntio ar deithio hanesyddol a diwylliannol cynaliadwy a llesol. Amcan 10: Mae angen i ni ofalu am Seilwaith Amcan 7: Cefnogi canol dinas defnydd cymysg Gwyrdd a Glas Caerdydd, ein bioamrywiaeth ac bywiog, datblygu potensial llawn Bae Caerdydd asedau naturiol eraill i ddarparu cyrchfannau craidd i Gaerdydd a thu hwnt a chefnogi rôl allweddol canolfannau ardal a Amcan 11: Diogelu a gwella asedau hanesyddol a lleol fel calon cymdogaethau lleol diwylliannol Caerdydd ynghyd â chefnogi’r sector diwylliannol a thwristiaeth gynaliadwy Amcan 8: Sicrhau bod y ddinas yn addasu’n gadarnhaol i’r heriau newydd a ddaw yn sgil goblygiadau’r pandemig

Amcan 9: Defnyddio ymagwedd creu lleoedd i greu mannau cynaliadwy, manteisio i’r eithaf ar gyfleoedd adfywio, gwella rôl mannau cyhoeddus, sicrhau y gellir rheoli twf yn y dyfodol yn effeithiol a chyflawni datblygiadau newydd â dylunio o ansawdd uchel 7 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

4. Crynodeb o’r Materion Allweddol yn ôl Maes Pwnc i’r CDLl Newydd fynd i’r afael â nhw 8 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft 2021 to 2036

1. CARTREFI NEWYDD

Crynodeb o’r pwnc - Mae angen mwy o gartrefi i fodloni anghenion lleol. Gall cartrefi newydd helpu i leihau’r rhestr aros am dai, cynnig mynediad i dai fforddiadwy, cefnogi twf economaidd parhaus y ddinas ac ymateb i boblogaeth sy’n cynyddu.

Fodd bynnag, rhaid inni weithio allan y nifer, y math a’r lleoliad cywir o ran cartrefi i’w hadeiladu.

Amcan Drafft 1

Darparu mwy o gartrefi i fynd i’r afael ag Yr hyn ddywed data a thueddiadau anghenion tai yn y dyfodol. Bydd y Cynllun yn: presennol wrthym • Darparu ystod a dewis o gartrefi newydd o 1. Mae cofnod da o’r angen am gartrefi newydd: wahanol ddeiliadaeth, math a lleoliad mewn ymateb i anghenion tai penodol Gellir defnyddio amcanestyniadau poblogaeth • Blaenoriaethu cyfleoedd ar gyfer cartrefi ac aelwydydd i amcangyfrif yr angen newydd newydd mewn lleoliadau tir llwyd cynaliadwy am dai sydd ar y gorwel, gan ddarparu lefel y boblogaeth, strwythur oedran a chyfansoddiad • Gosod targedau ar gyfer darparu tai aelwydydd a geid pe gwireddid y rhagdybiaethau fforddiadwy sylfaenol.

• Darparu cymysgedd amrywiol o dai gan Mae’r amcanestyniadau diweddaraf sy’n seiliedig gynnwys ymateb i anghenion pobl hŷn a ar 2018 yn rhagweld y bydd y duedd a welir o ran grwpiau eraill sydd angen tai arbenigol maint aelwydydd cyfartalog llai yn parhau, ond • Gosod yr ymagwedd ger bron tuag at israniad mae’r twf cyffredinol wedi gostwng yn sylweddol cartrefi sy’n bodoli eisoes o’i gymharu â’r amcanestyniadau blaenorol yn seiliedig ar ffigyrau 2014.

O ystyried yr ansicrwydd cynhenid gyda thybiaethau sy’n seiliedig ar dueddiadau ac arwyddocâd twf fel paramedr allweddol sy’n

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 llywio strategaeth y CDLl, bydd y sylfaen C56C55 39 dystiolaeth yn archwilio i ba raddau y mae’r 9 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

fethodoleg a thybiaethau diweddaraf sy’n sail i Crynodeb o’r rhesymau: amcanestyniadau swyddogol yn addas, ac a yw’r • Dirwasgiad/dirywiad economaidd yn ystod canlyniadau’n gredadwy. cyfnod cychwynnol y Cynllun Yn ogystal ag angen newydd sy’n codi, mae • ‘Oedi’ yn y datblygu ar safleoedd strategol cyfanswm yr angen am gartrefi newydd yn (sy’n gyson â safleoedd mewn mannau eraill ddarostyngedig i sawl ffactor arall: yn y Deyrnas Gyfunol) 1. Fforddiadwyedd. Ar 01/01/2021, roedd • Lleihad mewn cynlluniau fflatiau 7,623 o aelwydydd ar restr aros tai (gorgyflenwi yng nghanol y nawdegau?) Caerdydd. O’r rhain, roedd: - 740 o aelwydydd digartref • Adroddiadau am brinder cyflenwadau: llafur, sgiliau a deunyddiau. - 944 o aelwydydd a oedd angen eiddo gyda rhyw lefel o hygyrchedd Er gwaethaf cynnydd yn y ddarpariaeth o ran - 1,435 o aelwydydd a oedd mewn llety llety preifat i fyfyrwyr yn ystod y blynyddoedd dros dro diwethaf, oherwydd newidiadau ym maes polisi 2. Argaeledd/addasrwydd y stoc bresennol Llywodraeth Cymru, mae tai o’r fath wedi’u i ddiwallu anghenion grwpiau penodol o’r hepgor o gofnodion cwblhau anheddau ffurfiol. boblogaeth (pobl hŷn/personau llai abl) Mewn dinas brifysgol fel Caerdydd, mae’r stoc hon yn chwarae rhan bwysig o ran rhyddhau stoc 3. Anghenion Sipsiwn a Theithwyr (angen nas draddodiadol yn y farchnad ar gyfer aelwydydd diwallwyd [hyd at 2026] 72 o leiniau) eraill. 4. Aelwydydd cudd (ffactorau cymdeithasol/ Felly, byddai gwell dealltwriaeth ynghylch y diwylliannol ac eithrio fforddiadwyedd sy’n ffynhonnell lety yma, o ran y galw a’r cyflenwad, dylanwadu ar batrymau ffurfio aelwydydd) yn gymorth i greu darlun o’r angen cyffredinol am 5. Cartrefi Gwag (857 eiddo gwag hirdymor) dai yng Nghaerdydd.

Bydd yr astudiaethau presennol gan gynnwys yr Data ar raniad tir glas/tir llwyd. Newid yng Asesiad o’r Farchnad Dai Leol, yr Asesiad Llety i nghanran yr eiddo a gaiff ei gwblhau ar dir glas Sipsiwn a Theithwyr a’r asesiad Cartrefi Gwag yn a llwyd. Roedd Tir Glas i’w gyfrif am tua 42% o’r cael eu diweddaru i archwilio a deall y materion eiddo a gwblhawyd yn 2018/19 o’i gymharu â hyn yn llawn. chyfartaledd o tua 5% dros y cyfnod o 10 mlynedd blaenorol. 2. Nid yw’r cartrefi newydd a gwblhawyd wedi cadw i fyny â diwallu’r anghenion fel y dengys Mae hyn yn awgrymu bod mwy o amrywiaeth o cyfraddau adeiladu blynyddol y gorffennol dai bellach ar gael yng Nghaerdydd gydag eiddo diweddar: dwysedd is mwy eu maint yn rhai o’r safleoedd strategol. • Cyfraddau cyflenwi’r gorffennol - cwblhawyd 8,044 yn ystod y deng mlynedd diwethaf (hyd at 2018) o’i gymharu â 16,987 a gwblhawyd yn ystod y deng mlynedd blaenorol). 10 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

3. Er bod y Cyflenwad safleoedd wedi gwella • Sut allwn fynd i’r afael orau â’r materion sy’n drwy’r CDLl presennol, bydd angen mwy o ymwneud â Thai Amlfeddiannaeth ac addasu gartrefi wrth edrych ymlaen at 2035: cartrefi yn fflatiau?

• Cyflawni’r banc tir presennol o tua’r 25,000 o • Pa effaith fydd Covid yn ei chael ar anghenion gartrefi tai a sut gall y cynllun ymateb?

• Crynodeb o’r ddarpariaeth fesul cam ar safleoedd mwy - nid pob un ar unwaith Angen tystiolaeth newydd er mwyn • Tiroedd annisgwyl, angen asesu ffrydiau helpu i fynd i’r afael â materion cyflenwi eraill a allai ddod ar gael dros gyfnod y cynllun. • Dadansoddiad o ddata Llywodraeth Cymru ar anghenion tai

Materion Allweddol i’r Cynllun fynd • Asesiad Newydd o’r Farchnad Dai Leol ar gyfer cyfnod y cynllun i’r afael â nhw • Anghenion newydd Sipsiwn a Theithwyr ar • Faint o gartrefi newydd sydd eu hangen gyfer cyfnod y cynllun arnom? • Asesiad Hyfywedd i lywio’r ddarpariaeth Tai • Pa fath a deiliadaeth o gartrefi newydd sydd Fforddiadwy eu hangen arnom? • Proses asesu Safleoedd Ymgeisiol • Sut rydym yn darparu ar gyfer anghenion penodol fel yr henoed, pobl anabl, myfyrwyr, • Astudiaeth capasiti Tir Llwyd teuluoedd, sipsiwn a theithwyr? • Gwybodaeth am grwpiau penodol a nodwyd - • Ble mae’r llefydd gorau i adeiladu cartrefi Ee, anghenion yr Henoed newydd? • Gwybodaeth am Dai Amlfeddiannaeth/fflatiau. • Sut y gellir manteisio i’r eithaf ar ddarpariaeth tai fforddiadwy? 2021 to 2036

11 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

2. SWYDDI NEWYDD A’R ECONOMI

Crynodeb o’r pwnc - Mae Caerdydd yn chwarae rhan allweddol fel sbardun economaidd i dde ddwyrain Cymru. Mae hyn yn helpu miloedd o bobl y tu mewn a’r tu allan i Gaerdydd i sicrhau incwm. Mae gennym gyfle i adeiladu ar y llwyddiannau diweddar o ran creu swyddi newydd. Gall y Cynllun nodi sut y gellir cyflawni hyn drwy nodi’r lleoliadau a’r math o swyddi rydyn ni’n credu sydd eu hangen arnon ni erbyn 2036 yn ogystal â cheisio manteisio i’r eithaf ar y tir cyflogaeth presennol.

Amcan Drafft 2

Darparu mwy o swyddi a manteisio i’r eithaf ar Yr hyn ddywed data a thueddiadau rôl Caerdydd fel Prifddinas Cymru a sbardun presennol wrthym economaidd de ddwyrain Cymru i wella ffyniant y rhanbarth. Bydd y Cynllun yn: • Caerdydd yw sbardun economaidd y ddinas- ranbarth, yn gartref i dros 1.4m o bobl ac yn • Sicrhau ystod a dewis o safleoedd cyflogaeth darparu traean o gyflogaeth y rhanbarth

mewnCardi Bus ymateb i anghenion cyflogaeth

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39 • Mae stoc ddiwydiannol Caerdydd wedi’i • Hwyluso’r gwaith o ddatblygu clystyrau ganoli yn ne a dwyrain y ddinas ac mae’n gwerth uchel o sectorau arbenigol cynnwys porthladd Caerdydd. Mae gogledd • Sicrhau bod tir cyflogaeth presennol yn cael canol y ddinas yn gartref i sefydliadau ei ddiogelu sy’n cyfrannu at y cyflenwad gwybodaeth y ddinas sy’n cynnwys bod yn gofynnol o safleoedd i ddiwallu anghenion gartref i brifysgolion Caerdydd. Yr Ardal Fenter cyflogaeth Ganolog, gan gynnwys Cwr y Ddinas a Sgwâr Callaghan yw’r prif leoliad swyddfeydd a’r • Cefnogi adferiad economaidd y ddinas ar ôl ffocws ar gyfer busnes/cyllid a’r cyfryngau Covid-19 ac ymateb i’r newid mewn arferion gwaith drwy gynyddu gweithio gartref a’r • Mae prinder gofod swyddfa: Datblygiadau angen am ganolfannau gweithio a chyfarfod Gradd A a stoc eilaidd (Gradd B) cyfyng-edi. newydd ledled y ddinas. • Cyfanswm y gweithlu cyflogaeth 212,000 (Swyddi Gweithwyr, SYG, 2018) 12 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Tueddiadau cyfredol o ran creu swyddi - gwella seilwaith busnes fel Stiwdios Drama’r Ee, Twf swyddi cynt nag unrhyw un o Ddi- BBC ym Mae Caerdydd? nasoedd Craidd y Deyrnas Gyfunol – 15,000 o • Beth yw’r dull gorau o sicrhau’r ddarpariaeth swyddi newydd yn y sector preifat yn ystod y 2 fwyaf posibl o swyddi yng Nghanol y Ddinas a flynedd ddiwethaf denu buddsoddiad? • Mae bron i 10,000 o bobl yn chwilio am waith, • Beth yw’r strategaeth orau ar gyfer tir gyda chyfradd diweithdra o 7% ym-hlith y rhai cyflogaeth presennol mewn rhannau eraill o’r 20-24 oed. Anghyfartaledd o ran Nifer y Bobl ddinas fel dwyrain Caerdydd? sy’n Hawlio Budd-dal ar draws Caerdydd, yn amrywio o 0.3% yn Llys-faen i 6.4% yn Nhrelái • A ellir manteisio ar gyfleoedd i gysylltu (Mawrth 2019) safleoedd cyflogaeth presennol a newydd/ canolfannau cyflogaeth ‘arbenigol’ allweddol • Gweithlu â chymwysterau da – mae gan yn well, gan gynnwys y Brifysgol a phrif 2 o bob 5 radd prifysgol neu gyfwerth ac leoliadau’r ddarpariaeth Iechyd? mae gan 45% o’r boblogaeth o oed gweithio gymhwyster NVQ 4 neu uwch. • Beth yw’r ffordd orau o fynd i’r afael â materion trawsffiniol megis patrymau teithio i’r gwaith ac • Mae cynhyrchiant yn llusgo y tu ôl i ystod/rolau safleoedd ar draws y rhanbarth? gyfartaledd y dinasoedd craidd, niferoedd isel o bencadlysoedd sy’n effeithio ar arloesedd a • Sut gall y cynllun ymateb i effeithiau chystadleurwydd. economaidd Covid?

