Antoni Komasa- -Łazarkiewicz

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 9 (109)/wrzesień 2020 ISSN 2353-6357

Zawieszam poprzeczkę coraz wyżej ANTONI KOMASA- -ŁAZARKIEWICZ

KINO KLAUSTROFOBICZNE WWW.SFP.ORG.PL SPIS TREŚCI W NUMERZE

PISMO STOWARZYSZENIA FILMOWCÓW POLSKICH nr 9 (109)/wrzesień 2020 ISSN 2353-6357

Zawieszam poprzeczkę coraz wyżej ANTONI KOMASA- -ŁAZARKIEWICZ

KINO KLAUSTROFOBICZNE WWW.SFP.ORG.PL WYWIAD NUMERU Antoni 16Komasa- TEMAT NUMERU -Łazarkiewicz 24 KINO KLAUSTROFOBICZNE WSTĘPNIAK POLONICA Kino samolotowe 54 Więcej tajemnic zaklętych w dialogu 68 Od Prezesa SFP 2 Polscy filmowcy Obywatel Miłość 56 na świecie 46 Wyobraź sobie 69 4 Internetowy serial SFP-ZAPA Nasza społeczność nie SHORT MIESIĄCA Kontrola 58 FESTIWALE W POLSCE wyklucza 70 Sukienka 48 Anna Nagler 60 Młodzi i Film 8 Krótkometrażowcy 72 Kameralne Lato 12 STUDIO MUNKA 49 NIE DO LAMUSA Czego nie widać 74 Aleksander Jackiewicz 62 Solanin 13 RYNEK FILMOWY Wędrówki filmowe 75-lecie Łodzi Filmowej 50 po kraju 75 Dwa Brzegi 14 PRZEZ SUBIEKTYW Kino samochodowe 52 Czy Państwo nas słyszą? 64 10 PYTAŃ DO PIOTRA 76

POLSKIE PREMIERY TROJANA Placek Okładka: fot. Rafał

Interior 32 SWOICH NIE ZNACIE 25 lat niewinności. Sprawa Ireneusz Grzyb 78 Tomka Komendy 34 MIEJSCA Tony Halik 36 CKF „Stylowy” Tarapaty 2 38 w Zamościu 80

Jak najdalej stąd 40 KSIĄŻKI 82

NA PLANIE IN MEMORIAM Fot. Pixabay Chrzciny 42 Jacek Korcelli 84 87 FESTIWALE ZA GRANICĄ VARIA

Uherské Hradiště 44 BOX OFFICE 91 Rys. Henryk Sawka

MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 1 WSTĘPNIAK

Projekt zrealizowany przy wsparciu:

WYDAWCA Stowarzyszenie Filmowców Polskich

REDAKCJA Redaktor naczelny Tomasz Raczek Zastępca redaktora naczelnego Anna Głaszczka Jacek Bromski Sekretarz redakcji Aneta Ostrowska Redakcja tekstów i korekta Julia Michałowska Prezes SFP Fotoedycja Aneta Ostrowska Projekt graficzny Magdalena Górska Studio graficzne Anna Wójtowicz Druk ArtDruk ul. Napoleona 2, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com Nakład 1850 egz. Koszaliński Festiwal De- było w Stowarzyszeniu Filmowców Polskich Adres redakcji Stowarzyszenie Filmowców Polskich biutów Filmowych „Mło- zawsze priorytetem. Zadając kłam publi- ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa tel.: (48) 22 512 41 14 dzi i Film” zakończył się cystycznym publikacjom, które starały się e-mail: [email protected], www.sfp.org.pl Stowarzyszenie Filmowców Polskich ogromnym sukcesem Stu- wbijać międzypokoleniowy klin, podczas Sekretariat dia Munka. Krótkometrażowe i pełnome- Walnego Zjazdu w 2003 roku członkowie ul. Pańska 85, 00-834 Warszawa 39. tel.: (48) 22 512 41 00, (48) 22 556 54 40 trażowe filmy wyprodukowane w studiu SFP podjęli decyzję, by 10 proc. dochodu e-mail: [email protected] Bank Millennium SA działającym przy Stowarzyszeniu Filmow- z tantiem spływających do Związku Auto- Konto: 44 1160 2202 0000 0001 2123 7014 ców Polskich zdobyły w sumie dziewięć rów i Producentów Audiowizualnych – na- PREZESI HONOROWI SFP nagród, w tym główną – Wielkiego Jantara leżącej do SFP organizacji zbiorowego za- Jerzy Kawalerowicz Janusz Majewski Andrzej Wajda dla najlepszego pełnometrażowego debiu- rządzania – kierowane było na działalność WICEPREZESI HONOROWI SFP tu fabularnego – za Supernovą w reżyserii statutową, w tym na wsparcie dla młodych Janusz Chodnikiewicz Janusz Kijowski

Bartosza Kruhlika. filmowców. Utytułowani starsi koledzy nie ZARZĄD GŁÓWNY W Koszalinie świętowaliśmy 15-lecie ograniczają się zatem do dobrotliwego po- Prezes Jacek Bromski Wiceprezesi Karolina Bielawska, Dariusz Gajewski powołania w Stowarzyszeniu Filmowców klepywania swoich młodszych druhów, ale Skarbnik Michał Kwieciński

Polskich programu 30 Minut, który stał się przeznaczają na ich doskonalenie zawodowe Członkowie Zarządu Filip Bajon, Witold Giersz, fundamentem powstałego trzy lata później realne pieniądze. Ta konstrukcja oparta na Janusz Kijowski, Juliusz Machulski, Allan Starski oraz Studia Munka. Każda, nawet najmniejsza, międzypokoleniowej solidarności jest czymś Jerzy Kucia – Sekcja Filmu Animowanego (Przewodniczący) Hanna Margolis – Sekcja Filmu Animowanego (Wiceprzewodnicząca) nagroda (a było ich naprawdę wiele) przy- wyjątkowym i jednocześnie niezwykle sku- Andrzej Marek Drążewski – Sekcja Filmu Dokumentalnego znawana „munkowym” produkcjom na tecznym. Podpisanie kolejnej umowy kopro- (Przewodniczący) Andrzej Sapija – Sekcja Filmu Dokumentalnego przestrzeni tych kilkunastu lat utwierdzała dukcyjnej między Studiem Munka a Canal+ (Wiceprzewodniczący) Jacek Zygadło – Sekcja Telewizyjna (Przewodniczący) nas w przekonaniu, że decyzja o urucho- (efektem pierwszej jest m.in. Supernova) oraz Witold Będkowski – Sekcja Telewizyjna (Wiceprzewodniczący) mieniu zupełnie wyjątkowego programu ogłoszenie następnych tytułów, które trafią Mirosława Wojtczak – Koło Charakteryzatorów (Przewodnicząca) Alina Skiba – Koło Cyfrowych Form Filmowych (Przewodnicząca) doskonalenia zawodowego była decyzją ze do produkcji, stanowi zapowiedź dalszych Michał Szcześniak – Koło Młodych (Przewodniczący) Janusz Gauer – Koło Operatorów Obrazu (Przewodniczący) wszech miar trafioną. Szczególnie przy ta- sukcesów. Cieszę się, że w misji rozwijania Barbara Hollender – Koło Piśmiennictwa (Przewodnicząca) kich okazjach warto o tym przypominać, młodych talentów filmowych konsekwentnie Ewa Borguńska – Koło Producentów (Przewodnicząca) Andrzej Roman Jasiewicz – Koło Realizatorów Filmów dla Dzieci żeby młodzi filmowcy, dla których nowo- towarzyszy nam Ministerstwo Kultury i Dzie- i Młodzieży (Przewodniczący) Nikodem Wołk-Łaniewski – Koło Reżyserów Dźwięku czesna polska kinematografia ze wszystkimi dzictwa Narodowego. (Przewodniczący) swoimi instytucjonalnymi fundamentami Na koniec wrócę do samego festiwalu Maciej Karpiński – Koło Scenarzystów (Przewodniczący) Andrzej Haliński – Koło Scenografów (Przewodniczący) (tantiemami i ochroną prawa autorskiego, „Młodzi i Film”, który dzięki znakomitej or- Krzysztof Wierzbiański – Koło Seniora (Przewodniczący) Tomasz Dettloff – Oddział Krakowski (Przewodniczący) PISF-em czy Studiem Munka) jest czymś ganizacji i starannie przestrzeganym zalece- Anna Mroczek – Oddział Łódzki (Przewodnicząca) oczywistym, mieli świadomość ogromnej niom epidemiologicznym udało się przepro- Andrzej Stachecki – Oddział Wrocławski (Przewodniczący) zmiany, jaka się dokonała. Jeszcze kilkana- wadzić zadziwiająco skutecznie. Potraktujmy SĄD KOLEŻEŃSKI ście lat temu po zawirowaniach postkomu- to jako dobrą prognozę dla zapowiedzianego Przewodniczący Marek Piestrak Wiceprzewodniczący Tomasz Miernowski, Piotr Wojciechowski nistycznej transformacji mieliśmy do czy- na początek grudnia 45. Festiwalu Polskich Sekretarz Grażyna Banaszkiewicz nienia z filmowym rżyskiem, które krok po Filmów Fabularnych w Gdyni. Jak było to Członkowie Henryk Bielski, Violetta Buhl, Andrzej Luter, Wiktor Skrzynecki, Andrzej Sołtysik, Andrzej Stachecki, kroku, wraz ze wspólnym zaangażowaniem widać w Koszalinie, maseczki nie zadusiły Dorian Ster, Magdalena Tomanek

środowiska filmowego, zamieniało się w do- naszej miłości do polskiego kina. Dbajmy KOMISJA REWIZYJNA brze funkcjonujący przemysł audiowizualny. zatem o siebie i o innych. Zachowujmy się Przewodniczący Zbigniew Domagalski Wiceprzewodnicząca Ewa Jastrzębska Dbanie o identyfikację i rozwój kolejnych odpowiedzialnie. To, jak ta jesień będzie Sekretarz Łukasz Mańczyk wybitnych polskich twórców sztuki filmowej wyglądać, zależy także od nas. Fot. Borys Skrzyński/SFP Członkowie Irena Strzałkowska, Krzysztof Tchórzewski

2 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 SFP-ZAPA

września 2017 roku Sąd Apela- Po uzyskaniu odpowiedzi na ww. pytanie cyjny we Wrocławiu zasądził na prawne, 20 lipca 2020 roku Sąd Najwyższy ODWOŁANIE rzecz Stowarzyszenia Filmow- wydał wyrok oddalający skargę kasacyjną KORZYSTNY DLA SFP WYROK ców Polskich odszkodowanie operatora telewizji kablowej (sygn. akt V CSK ZEBRANIA 13ryczałtowe od uchylającego się od opłat ope- 108/18). W ustnych motywach rozstrzygnię- ratora telewizji kablowej. Odszkodowanie cia Sąd wskazał, że uprawnieni w przypadku WYBORCZEGO miało być/było równe dwukrotności stosow- naruszenia majątkowych praw autorskich SĄDU NAJWYŻSZEGO nego wynagrodzenia obliczonego według mają prawo domagania się odszkodowania stawek stosowanych w umowach zawiera- ryczałtowego w wysokości dwukrotności SFP-ZAPA nych z innymi operatorami telewizji kablo- stosownego wynagrodzenia. Sąd odniósł Zarząd Główny wych (sygn. akt I ACa 890/17). się także do podniesionego przez pozwaną Stowarzyszenia Filmowców W SPRAWIE DWUKROTNOŚCI Pozwany przedsiębiorca, nie zgadzając się spółkę zarzutu nadużycia prawa – stwierdził, z wyrokiem, wniósł skargę kasacyjną, w której że na zarzut ten może się skutecznie powo- Polskich zdecydował podniósł zarzut, iż dwukrotność stosowne- ływać jedynie taki podmiot, który sam nie o odwołaniu Zebrania go wynagrodzenia wykracza znacząco poza narusza praw czy zasad współżycia społecz- ODSZKODOWANIA rzeczywiście poniesioną szkodę i tym samym nego (tzw. zasada czystych rąk). Natomiast Wyborczego SFP-ZAPA, żądanie to stanowi nadużycie prawa. Opera- pozwana spółka, naruszając prawa autorskie które zaplanowane było tor telewizji kablowej zakwestionował także podmiotów reprezentowanych przez Sto- Wyrok Sądu Najwyższego oddalający skargę kasacyjną zgodność z Konstytucją podstawy roszczenia warzyszenie Filmowców Polskich, działa- na 12 września 2020 roku. Stowarzyszenia Filmowców Polskich (art. 79 ła wbrew prawu. Sąd Najwyższy zwrócił Powodem odroczenia jest operatora telewizji kablowej to wielki sukces Stowarzyszenia ust. 1 pkt 3 lit. b) Ustawy o prawie autorskim uwagę, że dwukrotność stosownego wyna- i prawach pokrewnych. grodzenia może w praktyce przewyższać trwający stan pandemii Filmowców Polskich i bardzo istotne rozstrzygnięcie Rozpatrując skargę powoda, Sąd Najwyż- wartość rzeczywiście poniesionej szko- i związana z nim troska szy przedstawił Trybunałowi Konstytucyj- dy. Ewentualne odstępstwo od zasądzenia o bezpieczeństwo członków dla twórców. Sąd Najwyższy orzekł, iż bezprawne nemu pytanie prawne dotyczące zbadania na rzecz uprawnionego dwukrotności sto- zgodności z Konstytucją artykułu 79 ust. 1 sownego wynagrodzenia (w oparciu o art. Stowarzyszenia, którzy mieliby korzystanie z utworów pociąga za sobą obowiązek zapłaty pkt 3 lit. b) u.p.a.p.p. Regulacja ta prze- 5 k.c.) jest możliwe jedynie w zupełnie wy- wziąć udział w Zebraniu. widuje, że uprawniony, którego autor- jątkowych sytuacjach – wówczas, gdy tak odszkodowania równego dwukrotności stosownego skie prawa majątkowe zostały naruszone, wyliczone odszkodowanie w sposób rażący, może żądać od osoby, która naruszyła te widoczny „gołym okiem”, znacząco prze- wynagrodzenia. prawa, naprawienia wyrządzonej szkody wyższa rzeczywiście poniesioną szkodę. poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wyso- Sąd Najwyższy wskazał także, że w przy- kości odpowiadającej dwukrotności sto- padku wykorzystywania danego utworu czy sownego wynagrodzenia, które w chwili utworów bezumownie, dla wykazania sto- jego dochodzenia byłoby należne tytułem sownego wynagrodzenia nie jest konieczne udzielenia przez uprawnionego zgody na przeprowadzanie dowodu z opinii biegłe- korzystanie z utworu. go. Wymagane jest jedynie wykazanie, jakie W wyroku z dnia 5 listopada 2019 roku stawki są stosowane z legalnie działającymi Trybunał Konstytucyjny uznał regulację za użytkownikami tych praw. zgodną z Konstytucją (sygn. akt P 14/19). Przedstawione w omawianym wyroku sta- Orzeczenie zapadło jednogłośnie. Trybunał nowisko Sądu Najwyższego ma niezwykle Konstytucyjny zwrócił uwagę, że ochrona istotne znaczenie dla praktyki stosowania praw na dobrach niematerialnych jest nie- prawa. Potwierdza uprawnienie twórców arząd Główny SFP nie podjął jak współmiernie trudniejsza. Kwestionowany do żądania odszkodowania od podmiotu dotąd decyzji o zmianie terminu artykuł Ustawy o prawie autorskim i prawach naruszającego przysługujące im prawa au- Walnego Zebrania Członków Sto- pokrewnych nie ingeruje jednak nadmiernie torskie w wysokości dwukrotności stosow- warzyszenia, które ma odbyć się w prawo własności naruszyciela ani w zasa- nego wynagrodzenia, które otrzymaliby na Z21 listopada 2020 roku. Termin ten może dy sprawiedliwości społecznej. Trybunał nie podstawie umownej. Ponadto precyzuje, że jednak ulec zmianie w przypadku utrzymy- dopatrzył się w tak określonym ryczałcie zu- mimo iż w praktyce możliwa jest sytuacja, wania się niekorzystnej sytuacji epidemio- pełnego oderwania od wysokości poniesionej gdy dwukrotność stosownego wynagro- logicznej oraz związanych z nią ograniczeń. szkody. W jego opinii takie unormowanie jest dzenia nie zawsze odpowiada dokładnej Szczegółowe informacje dotyczące Zebra- skuteczne z punktu widzenia celu wynikają- wysokości szkody (co do tej pory stano- nia Wyborczego SFP-ZAPA oraz Walnego cego ze wskazanych konstytucyjnych wzor- wiło główny argument przeciwników tej Zebrania Członków SFP zostaną przekazane ców kontroli. Ochrona praw majątkowych regulacji), to jednak ta cecha odszkodo- Państwu z odpowiednim wyprzedzeniem, gdy jednego podmiotu zawsze będzie wiązała wań ryczałtowych nie sprzeciwia się peł- tylko ustabilizuje się sytuacja epidemiologiczna się z ingerencją w prawa majątkowe naru- nemu stosowaniu regulacji z art. 79 ust. 1 i zniesione zostaną dotychczasowe restrykcje szyciela, usprawiedliwioną jego bezpraw- pkt 3 b u.p.a.p.p. związane z organizacją tego typu wydarzeń.

Fot. Pixabay nym działaniem oraz trudnościami w wy- kryciu i wykazaniu szkody. Bartosz Paciorek SFP-ZAPA Fot. Freepik.com

4 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 5 SFP-ZAPA

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego MINISTER KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO WSKAZUJE SFP JAKO ORGANIZACJĘ REPREZENTATYWNĄ Decyzją z 24 lipca 2020 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego stwierdził, że Stowarzyszenie Filmowców Polskich jest organizacją reprezentatywną w zakresie praw autorskich do scenariuszy utworów audiowizualnych. godnie z art. 137 ust. 2 Ustawy postępowania wydaje się oczywista. Mini- decyzja potwierdza uprawnienie Stowarzy- o zbiorowym zarządzaniu pra- ster podkreślił także, iż przedmiotowa de- szenia Filmowców Polskich jako organizacji wami autorskimi i prawami po- cyzja nie kreuje nowego stanu prawnego reprezentatywnej do zarządzania prawa- krewnymi, Minister Kultury był i ma charakter deklaratoryjny. mi scenarzystów, którzy nie powierzyli ich Zzobowiązany przeprowadzić postępowanie „To bardzo dobra decyzja Ministra Kul- w zarząd żadnej organizacji. Liczba twórców stwierdzające reprezentatywność organi- tury. Długo wyczekiwana zarówno przez chronionych przez SFP zwiększa się i na- zacji zbiorowego zarządzania. Artykuł 10 organizacje zbiorowego zarządu, jak i użyt- turalną tego konsekwencją będzie dążenie ust. 2 tej samej ustawy definiuje organiza- kowników praw, powinna znacznie upo- organizacji do pobierania dla nowej grupy cję reprezentatywną jako taką, która repre- rządkować rynek. W tym roku SFP-ZAPA uprawnionych wynagrodzeń należnych od zentuje największą liczbę uprawnionych obchodzi 25-lecie swojego istnienia. Jeste- użytkowników praw, m.in. nadawców, obiek- (tu: scenarzystów) na podstawie umów śmy przekonani, że dzięki wypracowane- tów hotelowych czy operatorów kin. Kolejne o zbiorowym zarządzaniu oraz umów o remu w toku swojej wieloletniej działalności istotne zwiększenie się grona uprawnionych prezentacji. bardzo wysokiemu współczynnikowi iden- SFP-ZAPA wpisuje się w trend, który ob- Stronami postępowania było Stowarzy- tyfikacji zarządzanego repertuaru, Stowa- serwujemy od dłuższego czasu. Z roku na szenie Filmowców Polskich oraz Stowa- rzyszenie Filmowców Polskich skutecznie rok do SFP-ZAPA zapisuje się coraz więk- rzyszenie Autorów ZAiKS. Na podstawie będzie docierało z wypłatami tantiem do sza liczba autorów, wśród nich scenarzyści informacji zgromadzonych w jego trakcie, scenarzystów, którzy do tej pory nie powie- przenoszący swoje prawa z ZAiKS-u. Mamy Minister ustalił, że SFP reprezentuje znacz- rzyli swoich praw w zarząd żadnej organiza- powody do satysfakcji, widząc, że nasza or- nie większą liczbę uprawnionych do scena- cji” – powiedział Jacek Bromski, prezes SFP. ganizacja cieszy się coraz większym zaufa- riuszy niż ZAiKS i uwzględniając upraw- Decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa niem środowiska filmowego”. nionych zagranicznych – jest to przewaga Narodowego skomentował także dyrektor

Fot. Kuba Kiljan-Kuźnia Zdjęć/SFP wielokrotna. Zatem treść rozstrzygnięcia SFP-ZAPA Dominik Skoczek: „W praktyce SFP-ZAPA

