George Baker 75

JUNI 2020 NR. 06 PRIJS: € 4,95 MAGAZINE VAN KBO PCOB

HOE HOUDEN WE HET VOL?

Cultuurhonger: thuis naar het museum Muziek voor elkaar Digitaal bankieren dwang of gemak? GEORGE BAKER 75 ‘TOEN BESLOOT IK DAT ALLES ANDERS MOEST’

06_Cover.indd 1 5/12/2020 3:02:43 PM

AANBIEDING

Word abonnee van het grootste seniorenmagazine van Nederland EEN JAAR LANG 10 NUMMERS 10 voor MAGAZINE maar VAN KBOPCOB € 25!

VOOR MAAR € 25 (i.p.v. € 35)

Leden van KBO en PCOB ontvangen het magazine automatisch. OP PAPIER EN OP TABLET AANBIEDING GELDT Goede interviews TOT 23 JUNI 2020 Reizen, wandelen en ﬁ etsen Bel daarom snel naar 030-3 400 600, ga naar Aangrijpende verhalen www.kbo-pcob.nl/abonnee of knip onderstaande bon uit Stevige dossiers en stuur hem op naar: Handige informatie Magazine van KBO-PCOB, Antwoordnummer 2645, Mooie winacties 3430 VD Nieuwegein (postzegel mag, hoeft niet)

Ja, ik wil het Magazine van KBO-PCOB een jaar ontvangen voor maar € 25 (i.p.v. € 35). Het abonnement wordt automatisch verlengd.

Dhr. ¨ Mevr. Voorletter(s) Tussenvoegsel

Achternaam

Adres Huisnr.

Postcode Plaats

Telefoonnr. Provincie

Geboortedatum Handtekening

E-mail

� Ik ga akkoord met automatische afschrijving van het abonnementsgeld van mijn bankrekeningnummer. IBAN: NL

Het abonnement geldt tot wederopzegging en wordt automatisch verlengd. Opzeggen voor 1 mei 2021. Betaling gebeurt via automatische incasso. Na 1 jaar betaalt u € 35 per jaar. U gaat akkoord met het verwerken van uw gegevens. KBO-PCOB gaat zorgvuldig om met uw persoonsgegevens. Deze worden uitsluitend gebruikt voor het afslu- iten van dit abonnement en voor het toesturen van de digitale verenigingsnieuwsbrief. Het privacyprotocol vindt u op de website: www.kbo-pcob.nl/privacy

Magazine van KBO-PCOB juni 2020 3

06_Werving.indd 3 5/12/2020 3:01:04 PM INHOUD WELKOM NUMMER 06 • 2020 JUNI manon vanderkaa DIRECTEUR KBOPCOB MANON.VANDERKAAKBOPCOB.NL TWITTER MANONVANDERKAA 6 REACTIES 49 CULTUURHONGER thuis naar het museum 12 8 IN ‘T NIEUWS GEEN TWEEDERANGS BURGERS 60 GEZEGD & GEZWEGEN In de discussie rondom corona verwees columniste Marianne 12 INTERVIEW Zwagerman naar ouderen als ‘dor hout’. Jort Kelder stelde: George Baker 62 LEDENVOORDEEL ‘We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden.’ Beiden stellen: als we nu de ouderen binnenhouden 18 VOOR ELKAAR 66 ZIEN, LEZEN, BELEVEN kunnen jongere generaties gewoon hun gang gaan en draait afspeellijst van KBO-PCOB de economie weer. Ouderen vergelijken met dor hout, 71 ODE AAN DE BRIEF ideeën om horeca ontoegankelijk te maken voor senioren of 20 JE GELD OF JE LEVEN zelfs een 60-min-samenleving: daar creëer je een tweedeling vakantievoucher 72 DONOREN in de maatschappij mee die veel kapotmaakt. Want wat nu of geld terug? REDDEN LEVENS alleen nog maar sporadisch wordt geopperd, kan zomaar 28 gemeengoed worden. Nog even en onze ouderen zijn het 23 OP HET MATJE 78 PUZZEL: BEL & WIN! blok aan het been van de rest van de samenleving. Dat is een ING over digitaal huiveringwekkende en onaanvaardbare gedachte. bankieren 80 COLOFON We zijn deze crisis ingegaan met saamhorigheid en solida- 49 18 riteit, laten we nu niet hele generaties buitensluiten. Geen 27 COLUMN 82 BETEKENISZOEKERS wederopbouw zonder de mensen die dit land hebben opge- Wouke van van gepensioneerde tot bouwd! Onder dat motto heeft KBO-PCOB, samen met Om- Scherrenburg startende ondernemer roep MAX en de ChristenUnie, onlangs een manifest gepubliceerd, waarin we oproepen om bij nieuwe stappen niemand 28 SAMEN BESLISSEN voor te trekken en niemand af te schrijven. Want ouderen zijn ook in coronatijd van onschatbare waarde en dragen elke dag bij. Als ouders die raad geven, grootouders die oppassen, mantelzorgers, 34 INSPIRERENDE vrijwilligers van sportverenigingen, consumenten. Je mag INITIATIEVEN die hele generaties niet wegzetten als tweederangs burgers. Juist nu hebben we saamhorigheid en solidariteit tussen de 36 VERGETEN AMBACHTEN generaties nodig, pas dan komen we sterker uit deze crisis. de instrumentenbouwer We hebben al veel reacties gehad op ons manifest. Senioren laten weten dat ze altijd het idee hadden ertoe te doen en dit 38 HANDIGE TIPS als heel pijnlijk ervaren. Laten we samen alert zijn en zorgen 34 voor mensen die slecht zien dat er meer mét dan over ouderen wordt gesproken.

41 COLUMN Manon Vanderkaa Beste dominee… MAGAZINE PS: ik hoor graag uw positieve en negatieve reacties op 42 MAAK ZELF EEN ons manifest via [email protected] MONDKAPJE NU OOK OP APP 44 HOE HOUDEN WE HET VOL? ‘Ouderen lijken het blok het effect van isolatie aan het been van de rest 72 van de samenleving’

4 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Inhoud.indd 4 5/12/2020 3:08:05 PM 06_Inhoud.indd 5 5/12/2020 3:08:24 PM WELKOM manon vanderkaa DIRECTEUR KBOPCOB MANON.VANDERKAAKBOPCOB.NL TWITTER MANONVANDERKAA 49 CULTUURHONGER thuis naar het museum GEEN TWEEDERANGS BURGERS 60 GEZEGD & GEZWEGEN In de discussie rondom corona verwees columniste Marianne Zwagerman naar ouderen als ‘dor hout’. Jort Kelder stelde: 62 LEDENVOORDEEL ‘We zijn 80-plussers die te dik zijn en gerookt hebben aan het redden.’ Beiden stellen: als we nu de ouderen binnenhouden 66 ZIEN, LEZEN, BELEVEN kunnen jongere generaties gewoon hun gang gaan en draait de economie weer. Ouderen vergelijken met dor hout, 71 ODE AAN DE BRIEF ideeën om horeca ontoegankelijk te maken voor senioren of zelfs een 60-min-samenleving: daar creëer je een tweedeling 72 DONOREN in de maatschappij mee die veel kapotmaakt. Want wat nu REDDEN LEVENS alleen nog maar sporadisch wordt geopperd, kan zomaar gemeengoed worden. Nog even en onze ouderen zijn het 78 PUZZEL: BEL & WIN! blok aan het been van de rest van de samenleving. Dat is een huiveringwekkende en onaanvaardbare gedachte. 80 COLOFON We zijn deze crisis ingegaan met saamhorigheid en solidariteit, laten we nu niet hele generaties buitensluiten. Geen 82 BETEKENISZOEKERS wederopbouw zonder de mensen die dit land hebben opge- van gepensioneerde tot bouwd! Onder dat motto heeft KBO-PCOB, samen met Om- startende ondernemer roep MAX en de ChristenUnie, onlangs een manifest gepubliceerd, waarin we oproepen om bij nieuwe stappen niemand voor te trekken en niemand af te schrijven. Want ouderen zijn van onschatbare waarde en dragen elke dag bij. Als ouders die raad geven, grootouders die oppassen, mantelzorgers, vrijwilligers van sportverenigingen, consumenten. Je mag die hele generaties niet wegzetten als tweederangs burgers. Juist nu hebben we saamhorigheid en solidariteit tussen de generaties nodig, pas dan komen we sterker uit deze crisis. We hebben al veel reacties gehad op ons manifest. Senioren laten weten dat ze altijd het idee hadden ertoe te doen en dit als heel pijnlijk ervaren. Laten we samen alert zijn en zorgen dat er meer mét dan over ouderen wordt gesproken.

Manon Vanderkaa

MAGAZINE PS: ik hoor graag uw positieve en negatieve reacties op ons manifest via [email protected] NU OOK OP APP ‘Ouderen lijken het blok aan het been van de rest van de samenleving’

06_Inhoud.indd 5 5/12/2020 3:08:24 PM REACTIES

Leuk! nieuwe pen- WISSEWASJE vrienden LOGBOEK MIJN OUDE VADER VER Wat een leuk initiatief! SLECHTERT EN DAAROM Marianne HOUDEN WIJ BIJ TOER Het lijkt me leuk met iemand te BEURT DE WACHT. OM schrijven. Toen ik 13 jaar was, HET DAGELIJKS WEL EN had ik een penvriend. Het is WEE OP TE TEKENEN HEB overgegaan en bij toeval hebben IK EEN NOTITIEBOEK GE we elkaar weer gevonden. Nu op 64-jarige leeftijd wil ik het KOCHT. IK LAAT HET FRAAI weer proberen. BAKFIETS KAN OOK GEBONDEN EXEMPLAAR Marry In het artikel over aangepaste fi etsen AAN MIJN VADER ZIEN EN schrijft u dat het imago van driewiel- PROMPT BEGINT HIJ TE Mijn leeftijd is 82 jaar. Ik ben fi etsen mensen niet mag weerhou- weduwnaar, eenzaam in deze den. Mij weerhield het wel. Daarom BLADEREN EN DE BLAD coronatijd. Ik zou graag corres- oriënteerde ik mij op een bakfi ets, die ZIJDEN TE TELLEN. ‘DAN ponderen met een vrouw van heeft ook drie wielen. Wat zijn er veel WEET IK HOE LANG IK mijn leeftijd. Als ze van sport, soorten! Uiteindelijk kwam ik uit bij NOG HEB’, ZEGT HIJ, literatuur en kunst houdt en de soci-bike. Ik geniet zo van mijn bakfi ets! Dus fi ets ik op de bakfi ets, door ZONDER TE VERBLIKKEN dagelijkse actualiteit volgt, zou dat zeker een aanvulling zijn op een prachtig park naar de nuttige OF TE VERBLOZEN. de kwaliteit van mijn leven. kringloopwinkel. Hoe hip is dat? MIEKE KERKHOF, Cees TWITTER: MIEKE_KERKHOF Ita Gunnink-Tulp, Kampen

Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Reacties.indd 6 5/12/2020 11:01:34 AM SAMEN KOMEN WIJ ER WEL

Sinds januari heb ik in Wijchen de coördinatie van het Magazine van HOEZO KBO-PCOB en de Klimop (plaat- selijk blaadje). Mijn taak is onder ZIJN andere om, samen met twee andere vrijwilligers, de aantallen JONGEREN voor de rayons klaar te zetten en de post bij de pakketten te doen ASOCIAAL? bij ons plaatselijke reprocentrum. Regelmatig lees ik dat groepen jon- Door het coronavirus was het niet geren die bij elkaar komen in deze tijd meer mogelijk om die pakketten asociaal worden genoemd. Maar is klaar te zetten. Gelukkig kwam de dat wel waar? eigenaresse van het Reprocen- Jongeren hebben diverse redenen trum Wijchen ons te hulp door om elkaar op te zoeken. Zij bouwen deze werkzaamheden tijdelijk van een sociaal netwerk op, waarin DE PEN ons over te nemen en te zorgen verliefdheid ontstaat, een huwelijk dat bij het ophalen van de pakket- en een gezin. Een mens lijkt op een De pen, het verlengstuk ten de regels in acht werden hond, is sociaal, zoekt contact en van de menselijke geest genomen. Door dit geweldige de beruchte anderhalve meter of onuitgesproken initiatief is het ons gelukt om alle digitaal contact volstaan daarvoor gevoelens leden te voorzien van de bladen. niet. Verder hebben zij een redelijk en heimelijke verlangens Dank! Samen komen wij er wel. goede weerstand tegen corona. belanden geruisloos Cor van der Wielen, Wijchen Slechts een enkeling belandt in het op tastbaar papier ziekenhuis. Als een groep jongeren ﬁ losoﬁ sche Redactie: Dankzij de inzet van heel veel inderdaad besmet raakt door corona, beschouwingen vrijwilligers is ook dit Magazine weer bij de dan helpen ze ook nog mee aan de leden in de bus gekomen. Iedereen ontzet- geschiedenis, verhalen, tend bedankt hiervoor. Inderdaad, samen groepsimmuniteit. wetenschap en techniek komen we er wel! Dus hoezo zijn de groepen jongeren alles zou ons door de asociaal? Ze helpen de vijand corona eeuwen heen zijn te verslaan, want als er genoeg onthouden REAGEREN? mensen immuun zijn, dan is de vijand pennen... dé manier verslagen en zelfs kansloos als die via het buitenland weer binnenkomt. ANNY LESSCHER SCHASFOORT 4 REIN PELGROM, ARNHEM

06_Reacties.indd 7 5/12/2020 3:57:03 PM IN HET NIEUWS ONDER REDACTIE VAN INGRID NIES

VEEL WAARDERING VOOR CADEAUTJE

N Filmpjes experts

Kijk naar de nieuwe KBO-PCOB videoserie ‘De expert aan het woord’. In deze korte ﬁ lmpjes laten we steeds experts aan het woord die vanuit hun eigen discipline ingaan op vragen die leven rondom corona. Veel senioren maken zich zorgen en hebben vragen over de diepere betekenis van het leven. Juist deze vragen legden wij voor aan experts op het gebied van gezondheid, zingeving en ver- oudering. Dit levert een aantal ONDERZOEK hele mooie en indrukwekkende beeldverhalen op. Experts zijn BEZOEKREGELING bijvoorbeeld Ted van Essen, KBO-PCOB deed onderzoek naar de bezoekregeling in verpleeghuizen, Machteld Huber, David van Bo- mede op initiatief van V&VN (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland). degom en JJ Suurmond. Al is er veel begrip voor de lockdown (67%), een meerderheid (51%) geeft ook aan dat er onvoldoende mogelijkheden zijn om contact te houden met hun naasten. Ze zijn dan ook blij met het kabinetsbesluit om bij 25 verpleeghuizen Ga naar www.kbo-pcob.nl en weer bezoek toe te laten. Manon Vanderkaa: ‘Mensen hebben grote behoefte klik op het bewegende blokje aan perspectief, dat hebben veel mantelzorgers tot nu toe gemist.’ ‘KBO-PCOB in coronatijd’

Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Nieuws.indd 8 5/13/2020 11:26:29 AM IN HET NIEUWS ONDER REDACTIE VAN INGRID NIES REIS VEEL WAARDERING FRANKENLAND VOOR CADEAUTJE EN CORONA In het februarinummer stond een speciale ledenreis naar Frankenland met de Jong Intra Vakanties. De reis was zo gewild dat er uiteindelijk vijf reisdata volgeboekt waren. De eerste reis zou op 25 mei zijn, maar de Jong Intra Vakanties heeft laten weten dat de reis vanwege corona is opgeschort. De leden die op deze reis mee zouden gaan, zijn inmiddels geïnformeerd. Zij kunnen kiezen om dezelfde reis onder dezelfde voorwaarden te verzetten naar 5 oktober 2020. Willen zij dit niet, dan kunnen zij kiezen voor een corona-voucher t.w.v. het bedrag dat betaald is, waarmee zij een andere reis bij de Jong Intra Vakanties kunnen boeken. Op deze voucher is SGR-garantie van toepassing. Kijk voor meer info op www.dejongintra.nl/informatie/veelgesteldevragen N Filmpjes IN DE DIGIBITE GEVEN WE ELK DIGI NUMMER EEN KORTE UITLEG OVER NIEUWE ONTWIKKELINGEN experts BITE OP DIGITAAL GEBIED INFOLIJN MEMORY LANE: Kijk naar de nieuwe KBO-PCOB MAKKELIJKE TABLET INPUT AAN videoserie ‘De expert aan het Voor senioren die graag een tablet willen maar het gebruik woord’. In deze korte ﬁ lmpjes daarvan als te lastig ervaren, is er het Memory Lane- zorg- beeldscherm waarmee iedereen contact kan hebben met TWEEDE laten we steeds experts aan familie, vrienden en kennissen, ook zonder enige technische het woord die vanuit hun eigen kennis. Het scherm ziet eruit als een mooie digitale foto- discipline ingaan op vragen lijst, maar het biedt talloze slimme functies. U kunt hem KAMER die leven rondom corona. Veel bijvoorbeeld gebruiken om te videobellen met familie. Of In de Tweede Kamer staan de ontwik- om oefeningen te doen om fit te blijven. De tablet fungeert senioren maken zich zorgen en ook als agenda: de familie kan meekijken en dingen toevoe- kelingen rondom het coronavirus boven hebben vragen over de diepere gen. De familie kan ook via de Memory Lane-app foto’s en aan de agenda. Omdat de maatregelen betekenis van het leven. Juist digitale kaarten naar u sturen. KBO Castricum heeft dertig van het kabinet gevolgen hebben voor van deze tablets geregeld voor senioren, die ze in heel 2020 iedereen, heeft de vaste Kamercommis- deze vragen legden wij voor gratis mogen gebruiken. Meer info: mymemorylane.com aan experts op het gebied van sie voor Volksgezondheid, Welzijn en gezondheid, zingeving en ver- Sport onder meer KBO-PCOB gevraagd oudering. Dit levert een aantal om onze ervaringen met hen te delen. ONDERZOEK hele mooie en indrukwekkende Wij konden ruim putten uit alle vragen, beeldverhalen op. Experts zijn meldingen en ervaringen die we heb- BEZOEKREGELING bijvoorbeeld Ted van Essen, ben binnengekregen via onze Ouderen- KBO-PCOB deed onderzoek naar de bezoekregeling in verpleeghuizen, Machteld Huber, David van Bo- Infolijn. De belangrijkste signalen die wij mede op initiatief van V&VN (Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland). degom en JJ Suurmond. ontvingen, hebben we voor de Kamer- Al is er veel begrip voor de lockdown (67%), een meerderheid (51%) geeft ook commissie samengevat. aan dat er onvoldoende mogelijkheden zijn om contact te houden met hun naasten. Ze zijn dan ook blij met het kabinetsbesluit om bij 25 verpleeghuizen Ga naar www.kbo-pcob.nl en Het document is te vinden op onze website, weer bezoek toe te laten. Manon Vanderkaa: ‘Mensen hebben grote behoefte klik op het bewegende blokje aan perspectief, dat hebben veel mantelzorgers tot nu toe gemist.’ ‘KBO-PCOB in coronatijd’ onder Nieuws.

Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Nieuws.indd 8 5/13/2020 11:26:29 AM 06_Nieuws.indd 9 5/12/2020 11:19:53 AM EXTRA VOOR U Lees dit magazine gratis OP UW TABLET OF TELEFOON

Zoek het Magazine van KBO-PCOB in de App- of PlayStore Klik bij een iPad op het icoontje ‘App Store’. Tik in het zoekvenster in: Magazine van KBO-PCOB. Bij android 1 tablets klikt u op het icoontje ‘Playstore’. Zoek in het zoekvenster (vergrootglas rechtsboven) op Magazine van KBO-PCOB.

Installeer de magazine-app Het blauw-groene icoontje met Magazine van KBO- PCOB verschijnt in de winkel. Klik op gratis en daarna op ‘installeer app’. Bij de iPad kan gevraagd worden om 2 uw iTunes wachtwoord in te voeren. Bij Android tablets: klik op ‘accepteren’ en ‘downloaden’.

Klik op icoontje Magazine van KBO-PCOB en lees Na het downloaden verschijnt het blauw-groene icoontje op uw tabletscherm. Klik op het icoontje en u 3 ziet de laatste editie van het magazine van KBO-PCOB verschijnen. Klik hierop en download dit nummer. Uw gedownloade uitgaven blijven bewaard in de app.

