Siasi Uēsiliana Tau'atāina 'O Tonga
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
2026 Senituli SIASI UĒSILIANA Hono 2 e Siasi Uesiliana TAU’ATĀINA ‘O TONGA 2024 Senituli e Konifelenisi 2020 2019 2018 Fakafo’ou -- ‘Evangeliō 2017 Palesiteni ‘ o e S i a s i 2016 R EV’ D D R . ‘ A HIO 150 th TCT 90th QSC Sekelitali Lahi 2015 R EV’ D D R . T E V I T A K OLOA ’ I A H AVEA Hilifaki Kalauni Tupou VI Mōnite 13 Siulai 2015 www.konifelenisi.fwc.to FALELOTU SENITULI NUKU’ALOFA, TONGA Ko e Miniti ‘o e Konifelenisi Kakato 92 ‘a e Siasi Uēsiliana Tau‘atāina ‘o Tonga Fakafo‘ou -- ‘Evangeliō Palesiteni ‘o e Siasi – Rev. Dr. ‘Ahio Sekelitali Lahi – Rev. Dr. Tevita K. Havea Falelotu Senituli Tūsite 7 – Monite 13 Siulai Nuku’alofa, Tongatapu 2015 Hokohoko Peesi Taliui & Pāloti ki he Palesiteni mo e Sekelitali 1 Ko e Huufi ‘o e Konifelenisi 2 Tō Folofola Huufi ‘o e Konifelenisi 3 Tali ‘o e Tō Folofola 3 Fakamatala Fakata’u ‘a e Palesiteni 4 Fehuʻi 1(i): Ko hai ʻa e kau Mēmipa ʻo e Konifelenisi? 8 Kau Fakafofonga Pāloti 8 ‘I Honau Lakanga 8 Ngaahi Vahefonua 9 Ngaahi Potungāue Faka-Konifelenisi 11 Kau Fakafofonga Kaumeʻa 13 Fehu’i 1(ii): Ko hai kuo fili ke kau ki he Kōmiti Si’i Fakaikiiki ‘a e Konifelenisi? 26 Fehuʻi 1(iii): Pe kuo pekia ha Faifekau ʻi he vahaʻa ʻo e Konifelenisi? 43 Fehuʻi 1(iv): Pe kuo pekia ha Fakafofonga ʻi he vahaʻa ʻo e Konifelenisi? 43 Fehuʻi 1(v): Pe kuo pekia ha Setuata Faka-Konifelenisi ʻi he vahaʻa ʻo e Konifelenisi? 43 Fehuʻi 1(vi): Pe kuo pekia ha Faiako Siasi ʻi he vahaʻa ʻo e Konifelenisi? 43 Fehuʻi 1(vii): Pe kuo pekia ha taha Ngāue ‘Ofisi Siasi ʻi he vahaʻa ʻo e Konifelenisi? 43 Fehuʻi (2): Pe ʻoku ʻi ai ha kole mei ha Vāhenga ke maʻu ha Faifekau? 43 Fehuʻi (3): Pe ʻoku tau pehē ke vahevahe pe liliu ha Vahe pe ha Vāhenga Ngāue? 44 Fehuʻi (4): Pe ʻoku tau pehē ke kamata ha Vāhenga Ngāue foʻou? 44 Fehuʻi (5): ʻOku fēfē ʻetau Tohi Kakai? 44 Fehuʻi (6): Ko e hā ʻa e Fakamatala ki he: 44 Fehuʻi (7): Ko e hā ʻa e Fakamatala ki he Potungāue Ako mo e ngaahi Akoʻanga? 44 Fehuʻi (8): Ko e hā haʻatau tuʻutuʻuni ki he ngāue ki Muli? 48 Fehuʻi (9): Pe ʻoku fēfē ʻa e ngaahi meʻa ʻo e Siasi? 48 Fehuʻi (10): Ko hai ʻoku kau ʻi he ngaahi Kōmiti kuo fokotuʻu ʻe he Konifelenisi? 52 Fehuʻi (11): ʻOku fēfē ʻa e ngaahi Vahe ʻi he meʻa faka-Laumālie? Pea ko e hā ha meʻa ʻe fai ke ʻāsili lelei ai ʻa e ngāue? 57 Fehuʻi (12): Ko e hā haʻatau tuʻutuʻuni ki he Paʻanga Mālōlō? 58 Fehuʻi (13): Ko e hā ʻa e fakamatala ki he Paʻanga ʻa e Siasi? 58 Fehuʻi (14): Ko e hā ʻa e tali ki he ngaahi meʻa ʻa ia naʻe tuku ki ha niʻihi ke fai ʻe he Konifelenisi kuo hili? 63 Fehuʻi (15): Pe ʻoku ʻi ai ha meʻa ʻoku tau tuku ki he Konifelenisi kahaʻu? 66 Fehuʻi (16): Pe ʻoku ʻi ai haʻatau tuʻutuʻuni kehe? 67 Fehuʻi (17): ʻE fai ki fē pea fai fakakū ʻa e Konifelenisi Kahaʻu? 