6 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 FESTIWALE W POLSCE MŁODZI I FILM

egoroczny koszaliński festiwal prze- biegał w ścisłym rygorze przepisów epidemicznych. Przed wejściem do kina mierzono temperaturę, Tdezynfekowano ręce, zakładano maseczki. Gdyby odsłonić te ostatnie, dałoby się zauwa- SUPERNOWI żyć uśmiechy na twarzy. Powodem ich była możliwość obejrzenia na dużym ekranie najlepszych pełno- i krótkometrażowych debiutów, szansa spotkania „na żywo” mło- dych twórców oraz szczera wymiana opinii na temat filmów. Długo rozmawiano szcze- gólnie o dwóch tytułach. Pierwszym z nich Z MUNKA była nagrodzona przez jury – w składzie: Ewa Puszczyńska (przewodnicząca), Bodo 39. Koszaliński Festiwal Debiutów Kox, Mateusz Pacewicz, Małgorzata Szyłak, Mikołaj Trzaska – Wielkim Jantarem Super- Filmowych „Młodzi i Film” szczęśliwie dla nova Bartosza Kruhlika, wyprodukowana przez Studio Munka działające przy Stowa- twórców i widzów, mimo pandemii, odbył rzyszeniu Filmowców Polskich. W uzasadnieniu napisano: „za przejmującą alegorię się w tradycyjnej formie. Największym rozpadu umownego porządku świata oraz zespołowy wysiłek świadomych twórców”. triumfatorem zostało Studio Munka-SFP – Film otrzymał także Nagrodę Dziennikarzy, wśród których był niżej podpisany. Krytycy zdobywca nagrody głównej w konkursie uznali, że „nagrodzony film łączy dwa naj- większe atuty dobrego kina. Jest perfekcyj- pełnometrażowych fabuł za Supernovą nie zrealizowany – na finałowy, poruszający widza efekt, w równym stopniu co precy- Bartosza Kruhlika, dwóch wygranych zyjny scenariusz i skuteczna jego realizacja przez reżysera, pracują: znakomita obsada, w konkursie krótkiego metrażu i wielu Marek Braun, Bartosz Kruhlik a także montaż i zdjęcia nadające dynamikę i Marcin Zarzeczny kameralnej akcji”. Supernova to opowieść na innych laurów. granicy dramatu psychologicznego i kina katastroficznego. Jedno zdarzenie zmienia W zeszłym roku miałem brawa, jak pły- nale współbrzmi z obrazem i opracowa- pomysły obsadowe i za stworzenie świata, W Koszalinie oprócz filmów liczą się Kruhlika i Piotra Adamskiego. Zauwa- życie trzech mężczyzn. Film stawia pyta- wałem w morzu w Mielnie, od turystów, niem dźwiękowym”). Fisheye jest opowieścią w którym można oswoić śmierć”. Za krót- tradycyjne spotkania „Szczerość za szcze- żono, że w ostatnich latach nastąpiła nia o istotę przypadku i przeznaczenia. Za dzisiaj mam od państwa” – zażartował, o młodej kobiecie, która zostaje porwana, kometrażowy film dokumentalny nagroda rość”. Publiczność dyskutuje z twórcami zmiana w podejściu do materii filmowej, wyprodukowane w Studiu Munka dzieło odbierając nagrodę Trojan. Oparty na i by uwolnić się, musi rozwiązać tajemnicę powędrowała do Synka Pawła Chorzępy. o ich intencjach i zamierzeniach, otwarcie twórcy skupiają się nie tylko na tema- Kruhlik został nagrodzony za debiut reży- prawdziwych wydarzeniach dramat psy- z przeszłości. To bardzo subtelnie opowiedziana historia mówiąc, co im się nie podobało. To jeden cie, ale przede wszystkim na nieoczywi- serski na ubiegłorocznym Festiwalu Polskich chologiczno-sensacyjny przedstawia wia- Patrząc na tegoroczne filmy w Konkursie o trudnej miłości między ojcem a synem, oraz z niewielu festiwali w Polsce, na którym tak stej formie przekazu. Cieszy zatem dal- Filmów Fabularnych w Gdyni. rygodnie życie Tomasza Komendy. Młody Krótkometrażowych Debiutów Filmowych, obraz nieustającej walki o wolność. Wyróż- w rzeczywistości wygląda rozmowa. Poza sza współpraca CANAL+ Polska i Studio O sukcesie mógł mówić również Jan mężczyzna został niesłusznie skazany na śmiało stawiam tezę, że młode polskie kino nienie otrzymała Katarzyna Warzecha za nią istotne są wydarzenia branżowe. Tego- Munka-SFP, dzięki której powstaną nowe Holoubek, który pokazał premierowo 25 lat więzienia za gwałt i zabójstwo nasto- wciąż ma się dobrze. Widać, że większość We Have One Heart. Połączenie animacji roczna edycja zawierała ważny punkt – filmy debiutantów. Podczas konferencji w Koszalinie film 25 lat niewinności. Sprawa latki. Po 18 latach odsiadki na jego drodze autorów nie chce kopiować innych, lecz two- rysunkowej z materiałami archiwalnymi debatę pt. „Supernowi. Debiutanci o naszej obie instytucje ogłosiły plan współpracy. Tomka Komendy. Obraz ten publiczność pojawili się prokuratorzy i policjant, któ- rzy własny, unikalny styl. Najwięcej nagród, pozwala niemal przenieść się do przeszło- rzeczywistości”. Dyskusję zorganizowano „Pięć lat temu została podpisana umowa przyjęła owacyjnie, wybierając go zresztą rzy postanowili odkryć prawdę stojącą za bo aż siedem, zdobyły filmy krótkometra- ści i odkryć niezwykłą tajemnicę rodzinną. z okazji 15-lecia powołania w Stowarzy- z CANAL+. Dziś ją przedłużamy, z czego na najlepszy tytuł z konkursu pełnych zagadkową sprawą zatrzymanego. To nie żowe wyprodukowane w Studiu Munka- Bardzo podobała się też w Koszalinie krótka szeniu Filmowców Polskich programu 30 bardzo się cieszę” – przyznał Jacek Brom- metraży (Nagroda Publiczności). Holo- tylko kino więzienne, ale opowieść o sto- -SFP. Paweł Maślona, przewodniczący jury fabuła Antonio Galdameza Noamia, wyróż- Minut – fundamentu powstałego trzy lata ski, prezes SFP. Obecnie w ramach pro- ubek otrzymał nagrodę za reżyserię, za sunkach rodzinnych, w tym przypadku (skład: Marta Frej, Radosław Ochnio, Mag- niona za zdjęcia i dźwięk. To film zrealizo- później Studia Munka. W dyskusji programu 60 Minut w Studiu Munka trwają „sugestywną i współczesną wizję kafkow- najsilniej widocznych w relacji matka – syn. dalena Popławska, Błażej Hrapkowicz) przy- wany w stylistyce thrillera psychologicznego, wadzonej w gronie krytyków filmowych przygotowania do realizacji czterech debiu- skiego labiryntu”. Nagrodzono też Andrzeja Z Konkursu Pełnometrażowych Debiu- znał, że zachwyciła ich fabuła Maria nie żyje odsyłający nas wprost do kina gatunkowego. (Błażej Hrapkowicz, Krzysztof Spór, Klara tów fabularnych. Są to: Bracia Marcina Gołdę za scenariusz, Bartłomieja Kacz- tów Fabularnych warto również zwrócić Martyny Majewskiej (Jantar za krótkome- Znajdziemy w nim nawiązania do tytułów Cykorz, Adriana Prodeus, Jakub Majmu- Filipowicza, Chcesz pokoju, szykuj się do marka za zdjęcia oraz aktora Piotra Tro- uwagę na Fisheye w reżyserii Michała Szcze- trażowy film fabularny). Obraz jest zreali- z lat 70. – policyjnych filmów Mellville’a, kli- rek; moderacja: Max Cegielski) omówiono wojny Agnieszki Elbanowskiej, Zaprawdę, jana „za stworzenie wstrząsającego portretu śniaka. W kategorii „główna rola kobieca” zowany w nieoczywistej poetyce i stanowi matu dzieł Polańskiego czy kina neo-noir. kondycję młodego kina i pokolenia, które Hitler umarł Moniki Strzępki oraz Chleb człowieka, bezradnego wobec opresyjnego triumfowała Julia Kijowska „za uczciwy przewrotną, a jednocześnie intymną i dow- Z kolei wyróżnienie za krótkometrażowy w ostatnich latach weszło na rynek i roz- i sól Damiana Kocura. Na etapie postpro- systemu”. „Czekałem długo na taką rolę, obraz transgresji i próby znalezienia prawdy cipną wizję śmierci. Dziennikarze również film animowany otrzymały Własne śmieci poczęło pracę zawodową. Wspomniano dukcji znajdują się dwa kolejne debiuty ze pewnie z dziesięć lat, może dłużej i pew- o samej sobie”. Film otrzymał także nagrodę wybrali ten krótki metraż „za genialne ope- Darii Kopiec. Animacja o obiedzie rodzin- nazwiska Piotra Domalewskiego, Agnieszki wsparciem CANAL+ Polska – Wiarołom nie czekałbym jeszcze dłużej, ale poja- za muzykę dla Agaty Kurzyk („za orygi- rowanie absurdem i żartem, wykorzystanie nym, powtarzalności pierwszego, drugiego Smoczyńskiej, Kuby Czekaja, Jagody Szelc, Piotra Złotorowicza oraz Jakoś to będzie wił się Janek. (…) Kocham ten festiwal. nalny muzyczny komentarz, który dosko- potencjału polskiego kolorytu, wywrotowe i trzeciego dania. Pawła Maślony, Ewy Bukowskiej, Bartosza Sylwestra Jakimowa. Fot. Sylwia Olszewska/CK 105

8 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 9 FESTIWALE W POLSCE

Ekipa filmu25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy – Piotr Trojan, Andrzej Gołda, Jan Holoubek, Bartłomiej Kaczmarek i Anna Waśniewska-Gill

Trudno nie wspomnieć o debacie z okazji 25-lecia działalności SFP-ZAPA, pt. „Stowarzyszenie Filmowców Polskich wspiera młodych twórców”. Okazała się ona idealnym czasem do rozmowy o historii Związku Autorów i Producentów Audio- wizualnych, tantiemach, prawie autorskim i działalności Studia Munka. Gośćmi spotkania byli: Jacek Bromski – prezes SFP, Dominik Skoczek – dyrektor SFP- -ZAPA, Jerzy Kapuściński – dyrektor artystyczny Studia Munka oraz Michał Szcze- śniak – przewodniczący Koła Młodych SFP. Zebrani zachęcali młodych kolegów do wstąpienia w struktury SFP i ZAPA, ponieważ w ten sposób mogą wspólnie decydować o sprawach merytorycznych, organizacyjnych, jednocześnie dbając o swoje należności i prawa. Jerzy Kapuściński, Bartosz „Młodzi i Film” to „festiwal-petarda” Kruhlik, Jacek Bromski z wielu powodów. Po pierwsze pokazuje „wybuchające” debiuty, rodzące się w bólach i dojrzewające na ekranie. Po kie metraże, a teraz otrzymują nagrody przyznała Ewa Puszczyńska. – „Nieskrom- drugie kształtuje charaktery młodych fil- za debiuty pełnometrażowe, jak w przy- nie dodam, że zamieniłam Wenecję na mowców w trakcie rozmów z kolegami, padku Kruhlika czy Holoubka. „12 lat Koszalin. I cieszę się, bo przeżycia tutaj publicznością i jurorami. Po trzecie to temu dostałem tutaj nagrodę za swój mały są wyjątkowe”. miejsce swobodnej integracji odbywają- film dokumentalny Słońce i cień o moim W tym roku do Koszalina dobiła nowa cej się na sali kinowej czy nad morzem. tacie i Tadeuszu Konwickim” – powiedział fala, supernowe pokolenie – głównie „mun- Najlepiej świadczą o tym pozytywne reak- na zakończenie Jan Holoubek. „I chyba kowych” – filmowców, którzy za kilka lat cje starszych koleżanek i kolegów, któ- wtedy pierwszy raz poczułem, że chcę będą decydowali o kształcie polskiego kina. rzy stawiali swoje pierwsze zawodowe być reżyserem”. „Jestem w Koszalinie i na

Fot. Sylwia Olszewska/CK 105 (x2) kroki, pokazując na „Młodzi i Film” krót- tym festiwalu po raz pierwszy w życiu” – Marcin Radomski

10 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 FESTIWALE W POLSCE KAMERALNE LATO SOLANIN

yjątkowość „pandemicznej” edycji Solanina wyni- kała m.in. z faktu, że widzowie, wchodząc do kina PRZEŁAMAĆ Ww Nowosolskim Domu Kultury, musieli zdezynfekować ręce, następnie wypeł- nić formularz kontaktowy, a na seansach i spotkaniach z twórcami nosić zasłania- jące usta i nos maseczki, oraz siedzieć obok ZMOWĘ MILCZENIA siebie w dopuszczalnej odległości. Zdjęcia z Q&A z Marcinem Kowalczykiem, tegorocz- nym jurorem, który spotkał się z widzami 13. Ogólnopolskie Spotkania Filmowe Kameralne Lato po seansie Jak zostać gangsterem. Historia prawdziwa Macieja Kawulskiego, przejdą w Radomiu przejdą do historii jako jeden z pierwszych festiwali do historii polskich imprez filmowych, wła- śnie ze względu na maseczkę, która towarzy- zorganizowanych mimo pandemii „w realu”, w pełnym szyła aktorowi na scenie. Nie nawykliśmy do Laureaci i jury takich widoków, więc trzeba powiedzieć, że wymiarze i w sali kinowej. zasłona nie wpłynęła na jakość spotkania, które miało świetną energię, bo zaangażo- początkiem sierpnia na wały się w nie obie strony audytorium. Orga- kulturalną mapę Polski teraz dopuścić do zmowy niewie- nizatorzy zapowiadanych na jesień imprez powróciły festiwale fil- dzenia!”. Publiczność nagrodziła mogą być spokojni – Q&A mają sens nawet mowe: Octopus, Ińsko, debiutantkę gorącą owacją, zresztą w reżimie sanitarnym. FESTIWAL ZShort Waves. Organizatorzy Kame- Wielki strach był najczęściej komen- Najbardziej jednak tegoroczny Solanin ralnego Lata, festiwalu o społecz- towanym filmem festiwalu. Studio zapamiętamy ze względu na to, że pokazał nym profilu programowym, zde- Munka-SFP wyjechało z Radomia nam, jak wielka jest tęsknota za kinem – cydowali się na realizację pełnej łącznie z dziesięcioma nagrodami i to zarówno widzów, jak i twórców. Piotr formuły, przy zachowaniu restrykcji oraz nominacjami do Nagród im. Adamczyk i Adam Woronowicz (ten W MASECZCE sanitarnych i ograniczeniu liczby Jana Machulskiego aż dla pięciu drugi jest fanem festiwalu, pojawił się miejsc. tytułów. Po kilka laurów zebrały: w Nowej Soli już po raz trzeci) spotkali Najpotężniejszą częścią Kame- animowany dokument Katarzyny się z publicznością po projekcji Mayday Odbywający się w reżimie sanitarnym ralnego Lata są warsztaty filmowe Warzechy We Have One Heart oraz Sama Akiny. Spotkanie rozpoczęli od dłu- finansowane z programu Erasmus+, Noamia Antonio Galdameza. gich podziękowań dla organizatorów i tych, 12. Solanin Film Festiwal właściwie nie podczas których młodzi uczestnicy Jednym z najpopularniejszych którzy stawili się na seansie. „To dzięki pań- realizują reklamy społeczne. W tym obrazów konkursowych okazała się stwa obecności i odwadze wiemy, że nasza różnił się od poprzednich: pokazano roku na atmosferę festiwalu wpły- również krótka fabuła Krzysztofa praca nadal ma sens, że kino jest dla nas na nęły szczególnie mocno sierpniowe Chodorowskiego Masza z Warszaw- tyle ważne, że decydujemy się wyjść z domu wartościowe produkcje niezależne, jury wydarzenia z polskich ulic: widać Katarzyna Warzecha skiej Szkoły Filmowej, uhonorowana i spędzić razem czas, nawet w tak niespo- je było zarówno w przemówieniach i Pawlina Carlucci-Sforza m.in. przez radomską publiczność. kojnych czasach. Dziękujemy za to!” – witał obradowało jak co roku, a w Nowej Soli laureatów, jak i w owych zrealizo- Chociaż ograniczenia sanitarne zgromadzonych nowosolan Adamczyk. wanych przez młodzież spotach. Obok tra- oraz konieczne restrykcje poważnie wpły- Podobne słowa wdzięczności dało się sły- pojawiły się gwiazdy rodzimego kina. dycyjnych już tematów, jak uzależnienia, niczący jury Tomasz Raczek podkreślał, że wały na realizację imprezy i powodowały szeć w Nowosolskim Domu Kultury często, bezpieczeństwo, przemoc, młodzi twórcy film zrobił kolosalne wrażenie na wszyst- ból głowy organizatorów, publiczność oraz również z ust organizatorów. „Wszystkim A jednak, tegoroczną edycję zapamiętamy zajęli się takimi kwestiami, jak wyklucze- kich jurorach: „Po skończonej drugiej goście okazali się wierni i stęsknieni. Spod nam brakuje normalności. Jesteśmy wypo- nie mniejszości, agresja, mowa nienawiści, wojnie światowej Polacy wracający z robót sali kinowej wielokrotnie zawracali uczest- szczeni, zwłaszcza jeśli chodzi o kulturę na lata. antysemityzm i jego skutki. przymusowych w Niemczech byli masowo nicy, dla których zabrakło miejsc. Odbyły i spotkania z drugim człowiekiem. Przy- Do wydarzeń, które wstrząsnęły opi- mordowani przez... Polaków, często swo- się wszystkie spotkania z trzydniowej sekcji jemnie ogląda się seriale w zaciszu własnego ser pochodzi z regionu lubuskiego, a jego z Nowej Soli Mój kraj taki piękny Grzegorza nią publiczną odniósł się wyraźnie także ich sąsiadów, a nawet członków własnych Industry i wszystkie otwarte warsztaty dla salonu, ale największą przyjemność dają film http:// wygrał 2. Solanina) i dzien- Paprzyckiego, w którym oglądamy podzie- jeden z laureatów – Grzegorz Paprzycki, rodzin. W lesie koło Przeworska na Pod- mieszkańców Radomia. W kinie samocho- filmy w sali kinowej. Tegoroczny festiwal nikarza Zdzisława Haczka – którzy spo- loną ideologicznie Polskę. Z kolei najlep- w którego głośnym filmie Mój kraj taki karpaciu zatrzymywano pociągi z wraca- dowym były samochody, w kinie plenero- pokazał, jak bardzo nam tego brakowało. śród 30 filmów konkursowych nagrodzili szą animacją offową okazała się Quidquid piękny lewicowa wizja kraju ściera się – jącymi do domów w okolicznych wio- wym – widzowie na leżakach. Teraz, po Ta edycja uświadomiła nam również, jak te o pragnieniu wolności i niezależności. Latine dictum sit, altum videtur Julii Orlik, na ulicy – z wizją Polski budowanej przez skach ludźmi: wyciągano ich z wagonów, zniesieniu części obostrzeń dotyczących wierni są fani Solanina, którzy wspierają Z Grand Prix wyjechał wybrany jedno- w której druciana lalka marzy o metamor- skrajną prawicę. Trudno o lepszego lau- obrabowywano, rozbierano do naga i wie- imprez kulturalnych, już nie można utrzy- nas niezależnie od okoliczności” – mówił głośnie Synek Pawła Chorzępy, w którym fozie w inną formę. reata nagrody za wartości społeczne! Ale szano na drzewach. Ten las jęczał, pła- mywać, że nie da się zrealizować festiwalu mi Konrad Paszkowski, który powrócił na ścierają się ze sobą ojciec i syn. Za najlepszą Choć listę laureatów zdominowały filmy największym triumfatorem Kameralnego kał i wył z bólu, a okoliczni mieszkańcy w takich warunkach. Da się, tylko trzeba fotel dyrektora imprezy. fabułę offową uznano Nie zmieniaj tematu o trudnej tematyce, 12. Solanin przywrócił Lata był skromny dokument Pawliny Car- milczeli. (…) Ten film powinniśmy obej- się porządnie napracować. Adekwatnie nasze pragnienia i tęsknoty Huberta Patynowskiego o hierarchii i regu- nadzieję, że festiwale „fizyczne” przetrwają. lucci-Sforzy Wielki strach, wyproduko- rzeć wszyscy. (…) Skoro udało się prze- wyrażał również werdykt jurorów – Mar- łach życia na osiedlu-blokowisku. Z tytułem Fot. Karol Kolba Fot. Przemysław Skrzydło Fot. Przemysław wany przez Studio Munka-SFP. Przewod- łamać zmowę milczenia, nie możemy Anna Wróblewska cina Kowalczyka, Bartosza Kruhlika (reży- najlepszego dokumentu offowego wyjechał Artur Zaborski