06_APP.indd 10 5/13/2020 11:25:10 AM IN HET NIEUWS ONDER REDACTIE VAN INGRID NIES

EXTRA MANIFEST VOOR U ‘GEEN WEDEROP- BOUW ZONDER HEN Lees dit DIE DIT LAND HEBBEN OPGEBOUWD!’ MANON VANDERKAA VAN KBO-PCOB, JAN SLAGTER magazine gratis OMROEP MAX EN GERT-JAN SEGERS VAN DE CHRIS- TENUNIE SLAAN OPNIEUW DE HANDEN INEEN MET EEN DRINGEND APPÈL OM TIJDENS DE CORONA- OP UW TABLET OF TELEFOON CRISIS GEEN KEUZES TE MAKEN WAARBIJ OUDEREN TWEEDERANGSBURGERS WORDEN. DE DRIE ORGA- Wat gebeurt er nu NISATIES HEBBEN EEN MANIFEST GEPUBLICEERD met mijn pensioen? MET DE OPROEP OM BIJ NIEUWE STAPPEN NIEMAND VOOR TE TREKKEN EN NIEMAND AF TE SCHRIJVEN. 1. Wordt mijn pensioen nu verlaagd? KIJK VOOR HET MANIFEST OP WWW.KBO-PCOB.NL Nee, in 2020 gaat uw pensioen niet (verder) omlaag. Aan de hoogte van uw huidige pensioenuitkering verandert dit jaar niets. 2. En in 2021? Of uw pensioen in 2021 omlaag gaat, valt nog niet te zeggen. Dat wordt pas aan het einde van het jaar duidelijk. De Zoek het Magazine van KBO-PCOB coronacrisis heeft een grote invloed op in de App- of PlayStore de aandelenmarkten. De pensioenfond- Klik bij een iPad op het icoontje ‘App Store’. Tik in het sen beleggen veel in aandelen en zien zoekvenster in: Magazine van KBO-PCOB. Bij android nu hun dekkingsgraad dalen. Mogelijk herstellen zij zich op tijd, maar misschien 1 tablets klikt u op het icoontje ‘Playstore’. Zoek in het ook niet. In dat geval gaat KBO-PCOB zoekvenster (vergrootglas rechtsboven) op Magazine opnieuw met minister Koolmees om ta- van KBO-PCOB. VRAAG OVER BEELDBELLEN? fel hoe korten voorkomen kan worden. Installeer de magazine-app BEL ONZE DIGI-BELLIJN! 3. Gevolgen voor het pensioenakkoord? Het blauw-groene icoontje met Magazine van KBO- De onderzoeken en gesprekken rondom PCOB verschijnt in de winkel. Klik op gratis en daarna Ondanks de versoepeling van de maatregelen zullen veel se- het pensioenakkoord lopen – op afstand op ‘installeer app’. Bij de iPad kan gevraagd worden om nioren nog een tijdje thuis (moeten) blijven. Voor mensen die – door. Ook KBO-PCOB is daar, als lid 2 uw iTunes wachtwoord in te voeren. Bij Android tablets: digitaal handig zijn is het makkelijker om in contact te blijven. van de klankbordgroep jongeren en ou- klik op ‘accepteren’ en ‘downloaden’. Ze bestellen hun boodschappen digitaal, ze kunnen kinderen, deren, bij betrokken. Onze inzet daarbij kleinkinderen en vrienden zien met beeldbellen of gebruiken is onveranderd: een toekomstbestendig, Klik op icoontje Magazine van WhatsApp om contact te houden. Maar niet alle senioren zijn solidair stelsel dat gepensioneerden KBO-PCOB en lees even vaardig in dat soort zaken. Tabletcoaches van KBO-PCOB weer perspectief op indexatie biedt. Na het downloaden verschijnt het blauw-groene helpen leden al jarenlang om de kneepjes van internet onder de knie te krijgen. Maar ook hun cursussen op de afdeling zijn icoontje op uw tabletscherm. Klik op het icoontje en u gestopt. Daarom is KBO-PCOB de Digibellijn gestart. 3 ziet de laatste editie van het magazine van KBO-PCOB WILT U MEER NIEUWS? verschijnen. Klik hierop en download dit nummer. Uw Dus heeft u een vraag over bijvoorbeeld beeldbellen of het Wilt u op de hoogte blijven van wat er speelt binnen gedownloade uitgaven blijven bewaard in de app. gebruik van WhatsApp? KBO-PCOB en wat we allemaal voor u doen? Abonneer Bel de Digibellijn en stel uw vraag aan een tabletcoach. u dan nu op onze (gratis) digitale nieuwsbrief. Ga naar Bel 030-3 400 660 op maandag, woensdag en vrijdag www.kbo-pcob.nl/nieuwsbrieven en meld u aan. van 14.00 tot 16.00 uur.

Magazine van KBO-PCOB juni 2020 11

06_APP.indd 10 5/13/2020 11:25:10 AM 06_Nieuws.indd 11 5/12/2020 11:20:01 AM INTERVIEW GeorgeALTIJD MUZIEK Baker Zanger/gitarist Hans Bouwens, beter Vadermysterie bekend als George Baker, werd in december Ooit waren ze met z’n vijven, maar opa overleed toen Hans vijf jaar oud 75 jaar en viert nu dat hij een halve eeuw in was. Die opa had de rol overgenomen het vak zit. Hij ziet het leven als ‘een wind- van zijn vader, Peppino Caruso, een vlaag: zo voorbij’. Het kost hem geen moei- Italiaanse soldaat die als krijgsge- vangene van de Duitsers in Hoorn te te om terug te reizen in de tijd. Binnen een werk was gesteld. Daar had hij Hans’ paar seconden is hij weer dat ventje onder moeder ontmoet. Niet lang daarna de keukentafel in zijn ouderlijk huis… werd ze zwanger, maar of Peppino dat heeft geweten is nooit duidelijk TEKST: ARJAN VISSER FOTO’S: JANITA SASSEN geworden. Volgens de overlevering ‘Het tafelkleed kwam tot aan de is hij tijdens een vluchtpoging dood- grond, dus ik had een prachtige hut. geschoten, maar het kan ook zijn dat Daar speelde ik met autootjes en Peppino op een of andere manier is luisterde ik naar de draadomroep. Als teruggekeerd naar zijn vaderland. Er ik mijn best doe, kan ik al die artiesten zijn geen papieren, er is geen graf. weer horen zingen: The Ramblers, Diverse zoektochten – vaak geïniti- Eddy Christiani en… o ja, Bonnie Lou! eerd door mensen die het wel een Ever since the time you told me we spannend verhaal vonden – hebben were thru, seven lonely days I cried tot niets geleid. Hans zegt zelf nooit and I cried for you. Ik zong al die zo nieuwsgierig te zijn geweest, al Hliedjes moeiteloos mee. Er was altijd heeft het opgroeien zonder vader wel muziek in huis. Mijn oma en mijn zijn sporen achtergelaten. moeder hielden van volksmuziek, opera en operette en mijn geestelijk ‘Ik loop in het licht, maar de blues gehandicapte oom – die Jan Bibber is nooit ver weg. Ik heb al heel jong werd genoemd omdat ‘ie altijd zo geleerd om alles zélf te doen. Daar zat te trillen – had een gigantische had mijn moeders nieuwe echtgenoot jazzcollectie.’ die in ons leven kwam toen ik 11 jaar

12 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Interview.indd 12 5/12/2020 11:19:09 AM ‘Het leven is als een windvlaag: zo voorbij’

06_Interview.indd 13 5/12/2020 11:19:15 AM INTERVIEW

was, rekening mee moeten houden, maar dat deed hij niet; voor hem was het vooral belangrijk dat ik volgens zíjn regels zou leven. We maakten de hele tijd ruzie. Hij was maar een klein mannetje, dus ik was hem ook fysiek al vrij snel de baas. Toen ik merkte hoe verdrietig mijn moeder van de situatie werd, besloot ik mijn stiefva- der voortaan uit de weg te gaan.’

Buikschuiver Het gezin was inmiddels naar Wor- merveer verhuisd. Hans ontdekte andere radiozenders, hoorde Elvis Presley en Little Richard zingen. Al snel had hij een vetkuif, een leren jasje met een tijgerkop en een blauwe Beknopte levensloop Benelli: ‘Zo’n buikschuiver weet je wel? Echt een prachtige brommer was 1944 Op 8 december geboren in Hoorn 1957 Verhuist naar Wormerveer, verlaat school en gaat werken voor eerste gitaar ‘Acceptatie is de 1963 Trouwt met Tiny. Ze krijgen samen drie kinderen 1967 Sluit zich aan bij Soul Invention, later enige mogelijkheid’ omgedoopt tot George Baker Selection 1970 Scoort een wereldhit met Little Green Bag dat!’ Hij hing wat rond met gelijkge- 1975 Na Dear Ann en Little Paraquayo weer een stemden – het waren er niet veel – en wereldhit: Una Paloma Blanca droomde over een leven als popmu- 1975 Esther wordt geboren. Het meisje zal slechts drie zikant. Op z’n 13de hield hij school maanden oud worden voor gezien, ging werken en kocht 1978 De band stopt, George Baker gaat solo verder een gitaar. Op afbetaling. Het was een 1978 Gaat in Zuid-Spanje wonen mooi leven, dat weet hij nog goed. 1985 Keert terug naar Nederland, scheiding van Tiny Muziek, meisjes… 1986 Leert Blanche kennen 1988 Huwelijk met Blanche, het stel krijgt twee ‘Op mijn 19de werd ik voor de eer- kinderen ste keer vader. We trokken bij mijn 1992 Film Reservoir dogs van Quentin Tarantino schoonouders in, maar vonden geluk- opent met Little Green Bag kig al snel een eigen huis. Een houten 1996 Little Green Bag voor de tweede keer een hit huisje met een buiten-wc, twee gul- 2011 Krijgt de TROS Oeuvre Award den vijftig huur per week. Ik nam mijn 2018 Biografie Nu weet ik het zeker, ik hou van verantwoordelijkheid serieus; werkte George Baker van Rutger Vahl verschijnt in fabrieken en in ploegendiensten 2020 Vijftigste verjaardag van Little Green Bag aan de haven. Er moest brood op de wordt gevierd met uitgave van luxe editie van het plank komen. Daarnaast bleef ik mu- debuutalbum op twee cd’s ziek maken – dat deel van mijn leven was nog altijd rock & roll. Op een dag,

14 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Interview.indd 14 5/12/2020 11:19:18 AM in 1967, deed ik auditie bij een groep die Soul Invention heette. Ik had geen idee hoe dat klonk: soul. Ik kocht een singel van Wilson Pickett – In the midnight hour – en wist toen wat er ongeveer van me werd verwacht.’

Little Green Bag Hans werd aangenomen. De band veranderde binnen een jaar van naam: The George Baker Selection. In 1969 scoorden ze hun eerste wereldhit: Little Green Bag. Van de royalty’s kocht hij een koelkast en een wasmachine. Later – met nog meer hits en optredens over de hele wereld – begon het geld binnen te stromen. Ze verhuisden naar een villa aan het water, er kwam een dikkere auto en een nóg mooiere motor, maar roem en rijkdom zorgden ook voor problemen in het huwelijk. Eerst was zijn afwezigheid de boosdoener, maar als in 1975 hun drie maanden oude dochter Esther aan de wiegendood sterft, drijven Hans en zijn echtgenote nog verder uit elkaar. ‘Mijn ex wilde er graag over blijven praten, maar ik kon dat niet. Drie weken na de begrafenis stond ik alweer op het podium… Het zal iets met mijn jeugd te maken hebben: je niet laten kennen, niet opgeven, doorgaan. Ik denk dat ik haar dood op mijn manier wel een plek heb kunnen geven, maar ik heb het nummer dat ik voor haar had geschreven toen ze net geboren was – For Esther - nooit kunnen spelen. Ik zou het nog steeds niet kunnen.’

Alles anders In Spanje, waar ze in 1978 gingen wonen om het een tijdje rustiger aan te doen, werd duidelijk dat het huwelijk echt stuk was. Ze hadden andere dingen meegemaakt, waren verschillende wegen ingeslagen en het bleek onmogelijk om elkaar nog terug te vinden. Het gezin verhuisde een paar jaar later naar Nederland, waar Hans het muzikanten- leven weer oppakte en Blanche ontmoette, de vrouw die de moeder van zijn jongste twee kinderen zou worden. ‘Voor mij was die ontmoeting hét moment waarop ik besloot dat alles anders moest; ik zou niet nog zo’n kans krijgen. Blanche vond het leuk om mee te gaan naar mijn optredens, later was mijn zoon de begeleider, maar sinds hij een eigen band heeft, is mijn dochter degene die er iedere keer weer bij is.’

Acceptatie Zo’n tachtig keer per jaar trekt het gezelschap eropuit. Gewoon, omdat het fijn is om muziek te maken. En qua gezondheid houdt hij het nog aardig vol. Oké, hij heeft

06_Interview.indd 15 5/12/2020 11:19:26 AM INTERVIEW

diabetes type 2, maar hij is heus niet de enige en met die atypische bloed- DE VIJF VOOR armoede – een erfenis van Peppino Caruso – valt ook goed te leven. ‘Weet je wat het is? Er zijn nu eenmaal GEORGE BAKER/ dingen die je niet kunt veranderen. Daar moet je ook geen energie in steken. Lastig om niet alle dagen fit te HANS BOUWENS zijn, maar het is niet anders. Een vader die sneuvelt of verdwijnt, een kind dat sterft: afschuwelijk, maar ik kan er 1. Schrijft u liedjes met de pen of op de niks aan doen. Acceptatie is de enige computer? mogelijkheid. Je kunt ook niet voor ‘Altijd op de computer, nooit met de hand. Mijn handschrift is zó rafelig – altijd honderd procent altijd, overal gelukkig al geweest – dat ik het na een tijdje ook zelf niet eens meer kan lezen.’ zijn. Er zijn alleen geluksmomenten, die moet je koesteren, want het leven 2. Hoe mondig is uw contact met de huisarts? is als een windvlaag: zo voorbij.’ Bespreekt u dingen met hem of haar? ‘Ik heb diabetes type 2, dus ik ga elke drie maanden op controle. We hebben een normaal contact, geen onderdanig gedoe; ik ben zeker niet iemand van ‘ja dokter, nee dokter’. Als ik iets denk te mankeren, kijk ik ook weleens op internet wat het zou kunnen zijn.’ 3. Fietst u? ‘Ik ben geen fietser, ik loop veel liever. Ik probeer iedere dag ruim een uur te wandelen. Soms kom ik mensen tegen die me aan de praat houden – dan ben ik iets langer onderweg.’

4. Wat betekent 75 jaar bevrijding voor u? ‘Mijn oma, door wie ik grotendeels ben opgevoed, was een vurige socialiste, zo rood als een potlood. Ze moest niks hebben van het fascisme, vertelde vaak over de Tweede Wereldoorlog en heeft me geleerd dat vrijheid het grootste goed is. We moeten de vrijheid niet alleen vieren, we moeten de vrijheid vooral blijven verdedigen.’ WIN! LITTLE GREEN BAG 50 JAAR! 5. Welke vijf nummers mogen van u op de Dit jaar is het 50 jaar geleden dat KBO-PCOB-afspeellijst (zie volgende pagina)? Little Green Bag een hit werd. • Hey Jude - The Beatles: Daarom verscheen er een Deluxe Toen ik dit liedje voor het eerst hoorde, heb ik de auto gestopt, Edition van het legendarische zo’n verpletterende indruk maakte het op mij. debuutalbum met 2 cd’s. We • (Sittin’ On) The Dock Of The Bay - Otis Redding: mogen vijf Deluxe Editions weg- zo beeldend, over een man zonder hoop zittend aan de waterkant. geven. Maak kans en bel vóór 23 • Nights in White Satin - The Moody Blues: juni naar 0909-0108 (€ 0,60 per zorgde voor een daverend applaus tijdens de beat-mis in de kerk. gesprek),optie 2 of sms naar 3111: • Johnny B. Goode - Chuck Berry: magazine green bag lekker rock-’n-rollnummer, wel duizend keer gespeeld. • Good Vibrations - The Beach Boys: geniaal nummer.

16 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Interview.indd 16 5/12/2020 11:19:27 AM ‘Ik heb het nummer voor haar - For Esther - nooit kunnen spelen’

06_Interview.indd 17 5/12/2020 11:19:33 AM MUZIEK VOOR ELKAAR TEKST: INGRID NIES, JOËL DIJKGRAAF FOTO’S: SHUTTERSTOCK MUZIEK VOOR ELKAAR OP DE AFSPEELLIJST VAN KBO-PCOB Muziek geeft troost, maakt vrolijk en verbindt ons met elkaar. Om u een muzikaal hart onder de riem te steken, heeft KBO-PCOB de afspeellijst ‘Voor elkaar’ op Spotify gezet. Leden van KBO-PCOB kunnen daar muziek op zetten die hen of iemand anders blij maakt. Dat kan klassiek of pop zijn, van heel lang geleden of van een recentere datum. En als we nou met zijn allen luisteren naar elkaars muziek, dan weten we dat we door alles heen verbonden zijn met elkaar. Veel luisterplezier!

Hoe werkt Spotify? Met Spotify kunt u muziek ‘streamen’, dat wil zeggen: muziek beluisteren via het internet. Zo kunt u miljoenen nummers beluisteren op uw computer, telefoon, tablet of (speciale bluetooth-)speaker. Er is een gratis versie van Spotify, met reclame tussendoor, of een premium – betaalde – versie (€ 9,99 per maand) zonder reclame.

Op Spotify kunt u de gewone albums en losse nummers van artiesten vinden, maar u kunt ook zelf een afspeellijst – playlist – maken. Bijvoorbeeld met al uw favoriete rock ‘n roll-nummers achter elkaar. En u kunt luisteren naar de afspeellijsten van anderen. Dat kan soms heel verrassend zijn. Met de leden van KBO-PCOB gaan we nu dus samen zo’n afspeellijst maken, voor elkaar. Hieronder leggen we WAT IS UW uit hoe dat gaat. FAVORIETE MUZIEK? Stap 1: maak een account aan Om te beginnen met Spotify moet u eerst een account aanmaken. Dat is best eenvoudig te doen. Hoe? Dat hangt af van waarop u Spotify wilt installeren: op uw vaste pc, 1uw iPad of iPhone (van Apple) of op een andere (Android-) tablet of smartphone.

Bekijk onze instructiefilmpjes KBO-PCOB heeft enkele filmpjes gemaakt waarin we u stap voor stap laten zien hoe u Spotify kunt installeren. Deze staan op www.kbo-pcob.nl/afspeellijst Er zijn drie verschillende filmpjes over hoe u Spotify kunt installeren: • op uw vaste computer • op uw iPad of iPhone (van Apple) • op een andere (Android-)tablet of smartphone

18 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Playlist.indd 18 5/12/2020 3:08:37 PM Stap 2: ga naar de KBO-PCOB-afspeellijst Voor elkaar Heeft u Spotify gedownload en een account aangemaakt? Ga dan naar www.kbo-pcob.nl/afspeellijst Onder aan deze pagina kunt u klikken op de link ‘KBO-PCOB playlist voor elkaar’. Als u op deze link klikt, opent Spotify vanzelf in de webbrowser. Klik rechtsbovenin op ‘inloggen’. Log in met uw mailadres of met Face- book. Klik op de groene afspeelknop, de afspeellijst begint dan met afspelen.

Wilt u de muziek liever beluisteren in de Spotify-app? Dat kan! Zoek op ‘KBO-PCOB’ in het zoekscherm. Of kopieer de link in uw browser, open Spotify, plak de link in de zoek- balk van Spotify en druk op enter. Bent u nog niet ingelogd? Log dan eerst in met mailadres of Facebook. Nu verschijnt de afspeellijst van KBO- PCOB. Druk op de groene knop.

Bekijk het instructieﬁ lmpje op www.kbo-pcob.nl/afspeellijst

Stap 3: mail ons uw nummer voor de afspeellijst Voor elkaar! Heeft u een nummer voor de KBO-PCOB-afspeellijst Voor elkaar? Stuur dan de titel van het nummer en de uitvoerende artiest naar [email protected]

Wij zetten het nummer er dan voor u op. De vijf favoriete nummers van George Baker staan er al op. We zijn benieuwd naar uw verzoekjes!