Materion Allweddol i’r Cynllun fynd Angen tystiolaeth newydd er mwyn i’r afael â nhw helpu i fynd i’r afael â materion • Amcanestyniadau Gweithlu i gynnwys • Faint o swyddi newydd sydd eu hangen arnon Adolygiad Tir Cyflogaeth (Galw a Chyflenwad) ni? • Papur ar Gystadleurwydd i nodi manteision • Faint o dir cyflogaeth sydd ei angen? ymagwedd grynodol o ganolbwyntio swyddi a • Ble mae’r llefydd gorau ar gyfer swyddi buddsoddiad newydd? • Astudiaeth o Gapasiti Manwerthu • Ym mha sectorau y dylid creu swyddi newydd? • Arolwg Defnydd Tir a Gofod Llawr Canol y - Mae cwmpas i dyfu sectorau allweddol gan Ddinas (DTGLl) gynnwys gwasanaethau ariannol a busnes a’r sector creadigol; tyfu’r economi ymwelwyr; • Asesiadau Canolfannau Ardal a Lleol

• Proses Asesu Safleoedd Ymgeisiol. 2021 to 2036

13 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

3. SEILWAITH NEWYDD

Crynodeb o’r pwnc - Wrth i Gaerdydd barhau i dyfu, bydd angen seilwaith newydd ochr yn ochr â’r cartrefi a’r swyddi newydd. Bydd hyn yn cynnwys amrywiaeth eang o gyfleusterau cymunedol fel ysgolion a

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39 chanolfannau iechyd yn ogystal â datrysiadau trafnidiaeth. Rhaid i ni felly nodi’r pethau y bydd eu hangen arnon ni a sut y gall y pethau hyn gael eu rhoi ar waith dros gyfnod y Cynllun.

Amcan Drafft 3

Sicrhau bod seilwaith newydd yn cael ei • Cefnogi mesurau i wella cysylltedd digidol ddarparu’n amserol i gefnogi twf yn y dyfodol. ar draws y ddinas i ateb y galw sy’n deillio o Bydd y Cynllun yn: weithio cynyddol gartref ar ôl Covid a hwyluso canolfannau cyfarfodydd gweithio newydd ar • Nodi’r seilwaith allweddol sydd ei angen, sut a draws y ddinas. phryd y caiff ei gyflawni gan gynnwys: - Trafnidiaeth - Gwahanol foddau, trafnidiaeth gyhoeddus a Metro Yr hyn ddywed data a thueddiadau - Seilwaith digidol fforddiadwy o ansawdd presennol wrthym uchel - Seilwaith Cymdeithasol/Cymunedol Mae Cynllun Seilwaith Caerdydd yn nodi - Ysgolion, cyfleusterau iechyd, anghenion seilwaith gofynnol ochr yn ochr â chwaraeon/hamdden, cyfleusterau chartrefi a swyddi newydd: gwastraff, darpariaeth gladdu • Gwelliannau i lwybrau cerdded a beicio. - Amgylcheddol - Cyfraniadau i fynd i’r • Gwelliannau i lonydd bysiau, safleoedd parcio afael â newid yn yr hinsawdd a chreu a theithio newydd a gwelliannau i’r rhwydwaith mannau gwyrdd hygyrch newydd rheilffyrdd • Cefnogi sefydliadau/seilwaith addysg uwch • Gwelliannau priffyrdd o bwys gan gynnwys Caerdydd i gydnabod eu rôl allweddol fel rhan Ffordd Gyswllt y Dwyrain o ddinas ddysgu a’u cyfraniad at ddatblygiad economaidd 14 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Ysgolion newydd a rhai wedi’u huwchraddio, • Beth ddylai fod yn flaenoriaethau i ni? cyfleusterau gofal sylfaenol, llyfrgelloedd, • Beth yw’r ffyrdd gorau o ariannu a darparu canolfannau hamdden, cyfleusterau seilwaith? cymunedol a mynwentydd/amlosgfa • Sut y gellir rhoi fframwaith ar waith sy’n atal • Mannau agored newydd, caeau chwarae, tirfeddianwyr rhag darparu seilwaith oherwydd mannau chwarae, cyfleusterau i bobl ifanc yn ffactorau hyfywedd? eu harddegau, parciau gwledig a safleoedd rhandiroedd a gwelliannau i safleoedd • Pa ddull fesul cam a ellid ei ddefnyddio i presennol ddarparu seilwaith allweddol law yn llaw â datblygiadau newydd? • Mwy o seilwaith ailgylchu a rheoli gwastraff • Sut y gellir cefnogi’r blaenoriaethau seilwaith • Mesurau lliniaru llifogydd a mesurau amddiffyn a nodir ym Mhapur Gwyn Caerdydd ar yr arfordir Drafnidiaeth – Gweledigaeth Trafnidiaeth • Gwaith oddi ar y safle i hwyluso cyflenwadau 2030? dŵr a charthffosiaeth newydd a seilwaith • Sut y gall seilwaith newydd ymateb i’r cyflenwi nwy a thrydan a thelegyfathrebu argyfwng hinsawdd a ddatganwyd o ran newydd. croesawu dylunio a thechnolegau newydd? Ffynonellau Cyllid: • Pa seilwaith gwefru trydan sydd ei angen • Llywodraethau Cymru a San Steffan arnom yn y ddinas?

• Y Cyngor • Pa gyfle sydd ar gael ar gyfer gwell seilwaith • Grantiau digidol? • Datblygwyr – Taliadau Adran 106 • Pa seilwaith fydd ei angen i fynd i’r afael ag effeithiau Covid? • Ymrwymiadau statudol • Cyllid preifat • Sector wirfoddol Angen tystiolaeth newydd er mwyn helpu i fynd i’r afael â materion

• Asesiad o Anghenion Seilwaith (gan gynnwys Materion Allweddol i’r Cynllun fynd seilwaith cyfleustodau cyhoeddus) i’r afael â nhw • Cynllun Seilwaith Caerdydd wedi’i ddiweddaru • Pa seilwaith newydd sydd ei angen arnom i (i gynnwys canlyniadau o’r uchod) wasanaethu datblygiadau newydd a gaiff eu cynnig yn y CDLl Newydd? • Asesiadau Trafnidiaeth

• Pa gyfle sydd i wella neu gynyddu’r seilwaith • Arfarniad Dichonolrwydd Datblygu ar sy’n bodoli eisoes? strategaeth y cynllun a dyraniad safleoedd. 2021 to 2036

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39 15 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

4. NEWID YN YR HINSAWDD

Crynodeb o’r pwnc - Mae newid yn yr hinsawdd bellach yn cael ei ystyried yn un o’r heriau byd-eang mwyaf arwyddocaol: mae bron i 200 o lywodraethau wedi cymeradwyo Cytundeb Paris i gyfyngu’r cynnydd yn y tymheredd byd-eang ac mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i leihau allyriadau nwyon tŷ gwydr o leiaf 80% erbyn 2050. I gydnabod y risgiau a achosir i drigolion lleol mae Cyngor Caerdydd wedi datgan argyfwng hinsawdd.

Os na fydd gweithredu, mae bygythiadau fel lefelau’r môr yn codi/mwy o berygl o lifogydd, tywydd eithafol amlach a llai o fioamrywiaeth a chynhyrchiant bwyd yn dod yn fwyfwy allweddol. Fodd bynnag, gellir hefyd nodi nifer o gyfleoedd sy’n gysylltiedig â’r newidiadau angenrheidiol i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd: Gwell ansawdd aer, iechyd ac ansawdd bywyd; datblygu economaidd sy’n gysylltiedig â sgiliau newydd ac arloesi, ynghyd â mwy o wydnwch a thegwch yn lleol.

Ar hyn o bryd mae Cyngor Caerdydd yn datblygu amrywiaeth o strategaethau, gan gynnwys Caerdydd Un Blaned, Aer Glân Caerdydd a Phapur Gwyn Trafnidiaeth diweddar. Mae adolygiad y CDLl yn cynnig cyfle sylweddol i gymryd camau pellach i fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd wrth ddarparu cynllun datblygu ar gyfer Caerdydd sy’n wydn yn wyneb newid hinsawdd.

Amcan Drafft 4

Ymateb i’r argyfwng hinsawdd fel bod Caerdydd • Rôl ecosystemau wrth fynd i’r afael â storio yn dod yn fwy gwydn, yn lleihau ei hôl troed carbon, rheoli llifogydd yn naturiol, ansawdd carbon ac yn manteisio i’r eithaf ar gyfleoedd ar aer, ynysoedd gwres a llygredd sŵn gyfer atebion sy’n effeithlon o ran ynni. Bydd y Cynllun yn: • Canllawiau ar gyfer dylunio datblygiadau newydd gwydn Nodi sut y gall Caerdydd ddod yn fwy gwydn ac • Rheoli perygl llifogydd addasu i fynd i’r afael ag effeithiau newid yn yr hinsawdd gan gynnwys: • Hwyluso’r gwaith o ddarparu seilwaith ar gyfer cerbydau glanach 16 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Nodi mesurau i leihau ôl troed carbon Caerdydd • Bydd cynhyrchu ynni adnewyddadwy yn a lliniaru effeithiau newid yn yr hinsawdd drwy y ddinas yn cynyddu’n sylweddol gyda leihau’r galw am ynni gan gynnwys: chymeradwyo fferm solar fawr yn Ffordd Lamby yn ddiweddar a chynigion yn dat- • Lleoli datblygiadau mewn lleoliadau blygu ar gyfer rhwydwaith gwres newydd i cynaliadwy er mwyn lleihau’r angen i deithio a wasanaethu de’r ddinas sy’n gysylltiedig â’r lleihau dibyniaeth ar geir gwaith Ynni o Wastraff ym Mharc y Cefnfor. • Gwella effeithlonrwydd ynni a chynhyrchu ynni adnewyddadwy a charbon isel mewn datblygiadau newydd Materion Allweddol i’r Cynllun fynd i’r afael â nhw • Annog cynyddu’r gorchudd canopi coed ledled y ddinas • Sut y gellir lliniaru newid yn yr hinsawdd a sicrhau bod cydnerthedd wedi ei gynnwys • Hyrwyddo dylunio o ansawdd uchel a mewn datblygiadau newydd? pherfformiad amgylcheddol cartrefi newydd. • Sut gellir rheoli risg llifogydd?

• Beth yw’r patrymau datblygu mwyaf Yr hyn ddywed data a thueddiadau priodol sy’n ymateb i’r argyfwng newid yn yr presennol wrthym hinsawdd?

• Mae rhannau o’r ddinas yn agored i lifogydd • Sut allwn ni symud at dechnolegau cerbydau gyda newid yn yr hinsawdd yn debygol glanach? o gynyddu’r perygl o lifogydd ac amlder llifogydd eithafol (o afonydd, dŵr wyneb a’r • Sut ellir diogelu a gwella Seilwaith gwyrdd? môr) • Pa ganran o orchudd coed ddylem anelu ati?

• Mae Coridorau Afonydd a Seilwaith Gwyrdd yn • Sut allwn ni wella effeithlonrwydd ynni mewn y ddinas yn chwarae rhan bwysig wrth liniaru datblygiadau newydd – pa darged ddylem ei newid yn yr hinsawdd a darparu sinc carbon gael ar gyfer cartrefi newydd?