12 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 13 FESTIWALE W POLSCE DWA BRZEGI

otrzymał Złotego Niedźwiedzia na tego- pierwszy pojawiła się sekcja „Ekoświado- rocznym Berlinale. mość” poruszająca tematy ochrony środo- Okryciem festiwalu była postać Elio wiska, grożącej nam katastrofy ekologicznej Petriego, zdobywcy Oscara i Złotej Palmy oraz braku szacunku człowieka dla natury. SUKCES w Cannes oraz wielu innych międzynaro- Pokazano również dwa istotne filmy – Bóg dowych nagród. W ramach retrospektywy istnieje, a jej imię to Petrunia Teony Stru- włoskiego reżysera pokazano Dziesiątą ofiarę gar Mitevskiej (zwycięzca Nagrody Filmo- i Każdemu swoje. Inny, ale pochodzący z tego wej Parlamentu Europejskiego LUX 2019) samego kraju, mistrz światowego kina – oraz Królestwo Rodrigo Sorogoyena. To HYBRYDOWEGO Federico Fellini – obchodziłby w tym roku dzieła bardzo różne, ale łączy je fakt, że są swoje 100. urodziny. Dwa Brzegi włączyły się europejskie, a historie ich bohaterów skła- do świętowania, pokazując m.in. La Stradę, niają do refleksji na kluczowe współcześnie a Małgorzata Bogdańska w monodramie tematy – tolerancji i szacunku dla inności. „Nie lubię pana, Panie Fellini” w reżyserii Bohaterką cyklu „I Bóg stworzył aktora” KAZIMIERZA Marka Koterskiego opowiedziała o Giu- była w tym roku Gabriela Muskała, aktorka Rozmowa z Małgorzatą Bogdańską lietcie Masinie, życiowej partnerce FeFe. filmowa i teatralna, scenarzystka i drama- i Markiem Koterskim Kolejny rok z rzędu nie zawiodła sekcja topisarka. Festiwal zaprezentował Królową Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi „Muzyka – moja miłość”, złożona z niemal aniołów Mariusza Grzegorzka, Wymyk Grega samych premierowych pokazów. Wśród nich Zglińskiego, za który otrzymała nagrodę dla tylko bowiem zagrała główną rolę w Fudze, stwo wypływające w rejs po jeziorach. kojarzy się z kinem w namiocie i tłumem znalazły się takie obrazy dokumentalne, jak najlepszej aktorki drugoplanowej na Festiwalu ale jest też autorką scenariusza do tego filmu – Zamknięta przestrzeń jachtu prowokuje Moja kochana Vivian Matta Riddlehoovera Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni oraz przyp. red.). Wyjątkowo szczerze, w ramach do refleksji nad przyszłością, ale także nad widzów spragnionych obcowania (opowieść o miłości między Vivian Liberto Fugę Agnieszki Smoczyńskiej. Ten ostatni spotkania pod hasłem: Lekcja Kina, z aktorką tym, co minęło. Wyróżnienie otrzymał też i Johnnym Cashem) czy ZZTop. Chłopaki tytuł przyniósł Muskale wiele wyróżnień, rozmawiała Grażyna Torbicka. Spotkanie film animowanyStory Joli Bańkowskiej. ze sztuką filmową. W 2020 roku z Teksasu Sama Dunna (niepublikowane wśród nich także to najbardziej zaskakujące: można obejrzeć na kanale Dwóch Brzegów Jury doceniło „błyskotliwą analizę współ- wcześniej archiwalia oraz kameralny występ Orła – Polską Nagrodę Filmową w kategorii na YouTubie. czesnego świata”. Story to ironiczny ciąg wszystko wyglądało inaczej niż dotychczas. zespołu w legendarnej Gruene Hall). Po raz Odkrycie Roku 2019 (Gabriela Muskała nie Z kolei na odległy Półwysep Czukocki kilkunastu scenek opowiadających o prze- zabrał widzów inny polski twórca – Maciej nikaniu się codzienności ze światem cyfro- andemia zmusiła organizatorów festi- Małgorzata Bogdańska, Cuske – swoim monochromatycznym, wym. Oglądany przez „story”, popularną walu do zmiany formuły na hybry- Grażyna Torbicka w zgaszonych barwach, dokumentem dziś funkcję na większości mediów spo- dową, czyli przeniesienia większo- i Gabriela Muskała Wieloryb z Lorino. To obserwacja wielo- łecznościowych, przedstawia ludzi samot- ści pokazów do internetu. Online kulturowych mieszkańców Lorino: Eski- nych, zagubionych, a czasem już obojęt- Podbyły się również spotkania z twórcami. mosów, Rosjan i Czukczów zmagających nych na otaczającą ich rzeczywistość. Jury Nietypowa edycja Dwóch Brzegów pokazała się z codziennością i surowym klimatem, nagrodziło także stonowaną, opartą na jednak, że istniejące od 14 lat wydarzenie których łączy wspólny, dość krwawy, rytuał. półcieniach, kreację Piotra Żurawskiego zgromadziło społeczność wiernych widzów. Po projekcji o filmie opowiadali: reżyser w obrazie Marcel Marcina Mikulskiego. Kazimierz Dolny nadal był sercem festi- Maciej Cuske, montażystka Katarzyna Orze- Niezwykłe w tym trudnym roku okazało walu, na zamku wyświetlano – w ramach chowska i producent Mikołaj Pokromski. się wsparcie widzów festiwalu. Niektórzy kina plenerowego – najlepsze filmy z ostat- Interesującej Lekcji Kina udzielił widzom z nich przyjechali do Kazimierza Dolnego niego sezonu. Tam też ulokowano studio również Tomasz Gąssowski, twórca muzyki i oglądali filmy na komputerach w pensjona- telewizyjne, z piękną panoramą miasta filmowej, kompozytor i reżyser. Podzielił się tach, wychodząc dopiero wieczorami. Inni i Wisły, z którego Grażyna Torbicka – dyrek- refleksjami na temat współpracy z Andrze- dofinansowali wydarzenie w ramach akcji tor artystyczna – rozmawiała z twórcami jem Jakimowskim i opowiedział o zmarłym społecznościowej. Fani wyświetlali filmy z całego świata. Udało się bowiem zebrać w tym roku Ennio Morricone. w całej Polsce, w górach i nad morzem, bardzo dobre tytuły z każdego zakątka W ramach Międzynarodowego Kon- co świadczy o ogromnym gronie stałych globu, często premierowo prezentowane kursu Filmów Krótkometrażowych towa- bywalców i przyjaciół Dwóch Brzegów. w Polsce. Filmem otwarcia był nomino- rzyszącemu Dwóm Brzegom od jego W Kazimierzu, Janowcu nad Wisłą i Mięć- wany do Złotego Lwa w Wenecji Baby drugiej edycji, w tym roku pokazano 34 mierzu odbywały się również wydarzenia teeth w reżyserii Shannon Murphy. Jest to produkcje z całego świata. W skład jury towarzyszące: wystawy, spacery, promocje wzruszająca opowieść o śmiertelnie chorej weszli dwaj wspomniani wyżej twórcy książek, a lokalni artyści na Górze Trzech nastolatce Milli. Dziewczyna zakochuje się (Maciej Cuske i Tomasz Gąssowski) oraz Krzyży ustawili napis „Kazimierz” przy- w Mososie, który jest dilerem narkotyków. aktorka Agnieszka Żulewska. Pierwszą pominający znak „Hollywood” znajdujący Zderzenie porządków społecznych i norm nagrodę jurorzy przyznali bułgarskiemu się w Los Angeles. Wszyscy chcieli spo- moralnych prowadzi do miłości nieznającej filmowi Nina w reżyserii Hristo Sime- tkać się na miejscu, rozmawiać i cieszyć granic i ogromnej woli życia. Z kolei filmem onova. Doskonale wypadły produkcje dzia- się kinem na dużym ekranie. Oby udało zamknięcia było Zło nie istnieje irańskiego łającego przy SFP Studia Munka. Nagro- się to w 2021 roku, choć nikt już nie ma reżysera Mohammada Rasoulofa. Dramat, dzono dokument Stanisława Cuske Koniec wątpliwości, że należy zaprzyjaźnić się ze będący ważną wypowiedzią przeciwko karze sezonu (Maciej Cuske nie brał udziału słowem „hybrydowy”. śmierci, stawia pytania o granice wolności w głosowaniu). To liryczna opowieść,

Fot. Materiały organizatora i pokazuje konsekwencje wyboru. Film której bohaterami jest starsze małżeń- Marcin Radomski Fot. Materiały organizatora

14 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 15 WYWIAD NUMERU ANTONI KOMASA-ŁAZARKIEWICZ

Zawieszam poprzeczkę coraz wyżej

Z Antonim Komasą-Łazarkiewiczem rozmawia Magda Miśka-Jackowska Fot. Maciej Kosycarz/KFP/Reporter

16 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 17 WYWIAD NUMERU ANTONI KOMASA-ŁAZARKIEWICZ

rzeklinasz 2020 rok jak wszyscy dookoła? Jako humanista tak, oczywiście. Ale jako egoista już niekoniecznie. Przez ostatnie lata pędziłem jak pocisk i gdyby nie pandemia, pewnie dalej bym tak pędził na Pzatracenie, a stało się to już w pewnym momencie niezdrowe. Razem z moją żoną, Mary, wyhamowaliśmy. Po pierwsze mogliśmy się skupić na naszych sprawach prywatnych, po drugie mieliśmy czas, by pomyśleć o następnych krokach zawodowych. To była chwila refleksji, z której bardzo szybko zaczęły się rodzić pomysły, które nie powstałyby w normalnych warunkach.

Wspomniałeś Mary Komasę. Imponujące jest to, co robi- cie rodzinnie. Pracujecie razem, wbrew opiniom, że nie można tak ciągle współpracować z mamą, ciotką, kuzy- nem, żoną… Dla wielu nie jest to oczywiste, wstydzą się takich sytuacji, unikają ich. Słyszysz nieprzychylne komentarze na ten temat? Tak, czasem docierają do mnie podobne komentarze, ale jestem na nie dosyć odporny. Faktycznie, w naszym życiu to, co artystyczne, istnieje w jakiejś symbiozie z tym, co prywatne. Tak zostaliśmy oboje z Mary wychowani i dlatego szukaliśmy dla siebie partnera, z którym będzie można funkcjonować na takich zasadach. To było dla nas oczywiste od momentu, w któ- rym się poznaliśmy i od początku nasz związek oparty był o wspólną pracę. Spotkały się i nasze serca, i nasze talenty oraz muzyczne zainteresowania. Było to bardzo naturalne. Zarówno Mary, jak i ja, wywodzimy się z rodzin, w których język artystyczny jest też językiem komunikacji emocjonalnej wewnątrz samej rodziny. To jest może aspekt hermetyczny i dość nieprze- nikniony dla świata zewnętrznego, ale dla nas bardzo istotny. A to, że ktoś z zewnątrz będzie to jakoś komentował? Nic na to nie poradzę i niezbyt się tym przejmuję.

Pamiętam, jak rozmawiałam z twoją mamą, Magdaleną Łazarkiewicz. To było przy okazji filmu Powrót, nad któ- rym razem pracowaliście. Zapytałam ją o ciebie, a ona odpowiedziała, że nie widzi powodu, aby na siłę szukać innego kompozytora, skoro z tobą pracuje jej się znako- micie. Ale wszyscy jesteśmy wolnymi ludźmi. Zakładam, że te decyzje, aby wejść akurat ze mną we współpracę przy jakimś projekcie, to są decyzje wolne. Bardzo pilnujemy w naszej rodzinie tego, aby nie było poczucia przymusu. I nikt nikomu nie ma za złe, jeśli do jakiegoś projektu wybiera kogoś spoza klanu.

I tak też powiedziała twoja mama. Zawsze startujemy z pozycji wolnego wyboru i to nam pozwala Wilkołak, reż. Adrian Panek zachować poczucie własnej wartości.

Niemniej, z Agnieszką Holland tworzycie w ostatnich zorientowaliśmy się, że ona już nie jest pasażerem tego samo- się w lecie w domu Agnieszki w Bretanii. Na parę dni albo na wać. Długo się tego uczyliśmy, bo taki proces wymaga ogrom- latach bardzo zgrany i wierny duet. Niezwykle różno- lotu, a coraz bardziej staje się nawigatorem, a potem współpilo- parę tygodni. Zawsze jest też tam montażysta, a film przybiera nego wzajemnego zaufania, ale myślę, że dotarliśmy do jakie- rodny i piękny muzycznie. Zauważalny. Ostatnim jego tem. Akurat przy tych projektach, które realizowaliśmy razem swój finalny kształt i zaczynamy zgłębiać go muzycznie. To taki goś punktu. Praca przy Szarlatanie, gdzie wszyscy weszliśmy na owocem jest Szarlatan, który miał swoją premierę na Ber- z Agnieszką, coraz wyraźniej dostrzegaliśmy kolejne kroki. moment, za którym tęsknię, bo ta interakcja jest bardzo inten- terytoria brzmieniowe, których wcześniej nie eksplorowaliśmy, linale. Jak z biegiem lat wygląda wasza komunikacja? W tej chwili nasze artystyczne spotkania z Agnieszką odbywają sywna. W jednym pokoju siedzimy my z klawiaturami, a w dru- jest tego dowodem. To zawsze jest dialog. Ale chyba najważniejszy ewolucyjny pro- się w gronie trzyosobowym. I oczywiście jeszcze z innymi oso- gim właśnie powstaje film. To, co nam przyjdzie do głowy ces, jaki ma miejsce, to fakt, że ten duet powoli przeradza się bami, przede wszystkim z udziałem montażysty. Wypracowali- w reakcji na materiał zdjęciowy, możemy od razu przeku- Sposób opowiadania Agnieszki Holland jest niezwy- w tercet. Coraz silniejsza jest tu rola Mary, która zawsze była śmy sobie nawet taki twórczy ceremoniał, który powtarza się co wać na dźwięki i natychmiast podłożyć, sprawdzić. Jeśli się nie kle wciągający. Nie mówię nawet o filmie, ale o mówie- obecna i wspierała mnie artystycznie, ale w pewnym momencie jakiś czas, ilekroć zabieramy się do wspólnej pracy. Spotykamy sprawdzi, to wracamy do siebie i znowu zaczynamy kombino- niu o filmie, o bohaterach, historii, inspiracjach, szero- Fot. Łukasz Bąk/Balapolis

18 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 19 WYWIAD NUMERU ANTONI KOMASA-ŁAZARKIEWICZ kich kontekstach. Czy was też szarlatańsko uwodzi w tym Często są to tak krótkie ujęcia, że nasi widzowie, z którymi Philippe Tłokiński i Esther domu w Bretanii, wciągając w swój świat? rozmawialiśmy o muzyce, nie zdążyli nawet ich zarejestrować. Garrel w filmieGeniusze , Jej światy są zawsze uwodzicielskie. Są kompletne, spójne, Przeszło to swoją próbę, bo pamiętam pokaz naszego filmu na reż. Thor Klein zamknięte. Niezależnie, czy Agnieszka realizuje dramat histo- Berlinale i reakcje, jakie otrzymaliśmy na temat muzyki, które Muzyka to ryczny, czy odrywa się od realiów i idzie bardziej w stronę były bardzo pozytywne. Mimo iż ludzie byli nią zdziwieni. kina gatunkowego. Ona zawsze przystępuje do pracy z pewną Stało się dla nas jasne, że podeszliśmy do niej wyjątkowo nie- potężne medium niecierpliwością twórcy, który już wie. Z reguły wie, co tam konwencjonalnie. powinno się znaleźć i nawet muzycznie coś ją już nurtuje, a naszym zadaniem jest przekuć to w coś, co rzeczywiście Nazywasz bardzo konkretnie te stany, które w filmie pamięci, będzie namacalne i słyszalne. Zawsze ten pierwszy moment jest chciałeś ubrać w muzykę. Samotność, ból, lęk. Czy masz taki delikatny, gdy zarys pomysłu pojawia się na stole, bo albo na to sprawdzone narzędzia? intuicji. ja coś przynoszę, albo przynosimy razem z Mary. I jest chwila Od razu zapadła decyzja, że zamykamy instrumentarium sprawdzianu, czy myśmy to wyczuli, czy nasz radar zadziałał w małym składzie instrumentów smyczkowych. I że traktu- prawidłowo. Mieliśmy różne sytuacje, także takie, w których jemy ten skład jako grupę solistów, a nie jak orkiestrę. Jed- Wykracza siłą to pierwsze podejście okazywało się błędne. W każdym razie nak tak naprawdę każdy proces powstawania muzyki to dla dbamy, aby warunki bytowe były wówczas na tyle komfortowe, mnie podróż w niewiadome, bo patenty, które wymyślam żeby nas to wszystko niosło. Miejsce Agnieszki w Bretanii, które dla obsłużenia jakiejś emocji, sprawdzają się tylko raz, w jed- przekazu ma szczególną atmosferę, bardzo w tym pomaga. nym filmie i nie pasują mi potem do innego. Zdarzało się, że montażyści korzystali z moich wcześniejszych ścieżek, przygo- poza sam film Pamiętam Pokot, jak spotkaliście się z siłą natury. W two- towując tzw. temp track. I potem oglądając taki obraz z moją jej muzyce jest przestrzeń. Trudno dać muzyce skrzy- muzyką z innego filmu, co miało mi w założeniu pomóc, odno- dła, a ty to zrobiłeś. Szarlatan, opowieść o legendarnym siłem wrażenie, że ktoś mi przeszczepił rękę w miejsce nogi. czeskim zielarzu i uzdrowicielu Janie Mikolášku, znowu Naprawdę więc każdy film jest czystą tablicą, którą zapisuje się się gry na instrumentach perkusyjnych. Dość wcześnie, jesz- zytor wiele ciekawych brzmień i rozwiązań, które być może będzie tych nadludzkich emocji dotykać. Czujesz, że rozu- od zera. Inaczej nie potrafię. cze jako dzieciak, podjąłem decyzję, że chcę komponować, nigdy nie przyszłyby do głowy wprawnemu instrumentaliście. miesz moc przyrody? w związku z czym instrumenty, których się uczyłem, pozna- Z natury jestem raczej typem miejskim, choć może teraz powo- Jesteś dziś multiinstrumentalistą, ale kończyłeś klasę klar- wałem bardziej z perspektywy kompozytora niż przyszłego Mary mówi, że jak trzeba, to świetnie też nosisz kable. lutku to się zmienia. Myślę, że wszyscy aktualnie przewarto- netu, prawda? wirtuoza. Przeszedłem oczywiście pewną edukację muzyczną, Muzyka od podszewki. ściowujemy swoje położenie w przestrzeni, bo ta przestrzeń Szczerze mówiąc, to jestem „ainstrumentalistą”! I jest to która dała mi pojęcie o instrumentach i ich wszystkich moż- Rzeczywiście, dzięki Mary i temu, że zaangażowałem się w jej zaczęła zmieniać gwałtownie swoje znaczenie. Rozmawiamy powód mojego ogromnego cierpienia, bo nie umiem grać liwościach, ale za każdym razem podchodzę do nich jak czło- projekt, zacząłem występować na scenie razem z nią i zespołem. dużo z Mary, czym jest miasto, w którym żyjemy i co to zna- porządnie na żadnym instrumencie. Tak, uczyłem się gry na wiek z zewnątrz, eksploruję i uczę się ich na nowo. Odkrywam Zostałem tzw. klawiszowcem. I 90 procent aktywności takiego czy żyć w mieście, w którym chwilowo nie ma ani filharmonii, klarnecie, wcześniej na fortepianie. Przez chwilę też uczyłem nowe rzeczy. Myślę, że dzięki temu znalazłem jako kompo- członka zespołu to spinanie i rozpinanie rozmaitych kabli oraz ani klubów, ani opery. Nie jestem na pewno takim stworzeniem modlenie się o to, żeby się nie okazało, że zapomniało się czegoś przyrody jak bohaterowie Pokotu. Nie jestem w niej tak zako- bardzo ważnego z domu. rzeniony, więc musiałem tam wejść z zewnątrz i przypomnieć sobie swoje doświadczenia z dzieciństwa i poznawanie poza Opowiedziałeś, jak odkrywałeś muzykę. A jak było z fil- intelektem. Pójść na żywioł. Odblokowywanie tego żywiołu mem? Wiem, że pytam o to syna reżyserskiej pary, więc zajęto trochę czasu i tutaj bardzo pomogła mi Mary. Gdy to się pewne okoliczności są oczywiste. A jednak nigdzie w szko- już uruchomiło, wówczas poszedł strumień. Muzyka wypłynęła łach nie uczą, jak niesamowitym połączeniem jest zesta- z nas bardzo szybko i spójnie. I to wrażenie, które opisujesz, jest wienie obrazu z muzyką. Na pewno nie we wczesnej edu- właśnie takim potokiem emocji, obrazów. kacji. Szkoda, bo to cud świata. Na pewno tą osobą, która najwcześniej i najbardziej intensyw- To wprowadź nas w świat Szarlatana. nie wprowadziła mnie w świat kina, był mój ojciec (zmarły Ten film jest o tyle inny, że to niezwykle intymna opowieść w 2008 roku reżyser filmowy, telewizyjny i teatralny Piotr o człowieku, który zbudował wokół siebie bardzo gruby mur. Łazarkiewicz – przyp. red.). On prawdopodobnie obejrzał Ten jego dar jest ciągle kwestionowany, bo nie stajemy po i przeczytał w swoim życiu wszystko, co można było obej- stronie magii, na co wskazuje już sam tytuł. To postać wielo- rzeć i przeczytać na temat filmu. Był chodzącą encyklopedią znaczna. Pod wieloma względami antybohater, a jednocze- kina. Uwielbiał też muzykę i sam ją praktykował, wywodził się śnie mający w sobie rodzaj autentycznego magnetyzmu, do zresztą z muzykalnej rodziny. To było naturalne, że wprowa- którego się zbliżamy, ale nigdy nie jesteśmy w stanie go do dzał mnie zarówno w świat muzyki, jak i kina. Jedno się z dru- końca dotknąć. Trzeba było tutaj pomóc zbudować ten mur gim łączyło. Pamiętam z dzieciństwa ścieżki dźwiękowe na i stworzyć muzykę, która jest wyjątkowo enigmatyczna, nie winylu, np. z filmów Taksówkarz czy Czas apokalipsy. Mam je jest łatwa ani przyjemna. Nie pozwala się zbliżyć, a jednocze- do dzisiaj. Ojciec słuchał ich intensywnie na co dzień i to mi śnie gdzieś pod powierzchnią muzyki jest jakiś krzyk rozpaczy pokazywało, że istnieje jakieś dziwne zjawisko powidoku, które z samotności, lęku, bólu, przeczucia. I to też ma być wyczu- można wywołać za pomocą muzyki. I że muzyka jest potężnym walne. Podkładaliśmy tę muzykę niezwykle ostrożnie i selek- medium pamięci, intuicji i wykracza swoją siłą przekazu poza tywnie. I tak jak w ostatnich obrazach Agnieszki, może za Marianna Zydek i Sebastian sam film. Nawet muzyka filmowa. Dość wcześnie sobie uświa- wyjątkiem Pokotu, jest jej niewiele w filmie, ale jest bardzo Fabijański w filmie domiłem, że jest coś ciekawego w tym narzędziu i że jest ono rozpoznawalna. Wchodzi w pewien bezlitosny sposób. To są Kamerdyner, reż. Filip Bajon potężne. Znacznie potężniejsze niż się wydaje. A potem był cały takie cięcia żyletką, które przelatują nawet w poprzek ujęcia. okres dorastania. Pamiętam filmy, kolejne ścieżki, które mnie Pijański/Filmicon Fot. Mirjam Kluka/Materiały prasowe, Rafał