06_Playlist.indd 19 5/13/2020 11:23:45 AM JE GELD OF JE LEVEN CORONACRISIS: VOUCHER OF GELD TERUG? reis geboekt? wat nu? CHECK UW organisaties uw geld terug of annuleer ANNULERINGSVERZEKERING tijdig uw reservering. Als u een eerste In normale tijden kunnen we terugval- aanbetaling heeft gedaan voor een reis len op onze annuleringsverzekering of evenement, dan moet u in principe als een reis door een onvoorziene ook de tweede aanbetaling voldoen, gebeurtenis niet door kan gaan. Een behalve als op dat moment al zeker is negatief reisadvies wordt nu niet meer dat het niet doorgaat. U krijgt dan uw WORDT VANWEGE DE als onvoorzien voorval gezien, maar geld terug of een voucher voor het al CORANACRISIS EEN REIS enkele maanden geleden nog wel. Dus betaalde bedrag. heeft u begin dit jaar of eerder een reis VAN U GEANNULEERD geboekt met annuleringsverzekering WAT ALS DE ORGANISATIE OF EEN EVENEMENT en kan deze nu niet doorgaan door FAILLIET GAAT? AFGELAST WAARVOOR corona, dan bieden de verzekeringen Gaat de organisatie failliet waarvan u soms dekking. Dit geldt in veel gevallen geld terugvraagt of een tegoedbon Zoals de corona-voucher, speciaal TEGOEDBON VERKOPEN ABONNEMENTEN IN U EEN KAARTJE HAD ook voor reizen in Nederland. of voucher ontvangt? Dan loopt u het ontwikkeld voor reisaanbieders van OF RUILEN CORONATIJD GEKOCHT? DAN BIEDT Heeft u een annuleringsverzekering risico dat u uw geld niet meer krijgt en pakketreizen – een combinatie van Voor los geboekte (vlieg)reizen zijn Heeft u een abonnement op een DE ORGANISATIE IN VEEL met een aanvullende dekking terro- uw tegoedbon of voucher niets meer reis en verblijf – die zijn aangesloten tegoedbonnen niet gedekt bij een sportschool of bibliotheek die de risme en natuurrampen , dan heeft u waard is. Een curator zoekt uit hoeveel bij Stichting Garantiefonds Reisgelden faillissement. Net als bij de meeste deuren sloot vanwege corona? Wilde GEVALLEN EEN VOUCHER waarschijnlijk zelfs op dit moment nog geld er nog is en hoe dit verdeeld kan (SGR) of Garantiefonds voor Gespeci- andere bedrijven loopt u dan het u een cursus volgen die door corona AAN. ALS CONSUMENT recht op geld terug bij annuleringen. worden over alle schuldeisers. U wordt aliseerde Touroperators (GGTO). risico uw geld kwijt te zijn na een niet doorgaat? Krijgt u een product HEEFT U VAAK RECHT dan ook een schuldeiser, om iets terug Met deze voucher kunt u ter waarde faillissement. Heeft u een dergelijke niet geleverd vanwege corona? Ook OP TERUGGAVE VAN RECHT OP GELD TERUG te krijgen meldt u zich bij de curator. van de reissom meestal binnen een tegoedbon ontvangen, maar wilt u dan heeft u recht op compensatie. Heeft u al betaald voor reizen, concer- Maar u staat achter in de rij, de over- jaar een andere reis boeken. daar vanaf? U kunt de organisatie Maar wellicht gunt u deze organisatie UW GELD, MAAR DOOR ten of evenementen die niet doorgaan heid en banken hebben meestal voor- Accepteert u van een reisaanbieder van wie u deze ontving vragen om een adempauze, of krijgt u iets proac- HET ACCEPTEREN door corona? Vaak blijft uw kaartje dan rang. Wordt het failliete bedrijf overge- een dergelijke corona-voucher? Dan geld, maar deze mag dit weigeren, tief aangeboden, zoals de automati- VAN VOUCHERS EN geldig voor een nieuwe datum, krijgt nomen door een ander bedrijf of vindt mag u na zes maanden uw geld als- omdat u al een tegoedbon hebt sche verlenging van de geldigheid van u een tegoedbon of voucher aange- er een herstart plaats? Dan worden nog terugvragen. geaccepteerd. Als de voucher of uw museumjaarkaart zodra de musea TEGOEDBONNEN HELPT boden, soms met een extra bon voor meestal de toezeggingen of afspraken Een ander groot voordeel van deze tegoedbon niet op uw naam staat, weer opengaan. Neem als u niets U HET BEDRIJF OVEREIND drankjes of een lunch voor het uitstel. uit het verleden niet overgenomen. corona-voucher is dat bij een faillis- kunt u deze ruilen of verkopen. Via hoort contact op met een organisatie. TE BLIJVEN. EN DEZE U mag dit alles weigeren en zonder sement van de organisatie die bij een internet bestaan heel wat platforms De gevolgen van corona blijven lang opgaaf van reden uw geld terugvragen. GEGARANDEERD van deze stichtingen is aangesloten, u waar dit gebeurt. na-ijlen. Veel bedrijven kunnen ook OPLOSSING KAN OOK IN Had u zelf twee losse onderdelen CORONA-VOUCHER deze kunt inwisselen bij het garantie- Let op de betrouwbaarheid van de later nog in problemen komen. Betaal UW EIGEN BELANG ZIJN. geboekt, bijvoorbeeld een hotel bij Om bedrijven te ondersteunen, ont- fonds SGR of GGTO. U hoeft dan niet andere partij, de bijkomende kosten daarom het liefst achteraf of bij een

TEKST: ERIK BECKERS een evenement of een vlucht bij een staan initiatieven in de vorm van gega- bij een curator aan te kloppen om uw en de looptijd van de bon die u ruilt. organisatie die is aangesloten bij een ILLUSTRATIE: TOM JANSSEN accommodatie, vraag dan bij beide randeerde tegoedbonnen en vouchers. geld terug te eisen. betrouwbaar garantiefonds.

20 Magazine van KBO-PCOB juni 2020 21

06_JGOJL_Voucher.indd 20 5/12/2020 11:30:06 AM 06_JGOJL_Voucher.indd 21 5/12/2020 11:30:08 AM Zoals de corona-voucher, speciaal TEGOEDBON VERKOPEN ABONNEMENTEN IN ontwikkeld voor reisaanbieders van OF RUILEN CORONATIJD pakketreizen – een combinatie van Voor los geboekte (vlieg)reizen zijn Heeft u een abonnement op een reis en verblijf – die zijn aangesloten tegoedbonnen niet gedekt bij een sportschool of bibliotheek die de bij Stichting Garantiefonds Reisgelden faillissement. Net als bij de meeste deuren sloot vanwege corona? Wilde (SGR) of Garantiefonds voor Gespeci- andere bedrijven loopt u dan het u een cursus volgen die door corona aliseerde Touroperators (GGTO). risico uw geld kwijt te zijn na een niet doorgaat? Krijgt u een product Met deze voucher kunt u ter waarde faillissement. Heeft u een dergelijke niet geleverd vanwege corona? Ook van de reissom meestal binnen een tegoedbon ontvangen, maar wilt u dan heeft u recht op compensatie. jaar een andere reis boeken. daar vanaf? U kunt de organisatie Maar wellicht gunt u deze organisatie Accepteert u van een reisaanbieder van wie u deze ontving vragen om een adempauze, of krijgt u iets proac- een dergelijke corona-voucher? Dan geld, maar deze mag dit weigeren, tief aangeboden, zoals de automati- mag u na zes maanden uw geld als- omdat u al een tegoedbon hebt sche verlenging van de geldigheid van nog terugvragen. geaccepteerd. Als de voucher of uw museumjaarkaart zodra de musea Een ander groot voordeel van deze tegoedbon niet op uw naam staat, weer opengaan. Neem als u niets corona-voucher is dat bij een faillis- kunt u deze ruilen of verkopen. Via hoort contact op met een organisatie. sement van de organisatie die bij een internet bestaan heel wat platforms De gevolgen van corona blijven lang van deze stichtingen is aangesloten, u waar dit gebeurt. na-ijlen. Veel bedrijven kunnen ook deze kunt inwisselen bij het garantie- Let op de betrouwbaarheid van de later nog in problemen komen. Betaal fonds SGR of GGTO. U hoeft dan niet andere partij, de bijkomende kosten daarom het liefst achteraf of bij een bij een curator aan te kloppen om uw en de looptijd van de bon die u ruilt. organisatie die is aangesloten bij een geld terug te eisen. betrouwbaar garantiefonds.

06_JGOJL_Voucher.indd 21 5/12/2020 11:30:08 AM

OP HET MATJE TEKST: FEMKE VAN DEN BERG FOTO’S: JANITA SASSEN

OP HET MATJE… DIGITAAL BANKIEREN: DWANG OF GEMAK? Ouderen hebben soms het gevoel alsof digitaal bankieren hun ‘door de strot wordt geduwd’. Ze vragen zich af waarom al die vernieuwingen nodig zijn, als het oude systeem toch voldoende werkt. KBO-PCOB-lid Wim Huijs legt een aantal prangende vragen voor aan Jeroen Losekoot van ING.

Magazine van KBO-PCOB juni 2020 2

06_Op het matje.indd 23 5/12/2020 11:43:38 AM OP HET MATJE

Hoeveel klanten zijn digitaal Waarom sluiten servicepunten? minder vaardig? Wim: ‘Je hebt het over kantoren, EVEN Wim Huijs: ‘Het lijkt erop dat ieder- maar ING sluit dit jaar 150 van de een tegenwoordig digitaal bankza- 380 servicepunten in bijvoorbeeld VOORSTELLEN: ken moet doen. Ook senioren die winkels van Bruna en Primera door dat niet goed kunnen of niet willen. heel Nederland. Terwijl deze waren Senior Wim Huijs (71) Hoeveel mensen uit die groep zijn opgezet om klanten zonder internet is sinds 2009 belangenbeharti- digitaal minder vaardig?’ toch van dienst te zijn, toen vele ger namens KBO-PCOB bij het Jeroen Losekoot: ‘We weten dat 70 ING-kantoren dichtgingen!’ Maatschappelijk Overleg Beta- procent van de klanten van 65-plus lingsverkeer. Daarvoor werkte digitaal bankiert. De 30 procent Jeroen: ‘De realiteit is dat steeds hij bij de Rabobank, in diverse die dit niet doet, helpen we graag minder mensen gebruikmaken van functies. De laatste jaren hield hij de overstap naar digitaal te maken. de servicepunten, omdat klanten zich bezig met professionalise- Waarom we dit belangrijk vinden? steeds meer digitaal hun bankzaken ring van lokale Rabobank- Omdat de ouderdom vaak met ge- doen. De servicepunten die overblij- bestuurders en -toezichthouders. breken komt. Het wordt bijvoorbeeld ven, worden omgebouwd en richten ‘Banken moeten hun maatschap- lastiger om overschrijvingskaarten zich nog meer op hulp bij digitale pelijke verantwoordelijkheid niet in te vullen, omdat het handschrift bankhandelingen. Bovendien blijft uit het oog verliezen.’ achteruitgaat. Of om deze te posten. het meestal mogelijk om in of vlak Wil je zelf je bankzaken blijven doen, bij de verdwenen servicepunten geld ING Jeroen Losekoot (44) dan is internetbankieren of mobiel op te nemen, bijvoorbeeld bij een is bij ING verantwoordelijk voor bankieren een goede oplossing.” Geldmaat: een geldautomaat van alles op het gebied van dagelijkse alle grootbanken gezamenlijk.’ bankzaken (betaalrekeningen, Kan iedereen wel aanhaken bij sparen, lenen, internetbankieren, het digitale verhaal? Waarom zijn de TAN-codes mobiel bankieren). Stond aan de Wim: ‘Ik ben toch bang dat een grote afgeschaft? wieg van de mobielbankieren- groep Nederlanders niet kan aanha- Wim: ‘We krijgen ook veel vragen en app en mobiel betalen bij ING. ken bij dat digitale verhaal: senioren, klachten over het afschaffen van de ‘We geloven dat digitaal bankie- laaggeletterden, mensen met weinig papieren TAN-codes.’ ren ouderen helpt om zo lang inkomen... Die hebben geen smart- Jeroen: ‘Met deze codes kon je be- mogelijk financieel zelfstandig te phone of tablet. Te duur.’ taalopdrachten bevestigen. Je kreeg blijven, een groot goed.’ Jeroen: ‘We weten dat 95 procent zo’n code op je mobiele telefoon in van de klanten toegang heeft tot zo’n een sms-bericht. Of je ontving via apparaat. Het probleem is eerder dat de post een papieren lijst met codes. mensen niet snappen hoe ze online Omdat veel klanten inmiddels de kunnen bankieren. In Nederland zijn mobielbankieren-app gebruiken, er zo’n 2,7 miljoen mensen die geen kiezen we ervoor dat klanten hun Wilt u ook of weinig digitale kennis en vaardig- betaalopdrachten voortaan met hun heden hebben. We pushen niemand smartphone kunnen bevestigen. iemand op het om digitaal te bankieren, maar we Klanten die geen mobiele telefoon matje roepen? nodigen klanten wel uit het te probe- hebben of deze niet hiervoor wil- ren. Onze digicoaches verzorgen in len gebruiken, kunnen een gratis Welke instantie, organisatie, of onze kantoren en bij bibliotheken ING-scanner aanvragen: een appa- welk bedrijf zou u weleens op workshops voor ouderen die willen raatje om opdrachten te bevestigen. het matje willen roepen? leren om online bankzaken te doen. Hierover hebben we onze klanten de Laat het ons weten via Van de twintig klanten die meedoen afgelopen twee jaar op verschillende [email protected] aan zo’n workshop, blijven er na af- manieren geïnformeerd.’ loop negentien digitaal bankieren.’

24 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Op het matje.indd 24 5/13/2020 11:22:26 AM Waarom is inloggen zo Periodieke overboekingen omslachtig? alleen via internet? Wim: ‘Waarom is het inloggen op Wim: ‘Een ander heikel punt. Klopt Mijn ING zo ingewikkeld geworden het dat periodieke overboekingen via de app?’ alleen via internetbankieren kunnen Jeroen: ‘Omdat er een stap is bijge- worden aangepast? Een meneer die komen. Na het invullen van gebrui- niet aan internetbankieren doet en kersnaam en wachtwoord moet je bij een koor zit, maakte maandelijks tegenwoordig ook bevestigen dat je automatisch de contributie over. Het gaat inloggen. Je doet dat met de bedrag moest aangepast. Op het mobielbankieren-app of scanner. ING-kantoor deden ze dat niet.’ Deze ‘tweetrapsraket’ is sinds eind Jeroen: ‘Het klopt dat ING-mede- vorig jaar verplicht, vanwege nieuwe werkers geen periodieke overboe- Europese regels.’ kingen kunnen aanpassen. De vraag hiernaar was zo laag, dat we deze Waarom is bankieren op mogelijkheid een aantal jaar terug papier zo duur? hebben afgeschaft.’ Wim: ‘Per 1 maart heeft ING een Wim: ‘Ik vind het vreemd dat ING dit verhoging van de kosten op betaal- soort zaken alleen bedrijfsecono- pakketten doorgevoerd, die vooral misch benadert. De bank heeft toch ouderen treft. De Consumenten- ook maatschappelijke verantwoor- bond berekende dat een ING-klant delijkheid?’ met een BasisPakket die voor 1941 Jeroen: ‘Klopt. Onze verantwoorde- geboren is, tweewekelijks papieren lijkheid is dat iedere klant kan ban- afschriften ontvangt en een boekje kieren en participeren in de samen- overschrijvingskaarten gebruikt, 78 leving. Een periodieke overboeking procent meer gaat betalen. Dat wekt aanpassen op kantoor is daarin niet de indruk dat ING haar stinkende cruciaal. Papieren overschrijvings- best doet om het papieren bankieren kaarten wel. Er bestaan geen plan- moeilijker en duurder te maken. Het nen om daarmee te stoppen.’ lijkt wel of jullie klanten kwijt willen!’ Jeroen: ‘Zeker niet, voor ons telt Welk nummer kan ik bellen? iedere klant! Maar klanten verande- Wim: ‘Waar kunnen senioren terecht ren. Digitaal bankieren via internet die hun bankzaken met een mens of mobiele telefoon is het nieuwe willen regelen? Welk nummer kun- normaal. Zes miljoen klanten bankie- nen ze bellen?’ ren al digitaal. Voor de kleine groep Jeroen: ‘Veel vragen worden beant- oudere én jongere klanten die papier woord op onze website: www.ing. prefereert, moeten wij een kostbare nl Maar mensen mogen ook bel- infrastructuur in stand houden. len: 020-228 88 88. Bij dit nummer Voorheen werden senioren qua kunnen ze terecht met eenvoudige kosten ontzien, maar uit het oogpunt vragen. Hun digitale vragen kunnen van gelijkwaardigheid hebben we dat ze stellen bij onze kantoren en ser- losgelaten. Goed om te weten is dat vicepunten. En als ze ingewikkelde het maandelijkse papieren afschrift vragen hebben, kunnen ze een af- nog wél gratis inbegrepen blijft in het spraak maken op kantoor. Persoonlijk Basis-, Betaal- en RoyaalPakket.’ contact met een ING-medewerker is nog altijd mogelijk!’

06_Op het matje.indd 25 5/12/2020 11:43:51 AM

wouke van scherrenburg JOURNALIST EN POLITIEK VERSLAGGEVER

ken geld verdienden en dat geld niet bu erden maar omzetten in aande- In de mailbox dagelijks berichten van len, hun hand met succes ophielden organisaties die in deze coronacrisis bij Wopke. hun kans aangrijpen om te laten En onze nationale trots (van wie zien dat zij altijd al gelijk hadden, eigenlijk) met de blauwe vleugels dat de mensheid bezig is zichzelf werd miljardensteun toegezegd om en de aarde te vernietigen. Dat nu tegelijkertijd riante bonussen voor Ihet momentum is om ons gedrag te de top te beloven (Wopke moest veranderen, niet langer heersers te dreigen om die idiotie van tafel te zijn van deze aarde, maar dienaren. krijgen). Die steun moet – al was het Dat het afgelopen moet zijn met de maar om 30.000 banen te behou- bio-industrie, met de vliegreizen, den, riepen Rutte en Wopke. Over de stedentripjes, de overvloedige het veelvoud aan banen dat bij de consumptie van overbodige zooi uit kleine bedrijven verloren gaat, werd China. Ik voel grote sympathie voor nauwelijks gerept. deze organisaties en vermoed dat In de Kamer wordt er hier en daar het nieuwe normaal er inderdaad gemopperd over de steun aan de totaal anders zal gaan uitzien, niet grote graaiers. En gewaarschuwd dat zozeer uit liefde voor deze planeet de rekening niet, zoals bij de banen de mensheid, maar uit angst voor kencrisis, weer bij de minima en de deze en volgende pandemieën. middenklasse terecht mag komen. Of er verder veel zal veranderen qua Toen ik dat hoorde, wist ik niet of ik mentaliteit betwijfel ik. Kijk maar moest huilen of lachen om dit soort eens naar de bijna 100 miljard die optimisme voor de bühne. Want ja, onze Wobke uit zijn zakken toverde corona heeft ons leven drastisch om de economie zo veel mogelijk te veranderd en dat zal nog wel een redden. Lovenswaardig inderdaad, tijdje zo blijven. alleen jammer dat in de haast werd Maar wat niet verandert, vrees ik, is vergeten strenge voorwaarden aan al het gegeven dat de grootste bekken die hulp te stellen. en de grootste graaiers met de En zo kon het gebeuren dat de grote stevigste lobby’s hun zakken zullen graaiers als booking.com die smak- vullen met belastinggeld van de mensen die nu worden bejubeld als helden van de crisis: de verzorgenden, de politie, de leerkrachten, de ‘De grootste vakkenvullers en de pakketbezorgers. Door de bankencrisis steeg de graaiers zullen belastingdruk al gemiddeld 25 procent, wat komt daar straks nog hun zakken vullen, bovenop? Ik ben er somber over, net zo somber als over de mentaliteit van niet de helden van de elite. deze crisis’ Wouke van cherrenburg

Magazine van KBO-PCOB juni 2020 2

06_Column Wouke.indd 27 5/12/2020 11:38:15 AM GEZONDHEID TEKST: SASKIA GROOTEGOED FOTO’S: STIJN ROMPA, SHUTTERSTOCK SAMEN BESLISSEN W

Vroeger vertelde de dokter de patiënt hoe de behandeling zou verlopen. De patiënt volgde het advies van de arts. Tegenwoordig zijn we mondiger, stellen we vragen. En we beslissen samen, arts en patiënt, waarbij u als patiënt aangeeft wat voor u belangrijk is in het leven. Tijdens de coronacrisis is het belang van samen beslissen alleen maar sterker geworden. Maar hoe doe je dat?