67 NGaahi Fakamatala Tānaki Mai 68 1. Kau Pekia he vaha’a Konifelenisi 2014-2015 68 2. Ko e Akonaki Faka-tauhi sipi ‘a e ‘Eiki Palesiteni 81 3. NGaahi me’a’ofa ki he Konifelenisi 83 4. NGaahi Fakamālō ‘a e Konifelenisi 84 Konifelenisi Kakato 92 (2015 ) | 1 KO E PĀLOTI MO E Konifelenisi Kakato HUUFI hono 92 Taliui & Pāloti ki he Palesiteni mo e Sekelitali Konifelenisi Kakato [1] Pulelulu, Siulai 08 (12 ho’atā) 1. Ko e Lotu Kamata: i. Himi 614 Palesiteni ʻo e Siasi ii. Saame 150 Sekelitali Lahi & Konifelenisi Kakato iii. Lotu Rev’d Dr. ‘Alifaleti M. Mone iv. Lea Talitali Palesiteni ʻo e Siasiu Na’e talitali ‘e he Sea´ ‘a e kau mēmipa ‘o e Konifelenisi Kakato´ mo fakamanatu e mahu’inga ‘o e ‘iate kitautolu ‘a e ‘Otua´, pea mo e lelei ‘o e loto fonu ‘i he fakamālō mo e haleluia ‘o hangē ko ia na’e ‘i he punake ‘o e Saame 150. 2. Na’e tali ke ngāue’aki ‘a e Tohi ʻAsenita ne ‘osi tufaki´, pea fakangofua ha tānaki ‘e toki fai mai. 3. Na’e Taliui ‘a e Konifelenisi´, ‘o muimui ki he Fehuʻi 1 (i) Ko hai ʻa e Kau Mēmipa ʻo e Konifelenisi? pea vahevahe ‘a e Konifelenisi Kakato´ ki he ngaahi Kōmiti Fakaikiiki ‘o fakatatau ki he Fehu’I 1 (ii): Ko hai kuo fili ke kau ki he Kōmiti Si’i Fakaikiiki ‘a e Konifelenisi? Hili e taliui´ ne faka’ilonga’i ‘e he Sea´ ‘a e ngaahi ta’u lahi, talu mei he 1965, mo e fakafofonga Konifelenisi ‘a e Kuini Fehuhu´, Halaevalu Mata’aho. Kae’uma’ā e kau mateaki ne nau ului kei talavou ki he Konifelenisi hangē ko Lōpeti Taufa, Sione Fusimālohi, Tevita F. Vaipuna, Tau’atevalu. 5. Ko e Pāloti ki he Palesiteni ʻo e Siasi´ mo e Sekelitali ‘o e Konifelenisi´. Kōmiti Sivi Pāloti: Sea: Tauʻatevalu mo Tevita F. Vaipuna (ongo Talāsiti Lahi) Kau Mēmipa: Lord Fielakepa, Maʻake Fakaʻosifolau, Katea Lutui, Siutaka Tūtoe, Finau Walter, Siale Napaʻa Fihaki, Tuʻifua Vaikona, Sione Tangi (NZ), Siotame Drew Havea, Edwin Talakai, Siaosi Tamānika, Manase Siua, Tukulāinamo, Mele P. Taulanga, Takivaha Tupou, Dr. ‘Ana H. Koloto, Sela Latailakepa, Simione Sefanaia, Seini Filiai, Kavaliku Tapā. Kau fakahoko e ola e pāloti´ ki he’ene ‘afio, Tupou VI: Tau’atevalu, Lord Tangi ʻo Vaonukonuka, Fotu mo Sione Tukia Jr. Ola ‘o e Pāloti ki he Palesiteni ‘o e Siasi´ 1. Dr. ‘Ahio 357 5. Dr. Tevita T. Mohenoa Puloka 1 2. Dr. Tevita Koloa’ia Havea 22 6. ‘Alifeleti ‘Atiola 1 3. Dr. Siotame Havea 2 7. Falematāpule Lomu 1 4. Dr. Mele’ana Puloka 1 Katoa 385 Ola ‘o e Pāloti ki he Sekelitali ʻo e Konifelenisi´ 1. Dr. Tevita Kola’ia Havea 326 7. Dr. Tevita T. Mohenoa Puloka 3 2. Dr. Siotame Havea 20 8. Dr. Siliveinusi Tiueti 1 3. ‘Alifeleti ‘Atiola 11 9. Jione Havea 1 4. Falematāpule Lomu 6 Pāloti ne fakata’e’aonga’i 3 5. Dr. Mele’ana Puloka 4 Kātoa 378 6. Dr. H. Taliai Niumeitolu 3 Na’e tu’utu’uni ‘e he Konifelenisi Kakato´ ke tali e ola ‘o e Pāloti. 