20 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 21 WYWIAD NUMERU ANTONI KOMASA-ŁAZARKIEWICZ

mierzanie, testowanie różnych muzycznych rozwiązań. Dzięki temu, że masz tyle lat, ile masz – a masz 40 – robisz Czy w ostatnich filmach pojawia się muzycznie coś, co były spotkania z solistami, choćby z Tomerem Mokedem, to śmielej. wykracza poza twój duet z Mary, co odcisnęło swoje moim przyjacielem i wybitnym multiinstrumentalistą. Razem Nie wiem, jak kwalifikuję się pokoleniowo, bo zacząłem praco- piętno na tych ścieżkach? Pamiętam, jak opowiadałeś na Festiwalu Muzyki Filmowej w Krakowie graliśmy Pokot. wać bardzo wcześnie. Z drugiej strony każde pokolenie kom- mi kiedyś o takich odkryciach we wcześniejszych pro- I jeszcze kilka innych osób było w tym gronie, dla których pozytorów przechodziło podobną fazę i takich odważnych, jektach. nauczyłem się tworzyć przestrzeń do improwizacji. I zrozu- bezczelnych awangardzistów było wielu. Choćby Bernard Her- Myślę, że mogę tu powiedzieć, jak ważną postacią stał się Piotr miałem, że moim zadaniem wcale nie jest kontrolowanie każ- rmann czy inni przybyli do Hollywood z Europy. Samo poja- Komorowski, który pełnił funkcję mojego asystenta, a także dej najmniejszej nuty w partyturze. To nie jest łatwe dla kom- wienie się jazzu w muzyce filmowej też było znaczące. Myślę dyrygował. Jest również znakomitym pianistą. Mieliśmy taką pozytora i wymaga pracy nad własnym ego, ale potrafi być zresztą, że nowe brzmienia, które się teraz objawiają, też są czę- wspólną pracę przy Geniuszach. To rodzaj bardzo intymnej niezwykle owocne. Cały Szarlatan był pod tym kątem o tyle sto sięganiem do różnych rozwiązań, które już w filmie wystę- relacji z asystentem czy orkiestratorem, współorkiestratorem, ciekawy, że zebraliśmy z dyrygentem, Radosławem Labahuą, powały. Wielki renesans muzyki komponowanej na synteza- bo muszą spotkać się osoby, które darzą się ogromnym zaufa- fantastycznych solistów z całej Polski, którzy nigdy wcześniej torach analogowych to bezpośrednie nawiązanie do muzyki niem i szacunkiem. Długo nie dopuszczałem w ogóle takiej nie grali ze sobą w takim składzie. Musieli się w tym zespole filmowej późnych lat 70., gdzie nastąpiła absolutna erupcja możliwości, aby komuś pozwolić na pracę orkiestracyjną. dziewięciu czy dziesięciu osób zestroić, a wyczuwalne było, że takich brzmień. Wydawało mi się to zamachem na moją autonomię. W przy- każdy z nich chce trochę wykroczyć poza ramy orkiestrowe. padku filmu Kamerdyner terminy tak się nałożyły, że nie mia- Z tego ciśnienia wytworzyła się muzyka, która jest bardzo Zatrzymajmy się na chwilę przy Europie. Na festiwal łem innego wyjścia. emocjonalnie nasycona. Ma niepokój, którego pewnie nie w Berlinie, na którym tylko w tym roku pokazano dwa filmy z twoją muzyką – Szarlatana i Geniuszy – nie przy- latujesz, nie przyjeżdżasz. Przychodzisz pieszo, bo od lat Agnieszka Mandat w filmie tu mieszkasz. Czy to miejsce będące jakby środkiem kon- Pokot, reż. Agnieszka Holland tynentu – nawet nie tyle geograficznie, co mentalnie – ma wpływ na projekty artystyczne, w których bierzesz udział? Josef Trojan w filmieSzarlatan , Ma. Zwłaszcza w ostatnim czasie pracowałem nad kilkoma ber- Muzyka reż. Agnieszka Holland lińskimi projektami po wielu latach przerwy i z tego, co widzę, szykują się kolejne. Może się więc wreszcie w Berlinie artystycznie zadomowię. To są najczęściej globalne projekty, bo okazuje się, że filmowa jest porywały. Miałem też to szczęście, że na studiach trafiłem na to miasto jest punktem przecięcia kultur i domem dla rozmaitych kilku profesorów, którzy byli bardzo otwarci i mieli doświad- uciekinierów, uchodźców, emigrantów. To zawsze procentowało szczególnie czenie z muzyką filmową. Mogli mnie zatem trochę pokiero- i Berlin był miejscem fermentu. Sam dobiłem teraz do tego portu wać. To meandry, zwłaszcza że muzyka filmowa jest szczególnie i zdarzają mi się tu bardzo ciekawe spotkania artystyczne. otwartym i eklektycznym gatunkiem. I jeśli nie jest się Johnem otwartym Williamsem, to cały czas podróżuje się pomiędzy gatunkami. Chciałam cię jeszcze zapytać o drugi film z Berlinale, Kryteria oceny też są inne niż w przypadku muzyki ściśle kon- o Geniuszy. Opowieść o życiu Stanisława Ulama, pol- certowej. skiego matematyka, który pracował nad bombą atomową. i eklektycznym Wszystko zaczęło się podczas festiwalu w Berlinie w zeszłym Wydajesz się jednak jednym z najbardziej osadzonych roku. Wtedy po raz pierwszy spotkałem reżysera, Thora Kleina. w tej przestrzeni i pewnych siebie europejskich kompozy- Miałem okazję zaprosić go na premierę filmu Obywatel Jones, gatunkiem torów swojego pokolenia, który bardzo dobrze czuje się który bardzo mu się spodobał i to był dla nas dobry punkt wyj- w tym świecie. Tak niejednoznacznym. ścia. Geniusze też są zaczepieni w szeroko pojętej epoce i mają Ciekawe, co mówisz, chociaż od wewnątrz wygląda to ina- podobny rodzaj ambicji subiektywnego opowiedzenia o postaci czej. Ten proces twórczy jest zawsze rozpoczęciem od zera świadka historii. I łamią stereotypy patrzenia na tę wielką histo- i związany jest z ogromnym napięciem. I z lękiem. Czy tym rię. Muzyka zagląda tu mocno do środka bohatera. A Ulam Nagroda za muzykę do Kamerdynera i Wilkołaka, jaką dałoby się wypracować, gdybym pracował wyłącznie z kla- razem również się uda? Za każdym razem zawieszamy sobie to postać niezwykle ciekawa, wieloznaczna i skomplikowana. zdobyłeś na przedostatnim festiwalu w Gdyni, najlepiej syczną orkiestrą. poprzeczkę coraz wyżej. Postawiona wobec absolutnie nieludzkich dylematów. świadczy o tym, w jakim tempie pracowałeś. Tak, musiałem się zdać na kogoś, kto mi w tym pomoże. To Czy to filmy tak różnorodne gatunkowo, czy ludzie, z któ- Hans Zimmer też mówi w wywiadach, że gdy widzi Jak go „usłyszałeś”? był szalony sezon. I pojawił się Piotr Komorowski, który już rymi pracujesz, nie wiem, ale odnoszę wrażenie, iż powie- plakat filmu ze swoim nazwiskiem, a muzyka nie jest Rozmowa o nim z reżyserem była bardzo ciekawą wymianą przy pierwszym spotkaniu dokonał analizy mojego stylu, dzenie, że praca kompozytora muzyki filmowej to praca jeszcze gotowa, czuje strach i nie wie, co będzie. Może spostrzeżeń. Podchodziliśmy do bohatera z wielu różnych wcześniej go rozpracowawszy. I okazało się, że on chyba wie samotnicza, ciebie akurat nie dotyczy. to tylko PR… punktów. Thor dowiedział się ode mnie interesujących rze- na temat mojej techniki kompozytorskiej coś, czego ja sam Nadal ogromna część tej pracy jest samotna. I to akurat zaowo- Nie, jestem przekonany, że on również to czuje. Pamiętam, jak czy o tej postaci, ja od niego też. W sumie dał mi zupełnie nie wiem. I zrozumiałem, że będzie się starał w tej pracy cowało teraz w czasie zamknięcia. Mam wielu przyjaciół kom- zobaczyłem film Zniewolony. 12 Years a Slave i jego nazwisko wolną rękę i bardzo mi zaufał. Przyszedłem do niego z pomy- orkiestracyjnej być jak najwierniejszy mojemu zamysłowi. pozytorów, z którymi jestem w kontakcie i wiem, że większość w napisach końcowych. Zdębiałem. On też musi cały czas ucie- słem muzyki, która jest intensywna i choć ją redukowaliśmy – Robię muzykę filmową już od 20 lat. I w tym czasie musia- z nich przeszła ten okres w miarę suchą stopą. Przynajmniej, jeśli kać z pułapki swojego stylu i rozpoznawalnego muzycznego zwłaszcza ilość muzyki w filmie – pozwolił ją zachować. I jej łem wychodzić z kolejnych stref komfortu. Zaczynałem jako chodzi o samopoczucie twórcze. Możemy być samowystarczalni. autografu. pewną chimeryczność. Bardzo to cenię, bo nie każdego reżysera młody adept kompozycji, któremu wydawało się, że na stu- Zamknęliśmy się we dwoje z Mary w pracowni. A życie toczyło na to stać, szczególnie tych młodszych, a Thor jest właściwie diach się wszystkiego nauczył i wie, jak należy pisać muzykę się dalej. Widzę jednak w tych eksperymentach wielkie możliwości. debiutantem. Często stykam się z tym, że jest już gotowy for- do filmów. A potem następowały kolejne zderzenia ze ścianą I to jest raczej domena młodości. Nie wiem, czy ktoś 60-, mat, a moje zadanie, to tylko go wypełnić. Tutaj była absolutna i tak wyzwalałem się z pewnej akademickości. Jednym Taka samotność we dwoje.

Fot. Marlene Film Production/Film and Music Entertainment/Madants Fot. Marlene Film Production/Film 70-letni byłby dzisiaj tak otwarty na sprawdzanie, przy- otwartość i mogłem trochę poeksperymentować. z takich etapów było zaproszenie do współpracy Mary. Innym Trochę tak. Film Pałka/Next Fot. Robert

22 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 23 TEMAT NUMERU KINO KLAUSTROFOBICZNE DOM JAKO WIĘZIENIE, CZYLI KOSZMAR W CZTERECH ŚCIANACH

ROBERT BIRKHOLC

Ograniczona możliwość przemieszczania się, obowiązkowe kwarantanny i inne nakazy oraz zakazy związane z pandemią sprawiły, że w minionych miesiącach zaczęliśmy nieco inaczej patrzeć na przestrzeń domową. Dom, odwieczny symbol stałości, spokoju i bezpieczeństwa, nabiera w pewnych sytuacjach nieprzyjaznych lub zgoła demonicznych cech – staje się więzieniem odgradzającym człowieka od świata zewnętrznego i zacieśniającym jego pole życiowe. Warto przyjrzeć się wybranym filmom, w których dom nie jest miejscem oswojonym, ale przestrzenią wyobcowania bądź zniewolenia, przytłaczającą i klaustrofobiczną. Fot. Pixabay

24 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 25 TEMAT NUMERU KINO KLAUSTROFOBICZNE

otyw domu jako „straszne- zamkniętej przestrzeni, nie popadając przy łach przedstawiających całkowicie realny, trwanie. Liczne polskie filmy o ukrywaniu poruszającej scenie filmu siedzący w kry- sobie jej córeczkę. Ograniczona perspekty- go miejsca” (locus horridus) tym w teatralność – to przecież prawdziwa wojenny koszmar, bądź też w społecznych się przed hitlerowcami w domach skupia- jówce mężczyzna jest biernym świadkiem wa staje się znakiem poniżenia i poczucia bardzo silnie oddziałuje na sztuka. Żeby wykreować sugestywne wrażenie groteskach ukazujących „horror” życia w ka- ją się na zbliżonym, lecz nieco innym ro- gwałtu na bohaterce dokonywanego w po- niemocy bohaterki, która może pozostać wyobraźnię widzów i był już klaustrofobii i przytłoczenia, trzeba perfek- mienicy lub blokowisku. dzaju traumy wojennej. Dom jest zawsze koju obok. Poczucie bezsilności ogarnia jedynie bierną obserwatorką życia Polaków Mwielokrotnie wykorzystywany w kinie. Od cyjnie posługiwać się filmowymi środkami upragnionym schronieniem, jednak dłuższe także protagonistę Samsona (1961) Waj- zapewniających jej dach nad głową. dramatów obyczajowych opowiadających wyrazu, takimi jak scenografia, montaż, pra- WIĘŹNIOWIE HISTORII przebywanie w zamkniętej przestrzeni sta- dy, Żyda ukrywającego się w czasie wojny O powikłanej relacji psychologicznej mię- o dysfunkcyjnych rodzinach, poprzez fil- ca kamery czy efekty dźwiękowe. Ponieważ Kiedy myślimy o klaustrofobii w polskim je się często przyczyną marazmu, frustracji w piwnicy. Z uwagi na silnie semickie rysy dzy Żydówką a kobietą udzielającą jej schro- my psychologiczne o ludziach popadających w Polsce tradycja horrorów oraz thrillerów kinie, mamy najczęściej przed oczami labi- i poczucia beznadziei. Przykładowo, w Jak Jakub (Serge Merlin) nie może pokazywać nienia opowiada też film W ukryciu (2013) w obłęd, aż po niezliczone horrory, w których nie jest szczególnie imponująca, nie doczeka- ryntowe kanały ze słynnego dzieła Andrzeja być kochaną (1963) Wojciecha Jerzego Hasa się publicznie i żyje w izolacji, dopóki w fi- Jana Kidawy-Błońskiego. Przerażona samot- domy zostają opanowane przez nieczyste siły. liśmy się filmów typu home invasion – może Wajdy z 1956 roku bądź też z filmu Agniesz- kabotyński aktor (Zbigniew Cybulski), który nale filmu nie włączy się do walki. Podobnie nością Janina (Magdalena Boczarska) scho- Wydaje się, że dla filmowców topos ten jest z wyjątkiem Wilkołaka (2018) Adriana Pan- ki Holland W ciemności (2011). W obydwu ukrywa się w mieszkaniu zakochanej w nim jak w Kanale, przestrzeń odgrywa w Samso- dzi spać do znajdującej się pod podłogą kry- szczególnie atrakcyjny także dlatego, że pozwa- ka. Nie oznacza to jednak, że motyw domu wypadkach odpychająca sceneria ścieków kobiety (Barbara Kraftówna), nie tylko traci nie niezwykle istotną rolę, a dramat boha- jówki Ester (Julia Pogrebińska), która z kolei la na demonstrację warsztatowej sprawności. jako więzienia był w historii polskiego kina staje się symbolicznym miejscem walki bo- publiczność napędzającą go do życia, ale też tera zostaje wyrażony wizualnie za pomocą coraz częściej wchodzi na górę do właściciel- Zrobić przykuwający uwagę film w niewielkiej nieobecny. Najczęściej pojawiał się w dzie- haterów o zachowanie godności oraz o prze- szacunek do samego siebie – w najbardziej kontrastu między mrokiem towarzyszącym ki mieszkania, by – na przekór okoliczno- Żeby wykreować sugestywne wrażenie klaustrofobii, trzeba perfekcyjnie posługiwać się scenografią, montażem, pracą kamery i dźwiękiem

życiu w zamknięciu a światłem wiążącym ściom – tańczyć z nią i bawić się. Przyjaźń się z walką i nadzieją. spragnionych czułości kobiet przekształca Ponieważ twórcy filmów przedstawiają- się po pewnym czasie w romans, któremu – cych ukrywanie się Żydów w czasie wojny o ironio – zagrozić może tylko koniec wojny. kładą nacisk na różne aspekty dramatycz- Dom ostatecznie staje się więzieniem, ponie- nego doświadczenia, symbolika przestrzeni waż z obawy przed utratą kochanki Janina w poszczególnych dziełach bywa nieco inna. zabarykadowuje mieszkanie i ukrywa przed Tytuł filmu Daleko od okna (2000) Jana Ja- Ester fakt, że wojna się skończyła. Kidawa- kuba Kolskiego, opartego na opowiadaniu -Błoński opowiada o zawłaszczaniu i znie- Hanny Krall „Ta z Hamburga”, wskazuje na walaniu ukochanej osoby, jednak – inaczej ograniczenia przestrzenne, jakim podlega niż Kolski – łączy wątki psychologiczne Żydówka ukrywająca się w domu młodego z elementami kina gatunkowego. Kamera małżeństwa, ale może być też odczytywany wnika w otwór wentylacyjny lub wykonu- jako metafora. W symbolicznych ujęciach wi- je długie jazdy w kierunku drzwi, za któ- dzimy wyglądających przez okno właścicieli rymi czai się wścibski sąsiad, a przestrzeń domu – Barbarę (Dorota Landowska) i Jana mieszkania nabiera złowrogiego charakteru (Bartosz Opania) oraz Reginę (Dominika rodem z thrillera. Ostałowska), która siedzi samotnie w mroku, Podczas gdy Kolski i Kidawa-Błoński sku- ponieważ musi kryć się przed spojrzeniami piają się na pogmatwanych relacjach między mieszkańców prowincjonalnego miasteczka. ludźmi żyjącymi przez dłuższy czas pod jed- Kiedy do domu przychodzą goście, kobieta nym dachem, Roman Polański w Pianiście wchodzi do szafy, a kamera klaustrofobicznie (2002) opowiada o osamotnieniu. Władysław pokazuje wydarzenia z jej punktu widzenia. Szpilman (Adrien Brody) po ucieczce z get- Milla Bańkowicz i Robert Więckiewicz Regina patrzy przez wąską szparę w drzwicz- ta znajduje schronienie w pustych mieszka- w filmie W ciemności, reż. Agnieszka Holland kach m.in. na to, jak bezdzietni, spragnieni niach położonych w strategicznych miejscach

potomstwa małżonkowie „przywłaszczają” Warszawy. Po horrorze przeżytym w getcie, Pałka/Fotos-Art Fot. Robert

26 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 27 TEMAT NUMERU KINO KLAUSTROFOBICZNE

Bartosz Opania i Karolina Gruszka w filmie Daleko od okna, reż. Jan Jakub Kolski

Barbara Krafftówna i Zbigniew Cybulski w filmieJak być kochaną, Magdalena Boczarska i Julia Pogrebińska reż. Wojciech Jerzy Has w filmie W ukryciu, reż. Jan Kidawa-Błoński

przestrzeń domowa wydaje się mężczyźnie satanistom. Polański ogranicza sceny roz- robią się miękkie niczym plastelina wycho- wieść o wyobcowaniu, lęku przed nieustan- wybawieniem, jednak w miarę upływu czasu grywające się poza kamienicą do minimum dzą ręce obłapiające kobietę. Wykorzystu- ną kontrolą oraz o niemożności zadomo- bohater musi coraz bardziej zmagać się z sa- i przedstawia horror bohaterki w dużej mie- jąc scenografię, obiektywy szerokokątne, wienia się we wrogim miejscu. motnością i głodem. Reżyser oddaje poczucie rze poprzez akcentowanie nieprzyjazno- niestandardowe punkty widzenia i gwał- osaczenia człowieka, który z okien mieszka- ści mieszkania. Na przykład w niektórych towne ruchy kamery, która niemal ataku- KOSZMAR nia obserwuje powstania (najpierw powsta- ujęciach kamera filmująca kobietę znajduje je bohaterkę, Polański oddaje psychiczne SOCJOLOGICZNY nie w getcie warszawskim w 1943, później się na podłodze, co potęguje wrażenie, że i cielesne odczucia kobiety pogrążającej się Filmowego przedstawienia doczekał się też powstanie warszawskie w 1944 – przyp. red.) Rosemary czuje się przytłoczona i zaczyna w obłędzie. Wydaje się, że odczuwany przez koszmar życia w polskich kamienicach oraz i jest całkowicie zależny od ludzi mających do- czuć się w domu jak więzień. Nie jest do Carol wstręt do mężczyzn jest rzutowany blokowiskach. O problemach „komunal- starczać mu pożywienie. Nie jest tajemnicą, końca jasne, czy bohaterka popada w obłęd, na samo mieszkanie, które staje się prze- nych” w Polsce Ludowej opowiadały cho- że Roman Polański, który jako dziecko ukry- czy rzeczywiście stała się ofiarą satanistów, strzenią opresyjną, pochłaniającą, opano- ciażby dzieła Stanisława Barei, takie jak Nie wał się w polskich domach, opowiada w Pia- jednak niezależnie od tego, można uznać, waną przez wyimaginowanych „intruzów”. ma róży bez ognia (1974), gdzie główny bo- niście także o własnym doświadczeniu. Zda- że Polański ukazuje pod płaszczem kina ga- Za „męską” wersję Wstrętu uznaje się hater cierpi katusze z powodu niechcianych niem wielu krytyków to właśnie traumatyczne tunkowego bardzo konkretne lęki społecz- powszechnie Lokatora (1976), opartego lokatorów, którzy dzięki rozmaitym ma- wspomnienia z przeszłości sprawiły, że motyw ne. Według jednej z interpretacji Dziecko na powieści Rolanda Topora. Podobnie jak chinacjom zagnieżdżają się w jego M-3. ciasnej, ograniczonej przestrzeni obsesyjnie Rosemary metaforycznie oddaje sytuację Dziecko Rosemary, film Polańskiego roz- Trudy życia w blokowisku w kapitalistycz- powracał w kinie Polańskiego – od rozgry- kobiety ograniczonej do roli żony i matki, poczyna się od przeprowadzki głównego nej Polsce przedstawiał z kolei Dzień świra wającego się na jachcie Noża w wodzie (1962) duszącej się w społeczeństwie rządzonym bohatera do nowego mieszkania, które tym (2002) Marka Koterskiego, w którym współ- aż po domowy komediodramat Rzeź (2011) przez mężczyzn. Doświadczenie to wyra- razem znajduje się w paryskiej kamienicy. czesny inteligent musiał męczyć się z hała- czy Wenus w futrze (2013). Warto wspomnieć żone zostaje właśnie za pomocą szczególnej Trelkovsky (w tej roli sam Roman Polański) śliwymi sąsiadami, odgłosami robót wyko- przynajmniej o trzech zagranicznych filmach kreacji przestrzeni domowej, która staje się od samego początku nie może zadomowić nywanych na podwórku i z psami załatwia- reżysera z demoniczną przestrzenią domową dla amerykańskiej housewife przestrzenią się w nowym lokum, nie tylko dlatego, że jącymi się mu pod oknem. Opisując motyw w roli głównej, ponieważ są one arcydziełami lęku i wyobcowania. poprzednia lokatorka wyskoczyła przez domu jako więzienia, warto jednak skupić światowego kina klaustrofobicznego. Kto wie, czy nie najbardziej złowrogi okno, ale również z powodu nieżyczliwych się na tych filmach, w których z przestrzeni obraz przestrzeni domowej w historii kina mieszkańców. Najmniejszy hałas wykonany domowej rzeczywiście wieje grozą. NARRACJE nie pojawia się jednak we Wstręcie (1965). przez bohatera jest karcony przez sąsiadów Pełen czarnego humoru, ale w gruncie rze- „SCHIZOFRENICZNE” Choć zrealizowany w Wielkiej Brytanii film waleniem w ściany, a mężczyzna nie czuje czy dość makabryczny obraz życia w kamie- Nie przypadkiem akcja Dziecka Rosemary wykorzystuje elementy poetyki horrorów w domu ani odrobiny prywatności. Wraz nicy znajdziemy w Sąsiadach (2014) Grze- (1968), opartego na powieści Iry Levina, klasy B, w istocie stanowi złożone studium z pogarszającym się stanem psychicznym gorza Królikiewicza, opartych na opowiada- rozpoczyna się od przeprowadzki głównych psychologiczne rozpadu osobowości. Zabu- Trelkovsky’ego, kamienica robi się coraz niach Adriana Markowskiego. Film kręcony bohaterów do nowego mieszkania w stylo- rzenia Carol (Catherine Deneuve) nasilają bardziej niesamowita – w momencie kul- był w Łodzi, jednak rozgrywa się w umow- wym nowojorskim budynku. Dom, który się w momencie, kiedy bohaterka zostaje minacyjnym spiralne schody na klatce skrę- nej czasoprzestrzeni, w której rzeczywistość początkowo sprawia wrażenie spokojnego sama w swoim londyńskim mieszkaniu. cają się i rozszczepiają niczym na grafikach PRL-u miesza się ze współczesną. Dla bied- i przytulnego, okazuje się miejscem iście dia- Można odnieść wrażenie, że przestrzeń Mauritsa Cornelisa Eschera, a przedmioty nych ludzi w Polsce czas się zatrzymał – zda- bolicznym, kiedy po zajściu w ciążę Rose- domu zaczyna stopniowo ożywać. Dźwię- w mieszkaniu mężczyzny urastają do mon- je się mówić Królikiewicz – a transformacja mary (Mia Farrow) zaczyna przypuszczać, Serge Merlin w filmieSamson , ki, takie jak dzwonek do drzwi czy dzwo- strualnych rozmiarów. Lokator, który może ustrojowa nie zmieniła niczego na lepsze. że jej mąż Guy (John Cassavetes) zawarł reż. Andrzej Wajda nek telefonu, są coraz bardziej natarczywe być wyrazem emigracyjnych doświadczeń Powracającym motywem w filmie jest ob-