28 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Samen beslissen.indd 28 5/12/2020 12:03:53 PM Wie ouder wordt, krijgt vaak te maken met allerlei kwalen. Wilt u zich ook Soms ziet de naaste het anders. Vindt Wordt u doorverwezen naar de geriater (specialist voor beter voorbereiden deze bijvoorbeeld dat het helemaal senioren) dan bespreekt die uw klachten, maar ook welke op een gesprek met niet zo goed gaat, of dat het geheu- de arts? Lees dan zaken voor u belangrijk zijn in het leven. En dat is belang- de patiëntenfolder gen slechter is dan iemand zelf in de rijk, want mensen willen vaak ook andere zaken naast de Samen beslissen gaten heeft. Valt het geven van zorg klachten aanpakken. U wilt bijvoorbeeld mobieler worden. van Vilans en KBO- zwaar? Ook dat is goed om te laten Dan kan een cursus valpreventie of hulp van de fysio- PCOB. U kunt hem weten, zodat er tijdig ondersteuning W downloaden op therapeut iets zijn voor u. Of u wilt hulp bij neerslachtige voor de mantelzorger kan worden www.kbo-pcob.nl/ gevoelens. Om een goed beeld te krijgen van wat echt geregeld. academie en dan belangrijk is, vraagt de geriater in veel gevallen naar het onder ‘zorg’. cijfer dat u uw leven op dat moment geeft en wat nodig is Oefendokter om dit omhoog te krijgen. Dit geeft de arts zicht op hoe de Heeft u geen Tijdens een consult moet vaak veel kwaliteit van uw leven kan worden verbeterd. internet? Bel dan besproken worden. Misschien bent u onze Ledenservice, zenuwachtig voor het gesprek of over dan sturen zij hem Als ik maar zelfstandig blijf naar u op. de uitslag van een onderzoek. Vertel Ruth Pel, werkzaam bij Vilans – de landelijke kennisor- T: 030-3 400 600 dit aan de zorgverlener, zodat deze ganisatie voor langdurige zorg – deed samen met twee (ma t/m vrij, 9.00- hier rekening mee kan houden. Als de ziekenhuizen in Amsterdam onderzoek naar hoe gesprek- 17.00 uur) arts veel medische termen gebruikt ken tussen ouderen en geriaters verlopen. Ze zag dat de die u niet begrijpt, kunt u gerust vra- gesprekken vaak gaan over de problemen die patiënten gen om het nogmaals of eenvoudiger hebben en minder over waar iemand nu echt mee gehol- uit te leggen. Het is belangrijk dat u pen is. De verschillende behandelingen werden niet altijd goed snapt waar de arts het precies goed doorgesproken en de inbreng van de patiënt niet over heeft. Alleen dan kunt u de juiste voldoende benadrukt. En juist dat laatste is belangrijk. Het beslissing nemen over uw gezond- helpt namelijk om het gesprek thuis goed voor te bereiden. heid. Vindt u het gesprek lastig, oefen Schrijf alle vragen die u de arts wilt stellen op en vraag of u dan met de Oefendokter - www. het gesprek mag opnemen. Zo kunt u de adviezen van de oefendokter.nl - een website waar u arts later thuis nog eens rustig terugluisteren. Bedenk ook een oefengesprek voert met een on- wat u het belangrijkste vindt om te bespreken. Uit onder- line voorbeelddokter. En dat werkt, zoek blijkt dat zorgverleners vaak denken dat pijnbestrij- aldus onderzoeker Johan Jeuring van ding het belangrijkste is, terwijl ouderen vaak het belang- de Universiteit Utrecht: ‘Als patiënten rijkste vinden dat ze zelfstandig kunnen functioneren. U de juiste vragen stellen aan hun arts kunt ook vragen om bedenktijd voordat u een beslissing houden ze hun therapie beter vol, neemt over uw behandeling. Dan kunt u thuis de informa- worden ze minder vaak in het zieken- tie nog eens rustig laten bezinken en bespreken. huis opgenomen en leiden ze uiteindelijk een gezonder leven.’ Gebruik een vragenlijst Steeds meer ziekenhuizen bieden patiënten hulp bij het voorbereiden van het gesprek door speciale vragenlijsten, SAMEN BESLISSEN zoals de TOPICS-SF. Een vragenlijst kan u helpen om meer IN CORONATIJD grip te krijgen op het gesprek. U vult de vragenlijst voor- afgaand aan het gesprek of samen met de zorgverlener De interviews in dit artikel zijn in. Niet alleen uw klacht komt aan bod, maar ook allerlei gehouden voordat de corona- aspecten van uw persoonlijke situatie, zoals mobiliteit, crisis in Nederland uitbrak. Om- zelfstandig wonen en omgaan met stress. dat het in deze tijden extra belangrijk is om met uw naasten te Informatie van de naaste is belangrijk praten over uw wensen, gaan we Een partner, familielid of vriend heeft vaak waardevolle op pagina 32 daar verder op in. informatie voor een arts over hoe het met iemand gaat.

06_Samen beslissen.indd 29 5/12/2020 12:03:53 PM GEZONDHEID ‘Kwaliteit is voor mij het allerbelangrijkste’

beslissing die u neemt.” Dat is natuurlijk prettig om te horen. Ook vroegen ze mijn man naar zijn kant van het verhaal en gaven ze aan niet alle ant- Dit is een stock- woorden te hebben. Dat is belangrijk foto, mevrouw Madelon om te beseffen als patiënt. Je moet Loeffen wilde varen op je eigen kracht en de arts liever niet op de (83): niet als een soort godheid zien, maar Loeffen-Favié foto als een gelijkwaardige.’ Madelon Loeffen-Favié (83) twijfelde geen moment toen de arts voorstelde om haar 33 keer te laten bestralen Madelon Loeffen was volgens eigen vanwege de tumor in de lymfeklieren in haar nek. ‘Ik wist zeggen altijd al een makkelijke prater. meteen dat ik dat niet wilde.’ Ze was al driemaal geope- Dat hielp toen ze haar gevoelens be- reerd om tumoren te laten verwijderen. spreekbaar wilde maken: ‘Mijn advies is om gewoon te zeggen wat je denkt. De beslissing om zich niet verder te laten behandelen Je moet het ontzag voor de arts niet kwam niet uit de lucht vallen. Voor het gesprek met de arts in de weg laten staan als je vragen plaatsvond sprak zij uitgebreid met haar man, kinderen hebt.’ Dat de artsen in het Radboud en broer. Die gesprekken bevestigden haar gevoel dat ze UMC waar zij onder behandeling is, geen intensieve behandeling meer wilde. ‘Ik lees graag veel oog hebben voor de beleving een boek, luister naar muziek, zie vogeltjes in de tuin, mijn van de patiënt, vindt zij waardevol. kinderen komen logeren én ik heb een lieve man’, zegt Loeffen-Favié: ‘De beslissingen over ze met een grote lach. ‘Deze kwaliteit van leven zo veel mijn behandeling zijn altijd in goed mogelijk behouden is voor mij het allerbelangrijkste. Ik ben overleg genomen.’ Om samen te blij dat mensen in mijn omgeving mij begrijpen. Soms hoor kunnen spreken over de verbetering je dat kinderen aandringen bij hun ouders om zich te laten van de kwaliteit van leven vroeg Van behandelen. Dat kan heel pijnlijk zijn.’ Aalst haar welk cijfer zij haar leven gaf en hoe dit cijfer omhoog kon. Haar Arts is geen godheid antwoord was duidelijk: ‘De enige die Met zowel de oncoloog als met William van Aalst, de daar iets aan kan veranderen ben ik physician assistant (assistent van de specialist) van de zelf. Mijn gezondheid gaat achteruit geriatrische afdeling, bespreekt zij haar gevoel dat ze niet en dat moet ik accepteren. Dat de verder wil met de behandelingen. Daar vindt ze een luiste- artsen en mijn omgeving mij daarbij rend oor. ‘De artsen zeiden: “We hebben respect voor de steunen is een grote hulp.’

30 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Samen beslissen.indd 30 5/12/2020 12:03:56 PM William van Aalst physician assistant, Radboud UMC Nijmegen

‘Wat kan ik voor u betekenen?’ Het is de eerste vraag die William van Aalst, werkzaam als physician assistant (een assistent van de specialist) stelt als hij een nieuwe patiënt in zijn werkkamer krijgt. ‘Vaak verwacht de patiënt deze vraag niet, maar ik vind het belangrijk dat iemand direct het gevoel heeft dat er geluisterd wordt.

In het eerste gesprek neem ik normaliter uitgebreid de tijd om de patiënt te leren kennen en te horen waar ik aandacht aan moet besteden. Zo ook bij mevrouw Loeffen- Favié. Doordat we haar situatie uitgebreid bespraken aan de hand van de TOPICS-SF-vragenlijst, kreeg ik goed zicht ‘Samen beslissen op hoe het met haar ging en wat zij belangrijk vond voor haar kwaliteit van leven in de huidige levensfase. Hier- over wat de beste door liepen de gesprekken later als vanzelf en snapte ik haar beslissing om te stoppen met behandelen. Ze had behandeling is’ het gesprek goed voorbereid en had zelfs een lijst met winst- en verliespunten gemaakt. Toen we haar standpunt gen met de methode ‘gezamenlijke bespraken, vertelde ze dat ze nog steeds goed scoort besluitvorming’; patiënten en artsen op de winstpunten. Ze geniet van de bezoeken van haar nemen met deze methode samen kinderen. Dat bepaalt voor haar de kwaliteit van leven. We behandelingsbesluiten. Artsen weten voerden een heel open gesprek, waarbij ook haar man alles over de best beschikbare weten- toelichtte wat hij ervan vond. Hij ondersteunt haar keuze, schappelijk kennis. Patiënten brengen hoe lastig soms ook voor hem’, aldus Van Aalst. hun waarden, doelen en voorkeuren in. Samen wordt er besloten. Samen beslissen over wat de beste behandeling is voor de Van Aalst: ‘Bij het overleg met de an- patiënt, wordt in het Radboud UMC op meerdere manieren dere behandelende artsen vertegen- gedaan. Op de poli’s werken de artsen met de woordig ik de patiënt. Soms is er wel TOPICS-SF-vragenlijsten. Deze helpen de patiënt om in een verschil in visie tussen verschil- kaart te brengen wat de klacht is, maar ook wat zij het be- lende behandelaren, maar uiteindelijk langrijkste vinden om te bespreken in het ziekenhuis. Van zijn we het erover eens dat de kwali- Aalst: ‘Soms vult de patiënt de vragenlijst thuis is en neemt teit van leven het belangrijkst is en de die mee naar het gesprek. Zelf neem ik liever de vragen patiënt uiteindelijk in overleg met de samen met de patiënt door. Je merkt dan sneller waar de hoofdbehandelaar de beslissing moet pijnpunten zitten.’ Daarnaast werken artsen op de afdelin- nemen.’

06_Samen beslissen.indd 31 5/12/2020 12:03:58 PM GEZONDHEID

iedereen die wordt opgenomen met corona uiteindelijk op de ic belandt. Het gaat om ongeveer een kwart van SAMEN de patiënten. Van alle mensen die corona krijgen, is dat slechts drie procent. Alleen als de weerstand van de patient het niet aankan, is opname op de ic BESLISSEN nodig. Grofweg kun je stellen dat als je conditie goed genoeg is om snel een trap op te rennen, je een behandeling in coronatijd op de ic aan moet kunnen.’ Maak uw wensen kenbaar Een verblijf op de ic is zwaar en heeft grote gevolgen voor het lichaam. Organen kunnen beschadigd raken en de hersteltijd is lang. Wilmer: ‘Voor een arts is het belangrijk om te weten wat een patiënt wil. Als je liever niet in het ziekenhuis of op de ic behandeld wilt worden, laat dit dan opnemen in je huisartsendossier. Ook kun je een wilsverklaring opstellen. Of schrijf je wensen op een briefje. Maar deel de informatie in ieder geval met je zorgverlener, zoals de huisarts of de arts in het verzorgingstehuis. Bespreek je wensen ook met je naasten. Als je ziek wordt, ben je vaak suf en kun je niet goed overbrengen wat je wilt. Door je naasten op de hoogte te brengen, Als oudere word je door de coronacrisis ge- maak je het ook voor hen gemakkelij- ker.’ confronteerd met grote vragen: als ik ziek word, wil ik dan wel of niet naar het zieken- Thuis of ziekenhuis? huis? En een behandeling op de intensive care, Een inschatting maken over welke WILT U kan ik dat wel aan? U heeft daar een keuze in. behandeling je wel en niet wilt, kan HULP BIJ lastig zijn. Thuis heb je de emotionele Wat u ook beslist, denk vooraf goed na over HET MAKEN steun van je familie en naasten. In het wat u wilt en belangrijk vindt en maak uw VAN UW ziekenhuis krijg je fysiek de beste on- keuzes kenbaar. KEUZE? dersteuning. Wilmer: ‘Maar ook in het Lees de tips op: ziekenhuis is er persoonlijke aandacht. www.kbo-pcob. Artsen, verpleegkundigen, maar ook Een medicijn tegen corona lijkt voorlopig nog niet voor- nl/academie en maatschappelijk werkers en geestelijk handen. Des te belangrijker om goed na te denken over wat dan naar ‘zorg’ verzorgers doen hun uiterste best om u wilt, mocht u ziek worden. Op het nieuws horen we dat Of vul de online patiënten te steunen. Nu is ook echt de een verblijf op de intensive care (ic) zwaar is en niet voor keuzehulp in op tijd om digitaal te worden; schaf een iedereen de beste optie. Judith Wilmer, klinisch geriater en www.thuisarts.nl/ smartphone of tablet aan als je die nog bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Klinische nieuw-corona- niet hebt. Ben je opgenomen, dan kun Geriatrie, licht toe: ‘Het is goed om te beseffen dat lang niet virus je altijd beeldbellen met de familie.’

32 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Samen beslissen.indd 32 5/12/2020 12:03:59 PM

INSPIRERENDE INITIATIEVEN TEKST: ANITA HARTE FOTO’S: SHUTTERSTOCK

AFDELINGEN IN CORONATIJD Inspirerende initiatieven Normaal delen we in deze rubriek opmerkelijke, inspirerende en ontroerende initiatieven in het land. Er gelden op dit moment nog beperkingen om iets te kunnen uitvoeren. Maar alvast voorbereiden kan altijd! En afdelingen verzinnen ook in tijden van corona mooie initiatieven om toch in contact te blijven. U ook? Laat het ons weten!

Tip! OP DE KOFFIE VIA DE BRIEVENBUS Eigenlijk wilde KBO Bleiswijk alle leden voor Pasen een plantje ZET EEN TAS VOOR brengen, maar dat bleek praktisch JE RAAM VANDAAG… niet haalbaar. ‘Je moet dan overal Boodschappen, boodschappen, boodschappentás… Dat aanbellen’, zegt bestuurslid Arnold was hoe Cees van Rijswijk van PCOB Den Dolder al den- Oosterlaan. Daarom werd het een kend op een goed idee kwam. ‘Heb je in deze tijd hulp kaartje, met de afbeelding van een nodig, zet dan een boodschappentas in je raam- kopje koffie en een passende tekst kozijn. Wil je hulp bieden, doe dan een kaartje met je dat ze zo toch even ‘op de koffie’ naam en nummer door de brievenbus.’ Samen met zijn komen. Persoonlijk rondgebracht vrouw Gerrie, diaken van de Maria Christinakerk, werkte door alle bestuursleden. ‘Nog voor Cees het verder uit. ‘We hebben erover gesproken met we weer thuis waren, hadden we al het sociaal wijkteam en met Den Dolder Voor Elkaar, tal van hartverwarmende reacties vervolgens een tekst op papier gezet en via de gemeen- via mail of telefoon. Rond Pasen te drieduizend flyers laten drukken.’ Binnen twee dagen stonden er veel activiteiten op waren ze huis-aan-huis bezorgd door een aantal vrijwil- het programma en die gingen – ligers. ‘Alleen al tijdens het bezorgen kregen we enthou- begrijpelijk – allemaal niet door. Dat siaste reacties. Het omzien naar elkaar heeft zo weer een we zo toch iets van elkaar hoorden, extra accent gekregen!’ gaf een ontzettend warm gevoel!’

34 Magazine van KBO-PCOB juni 2019

06_Inspirerende Initiatieven.indd 34 5/12/2020 12:04:32 PM AANDACHT VOOR AFSCHEID In deze moeilijke tijd gaat het afscheid van overleden geliefden, kennissen en verenigingsleden helaas anders dan we gewend zijn. Gelukkig ontstaan ook hier bijzondere initiatieven om toch een blijk van medeleven te kunnen geven. Zo kijkt KBO Neer naar mogelijkheden om een laatste groet te brengen bij een rouwstoet en speelden muzikanten van de plaatselijke muziekvereniging in Kessel op Eerste Paasdag om twaalf uur het Kessels dorpslied Mien dörp als eerbetoon aan de slachtoffers. In hun belronde langs de afdelingen merkten de medewerkers van KBO Limburg dat er behoefte is aan aandacht voor pastorale zorg, aan INSPIRERENDE tips over hoe om te gaan met overlijdens en aan een herdenkingsdienst. ‘We komen daar in onze volgende BELRONDE nieuwsbrieven zeker op terug’, zegt KBO Limburg- Een kok die maaltijden kookt en directeur Hans Hollanders. vrijwilligers die gaan bezorgen. De nieuwsbrieven zijn te vinden op www.kbolimburg.nl Contacten leggen met een jeugdorganisatie voor hulp bij het boodschappen doen. Of ouderenadviseurs die door de TOUWTJE UIT gemeente betrokken worden bij HET RAAM zaken die spelen rondom het Normaal gesproken komen coronavirus. Zomaar een paar van de de bezorgers van het Maga- vele mooie initiatieven die afdelingen zine maandelijks bij Kees van in Limburg allemaal ontplooien. Engelenhoven aan de deur Medewerkers van KBO Limburg om hun stapeltje op te halen. deden een belronde en deelden alle In deze tijd is dat anders, inspirerende voorbeelden in een zegt Hans de Bruijn van nieuwsbrief. De volgende stap is om PCOB Hoorn. ‘Kees woont in de ideeën om te zetten in acties en een zorginstelling en daar mag nu maar één persoon per afdelingen te voorzien van concrete dag binnen. Om de Magazines toch te kunnen verdelen, tips. Want ook in tijden waarin er een laat hij ze aan een touwtje van zijn balkon zakken.’ De praktische afstand is, gebeuren er manier waarop bezorgers Kees kunnen laten weten dat mooie dingen en houden de leden ze onder zijn raam staan, is al net zo creatief. ‘Hij heeft graag contact! een touwtje aan zijn bel gemaakt. Daar hoef je alleen Lees alle initiatieven in de maar aan te trekken en hij verschijnt al op het balkon.’ nieuwsbrief op www.kbolimburg.nl

06_Inspirerende Initiatieven.indd 35 5/12/2020 12:04:36 PM DE INSTRUMENTENBOUWER

‘7.000 KEER HAMEREN VOOR DE BESTE KLANK’ In Brass Atelier De Wilde in IJsselmuiden klinkt een gehamer van jewelste. Roland de Wilde is druk bezig is om met de hand een koperen trombone te maken. Een immens karwei, want zo’n zevenduizend hamerslagen zijn nodig om de beker van dit blaasinstrument de juiste vorm en dus ook de goede klank te geven. Voor de echte liefhebber.

3 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Vergeten ambachten.indd 36 5/12/2020 12:05:12 PM TEKST EN FOTO’S: MAX DE KRIJGER ‘De speler moet vriend worden met zijn nieuwe instrument’

Het atelier van Roland is een ouder- menselijke stem’, vindt hij. Alles vanaf lende orkesten in binnen- en buiten- wetse werkplaats, met een aambeeld, de negentiende eeuw noemt Roland land. Hij repareert of knapt ook voor gereedschap aan de muur en overal modern. iedereen instrumenten op, uit alle spullen, sommige al herkenbaar als tijden. Toch is zelf maken voor hem muziekinstrument. Hier is Roland vol iet een is er gelijk het meest bijzonder. Vroeger waren passie aan het werk. Dat betekent niet Natuurlijk, er zijn ook instrumenten er in Nederland en daarbuiten veel alleen veel kloppen, maar ook tussen- die in de fabriek worden gemaakt. instrumentenbouwers. Elk regiment door verwarmen – gloeien – om het Roland weet het verschil. ‘Die zijn in het leger had zijn orkest. In de jaren koper te kunnen vormen. Dat hame- consistent qua eindgebruik, met vijftig van de vorige eeuw stopten de ren duurt zeker een dag. Het vormen allemaal dezelfde klanken. Maar dat is meesten ermee. Nu zijn er nog twee van een bocht kost een halve dag. Om hier anders. Ze zijn met de hand ge- in Nederland: Roland en zijn vroegere alle onderdelen aan elkaar te zetten, maakt, niet een is er gelijk. De nieuwe leermeester, Geert Jan van der Heide werd vroeger met bijenwas gewerkt, eigenaar moet na de aankoop vriend in Putten. maar dat is niet zo sterk. Daarom sol- worden met zijn instrument. Maar deert Roland nu, bij een relatief lage het zal zeker klikken. Want al heeft ssenbloedrood temperatuur onder de 450 graden een met de hand gemaakt instrument Maakt Roland alles naar de wens Celsius. Dat heet zachtsolderen. afwijkingen, daar kun je mee leren van de klant? ‘Het liefst maak ik de omgaan. ‘Gelukkig zijn het de echte instrumenten zo authentiek mogelijk. ude instrumenten liefhebbers, van overal uit de wereld, Oké, een moderne schuiftrombone Zijn instrumenten bestaan minstens die hier een aankoop doen’, vertelt als iemand dat wil. Maar geen vreem- voor 70 procent uit koper. ‘Aan de Roland. ‘Het zijn spelers die zich in de kleuren. Dat past niet. Hoewel? klank kun je horen hoeveel erin zit’, de oude muziek zijn gaan verdie- Hoorns waren ossenbloedrood van spreekt de kenner. Hij maakt zo’n tien pen. Liefhebbers van onder anderen binnen wanneer ze tijdens de jacht trombones, en ook trompetten, per Mozart.’ werden gebruikt. Dit was om te voor- jaar, het liefst historische exemplaren komen dat dieren werden afgeschrikt uit de zestiende tot achttiende eeuw. og maar twee over door de schittering van de zon. Dus Barok en renaissance. Ze zijn herken- Roland heeft respect voor alle spelers. als iemand speciale wensen heeft, dan baar aan de verschillende bekermo- Hij is er zelf ook één. Als afgestudeerd vervul ik die.’ dellen. ‘De oude instrumenten met tubaïst aan het conservatorium speelde kleine beker mengen beter met de de hij vijftien jaar bastuba bij verschil- www.brassatelierdewilde.nl

06_Vergeten ambachten.indd 37 5/12/2020 12:05:21 PM BETER ZIEN TEKST: INGRID NIES FOTO’S: SHUTTERSTOCK HANDIGE TIPS VOOR MENSEN DIE SLECHT ZIEN

Bij mensen die slecht zien of blind zijn denken we al snel aan braille en de blinde- geleidestok, maar er zijn tegenwoordig veel meer hulpmiddelen. ‘Tablets en smartphones kunnen ontzettend handig zijn voor mensen die slecht zien, maar je moet wel even weten wat er allemaal mogelijk is. Daarom geven we op 11 juni een digitale cursus aan de tabletcoaches en andere geïnteresseerden van KBO-PCOB’, vertelt Ine Woudstra van Bartiméus, het kennis- en expertisecentrum voor blinden en slechtzienden in Nederland.