• Ar hyn o bryd mae coed yn gorchuddio 19% o • Pa rôl all ynni adnewyddadwy ei chwarae yn arwynebedd tir y ddinas y dyfodol a pha ganran cynhyrchiant sy’n • Mae maint y traffig yn y ddinas yn parhau i briodol? gynyddu

• Mae’n bwysig bod adeiladau newydd yn Angen tystiolaeth newydd er mwyn defnyddio ynni’n effeithlon er mwyn llei-hau helpu i fynd i’r afael â materion allyriadau carbon • Asesiad Ynni Adnewyddadwy

• Asesiad Strategol ar Ganlyniadau Llifogydd. 2021 to 2036

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39

17 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

5. SYMUDIAD A THEITHIO LLESOL

Crynodeb o’r pwnc - Wrth i Gaerdydd barhau i dyfu, bydd angen seilwaith trafnidiaeth cynaliadwy newydd law yn llaw â’r cartrefi a’r swyddi newydd. Nod hyn fydd ceisio lleihau’r ddibyniaeth ar geir a thrwy hynny leihau tagfeydd ac allyriadau niweidiol a cheisio hyrwyddo newid moddol i fathau cynaliadwy o deithio fel bysiau a threnau a theithio llesol fel cerdded a beicio. Rhaid i ni felly nodi’r pethau y bydd eu hangen arnon ni a sut y gellir rhoi’r pethau hyn ar waith.

Amcan Drafft 5

Gwneud y ddinas yn haws symud ynddi gan Yr hyn ddywed data a thueddiadau ganolbwyntio ar deithio cynaliadwy a llesol. presennol wrthym Bydd y Cynllun yn: Mae’r PATRYMAU cymudo presennol wedi’u • Nodi sut y gall pobl symud o amgylch y ddinas cofnodi’n dda: mewn modd mwy cynaliadwy ac integredig gyda datblygiadau newydd wedi’u lleoli’n dda • 100,000 yn cymudo i’r ddinas bob dydd – o ran y seilwaith trafnidiaeth 80,000 mewn car

• Lleihau’r angen i deithio, lleihau’r ddibyniaeth • 190,000 o deithiau cymudo gan drigolion ar geir, lleihau tagfeydd a lleihau allyriadau Caerdydd – 100,000 mewn car niweidiol • Mae gyrwyr ceir yn treulio 19 diwrnod y • Gosod targed rhaniad moddol flwyddyn yn sownd mewn traffig ar adegau prysur • Hyrwyddo mathau cynaliadwy o drafnidiaeth ac integreiddio trafnidiaeth gyhoeddus yn • Mae teithiau i’r gwaith drwy ddulliau teithio fwy effeithiol gan gynnwys cyfnewidfeydd llesol yn cynyddu o flwyddyn i flwyddyn – trafnidiaeth newydd beicio 13% , cerdded 18%

• Hyrwyddo teithio llesol - Cerdded a beicio • Yn unol â thueddiadau cenedlaethol mae’r defnydd a lefelau boddhad defnyddio bysiau • Manteisio ar fuddsoddiad cenedlaethol a yn y ddinas yn gostwng rhanbarthol mewn seilwaith trafnidiaeth cynaliadwy gan gynnwys y Metro. 18 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Mae’r defnydd cyffredinol ar reilffyrdd wedi • Sut y gellir cefnogi’r blaenoriaethau a nodir cynyddu dros y pum mlynedd diwethaf ond ym Mhapur ar Drafnidiaeth – Gweledigaeth dim ond 30% o deithiau rheilffordd o fewn y Trafnidiaeth 2030? ddinas a wneir gan drigolion Caerdydd • Sut y gellir lleihau nifer y teithiau cymudo • At bob diben taith ac eithrio i’r gwaith (cymudo) mewn ceir? mae’r targed rhaniad moddol o 50:50 sydd yn y CDLl eisoes yn cael ei gyflawni. • Sut y gellir lleihau tagfeydd yn y ddinas?

Mae’r ANGEN ar gyfer seilwaith trafnidiaeth • Pa fesurau sydd angen eu rhoi ar waith i cynaliadwy yn amlwg: gynyddu teithiau drwy ddulliau teithio llesol?

• Mae cynnydd da yn cael ei wneud o ran • Pa fesurau sydd angen eu rhoi ar waith i darparu seilwaith trafnidiaeth i gefnogi twf wrthdroi’r dirywiad yn y defnydd o fysiau? yn y ddinas gyda’r Ganolfan Drafnidiaeth Ranbarthol bellach yn cael ei chodi a • Pa strategaeth sydd angen ei rhoi ar waith chyfnewidfa drafnidiaeth newydd Rhodfa’r i gefnogi’r gwaith o roi cynigion Metro De Gorllewin mewn camau cynllunio uwch Cymru a’r Cledrau ar waith?

• Cynigion Metro a Chledrau Caerdydd yn y • Pa seilwaith a mesurau sydd angen eu rhoi camau cynllunio ar waith er mwyn helpu i symud at gerbydau glanach? • Cynlluniau ar gyfer rhwydwaith beicio pwrpasol yn y ddinas wedi datblygu’n dda • Sut y gellir diogelu a gwella rôl y porthladd? gyda chwblhau cam 1 ger canol y ddinas • Beth fydd effaith Covid ar ymddygiad a • Rhagwelir y bydd perchnogaeth ar gerbydau phatrymau teithio yn y dyfodol a sut y gall y trydan (CT) yn gyfrifol am 60% o gyfran y cynllun ymateb i’r newidiadau hyn? farchnad yn 2030 felly mae angen seilwaith gwefru. Angen tystiolaeth newydd er mwyn Materion Allweddol i’r Cynllun fynd helpu i fynd i’r afael â materion i’r afael â nhw • Asesiad Trafnidiaeth

• Pa darged wedi’i rannu’n foddol y dylem anelu • Cynlluniau Seilwaith ato a pha seilwaith sydd ei angen i’w gefnogi? • Asesiad Dichonolrwydd strategaeth y cynllun a dyrannu safleoedd. 19 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

6. IECHYD, LLESIANT A CHYDRADDOLDEB

Crynodeb o’r pwnc - Ledled Caerdydd, mae anghydraddoldebau’n bodoli o ran iechyd ac amddifadedd. Dangosodd Mynegai Amddifadedd Lluosog Cymru 2015 fod 12% o boblogaeth Caerdydd yn y 100 ward fwyaf difreintiedig yng Nghymru. O ran iechyd, mae bwlch o 11 mlynedd mewn disgwyliad oes ymhlith dynion a bwlch o 9.2 mlynedd mewn disgwyliad oes i fenywod rhwng ein cymunedau mwyaf 2021 to 2036 difreintiedig a’n cymunedau lleiaf difreintiedig. Yn ogystal, mae 54% o boblogaeth Caerdydd naill ai dros bwysau neu’n ordew.

Amcan Drafft 6

Creu amgylcheddau iachach, lleihau • Hyrwyddo amgylcheddau mwy diogel sy’n anghydraddoldebau a gwella llesiant. Bydd y lleihau’r posibilrwydd o droseddu Cynllun yn: • Hyrwyddo’r ddarpariaeth gwasanaethau a • Cefnogi’r gwaith o ddarparu amgylcheddau swyddi yn yr ardaloedd lle mae’r angen mwyaf iachach a hygyrch er mwyn helpu i fynd i’r i leihau anghydraddoldebau afael â gordewdra a hyrwyddo ffyrdd iachach • Hyrwyddo rôl Seinweddau wrth reoli llygredd o fyw sŵn • Nodi sut y gellir gwella ansawdd yr aer • yrwyddo rôl mannau gwyrdd wrth sicrhau Yr hyn ddywed data a thueddiadau manteision llesiant presennol wrthym • Rheoli gwastraff a rheoli llygredd Anghydraddoldeb o ran disgwyliad oes a • Cefnogi’r gwaith o adfywio cymdogaethau disgwyliad oes iach: lleol, yn enwedig y ‘Bwa deheuol’ o ran • Dangosyddion Iechyd Cyd-destunol gan amddifadedd AMR - % y boblogaeth yn y 100 ward fwyaf • Hwyluso mynediad a chyfle cydradd i addysg difreintiedig yng Nghymru a 5 o oedolion yn Gymraeg ym mhob ardal o’r ddinas fel y gall yr bodloni’r canllawiau a argymhellir ar gyfer iaith barhau i ffynnu. gweithgarwch corfforol

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39 20 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Mae gan Gaerdydd broblem gordewdra a • Sut all y cynllun sicrhau bod teithio llesol yn gweithgaredd ystyriaeth allweddol mewn cynigion datblygu?

• Mae 54% o’r boblogaeth yn ordew neu dros • Sut all y cynllun reoli/cyfyngu ar siopau bwysau tecawê bwyd poeth ger ysgolion?

• Mae 23% o’r boblogaeth yn weithredol am lai • Sut all y cynllun sicrhau bod mannau agored na 30munud yr wythnos ymarferol o ansawdd uchel yn cael eu darparu a bod mannau presennol yn cael eu diogelu? Tystiolaeth gyfredol ar gael

• Asesiad o Anghenion Poblogaeth 2018 – anghenion iechyd y boblogaeth (BPRh Angen tystiolaeth newydd er mwyn Caerdydd a’r Fro) helpu i fynd i’r afael â materion

• Arfarniad Cynaliadwyedd Integredig (AEI ac Materion Allweddol i’r Cynllun fynd AEA) i’r afael â nhw • Asesiad Newydd o’r Farchnad Dai Leol – anghenion gwahanol grwpiau oedran. • Sut all y cynllun sicrhau bod gwella iechyd pobl yn ystyriaeth allweddol mewn cynigion • Astudiaeth Capasiti Manwerthu datblygu? • Astudiaethau Monitro Ansawdd Aer • Sut all y cynllun fynd i’r afael â’r bwa deheuol o ran amddifadedd/gwahaniaeth mewn • Asesiad Cyfleuster Cymunedol – gan gynnwys cyfraddau disgwyliad oes? blaenoriaethu Cyfleusterau Iechyd Sylfaenol a Chyfleusterau Gofal Dydd. 21 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft 2021 to 2036

7. CANOL Y DDINAS/BAE CAERDYDD

Crynodeb o’r pwnc - Mae Canol Dinas Caerdydd a Bae Caerdydd yn chwarae rôl fanwerthu, economaidd a thwristiaeth allweddol i’r ddinas a de ddwyrain Cymru. Mae cefnogi rôl canol y ddinas a pharhau i adfywio Bae Caerdydd yn faterion allweddol i’r cynllun fynd i’r afael â nhw. Yn ogystal, bydd angen i’r cynllun ymateb i effeithiau pandemig Covid ar fanwerthu ar y stryd fawr, y galw fydd am swyddfeydd traddodiadol ac annog defnydd mwy cymysg yng nghanol y ddinas yn ogystal â chefnogi ei rôl fanwerthu allweddol. Yn gyffredinol, mae proses y CDLl Newydd yn rhoi cyfle i ystyried sut y gall canol y ddinas barhau i esblygu a chwarae rhan allweddol yn nyfodol y ddinas.

Amcan Drafft 7

Sicrhau canol dinas defnydd cymysg bywiog • Parhau i adfywio tir i’r de o’r ganolfan a datblygu potensial llawn Bae Caerdydd drafnidiaeth ranbarthol i ddarparu cyrchfannau craidd i Gaerdydd • Sicrhau y gall canolfannau weithredu a thu hwnt, tra’n cefnogi rôl allweddol mor hyblyg â phosibl lle mae amrywiaeth canolfannau manwerthu ardal a lleol fel calon o ddefnyddiau manwerthu, cyflogaeth, cymdogaethau lleol. Bydd y Cynllun yn: masnachol, cymunedol, hamdden, iechyd a’r • Manteisio i’r eithaf ar rôl strategol allweddol sector cyhoeddus yn dod at ei gilydd mewn Canol y Ddinas fel canolfan ariannol a sector canolbwynt o weithgarwch i’w gwneud yn gwasanaeth dwysedd uchel o arwyddocâd ddichonadwy fel cyrchfannau i fynd iddynt cenedlaethol a chreu effaith gydgrynhoi wrth unwaith eto, drwy nodi gweledigaeth ar gyfer ddenu buddsoddiad pellach pob canolfan, sefydlu ffiniau a nodi safleoedd ar gyfer ailddatblygu • Manteisio i’r eithaf ar y potensial ar gyfer datblygiadau defnydd cymysg dwysedd uchel • Hyrwyddo pennod newydd yn y gwaith o sy’n gysylltiedig â’r ganolfan drafnidiaeth adfywio Bae Caerdydd fel cyrchfan defnydd gynaliadwy ranbarthol cymysg dwysedd uchel i nodi:

• Cefnogi gallu canol y ddinas i addasu drwy • Darparu seilwaith trafnidiaeth cynaliadwy