Fot. Renata Pajchel, Janusz Zachwajewski/WFDiF, Jerzy Woźniak/WFDiF Janusz Zachwajewski/WFDiF, Pajchel, Fot. Renata pakt z sąsiadami i zamierza oddać dziecko i nieprzyjazne, a ze ścian, które pękają lub samego Polańskiego, to fenomenalna opo- raz człowieka wspinającego się po ponurych prasowe/Monolith Films Fot. Agnieszka Kokowska/Materiały

28 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 29 TEMAT NUMERU KINO KLAUSTROFOBICZNE

ścianach kamienicy, jakby próbował wydo- drugiej wojny światowej aż po współczesne postaci z filmów, jednak wydaje się, że Popakula i Krzysztofa Garbaczewskie- stać się z kamiennej pułapki. W najbardziej makabreski. Wszyscy twórcy omawianych dzieła przedstawiające domowy horror, go. Wyzwaniem był w tym wypadku nie mrocznej noweli filmu lokatorzy zaczynają dzieł próbują jednak wyrazić doświadcze- takie jak Lokator, dla części z nas nabie- tylko aktualny temat, ale też niezwykle ginąć w tajemniczych okolicznościach, a je- nie ludzi, którzy z przyczyn historycznych, rają dziś nowej aktualności. Współczesna ograniczone środki, jakimi dysponowali den z przestraszonych mieszkańców próbu- psychologicznych czy społecznych czują się izolacja ma przy tym nieco inny charak- reżyserzy w szczytowym okresie pande- je zabarykadować się w swoim obskurnym uwiezieni bądź wyobcowani w przestrze- ter niż wcześniej, ponieważ pozostając mii. Co prawda twórcy antologii rzadko domu, w którym nie ma prawie nic oprócz ni domowej. Kluczową rolę w tych filmach w mieszkaniach, mamy styczność z no- podejmują konwencję makabreski, jednak pożółkłych, odrapanych ścian i materaca odgrywa podział na zamkniętą przestrzeń wym typem przestrzeni – z przestrzenią wątek klaustrofobii i frustracji przewija się służącego za łóżko. Bohaterowie filmu nie domową i na przestrzeń zewnętrzną, która wirtualną. Tylko czy zmniejsza to nasze w dużej części nowel. Przykładowo, Renata czują się bezpieczni w swoich mieszkaniach bywa co prawda śmiertelnie niebezpieczna, poczucie ograniczenia, wyobcowania i sa- Gąsiorowska przedstawia w swojej surre- i nawet w przestrzeni prywatnej nie mogą ale niesie ze sobą obietnicę wolności. Trzeba motności? Polscy filmowcy już próbują alistycznej animacji ludzi zamykających odizolować się od otaczającej ich brzydkiej dodać, że filmowe obrazy domu jako wię- zmierzyć się z tym tematem, czego dowo- się we własnej przestrzeni niczym w jajku, i ponurej rzeczywistości. Królikiewicz opo- zienia nie byłyby tak sugestywne, gdyby nie dem jest zrealizowany dla HBO nowelowy a Xawery Żuławski tworzy miniopowieść wiada w Sąsiadach o ludziach uwięzionych praca scenografów, takich jak Zbigniew War- obraz W domu (2020), wyreżyserowany o „koronoświrusach”, którym świat realny w beznadziejnej sytuacji społecznej – ska- Piotr Głowacki pechowski (Sąsiady), Allan Starski (Pianista) przez szesnastu uznanych twórców – Je- miesza się już z wirtualnym. Najbardziej zanych na biedę, zapomnianych i bez reszty w filmieSąsiady , czy Michał Hrisulidis (Daleko od okna). To rzego Skolimowskiego, Krzysztofa Sko- wymownym obrazem czasów pandemii przytłoczonych warunkami życia. reż. Grzegorz Królikiewicz w dużej mierze dzięki nim oraz dekoratorom niecznego, Renatę Gąsiorowską, Jacka pozostaje chyba jednak kadr z noweli Ma- Groteskowy obraz domu pojawia się też wnętrz domy nabierają w filmach własnego Borcucha, Jana P. Matuszyńskiego, Xa- gnusa von Horna, na którym zmęczona w Trzech siostrach T (2011) Macieja Kowa- życia i mamy niekiedy wrażenie, że wręcz werego Żuławskiego, Pawła Łozińskie- izolacją kobieta z ulgą zdejmuje maseczkę lewskiego. Źródłem koszmaru nie jest tu jed- sty, pisarza M. (Marcin Świetlicki), próbu- wów jest też Piotr Dumała, który w Ścianach pochłaniają zdesperowanych bohaterów. go, Mariusza Trelińskiego, Małgorzatę w tramwaju. Jednego możemy być pew- nak bieda, ale rodzina. Choć akcja rozgry- jącego napisać nową powieść. Problemem (1987) przedstawił człowieka uwięzionego Oczywiście nasze doświadczenia z cza- Szumowską i Michała Englerta, Andrze- ni – w najbliższym czasie doświadczenie wa się współcześnie, mieszkanie, w którym są nie tylko sąsiedzi – lumpenproletariusze w mrocznym, ascetycznym, zamkniętym sów pandemii są zazwyczaj nieporówny- ja Dragana, Magnusa von Horna, An- pandemii stanie się przedmiotem kolej- żyją tytułowe siostry Trupki, wypełnione urządzający za ścianą karczemne awantury – pomieszczeniu, a we Franzu Kafce (1991) walne z koszmarem przeżywanym przez nę Zamecką i Sung Rae Cho, Tomasza nych filmowych przedstawień. jest przedmiotami z różnych epok, przede ale też niemoc twórcza literata. Pisarz M. po- wykreował niesamowitą przestrzeń rodem wszystkim z PRL-u oraz ze wczesnych lat pada w kryzys, a widz nie może być pewien, z utworów autora „Procesu”. 90. Główne bohaterki, trzy panie w średnim które wydarzenia dzieją się realnie, a które są Świadectwem nieograniczonych możli- wieku, należą do najbardziej przerażających tylko urojeniem bohatera bądź też fragmen- wość animacji w zakresie kreowania prze- postaci w polskim kinie ostatnich lat. Wanda tem pisanej przez niego powieści. Smarzowski strzeni jest jednak przede wszystkim Łagod- (Małgorzata Rożniatowska) jest perwersyj- używa głównie statycznych ujęć i pokazuje na (1985) Dumały, oparta na opowiadaniu ną w swej nadopiekuńczości matką, Sabina mieszkanie – w którym kluczowymi rekwi- Fiodora Dostojewskiego. Skomplikowana (Ewa Szykulska) dewotką religijną, a Lotosła- zytami są łóżko, szafa, maszyna do pisania relacja psychologiczna między zgorzknia- wa (Bogusława Schubert-Massoc) zgryźliwą i… siekiera – tylko z kilku punktów widzenia łym mężczyzną w średnim wieku a jego dużo cyniczką. Ulubioną rozrywką ostatniej z sióstr kamery, co wzmaga wrażenie klaustrofobii. młodszą żoną została wyrażona w skonden- są regularne telefony do biur podróży, koń- Małżowina to ironiczna opowieść o nudzie, sowanej formie filmu trwającego zaledwie czone przez kobietę wiązanką przekleństw wypaleniu oraz poszukiwaniu inspiracji przez dziesięć minut. Bohater Łagodnej więzi żonę i stwierdzeniem, że „Karaiby urządzimy so- artystę, który zostaje przygnieciony przygnę- w mieszkaniu, zabijając w niej chęć do życia bie w domu”. Oświadczenie to można uznać biającymi realiami życia w Polsce. i ograniczając kontakt ze światem zewnętrz- za motto życiowe sióstr, które całkowicie od- nym. Dumała oddaje toksyczną relację mię- grodziły się od świata zewnętrznego i nie ma- DOM W MINIATURZE dzy małżonkami, oraz subiektywne odczucia ją zamiaru nigdzie wyjeżdżać. Zwłaszcza że Roman Polański opowiadał w autobiogra- kobiety duszącej się w ponurym domu męża, w domu mają swojego niewolnika – jest nim fii, jak dużo wysiłku wymagało stworze- za pomocą rozmaitych symboli wizualnych. 35-letni Robercik (Rafał Mohr), zaszczuty syn nie scenografii do realizowanego w epoce Przestrzeń mieszkania plastycznie dopaso- Wandy. Dom jest w Trzech siostrach T prze- przedcyfrowej Wstrętu – ściany w miesz- wuje się do emocji bohaterów – np. w sce- strzenią zniewolenia, w której kobiety tworzą kaniu bohaterki musiały np. zostać skon- nie obiadu, przedstawiającej coraz większe swój własny, koszmarny mikrokosmos. Trzy struowane w ten sposób, by można było je napięcie między mężczyzną a kobietą, spod siostry T zostały oparte na sztuce napisanej łatwo rozsuwać i wydłużać. Podobnych pro- zmieniającego swój kształt stołu wychodzi przez reżysera i czuć w nich pewną teatral- blemów nie mieli oczywiście nigdy twórcy nagle gigantyczny czarny pająk, co staje się ność, jednak Kowalewski oddaje domowy animacji, którzy mogli dowolnie kształtować definitywnym znakiem końca związku i za- horror także przez filmowe środki wyrazu. przestrzeń w swoich filmach. Nic dziwnego powiedzią samobójczej śmierci. Obraz w Ła- Niestandardowe punkty widzenia, obiekty więc, że czołowi polscy reżyserzy kina ani- godnej, zrealizowanej za pomocą tzw. techniki deformujące obraz oraz duże zbliżenia cał- mowanego tak chętnie podejmowali wątek gipsowej, jest brązowawy i pokryty rysami, co Łagodna, reż. Piotr Dumała kowicie wykrzywiają przedstawioną rzeczy- klaustrofobii – dość wspomnieć słynne Tan- dodatkowo podkreśla uczucie smutku, jakie wistość i nadają jej groteskowego charakteru. go (1980) Zbigniewa Rybczyńskiego, gdzie pojawiło się w życiu bohaterki po wprowa- Nie mniej klaustrofobiczną przestrzeń bu- przestrzeń jednego małego pokoju zostaje dzeniu się do feralnego mieszkania. duje Wojciech Smarzowski w Małżowinie zaludniona ponad dwudziestoma postaciami, (1998), którą śmiało można nazwać polskim które w tym samym czasie wykonują różne EPILOG „PANDEMICZNY” Bartonem Finkiem. Portret życia w obskurnej prozaiczne czynności, jakby nic o sobie wza- Jak widać, motyw domu jako więzienia poja- Motyw domu jako więzienia pojawia się warszawskiej kamienicy jest tu specyficzny, jemnie nie wiedząc. Artystą konsekwentnie wiał się w filmach o różnym ciężarze gatunko- Fot. Jacek Łukasiewicz/Kino Świat/Materiały prasowe ponieważ oglądamy go z perspektywy arty- powracającym do klaustrofobicznych moty- wym – od utworów mierzących się z traumą w różnych gatunkowo filmach, także w animacji Fot. WFDiF

30 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 31 POLSKIE PREMIERY INTERIOR

Z Magdą Popławską pracowałem wcze- śniej przy serialu Bez tajemnic. Zachwy- ciła mnie swoim talentem. Pisząc Inte- rior, myślałem o niej w roli Magdy. Jeśli chodzi o obsadzenie postaci Maćka, robiliśmy casting. Pierwotnie planowa- łem do tej roli innego aktora. Ale w trakcie prób okazało się, że potrzebna jest odmienna energia. I pojawił się Piotr. Maciek w jego interpretacji stał się Piotr Żurawski dużo bardziej przejmujący. W trakcie Magdalena Popławska w filmie w filmieInterior , pracy nad materiałem, już po obsadze- Interior, reż. Marek Lechki reż. Marek Lechki niu głównych ról, sporo rozmawialiśmy o postaciach, ale jakichś radykalnych modyfikacji nie było. Cała frajda pracy ażdy pański film ma swój to konstatacja pewnego stanu – jeste- podświadomie. Dziecko Magdy choruje z utalentowanymi ludźmi bierze się stąd, właściwy czas, nie lubi pan śmy coraz bardziej zniewoleni. Podobnie w momencie, gdy jego matka otrzymuje że można delektować się dopieszczaniem chyba pracować w pośpie- z Magdą. W jej wątku mamy do czynie- propozycję awansu. Aby awansować, szczegółów. I tu był ogromny wkład chu, pod presją oczeki- nia z „podróżą”, ale raczej w głąb sie- musi wyrazić gotowość do całkowitego moich wspaniałych aktorów, zmiany nie Kwań. Z jakich potrzeb zrodził się W SYSTEMIE bie. Bohaterka przystaje na chwilę, żeby posłuszeństwa i lojalności. Wszystkie te były konieczne. Interior? zapytać, co jest dla niej ważne. W końcu elementy są ze sobą skorelowane. Bardzo chętnie robiłbym filmy czę- buntuje się, protestuje przeciw niespra- Jak przebiegała współpraca z autorem ściej, ale do tego potrzebny jest mate- wiedliwości, tracąc tym samym szansę No właśnie – całkowite posłuszeń- zdjęć Pawłem Flisem? Jego zdjęcia riał i środki. Czytam relatywnie dużo awansu zawodowego. stwo i lojalność podwładnego urzęd- nadają filmowi konkretny ton, budują scenariuszy, mając nadzieję na znalezie- nika. W Interiorze pokazuje pan napięcie, wyjątkową atmosferę. nie tego, któremu będę chciał poświęcić OPRESYJNYM W Interiorze jednym z najpotężniej- Polskę układów i układzików – a to Ta współpraca od samego początku była dwa lata życia, ale jak dotąd bez efektu. Kino melancholijne, metaforyczne, szych momentów wydaje mi się ten, biznesmen odnoszący sukcesy, który bardzo żywa. Trzeba się dobrze zrozu- Mówię to bez wartościowania. Po prostu Rozmowa buntownicze, autorskie – tak o pań- kiedy Magda ogląda wielką wyrwę bezpardonowo upokarza swoich pra- mieć z operatorem, żeby później obraz scenariusz musi mieć pewne elementy, skich filmach pisali dziennikarze, w ziemi. Przez chwilę wydaje się, cowników, a to burmistrz małego miał siłę i był emocjonalnie adekwatny. które zarezonują. Jeśli rezonansu nie ma, z Markiem również o Interiorze. Czy któreś jakby bohaterka dała się jej pochło- miasta, który „załatwia” znajo- Mam wrażenie, że z Pawłem zrozumie- to sygnał, że tekst nie jest dla mnie. Prze- z tych określeń rzeczywiście oddaje nąć. Co to za miejsce? Co symboli- mym różne interesy, bez zadawa- liśmy się bardzo dobrze. Film zyskał ważnie kończy się tak, że trzeba pisać Lechkim, istotę pana kina? zuje? nia zbędnych pytań. Taka jest Polska potężny walor w postaci świetnych zdjęć. samemu. Interior zrodził się z obserwa- Podobają mi się wszystkie te określe- Są w tym filmie obrazy metaforyczne, jak widziana pana oczami? Reżyser potrzebuje operatora, jego umie- cji rzeczywistości. To, że żyjemy w lep- reżyserem filmu nia i wszystkie są mi bliskie. Melancho- wyrwa w ziemi, jak tańczący ludzie. To Film wyrósł z obserwacji rzeczywistości jętności kreowania świata, jego wrażli- szych czasach niż powiedzmy za komuny lia kojarzy mi się ze zwolnieniem tempa, obrazy, które niosą w sobie pewną ener- i w procesie pracy podjęta została próba wości, umiejętności kompozycji, opero- jest bezsprzeczne, ale nie znaczy to, że Interior kontemplacją i refleksją, a nie z depre- gię. To nie jest takie zwykłe symboliczne podniesienia tego do rangi metafory. Nie wania światłem. Wydaje mi się, że udało nie możemy być krytyczni wobec cza- sją. Metafora to figura, która zbliża się do odzwierciedlenie pęknięcia, które rośnie tak dawno miało miejsce zdarzenie, gdy nam się znaleźć właściwy ton. sów obecnych. Współczesna rzeczywi- wyrażenia niewyrażalnego, pozawerbal- w bohaterce – to też wrażenie, które zdesperowany pracownik zabrał swo- stość ma pewne priorytety. Chce nam nego, bo pozawerbalne jest najciekaw- jest silną częścią składową tego obrazu. jemu pracodawcy auto, ukrył je i zaba- Czy teraz, po realizacji kilku świetnie coś na siłę sprzedać, wcisnąć do gardła, sze, najbardziej tajemnicze. Bunt to coś, W tym sensie to coś więcej niż symbol. rykadował się w mieszkaniu. Ciekawy przyjętych filmów i seriali, jest panu albo chce nas zniewolić, coś dając, ale czego brakuje, dystans, próba spojrzenia Nie musi to być werbalizowane. Jeśli to obraz, prawda? Podobnie, gdy wpiszemy łatwiej? coś jednocześnie zabierając, jak kredyt z zewnątrz na to, co się dzieje. zwerbalizujemy, odbieramy temu siłę. w internet: „ustawiony przetarg w urzę- Absolutnie nie. Czasem mam wrażenie, bankowy, albo chce nas wciągnąć w wir dzie miasta” wyskoczy nam cały szereg że jest mi wręcz trudniej niż na początku jakiejś ideologii, uczynić nas swoim Kiedy po raz pierwszy spotykamy Obok dwójki głównych bohaterów, podobnych zdarzeń. Dodam jeszcze, że drogi, że jest to kino niechciane. Stara zwolennikami lub wyznawcami. Mamy oboje głównych bohaterów – Maćka aury tajemniczości dodają rów- Polska z perspektywy dużego miasta, prawda mówi też o tym, że aby robić prawo przeciwko temu zaprotestować. i Magdę – oboje dokądś zmierzają. nież postaci dziecięce. Jedno z dzieci jakim np. jest Warszawa, wygląda nieco filmy regularnie trzeba „bywać”, a ja nie Czasem rzeczywistość ta przypomina Niezależnie od celu mają najwyraź- przeżywa fascynację Kościołem, ale inaczej niż z perspektywy małego miasta „bywam”, bo interesowne znajomości upudrowanego, pięknie wyglądającego niej głębokie przekonanie, że muszą chyba niekoniecznie kwestią wiary, „na rubieżach”. To skomplikowany obraz. mam w nosie. Generalnie taka gorzka manekina. Wymyśliłem takie hasło, się wyzwolić z marazmu, w którym ile samym budynkiem i jego otocze- W Interiorze opowiadam o wadach opre- refleksja na koniec, że robienie filmów które kiedyś chciałbym umieścić na pla- tkwili i który akceptowali przez lata. niem, a drugie zapada na tajemni- syjnego systemu. Zachęcam do tego, aby to strasznie niewdzięczna działka kacie: 3xP – Paździerz, Puder, Pakuły. Dokąd zmierzają? Czy mają jakiś cel, czą chorobę, zmuszając rodziców do być świadomym obserwatorem, a nie działalności artystycznej. Ktoś, kto ma Ale to nie oznacza, że musimy tracić swe czy celem jest sama wędrówka? przeorganizowania życia, może do manekinem. Tylko tyle i aż tyle. płynącą z serca potrzebę artystycznej życie na rzeczy nieprawdziwe. Wręcz Interior to film drogi. Maciek, oszu- obudzenia się. ekspresji namęczy się tu niemiłosiernie, przeciwnie. Życie jest bogate i tajemni- kany i upokorzony przez szefa, zabiera Być może jest to fascynacja Kościo- Jak doszło do obsadzenia Magdy żeby się spełnić. Chyba niestety zbyt cze. Jeśli świat przedstawiany w telewizji jego samochód i rusza w Polskę. Z jed- łem, być może metafizyczna niena- Popławskiej i Piotra Żurawskiego rzadko myśli się o tym, że kino to działa- jest zniekształcony, to po prostu wyłącz nej strony jest to odruch bezsilności, ale zwana potrzeba, a być może miejsce, w Interiorze? Czy aktorzy mieli miej- nie twórcze. telewizor. Jestem zwolennikiem ścieżki też krok w obronie swej niezależności. gdzie można się ukryć. Dzieci reagują na sce na modyfikacje swoich postaci, zmiany świata przez siebie, a nie przez Marek Lechki Tylko tak może zaprotestować wobec rzeczywistość i tak jak dorośli przeży- nadanie im dodatkowych cech, atry- Rozmawiała

Fot. Paweł Flis/Dystrybucja Mówi Serwis, Borys Skrzyński/SFP Fot. Paweł zmianę zewnętrza. upokorzenia, jakiego doznał. Podróż wają ją na swój sposób. Czasem nawet butów? Magdalena Maksimiuk Flis/Dystrybucja Mówi Serwis Fot. Paweł