Digitale hulpmiddelen kunnen van grote meerwaarde zijn voor mensen die slecht zien. Ine Woudstra: ‘We leven allemaal in een digitale samenleving. We doen onze bankzaken online, de belastingaangifte, we zoeken de bustijden op en ga zo maar door. Wanneer je slechter gaat zien, kan die digitale wereld juist veel toegankelijker kelijker zijn. Met de juiste instellingen zijn dan de papieren wereld. Vooral de iPad en iPhone en apps (programma’s) kun je er van bieden veel mogelijkheden voor blinde en slechtziende alles mee doen: er zijn talloze apps te mensen, omdat daar al erg veel standaard op zit. Je kunt downloaden met evenzoveel handi- bijvoorbeeld een ‘voice over’ alles laten voorlezen wat er ge functies. Je moet alleen even de op het scherm gebeurt of laten vertellen wie er belt, je weg weten. Bij Bartiméus hebben we kunt beelden vergroten met de zoom-functie (het inge- veel kennis over digitale toeganke- bouwde vergrootglas), je kunt de lettergrootte aanpas- lijkheid voor mensen die slecht zien. sen, of het contrast veranderen.’ Die handige tips en trucjes willen we graag delen met de tabletcoaches Handige tips en trucjes van KBO-PCOB. Die komen immers ‘Tablets zijn in het algemeen toegankelijker dan vaste regelmatig in contact met mensen computers voor mensen die slecht zien’, vervolgt Ine. van wie het zicht achteruitgaat. Hoe ‘Op de computer moet je werken met een muis en cur- fijn is het dan als je ze kunt helpen sor, terwijl tablets veel gebruiksvriendelijker en toegan- met de juiste tips?’

38 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Beter zien.indd 38 5/12/2020 1:51:56 PM ni atis nlin ss a Bartiméus en KBO-PCOB bieden tabletcoaches (en andere vrijwilligers) die mensen leren om te gaan met een tablet, op 11 juni een gratis online cursus Digitale toegankelijkheid aan. In de cursus komen aan bod: bewustwording, vormen van slechtziendheid, de basis van toegankelijkheid, en tips hoe je de tablet toegankelijker kunt maken voor mensen die slecht zien. Er zijn twee digitale sessies (duur 1 tot 1,5 uur): • van 9.30 tot 11.00 uur • van 13.00 tot 14.30 uur De cursus vindt plaats via Microsoft Teams. Deelnemers worden hieraan toegevoegd (u hoeft hiervoor zelf geen Teams te hebben). Na aanmelding ontvangt u een uit- nodiging. Bij aanvang worden de spelregels voor zo’n digitale sessie uitgelegd. Deelnemers moeten vooraf de Bartiméus ZIEN-app downloaden in de Play Store of App Store.

ani ntis v ia n in De iPad of iPhone zijn standaard uitgerust met allerlei functies die het voor blinde en slechtziende mensen makkelijker maken. Ga naar Instellingen en dan naar Toegankelijkheid. U ziet dan onder andere: • VoiceOver: de schermlezer die hardop uitspreekt wat er op het scherm gebeurt. 3 • Zoom: die het hele scherm vergroot tot wel vijftien keer. • Vergrootglas: waarmee u de camera van uw mobiel kunt gebruiken als vergrootglas. • Weergave en tekstgrootte: voor grotere letters in bijvoorbeeld de mail en contacten, een groter contrast of andere kleuren. • Spreken in plaats van typen: tik op de microfoonknop AANMELDEN bij het toetsenbord en dicteer uw bericht. De iPhone of iPad zet uw woorden nu om in tekst. T • De hulp van Siri: houd de thuisknop ingedrukt of zeg: ‘Hé Siri.’ De spraak-assistent kan u helpen met allerlei zaken, zoals het versturen van een WhatsApp-bericht.

06_Beter zien.indd 39 5/12/2020 1:51:57 PM

N Beste dominee…. ADRI VERWEIJ & JEANJACQUES SUURMOND EZERR Is de coronacrisis een straf van god?

Wij proberen graag overal een verband in te zien. Dat geeft een gevoel van overzicht en controle. Zo kunnen we al snel denken dat de coronaramp wel met ons te maken moet hebben. We hebben ons slecht gedragen en daarom verdienen we straf. Zoals kinderen kunnen denken dat ouderlijke ruzies hun schuld zijn.

Een natuurramp zoals de coronacrisis is niet een ‘straf van God’, maar gevolg van het feit dat hij nog niet klaar is met Wscheppen. De wereld is nog niet af. Toch zijn generaties ge- lovigen opgegroeid met die eerste zin van het boek Genesis: ‘In den beginne schiep God de hemel en de aarde.’ Alsof de schepping toen kant en klaar uit de oven kwam. Maar een betere vertaling van het Hebreeuws is: ‘Toen God begon met het scheppen van de hemel en de aarde.’ Met andere woorden: de schepping is een werk in uitvoering. Wordt dat niet elke dag bevestigd door het tv-journaal met zijn berichten over hon- gersnood, oorlogen en rampen zoals de coronacrisis?

Als Jezus dan ook wordt gevraagd waarom hij mensen ge- neest op de sabbat, antwoordt hij: ‘Mijn vader (God) werkt tot nu toe en ik werk ook.’ Ook wij zijn Gods medewerkers in het bestrijden van ziektes, het bevorderen van vrede en voorkomen van rampen. Ieder die meewerkt aan het voltooien van de schepping wordt geïnspireerd door de Schepper – of je je dat nu bewust bent of niet.

Dat bezingt het verhaal van Pinksteren: de Geest wordt uitge- stort ‘op al wat leeft’. In alle mensen gloeit de creatieve vonk van God. Dat zien we duidelijk in leiders die de wereld vooruit helpen, zoals een Martin Luther King en Nelson Mandela. Vaak echter wordt dat vonkje in ons overschaduwd door angst, zorgen of verdriet. Dan kunnen we niet zo goed bijdragen aan een betere wereld. We hebben de handen vol aan onszelf. Tegelijk kan op sommige momenten zelfs de meest bedrukte mens een inspiratie voor zijn of haar omgeving worden. Dat is het scheppende werk van God die niet rust tot de wereld ‘voleindigd’ is. Jean-Jacques Suurmond JEANJACQUES SUURMOND 1951 IS EMERITUS PREDIKANT PROTESTANTSE KERK , SUPERVISOR, COACH EN DOCENT MYSTAGOGIE. HIJ IS GETROUWD EN HEEFT TWEE DOCHTERS 33

Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Beste Dominee.indd 41 5/12/2020 1:55:02 PM INSTRUCTIE MONDKAPJE FOTO: ANNEKE MAIJOOR PATROON: MET DANK AAN LIBELLE MAAK JE EIGEN MONDKAPJE Vanaf 1 juni is het dragen van een niet-medisch mondkapje in het openbaar vervoer verplicht. Deze kunt u aanschaffen of zelf maken. Let op: het mondmasker zorgt niet zozeer voor bescherming van uzelf, maar draagt bij aan de bescherming van de mensen om u heen.

42 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_mondkapje.indd 42 5/13/2020 11:20:36 AM MONDKAPJE

Manman

Vrouwvrouw & & tiener tiener

Kindkind (7-12 (7-12 jaar) jaar)

Kleinklein kind kind (3-6 (3-6 jaar) jaar)

Nodig • Genoeg stof om de patroondelen 4x te kunnen knippen: 2x voor de buitenkant en 2 voor de voering. Gebruik bij voorkeur D katoenen stof die kan worden gewassen op minstens 60 graden (90 graden is nog beter). Knip 2x van stof Voor de voering kan A Knip 2x van stof Knip 2x van voeeringstof dezelfde stof worden Knip 2x van voeringstof gebruikt als voor de voorkant. • Een stuk elastiek B tussen de 45 en de 57 cm (afhankelijk van de maat van het mondkapje) of linten • Het patroon C

Stap 1 Knip het pa- Stap 3 Naai de stof- troon uit of kopieer Stap 2 Stik de ronde kant en de voering 5 cm het. Let er dan wel naad (A) van de stof aan elkaar door ze op op om het ‘op ware en daarna de ronde Checkelkaar hier te leggen of de (de schaal nogStap klop 4 Maakt na een he t printen grootte’ te kopiëren. naad van de voering- goede kanten tegen tunnelzoom in kant (printinstelling: ware grootte). Speld het patroon op stof aan elkaar. Al- elkaar). Naai de onder- B van de stoflaag en de dubbelgevouwen lebei met de goede kant (C), dus stof en trek het elastiek door stof en knip uit. Knip kant van de stof op voering, aan elkaar. Stik het tunneltje. Maak Stap 5 Als extra ruim, dus zorg voor elkaar. Nu heb je eenLE T OdaarnaP • Zor deg stoferv ooren voe dat- jehet rondom mondkapje het patroon ofilterveral kunt u tussen de een rand van min- voorkant van stof en eenring aanruime de bovenkanthalve cm aanknipop maatt v dooroor dehet naden. voering en de voorste stens 0,5 cm voor een binnenkant van (D) aan elkaar. Tussen te passen en het laag keukenpapier de naden. Speld het voeringstof. Strijk de beide lagen kan later elastiek op maat te of ander non-woven patroon daarna op de naden open bij beide een vulling of filter maken. Bepaal zelf materiaal schuiven. voeringstof en knip patroondelen. Stik worden geschoven. of de elastieken om Vervang dit na uit. Als het goed is, een zoompje in het Doe het kapje binnen- de oren komen of gebruik en was het heeft u nu 4 patroon- uiteinde (B) van de stebuiten en strijk ‘m langs het achterhoofd mondkapje op min- delen. voering. mooi in vorm. lopen. stens 60 graden.

06_mondkapje.indd 43 5/12/2020 3:57:09 PM SENIOREN IN CORONATIJD TEKST: ARJAN BROERS FOTO’S: MARC BOLSIUS

HOE HOUDEN WE HET VOL? Veel ouderen zitten inmiddels al maanden alleen. Afstand houden, geen visite, knuffels en kussen: hoe houden we dat vol? Een medewerker van de telefoonlijn van KBO-PCOB, een geriater en een pastor vertellen over de impact van sociale afstand voor ouderen. ‘Het gemis aan sociale contacten is soms erger dan het risico op besmetting’, vindt klinisch geriater Marieke Hartgerink.

44 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Hoe houden we het vol.indd 44 5/12/2020 1:55:26 PM Op 13 maart, meteen na het uitbreken van de coronacrisis, stelde KBO-PCOB een speciale telefoonlijn in. De lijn wordt bij toerbeurt bemenst door meerdere medewerkers. Hans Melief, coördinator voor de ouderenadvisering, is een van hen. ‘In het begin werd er veel gebeld met vragen over het beleid’, vertelt hij. ‘Mensen zochten bevestiging over Owat ze wel of niet nog konden doen. Na een paar weken gingen mensen meer bellen om even contact te hebben. Een collega sprak onlangs een hardhorende vrouw. Ze kon hem niet goed verstaan, maar ze wilde zo graag even haar verhaal doen. Ze klaarde ervan op.’

Briefwisseling met kleindochter het zuiden. ‘Huisartsen en praktijkon- De medewerkers van de telefoonlijn merken dat er best dersteuners zijn meteen massaal het veel mensen zijn die weinig of zelfs helemaal geen contact gesprek aangegaan met hun oudere hebben met anderen. ‘Als dan in een praatprogramma op patiënten’, vertelt Hartgerink. ‘De tv iemand zegt dat alle 60-plussers ‘gewoon’ binnen moe- boodschap was: als u ziek wordt, kan ten blijven, dan bellen mensen om hun verontwaardiging het ziekenhuis niet veel méér voor kwijt te kunnen’, zegt Melief. u doen dan wij thuis voor u kunnen. Mensen reageren heel verschillend op de isolatie. Zo zijn Mede daardoor is de druk op de zie- de vrijwillige ouderenadviseurs van de KBO-PCOB door- kenhuizen beperkt gebleven.’ gaans heel vitaal en ondernemend. ‘De meesten van hen redden zich heel goed’, zegt Melief. ‘Ik ken ook verhalen Het leven is niet maakbaar van mensen die nu meer contacten hebben dan voor de De pijn van de isolatie is het grootst isolatie. Een man bijvoorbeeld is een briefwisseling begon- bij mensen in verpleeghuizen, die nen met een kleindochter, over wat ze meemaken in deze hun kinderen, kleinkinderen of soms tijd. Wat een goed idee!’ zelfs partners niet kunnen zien. ‘Dat is Op tal van plaatsen organiseren afdelingen en regio’s van schrijnend’, zegt Hartgerink. ‘Het gaat KBO-PCOB nu momenten van contact. De mensen van de immers om mensen die sowieso in de KBO-PCOB-telefoonlijn kunnen daar soms ook naar door- laatste fase van hun leven zijn.’ verwijzen. Zo helpen ze mensen met elkaar te verbinden. Ook voor mensen met dementie is de isolatie niet te doen, zegt ze. ‘Zij Angstig leven in strikte isolatie begrijpen niet wat er gebeurt – of ‘Het gemis aan sociale contacten is soms erger dan het ze vergeten het weer. Voor thuiswo- risico op besmetting.’ Dat zegt Marieke Hartgerink, klinisch nende mensen met dementie is de geriater (arts voor ouderen) in het Wilhelminaziekenhuis dagbesteding gestopt en dat maakt in Assen. ‘Ik ben geen voorstander van strikte isolatie voor het leven voor veel mantelzorgers alle ouderen’, zegt ze. ‘De maatregelen van de regering zwaarder. Ze kunnen niet meer op zijn genomen uit medisch oogpunt, maar gezondheid is adem komen. Dat maakt het risico op niet alleen medisch. Het heeft met evenwicht te maken. mishandeling van ouderen uit on- Veel ouderen zijn te bang gemaakt. Angstig leven in strikte macht of uitputting groter.’ isolatie is geen leven.’ Omgaan met het veranderde leven is Hartgerink kent een man van 90 die elke dag 30 kilometer ook moeilijk voor de nieuwe gene- fietst. Hij is kerngezond en weigert de hele dag thuis te ratie ouderen, de babyboomers, zo blijven. ‘Hij zei tegen me: “Ik blijf lekker fietsen, want dood signaleert Marieke Hartgerink. ‘Velen ga ik toch.´ En dat snap ik eigenlijk wel.’ van hen hebben het goed gehad en Het noorden van Nederland liep twee weken achter op nu raakt in een keer het idee van de

06_Hoe houden we het vol.indd 45 5/12/2020 1:55:28 PM SENIOREN IN CORONATIJD

maakbaarheid van het leven ont- kracht. Dat vind ik eigenlijk wel mooi. Het maakt duidelijk dat het om andere dingen gaat in het leven.’

70-plussers vaak rustiger Claartje Kruijff, voormalig theoloog des vaderlands, heeft het drukker dan ooit. Er zijn meer uitvaarten die in kleine kring plaatsvinden, die niette- min veel aandacht vragen. En ze heeft voortdurend contact met mensen via de telefoon of andere middelen. ‘Er is veel eenzaamheid, verdriet en onmacht in deze tijd’, zegt ze. Het valt haar op dat 70-plussers vaak rustiger zijn onder de isolatie dan jongere generaties. ‘Veel ouderen die ik spreek hebben al zo veel meegemaakt. Ze hebben al verdriet gekend, mensen los moeten laten. Ze zijn al gewend om zichzelf bezig te houden zonder je nodig hebt, maar denk ook aan anderen. Vraag je af hoe betaald werk. Ze hebben een ritme het met hen is, in plaats van veel stil te staan bij je eigen gevonden om zich prettig te voelen in ervaringen. de dag. Ze hebben al ingeoefend wat De vraag naar de ankers gaat nog een slag dieper, vindt hun ankers zijn.’ Claartje Kruijff. ‘Mensen zijn heel verschillend’, zegt ze. Daarnaast spreekt Kruijff ook mensen ‘Maar zij die zich prettig voelen oefenen vrijwel altijd ge- die zich, soms tot hun eigen verba- duld, bescheidenheid, dankbaarheid. Ze proberen klein en zing, wel prettig voelen onder de aandachtig te leven. Ze durven op anderen te vertrouwen maatregelen. ‘Er zijn minder prikkels en ze kunnen ontvangen, zonder van alles te verwachten. en het leven is eenvoudiger’, zegt Dat is levenskunst.’ Kruijff. ‘Sommige mensen worden daar rustig van. Maar vooral mensen Het heilige van het kwetsbare uit de jongere generaties zijn gewend Kruijff heeft zich aangewend om juist mensen te bellen bij aan voortdurende impulsen. Ze laten wie ze er een beetje tegenop ziet, ‘mensen bij wie ik denk: zich bepalen door werk, vrienden, ge- wat heb ik ze te bieden? Bijvoorbeeld als ze echt eenzaam zin en alle leuke dingen die er zijn. Ze zijn of iemand verloren hebben. Gelukkig merk ik dan zijn reactief geworden. Maar wat zijn meestal dat ik aanwezig kan blijven, in alle machteloos- de ankers in je leven als dat allemaal heid. Ik kan luisteren en vertrouw erop dat er dan al iets stilvalt?’ gebeurt.’ Ze heeft het in dat verband over ‘het heilige van het kwets- Klein en aandachtig leven bare’. ‘Omdat we juist op kwetsbare momenten kostbaar- Die ankers zijn deels praktisch van heden ontdekken. Als mensen in duisternis zitten, ga ik er- aard. Breng structuur aan in je dag, van uit dat ik het ook niet weet’, zegt Claartje Kruijff. ‘Maar roepen alle deskundigen. Blijf niet in ik kan vragen stellen die pijnlijk zijn, waardoor we aftasten pyjama, eet gezond en op vaste tijden. waar er licht is. Dat kan bevrijdend zijn, merk ik soms. Zo Bel voor contact Blijf je geest trainen en je lichaam in sprak ik pas een vrouw die heel somber was. Maar toen ze met de Ouderen- beweging houden. Vergeet niet om Infolijn: 030-3 400 het over haar kinderen had, veranderde de toon van haar plezier te maken! En: zorg zelf voor 600 (ma t/m vrij, stem en ik wees haar daarop. Ze kreeg meer lucht, doordat momenten van contact. Geef aan wat 09.00-17.00 uur). ze van betekenis kon zijn voor anderen.’

46 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Hoe houden we het vol.indd 46 5/12/2020 1:55:31 PM

CULTUURHONGER TEKST: MONICA BOSCHMAN FOTO’S: MUSEA VAN U IT JE STOEL NAAR HET MUSEUM Kunst raakt ons, het geeft ons energie, een mooi onderwerp om met anderen over te praten, het laat ons nadenken over onszelf, ontroert en maakt gelukkig. Velen van ons missen dan ook de bezoeken aan het museum. Al gaat de deur op 1 juni weer op een kiertje, voor veel ouderen zit een live bezoek er nog niet in. Gelukkig is er online ontzettend veel te beleven in de musea. En voor al die mensen die niet zo digitaal zijn, hier enkele verhalen over kunst waaraan u zich alvast kunt laven.

Magazine van KBO-PCOB juni 2020 49

06_Cultuurhonger.indd 49 5/12/2020 3:26:24 PM CULTUURHONGER

Ruurd Halbertsma, Rijksmuseum van Oudheden: ‘De geschiedenis maakt de camee tot een tragisch stuk’

Een steen met vele verhalen. wijzen op een jongetje, een soldaatje in de dop. Dat is Dat is de Gemma Constanti- Crispus, de zoon van Constantijn uit een eerder huwelijk. niana, een keizerlijke camee in Alles straalt uit dat dit de troonopvolger wordt, de nieuwe de collectie van het Rijksmuse- hoop. Hoe anders liep het. Fausta zag vele jaren later lie- um van Oudheden. ver een van haar eigen kinderen op de troon en vertelde Conservator Ruurd Halbertsma haar man dat Crispus haar had aangerand. Constantijn vertelt erover. liet zijn eigen zoon de gifbeker drinken. Later opende Helena hem de ogen, maar toen was het al te laat. Ver- ‘Een camee is een siersteen met volgens werd Fausta in de thermen opgesloten en werd een opgelegd reliëf. De Gemma daar het vuur opgestookt. De geschiedenis maakt de Constantiniana of Grote Camee is grote camee tot een tragisch stuk. gesneden uit agaat. De witte laag is gebruikt voor de weergave van GOUDEN TIJDEN VERSTEEND personen, de blauwe laag voor de Ook de reis die het kunstwerk maakte zit vol verhalen. achtergrond. Technisch is dat een In de zeventiende eeuw was de camee in het bezit van hoogstandje. Dit is een keizerlijke de Antwerpse schilder Peter Paul Rubens. Hij wilde de camee, daarvan zijn er in de wereld steen verhandelen en liet de omlijsting van goud, edel- maar drie bewaard gebleven. De stenen en parels maken. De camee ging mee met het senaat en het volk van Rome schon- VOC-schip de Batavia en werd bij de schipbreuk onder ken deze steen aan keizer Constan- de Australische kust wonder boven wonder gered. In de tijn, na zijn overwinning op zijn rivaal Oost werd geen koper gevonden. Maxentius in 312 na Chr. Uiteindelijk is de Gemma Constantiniana in het bezit gekomen van koning Willem I en sindsdien in Nederland DE NIEUWE HOOP gebleven. Na het sluiten van het Utrechtse Geldmuseum Je ziet de triomfwagen van keizer was het bijna een slapende schat in de kluis van de Ne- Constantijn, getrokken door twee derlandsche Bank geworden. Het voelt als een over- centauren die de soldaten van de winning dat we de Grote Camee vanaf 2013 aan onze vijand vertrappen. Rechtsboven bezoekers kunnen laten zien. Er zijn woorden bewaard komt Victoria aanvliegen met een van een Romeinse consul die deze steen zag. Hij schreef: zegekrans. Naast Constantijn staat “Wie verlangt er naar gouden tijden? Die gouden tijden zijn vrouw Fausta en achter hem zijn versteend.” Dat voelen wij nog steeds na. Je hoopt zijn moeder Helena. Beide vrouwen altijd op een nieuw begin.’