Cardi Bus annog defnydd cymysg a buddsoddiad ategol QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39 pellach law yn llaw â’r rôl fanwerthu allweddol 22 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Gwelliannau i ardal Sgwâr Mount Stuart a Materion Allweddol i’r Cynllun fynd datblygu arena yng Nglanfa’r Iwerydd gan i’r afael â nhw gynnwys cysylltiadau â Glannau’r Bae • Sut allwn ni ddiogelu a gwella rôl fanwerthu • Camai pellach ar gyfer safle’r Pentref Canol y Ddinas orau ynghyd â chefnogi ystod Chwaraeon Rhyngwladol yn y dyfodol ehangach o swyddogaethau mewn ymateb i • Adfywio Doc y Rhath/ Basn y Rhath a Phentir bandemig Covid? Alexandra. • Sut allwn ni ddatblygu potensial llawn y Bae a sefydlu Bae Caerdydd fel cyrchfan ymwelwyr Yr hyn ddywed data a thueddiadau trefol blaenllaw yn y Deyrnas Gyfunol yn ei rinwedd ei hun? presennol wrthym • Sut allwn ni gefnogi rôl Canolfannau Ardal a • Yr Ardal Siopa Ganolog yw brig yr Lleol o ystyried effeithiau’r pandemig? hierarchaeth fanwerthu ranbarthol a gefnogir gan amrywiaeth o ganolfannau ardal a chanolfannau lleol llai. Cyfraddau swyddi gweigion o fewn ffryntiadau manwerthu yng Angen tystiolaeth newydd er mwyn nghanol y ddinas sydd wedi eu diogelu yn unol helpu i fynd i’r afael â materion â’r cyfartaledd cenedlaethol • Astudiaeth Capasiti Manwerthu

• Mae’r duedd hirdymor o ddirywiad mewn • Arolwg Defnydd Tir a Gofod Llawr Canol y manwerthu yng nghanol y ddinas a Ddinas (DTGLl) chanolfannau ardal a lleol wedi cyflymu ers dechrau’r pandemig • Asesiadau Canolfannau Ardal a Lleol

• Mae’r 30 mlynedd diwethaf wedi gweld • Asesiadau Canol Tref i archwilio anghenion trawsnewid Bae Caerdydd, gan adfywio dros manwerthu a gofynion ystod defnydd 1,000 hectar o dir diffaith a chreu dros 30,00 o lletach, yn enwedig yn y sectorau cyflogaeth, swyddi. hamdden a gwasanaethau cyhoeddus. 2021 to 2036

23 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

8. ADFER AR ÔL Y PANDEMIG

Crynodeb o’r pwnc - Wrth i’r ddinas adfer ar ôl y pandemig, mae’r CDLl Newydd yn gyfle i ystyried y meysydd polisi defnydd tir hynny sy’n gofyn am ymagwedd newydd neu ddiwygiedig o fynd i’r afael â goblygiadau’r pandemig yn benodol ar y ffordd rydym yn gweithio, byw, mwynhau a symud o amgylch y ddinas.

Amcan Drafft 8

Sicrhau bod y ddinas yn addasu’n gadarnhaol Yr hyn ddywed data a thueddiadau i’r heriau newydd a ddaw yn sgil goblygiadau’r presennol wrthym pandemig. Bydd y Cynllun yn: • Yn y sefyllfa hon sy’n esblygu’n gyflym, mae’n • Nodi’r gwersi a ddysgwyd i sicrhau bod bwysicach fyth bod tueddiadau allweddol y ddinas yn fwy gwydn a hyblyg os ceir yn cael eu nodi’n gynnar ym mhroses y CDLl pandemigau yn y dyfodol Newydd. Ar hyn o bryd, mae’n ymddangos bod

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39 • Cefnogi adferiad economaidd y ddinas ar y pandemig wedi cyflymu rhai tueddiadau a ôl i’r pandemig gilio ac wedi lleddfu ar y oedd yn dechrau dod i’r amlwg gan gynnwys: cyfyngiadau • Cyd-destun heriol ar gyfer manwerthu • Nodi’r newidiadau ehangach sydd eu yng nghanol y ddinas - Llawer o siopau hangen sydd hefyd yn helpu’r agenda manwerthu’n cau datgarboneiddio, mynd i’r afael â newid yn yr • Tuedd gynyddol i bobl weithio gartref hinsawdd a gwella iechyd a llesiant cyffredinol • O ran trafnidiaeth, mae’r darlun yn llai clir. • Nodi unrhyw newidiadau parhaol cadarnhaol Er y bu gostyngiad mewn symudiadau gofynnol mewn mannau ac fel rhan o traffig a lleihad yn y defnydd ar drafnidiaeth ddatblygiad newydd gyhoeddus, mae’r tueddiadau tymor canolig/ • Ymateb i’r newid mewn arferion gwaith ar ôl tymor hwy ar ôl pandemig yn llai hawdd eu Covid drwy gynnydd mewn gweithio gartref a’r rhagweld angen am ganolfannau gweithio a chyfarfod • Mwy o ddefnydd ar deithio llesol a mwy o newydd ledled y ddinas. ddefnydd ar fannau agored a Pharciau lleol 24 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Effeithiau economaidd andwyol sylweddol • Adfywio canol ein trefi yn ystod y pandemig gyda rhai sectorau’n • Lleoedd digidol - achubiaeth y cyfnod clo dioddef yn arw (manwerthu, lletygarwch er enghraifft). • Arferion gwaith sy’n newid: ein hangen am dir cyflogaeth yn y dyfodol

Materion Allweddol i’r Cynllun fynd • Ail-ddeffro sectorau twristiaeth a diwylliannol i’r afael â nhw Cymru • Seilwaith gwyrdd, iechyd a llesiant a Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ddogfen gwydnwch ecolegol; a newydd ym mis Gorffennaf 2020 o’r enw ‘Adeiladu Lleoedd Gwell: Y System Gynllunio yn Sicrhau • Gwella ansawdd yr aer a seinweddau ar gyfer Dyfodol Cydnerth a Mwy Disglair’. Mae’n nodi’r gwell iechyd a llesiant. blaenoriaethau polisi er mwyn helpu i wella ar ôl argyfwng pandemig Covid-19 ac mae’n cydnabod rôl y system gynllunio o ran bod yn ganolog wrth Angen tystiolaeth newydd er mwyn ystyried materion amgylcheddol adeiledig a helpu i fynd i’r afael â materion naturiol sydd wedi deillio o’r sefyllfa. • Angen rhagor o wybodaeth wedi’i diweddaru Amlygir y blaenoriaethau a’r camau gweithredu ar draws pob maes i fynegi’n glir-iach y canlynol ar gyfer lleoedd yn benodol ac maent yn goblygiadau tebygol yn y tymor byr/canolig a cynrychioli materion allweddol i’r Cynllun fynd i’r thymor hwy ar ôl y pandem-ig afael â hwy: • Gall data fod yn gyfuniad o dystiolaeth/ • Aros yn lleol: creu cymdogaethau tueddiadau cenedlaethol ac ar lefel y Deyrnas Gyfunol ynghyd â data sy’n benodol i • Teithio llesol: ymarfer corff ac ailddarganfod Gaerdydd yn ôl y gofyn. dulliau cludiant 2021 to 2036

25 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

9. AGWEDD AT GREU LLEOEDD A DYLUNIO O ANSAWDD UCHEL

Crynodeb o’r pwnc - Wrth baratoi Cynllun sy’n mynd i’r afael â holl amcanion y cynllun, mae angen ymagwedd gydgysylltiedig gan ganolbwyntio ar fanteisio i’r eithaf ar lesiant cenedlaethau’r dyfodol. Mae’r ymagwedd

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39 Creu Lleoedd yn cael ei gefnogi’n llawn fel y ffordd orau o yrru dinas fwy cynaliadwy yn ei blaen gan ddilyn yr egwyddorion a nodir yn Siarter Creu Lleoedd Cymru sy’n ymwneud â chynllunio, dylunio a rheoli lleoedd newydd a lleoedd sy’n bod eisoes.

Amcan Drafft 9

Defnyddio ymagwedd creu lleoedd sy’n creu • Cymysgedd o Ddefnyddiau - Hyrwyddo lleoedd cynaliadwy, yn manteisio i’r eithaf datblygiadau defnydd cymysg dwysedd uchel ar gyfleoedd adfywio, yn gwella rôl mannau • Amgylchfyd Cyhoeddus - Mannau cyhoeddus cyhoeddus, yn sicrhau y gellir rheoli twf yn wedi’u cynllunio a’u cysylltu’n dda effeithiol yn y dyfodol a chyflawni datblygiadau newydd â dylunio o ansawdd uchel. Bydd y • Hunaniaeth - Caiff nodweddion arbenigrwydd Cynllun yn: lleol eu parchu mewn datblygiadau newydd

Defnyddio’r egwyddorion creu lleoedd fel • Sicrhau dyluniadau o safon uchel mewn ymagwedd trosfwaol wrth lunio cynllun i sicrhau: datblygiadau newydd.

• Pobl a’r Gymuned – Ystyrir anghenion, iechyd a llesiant pawb o’r dechrau’n deg Yr hyn ddywed data a thueddiadau

• Lleoliad - Hyrwyddir datblygiadau yn y presennol wrthym lleoliadau mwyaf cynaliadwy a defnyddir tir yn • Gall proses uwchgynllunio sefydlu effeithlon gan flaenoriaethu ‘tir llwyd yn gyntaf’ egwyddorion dylunio a rheoli capasiti ar gyfer • Symudiad - Hyrwyddir teithio cynaliadwy newid a llesol fel rhan o rwydwaith symud mwy • Mae safleoedd tir llwyd yn fwy cynaliadwy am integredig y’u lleolir mewn lleoliadau hygyrch ac fe ’u gwasanaethir gan drafnidiaeth gynaliadwy a’u lleoli ger seilwaith cymdeithasol a chymunedol sy’n bodoli eisoes 26 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Mae teithio cynaliadwy yn lleihau llygredd aer • Pa safonau dwysedd ledled y ddinas y dylid eu ac yn creu mannau hygyrch, hydraidd ac eglur mabwysiadu?

• Gall mannau agored sydd wedi’u cynllunio • Sut all datblygu gyfrannu at rwydweithiau a’u cysylltu’n dda gynyddu bioamrywiaeth o fannau agored amlswyddogaethol a a darparu llwybrau cerdded a beicio diogel chysylltiedig ac annog ffyrdd iachach o fyw? rhwng lleoliadau allweddol ac annog ffyrdd • Sut y gellir adlewyrchu arbenigrwydd lleol iach o fyw mewn datblygiadau newydd? • Dylai datblygiadau newydd leihau’r galw • Sut all y cynllun wneud y mwyaf o am ynni a gwneud y mwyaf o atebion egwyddorion dylunio da? adnewyddadwy, ailgylchu i’r eithaf a gwneud y defnydd gorau o ddŵr a chynyddu draeniad • Pa fesurau sydd eu hangen i sicrhau bod ystod cynaliadwy i’r eithaf hefyd. lawn o gyfleusterau cymdeithasol a seilwaith cymunedol yn cael eu darparu’n gynnar?

• Pa fesurau ddylid eu defnyddio i sicrhau’r Materion Allweddol i’r Cynllun fynd diogelwch amgylcheddol mwyaf posibl a i’r afael â nhw chyfyngu ar effaith amgylcheddol?

• Sut y gellir manteisio i’r eithaf ar gyfranogiad • Sut y gall y strategaeth gyflawni’r canlyniadau y gymuned yn y gwaith o gynllunio, dylunio a creu lleoedd a nodir ym Mholisi Cynllunio threfniant/cynnal cymdogaethau newydd yn y Cymru? dyfodol?

• Sut y gellir manteisio i’r eithaf ar gyfleoedd tir Angen tystiolaeth newydd er mwyn llwyd ar gyfer datblygu? helpu i fynd i’r afael â materion • Sut y gellir lleihau teithio mewn car a manteisio • Asesiad o Anghenion Seilwaith i’r eithaf ar drafnidiaeth gynaliadwy? • Briffiau Uwchgynllunio

• Astudiaeth Capasiti Trefol. 2021 to 2036

27 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39

10. SEILWAITH GWYRDD AC ASEDAU NATURIOL

Crynodeb o’r pwnc - Mae Caerdydd yn ddinas sy’n tyfu ond mae’n hanfodol bod rhwydweithiau o seilwaith gwyrdd a glas yn cael eu diogelu oherwydd y rôl bwysig maen nhw’n yn ei chwarae wrth ddarparu ar gyfer bioamrywiaeth a bywyd gwyllt. Yn ogystal, maent yn darparu “ysgyfaint gwyrdd” ac yn caniatáu cyfleoedd ar gyfer mathau iach a chynaliadwy o deithio sydd hefyd yn cyfrannu at fynd i’r afael â newid yn yr hinsawdd.