32 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 33 POLSKIE PREMIERY 25 LAT NIEWINNOŚCI. SPRAWA TOMKA KOMENDY

Bo sprawa Komendy – z jej wszyst- w domu, a on – w więzieniu. Taka gra momentalnie stworzyli więź pomiędzy kimi zawiłościami, różnymi punktami pozorów wynikająca z wielkiej miłości. matką a synem. Wiem, że Piotrek zobaczył widzenia – to ogromny materiał. i przeczytał wszystko, co jest dostępne na Jednym z większych wyzwań przed Paradoks tej historii polega też na temat Komendy. Nie chodziło jednak o to, KAFKA NAPISAŁ jakim stanęliśmy było to, jak opowie- tym, że to policjant i prokuratorzy żeby udawać Tomka, jego mimikę czy spo- dzieć tę strasznie złożoną, rozgrywa- walczą, żeby wyciągnąć kogoś z wię- sób mówienia, a raczej by być przekaźni- jącą się przez wiele lat historię, w dwie zienia, a nie tam go wsadzić. kiem jego emocji. godziny. Podjęliśmy decyzję, że sku- Właśnie dlatego ta historia jest niesamo- piamy się na dwóch równoległych wita, powiedziałbym, że hollywoodzka. W debiucie wziąłeś się za bary ze wątkach, choć i one nie są pewnie Od początku miałem wrażenie, że to sce- znaną, medialną i bardzo emocjo- HISTORIĘ KOMENDY do końca wyczerpane. Wyszliśmy nariusz na amerykański film, na którym nalną historią, którą zresztą zobaczy sam bohater i jego rodzina. Czułeś na sobie odpowiedzialność? Rozmowa z Janem Holoubkiem, To ogromna odpowiedzialność, choć w okresie zdjęciowym nawet nie miałem reżyserem filmu 25 lat niewinności. czasu o tym myśleć. Kiedy jednak usie- dliśmy do montażu i zaczęliśmy skła- Sprawa Tomka Komendy dać to w całość, dotarło do mnie, że na ten obraz czeka nie tylko Tomek i jego rodzina, ale właściwie cała Polska. Pla- nowałem zadebiutować czym innym, ale ten film trafił do mnie sam. Czasem bywa tak, że trzeba brać, co życie nam daje. Nigdy nie spodziewałem się, że będę reżyserował coś tak emocjonalnego. Zawsze w moich wyborach kierowałem się gatunkowością, czego przykładem jest Rojst. Za gatunkiem można się scho- Jan Holoubek wać, on daje pewną ochronę. Tymcza- sem ten film to otwarta rana, wycieczka na czołowe zderzenie z publicznością. prawa Tomasza Komendy ma Kiedy go czytałeś, zadawałeś sobie długi rodowód, przez wiele lat pytanie, jak to w ogóle było możliwe? Tomek Komenda powiedział, że nie było jednak o niej zbyt gło- Do dziś nie mogę tego pojąć, choć rozu- Piotr Trojan w filmie25 lat to film ku przestrodze. Też go tak śno. Kiedy ty się dowiedziałeś? miem cały mechanizm. Pewna grupa niewinności. Sprawa Tomka postrzegasz? SW ogóle nie pamiętam tej sprawy z cza- mocno zdeterminowanych ludzi dopro- Komendy, reż. Jan Holoubek Nie chcę nim nikogo straszyć, ale trak- sów, kiedy się wydarzyła. Próbowa- wadziła do tego, że Tomek został ska- tuję go jako obraz ku przestrodze wszyst- łem sobie natomiast przypomnieć, co zany i osadzony. To nie był żaden błąd ani kim urzędnikom państwowym. Niech sam wtedy robiłem. W 1997 roku zda- pomyłka, a intencjonalne działanie policji mocno. To stan permanentnego, niewy- z założenia, że musimy przede wszystkim wszyscy by siedzieli i mówili: „Nie, takie zobaczą, co może uczynić chciwość czy łem do Szkoły Filmowej w Łodzi. Jestem oraz prokuratury. obrażalnego wręcz zagrożenia. przeprowadzić przebieg emocjonalny. rzeczy nie mają prawa się wydarzyć”. Z jed- chęć odniesienia szybkiego sukcesu. w podobnym wieku co Tomek. Kiedy Najważniejsza była relacja pomiędzy nej strony mamy całą rzeszę bardzo złych Mam nadzieję, że ta opowieść może teraz na to patrzę, przeraża fakt, że w cza- Kiedy go spotkałeś po raz pierwszy, Komenda był zaangażowany w pro- matką i synem oraz historia policjanta, ludzi, który przyczynili się do dramatu mieć wymierny wpływ na przyspieszenie sie, kiedy ja i moi rówieśnicy dojrzewa- jakiego człowieka zobaczyłeś? ces powstawania filmu? który postanowił ratować Tomka. Tomka, a z drugiej trzech facetów wyła- przekazania Tomkowi odszkodowania liśmy, zakładaliśmy rodziny, Tomek gnił Poznałem go wraz z całą jego rodziną. Dał nam czystą kartę. Wraz z rodziną niających się niczym rycerze Jedi. Doko- oraz skazanie winnych jego osadzenia. w więzieniu. Na dobrą sprawę, usłyszałem Tomek był najcichszy z nich wszystkich. odwiedzili nas kilka razy na planie, co było Przyglądając się relacji matki z Tom- nują cudu, wyciągają człowieka z piekła. Traktuję ją też jako rodzaj przypowie- o Komendzie w 2018 roku, kiedy został Kiedy jednak już się odezwał, było to bardzo wzruszające. Tomek w ogóle nie kiem, zastanawiałem się, skąd ta Co więcej, nie robią tego dla nagród czy ści, znanej od kiedy w ogóle powstało uwolniony, choć wciąż wiedziałem raczej inteligentne, a zarazem dowcipne i bar- mówi o więzieniu. Nie jest tak, że można kobieta ma w sobie tyle siły? rozgłosu, tylko czują, że nie może być tak, prawo. Franz Kafka napisał historię niewiele. Dopiero gdy przeczytałem sce- dzo trafne. Zaskoczył mnie, bo przez lata z nim usiąść i pogadać o tym, jak tam było. Pani Teresa jest bardzo silną osobą, by ktoś był niesprawiedliwie skazany. Tomka Komendy ponad 100 lat temu. nariusz Andrzeja Gołdy, przekonałem się, mówiono o nim jako o osobie intelektual- To dla niego traumatyczne przeżycie, do przypominającą włoską, archetypiczną W pierwszym zdaniu „Procesu” padają jak niesamowita to historia. nie ułomnej. Okazało się, że to nieprawda. którego nie chce wracać. Musieliśmy zbu- matkę. Trzeba mieć wiele samozaparcia, W rolę Tomka Komendy wcielił się słowa: „Ktoś musiał zrobić doniesie- dować ten świat z wiedzy, która docho- by w niedostatku finansowym wycho- Piotr Trojan, dla którego to pierwsza nie na Józefa K., bo mimo że nic złego Jak trafiła ona do ciebie jako filmowca? Komenda wyznał, że więzienie tkwiło dziła do nas z innych źródeł. Ważna w tym wać czterech synów tak, by każdy z nich tak duża rola. Skąd ten wybór? nie popełnił, został pewnego ranka po Przez lata pracowałem jako opera- przede wszystkim w jego głowie. kontekście była książka Grzegorza Głu- wyszedł na ludzi. Tomka zresztą też Piotrek przesłał nam próbne nagranie i od prostu aresztowany”. To się niczym nie tor. W 2018 udało mi się wyreżysero- To prawda, ale jego pobyt w więzieniu szaka („25 lat niewinności. Sprawa Toma- cechuje siła. Oni cały czas wzajemnie się momentu kiedy je zobaczyłem, czułem, że różni. Pewna kobieta doniosła na Toma- wać serial Rojst. Od tego czasu zacząłem miał również inne oblicze. Z jego paragra- sza Komendy” – przyp. red.), stanowiąca wspomagali i wyciągali z dołków. Wspo- to będzie strzał w dziesiątkę. Nie znałem go sza Komendę, i mimo że nic złego nie dostawać od producentów bardzo cie- fem zagrażało mu realne niebezpieczeń- mocną podstawę faktograficzną. mnieli mi, że często nie mówili sobie wcześniej i nawet nie wiedziałem, czy jest zrobił, pewnego ranka został po prostu kawe propozycje. Jedną z nich złożyła mi stwo ze strony współwięźniów. Przez 18 nawzajem prawdy, żeby nie zamartwiać aktorem, czy może genialnym naturszczy- aresztowany. Anna Waśniewska-Gill. I w ten sposób lat czuł to na plecach, codziennie pijąc na Czy mieliście jakieś inicjalne założe- zbytnio drugiej strony. Ona ukrywała kiem. Jego autentyzm mnie poraził. Kiedy

Fot. Robert Pałka/Materiały prasowe Pałka/Materiały Fot. Robert trafił do mnie scenariusz Gołdy. noc kawę, by przypadkiem nie spać zbyt nie, z którym przystępujecie do pracy? przed nim to, co dzieje się niedobrego pojawiła się grająca matkę Agata Kulesza, Rozmawiał Kuba Armata prasowe Pałka/Materiały Fot. Robert

34 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 35 POLSKIE PREMIERY TONY HALIK

mem, zacząłem szukać kolejnego tematu, waż pierwszoosobowa narracja Tony’ego któremu chciałbym poświęcić kolejnych jest bardzo subiektywna. Potrzebowa- kilka lat życia. Halika znałem z progra- łem kontrapunktów. Relacji bliskich mu URODZONY mów telewizyjnych, oglądałem je w dzie- osób, które przedstawią opisywane w fil- ciństwie podczas niedzielnych obiadów mie sytuacje z perspektywy innej niż u cioci. Nie traktowałem ich jednak jako jego. Tak, aby w oparciu o wielogłos widz przysłowiowego „okna na świat”. Halik mógł wypracować sobie własne zdanie. intrygował mnie swoją osobowością. Był Film ma gęstą, wielowarstwową, bar- zabawny, charyzmatyczny, potrafił sku- dzo precyzyjną konstrukcję. Przykład: DLA PRZYGODY pić uwagę widzów, ale w tamtym czasie zależało mi, by wszyscy bohaterowie miałem innych idoli. (m.in. Elżbieta Dzikowska, Ozana Halik, Ryszard Kapuściński, Kazimierz Kaczor, Rozmowa z Marcinem To skąd wynika zainteresowanie jego Ryszard Badowski) pojawiali się w filmie osobą? dokładnie w tym momencie, w którym Borchardtem, reżyserem filmu Szukając bohatera, wiedziałem, że muszę Tony Halik, pojawili się w życiu Tony’ego. Mam aler- znaleźć kogoś niezwykłego. A na dodatek reż. Marcin Borchardt gię na gadające głowy, dlatego w filmie Tony Halik z historią, która udźwignie pełen metraż – słyszymy tylko ich głosy. Taka forma wciągającą, intensywną, barwną. Jak na opowiadania dokumentalnego to trudna zawołanie pojawił się Tony Halik. Mirek zwykle. Bardzo wiele dowiem się o boha- sztuka – żmudna dłubanina, wymagająca Wlekły wydał wówczas świetną repor- terze, patrząc, w jaki sposób obserwował pedantyzmu i pomysłów. terską książkę „Tu byłem. Tony Halik”. świat. Potem nastąpiła wielomiesięczna, Zanim do niego zadzwoniłem, postano- skomplikowana prawnie i technologicz- W tle opowieści o podróżniku obser- wiłem skontaktować się z Elżbietą Dzi- nie, procedura udostępniania nam tego wujemy zmieniającą się Polskę. kowską. Z naszą pierwszą rozmową zwią- archiwum. Żmudne naprawianie i kon- Czy to miała być również opowieść zana jest pewna anegdota. serwacja, zgrywanie i opisywanie taśm, o historii naszego kraju? tak bym mógł je wykorzystać w filmie. Podążając za bohaterem, chciałem poka- Jaka? Korzystałem także z innych zasobów zywać świat, takim jakim go widział. Był lipiec 2017 roku. Elżbieta Dzikowska archiwalnych – publicznych i prywat- Tony był urodzonym bajarzem. Nie nie odbierała. Jej telefon wydawał cha- nych, krajowych i zagranicznych. Zgro- dbał o fakty, liczyła się uruchamiająca rakterystyczny sygnał, jakby była gdzieś madziłem steki godzin materiału. wyobraźnię widzów narracja. Kochał za granicą. Odezwała się po trzeciej pró- Polskę i starał się ją pokazywać najpięk- bie nawiązania kontaktu. Powiedziałem, Co się znajdowało na taśmach? niej i najatrakcyjniej jak tylko się dało. jak się nazywam i że chciałbym zrobić Wiele skarbów. W prywatnym archi- To jedna z przyczyn, dlaczego jego obraz film o Tonym. Odpowiedziała: „Dobrze, wum znalazłem materiały, które Halik PRL-owskiej rzeczywistości tak mocno porozmawiamy, ale teraz jestem w dżun- kręcił przez całe życie, większość bez Tony Halik, kontrastuje z tym, co znamy z podręcz- gli 3000 metrów n.p.m.”. Okazało się, że ścieżki dźwiękowej. Najstarsze pochodzą reż. Marcin Borchardt ników historii. Zależało mi na stwo- razem z jej biografem Romanem War- z połowy lat 50. do przełomu z latami 60. rzeniu prywatnego portretu człowieka szewskim są w drodze do Vilcabamby, Dokumentują pierwsze podróże, w tym uwikłanego w polityczne uwarunkowa- ostatniej stolicy Inków, do której po raz trwającą kilka lat eskapadę dżipem przez pomóc. Znalazłem także nieznane wcze- nia tamtych czasów. Jego życie w wielu pierwszy dotarła z Tonym w połowie obie Ameryki. Najbardziej spektaku- śniej ujęcia nakręcone podczas strajków aspektach wyglądało inaczej niż to nam lat 70. Spotkaliśmy się, pomysł larna jest scena polowania na jaguara. w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980 przedstawiał. Wspomniałem już, że lubił chwycił. Następnie skontaktowałem Halik lubił koloryzować swoje opowie- roku. Taśma filmowa jest cudownym koloryzować. Do końca konsekwent- Marcin Borchardt się z Mirkiem. Zaczęliśmy rozmawiać ści, więc wielu twierdziło, że ta historia wynalazkiem, tylko dzięki niej te zapisy nie utrzymywał, że był pilotem RAF-u o współpracy. Był mi szalenie pomocny. również została przez niego wymyślona. przetrwały. Późniejsze nagrania na nośni- kilkakrotnie zestrzeliwanym podczas Okazało się, że szczęście mi sprzyja. Nie mogłem uwierzyć, gdy znalazłem kach magnetycznych uległy degradacji. bitwy o Anglię. Film odpowiada na pyta- zy patrząc na życie Tony’ego porównać do przygód Indiany Jonesa, to nagranie. Na taśmie miałem mate- nie, dlaczego to robił. Granica między Halika, uważa pan, że woodyallenowskiego Leonarda Zeliga lub Co się stało? riał roboczy – serię ujęć, które następnie Dokument stworzony jest wyłącz- prawdą a fałszem jest płynna, a mój film podróżnikiem trzeba się szalonego Barona Münchhausena. Bez Dowiedziałem się od Elżbiety, że w Fil- zmontowaliśmy, starając się zbudować nie z materiałów archiwalnych. Jak jest opowieścią o człowieku, który na tej urodzić? wątpienia uległem jego urokowi. motece Narodowej zostały zdeponowane dramaturgię sceny, jaka mam nadzieję pracował pan nad narracją Tony’ego granicy uczynił swoje miejsce na ziemi. CTrudno mi to ocenić, nie jestem podróż- taśmy filmowe Tony’ego. Kiedy zmarł byłaby dla Tony’ego satysfakcjonująca. Halika? nikiem. Dużo jeżdżę, ale dla mnie A dlaczego zdecydował się pan na w 1998, część jego archiwum została tam Innym niezwykłym materiałem był repor- W materiałach Halika szukałem Czy Halik był w ciągłej podróży? Czy podróżowanie jest czymś innym niż dla realizację dokumentu? przewieziona, aby po prostu nie uległa taż o ludobójstwie Indian z lat 60., zro- Tony’ego. A konkretnie takich zapisów, potrafił się zatrzymać? Halika. Dla niego było sensem życia, Historia tego filmu zaczęła się zaraz po zniszczeniu. Znalazłem 182 taśmy fil- biony dla NBC. Uderzyło mnie, że Halik które pozwolą mi zbudować jego pry- Tony nie potrafił, a przede wszystkim dla mnie jest formą przemieszczania się premierze Beksińskich. Albumu wideofo- mowe standardu 16mm, natomiast kaset nie był kulturowym konkwistadorem watny, złożony emocjonalnie portret. nie chciał się zatrzymywać. Po powrocie w konkretnym celu. nicznego na Krakowskim Festiwalu Fil- w rozmaitych formatach wideo było kil- z kamerą, lecz świadomym i wrażliwym Nie chciałem widzom niczego narzu- z podróży już miał pomysł na kolejną. mowym w czerwcu 2017 roku. Żeby nie kaset. Nikt nie wiedział, co na nich jest, człowiekiem, szczerze zafascynowanym cać, stawiać jakichkolwiek tez, wyzna- Taki po prostu był. Kim dla pana był Tony Halik? popaść we frustrację wynikającą z pustki, nikt tego nie oglądał co najmniej od 20 kulturą amazońskich plemion indiań- czać ścieżek interpretacji, czy lansować Jego perypetie życiowe są fascynujące. Tak jaka pojawia się u mnie natychmiast po lat. Zapaliła mi się lampka w głowie – skich. Nie ingerował w ich świat, chciał jakiegoś przesłania. Starałem się zobiek- Rozmawiał Marcin

Fot. Renata Dąbrowska/Agencja Gazeta Fot. Renata nieprawdopodobne, że można je śmiało okresie bardzo intensywnej pracy nad fil- tam mogą, tam muszą być rzeczy niego poznać, zrozumieć, w razie potrzeby tywizować opowiadaną historię, ponie- Radomski Fot. Mayfly/Materiały prasowe

36 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 37 POLSKIE PREMIERY TARAPATY 2

Sandra Korzeniak czy Marta Mali- kowska. Miałam poczucie, że tym razem wię- cej zależy od dziecięcych aktorów. Byłam WIĘCEJ ŚWIATŁA zatem otwarta na to, by mieć w obsadzie mniej znanych dorosłych, ale skończyło się inaczej i jestem z tego powodu bardzo zadowolona. Zbigniew Zamachowski był na „pokładzie” na wczesnym etapie pisania scenariusza. W zasadzie ten bohater budowany był pod niego. Od Sandry I POWIETRZA i Marty bardzo dużo dostałam, wniosły do tego projektu niesamowitą energię. Ta Rozmowa pierwsza stworzyła swoją postać z jakie- goś ogólnego zarysu, strzępków tekstu. z Martą Z kolei z Martą związana jest śmieszna Karwowską, Pola Król, Jakub Janota‑Bzowski, Mia Goti, Tomasz Ziętek historia, bo ona przyszła z córką, która w filmieTarapaty 2, reż. Marta Karwowska miała wziąć udział w castingu do roli Feli. Byłam akurat świeżo po obejrzeniu reżyserką filmu serialu Ślepnąc od świateł, gdzie Marta zagrała, i w tym całym podekscytowaniu Tarapaty 2 zapytałam, czy nie byłaby zainteresowana jedną z ról. Zatem zanim na dobre zaczę- realizowane przed trzema łam szukać, okazało się, że już mam. laty Tarapaty były twoim fabularnym debiutem. Czę- Marta Karwowska Czego nauczyło cię doświadczenie sto mówi się, że po udanym z pierwszej części Tarapatów w kon- Zpoczątku reżyserowi znacznie trud- tekście tego filmu? niej zrobić drugi film. otwartości i wyrażania emocji bez żadnej de’a Moneta, do jakiej doszło w 2000 roku Ostatnio znalazłam swój stary notes i na Miałam dużą tremę i dylemat. Niełatwo cenzury. Teraz tego się najbardziej boją. w Poznaniu. Szybko okazało się, że to coś pierwszej stronie miałam spisane wnio- było podjąć decyzję, że mój drugi film Choć było to przeprowadzone we wza- bardzo podobnego do naszej pierwszej ski po „jedynce”. Pierwszym z nich było będzie również dla dzieci. Czułam, że to jemnym szacunku i uważności, dzieciaki historii, bo jest dramatycznie, śmiesznie to, że potrzebuję osoby, która pomoże pewien rodzaj ryzyka, etykiety, której nie się broniły, bo łatwiej było im pewne i bardzo absurdalnie. mi w pracy z dziećmi. Rozrusza je, roz- chciałabym na sobie mieć, sugerującej, rzeczy odegrać niż naprawdę je poczuć. kręci, pozwoli wejść w głębsze emo- że być może już nigdy nie zrobię filmu Samo obserwowanie tego bardzo dużo Zatem po raz kolejny wspomniane cje. Jest też punkt, że warto mieć dzieci dla dorosłych. Teraz wiem, że to zależy mi dało, co przełożyło się chociażby na warsztaty okazały się miejscem, gdzie Mia Goti i Jakub Janota- otwarte emocjonalnie, które potrafią tylko ode mnie. Zwłaszcza że i tak sama sporo zmian w scenariuszu. Pierwszy nie tylko zostałyście zdopingowane ‑Bzowski w filmieTarapaty 2, śmiać się i płakać na zawołanie. Kolejna piszę scenariusze. Praca na planie Tara- raz pracowałam z kimś takim jak Ania, do pracy, ale też wskazany został jej reż. Marta Karwowska bardzo ważna dla mnie lekcja, choć patów 2 okazała się świetna. Odważyłam ale uważam, że okazało się to niezwykle kierunek? może zabrzmieć prozaicznie, to patrze- się na więcej pod względem artystycz- pomocne. To świetne miejsce do pracy zarówno nie w podgląd i pilnowanie tego, co tam nym. Na pewno pomogła mi w tym też z uwagi na bardzo dobrych tutorów, jak nie taka jest druga część Tarapatów, krę- Pisząc scenariusz, cały czas miałam w gło- widać. Wiele rozgrywa się na etapie współpraca z Anią Skorupą, coachem Scenariusz pierwszej części Tarapa- i samych uczestników. To rodzaj kre- cona trzy lata po pierwszej. Bohaterowie wie Hanię i Kubę Janotę-Bzowskiego. planowania kadru, ale dopiero potem aktorskim i reżyserskim. tów powstał na podstawie historii, atywnego pisania, gdzie kilka osób czyta podrośli, pojawiają się trochę inne pro- Dopiero na etapie prób zrozumiałam, otrzymujemy informację, czy dana emo- którą opowiedziała ci przyjaciółka nawzajem swoje teksty, rozmawia o nich blemy – pierwsze zauroczenia, zazdro- że Hania jest do tej roli zbyt dorosła i to cja tam jest czy nie. Pracowałam teraz Jak ona wyglądała w twoim przy- z dzieciństwa. Jak było tym razem? i przerzuca się pomysłami. Często jest ści. To jednak przyszło zupełnie natural- się nie uda. Bardzo pomogła nam wtedy nieco inaczej. Wcześniej byłam cały czas padku? Bo na taki krok wcześniej To również historia z życia wzięta, choć tak, że we własnym scenariuszu nie nie, dostroiłam się po prostu do naszych reżyserka obsady Julia Popławska, która z aktorami, teraz zostawiałam ich dru- zdecydowała się również Kalina Ala- wszystko odbyło się nieco inaczej. Po raz widać rozwiązań, ale w cudzym są one młodych aktorów. przekonywała, że w Trójmieście jest giemu reżyserowi, a sama siedziałam brudzińska w swoim debiucie. kolejny, wraz z Agnieszką pojechałyśmy bardzo klarowne. dziewczynka, którą warto byłoby do tej przy podglądzie i patrzyłam, co się „opo- Właśnie przez Kalinę trafiłam na Anię. na warsztaty Films for Kids.Pro. Miały- Skąd decyzja, by ekranową Julkę, roli zobaczyć. To była Pola. Czułam, że wiada”. Przy filmie przygodowym to bar- W swojej pracy używa ona narzędzi, na śmy zupełnie inny projekt, choć też była Przyznam, że mnie zaskoczyłaś, bo w którą w pierwszej części wcieliła mamy niewielkie szanse na znalezienie dzo ważne, bo detale przenoszą infor- które ja, w kontakcie z aktorami, pew- to letnia, wakacyjna historia dla dzieci. wydaje się, że naturalną koleją rze- się Hanna Hryniewicka zastąpić Polą kogoś równie dobrego jak Hania, ale na macje związane z kryminalną intrygą. nie bym się wcześniej nie odważyła. Zaj- Po pierwszym czytaniu ludzie, którzy tam czy jest kontynuacja czegoś, co tak Król? szczęście się udało. Wiedziałyśmy z producentką Agnieszką muje się ciałem, emocjami, ale z bardzo byli zapytali, dlaczego – skoro zrobiłyśmy dobrze się sprawdziło. W ogóle nie Rozstanie z Hanią było niezwykle trudną Dziedzic, że tym razem chcemy mieć pierwotnego miejsca. Wchodzi głęboko, film, który się sprawdził – nie chcemy miałyście takich myśli? decyzją, ale wynikało z prozaicznego W pierwszej części ważni dla ciebie w filmie więcej światła i powietrza. Czu- w efekcie dorośli aktorzy mają szansę, nakręcić kontynuacji. Tego samego wie- Właśnie nie i teraz nawet nie potrafię powodu – ona po prostu bardzo urosła. byli doświadczeni aktorzy, którzy łyśmy, że mrok „jedynki” się wyczerpał. żeby wrócić niemalże do dziecięcego czoru Agnieszka zaczęła szukać różnych powiedzieć dlaczego. Chciałyśmy chyba Wyglądała raczej jak studentka i nikt na niejako trzymali w ryzach tę opo- No i że w „dwójce” musimy mieć psa, bo odczuwania. Paradoksalnie, najtrudniej- polskich kryminalnych historii związa- spróbować czegoś nowego, opowie- pewno by nie uwierzył, że ma 13 lat. Zro- wieść. Tutaj, obok znanej z Tarapa- wszystkie dzieci pokochały Pulpeta! sze okazało się to dla naszych młodych nych z dziełami sztuki. Tak trafiłyśmy na dzieć historię dla nieco starszych dzieci. zumiałam, że mogłabym z nią zrobić film tów Joanny Szczepkowskiej, poja-