50 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Cultuurhonger.indd 50 5/12/2020 3:26:24 PM DE GROTE CAMEE (foto RIJKSMUSEUM VAN WWW.RMO.NL boven) Gemma Constantiniana OUDHEDEN, LEIDEN • Virtueel bezoek aan de sardonyx, twee lagen • Brengt de oudheid en de vaste tentoonstelling in 17de eeuw verguld en met archeologie tot leven • Meer dan 85.000 stenen bezette zetting • Oude beschavingen uit voorwerpen online circa 312-315 na Chr. Egypte, de Klassieke Wereld, • Online audiotours en 28 cm x 21 cm het oude Nabije Oosten en colleges Nederland in de prehistorie, Romeinse tijd en de middeleeuwen 51

06_Cultuurhonger.indd 51 5/12/2020 3:26:30 PM CULTUURHONGER Lies Boelrijk, Kröller-Müller Museum: ‘De deur openen en ineens in dat helderwitte landschap staan’

Een kunstwerk waarin je kunt In ieder geval is het een anti-wereld, een wereld die lopen, zitten en liggen. Dat is je niet verwacht. Dubuffet noemde zijn kunst een Jardin d’émail van Jean Du- theater van onwerkelijkheden, ontstaan uit een duik buffet (1901- 1985). Met 600 in de fantasie. Het is een poging iets te creëren tegen m2 is het prominent aanwe- alles wat bestaat en juist dat maakt de weg vrij voor de zig in de beeldentuin van het meest zonderlinge vondsten. Het lijnenspel van Jardin Kröller-Müller Museum. Lies d’émail is ontstaan uit ‘droedelen’. Hij maakte dit soort Boelrijk vertelt over dit kunst- tekeningen wanneer hij met zijn moeder belde. Dit is werk. Ze leidde bij de grote een van zijn eerste grote werken. Het is een uitvergro- restauratie de campagnes ting van een kleiner werk, speciaal voor ons museum. voor communicatie en fond- senwerving. MET DE HAND OPNIEUW GESCHILDERD Vanuit de lucht gezien lijkt Jardin d’émail een abstract ‘Vanaf de buitenkant zie je alleen schilderij. Voor Dubuffet was het ook écht een schil- de witte muur met daarbovenuit derij. Hij schreef: ‘Wie heeft bepaald dat een schilderij een witte boom. Om het kunstwerk alleen maar verticaal aan de muur mag hangen? Men te ervaren, moet je het betreden. kan het evengoed bekijken als het plat op een tafel Elke keer opnieuw is het spannend ligt. En het is niet verboden om er een reliëf in aan te om dat smalle trapje op te gaan, brengen.’ de deur te openen en ineens in dat Het kunstwerk stond vanaf 1974 bloot aan weer, wind helderwitte landschap te staan. en bezoekers. In 2016 besloten we dat een groot- scheepse restauratie nodig was. Het werk is hersteld THEATER VAN ONWERKE- in de geest van de kunstenaar, met het oorspronke- LIJKHEDEN lijke reliëf en het oorspronkelijke zwarte lijnenspel. Er Je stapt een andere wereld in, gebeurde veel meer, van een nieuw afwateringssys- een tuin in een tuin, met vreemde teem tot herstel van de betonstructuur. Begin dit jaar zwarte lijnen. Waar het voor staat? is de nieuwe witte verflaag aangebracht. De zwarte Dat mag elke bezoeker zelf ervaren. lijnen zijn met de hand opnieuw geschilderd, meer dan Sommige mensen vinden het een anderhalve kilometer. Het resultaat: een stralend witte maanlandschap, anderen wanen tuin van email, daar moet je echt je zonnebril voor zich op een wit strand. Het heeft opzetten. Zodra het museum opengaat, is ook Jardin ook iets meditatiefs. Je kunt er d’émail weer toegankelijk. De publiekslieveling schit- gaan liggen en naar de lucht staren. tert als nooit tevoren.’

52 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Cultuurhonger.indd 52 5/12/2020 3:26:30 PM Jean Dubuffet (re) met museum- directeur Rudi Oxenaar (li), 1974

JARDIN D’EMAIL, 1974 KRÖLLER-MÜLLER MUSE- WWW.KROLLERMULLER. Jean Dubuffet (1901-1985) UM, OTTERLO NL Beton, glasvezel versterkt • Gelegen in Nationaal Park De • Speciale pagina over de epoxy, polyurethaanverf Hoge Veluwe restauratie van Jardin Circa 800 cm x 2.000 cm x • Beeldentuin met meer dan d’émail 3.000 cm 160 sculpturen • Ontdek de collectie, met • De op een na grootste Van informatie over 4.400 werken Goghverzameling • Wanneer museum weer open is, presentatie over Jardin d’émail 53

06_Cultuurhonger.indd 53 5/12/2020 3:26:34 PM CULTUURHONGER

Joost van der Hoeven, Van Gogh Museum: ‘Gauguin schilderde naar de verbeelding, Van Gogh naar de werkelijkheid’

Kunsthistoricus Joost van der SAMEN IN HET GELE HUIS Hoeven onderzoekt de schil- Dit schilderij gaat over de weken die beide kunstenaars derijen van tijdgenoten van samen doorbrachten in het gele huis. Gauguin verbeeldt Vincent van Gogh (1853-1890). hier dat Van Gogh zich blind staart op de zonnebloemen. Hij vertelt over een schilderij De hand, het penseel en zijn blik zijn gericht op hetzelfde van Paul Gauguin (1848-1903) punt. Het is een kritische noot richting de kunst van Van waarop Van Gogh zonnebloe- Gogh: de werkelijkheid opnieuw creëren is geen kunst. men schildert. Gauguin schilderde naar de verbeelding, als een van de eerste symbolisten. Hij wilde een diepere waarheid ‘Er bestaat een mythisch beeld uitdrukken en wilde Van Gogh aansporen om meer naar van Van Gogh, de kunstenaar met binnen te kijken. Maar Van Gogh wilde juist de werkelijk- koortsdromen die in rap tempo zijn heid schilderen en had daarvoor al een persoonlijke ma- doeken vult. Zijn stijl lijkt dan uit het nier gevonden. Door hun verschillende kunstopvattingen niets gekomen. Kijk je breder, dan zie ontstonden felle woordenwisselingen. Naast kritiek is het je hoe Van Gogh juist leerde van an- schilderij ook een viering van het werk van Van Gogh. dere kunstenaars uit zijn tijd. Bijvoor- In een brief noemt Gauguin de zonnebloemen van Van beeld van het werk van Millet en de Gogh het puurste element uit zijn werk. Misschien was impressionisten in Parijs. Begin 1888 hij er zelfs jaloers op. ging Van Gogh naar Arles, waar hij na een tijdje het bekende, door hem op DROOM IN DUIGEN een schilderij vastgelegde gele huis Het schilderij is gemaakt op doek van jute. Gauguin ex- huurde. Zijn droom was het begin- perimenteerde daarmee, omdat het paste bij de primitie- nen van een kunstenaarskolonie, ve stijl en omdat het goedkoop was. We laten dit werk in het Atelier van het Zuiden. De eerste ons museum in een speciale kast zien, waarin het schuin die hij uitnodigde was Gauguin, een gepresenteerd wordt. Aan de muur zou dit werk zich- kunstenaar die hij enorm bewonder- zelf kapottrekken. Kort na het maken van dit schilderij de en die aan het hoofd zou kunnen vertelde Gauguin aan Van Gogh dat hij het niet meer met staan. Gauguin liet zich over de hem kon volhouden. Zo viel de droom van Van Gogh in streep trekken door een toelage van duigen en komen we bij de avond waarop Van Gogh in 150 Franse franc per maand, betaald een psychose belandde en zijn linkeroor afsneed. Een door Van Goghs jongere broer Theo. ander verhaal, dat bijna iedereen kent.’

54 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Cultuurhonger.indd 54 5/12/2020 3:26:34 PM VINCENT VAN GOGH- VAN GOGH MUSEUM, VANGOGHMUSEUM.NL ZONNEBLOEMEN SCHIL- AMSTERDAM (VINCENT • Brieven van Van Gogh en DEREND (foto links boven) VAN GOGH STICHTING) podcasts over de brieven Vincent van Gogh zonnebloe- • Maakt het leven en werk van • Collectie online en app om men schilderend, 1888 Vincent van Gogh en de werk te ontrafelen Paul Gauguin (1848-1903) kunst van zijn tijd • Via het YouTube-kanaal van olieverf op doek toegankelijk het Van Gogh Museum o.a. 73 cm x 91 cm • Grootste collectie werken privé-tour door het museum van Van Gogh • ‘questions’, elke week ant woorden op nieuwe vragen

06_Cultuurhonger.indd 55 5/12/2020 3:26:41 PM CULTUURHONGER Pieter Roelofs, Rijksmuseum: ‘Vermeer suggereert het en wij geloven hem’

Van Johannes Vermeer zijn 35 we niet. Als de verstilde zee de sleutel is, dan kan het zijn schilderijen bewaard gebleven. dat de brief goed nieuws brengt. Daarvan hangen er vier in het Rijksmuseum. Pieter Roelofs, JAKJE MET HERMELIJN hoofd schilderen beeldhouw- De mouw van de dienstbode aan de linkerkant van het kunst in het Rijksmuseum, schilderij is licht. De andere mouw is donker. Zo zien vertelt over De liefdesbrief. wij dat het licht van links komt en denken we dat beide vrouwen niet ver van het raam verwijderd zijn. Vermeer ‘Dit schilderij vangt het moment suggereert het en wij geloven hem. Dat kan alleen de waarop een vrouw van een dienst- allerbeste kunstenaar. Het jakje van de vrouw is afgezet bode een brief ontvangt. Alles wat je met hermelijn, een kledingstuk dat in die tijd kort in de op het schilderij ziet, heeft betekenis mode was, tot ook dienstbodes het gingen dragen. Er en beweegt in de richting van de is geen enkel jakje bewaard, maar het staat wel op de brief. Een brief die alles kan veran- inventarislijst van Vermeer. deren. Heel anders dan tijdgenoten als Rembrandt en Van Ruis- dael maakte Vermeer maar weinig schilderijen. Vanuit een herberg in Delft was hij actief in de kunsthandel. CLIFFHANGER De schilderijen die hij in zijn eigen werk schildert, zijn Tot dit moment was alles in de kamer meestal door zijn familie verhandeld en soms ook be- in balans en in harmonie. Symbolen waard gebleven. Het blauw van Vermeer is gemaakt van daarvoor uit de zeventiende eeuw het kostbare lapis lazuli, dat hij daarvoor importeerde. zijn in dit schilderij de luit en de Er is kunst van voor en van na Vermeer. Hij is de meester rustige zee op het schilderij aan de van de verstilling. muur. De zee vertelt ons ook dat het over de liefde gaat. Nu is er ineens nog maar één vraag: wat is het Heeft u een nieuws? Die spanning zie je op het Museumkaart? gelaat van de vrouw. Omdat de musea zo lang gesloten waren, heeft u Vermeer laat ons meekijken door niet optimaals gebruik kunnen maken van uw de deuropening, onze aanwezig- Museumkaart. Wettelijk heeft u recht op verlenging heid in dit tafereel is zelfs nodig van de looptijd. Verlenging gebeurt automatisch. Er voor de spanningsboog. Hij laat op zijn twee andere mogelijkheden: een prachtige manier zien hoe een • De musea steunen: U kunt de extra looptijd omzet cliffhanger werkt. Wanneer je het ten in een donatie. oosters gordijn voor de ingang laat • Geld terugvragen: U kunt geld terugvragen voor de zakken, is het beeld in de kamer weg. periode dat de musea gesloten zijn. Zo benadrukt hij de tijdelijkheid van Meer informatie vindt u op www.museumkaart.nl dit moment. Hoe het afloopt, weten

56 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Cultuurhonger.indd 56 5/12/2020 3:26:41 PM DE LIEFDESBRIEF RIJKSMUSEUM, WWW.RIJKSMUSEUM.NL (foto links boven) AMSTERDAM • Video’s en podcasts van De liefdesbrief, ca. 1669-1670 • Overzicht van Nederlandse conservatoren Johannes Vermeer (1632-1675) kunst en geschiedenis vanaf • Tour langs meesterwerken Olieverf op doek de Middeleeuwen • Rijksstudio met bijna 700.000 44 cm x 38,5 cm meesterwerken

06_Cultuurhonger.indd 57 5/12/2020 3:27:03 PM CULTUURHONGER MEER MUSEUMTIPS

24 uur per dag kunst De gebouwen van de musea zijn dicht. Vanaf 1 juni gaan ze langzaam weer open. Kijk op de website voor de meest actuele informatie. Kunt u niet naar het museum zelf? Of blijft u voorlopig liever thuis? Kijk dan op internet, daar zijn de musea nu toegankelijker dan ooit tevoren

Gebouwen dicht, kunst open Veel musea laten online hun ‘goud’ zien aan bezoekers. Ze geven een inkijkje in tentoonstellingen en collecties. Met uitleg van conservatoren, achtergrondverhalen bij pronkstukken, audiotours en podcasts. Voor volwassenen, maar ook voor (klein)kinderen, is er van alles te beleven. Wij zetten wat tips voor u op een rij.

INSTAGRAM MAURITSHUIS MUSEUM HILVERSUM Maak van jezelf (en je familie) een Eén schilderij, één artiest, één lied. VIRTUELE TOUR ZILVEREN kunstwerk. Doe op Instagram mee Het Mauritshuis laat u met een frisse CAMERA 1aan @Tussenkunstenquarantaine. 3blik naar kunst kijken. Singer-song- 5Dwaal langs grote en kleine verhalen Kies een schilderij of foto en maak writers lieten zich inspireren door in de tentoonstelling Zilveren Came- deze thuis zo goed mogelijk na. Je een kunstwerk. Zo bracht Spinvis een ra 2019. In Museum Hilversum zie je mag daarvoor maar drie objecten ode aan het beroemdste werk uit het de beste nieuwsfoto’s van Nederland gebruiken. Deel het resultaat op Mauritshuis: het Meisje met de parel. van het afgelopen jaar. Instagram met @tussenkunstenqua- Ook van MEROL en van Harrie Jek- www.museumhilversum.nl rantaine of kijk daar eerst eens rond kers zijn nummers te beluisteren. om inspiratie op te doen. Bekijk het met de oren Tussen kunst en quarantaine www.mauritshuis.nl

NOORDBRABANTS MUSEUM MUSEUM CATHARIJNECON- RIJKSMUSEUM AMSTERDAM Ook de deuren van het Noordbra- VENT Wilt u graag zelf schilderen of teke- bants Museum zijn digitaal geopend. Wonderen spelen sinds het begin nen? Bekijk de Engelstalige cur- 2Theatermaker en kunstliefhebber 4van de mensheid een rol in het leven6 sus-filmpjes op het YouTube kanaal Lucas De Man neemt je mee op ont- van alledag. Via de speciale won- RijksCreative. Docenten van de dekkingsreis door het hele museum. dertelefoon kunt u een voorproefje Teekenschool leggen aan de hand Samen met experts laat hij zien krijgen op de tentoonstelling Alle- van een kunstwerk de technieken welke verhalen er bij de kunstwerken maal wonderen. U kunt het museum van de grote meesters uit. Schilder horen. Je bepaalt zelf waar je heen bellen en luisteren naar een voorge- een zelfportret zoals Van Gogh of wilt met de doorklikmogelijkheden lezen wonderverhaal. Het nummer is leer emoties op het doek vast te leg- in de video. 030-307 10 37. gen zoals Rembrandt dat deed. Ontdekken met Lucas De Man Allemaal wonderen Er staan drie seizoenen online. www.hetnoordbrabantsmuseum.nl www.catharijneconvent.nl Zelf aan de slag www.rijksmuseum.nl

58 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Cultuurhonger.indd 58 5/12/2020 3:27:03 PM

GEZEGD & GEZWEGEN ‘Ik wil mijn taak als moeder zelf afmaken’ ‘Ik kan de zorg aan omdat ik haar moeder drinken. Dat gaat allemaal niet meer. Haar leven bestaat uit thuis zijn en ben, voor een ander is het niet te doen.’ naar de dagbesteding gaan. Ze kan Al 36 jaar draait het leven van Trijnie niet staan, niet zitten en niet praten en is door haar ziekte totaal opge- (64) om de zorg voor haar meervoudig brand. De zorg voor haar is echt heel gehandicapte dochter Judith. intensief. ’s Nachts ga ik naar het toilet en dan OPGETEKEND DOOR: MONICA BOSCHMAN hoor ik haar stemmetje: “Mama.” Dat is het enige woord dat ze nog zegt, van de paar woorden die ze ooit sprak. ’s Ochtends komt het busje haar halen voor dagbesteding. Ze zwaait niet, maar controleert altijd of ik er sta. En ik sta er altijd. Ze heeft ‘Vooral de eerste jaren waren heel moeilijk. Er dit gezin nodig, anders is ze aan haar was een bom ontploft in ons gezin. We hadden lot overgelaten. een kind waar iets mee was. Als jonge mensen heb je plannen en dromen. Daar komt ineens Pas werd tijdens een lezing over ‘de een streep door. Je ziet kinderen die net zo oud gouden jaren’ van ouderen gespro- zijn vrolijk huppelen en ouders trots zijn op hun ken. Dan hoor ik mensen vertellen Vkinderen. De ontreddering was groot en werd over wensen als reizen, vrijheid, de nog versterkt door de intense vermoeidheid door kleinkinderen zien. Mijn wens is al dat huilen en alle zorg. Ik dacht weleens: heel anders. Ik hoop dat ik mijn taak waar hebben we dit aan verdiend? Toch moet je als moeder zelf kan afmaken en dat het samen dragen. Verzet en jaloezie brengen je Judith niet langer leeft dan ik. Ze niets. Het is een neerleggen bij wat er is. is afhankelijk van mij en wij zijn zo verbonden met elkaar. Zij is mijn We dachten altijd dat haar handicap kwam geweten, mijn gevecht, mijn boosheid, door zuurstoftekort bij de geboorte. Pas sinds mijn liefde, mijn alles. drie jaar weten we dat Judith een zeldzame Als ik overlijd, moet Judith naar een stofwisselingsziekte heeft, die progressief is. tehuis. Dat zou ik verschrikkelijk Ze is de laatste jaren heel erg achteruitgegaan, vinden. Toch verwacht ik niet van lichamelijk en geestelijk. Eerder ging ik weleens mijn man en andere kinderen dat zij met haar naar een optreden, dan had ze plezier. de zorg overnemen. Ik kan de zorg Of we gingen ergens samen een kopje koffie aan omdat ik haar moeder ben, voor

60 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Gezegd en Gezwegen.indd 60 5/12/2020 2:29:33 PM GEZEGD & GEZWEGEN

een ander is het niet te doen. Ik heb geregeld waar zij naartoe gaat als mijn dag komt. Althans, verstandelijk heb ik het geregeld, emotioneel niet. ‘Zij is mijn geweten, ‘Ik wil mijn taak Er echt aan denken, dat kan ik niet.