Amcan Drafft 10

Gwarchod a gwella Seilwaith Gwyrdd a Glas • Cydnabod y rôl ehangach y gall seilwaith Caerdydd, ein bioamrywiaeth ac asedau gwyrdd ei chwarae wrth gyfrannu at fynd naturiol eraill. Bydd y Cynllun yn: i’r afael â newid yn yr hinsawdd a darparu amgylcheddau iach • Nodi a disgrifio sut bydd asedau naturiol allweddol y ddinas yn cael eu diogelu a’u • Sicrhau bod adnoddau naturiol yn cael eu gwella: diogelu gan gynnwys adnoddau mwynau a thywod/graean a chronfeydd wrth gefn. - Mannau agored, parciau a rhandiroedd - Dyffrynnoedd yr afonydd Elái, Taf, Nant Fawr a Rhymni sydd o bwysigrwydd Yr hyn ddywed data a thueddiadau strategol presennol wrthym - Cefn gwlad, gan gynnwys y ‘gefnlen Mae gan Gaerdydd rwydweithiau helaeth o werdd’ strategol bwysig a ffurfiwyd gan y seilwaith gwyrdd a glas: gefnen i’r gogledd o’r Ddinas - Adnodd bioamrywiaeth a bywyd gwyllt • Mae gan y ddinas gasgliad amrywiol ac eang cyfoethog Caerdydd gan gynnwys o rywogaethau a safleoedd o bwysigrwydd safleoedd dynodedig a nodweddion/ bioamrywiaeth lleol yn y Deyrnas Gyfunol ac rhwydweithiau eraill gan gynnwys coed a yn Ewrop y mae angen eu gwella a’u diogelu gwrychoedd. • Mae gan y ddinas dros 400 hectar o fannau hamdden agored a 3,000 hectar o fannau amwynder 28 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Mae’r pedwar afon sef Elái, Taf, Rhymni a Nant • Pa lefel o ddarpariaeth mannau agored Fawr yn cynnig coridorau helaeth a pharhaus (hamdden, man chwarae, rhandiroedd ac ati) sy’n rhedeg drwy gefn gwlad a thrwy ‘r ardal sydd fwyaf addas? drefol • Sut y gellir diogelu a gwella’r coridorau Afon? • Mae tua 19% o’r ddinas wedi’i gorchuddio gan • Sut y gellir cynyddu’r gorchudd coed dros y goed ddinas? • Mae’r gefnen amlwg i’r gogledd o’r M4 yn • A oes angen Lletem Werdd? Os felly, beth darparu “cefnlen werdd” bwysig i’r ddinas ddylai ei hyd a’i lled fod? • Mae gan y ddinas adnoddau mwynau • Pa fesurau sydd angen eu rhoi ar waith i Calchfaen a chronfeydd wrth gefn o ansawdd ddiogelu a gwella seilwaith gwyrdd a glas? sylweddol a da. • Sut all y cynllun ddiogelu’r tir amaethyddol Mae mannau agored dan bwysau gan gorau a mwyaf amlbwrpas? ddatblygiad: • Sut y gellir diogelu a manteisio ar adnoddau • Maint y mannau agored ymarferol yng mwynau a chronfeydd wrth gefn mewn ffordd Nghaerdydd yw 1.15 ha fesul 1,000 o’r gynaliadwy? boblogaeth ac ar gyfer pob math o fan agored y ffigur cyfatebol yw 8.10 ha o fan agored fesul • Sut y gellir manteisio i’r eithaf ar gyfraniad 1,000 o’r boblogaeth seilwaith gwyrdd/glas fel rhan o’r ymateb i heriau newid yn yr hinsawdd? • Gall Seilwaith Gwyrdd a Glas chwarae rhan allweddol fel rhan o’r ymateb i heriau newid yn yr hinsawdd. Angen tystiolaeth newydd er mwyn helpu i fynd i’r afael â materion

Materion Allweddol i’r Cynllun fynd • Asesiad Seilwaith Gwyrdd i’r afael â nhw • Arolwg o Ffiniau Aneddiadau. • Pa fesurau sydd angen eu rhoi ar waith i ddiogelu a gwella bioamrywiaeth ar draws y ddinas? 2021 to 2036

Cardi Bus

QUEEN ST.

Cardi Bus

X44 X48 C56C55 39

29 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

11. ASEDAU HANESYDDOL A DIWYLLIANNOL

Crynodeb o’r pwnc - Wrth i Gaerdydd barhau i newid ac esblygu, mae angen cynyddol i ddiogelu, hyr- wyddo, gwarchod a gwella ei hasedau hanesyddol, toponymaidd a diwylliannol a chydnabod y rôl bwysig y maent yn ei chwarae yng ngwead economaidd, amgylcheddol a chymdeith-asol y ddinas, yn lleol, yn genedlaethol ac ar y llwyfan rhyngwladol.

Amcan Drafft 11

Diogelu a gwella asedau hanesyddol a • Nodi sut y gall economi a sîn gerddoriaeth diwylliannol Caerdydd ynghyd â chefnogi’r Caerdydd yn ystod y nos fod yn rhan o ganol sectorau diwylliant a thwristiaeth gynaliadwy. dinas bywiog ac amrywiol Bydd y Cynllun yn: • Nodi sut y gellir diogelu a gwella sefyllfa’r • Nodi a dangos sut y caiff asedau hanesyddol a Gymraeg yn unol â deddfwriaeth berthnasol diwylliannol allweddol y ddinas eu diogelu a’u gwella gan gynnwys: Yr hyn ddywed data a thueddiadau • Ardaloedd Cadwraeth y ddinas, Adeiladau presennol wrthym Rhestredig, Henebion, Tirweddau Hanesyddol Cofrestredig ac ardaloedd o bwysigrwydd • 28 Heneb gofrestredig a 4 o Ardaloedd archeolegol Archeolegol Sensitif;

• Nodweddion eraill nad ydynt wedi’u dynodi • Bron i 1,000 o Adeiladau Rhestredig; 27 o sy’n gwneud cyfraniadau pwysig i hynodrwydd Ardaloedd Cadwraeth; 19 o Barciau, Gerddi hanesyddol a diwylliannol Caerdydd a Thirweddau Hanesyddol, gan gynnwys Gwastadeddau Gwent, sydd wedi’u cynnwys • Manteisio i’r eithaf ar rôl Caerdydd fel cyrchfan yn y Gofrestr Tirweddau o Ddiddordeb twristiaeth ryngwladol a dinas sy’n cynnal Hanesyddol Eithriadol yng Nghymru; ac digwyddiadau mawr Adeiladau Lleol o Bwys 30 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Mae gan y ddinas etifeddiaeth Fictoraidd ac • Pa fesurau sydd angen eu rhoi ar waith i wella Edwardaidd gyfoethog a adlewyrchir yng a hyrwyddo digwyddiadau diwyllian-nol nghanol y ddinas, ei maestrefi mewnol a’r Caerdydd ymhellach (e.e. creu Dinas Gerdd ganolfan ddinesig ac adeiladau crefyddol. gyntaf y Deyrnas Gyfunol (Stryd Womanby) a hyrwyddo economi’r nos i greu canol dinas • Mae 23.1% o drigolion Caerdydd yn gallu siarad bywiog ac amrywiol? Cymraeg (Arolwg Poblogaeth Blynyddol 2018) mae hyn yn gynnydd o 4% ers 2008 • Sut all y cynllun helpu i ddiogelu a gwella sefyllfa’r Gymraeg mewn datblygiadau • Effaith economaidd twristiaeth (STEAM, 2017) newydd presennol a rhai arfaethedig? yw £1.30 biliwn ac ymwelodd 21.30m o bobl â’r ddinas; Arhosodd 2.08m o ymwelwyr dros nos • Sut all y cynllun ddiogelu a gwella’r ac ymwelodd 19.24m o bobl am y diwrnod. dreftadaeth adeiledig y waddol doponymaidd a’r amgylchedd hanes-yddol ac wrth i Gaerdydd barhau i dyfu? Materion Allweddol i’r Cynllun fynd • Sut y gellir sicrhau dyluniad o ansawdd uchel i’r afael â nhw sy’n ystyried arbenigrwydd lleol?

• Pa fesurau y mae angen eu rhoi ar waith • Sut all y cynllun hyrwyddo, diogelu a gwella’r i wella a hyrwyddo rôl Caerdydd ymhell- buddiannau treftadaeth sy’n chwarae rhan ach fel prifddinas, ei diwylliant, ei hiaith a’i bwysig mewn diwylliant, twristiaeth a chreadigrwydd a manteisio i’r eithaf ar rôl hamdden, ynghyd â chefnogi’r Gym-raeg? Caerdydd fel cyrchfan ryngwladol i dwristiaid a dinas ddigwyddiadau cen-edlaethol (e.e. Eisteddfod) a chwaraeon rhyngwladol? Angen tystiolaeth newydd er mwyn helpu i fynd i’r afael â materion

• Proses Asesu Safleoedd Ymgeisiol. 31 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Tabl 1

Matrics Amcanion CDLl Newydd yn erbyn y Nodau Llesiant Cymru Le-wyrchus Cymru Le-wyrchus Wydn Cymru Cymru Iachach Cyfartal Cymru Fwy Cymru o Gymunedau Cydlynus bywiog Cymru â diwylliant ffynnu yn Gymraeg mae’r lle yn Gyfrifol Cymru sy’n Fyd-eang

1 Cartrefi Newydd

2 Swyddi Newydd a’r Economi

3 Seilwaith Newydd

4 Newid yn yr Hinsawdd

5 Symudiad a Theithio Llesol

6 Iechyd, Llesiant a Chydraddoldeb

7 Canol y Ddinas/Bae Caerdydd

8 Adfer Ar Ôl Y Pandemig

9 Agwedd at Greu Lleoedd a Dylunio o Ansawdd Uchel

10 Seilwaith Gwyrdd ac Asedau Naturiol

11 Asedau Han-esyddol a Diwylliannol 32 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Tabl 2

Matrics Amcanion CDLl Newydd yn erbyn Egwyddorion Cynllunio Allweddol a Chanlyniadau Cenedlaethol Ar Gyfer Creu Lleoedd Cynaliadwy Tyfu ein heconomi mewn mewn ein heconomi Tyfu modd cynaliadwy o gorau defnydd y Gwneud adnoddau Hwyluso amgylcheddau ac iach hygyrch cymunedau a chynnal Creu diogelwch Sicrhau’r mwyaf amgylcheddol effaith ar a chyfyngu posibl amgylcheddol