2 | Tohi Miniti Ko e Kau Fakahoko Fatongia ʻi he Konifelenisi 7. Tokoni ki he Tepile ‘a e Sekelitali´: Dr. Siotame Havea; ‘Alifeleti ‘Atiola; Dr. Mele’ana M. Puloka; Dr. ‘Asinate F. Samate Tokoni ki he Fakataha´ & Miniti´: Jione Havea, Siosaia Sisitoutai, Solomone Moala, 8. Kau Fakatonulea´: Rev’d Dr. ‘Asinate F. Samate, Rev’d Dr. S. ‘Ungatea F. Kata, Sela Latailakepa, Rev’d Tevita Tupou, Rev’d Dr. Tevita T. Mohenoa Puloka (Sea), Rev’d Jason Kioa, Rev’d Tevita Finau, Rev’d Dr. Nasili Vaka’uta, 9. Tauhi Taimi´: Rev’d Taʻuteau Taufa, Rev’d Taniela Palu Tāmoʻua, Sioape Tu’iono, Sioeli Kalāleti 10. Ngāhi Fokotuʻu Fakatokanga´: Lopeti Senituli, Sekelitali Lahi, Filimone Fifita 11. Sivi ʻo e Miniti´: Tevita F. Vaipuna, Revʻd Sela Naʻa Lātū, Sione ‘Otuhouma Ma’u 12. Na’e fakataukei ‘e he Sekelitali´ e Konifelenisi´ ki he ʻAsenita mo poaki’i e website ‘a e Konifelenisi´ (http://www.konifelenisi.fwc.to) mo e polokalama (app) ki he he telefoni mo e tablets 13. Na’e talitali e fakafe’iloaki mo e talamonū mei he Kau Fakafofonga mei muli´, pea mo ‘enau ngaahi me’a’ofa (vakai ki he fakamatala tānaki). Ko e Huufi ‘o e Konifelenisi Tuʻapulelulu, Siulai 09 (10.00 pongipongi) Ko e Konifelenisi Kakato [2] ‘Oku koloa’ia e Konifelenisi 92 ‘i he finangalo lelei ‘a ‘Ene ‘Afio´ Tupou VI ke hoko ‘a hono Huufi ‘o e Konifelenisi´ ko e taha ‘o e ngaahi fatongia mu’omu’a ‘o ‘ene hokosia e Taloni ‘o Tonga´. Talu e Fakataha ‘a e Siasi Uēsiliana Tau’atāina ‘o Tonga ‘i he 1924, mo hono fakakoloa ‘e Ha’a Moheofo e Konifelenisi Kakato´. Ko e ta’u ni na’e finangalo lelei ‘a ‘Ene ‘Afio Tupou VI ki he pāloti ‘a e Konifelenisi Kakato ki he fatongia Palesiteni ‘o e Siasi, pea ne fakanofo ai ‘a Rev’d Dr. ‘Ahio ke Palesiteni ‘i he Siasi he ta’u fakaKonifelenisi 2015- 2016. Fakataha mo ia, ‘a ‘Ene Tō Folofola ke Huufi e Konifelenisi mo fakamanatu ‘a e fatongia ‘o e Siasi´ ki he Fonua´ mo hono kakai. Konifelenisi Kakato 92 (2015 ) | 3 TŌ FOLOFOLA HUUFI ‘O E KONIFELENISI ‘Ene ‘Afio Tupou VI Tapu mo e faletapu ‘o e ‘Otua mo e potu toputapu ni. Ko e tala fakatapu ē kuo ‘osi hono aofaki pea ‘oku ou hūfanga ai. Ko e fa’ahita’u eni ‘i he ta’u kotoa ‘oku tau fakatahataha mai ai ke toe fai ha vakai ki he’etau taumu’a ngāue´. ‘A ia ‘oku faka’ilonga’i’aki eni, ke tau toe fili ha palesiteni fo’ou ki he Siasi. ‘Oku ou fie fakahoko atu ki he Konifelenisi Kakato´ mo e Siasi´ hono kotoa ‘eku fiefia mo e fakafeta’i ‘i he lotu mo e hūfia, pea mo e fakahoko kakato ‘o e Kātoanga Hilifaki Kalauni kuo tau toki sītu’a mei ai´. Ka ai ha me’a te u polepole ai, ko hoku ‘Otua´ mo e kakai´. Pea ‘oku ou lea pē ‘o hangē ko e tu’i ‘i he Tohi Sāme, Mālō Sihova Elohimi, ko e ‘Otua ‘o Tonga. ‘A Ia tokotaha ‘oku fai me’a fakaofo lahi; ke mālō’ia ‘o ta’engata hono huafa lāngilangi’ia, pea ke fonu ‘a māmani kātoa ‘i hono kolōlia.