Ze is erg gehecht aan ons en aan het mijn gevecht, mijn leven, al valt dat leven niet mee. Ze als moeder zelf heeft veel pijn, maar kan niet aange- boosheid, mijn liefde, ven waardoor. Zoals gisterenavond, bij het naar bed brengen. Dan wijst mijn alles’ ze en huilt ze. Ik verleg haar voeten, verander de dekens, trek sokken aan afmaken’ en uit. De machteloosheid bij iemand ‘Ik kan de zorg aan omdat ik haar moeder drinken. Dat gaat allemaal niet meer. die niet kan praten, is overweldigend. Haar leven bestaat uit thuis zijn en Soms denk ik: kind, als jij nu kon pra- ben, voor een ander is het niet te doen.’ naar de dagbesteding gaan. Ze kan ten, wat zou je dan allemaal vertellen? Al 36 jaar draait het leven van Trijnie niet staan, niet zitten en niet praten Ze voelt het of iemand het goed met lichamelijk erg zwaar. Ze is zo zwaar gehandicapt, zo af- en is door haar ziekte totaal opge- haar voorheeft. Ze ziet het hart aan, hankelijk. Een normaal leven hebben we nooit gehad. Het (64) om de zorg voor haar meervoudig brand. De zorg voor haar is echt heel zo noem ik dat. klinkt misschien raar, maar dat gun ik ons nog. Gewoon gehandicapte dochter Judith. intensief. iets leuks kunnen doen met de kleinkinderen, met mijn ’s Nachts ga ik naar het toilet en dan Tot vorig jaar heb ik altijd buitens- man of voor mezelf. OPGETEKEND DOOR: MONICA BOSCHMAN hoor ik haar stemmetje: “Mama.” huis gewerkt, in de verpleging. Dat Het is een rare wens, maar ik hoop dat ik haar zelf kan Dat is het enige woord dat ze nog heeft er denk ik voor gezorgd dat wegbrengen. Al geeft dat intens verdriet. zegt, van de paar woorden die ze ooit ik het heb volgehouden. Je moet het Stel dat Judith overlijdt, wat past dan bij haar? Daar denk sprak. ’s Ochtends komt het busje zelf doen, met je gezin en vrienden. ik regelmatig over na. Heel veel gezangen vind ik prach- haar halen voor dagbesteding. Ze Wie onze dochter of situatie vreemd, tig, maar kun je het Halleluja zingen terwijl haar leven zo zwaait niet, maar controleert altijd of abnormaal, raar, niet interessant of zwaar was? ik er sta. En ik sta er altijd. Ze heeft vervelend vindt, die hebben we allang ‘Vooral de eerste jaren waren heel moeilijk. Er dit gezin nodig, anders is ze aan haar niet meer om ons heen. Het geloof Als Judith er niet meer is, zal dat een gat slaan in ons ge- was een bom ontploft in ons gezin. We hadden lot overgelaten. is voor mij soms een worsteling, je zin. Nu komen de twee gezonde kinderen hier op zondag een kind waar iets mee was. Als jonge mensen blijft zitten met vragen. Toch is me eten, omdat Judith er is. De kleindochters helpen haar heb je plannen en dromen. Daar komt ineens Pas werd tijdens een lezing over ‘de ook veel gegeven. Ik ben door Judith douchen of zetten het hekje om haar bed omhoog. De een streep door. Je ziet kinderen die net zo oud gouden jaren’ van ouderen gespro- hele mooie mensen tegengekomen. kleinkinderen zullen deze verbinding nooit vergeten, maar zijn vrolijk huppelen en ouders trots zijn op hun ken. Dan hoor ik mensen vertellen Ze heeft me ook als mens veranderd. ook het huilen en de wanhoop niet. Ik weet dat ouders Vkinderen. De ontreddering was groot en werd over wensen als reizen, vrijheid, de Ik heb al 36 jaar kunnen zorgen voor hun kinderen niet weg horen te brengen, maar Judith heeft nog versterkt door de intense vermoeidheid door kleinkinderen zien. Mijn wens is mijn zwaar gehandicapte dochter. Ik geen toekomst. Ze is helemaal overgeleverd aan de ander. al dat huilen en alle zorg. Ik dacht weleens: heel anders. Ik hoop dat ik mijn taak ben heel gek met haar en ik herken waar hebben we dit aan verdiend? Toch moet je als moeder zelf kan afmaken en dat veel van mezelf in haar, vooral in haar Een klein gehandicapt meisje is schattig, maar dat is ze het samen dragen. Verzet en jaloezie brengen je Judith niet langer leeft dan ik. Ze humor en grapjes. Als ze je aardig nu niet meer. Nu staat ze er vaak wat doelloos bij, in haar niets. Het is een neerleggen bij wat er is. is afhankelijk van mij en wij zijn zo vond, reed ze met haar rolstoel bijna rolstoel. Mensen vragen weleens hoe het met Judith is, verbonden met elkaar. Zij is mijn tegen je voeten aan, dan stopte ze. terwijl ze ondertussen de blik op iets anders hebben. Dan We dachten altijd dat haar handicap kwam geweten, mijn gevecht, mijn boosheid, Die humor heeft ze nog, als ze in haar denk ik: stel de vraag oprecht of laat hem achterwege. door zuurstoftekort bij de geboorte. Pas sinds mijn liefde, mijn alles. betere doen is. Vroeger was er strijdlust, verontwaardiging en boosheid. drie jaar weten we dat Judith een zeldzame Als ik overlijd, moet Judith naar een Dat heb ik niet meer, dit is waar wij het mee moeten doen. stofwisselingsziekte heeft, die progressief is. tehuis. Dat zou ik verschrikkelijk Ik zie de intense vermoeidheid, de Mijn hele volwassen leven heeft om de zorg voor haar Ze is de laatste jaren heel erg achteruitgegaan, vinden. Toch verwacht ik niet van pijn en het lijden. Is het beter als dat Dit interview gedraaid. Wat ik werkelijk voel, kan ik niet zeggen omdat lichamelijk en geestelijk. Eerder ging ik weleens mijn man en andere kinderen dat zij afgelopen is? Wanneer zij er niet meer is al voor de ik mezelf op de been wil houden. Voorop staat dat Judith met haar naar een optreden, dan had ze plezier. de zorg overnemen. Ik kan de zorg is, valt er een hele grote zorg weg. Het coronacrisis voor mij een mens is van grote waarde. Ze is het waard Of we gingen ergens samen een kopje koffie aan omdat ik haar moeder ben, voor is zo’n verantwoordelijkheid en ook afgenomen. dat over haar geschreven wordt.’

60 Magazine van KBO-PCOB juni 2020 61

06_Gezegd en Gezwegen.indd 60 5/12/2020 2:29:33 PM 06_Gezegd en Gezwegen.indd 61 5/12/2020 2:29:34 PM LEDENVOORDEEL MAGAZINE TEKST: STEFAN VAN DER BOOM, BART MOLS FOTO: SHUTTERSTOCK BRENG ZELF UW ENERGIEREKENING OMLAAG Veel elektrische apparaten in huis zijn nodig, maar verbruiken stroom en dat kost geld. Sommige apparaten verbruiken 24 uur per dag en 365 dagen per jaar stroom. Laten we eens kijken naar de kosten van enkele apparaten volgens Milieu Centraal (een onafhanke- lijke voorlichtingsorganisatie voor informatie over milieu en energie).

TIP 4: STAP OVER OP KBO-PCOB ENERGIE Wij rekenen vrijblijvend uit hoeveel u kunt besparen als u zich aansluit bij KBO-PCOB Energie. Bel onze klantenser- vice op 085 – 486 33 64 of stuur een email naar klanten- [email protected]

BENT U AL OVERGESTAPT? PROFITEER OOK! KBO-PCOB ENERGIE: EERLIJK EN BLIJVEND VOORDELIG! Persoonlijk contact en gratis adviesgesprek Uw energiezaken in vertrouwde handen Voordelige stroom- en gastarieven Gewoon via post en telefoon Wij regelen de opzegging voor u Geen addertjes onder het gras Meer weten? Kijk op www.kbo-pcob-voordeel.nl/energie of bel 085-486 33 64

62 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Ledenvoordeel.indd 62 5/13/2020 11:19:39 AM LEDENVOORDEEL MAGAZINE TEKST: STEFAN VAN DER BOOM, BART MOLS FOTO: SHUTTERSTOCK BUITEN IS HET WARM BRENG ZELF UW Binnen is het lekker koel Zeker als u veel binnen bent kunnen de zomerse dagen wel erg warm en benauwd zijn. Dan is het heerlijk om de ruimte waar u zich bevindt aangenaam te verkoelen of te ventileren. Dat kan met deze aircooler ENERGIEREKENING OMLAAG (luchtkoeler) of airco. Beide compact, mobiel en eenvoudig te bedienen. Veel elektrische apparaten in huis zijn nodig, maar verbruiken stroom en dat kost geld. Het verschil? Een airco blaast koele lucht in de ruimte tot exact de temperatuur die u heeft ingesteld. Sommige apparaten verbruiken 24 uur per dag en 365 dagen per jaar stroom. Laten we Warme lucht gaat via een afvoerslang naar buiten. Nauwkeuriger en krachtiger dan een aircooler maar de eens kijken naar de kosten van enkele apparaten volgens Milieu Centraal (een onafhanke- aanschafprijs is hoger. Een aircooler koelt de ruimte met water of ijs, er is geen afvoerslang en lijke voorlichtingsorganisatie voor informatie over milieu en energie). hij is goedkoper en energiezuiniger dan een airco. Wilt u een grotere ruimte koelen? Koop dan de mobiele airco TechnoLife TL-9001.

Kijk eens wat tien willekeurige elektrische TIP 1: VERVANG OUDE APPARATEN apparaten (bij gemiddeld gebruik) kosten per Zou u de oude koelvriescombinatie vervangen door een jaar aan energie: nieuwe met energielabel A+++ dan verbruikt deze nog maar zo’n 160 kWh: zo’n 35 euro. En bespaart u dus zo’n TECHNOLIFE TECHNOLIFE KWH VER- € 55 per jaar. TL-1701R TL-7002 BRUIK PER KOSTEN PER APPARAAT JAAR JAAR TIP 2: LET OP HET VERBRUIK BIJ AANKOOP €69,95 €299,95 I.P.V. €129,95 I.P.V. €599,95 Elektrische 1900 € 430 Zo kost een televisie met groot plasmascherm € 110 per MET MET boiler > 20ltr jaar aan energie. Een (kleiner) LED televisiescherm (155 AFSTANDS- AFSTANDS- Tuinvijverpomp 180 € 40 kWh) maar € 35. Tel uit uw winst! BEDIENING BEDIENING Waterbed 750 € 170 Pomp vloerverwarming 570 € 130 TIP 3: HAAL DE STEKKER ERUIT Koelvriescombinatie 380 € 90 Loop eens door uw woning en maak een lijstje van alle MOBIELE AIRCOOLER MOBIELE AIRCO 15 jaar oud apparaten waarvan de stekker in het stopcontact zit. • Ventileren, koelen en bevochtigen • Ventileren, koelen en ontvochtigen Televisie met 485 € 110 Heeft u deze apparaten echt nodig of kunt u ze wellicht • 3 standen/snelheden om lucht te blazen • Koelvermogen: 7000 BTU groot plasmascherm overdag uitzetten in plaats van standby? Goed om te • Een swing-stand om de lamellen naar links en rechts te • Geschikt voor ruimtes van zo’n 20-35 m2 (75 m³) Vaatwasser 240 € 55 weten: apparaten ouder dan zo’n 10 jaar, verbruiken over laten bewegen • Verkoelingsfunctie & ontvochtigingsfunctie Infraroodsauna 420 € 95 het algemeen veel meer stroom dan nieuwe. De aan- • 3 selecteerbare modi: normaal, natuurlijk en slaap • 2 ventilatorstanden met slaapfunctie Verlichting 390 € 90 schafprijs van een nieuw zuinig apparaat verdient u vaak • Geluidsarm (55 dB) • Lamellen zijn handmatig in elke stand te draaien Wasdroger 290 € 65 al in enkele jaren terug. • Vermogensopname max 65 watt • 24-uurs timerfunctie • Digitaal display • Vermogen: 780 Watt (Energielabel: A) TIP 4: STAP OVER OP KBO-PCOB ENERGIE • Soft touch bediening • Geluidsniveau: 65 dB Wij rekenen vrijblijvend uit hoeveel u kunt besparen als u • Timer-functie • Led bedienings display met touch knoppen zich aansluit bij KBO-PCOB Energie. Bel onze klantenser- • Handige zwenkwielen • Snoerlengte: 1,5 m vice op 085 – 486 33 64 of stuur een email naar klanten- • Snoer van 1.90 meter • Verrijdbaar: Ja 360 graden zwenkwielen [email protected] • Inhoud watertank 3 liter • Inclusief raamafdichtingskit • Gewicht 5.2 kg • Inclusief afstandsbediening (excl. 2x AA batterijen)) • Afmetingen 26 x 25 x 54 cm (lxbxh) • Inclusief afvoerslang (lengte afvoerslang: 150 cm) BENT U AL OVERGESTAPT? PROFITEER OOK! • Inclusief 2 koelelementen • Gewicht: 21 kg KBO-PCOB ENERGIE: EERLIJK EN BLIJVEND VOORDELIG! • Inclusief afstandsbediening (met batterij) • Afmetingen: 33 x 34 x 69 cm (l x b x h) • Nederlandstalige handleiding • 2 jaar fabrieksgarantie Persoonlijk contact en gratis adviesgesprek Uw energiezaken in vertrouwde handen • 2 jaar fabrieksgarantie • Nederlandstalige handleiding Voordelige stroom- en gastarieven Gewoon via post en telefoon Wij regelen de opzegging voor u Geen addertjes onder het gras

Meer weten? Kijk op www.kbo-pcob-voordeel.nl/energie of bel 085-486 33 64 KIJK VOOR MEER INFO op www.KBO-PCOB-VOORDEEL.NL/ZOMERHITTE of bel 085-486 33 64

62 Magazine van KBO-PCOB juni 2020 63

06_Ledenvoordeel.indd 62 5/13/2020 11:19:39 AM 06_Ledenvoordeel.indd 63 5/12/2020 3:55:58 PM

BEEVEN EEN

erlen emerone E AAN HET EEN Acteurs uit het Nederlandse theater waar de pest heerst. Ze vertellen elkaar Theater, in samenwerking met VPRO/ lezen dagelijks één verhaal uit Boccac- verhalen, iedere dag weer. Honderd ver- NPO. Iedere dag weer een geweldig cio’s Decamerone. Elke dag een nieuw halen in totaal. Met humor, kritiek op verhaal speciaal voor u. Aanrader! verhaal. Als ode aan het leven. In de gezagsdragers en lichte erotiek. In deze Decamerone beschrijft de Italiaanse coronatijd worden de verhalen opnieuw dichter Boccaccio hoe een groep van verteld door acteurs van het Internatio- tien jonge mensen Florence ontvlucht, naal Theater Amsterdam, Het Nationale

kliek Kijk en luister ‘We gaan net thuis 24 uur per dag kijken naar zo lang door concertvideo’s van het Konink- totdat we uit lijk Concertgebouworkest? Dat kan! Naast de concerten die deze crisis zijn. al online gezet zijn, worden tijdens de coronacrisis iedere We hebben week op maandag, woensdag honderd dagen en vrijdag om 16.00 uur andere te gaan, langer concerten gestreamd. mag het echt niet duren’ Regieur Io n Hoe

66 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Lezen Zien Beleven.indd 66 5/12/2020 2:43:32 PM ZIEN | BELEVEN | LEZEN

[handwerken]

Borduren metWin! de cactus- naaldmagneet uw borduurnaald met Iris nooit meer kwijt ‘We zijn de natuur om ons heen gewoon veel meer aan het waarderen, omdat het zo’n fij- ne afleiding is van alles om ons heen’ Camilla Dreef, vogelaar

[kunst] GRATIS KUNST KIJKEN

Zet je hoofd uit en ga lekker borduren. Hier vindt u alles wat u daarvoor nodig hebt. Of u beginner bent of al meer ervaren, borduren is een feestje!

www.irisborduurt.nl

WIN! Wilt u kans maken op de handgemaakte cactus-naaldmagneet van Iris Borduurt? Bel vóór 23 juni 2020 naar 0909-0108 (€ 0,60 per gesprek), optie 2 of sms naar Bent u benieuwd hoe de Sterrennacht 3111, magazine naaldmagneet. (Vincent van Gogh) er van dichtbij uitziet? Met Google Arts & Cultu- [cursus] re heeft u de schatten, verhalen en (TUIN)VOGELS IN kennis van meer dan tweeduizend culturele instellingen uit tachtig lan- NEDERLAND den binnen handbereik. De perfecte Wilt u meer weten over vogels? Dan manier om de kunst, geschiedenis, zijn de online vogelcursussen van de mensen en wonderen van onze we- Vogelbescherming vast iets voor u! De reld te ontdekken. lessen leren u op een andere manier naar vogels te kijken, waardoor u nog Google Arts & Culture is gratis te meer zult genieten van de vogels in uw gebruiken en werkt volledig online in tuin en in uw buurt. uw browser. Daarnaast zijn er apps voor iOS en Android. www.vogelbescherming.nl www.artsandculture.google.com

06_Lezen Zien Beleven.indd 67 5/12/2020 2:43:35 PM ZIEN | BELEVEN | LEEN

romn E INERTREIN

romn WAT ERBIT Ingri ner eken Wat betekent het, een huis leeg te maken waarin je je halve leven hebt gewoond? Wat laat je achter en wat neem je mee? aar hoe ruim je niet alleen een huis, maar ook jezelf op? Wat als het afscheid van je huis samenvalt met dat van dierbaren?

uitgeeri oli

iol Arone gezin in het noorden doorbrengen et is 196 als de zevenjarige me- een initiatief van de ommunistische rigo zijn arme buurt in Napels moet artij. De kindertrein is een epische en verlaten en door zijn moeder op een hartverscheurende roman over op- trein wordt gezet. amen met duizen- groeien, onmogelijke keuzes, loaliteit den andere kinderen uit het zuiden van en liefde. ie Itali zal hij een paar maanden in een uitgeeri ner ATI EN

Bij de online Bibliotheek krijg je toegang tot een wereld aan kennis. eniet van WN! Wilt u kn mken o een n ee mooie oeken? meer dan 28.000 e-boeken en ruim Bel r uni nr er gerek otie o .200 luisterboeken. Waar je maar wilt, m nr oor Wt oerlit mgine tie oerlit en oor wanneer je maar wilt. e kinertrein mgine tie kinertrein onlineilioteeknl

6 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Lezen Zien Beleven.indd 68 13-05-2020 14:04 ZIEN | BELEVEN | LEEN

romn E INERTREIN

6 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Lezen Zien Beleven.indd 68 13-05-2020 14:04

E AAN E BRIE EE PUTTERTES ieve vienin

jaa egen in e vege ene veijn e een ueje in e uin zie ze vanui e euenaa eij i a e en van e ie a i ee z vij ie euije vgeje in ie gijze ij e en zi an ege aan e ezenen anaag aen ze e ee een ee egin van e ag jaa i e ie geegge van eeanneje un eiiu a ie en ae an een ij eaa een u i a vij e zijn een aa eeneen in e i O e jaa e i een eg vaene uivenaa ui e inge ven e uinaa vejagen ie aen a ze een ne jngen een een ge eveeei ij e a en e aa vaen en e gee z vaij i nie e aen

e eingen zijn aan e veeen en nu e ein in ei en a e in ge aa ineen ie zee geu ang eij e na e een ng even a zi e ezen aniag gaan e e Maa ve aa in e Keen aan ng ee ijen ue ein in e an ie nie genei zijn e ie ve een ij ie v aa e uienui aae- en ee en ij an ve ie uiunig uigeiene ie agen een juien ij en za ijn vae zu zeggen n ana e ie e aean i e ie an e genij i e Paaagen z i a i a a ze e ij aen ageen eeij i a ie a i e ie veie ie einne aa z e e vege in ijn en e eenan i zijn geee EEN EN V ieen een aneaveeeezeje ie in e eeeen ie i zee zgvuig aa in nze uinen e i unnen vinen e n an i e W BE! viu nauuij e nee e Beie e ij gene e In elk nummer plaatsen we eeen aeaa a e aa een aa een eg i en a e geen een brief van een van onze enee een i aa nze geneaie nie aan e eu zu zijn a i a z lezers. Echt verstuurd of ooit vaa geeu in e iie e zijn n eu van e uieen eze zelf gekregen, geschreven aan uiunige ie ene en ie uienaa Cna e nauu ee geen een echt of ﬁ ctief persoon. ee en geen aa ge geui e a zijn geijeen en ij Stuur uw brief van maximaal nie eaieen e n ng aa een 400 woorden naar magazine@ kbo-pcob.nl of per post naar: e ee ieve vienin e een e ii van aa ije a e Ode aan de brief, Ringwa- even u ie ie en vanavn vee aege e ganaen e een de 67, 3439 LM Nieuwegein. eje in ee en aana e nieue aeveingen van e ie ei Wanneer uw brief geplaatst wordt, ontvangt u een speciale ie Parker-pen als cadeau. je e ie ui Baenug

Magazine van KBO-PCOB juni 2020 7

06_Ode aan de brief.indd 71 5/12/2020 3:13:17 PM DE NIEUWE DONORWET TEKST: JEROEN FIDDER FOTO’S: MONIQUE VERBURG, STIJN ROMPA DONOREN REDDEN LEVENS Op 1 juli 2020 gaat de nieuwe Donorwet in. ‘Toen de wet erdoor was, rolden de tranen over m’n wangen’, vertelt Gerda Vinck uit Sterksel. Gerda’s man overleed aan een herseninfarct en stelde zijn organen beschikbaar. Cor Koopmans is ontroerd omdat hij aan de andere kant stond: hij kreeg tweemaal een lever die zijn leven redde.