1 Cartrefi Newydd

2 Swyddi Newydd a’r Economi

3 Seilwaith Newydd

4 Newid yn yr Hinsawdd

5 Symudiad a Theithio Llesol

6 Iechyd, Llesiant a Chydraddoldeb

7 Canol y Ddinas/Bae Caerdydd

8 Adfer Ar Ôl Y Pandemig

9 Agwedd at Greu Lleoedd a Dylunio o Ansawdd Uchel

10 Seilwaith Gwyrdd ac Asedau Naturiol

11 Asedau Han-esyddol a Diwylliannol 33 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Atodiad - Crynodeb o’r Materion 34 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Cartrefi Newydd • Dros yr 20 mlynedd diwethaf adeiladwyd cyfran uchel o dai newydd ar dir llwyd gan • Caerdydd yw’r awdurdod lleol mwyaf poblog arwain at ddatblygu llawer o fflatiau a dim yng Nghymru, gyda 366,903 o bobl yn byw digon o ddarpariaeth gymharol o dai teuluol. yn y sir yn 2019 (Stats Cymru 2020) - dros 12% Fodd bynnag, dros yr ychydig flynyddoedd o gyfanswm poblogaeth Cymru. Mae ryw diwethaf wrth i safleoedd tai strategol tir 1.45 miliwn o bobl yn byw o fewn taith car 45 glas y CDLl mabwysiedig ddechrau codi tai munud i’r ddinas. Mae poblogaeth Caerdydd mae’r nifer a gwblhawyd ar safleoedd tir glas wedi cynyddu’n gyson dros yr 20 mlynedd wedi cynyddu, fel bod 42% o’r holl gartrefi a diwethaf (tua 2,829 o bobl y flwyddyn). Mae gwblhawyd ar dir glas yn 2018/19. Bydd y amcanestyniadau Llywodraeth Cymru yn cynnydd parhaus gyda’r safleoedd hyn yn dangos y bydd Caerdydd yn parhau i brofi caniatáu i ystod a dewis mwy cytbwys o dai twf dros y blynyddoedd i ddod a disgwylir gael eu darparu yn y ddinas. Ar gyfartaledd i boblogaeth Caerdydd dyfu 8% hyd at mae tua 749 o anheddau newydd wedi’u 2036. Ysgogir y twf gan newid naturiol – hadeiladu bob blwyddyn am y 10 mlynedd y gwahaniaeth rhwng genedigaethau a diwethaf. Roedd 26% o’r rheiny’n fforddiadwy marwolaethau a chan lefelau mudo net – y (194 y.f.). gwahaniaeth rhwng y mudo i mewn a’r mudo allan. • Mae fforddiadwyedd tai - yn enwedig tai teuluol – yn parhau i fod yn fater y bydd • Mae maint cyfartalog aelwydydd Caerdydd angen mynd i’r afael ag ef. Ar hyn o bryd mae wedi gostwng yn gyson, o 2.5 person fesul 7,600 ar y rhestr gyfun aros am dai ac yn aelwyd ym 1991 i 2.29 o bersonau yn 2019 ystod 2017/18, derbyniodd Cyngor Caerdydd (Stats Cymru). Mae maint cyfartalog presennol 3,987 o ymholiadau gan bobl ddigartref neu aelwydydd ychydig yn uwch nag ar gyfer rai sydd mewn perygl o fod yn ddigartref, i Cymru (2.26) ond yn is na chyfartaledd y fyny 67% oddi ar ddwy flynedd yn gynharach. Deyrnas Gyfunol o 2.4. Mae maint aelwydydd Cynyddodd nifer y bobl ddigartref yng yn gostwng oherwydd cynnydd mewn Nghaerdydd o 1,274 yn 2015 i 1,976 yn 2018. aelwydydd sengl, gan gynnwys rhieni unigol Mae’r ffeithiau hyn yn helpu i nodi graddfa’r a phobl hŷn sengl. Yn 2011, roedd 33% o galw am dai fforddiadwy. aelwydydd Caerdydd yn aelwydydd un person, i fyny o 31% yn 2006. • Mae dau safle Sipsiwn a Theithwyr yng Nghaerdydd (Ffordd Rover a Shirenewton). • O’i gymharu â Chymru a Lloegr, mae gan Mae’r boblogaeth yn y safleoedd hyn yn tyfu Gaerdydd gyfran amlwg o bobl ifanc gyda ac mae galw am safleoedd newydd. Mae gan 21% o’r boblogaeth yn 2018 rhwng 18 a 27 oed. y Cyngor ddyletswydd gyfreithiol i ddiwallu’r Mae hyn yn cymharu â chyfartaledd Cymru a angen am safleoedd Sipsiwn a Theithwyr yn y Lloegr o 13% (SYG). Mae hyn yn deillio i raddau Cynllun Datblygu Lleol. Canfu astudiaeth yn helaeth o’i phoblogaeth o fyfyrwyr sydd ar hyn 2016 fod angen 72 o leiniau ynghyd â 10 llain o bryd yn 13% o drigolion y ddinas, i fyny o lai tramwy. na 10% yn 2000 (Stats Cymru). 35 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Swyddi Newydd a’r Economi • Er bod Caerdydd yn perfformio’n dda yn erbyn nifer o ddangosyddion economaidd, • Caerdydd yw sbardun economaidd y Ddinas- o’i chymharu â dinasoedd Craidd eraill mae ranbarth o 1.5 miliwn o bobl ac mae’n ffurfio gan Gaerdydd lefelau cynhyrchiant is sydd bron i chwarter (24%) o’r boblogaeth hon, gan yn ei dro yn effeithio ar enillion a lefelau isel chwarae rhan hanfodol wrth greu swyddi a o bencadlysoedd busnesau sy’n effeithio ar denu buddsoddiad. Dyma’r brif ganolfan arloesedd a chystadleurwydd. fasnachol yng Nghymru, cartref Llywodraeth Cymru, a chartref i lawer o sefydliadau • Mae anghydraddoldebau mawr yn bodoli o diwylliannol ac yn gyrchfan boblogaidd i fewn y ddinas. Yn gyffredinol, mae cyflogaeth dwristiaid. Crëwyd 2 allan o bob 3 swydd yn ac incwm isel wedi’u crynhoi yn y ‘bwa y Brifddinas-ranbarth yn ystod y 10 mlynedd deheuol, yn enwedig Trelái/Caerau, Butetown, diwethaf yng Nghaerdydd. 212,000 yw Adamsdown, Trowbridge a Llanrhymni. Ym cyfanswm y gweithlu cyflogaeth (Swyddi mis Rhagfyr 2018 roedd gan Gaerdydd 7% o’r Gweithwyr, SYG, 2018). 10% o ardaloedd cynnyrch ehangach is mwyaf difreintiedig yng Nghymru o ran addysg gyda • Mae gan Gaerdydd weithlu medrus, mae dros 60,000 o bobl yng Nghaerdydd yn byw bron i hanner (46.4%) poblogaeth Caerdydd yn y 10% o gymunedau mwyaf difreintiedig 16-64 oed yn meddu ar NVQ4 o gymharu â yng Nghymru. Chymru (36.3%) a’r Deyrnas Gyfunol (40.3%) gyda dim ond 7.0% heb unrhyw gymwysterau. • Mae bron i 10,000 o bobl yn chwilio am waith, Mae poblogaeth gymharol ifanc Caerdydd gyda chyfradd diweithdra o 7% ar gyfer pobl a bodolaeth sawl prifysgol yn ffactorau sy’n 20-24 oed. Mae gwahaniaethau yn nifer y Bobl cyfrannu. sy’n Hawlio Budd-daliadau ar draws Caerdydd, yn amrywio o 0.3% yn Llys-faen i 6.4% yn • Mae stoc ddiwydiannol Caerdydd wedi’i ganoli Nhrelái (Mawrth 2019). yn ne a dwyrain y ddinas ac mae’n cynnwys porthladd Caerdydd. Mae gogledd canol y • Mae sector twristiaeth a hamdden ddinas yn gartref i sefydliadau gwybodaeth Caerdydd yn creu manteision economaidd Caerdydd, gan gynnwys prifysgolion a diwylliannol sylweddol i’r ddinas drwy Caerdydd, Campws Arloesi newydd ym Mharc gynnal digwyddiadau rhyngwladol mawr y Maendy a pharc gwyddor bywyd newydd ar mewn lleoliadau o’r radd flaenaf fel Stadiwm Gyffordd 32 yr M4. Yr Ardal Fenter Ganolog, gan y Mileniwm a Chanolfan Mileniwm Cymru gynnwys Cwr y Ddinas, Sgwâr Callaghan a’r a thrwy gynnal digwyddiadau ym Mae Sgwâr Canolog yw’r prif leoliad swyddfeydd a’r Caerdydd, gan gynnwys Ras Fôr Volvo ac ffocws ar gyfer busnes, cyllid a’r cyfryngau. Eisteddfod Genedlaethol Cymru. Mae cynnig hamdden a thwristiaeth amrywiol Caerdydd • Gwasanaethau ariannol a phroffesiynol oedd hefyd yn cynnwys treftadaeth falch gyda y sector mwyaf o bell ffordd yn y ddinas ac chestyll, dwy amgueddfa genedlaethol, dwy roedd 30% o’r swyddi hyn yng Nghymru, yng gadeirlan, olion Rhufeinig ac erwau o barciau Nghaerdydd. Mae diwydiannau creadigol a gerddi. Dangosodd adroddiad STEAM sy’n a TGCh hefyd yn fwy cyffredin yn y ddinas mesur effaith economaidd twristiaeth yn 2017 nag ar draws Cymru gyfan, gyda Chaerdydd mai cyfanswm effaith economaidd twristiaeth unwaith eto ‘n meddu ar tua 30% o gyfanswm ar gyfer 2017 oedd £1.30 biliwn, o ganlyniad cyflogaeth Cymru yn y sectorau hyn. i 21.3 miliwn o bobl yn ymweld â’r ddinas ac arhosodd 2.06 miliwn ohonynt dros nos. 36 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

Cyn y pandemig roedd y sector twristiaeth yn Erbyn 2019 roedd Caerdydd yn ailgylchu cefnogi mwy na 14,000 o swyddi yn y ddinas. tua 60% o’i gwastraff trefol ac mae swm y gwastraff sy’n mynd i safleoedd tirlenwi hefyd wedi gostwng yn gyflym, o 118,368 tunnell Newid yn yr Hinsawdd yn 2008/09 i 55,610 tunnell yn 2014/15. Ers • Mae newid yn yr hinsawdd bellach yn cael ei 2015, mae’r rhan fwyaf o wastraff na ellir ei ystyried yn gyffredin fel un o’r heriau byd-eang ailgylchu yng Nghaerdydd wedi bod yn mynd mwyaf arwyddocaol. Mae Llywodraeth Cymru i Gyfleuster Adfer Ynni Caerdydd ym Mharc wedi ymrwymo i leihau allyriadau nwyon tŷ Trident sy’n trin 350,000 tunnell o wastraff y gwydr o leiaf 80% erbyn 2050. flwyddyn ac yn cynhyrchu 30MW o ynni. Mae gwastraff bwyd Caerdydd yn mynd i waith • Mae’r risgiau o fygythiadau fel cynnydd yn treulio anaerobig. lefelau’r môr/mwy o berygl gweld llifogydd, tywydd eithafol amlach ynghyd â llai o • Mae cynhyrchu ynni adnewyddadwy yng fioamrywiaeth a chynhyrchiant bwyd yn dod Nghaerdydd wedi bod yn isel gan gynhyrchu yn fwyfwy allweddol. symiau bach o ynni’r haul yn unig, ac ychydig o ynni o wynt, biomas neu ynni dŵr. Fodd • Mae Cyngor Caerdydd wedi datgan argyfwng bynnag, mae’r gwaith ailgylchu bwyd yn hinsawdd i ddod yn fwy cydnerth, i leihau Nhremorfa yn darparu 1.8MW o drydan y ei hôl troed carbon ac i fanteisio i’r eithaf ar flwyddyn. Yr ynni o’r cyfleuster gwastraff adfer gyfleoedd ar gyfer atebion sy’n effeithlon o ran ynni gyda Parc Trident yw 30MWe. Mae gwaith ynni. nwy carthion Dwyrain Caerdydd yn cynhyrchu • Er bod allyriadau nwyon tŷ gwydr yng 4MWe a 5 MWth, bron i hanner cyfanswm Nghaerdydd wedi bod yn gostwng yn gyson, trydan nwy carthion Cymru. Adeiladwyd fferm mae hyn yn bennaf oherwydd gostyngiadau solar 9MW ar hen safle tirlenwi Ffordd Lamby. mewn allyriadau diwydiannol a masnachol. Mae’r defnydd o ynni domestig yn gyfrifol Symudiad a Theithio Llesol am bron i draean o allyriadau CO2 Caerdydd. Mae defnydd Caerdydd o ynni domestig fesul • Wrth i Gaerdydd barhau i dyfu, bydd angen y pen ychydig yn is na chyfartaledd Cymru seilwaith trafnidiaeth cynaliadwy newydd law a’r Deyrnas Gyfunol, ac fe ostyngodd 14% yn llaw â’r cartrefi a’r swyddi newydd. Bydd hyn rhwng 2008 a 2018. Traffig sy’n gyfrifol am 30% yn ceisio lleihau’r ddibyniaeth ar geir a thrwy arall o allyriadau. Cyn y pandemig, bu bron i hynny leihau tagfeydd ac allyriadau niweidiol 100,000 o bobl yn cymudo i Gaerdydd bob a cheisio hyrwyddo newid moddol i fathau dydd, gyda thua 80% ohonynt yn teithio mewn cynaliadwy o deithio fel bysiau a threnau a car a gwnaed 190,000 o deithiau cymudo theithio llesol fel cerdded a beicio. gan drigolion Caerdydd bob dydd, gyda thua • 100,000 yn cymudo i’r ddinas bob dydd – 30,000 ohonynt i weithio y tu allan i’r ddinas. 80,000 mewn car, 190,000 o deithiau cymudo • Mae cyfraddau ailgylchu a chompostio gan drigolion Caerdydd gyda 100,000 o’r gwastraff trefol wedi bod yn gwella’n barhaus rhain mewn car. Mae gyrwyr ceir yn treulio 19 i gyrraedd targed Llywodraeth Cymru o 70% diwrnod y flwyddyn yn sownd mewn traffig ar erbyn 2025 drwy gyflwyno cynllun ailgylchu adegau prysur. Mae teithiau i’r gwaith drwy integredig wrth ymyl y ffordd a darparu biniau ddulliau teithio llesol yn cynyddu o flwyddyn i olwynion yn ehangach a chasglu gwydr ar flwyddyn – beicio 13%, cerdded 18%. wahân wedi’i dreialu. • Yn unol â thueddiadau cenedlaethol, mae’r 37 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