Fot. Agencja Jump/Materiały prasowe aktorów. Oni opuścili właśnie to miejsce kradzież obrazu „Plaża w Pourville” Clau- Paradoksalnie okazało się, że dokład- o młodej kobiecie, a nie o dziewczynce. wiają się: Zbigniew Zamachowski, Rozmawiał Kuba Armata Fot. Hubert Komerski/Next Film/Materiały prasowe, Kamila Szuba/ Next prasowe

38 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 39 POLSKIE PREMIERY JAK NAJDALEJ STĄD POLSKIE SZALEŃSTWO Rozmowa z Piotrem Domalewskim, reżyserem filmu Zofia Stafiej w filmie Jak najdalej stąd, reż. Piotr Domalewski Jak najdalej stąd Piotr Domalewski

hciałbym zacząć od końca, prostu ludzie, za którymi zawsze stoi wymuszona, i myślę, że będę do niej nych, ja z kolei widziałem w nim zwy- momenty. U nich tak się nie kręci. Nie a gdy odłożyła słuchawkę, egzaminator od umieszczonej w napi- jakaś historia. wracał w filmach. kłego chłopaka. mogli uwierzyć, że ktoś ma tyle determi- nie wiedzieć czemu kazał jej wracać na sach dedykacji dla rodziców, Staram się bronić swoich bohaterów, nacji, żeby tak pracować. (śmiech) plac. (śmiech) Poczułem przypływ weny, która w filmie o trudnej niezależnie od tego, co i jak robią. Ich Jak udało ci się znaleźć świeżość Jak wspominasz zdjęcia w Irlandii, sam napisałem „piosenkę”, którą Ola ma Crelacji córki z ojcem może prowadzić działania są podszyte czymś szczerym spojrzenia w Jak najdalej stąd? w zupełnie innym systemie pracy, Skoro jesteśmy przy imprezowaniu ustawioną jako dzwonek w komórce. do różnych interpretacji. i wynikają z konieczności czy okolicz- Jak wspomniałeś, to film o relacji córki i z ludźmi o odmiennej mentalności? w Irlandii, podobno sceny wewnątrz Jeśli mam być szczery, to również ja ją Jak najdalej stąd jest filmem o stosunku ności, nie ze złej woli. Sam też staram z ojcem. Emigracja jest tłem, przestrze- Muszę przyznać, że kręcenie w Irlandii irlandzkiego pubu powstały w Olsz- śpiewam. dziecka do matki i ojca, o tym, jak uczy się zawsze zrozumieć drugiego czło- nią akcji. Już to było niejako świeże, tak było największym wyzwaniem w mojej tynie? się postrzegać ich nie tylko jako rodziców, wieka, nawet jeśli zrobił mi coś złego. jak przyjęcie perspektywy postaci kobie- karierze. Nie chodzi mi nawet o fakt, że Powód był bardzo prozaiczny – ten pub Dzwonek wpisuje się też ciekawie lecz po prostu ludzi, a fakt, że ojciec Oli nie Gdy go już zrozumiem, jest mi znacz- cej, gniewnej nastolatki, która wyrusza musiałem reżyserować po angielsku i pro- był bardziej irlandzki niż puby w Irlan- w subtelnie potraktowany wątek żyje, nie ma w tym sensie znaczenia. Ona nie łatwiej. do Irlandii, żeby przywieźć ciało ojca. wadzić anglojęzycznych aktorów, ale o to, dii. (śmiech) Serio, nie mogliśmy na przywar Polaków. I tych na emigracji, musi przejść pod wpływem różnych wyda- I tak zaczyna go poznawać, oraz jego że tam mają rzeczywiście inny stosunek dokumentacji znaleźć lepszego miej- i tych w kraju. Jak starałeś się wywa- rzeń przemianę, coś zrozumieć. Cichą Noc A co jest takiego w temacie emigracji, świat. Z tym, że nie chciałem dziew- do pracy. W tym sensie, że dla nich kręce- sca. Stwierdziliśmy, że lepiej ściągnąć żyć scenariusz, żeby pokazać trochę zrobiłem dla mojego rodzeństwa, mimo że że wracasz do niego w kolejnym fil- czyny, która deklaruje na każdym kroku, nie filmów to jednak praca, a mam wraże- irlandzkich aktorów do Olsztyna i uzy- prawdy o rodakach, a jednocześnie w napisach końcowych nie było dedykacji, mie? Chodzi o to, że zawsze istniał na że jest silna, tylko taka po prostu jest. nie, że dla polskich ekip to całe życie. Nie skać odpowiedni efekt, niż męczyć się nie przesadzić z krytyką? a Jak najdalej stąd dla rodziców. To nie jest poboczu polskiego kina, czy o motyw Nie musi tego mówić, bo to po niej próbuję nas gloryfikować, ale było widać w Irlandii, żeby potem ktoś narzekał, że Uważam, że Polacy mają duże poczucie film autobiograficzny, ale w jakimś stop- wychodzenia w świat i otwierania się widać. Przychodzi jej to naturalnie. ogromną różnicę. My cały czas kombino- jest za mało wiarygodnie. humoru na własny temat. Często żartu- niu zawarłem w nim swoją relację z ojcem. na różne sposoby? waliśmy i kręciliśmy tak, że oni łapali się jemy z narodowych przywar, mamy świa- Wychował szóstkę dzieci, więc jego główną Dla mnie sednem tematu emigracyj- Dlatego zdecydowałeś się na obsa- za głowy. Gdy potem oglądali materiały Wiarygodny jest „antypolicyjny” domość naszych wad. Nie jesteśmy jak rolą było zapewnianie nam środków do nego nie są podróż, rozłąka, kwestie dzenie w głównej roli debiutantki, dzienne, byli zachwyceni efektem, ale nie dzwonek w komórce Oli, jeden z wielu Amerykanie, którzy są przekonani, że są życia. Jest człowiekiem wykształconym, ale finansowe, oderwanie od korzeni, ale Zofii Stafiej? mogli zrozumieć, jak my możemy praco- małych elementów, które są w Jak naj- najlepsi na świecie. Jak nam coś się uda, musiał często podejmować pracę poniżej uświadamianie sobie dystansu między Zawsze poszukuję wiarygodności. wać z takim poświęceniem. dalej stąd tak dopasowane do postaci to wiemy, że udało się dzięki podjętemu swoich ambicji. Moja perspektywa tego, czymś, z czego się wychodzi, i kierun- Muszę uwierzyć, że danej osobie to i świata przedstawionego, że tworzą wysiłkowi, a gdy się nie udaje, potrafimy co i jak robił zmieniała się z wiekiem. Nie kiem, w którym się zmierza. Dla przy- wszystko mogłoby się przytrafić. Mam Brzmi groźnie… wrażenie filmu bogatego w detale. to przyznać. Dlatego nie boję się wkła- tak drastycznie jak u Oli, ale w pewnym kładu: zawsze będę postrzegał siebie problem z filmami, w których obsadza Podam ci przykład. W dzień św. Patryka, Bardzo lubię wypełniać filmy takimi dać takich słów i dialogów w usta postaci. momencie zacząłem zastanawiać się, jak jako emigranta zarówno w sensie życia się celebrytów i próbuje mi się wmó- gdzie w Irlandii wszyscy wychodzą na rzeczami. Pomyślałem, że ten dzwonek Lubię, gdy w moich filmach pojawiają ja bym sobie poradził w takiej sytuacji. w Warszawie, jak i bycia częścią środo- wić, że są, dajmy na to, bezdomnymi, ulicę świętować, wbiliśmy do centrum fajnie wpisze się w osobowość Oli, bo się refleksje jak ta, którą dzieli się w jed- Jedyną konkluzję, do jakiej doszedłem, wiska filmowego. Wywodzę się z zupeł- mimo że ja znam tych ludzi z okładek i kręciliśmy kamerą z ręki sceny, w któ- młodzi mają często tak, że wszystko, co nej scenie bohater Arka Jakubika. To włożyłem w usta Oli, do której w finale nie innego świata. Uważam zresztą, że kolorowych czasopism. Wychowałem rych Ola imprezuje z przypadkowo posiadają, musi jakoś ich wyrażać. Czy- emigrant, który mówi też trochę o sobie, filmu dociera, że jej ojciec się starał… że w tym kontekście w każdej historii jest się na kinie europejskim, więc jeśli już poznanymi Irlandczykami. Czy było nie- tałem dużo wpisów z for internetowych przeżył to, więc ma prawo, żeby takie kry- robił, co mógł. element emigracji. Taki szewczyk Dra- na starcie widzę pewien cudzysłów, nie bezpiecznie? Absolutnie nie. Mieliśmy o tym, jak dziś wyglądają egzaminy tyczne słowa wypowiadać. Kino służy tewka zostawia swój świat i wyrusza do jestem w stanie wejść w daną histo- zgodę burmistrza na zdjęcia w środku na prawo jazdy, i znalazłem opowieść również do tego, żeby raz na jakiś czas Bardzo podoba mi się twoje podej- innej krainy, gdzie ostatecznie zamiesz- rię. Obsadę Cichej Nocy też dobierałem miasta, byliśmy przygotowani z każdej jakiejś dziewczyny, że stała z egzami- uświadomić sobie, jacy jesteśmy. ście do postaci. Każdy ma coś na kuje w zamku. (śmiech) Intryguje mnie wedle tego klucza. Dawid Ogrodnik był możliwej strony i zarazem elastyczni, natorem na światłach, zadzwonił jej Fot. Piotr Placzkowski/Reporter Fot. Piotr sumieniu, ale nikt nie jest zły. To po ta życiowa podróż, świadoma bądź znany z ról trudnych, charakterystycz- żeby łapać spontanicznie ciekawe telefon, ona odebrała, porozmawiała, Rozmawiał Darek Kuźma prasowe Fot. Forum Film Poland/Materiały

40 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 41 NA PLANIE CHRZCINY

Czy na planie zdjęcio- wym spotkało pana coś, hrzciny to najnowszy film Jakuba Skocze- co szczególnie zapadło Cnia, tym razem fabularny. Twórca mierzy się w pamięć i zawsze będzie z tematem, którego tłem jest czas wybuchu stanu się kojarzyło z filmem wojennego w Polsce – 13 grudnia 1981 roku. Chrzciny? To historia widziana i opisana z perspektywy Na pewno niesamowita ener- jednego z milionów świadków tego tragicznego gia wszystkich aktorów biorą- wydarzenia. Jak mówi reżyser: „Stan wojenny cych udział w tym projekcie. to mroczna część naszej najnowszej historii. Większość scen była scenami Jednak wielu ludzi, wspominając 13 grudnia zbiorowymi, realizowanymi 1981 roku, przywołuje z uśmiechem dziwny na małej przestrzeni, a więc fakt – nie było »Teleranka«…”. To opowieść bardzo mocno czuliśmy się o zaplanowanych przez główną bohaterkę – nawzajem, czuliśmy emocje. gorliwą katoliczkę Franciszkę – chrzcin naj- Do tego niesamowite miejsce, młodszego wnuka w niedzielę 13 grudnia. Ma w którym kręciliśmy sceny to posłużyć pogodzeniu zwaśnionej od 15 lat zimowe. Huba była dzika, rodziny, co Franciszka obiecała Matce Bożej. mroźna, pełna wiatru, nie- Historia ta rozgrywa się w Małopolsce. Zdję- zwykle górska. No i wyda- cia rozpoczęły się w lutym 2020 i po przerwie rzenie pozaplanowe – nasze pandemicznej kontynuowano je od maja. Auto- wspólne „ekipowe” podha- rami scenariusza są Jakub Skoczeń i Iwo Kardel. lańskie ostatki, tuż przed Za zdjęcia odpowiada Bartek Cierlica, a za sce- pandemią koronawirusa, nografię Aleksandra Klemens. W roli głównej które zdecydowanie zapamię- zobaczymy Katarzynę Figurę, a ponadto Agatę Tomasz Schuchardt i Michał Żurawski tam na długo. Bykowską, Martę Chyczewską, Mariannę Kowa- w filmieChrzciny , reż. Jakub Skoczeń lewską, Michała Żurawskiego, Tomasza Schu- Produkcja filmu fabular- charda, Macieja Musiałowskiego, jak również nego w okresie pande- Andrzeja Konopkę, Tomasza Włosoka i Pio- mii, szczególnie realiza- tra Ligienzę. Producentką filmu jest Bożena cja zdjęć, to wyzwanie na Krakówka (Andersa Street Art And Media), NA PLANIE FILMU CHRZCINY pewno trudne i przede koproducentem Robert Ziółek (Muschelka wszystkim nowe. Jak Production) oraz Telewizja Polska S.A. Obraz poetyka filmu nasunęła się wyglądała współpraca jest współfinansowany przez PISF. Premierę Katarzyna Figura w filmie Rozmowa z reżyserem Jakubem sama – komediodramat. z realizatorami, aktorami, zaplanowano na 2021 rok. S.N. Chrzciny, reż. Jakub Skoczeń że udało się to sfinalizo- Skoczeniem, autorem zdjęć Jak z perspektywy autora wać? Może jakieś rady dla zdjęć kilkumiesięczna kolegów po fachu? naszymi rekwizytami z epoki. jednego, czy codzienne ozo- wziąć odpowiedzialność za Bartkiem Cierlicą i producentką przerwa w realizacji filmu Bożena Krakówka: Przepro- Tak przygotowany i wyposa- nowanie obiektu oraz wszyst- decyzję o powrocie na plan wpłynęła na koncepcję wadzenie okresu zdjęciowego żony obiekt zdjęciowy cze- kich pomieszczeń socjalnych, w czasie wciąż trwającej pan- Bożeną Krakówką obrazu w całym dziele? filmu fabularnego w okresie kał na nas dwa miesiące… kostiumów aktorskich. Muszę demii. Bartek Cierlica: Było to duże pandemii to rzeczywiście nie Jako produkcja z ograniczo- też przyznać, że skorzysta- est pan dojrzałym Chrzciny, kiedy znalazłem Stan wojenny to pretekst wyzwanie, tym bardziej, że lada ryzyko. Jednak my, jako nym budżetem musieliśmy liśmy z wielkiego entuzja- Jak pani wyobraża sobie twórcą filmowym, pomysł na ten film, wiedzia- do naszej opowieści. Akcja cały film zachowuje jedność produkcja przerwana w trak- zrobić klasyczną „ucieczkę zmu ludzkiego – powrotu do dystrybucję Chrzcin w cza- scenarzystą i doku- łem, że to musi być fabuła dzieje się w latach 80. z dwóch czasu i miejsca, wszystko cie trwania zdjęć, trochę nie do przodu” – zacząć przed pracy, aktywności, potrzeby sie, o którym nic nie mentalistą. Dlaczego i wiedziałem, że warto zain- powodów. Z jednej strony, dzieje się pamiętnego 13 mieliśmy wyjścia. Alterna- wszystkimi. Ze względu na tworzenia. Jestem wdzięczna wiemy, co nam przyniesie? Jdopiero teraz mierzy się westować swój czas. Dzi- mam poczucie, że jest spore grudnia. A my zaczynali- tywą było tylko zaprzestanie terminy twórców i aktorów, za zaufanie całej swojej ekipie Proszę mnie nie pytać o dys- pan z debiutem fabular- siaj obraz jest w postproduk- zainteresowanie tamtymi śmy zdjęcia zimą, a skoń- produkcji w ogóle. A takiej bez względu na wszystko. i aktorom, za pracę w nie- trybucję. Żyjemy w zbyt nym? cji. Oczywiście, pozostaje latami, także wśród młodych czyliśmy pod koniec maja, możliwości nie chciałam Wypatrywaliśmy dogod- standardowych warunkach, dziwnych czasach, żeby Jakub Skoczeń: Każdy z nas pytanie, jak zostanie przy- ludzi – stąd warto o tym opo- gdzie różniło się praktycz- brać i nie brałam pod uwagę. nego momentu i wystarto- mimo strachu, który w nas autorytatywnie i bez żadnych ma jakąś swoją ścieżkę zawo- jęty przez widzów. To chyba wiadać. Po drugie, co bardziej nie wszystko – kolor świa- Czas działał na naszą nieko- waliśmy jako pierwsi. Dziś wszystkich był i niepewno- zawahań wypowiadać się na dową. Moja ułożyła się w ten w tym wszystkim jest najważ- istotne, historia filmu mogłaby tła, wysokość słońca, miej- rzyść. Przestój filmu genero- wiem, że ta decyzja była ści, co jest oczywiste w takich temat przyszłości… Pierw- sposób. Zaczynałem od niejsze. się wydarzyć współcześnie. sce. Wydaje mi się jednak, że wał ogromne straty finan- dobra i słuszna. Działali- przypadkach. Pilnowaliśmy szą falę pandemii próbowa- dokumentów, później sporo Wraz ze współscenarzystą (Iwo dobrze poradziliśmy sobie sowe. Mieliśmy wynajęty śmy trochę po omacku, sami się nawzajem i dodawali- łam zbagatelizować i mi się pracowałem przy serialach. Temat filmowy związany Kardel), zależało nam na pod- z tym wyzwaniem. Taka prze- przepiękny dom w Kon- wyznaczaliśmy sobie bardzo śmy sobie energii. Nie mam nie udało. Z drugą już tak nie Teraz przyszedł czas na film z czasem stanu wojennego kreśleniu, że mimo upływu rwa pozwoliła przemyśleć stancinie. Meble właścicieli restrykcyjne standardy BHP. żadnych „dobrych rad” dla postąpię… fabularny. To co dla mnie w Polsce musi być trudny. lat, wciąż targają nami te same pewne sprawy, uporządkować stały zamknięte w konte- Maseczki i dezynfekcja rąk to koleżanek i kolegów. Każdy zawsze było istotne, niezależ- Skąd wziął się pomysł na emocje, spory. W wielu zacho- schematy, poprawić to, co nie nerach w ogrodzie. A my – oczywiste, ale też trud „roz- producent musi sam i w zgo- Rozmawiał nie od formy, to opowiadanie komediodramat i czym był waniach jesteśmy tak samo działa. Są więc i zalety, i wady wewnątrz domu – zrobiliśmy proszenia ekipy” – pięć sta- dzie ze sobą odpowiedzieć Stanisław Fot. Grzegorz Ziemiański/Materiały prasowe Fot. Grzegorz Ziemiański/Materiały prasowe historii. Kiedy wymyśliłem inspirowany (o ile był)? śmieszni, jak i tragiczni. Stąd takiego wydarzenia. własną dekorację, urządzoną nowisk do podglądu zamiast na pytanie, czy chce i da radę Neugebauer

42 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 43 FESTIWALE ZA GRANICĄ UHERSKÉ HRADIŠTĚ