72 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Nieuwe Donorwet.indd 72 5/12/2020 2:57:49 PM Cor Koopmans voelt zich bevoorrecht: ‘Ik mag verder leven omdat anderen doneerden’ In 2014 kreeg Cor Koopmans uit Hoogeveen voor de tweede keer een levertransplantatie. Inmiddels is Cor bijna 72 jaar en geniet hij met zijn vrouw van elke dag. Hij was altijd een energieke, fitte man. In 1989 werd hij flink ziek. Hij bleek een auto-immuun- ‘Ik ben mijn ziekte te hebben en moest zijn leven orgaandonoren drastisch aanpassen. Cor verzwakte dankbaar. Zonder steeds meer en werd in 1995 zo ziek hen was ik er 24 dat een levertransplantatie zijn enige jaar geleden al redding was. ‘Organen lagen ook toen niet meer geniet voor het oprapen, dus ik kwam weest en had ik op de wachtlijst. Een verschrikkelijk mijn kleinkinde- spannende tijd, ook voor m’n gezin. ren nooit gekend’ Vooral omdat ik vanwege een complicatie langer moest wachten op nacht van 30 maart kreeg hij het verlossende telefoontje: een transplantatie. Uiteindelijk woog er was een donorlever. Cor werd direct geopereerd. Van- ik nog maar 50 kilo. Ik heb me vaak wege een ernstige complicatie volgden nog twee opera- afgevraagd of er op tijd een donorle- ties. De donorlever was zo beschadigd dat hij misschien ver voor mij zou zijn. Op 7 november nóg een transplantatie moest ondergaan op zeer korte 1995 kreeg ik het goede nieuws. Ik termijn. ‘Het was spannend, maar de lever herstelde zich was blij, maar ook bang. Want ik was vrijwel helemaal. We waren zó blij.’ zo verzwakt dat ik dacht dat ik het niet zou halen.’ De operatie duurde veer- Een bevoorrecht mens tien uur en verliep succesvol. ‘Hoe het nu gaat? Fantastisch! Ik geniet van elke dag. Ik doe vrijwilligerswerk bij de Historische Kring Hoogeveen Doodziek in het ziekenhuis en samen met mijn vrouw geef ik voorlichting en gastles- Bijna achttien jaar leefde Cor vrijwel sen over orgaandonatie voor de Nederlandse Transplan- klachtenvrij. ‘Eind oktober 2013 kreeg tatie Stichting (NTS). We doen veel samen. En we genieten ik hevige buikpijn en koorts. De slag- van onze twee kinderen met hun partners en vijf kleinkin- ader naar mijn lever bleek verstopt. deren. Ik ben een bevoorrecht mens en denk regelmatig Daardoor kreeg mijn lever te weinig aan mijn donoren. Ik mag verder leven omdat twee overle- zuurstof en stierf deze af. Ik lag vijf den mensen hun organen beschikbaar stelden. De keer- maanden doodziek in het ziekenhuis zijde is dat twee families een dierbare moeten missen. Dat en verbleef ook een paar weken thuis. besef ik goed. Ik pas daarom goed op mezelf en ben zuinig Ik voelde het einde naderen.’ In de op de lever die ik heb gekregen van die ander.’

06_Nieuwe Donorwet.indd 73 5/12/2020 2:57:52 PM DE NIEUWE DONORWET

‘De keuze was niet moeilijk, het was zijn besluit’

74 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Nieuwe Donorwet.indd 74 5/12/2020 2:57:55 PM Centrum Groningen. Vijf mensen waren geholpen met de Nabestaande Gerda organen en het weefsel van haar man. ‘Het meest bijzondere was dat zijn hart ook is getransplanteerd. Doordat ik Vinck blij met mijn man nog heb gereanimeerd, bleef een ander in leven.’ Gerda geeft voorlichting op scholen, bij EHBO-verenigin- nieuwe donorwet: gen en op beurzen. ‘In 2017 kreeg ik een brief van de ‘Tranen toen de wet Eerste Kamer. Of ik de vergadering over de Donorwet wilde bijwonen. De senatoren hadden voor- en tegen- erdoor was’ standers uitgenodigd. Ik vertelde mijn verhaal en hield een Alweer 23 jaar geleden overleed heel pleidooi voor donatie. Toen de wet erdoor was, rolden de plotseling Louis, de man van Gerda tranen over m’n wangen.’ Vinck uit Sterksel in Noord-Brabant. Dat was een grote schok. De keer- Elke keuze verdient respect zijde: vijf mensen werden geholpen Ze heeft veel voldoening van haar vrijwilligerswerk als met zijn organen en weefsels. voorlichter. ‘Ik vind het vooral mooi om kinderen en jongeren bewust te maken van donorregistratie en van Sindsdien geeft Gerda door heel orgaandonatie. Ook op de Margriet Winterfair en de Libelle Nederland voorlichting over orgaan- Zomerweek voer ik hele gesprekken. Er zijn veel vooroor- donatie en donorregistratie. delen die mensen weerhouden om zich bewust te regis- ‘Als ik de smoesjes hoor van sommi- treren. Ik vertel dan over mijn ervaring. Regelmatig lukt het gen. Ooit hoorde ik: “Als Ajax-suppor- om iemand op een ander spoor te brengen. Ik ken veel ter wil ik niet dat mijn hart naar een mensen die een transplantatie hebben gehad. In Neder- Feyenoorder gaat.” Ik dacht: je bent land staan velen op een wachtlijst. Er overlijden mensen niet wijzer.’ van die lijst, omdat nabestaanden op dat droevige moment niet kunnen kiezen voor orgaandonatie. Veel nabestaan- Op een nacht in 1997 werd Louis den hebben achteraf spijt van die keuze. Een bewuste keu- ’s nachts wakker met hoofdpijn en ze bij registratie kan levens redden. Denk er dus goed over uitvalsverschijnselen. Uiteindelijk na en kies. Dan hoeven je nabestaanden die keuze niet te heeft Gerda hem nog gereanimeerd, maken. En elke keuze verdient respect.’ waarna hij met de ambulance naar het ziekenhuis werd gebracht. Hij LAAT VOOR 1 JULI WETEN ging aan de beademing. Die middag overleed Louis aan de gevolgen van WAT U WILT! De overheid wil graag dat u uw keuze over orgaan- en een herseninfarct. ‘Direct kreeg ik weefsel voor 1 juli invult in het Donorregister. Dit kan de vraag of zijn organen en weefsels via de website: www.donorregister.nl. U kunt ook een mochten worden afgestaan. Een erg papieren donorformulier ophalen bij uw gemeente moeilijke keuze op dat moment, want of bibliotheek, of laat het opsturen, bel daarvoor de ik kon niet helder nadenken. Opeens Donorinformatielijn: 0900-821 21 66. herinnerde ik me dat Louis ooit had U hebt tot 1 juli 2020 de tijd om uw keuze in te vullen. gezegd: “Als ik doodga, mogen ze Doet u dit niet, dan krijgt u vanaf 1 september twee alles van me hebben.” De keuze was keer een brief van de overheid om een keuze in te daardoor niet moeilijk meer, want het vullen. Vult u opnieuw niets in, dan komt bij uw naam was zijn eigen besluit.’ te staan dat u geen bezwaar hebt tegen orgaan- en weefseldonatie. Dat betekent dat na uw dood uw organen en weefsels naar een patiënt kunnen gaan. Als Zijn hart redde een leven u nu al geregistreerd staat in het Donorregister hoeft u Twee maanden later kreeg Gerda niets te doen. U kunt uw keuze altijd aanpassen. een brief van het Universitair Medisch

06_Nieuwe Donorwet.indd 75 5/12/2020 2:57:56 PM

AANKLOPPENWoordzoeker EVENEMENT SLONS Woordzoeker AFHUREN EXPANDEREN SPORTVROUW PUZZEL AGENTSCHAPAANKLOPPEN EVENEMENTHENGST SLONSTAFELGEREI

ASIELAFHUREN EXPANDERENKEIHARD SPORTVROUWTEGEN

BABYSITTERAGENTSCHAPWOORDZOEKERHENGSTKROONPRINS TAFELGEREIVALSSPELEN AANKLOPPEN EVENEMENT SLONS AANKLOPPEN EVENEMENT SLONS BERGTUNNELASIELAFHUREN EXPANDERENKEIHARDLOTGEVAL SPORTVROUWTEGENVEERDIENST AFHUREN EXPANDEREN SPORTVROUW BESLISSINGBABYSITTERAGENTSCHAP HENGSTKROONPRINSMEELSPIJS TAFELGEREIVALSSPELENVERREGENEN AGENTSCHAP HENGST TAFELGEREI CABARETBERGTUNNELASIEL KEIHARDLOTGEVALMENEER TEGENVEERDIENSTVISSER ASIEL KEIHARD TEGEN Bel CLOSETBESLISSINGBABYSITTER KROONPRINSMEELSPIJSPELLEN VALSSPELENVERREGENENVOORGANGER BABYSITTER KROONPRINS VALSSPELEN BERGTUNNEL LOTGEVAL VEERDIENST DATABEHEERCABARET MENEERREALISATIE VISSERVOORLEGGEN BERGTUNNEL LOTGEVAL VEERDIENST BESLISSING MEELSPIJS VERREGENEN CLOSET PELLEN VOORGANGER DUPLOBESLISSING SCHORSINGMEELSPIJS VREEDZAAMVERREGENEN & Win CABARET MENEER VISSER DATABEHEER REALISATIE VOORLEGGEN EINDECABARET SERIEMENEER ZIGZAGGENVISSER CLOSET PELLEN VOORGANGER DUPLO SCHORSING VREEDZAAM We hebben deze keer weer een CLOSET PELLEN VOORGANGER DATABEHEER REALISATIE VOORLEGGEN prachtige prijs die u kunt winnen EINDEDATABEHEER SERIEREALISATIE ZIGZAGGENVOORLEGGEN als u de oplossing van de puzzel DUPLO SCHORSING VREEDZAAM goed hebt. Hoe het werkt? Maak de DUPLO SCHORSING VREEDZAAM EINDEB E V E N SERIEE M E N T ZIGZAGGENV N E S O puzzel, noteer de oplossing en bel EINDE SERIE ZIGZAGGEN of sms de oplossing door. U kunt zo C E E H R D R A H I E K X L R vaak meedoen als u wilt. Succes! B E V E N E M E N T V N E S O M R R E E C A B A R E T P E M Bel 0909-0108 CB EE VE EH NR E D M R E AN HT IV NE EK SX OL R E E R G T S P T U Z R U A E S Bel 0909-0108 (€ 0,60 per gesprek), B E V E N E M E N T V N E S O kies voor optie 1 (puzzelprijs) en MC ER ER HE RE D C R AA BH AI RE EK XT LP RE M A G E N T S C H A P D L N V W spreek de oplossing in. Uw tele- C E E H R D R A H I E K X L R ME RE RR EG ET C S A P B TA UR ZE RT PU EA ME S foonnummer wordt automatisch A NM GR RL EI EU C F A H B ZA BR IE ET PD EO MU genoteerd. AE EG RE GN TT S S P C T HU AZ PR DU AL EN SV W E E R G T S P T U Z R U A E S NA GA EE NM T S S AC NH IA OP DS LE NO VE WO O A N G L I U F H Z B I E D O U Of sms naar 3111 A G E N T S C H A P D L N V W Sms naar 3111 de tekst MAGAZINE KA NG GN LH I Y U P F GH NZ AB RI EN DH OR U R R N AA EN MG LS IA UN F I H O Z SB EI OE ED O UO OPLOSSING NL AR EE ME S B A Z N IJI TO ES AE OS EI OE O L V Dus bijvoorbeeld: magazine brood- K GN NA HE MY SP AG NN I A O RS NE HO RE OR OR kruimel (€ 0,60 per deelname). OK GO NN HN Y A P DG IN SA ER NL HT RI RN R E T L RK EG NE HB YZ PIJ GT N E A AR SN IH ER RL RV Hebt u een geheim nummer? Sms L R E E B Z IJ T E A S I E L V dan behalve de oplossing ook uw P O E G B E S L I S S I N G R O OL NR NE EA BD Z I IJS T E E LA TS II NE EL VT O O N N A D I S E L T I N E T B telefoonnummer. B E V E N E C P V G S N I R P N O O R K G O C E E H R D O O N N A D I S E L T I N E T M P OO EE GG BB E E S S L L I IS SS SI NI GN RG R M R R E BE EC Prijswinnaars krijgen persoonlijk E E R GCT EES E EP EO ET GV BR E E S O L D I NS ES LI NL GE RP A G E NMT RAS bericht. P VV GG SS NN I I R R P PN NO OO OR KR GK OG O A N G L EI EAU N A E MAS GNA N LP TV GA SF NE I L R G P EN RO EO RI KC GN OS K G N H AY NKP N A E EE EE TT VV R R E EO OD DN NE EL LL EL PE P L R E E B LZ K G Oplossing puzzel meinummer: O O N N A OD E E E T V R E O D N E L L E P P O E G LB RE N E L E P S S L A V E G T O L P laadruim N L T A F E L G E R E I C N S P V G S ONOI N L T A F E L G E R E I C N S P E E E T PV OR N L T A F E L G E R E I C N S E N E L E P S S L A V E G T © OSandersL puzzelboeken N L T A PF VE N E L E P S S L A V E G T O L N E L E EP ENS Sluitingsdatum N LN De overgeblevenN E L lettersE P vormenS S deL oplossing.A V E G T O L U kunt meedingen naar deze prijs © Sanders puzzelboeken N E © Sanders puzzelboeken tot 23 juni 2020. De overgebleven letters vormen de oplossing. © Sanders puzzelboeken De overgeblevenDe overgebleven letters letters vormen vormen de de oplossing. oplossing.

78 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Puzzel.indd 78 5/12/2020 2:58:38 PM PUZZELPRIJS PUZZEL MEE EN MAAK KANS OP EEN VAN DE TIEN GARDENA-BOOMSCHAREN t.w.v. € 126,99

Geknipt voor u

Voor het snoeien van hoge boomtakken heeft u geen ladder u tot twaalf maal meer kracht zonder moeite. Dankzij de meer nodig dankzij de StarCut 410 Plus van Gardena. Terwijl flexibele snoeikop komt u bovendien ook bij lastig bereikbare u met beide voeten veilig op de grond staat, snoeit u met takken. Een antikleefcoating op de messen beschermt deze boomschaar tot maar liefst zes meter hoogte. U brengt, tegen roestvorming. Blijft een gesnoeide tak onverhoopt vanaf de grond, de boomschaar in positie en u knipt – door in de boom hangen? Met de handige haak trekt u die naar aan de oranje handgreep te trekken – eenvoudig takken beneden. door tot een doorsnede van 32 mm. In de snoeikop is een duurzaam, stalen mechanisme geïntegreerd. Dat geeft Meer info op www.gardena.com

06_Puzzel.indd 79 5/12/2020 2:58:41 PM COLOFON

Het volgende nummer verschijnt op 23 juni

MAGAZINE

Dit magazine is een uitgave van KBO-PCOB, en verschijnt Adverteren 10 x per jaar. KBO- en PCOB-leden ontvangen het gratis. Dock35 Media Een abonnement kost € 35 per jaar. Oplage: 250.000 Frank Roosenbeek 0314-35 58 30 [email protected] Abonnee of lid worden van KBO of PCOB? www.kbo-pcob.nl/contact of bel 030-3 400 600, mail: Website [email protected]. Leden: opzeggen voor 1 december. www.kbo-pcob.nl

Redactieadres Volg ons op Facebook Ringwade 67, 3439 LM in Nieuwegein facebook.com/kbo-pcob [email protected] Volg KBO-PCOB op Twitter @kbo_pcob Ouderen-Infolijn: 030-3 400 600 (ma t-m vrij, 9-17 uur) Gratis lezen op tablet Voor vragen en reacties: 030-340 06 55 Leden kunnen het Magazine ook gratis lezen op tablet. Servicetelefoon: ma t/m do van 10.00-13.00 uur Zoek Magazine KBO-PCOB in AppStore of PlayStore. Juridische vragen en vragen over pensioenen: woensdag en donderdag van 13.00-15.00 uur Gesproken versie Het Magazine van KBO-PCOB is via CBB ook beschikbaar Hoofdredacteur: Ingrid Nies in gesproken vorm. Bel: 030 - 3 400 600. Eindredacteur: Ed Lodewijks Redactiemedewerker: Suzanne Meeboer Daten bij KBO-PCOB Ga naar www.50plusmatch.nl/kbo-pcob Aan dit nummer werkten mee Aldo Allessie, Erik Beckers, Femke van den Berg, Monica Copyright/advertenties Boschman, Marc Bolsius, Arjan Broers, Kirsten Dorrestijn, Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen Jeroen Fidder, Saskia Grootegoed, Anita Harte, Egbert zonder toestemming van de uitgever. Hartman, Tom Janssen, Mark Kohn, Max de Krijger, KBO-PCOB draagt op geen enkele wijze Annemieke Lenssinck, Stijn Rompa, Janita Sassen, Wouke verantwoordelijkheid voor advertenties/bijsluiters. van Scherrenburg, Arjen-Jan Stada, Jean-Jacques Suurmond, Monique Verburg, Arjan Visser. Over KBO-PCOB Concept en vormgeving KBO-PCOB is met een kwart miljoen leden de grootste Studio Room, Naarden seniorenorganisatie van Nederland. Wij maken ons sterk voor een samenleving waarin senioren volwaardig Druk kunnen meedoen en mensen omzien naar elkaar. Senefelder Misset, Doetinchem Meer informatie: www.kbo-pcob.nl

80 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Colofon.indd 80 5/12/2020 3:00:21 PM

DE BETEKENISZOEKERS

VAN GEPENSIONEERDE TOT STARTENDE ONDERNEMER HAN VAN DOORN (83), UITHOORN

In de rubriek De betekeniszoekers belichten melding. Als ik daar niet op reageer, we mensen die op latere leeftijd een grote krijgt mijn zoon een melding. We hebben het systeem door honderd ommezwaai in hun leven maakten om zo mensen laten testen en dat was zeer meer betekenis te vinden. In deze aflevering succesvol. Han van Doorn (83) uit Uithoorn, die samen Ik volgde een cursus bij de Leyden met zijn zoon een slimme app bedacht die Academy om te leren hoe ik een een oogje in het zeil houdt. En die nu als bedrijf moest starten. Er waren 80-plusser een bedrijfje begint. ruim vijftig deelnemers. Ons idee won 10.000 euro voor het verder TEKST: KIRSTEN DORRESTIJN FOTO: MARK KOHN ontwikkelen van de app. Als on- ‘Ik ben vijf jaar mantelzorger geweest voor mijn vrouw dernemer kom je weer terug in het met dementie. Vanaf het moment dat ik alleen woonde, maatschappelijk leven. Als je op voelde ik me niet veilig in mijn eigen huis. Ik vroeg me af een feestje komt waar je niet veel hoelang het zou duren voordat iemand mij zou vinden mensen kent, wordt in de eerste als ik van de trap val. Mijn zoon Thijs belde me geregeld minuut gevraagd: wat doe je? Ik ga met smoesjes, om te vragen hoe het met mijn kippen zo meteen wandelen in de duinen was. Die kippen interesseerden hem niks, hij maakte en dan gaat verschillende keren mijn zich zorgen om zijn oude vader. Maar een knoppie om telefoon – mensen die informatie mijn hals of om mijn arm wil ik niet, en ook geen senso- willen. Ik geniet daar erg van. De ren of camera’s in huis. Ik wil niet bespied worden, dat app is nog niet op de markt, we zijn tast mijn privacy aan. bezig met een pilot, maar mijn inbox Ik ben met mijn zoon om de tafel gaan zitten om te be- stroomt over met mensen die het denken hoe we dit konden oplossen. Samen hebben we systeem willen hebben. een uniek systeem uitgevonden: de app Are You Okay Iedereen heeft een doel in zijn Today. Aan de hand van het dagelijkse gebruik van mijn leven nodig, en dat geldt speciaal elektrische apparaten weet het systeem of het goed voor ouderen. Als je niet meer weet met mij gaat. Elke ochtend als ik wakker word, zet ik waarom je je bed uit moet komen, thee, gebruik ik de magnetron en het koffiezetapparaat. gaat dat ten koste van je vitaliteit. Ik We hebben een zelflerend systeem ontwikkeld dat een heb bij mezelf gemerkt dat ik vitaler maand nodig heeft om daar een patroon in te ontdek- word van dit project.’ ken. Bij echt afwijkend gedrag krijg ik eerst zelf een www.areyouokay.today

82 Magazine van KBO-PCOB juni 2020

06_Betekeniszoeker.indd 82 5/12/2020 2:59:31 PM DE BETEKENISZOEKERS

VAN GEPENSIONEERDE ‘Ik wil niet bespied TOT worden, dat STARTENDE tast mijn ONDERNEMER privacy aan’ HAN VAN DOORN (83), UITHOORN

82 Magazine van KBO-PCOB juni 2020 8

06_Betekeniszoeker.indd 82 5/12/2020 2:59:31 PM 06_Betekeniszoeker.indd 83 5/12/2020 2:59:41 PM