defnydd o fysiau a boddhad yn eu defnyddio fewn ardaloedd Caerdydd yn parhau’n uchel yn y ddinas yn gostwng. Mae’r defnydd (Stats Cymru). Mae amddifadedd wedi’i cyffredinol o’r rheilffyrdd wedi cynyddu dros ganoli’n bennaf yn rhan ddeheuol a dwyreiniol y pum mlynedd diwethaf ond dim ond 30% o Caerdydd, a’r rhannau gogleddol a gorllewinol deithiau rheilffordd o fewn y ddinas sy’n cael yw’r rhai lleiaf difreintiedig ar y cyfan. Mae eu gwneud gan drigolion Caerdydd. At bob gan y ‘bwa deheuol’ hefyd gyfran uwch o diben teithio ac eithrio gwaith (cymudo) mae bobl sy’n derbyn budd-daliadau allan o waith targed mabwysiedig y CDLl o raniad moddol nag ardaloedd eraill yng Nghaerdydd: ym 50:50 eisoes yn cael ei gyflawni. mis Ionawr 2020 roedd cyfradd yr hawlwyr yn Adamsdown, Trelái a’r Sblot yn 6% neu fwy, o’i • Mae cynnydd da yn cael ei wneud o ran gymharu â llai nag 1% yng Nghyncoed, Llys- darparu seilwaith trafnidiaeth i gefnogi twf faen a Rhiwbeina (NOMIS). Mae pandemig yn y ddinas gyda’r Ganolfan Drafnidiaeth y coronafeirws wedi dyblu cyfran y bobl sy’n Ranbarthol bellach yn cael ei chodi a derbyn budd-daliadau yng Nghaerdydd, o chyfnewidfa drafnidiaeth newydd Rhodfa’r 3.3% ym mis Chwefror 2020 i 6.5% ym mis Gorllewin mewn camau cynllunio uwch. Tachwedd 2020. Cynigion ar gyfer y Metro a Chledrau Croesi Caerdydd yn y camau cynllunio. Mae’r • Yn gyffredinol, mae iechyd poblogaeth cynlluniau ar gyfer rhwydwaith beicio Caerdydd ychydig yn well na chyfartaledd pwrpasol yn y ddinas wedi datblygu’n dda o Cymru. Gall amrywiaeth o ffactorau ran cwblhau cam 1 ger canol y ddinas. Mae ddylanwadu ar ddisgwyliad oes, gan gynnwys system rhentu beiciau NextBike Caerdydd yn ffordd o fyw, incwm, cyflogaeth, mynediad caniatáu mynediad i feiciau. at wasanaethau a’r amgylchedd ehangach. Disgwyliad oes adeg geni trigolion Caerdydd • Rhagwelir y bydd perchnogaeth Cerbydau yn 2012 oedd 78.2 mlynedd i ddynion ac 82.7 i Trydan yn codi i 60% o ran cyfran y farchnad fenywod, yn debyg iawn i gyfartaledd Cymru erbyn 2030 felly mae angen seilwaith gwefru. (Stats Cymru). Mae canfyddiadau trigolion Caerdydd o’u hiechyd hefyd yn debyg iawn i Iechyd a Llesiant a Chydraddoldeb gyfartaledd Cymru. Mae gan 45% o oedolion Caerdydd salwch hirsefydlog; mae gan 32% • Mae Mynegai Amddifadedd Lluosog salwch hirsefydlog cyfyngol; ac mae gan 16% Cymru (MALlC) yn fesur o lefelau cymharol salwch hirsefydlog cyfyngol iawn. Mae hyn amddifadedd (o ran tai, yr amgylchedd ffisegol, ychydig yn well na chyfartaledd Cymru (Stats incwm cyflogaeth, cyflawniadau addysgol, Cymru). Mae cymunedau Caerdydd yn profi iechyd) mewn ardaloedd lleol. Yn y MALlC anghydraddoldebau iechyd sylweddol, gyda’r 2019 diweddaraf, roedd 18% (neu 39 allan o problemau gwaethaf ym mwa deheuol y 214) o ardaloedd lleol Caerdydd yn y 10% o ddinas. Yn ogystal â salwch cyfyngus hirdymor, ardaloedd mwyaf difreintiedig yng Nghymru. mae canran y babanod pwysau geni isel a Mae hyn yn is na Chasnewydd (24%) a Merthyr chyfraddau marwolaethau yn sgil clefyd y Tudful (22%) ac yn gyfartal â Rhondda Cynon galon yn uwch yn ne’r ddinas o’i gymharu â’r Taf, ond yn uwch na phob awdurdod lleol arall gogledd. Mae gan drigolion Caerdydd ffyrdd yng Nghymru. Mae’n well na’r sefyllfa yn iachach o fyw na chyfartaledd Cymru: maent 2010, lle’r oedd gan Gaerdydd 21% (40 allan o yn bwyta mwy o ffrwythau/llysiau, yn gwneud 190) o’r 10% o ardaloedd mwyaf difreintiedig mwy o weithgarwch corfforol, ac yn llai tebygol yng Nghymru, ond mae tlodi cymharol o o ysmygu (Partneriaeth Caerdydd). Fodd 38 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

bynnag, mae mwy na hanner poblogaeth 11 o Ganolfannau Ardal dynodedig, ac 20 Caerdydd dros bwysau, yn ordew neu dan Canolfan Leol. Mae canolfannau hefyd bwysau; ac mae bron i chwarter yn gwneud wedi’u cynllunio mewn Safleoedd Strategol llai na 30 munud o weithgaredd corfforol yr dynodedig a ganiateir a arweinir gan dai. wythnos. (Arolwg Iechyd Cymru) • Cyn y pandemig roedd manwerthwyr yn • Mae lefelau troseddu cyffredinol a gofnodwyd wynebu amodau masnachu anodd. Mae yng Nghaerdydd wedi gostwng yn sylweddol cyfyngiadau clo, gweithio gartref a phob dros y 15 mlynedd diwethaf, wedi’u hysgogi manwerthu wedi ei atal ac eithrio siopa gan ostyngiad sydyn mewn troseddau hanfodol wedi cyflymu’r duedd hon gan cerbyd, difrod troseddol a llosgi bwriadol, a arwain at gau nifer o siopau ffisegol wrth throseddau dwyn eraill. Mae de a dwyrain y i fusnesau ailstrwythuro, mynd i ddwylo ddinas yn agored i lefelau uwch o droseddu gweinyddwyr a diddymu cwmnïau. Mae’r nag mewn mannau eraill. Ond, ni welwyd yr pandemig wedi atgyfnerthu pwysigrwydd un lefel o ostyngiad o ran ofni trosedd. Yn darparu cyfleusterau a gwasanaethau siopa 2018, teimlai llai na hanner ymatebwyr yr canolfannau ardal a lleol hygyrch sy’n darparu arolwg fod Caerdydd yn ddiogel, o’i gymharu â swyddi lleol i drigolion yn ogystal â chynnal dros 70% yn 2016. Y prif resymau dros deimlo’n cymunedau ffyniannus a bywiog. anniogel yw ymddygiad gwrthgymdeithasol • Mae ailddatblygu Bae Caerdydd wedi arwain neu feddw; gangiau, pobl ifanc a begera; ac at adfywio hen ddociau gyda chyfleusterau (ar gyfer beicwyr) gyrwyr peryglus a diffyg busnes, adeiladau preswyl, gwestyau, seilwaith pwrpasol. Mae pobl ag anabledd neu manwerthu a hamdden ac adloniant newydd, gyflyrau iechyd, a phobl sy’n byw yn y Bwa gan gynnwys Canolfan y Mileniwm mewn Deheuol yn arbennig o debygol o deimlo’n lleoliad ar lan y dŵr. Un o brif nodweddion anniogel (Holi Caerdydd). y prosiect adfywio fu adeiladu Morglawdd Bae Caerdydd gan greu llyn dŵr croyw Canol y Ddinas, Bae Caerdydd a’r parhaol. Fel rhan o’r broses adfywio barhaus, Canolfannau Ardal a Lleol cynhyrchwyd uwchgynllun newydd. • Mae’r uwchgynllun newydd yn nodi nifer o • Canol Dinas Caerdydd yw prif ganolfan siopa brosiectau posibl ar 30 erw o dir sy’n ymestyn de ddwyrain Cymru ac mae wedi cyrraedd o Neuadd y Sir Caerdydd i Ganolfan y Ddraig y deg canolfan fanwerthu orau yn y Deyrnas Goch i Rodfa Lloyd George ac i lawr i’r Rhodres Gyfunol yn gyson, gan gynnig ystod eang o lle mae Plas Bute yn cwrdd â Chanolfan y gyfleusterau siopa a defnyddiau gwasanaeth Mileniwm a Roald Dahl Plass, gan gynnwys; ategol mewn ardal gryno a hygyrch. Fel arena dan do â lle i 15,000; disodli Canolfan y dinasoedd eraill, mae twf cyflogaeth diweddar Ddraig Goch gyda datblygiad defnydd cymysg wedi’i ganoli yng nghanol y ddinas gyda newydd gan gynnwys darpariaeth hamdden gweithwyr yn darparu nifer ychwanegol o a lletygarwch; atyniadau ychwanegol i gwsmeriaid i gefnogi’r cynnig manwerthu. ymwelwyr, cartrefi newydd, gofod swyddfa a • Cefnogir Canol y Ddinas gan amrywiaeth chanolfan drafnidiaeth. Nod yr uwchgynllun o Ganolfannau Ardal a Lleol sy’n darparu yw sicrhau datblygiad Carbon Sero Net a gallai cyfleusterau siopa a chymunedol lleol gymryd hyd at 7 mlynedd i’w gyflawni mewn a gwasanaethau gwerthfawr i drigolion pedwar cam. lleol. Ar hyn o bryd mae gan Gaerdydd Bydd yr arena dan do newydd, a gaiff 39 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

ei hadeiladu’n gyntaf, yn gweithredu fel a Chrib Caerffili; Gwastadeddau Gwynllŵg; ac datblygiad angori, gan ddarparu catalydd ar Ynys Echni. Yn ogystal, mae tri dyffryn afon gyfer buddsoddi yn yr ardal o’i amgylch. Caerdydd sef y Taf, yr Elái a’r Rhymni (gan gynnwys Nant Fawr) yn chwarae rhan strategol bwysig fel coridorau bywyd gwyllt a hamdden Seilwaith Gwyrdd ac Asedau Naturiol sy’n cysylltu’r ardal drefol â chefn gwlad. • Lleolir Caerdydd ar ardal arfordirol Aber Afon • Mae gan Gaerdydd gasgliad amrywiol ac eang Hafren. Mae ymyl deheuol Maes Glo De o rywogaethau a safleoedd o bwysigrwydd Cymru yng Nghaerffili a Rhondda Cynon Taf bioamrywiaeth yn lleol, yn y Deyrnas Gyfunol yn gefnlen drawiadol gref yng ngogledd y ac yn Ewrop sydd angen eu diogelu. Gan ddinas, wedi’i hollti’n ddramatig gan Afon Taf gynnwys: yn Nhongwynlais. Mae Afonydd Elái a Rhymni hefyd yn dygyfor yn y ddinas o’r gorllewin - 2 safle sydd wedi’u dynodi am eu a’r dwyrain, yn y drefn honno. I’r de-orllewin pwysigrwydd rhyngwladol – Ardal mae Llethrau Lecwydd ym Mro Morgannwg Gwarchodaeth Arbennig Aber Afon yn gefnlen gref arall. I’r gwrthwyneb, mae’r tir Hafren sydd hefyd yn safle Ramsar ac yn gwastad i’r de-ddwyrain, ger Aber Afon Hafren Ardal Cadwraeth Arbennig (ACA) ac ACA a Chasnewydd yn rhan o Wastadeddau Gwent. Coed Ffawydd Caerdydd; Mae’r arfordir hwn sydd heb ei ddatblygu - 15 Safle o Ddiddordeb Gwyddonol yn gwrthgyferbynnu â’r arfordir datblygedig Arbennig (SoDdGA) ymhellach i’r gorllewin sy’n cynnwys Bae Caerdydd a’r Morglawdd a’r llyn dŵr - 5 Gwarchodfa Natur Leol (GNL) croyw cysylltiedig. Mae’r ffurfiant hwn wedi dylanwadu ar ddatblygiad y ddinas a’i ffurf - 149 Safle o Bwysigrwydd Cadwraeth drefol unigryw ac mae’n parhau i wneud hynny. Natur (SoBCN)

• Mae Caerdydd yn cwmpasu tua 149 - ae rhywogaethau a warchodir gan cilomedr sgwâr. Dyma’r ardal drefol fwyaf Ewrop sy’n digwydd yng Nghaerdydd yn yng Nghymru, ac eto mae seilwaith gwyrdd cynnwys y Fadfall Fawr Gribog, dyfrgwn, a glas yn cyfrif am tua thraean o ardal pathewod yn ogystal â phob rhywogaeth weinyddol Caerdydd sy’n cynnwys cefn gwlad, o ystlumod; a coridorau’r afonydd a mannau agored sy’n - Mae nifer o gynefinoedd a rhywogaethau cwmpasu patrwm amrywiol o dirweddau â blaenoriaeth Caerdydd wedi’u nodi gan ac ystod eang o adnoddau gwerthfawr a UKBAP, Adran 74 a Blaenoriaeth Leol. chyfyngedig sydd o dan bwysau cyson. • Mae tua 19% o’r ddinas wedi’i gorchuddio • Mae lleoliad Caerdydd yn nodedig iawn gan goed gan ddarparu adnodd gweledol gyda’r gefnlen i’r gogledd (Mynydd y Garth, ac amgylcheddol gwerthfawr, darparu Mynydd Caerffili a Chraig Llanisien), llethrau clustogfa i lygredd sŵn, gwella ansawdd Lecwydd i’r gorllewin, gwastadeddau isel aer, cysgodi, oeri’r aer, darparu cysgod rhag Gwent i’r dwyrain, Aber Afon Hafren i’r de, yr elfennau, cadw pridd, ymyrryd ag a storio a thri dyffryn afon yn rhedeg drwy’r Ddinas. glawiad a darparu cartref a lle i fwydo ar gyfer Mae astudiaethau tirwedd wedi cydnabod amrywiaeth eang o fywyd gwyllt. Gall coed gwerth arbennig pum ardal cefn gwlad: Iseldir a choetiroedd hefyd ddarparu ardaloedd ar Sain Ffagan a Dyffryn Elái; Ucheldir y Garth a gyfer chwarae anffurfiol. Chribau a Chymoedd Pentyrch; Fforest Fawr • Bydd cynnal a gwella coedwig drefol amrywiol 40 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

yn sicrhau bod Caerdydd yn aros yn lle seilwaith ‘llwyd’ o ffyrdd, adeiladau a llinellau deniadol a braf i fyw ynddo, yn arbennig yng pŵer, ac mae’n helpu i fynd i’r afael â nifer o’r nghyd-destun newid yn yr hinsawdd, a fydd problemau cymdeithasol ac amgylcheddol yn gweld datblygiad hinsawdd llai cymedrol sy’n gysylltiedig â bywyd trefol’. Mae angen a mwy o bwysau ar adnoddau pridd bregus. rheoli’r adnodd seilwaith gwyrdd yn y tymor hir Bydd cynnal a gwella coedwig drefol amrywiol er mwyn cynnal ei swyddogaeth fel ei fod yn mewn coridorau afonydd yn arbennig o parhau i ddarparu manteision lluosog. bwysig i leihau risgiau llifogydd. • Mae dros 400 hectar o fannau hamdden • Mae seilwaith gwyrdd yn bwysig ar gyfres o agored gan y ddinas a 3,000 hectar o raddfeydd, megis adeiladau unigol, strydoedd, fannau amwynder yn cynnig lleoliadau ar cymdogaethau neu ar raddfa tirwedd. Mae’n gyfer gweithgareddau iachus ac i ddianc, bwysig bod y buddion sy’n dod o seilwaith mae parciau a mannau agored yn gwneud gwyrdd, ac effaith datblygiad ar y buddion cyfraniad anferth at gymeriad ac ansawdd hynny, yn cael eu hystyried ar y raddfa gywir. dinas fodern, gan helpu i godi ei phroffil cenedlaethol a rhyngwladol ac annog • Mae seilwaith gwyrdd a glas Caerdydd yn mewnfuddsoddiad a thwristiaeth. Mae cynnwys ei pharciau, gerddi, rhandiroedd, cefn parciau’n chwarae rôl bwysig o ran helpu gwlad agored, afonydd, llynnoedd, pyllau, i leihau effeithiau newid yn yr hinsawdd, nentydd, coetir a phrysgwydd, ymylon ffyrdd, sicrhau bod ansawdd bywyd trefol yn uchel toeau a waliau gwyrdd, tiroedd ysgolion a sicrhau bod cyfleoedd fforddiadwy i gael ac ysbytai, cynefin mosaig agored ar dir a gweithgarwch corfforol ffurfiol ac anffurfiol yn ddatblygwyd yn flaenorol (safleoedd Tir yr awyr agored ar gael i bawb. Llwyd, mynwentydd a mynwentydd eglwys, gwrychoedd, cyrsiau golff, Systemau Draenio • Mae’r pandemig wedi tynnu sylw at yr angen Cynaliadwy(SDCau), coed stryd, ac argloddiau i reoli’r galw cynyddol am fannau agored a rheilffordd. all arwain at aflonyddwch ar gynefinoedd a rhywogaethau a achosir gan ddefnydd • Mae Caerdydd yn ddinas sy’n tyfu ond amlswyddogaethol ar fannau gwyrdd, mae’n hanfodol bod ei rhwydweithiau o er enghraifft erydu fflora daear, tarfu ar seilwaith gwyrdd a glas yn cael eu diogelu rywogaethau nosol drwy oleuadau amwynder, oherwydd y rôl bwysig maen nhw’n ei y difrod i fioamrywiaeth ardaloedd glaswelltir chwarae. Seilwaith Gwyrdd yw’r mannau pan fo’r borfa wedi’u torri’n drwm neu’n rhy gwyrdd amlswyddogaethol, cysylltiedig sy’n daclus. gwneud y defnydd gorau o dir sy’n darparu mannau agored gwyrdd i bawb, ar yr un pryd • Gyda galwadau ar adnoddau naturiol yn yn helpu bywyd gwyllt i ffynnu, ac yn darparu cynyddu mae’n hanfodol eu bod yn cael eu ystod eang o fanteision economaidd, iechyd, rheoli a’u defnyddio’n gynaliadwy mewn ffordd cymdeithasol a chymunedol ac amgylcheddol ac ar gyfradd sy’n gallu diwallu anghenion gan gynnwys lleihau effeithiau newid yn yr y presennol a’r dyfodol sy’n sicrhau bod hinsawdd, gwell cynefin bioamrywiaeth a gwydnwch ein hecosystemau yn cael ei chreadigrwydd rhywogaethau, darparu mwy gynnal a’i wella. o gyfleoedd ar gyfer chwaraeon a hamdden, • Mae pridd yn adnodd bregus, cyfrannu at iechyd a llesiant cymunedau a darparu manteision gweledol. Mae hyn lawn cyn bwysiced i’r ddinas â’i 41 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

anadnewyddadwy yn ei hanfod a all gynnig Asedau Hanesyddol a Diwylliannol nifer o wasanaethau buddiol, gan gynnwys storio carbon, cefnogi twf planhigion, gan • Mae gan Gaerdydd dreftadaeth adeiledig gref gynnwys cnydau economaidd, cynnig cartref a chyfoethog a gwnaed nifer o ddynodiadau i i amrywiaeth eang o fywyd gwyllt, storio, nodi asedau treftadaeth yng Nghaerdydd sydd hidlo a rheoli llif dwr, a chynnal adeiladau. angen eu diogelu ac sy’n cynnwys: Gall datblygiadau ddinistrio, mewn ychydig - 28 Heneb Gofrestredig a 4 ardal eiliadau, bridd sydd wedi cymryd miloedd o archeolegol sensitif; flynyddoedd i ddatblygu. Mae dinistrio neu golli swyddogaeth priddoedd yn fater pwysig - 855 o Adeiladau Rhestredig; o ran colli gwasanaethau buddiol, ond gall - 27 o Ardaloedd Cadwraeth; hefyd arwain at gostau sylweddol i wella, mewnforio neu weithgynhyrchu pridd. - 15 o Barciau, Gerddi a Thirweddau Hanesyddol; ac • Caerdydd yw un o gynhyrchwyr a defnyddwyr mwynau mwyaf y rhanbarth. Mae mwynau - Adeiladau lleol o bwys. naturiol yng Nghaerdydd yn cynnwys • Mae treftadaeth Caerdydd yn ymestyn creigiau caled wedi’u cloddio (calchfaen ymhell y tu hwnt i’r rhai a nodwyd mewn carbonifferaidd a dolomit) a thywod wedi’i amddiffyniadau statudol. Mae holl garth o’r môr a’i lanio yn Nociau Caerdydd. Mae adeiladwaith adeiledig hanesyddol y ddinas gan Gaerdydd gronfeydd mwynau sylweddol yn helpu i ddiffinio cymeriad y ddinas a o ansawdd da Adnoddau mwynau calchfaen a chefndiroedd diwylliannol amrywiol ei chronfeydd wrth gefn sy’n ffynhonnell bwysig thrigolion a’i hymwelwyr. o agregau i’r rhanbarth. Roedd y cronfeydd wrth gefn a ganiateir gan Gaerdydd o fwynau • Mae gan y ddinas etifeddiaeth Fictoraidd ac creigiau caled yn 2020 yn cynrychioli tua 20 Edwardaidd arbennig o gyfoethog sy’n cael mlynedd o gyflenwad. Dylid cynnal cyflenwad ei hadlewyrchu yng Nghanol y Ddinas, ei o agregau, felly mae angen diogelu cronfeydd maestrefi mewnol ac yn y ganolfan ddinesig mwynau rhag datblygiad amhriodol. Mae a’r adeiladau crefyddol. Mae eglwysi a chapeli, adnodd tywod a graean posibl gerllaw Afon ysgolion a thai cyhoeddus yn parhau i fod Rhymni yng ngogledd-ddwyrain y Sir, ac yn amlwg ac yn aml yn creu canolbwynt adnoddau glo posibl yng ngogledd orllewin ar strydoedd a chyffyrdd. Wrth i Gaerdydd y Sir, sy’n annhebygol o fod yn ofynnol o fewn barhau i dyfu, bydd angen hyrwyddo dyluniad cyfnod y Cynllun ond y mae angen eu diogelu o ansawdd uchel sy’n ystyried yr arbenigrwydd at ddefnydd posibl yn y dyfodol. lleol hwn. Mae dylunio da yn fwy na dim ond ymddangosiad. Mae’n ymwneud â sut • Er gwaethaf gwelliannau yn ansawdd dŵr mae adeiladau’n cysylltu â’u hamgylchoedd, Afonydd Elái, Taf a Rhymni yng Nghaerdydd yn o ran dylunio trefol, tirlunio, plannu coed, dilyn dirywiad hanesyddol mae ansawdd y dŵr golygfeydd lleol a’r patrwm gweithgarwch yn dal i fod yn is na gofynion y Gyfarwyddeb lleol. Mae’n bwysig iawn nad yw arbenigrwydd Fframwaith Dŵr. lleol Caerdydd yn cael ei danseilio drwy ddatblygiad newydd ansensitif ond yn cael ei atgyfnerthu drwy atebion dylunio o ansawdd uchel. 42 Cynllun Datblygu Lleol Newydd Caerdydd - Papur Ymgynghoriad ar Weledigaeth, Materion ac Amcanion Drafft

• Mae gan Gaerdydd dreftadaeth ddiwylliannol • Bu’r iaith yn rhan o hanes y ddinas erioed gyfoethog. Ym mis Rhagfyr 2019 cafodd fel y tystia’i gwaddol o enwau lleoedd. Er y Caerdydd ei datgan yn ddinas gerddoriaeth gwelwyd llanw a thrai yn hanes yr iaith oddi gyntaf y Deyrnas Gyfunol a nod ei strategaeth ar gyfnod y Normaniaid, yn enwedig y cwymp gerddoriaeth yw rhoi cerddoriaeth wrth a welwyd yn hanner cyntaf yr ugeinfed ganrif wraidd dyfodol Caerdydd. Mae’r Ddinas wedi wrth i borthladd y ddinas dyfu, erbyn heddiw cynnal digwyddiadau gan gynnwys BBC mae’r iaith ar gynnydd unwaith yn rhagor Canwr y Byd Caerdydd, ac mae’n gartref i yng Nghaerdydd. Heddiw, Caerdyd yw un Opera Cenedlaethol Cymru a Cherddorfa o’r awdurdodau sydd â’r nifer fwyaf o bobl Genedlaethol Gymreig y BBC yng Nghanolfan a all siarad Cymraeg. Gall 23.1% o drigolion Mileniwm Cymru. Mae gan Gaerdydd Caerdydd siarad Cymraeg (arolwg Pologaeth amrywiaeth o leoliadau cerddoriaeth fyw Blynyddol 2018) sydd yn gynnydd o 4% ers sy’n amrywio o stadia i leoliadau bach 2008. llawr gwlad. Mae Caerdydd yn gartref i • Mae Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011 yn sefydliadau celfyddydau perfformio fel Theatr cadarnhau statws swyddogol y Gymraeg Genedlaethol Cymru yn ogystal â NoFit State. yng Nghymru ac yn creu’r fframwaith Yn gartref i Goleg Cerdd a Drama Cymru ddeddfwriaethol ar gyfer y Gymraeg. Mae mae Caerdydd wedi cynnal Rownd Derfynol gan Gaerdydd ran yn cefnogi Gweledigaeth Cynghrair y Pencampwyr UEFA yn ddiweddar, Llywodraeth Cymru i gael 1 filiwn o siaradwyr Ras Fôr Volvo, a’r Eisteddfod Genedlaethol a Cymraeg erbyn 2050. Themâu canolog y TAFWYL. strategaeth yw cynyddu nifer y siaradwyr, • Mae gan Gaerdydd gyfoeth o atyniadau i cynyddu’r defnydd ar y Gymraeg a chreu dwristiaid o gestyll i theatrau, amgueddfeydd amodau ffafriol ar gyfer iaith Gymraeg sy’n ac eglwysi cadeiriol. Mae atyniadau ffynnu. diwylliannol a hanesyddol y Ddinas yn cyflawni • Mae Strategaeth Caerdydd Ddwyieithog, rôl genedlaethol a rhanbarthol bwysig, gan y Cynllun Strategaeth Addysg Gymraeg a’r ddenu nifer fawr o ymwelwyr bob blwyddyn. Polisi Enwi Strydoedd 2019 wedi, ac yn parhau Cyn y pandemig ymwelodd dros 21 miliwn o i gefnogi defnydd a datblygiad yr iaith yng bobl â Chaerdydd, 5% yn fwy na’r flwyddyn Nghaerdydd. flaenorol, gan ddod ag £1.3 biliwn i mewn. • Bydd llesiant y Gymraeg yng Nghaerdydd • Mae’r iaith, diwylliant a’r dreftadaeth Gymraeg yn y dyfodol yn dibynu ar ystod eang yn bwysig i wead cymdeithasol a diwylliannol o ffactorau, yn enwedig addysg, newid Caerdydd ac i’w hunaniaeth gymunedol. demograffig, gweithgareddau cymunedol a sail economaidd gadarn i gynnal cymunedau a lleoedd cynaliadwy sy’n ffynnu.