Polskie kino zawsze jest obecne Owacja dla laureatów honorowej w repertuarze Letniej Szkoły Filmowej. nagrody – Andrzeja Wajdy Od dekady kuratorem tej części pro- i Krystyny Zachwatowicz-Wajdy gramu jest Petr Vlček, znakomity polo- nista i filmoznawca, prodziekan FAMU. Tym razem zaproponował retrospek- tywę Andrzeja Wajdy (tuzin tytułów od Popiołu i diamentu po Powidoki) oraz wybór nowych produkcji (Boże Ciało Jana Komasy, Eastern Piotra Adamskiego, Ikar. Legenda Mietka Kosza Macieja Pie- przycy, Pan T. Marcina Krzyształowicza i Supernova Bartosza Kruhlika). Obej- rzało je niemal 5 tys. widzów. Pokazano także zarejestrowany wcześniej wywiad z Krystyną Zachwatowicz-Wajdą, Rafał Syska dał wykład o twórczości autora Ziemi obiecanej, a niżej podpisany wygła- szał prelekcje. Wspomniałem, że nie ma w Uherským Hradiště konkursu, ale wyróżnienia są, nieliczne, honorowe, przyznawane za cało- kształt. Jedna z Dorocznych Nagród Sto- POLSKIE KINO warzyszenia Czeskich Klubów Filmowych trafiła do Krystyny Zachwatowicz-Wajdy i pośmiertnie Andrzeja Wajdy. Nieczęsto ten życiowy i artystyczny duet był hono- rowany wspólnie, warto więc podkreślić I CZESKIE LODY gest organizatorów, którzy w dziele pana Andrzeja dostrzegli ten zasadniczy i nieod- łączny wkład pani Krystyny. Laureatka nie Letní filmová škola w Uherskim mogła dojechać na Morawy, zatem nagroda pojechała do niej. Letniej Szkole Filmowej Hradiště to flagowa inicjatywa zwykle towarzyszą tropikalne upały, stąd nie powinna dziwić forma statuetki – wiel- Stowarzyszenia Czeskich Klubów kie (ceramiczne) lody. Wyróżnieni różnie reagują na ten nieoczywisty kształt. Kry- Filmowych i zarazem największa styna Zachwatowicz-Wajda była zachwy- cona. Przyznana jej nagroda jest obecnie niekonkursowa impreza filmowa eksponowana w Muzeum Sztuki i Tech- niki Manggha. w Czeskiej Republice. W tym roku 46. Letnia Szkoła Filmowa odbyła się oczywiście w sanitarno-higienicznym odbyła się jej 46. edycja. reżimie, zgodnie z zaleceniami i aprobatą ministerstwa zdrowia oraz wojewódzkiego abytkowa część miasta z dwoma w kinach, jak i w rozbitych w parku spo- sanepidu. Pojemność sal projekcyjnych nie rynkami, nieopodal duży park, rych namiotach, którym patronują Cze- została ograniczona, obowiązkowe było w nim muzeum i dwa kina, obok ska Telewizja, Czeskie Radio czy znany zakrywanie ust i nosa podczas projekcji, hala sportowa i aquapark, dalej tygodnik „Respekt”. W programie tego- a także dezynfekcja rąk. Cały sztab długo Zdawne koszary przekształcone w uniwersy- rocznej edycji znalazły się m.in. panorama i wytrwale starał się o możliwość zorga- tecki kampus, w końcu malownicze pagórki nowego kina izraelskiego, najciekawsze nizowania tego wydarzenia. Rozumiejąc porośnięte winnicami. Tak przedstawia się nowości z Europy Środkowej i Wschod- powagę sytuacji, w jakiej wszyscy się znaj- topografia morawskiego miasta Uherské niej, przegląd filmów o telewizji, retro- dujemy, uznali, że utrata kontaktu z żywą Hradiště, gdzie od lat organizowana jest spektywy: aktorki Hanny Schygulli, sce- kulturą – rozumianą także, a może przede Letnia Szkoła Filmowa. narzysty Vladimíra Körnera oraz komika wszystkim jako wspólne spędzanie czasu Tytularne miano szkoły zobowiązuje. Danny’ego Kaye’a, dzieła Bustera Keatona i rozmowy – jest być może większym real- Podstawą programu są starannie wyse- z muzyką na żywo. Do tego koncerty, nym zagrożeniem niż wirus. lekcjonowane filmy i nader liczne pre- spektakle i bogata oferta dla najmłod-

Fot. Jakub Hněvkovský lekcje, dyskusje, prezentacje – zarówno szych odbiorców. Maciej Gil

44 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 FESTIWALEPOLONICA ZA GRANICĄ

Sukcesy, nagrody, promocja polskiego POLSCY FILMOWCY NA ŚWIECIE kina za granicą

POLSKIE ANIMACJE oraz najlepszą międzynaro- mała jedno z wyróżnień festi- cesie krótkiej fabuły Łysiaka Macieja Buchwalda Szczęście, SANATORIUM DUSZYCZKA z racji pandemii, nie odbył się Z NAGRODAMI dową produkcją na kosowskim walu. Film ukazuje poranek w Stanach Zjednoczonych a Nagrodę Publiczności otrzy- POD KLEPSYDRĄ WYRÓŻNIONA on w dotychczasowej formie. WE WŁOSZECH festiwalu Anibar w mieście z życia kobiety, kiedy boha- przyszła kolej na zwycięską mał Play Piotra Sułkowskiego. W NOWYM JORKU NA SŁOWACJI Impreza w Hiroszimie plasuje Na zakończonym w poło- Peja (17-23 sierpnia). Impreza terka budzi się, podchodzi do dla niej statuetkę zdobytą na W programie 58. New York I UKRAINIE się w czołówce światowych wie lipca ShorTS Internatio- w portugalskim Espinho okna i – ku swojemu zdzi- tegorocznej edycji Benga- Film Festival (25 września – Ostatni weekend sierp- festiwali animacji. Jej pierw- nal Film Festival w Trieście aż odbywa się od 2004 roku. To wieniu – zauważa na ulicy luru International Short Film WIATR. THRILLER 11 października), w sek- nia (27-30) był niezwykle sza edycja odbyła się w 1985, dwie polskie animacje zostały festiwal filmowy i wydarzenie swojego chłopaka całującego Festival. To jedyny festiwal DOKUMENTALNY cji Revivals, która prezen- udany dla Barbary Rupik. w 40. rocznicę bombardo- zauważone przez tamtejsze szkoleniowe w jednym. Orga- inną kobietę. Zdezoriento- w Indiach, który kwalifikuje ZWYCIĘŻA tuje odnowione klasyczne Jej animacja otrzymała aż wania atomowego. Festiwal jury. Włoski festiwal, podob- nizatorzy postawili sobie za cel wana wybiega z mieszkania, do Oscarów w kategorii fil- WE WŁOSZECH tytuły, zostanie pokazana dwa wyróżnienia. Pierw- przyjął hasło „Miłość i pokój”, nie jak wiele innych imprez, promowanie filmów począt- by się z nim skonfrontować, mów krótkometrażowych. Dokument Michała Bielaw- nowa rekonstrukcja Sanato- sze przybyło ze słowackiego co znajduje odzwierciedlenie odbył się w tym roku online. kujących reżyserów z całego lecz mężczyzny już tam nie Organizatorzy prezentują skiego został uznany najlep- rium pod Klepsydrą Wojcie- Fest Anča International w jego programie. Co roku Mimo specyficznej formuły, świata (z racji pandemii prze- ma. Aby go odnaleźć, wyrusza widzom różnorodne krótkie szym zagranicznym filmem cha Jerzego Hasa. Odno- Animation Festival, a dru- impreza gromadzi blisko 35 wydarzenie spotkało się z bar- sunięto datę wydarzenia z w samotną podróż po mieście, metraże z całego świata. 23. festiwalu Cervino Cine- wiona wersja Sanatorium… gie z ukraińskiego Molo- tys. widzów. Nagrodzony film dzo dobrym odzewem wśród czerwca na sierpień). Z kolei które z każdą kolejną uliczką Mountain we Włoszech (1-6 powstaje właśnie ze skanu dist Kyiv International Film Piotra Milczarka został zapro- widzów. Wyróżnienie Spe- Anibar International Anima- staje się coraz bardziej duszne sierpnia). Wydarzenie odbyło oryginalnego negatywu, po Festival. Słowacka impreza szony do Konkursu Między- cjalne otrzymała animacja tion Festival został stworzony i nieprzychylne… Goście wło- WŁOSKA się u stóp szczytu Matterhorn raz pierwszy w rozdzielczo- ma w programie cztery kon- narodowego. Story wyprodukowana w Stu- przez grono pasjonatów i akty- skiego festiwalu przyznają, WYGRANA SIÓSTR w Alpach Pennińskich. Pierw- ści 4K. Nową rekonstruk- kursy – trzy międzynaro- diu Munka-SFP. Przedstawia wistów w 2010. W całości jest że jego organizatorzy łączą To już kolejne zwycięstwo sza edycja miała miejsce cję, nagrodzonego w 1973 dowe i jeden krajowy. Jurorzy ona ironiczny ciąg kilkuna- poświęcony animacjom. Co rodzinną atmosferę z profesjo- dokumentu Michała Hytrosia, w 1998 roku w Breuil-Cervinii. roku w Cannes arcydzieła wybierają najlepsze: animację POLACY NAGRODZENI stu scenek opowiadających roku można zobaczyć najcie- nalizmem i wysokim pozio- który tym razem został doce- Łącznie do tej pory na festi- Hasa, przygotowuje Fixa- krótkometrażową, teledysk, W MOSKWIE o przenikaniu się codzienności kawsze filmy z całego świata, mem artystycznym wyselek- niony przez jury włoskiego walu pokazano ponad 700 fil- film – dom postproduk- film dla dzieci oraz produk- Kasia Mateja i Małgorzata ze światem cyfrowym. Z kolei ale również wziąć udział cjonowanych filmów. Apulia Film Fest. To nowy mów o tematyce okołogórskiej cyjny z Warszawy. Za pro- cję słowacką. Do pierw- Goliszewska zostały uho- inny polski film, Deszcz Piotra w warsztatach, debatach włoski festiwal prezentujący z całego świata. W programie dukcję odpowiedzialni są szego z konkursów zapro- norowane nagrodą dla naj- Milczarka, został zauważony i seminariach. Niestety, przez najciekawsze krótkie metraże tegorocznej edycji znalazły się Andrzej Łucjanek i Łukasz szono dwie polskie animacje. lepszego reżysera podczas przez nastoletnich widzów pandemię, zasięg tegorocznych SUKIENKA z całego świata. Organizato- aż dwa polskie dokumenty. Ceranka, a kuratorem pro- Obok wyróżnionej Duszyczki Moscow International Docu- i wrócił z włoskiej imprezy wydarzeń specjalnych został Z SUKCESEM rzy stawiają na filmy zrodzone Obok zwycięskiego Wia- jektu jest Daniel Bird, bry- jurorzy mieli okazję zoba- mentary Film Festival DOKer z nagrodą Shorter Teens mocno ograniczony, a projek- W INDIACH I USA z pasji, odważne, ale i zreali- tru... publiczność miała oka- tyjski filmowiec i znawca czyć również Portret Suzanne (21-30 sierpnia). Moskiewska Award. To krótka animacje odbywały się online. W tym Trwa dobra passa filmu Tade- zowane przez młodych pro- zję zobaczyć również Ostatnią kina wschodnioeuropej- Izabeli Plucińskiej. Z kolei impreza jest młodym festiwa- cja opowiadająca o zbiorowej roku do Konkursu Międzyna- usza Łysiaka. Sukienka zdobyła fesjonalistów. Polskie Sio- górę Dariusza Załuskiego. skiego. Nadzór artystyczny Molodist jest najstarszym lem, którego celem jest pro- świadomości. O tym, że brak rodowego zaproszono aż trzy nagrodę aktorską dla odtwór- stry zdobyły tytuł najlepszego nad projektem sprawują festiwalem promującym mocja niezależnych dokumen- jakiejkolwiek odpowiedzial- polskie animacje – Winę Mar- czyni głównej roli – Anny dokumentu. operatorzy Piotr Sobociński twórczość młodych filmow- tów z całego świata. Czymś, ności za własne czyny sprawia, cjanny Urbańskiej, Ovule Nata- Dzieduszyckiej (jury w swoim SUPERNOVA jr oraz Michał Sobociński, ców na Ukrainie, a jego histo- co wyróżnia ten festiwal na tle że bezrefleksyjnie idziemy za lii Durszewicz oraz zwycięskie uzasadnieniu skomplemen- TRIUMFUJE wnukowie Witolda Sobo- ria rozpoczęła się ponad 40 wielu podobnych wydarzeń tłumem, co może doprowa- Acid Rain Tomka Popakula. towało zniuansowany i wie- SZCZĘŚCIE I PLAY W MEKSYKU cińskiego – autora oryginal- lat temu od dwudniowego są nagrody. Najważniejsze dzić do tragedii. To również lowarstwowy występ polskiej NAJLEPSZE Debiut Bartosza Kruhlika nych i nowatorskich zdjęć przeglądu filmów studentów są te przyznawane film o próbie walki jednostki aktorki) na amerykańskim NA ŁOTWIE wyprodukowany w Studiu do filmu. Sanatorium pod kijowskiego Instytutu Sztuki. realizatorom filmów, m.in. ze zbiorową hipnozą i o kon- TAKIE PIĘKNE Flickers Rhode Island Inter- Trwający trzy dni RojaL Film Munka-SFP otrzymał Nagrodę Klepsydrą to luźna adapta- Tegoroczna edycja odbyła się reżyserom, operatorom czy sekwencjach zarówno dla niej, MIASTO WYRÓŻNIONE national Film Festival. To Festival świętował w tym za Najlepszy Pełnometrażowy cja prozy Brunona Schulza online. W programie kon- montażystom. I to właśnie jak i dla tłumu. WE WŁOSZECH jedna z najstarszych imprez roku swoje 10. urodziny. Nie Film Zagraniczny na zakoń- powstała w cieniu wyda- kursowym można było zna- nagroda za najlepszą reżyserię Pod koniec sierpnia odbył poświęconych kinu w Sta- jest on dedykowany wyłącz- czonym 20 sierpnia 16. MFF rzeń roku 1968 i opowia- leźć nie tylko animację Bar- powędrowała do duetu się 18. Imaginaria Interna- nach Zjednoczonych. W tym nie filmom, ale oferuje szeroki w Monterrey (Ficmonterrey) dająca o minionej kulturze bary Rupik, ale również Takie twórczyń dokumentu Lekcja ACID RAIN PODBIJA tional Animated Film Festi- roku odbyła się jej 38. edycja. program poświęcony rów- w Meksyku. „Świetny debiut żydowskiej. Surrealistyczna piękne miasto Marty Koch. miłości. To nie jedyny polski PORTUGALIĘ val w przepięknym średnio- Wśród kilkudziesięciu krótko- nież muzyce i sztuce. Organi- eksplorujący skomplikowane fabuła osnuta jest wokół sukces w Moskwie, bowiem I KOSOWO wiecznym włoskim mieście metrażowych tytułów z całego zatorzy imprezy dążą do tego, tematy, z doskonałą grą wizyty młodego mężczy- krótkometrażowy, wyprodu- Animacja Tomka Popakula Conversano. W tym roku świata, oprócz nagrodzonej by kultura wyszła poza mury aktorską, film pełen zny (Jan Nowicki) w fanta- DESZCZ DOCENIONY kowany w Studiu Munka-SFP, wciąż zachwyca jurorów zagra- w programie znalazły się trzy Sukienki, znalazły się jeszcze Rygi i poszerzała horyzonty zwrotów akcji, który trafia smagorycznym sanatorium W JAPONII dokument Stanisława Cuske nicznych festiwali. Tym razem produkcje polskich animato- cztery produkcje znad Wisły: nie tylko koneserów sztuki, do widza” – napisali jurorzy poza czasem i przestrzenią. Animacja Piotra Milczarka Koniec sezonu otrzymał tam film został uznany najlepszą rek – Portret kobiecy Natalii Pustostan Agaty Trzebuchow- ale także jej młodych adep- w uzasadnieniu. Supernova do Tegoroczna edycja nowojor- otrzymała Specjalną Między- Wyróżnienie Specjalne. krótkometrażową animacją Durszewicz, Akwarium Jagody skiej, Portret Suzanne Iza- tów. Jubileusz festiwalu oka- zwycięskiej statuetki mogła też skiego festiwalu odbędzie narodową Nagrodę Jury pod- portugalskiego FEST – New Czarnowskiej i Takie piękne beli Plucińskiej, Rudy Kariny zał się wyjątkowo szczęśliwy dołączyć, wyjątkowo cenną dla się w formule hybrydowej – czas 18. Międzynarodowego Directors, New Films Festi- miasto Marty Koch. Ostat- Węgiełek oraz Cicho sza Kata- dla polskich krótkich metraży. każdego filmowca, Nagrodę zaplanowane zostały pokazy Festiwalu Animacji w Hiroszi- Oprac. Julia val w Espinho (2-9 sierpnia) nia z tych animacji otrzy- rzyny Wiśniowskiej. Po suk- Grand Prix zdobył film Publiczności. plenerowe oraz online. mie (20-24 sierpnia). Niestety, Michałowska

46 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 47 SHORT MIESIĄCA SUKIENKA STUDIO MUNKA

antastyczne wieści do- tarły do nas z Włoch. Eastern Piotra Adam- OTWIERAJĄC FURTKI skiego wygrał prestiżo- Fwy Ischia Film Festival, który odbył się online na przełomie ODMRAŻANIE Rozmowa lipca i sierpnia. „Z intrygu- jącym scenariuszem, wyrazi- z Tadeuszem stą reżyserią, przekonujący- mi interpretacjami aktorski- Łysiakiem, mi Eastern jest bez wątpienia najlepszym filmem tegorocznej Z PRZYTUPEM reżyserem filmu edycji Ischia Film Festival” – napisali jurorzy w uzasadnie- W lipcu ruszyły pierwsze (od początku Sukienka niu. Ponadto Piotr Adamski otrzymał Nagrodę dla Najlep- pandemii) festiwale filmowe. Zarówno w Polsce, wyprodukowanym szego Reżysera. W ślad za włoskim sukce- w Warszawskiej sem posypały się kolejne zapro- jak i na świecie odbywają się one najczęściej szenia – obie nasze pierwsze Szkole Filmowej „sześćdziesiątki” – Eastern w mieszanej formule: online, czasem w plenerze, i Supernovą Bartosza Kru- coraz częściej też w salach kinowych. To dziwne (WSF) Sukienka, reż. Tadeusz Łysiak hlika – zaprezentowano na Atlàntida Film Festival w Hisz- panii. Ten ruch festiwalowy festiwalowe lato okazało się zdumiewająco ak narodził się pomysł na opo- Chcieliśmy stworzyć film o kobiecie, nie gające dużej odwagi sceny. Po pierw- przekłada się na dystrybucję wieść o Julii, dziewczynie, która kino społeczne, choć ta perspektywa też szej sekundzie rozmowy, wszelkie moje międzynarodową. Czekamy na udane dla filmów ze Studia Munka-SFP. bardzo pragnie miłości i jedno- była dla nas ważna. Julia ma pragnie- obawy zniknęły, a sama Ania, jej ener- pierwszą umowę na film Adam- cześnie mierzy się ze swoją od- nia jak każdy. Na tym się skupiliśmy i to gia i poczucie humoru znacznie wpły- skiego w brytyjskich kinach, Nie mniej ciekawie działo Jmiennością? podyktowało nam również formę: zdję- nęły na ostateczny kształt tej postaci. natomiast obraz Kruhlika na się w kraju. Pierwsze festiwale Chociaż ta historia zdaje się bardzo cia i montaż. Razem z operatorem Kon- Bardzo kibicuję jej dalszej karierze. przełomie sierpnia i września „w realu” ruszyły w sierpniu i... specyficzna, to punktem wyjścia była radem Blochem zdecydowaliśmy, żeby Cenię też dozę improwizacji na pla- trafił do kin w Wielkiej Bry- filmy Munka wygrały wszyst- chęć opowiedzenia o uniwersalnych kamera zawsze była jak najbliżej boha- nie i Ani, oraz Szymonowi Warszaw- tanii, Niemczech i Norwegii. kie pierwsze cztery konkursy. dla wszystkich emocjach: samotności, terki, nigdy jej nie oceniała. Unikaliśmy skiemu i Dorocie Pomykale, wyjątkowo To jest lato Supernovej. Po O niebywałych sukcesach na odrzuceniu, potrzebie miłości; o spra- ujęć, które ukazują jej wzrost. Chcieli- dużo w tym względzie zawdzięczam. udziale w konkursie na bar- Kameralnym Lecie w Rado- wach zrozumiałych pod każdą szero- śmy, żeby widz wraz z rozwojem akcji Zdarzało się, iż próba pokazywała, że dzo prestiżowym Transilva- miu piszemy w osobnym arty- kością geograficzną. Julia pojawiła się przestał zwracać uwagę na fizyczność napisany przeze mnie dialog za bar- nia International Film Festi- kule, w tym numerze „Maga- dopiero później. Julii, a podążył za jej uczuciami i emo- dzo szeleścił papierem. Oni wycho- val w Rumunii, najlepszy polski zynu…”. Dość powiedzieć, że cjami. Żyjemy w dość ponurych cza- dzili z własną inicjatywą – i tak razem debiut 2019 roku pojechał aż od dnia pierwszej publikacji We wcześniejszym filmie, Techno, sach – do głosu doszło wiele osób nie- dochodziliśmy do efektu, który chcia- do Meksyku i wrócił z tarczą. otrzymujemy dziesiątki zapy- również poruszyłeś podobne tolerancyjnych. Musimy się temu jasno łem od początku osiągnąć. Supernova otrzymała nagrodę tań, gdzie i kiedy można obej- wątki… przeciwstawić i w filmach przybliżać do za Najlepszy Pełnometrażowy rzeć Wielki strach Pawliny Car- W człowieku i kinie interesuje mnie nie takich bohaterów. Sukienka jest tu pew- Obsada to klucz do sukcesu! Film Zagraniczny na zakoń- lucci Sforzy. Dzień później, 16 to, co jest jawne, czyste, radosne, ale to, nego rodzaju apelem. Co dalej? czonym 20 sierpnia 16. Mię- sierpnia, Supernova została co podświadome, ukryte. Szukam pra- Droga Sukienki dopiero się zaczyna – dzynarodowym Festiwalu Fil- Najlepszym Polskim Filmem Supernova, gnień, żądz, luk. Jednocześnie nie chcę Znalezienie Anny Dzieduszyckiej, nad dystrybucją czuwa Veronica mowym w Monterrey (FIC na Ińskim Lecie Filmowym. reż. Bartosz Kruhlik wpaść w czerń i biel, dlatego w Sukience która za rolę Julii dostała nagrodę Andersson z WSF i mamy nadzieję, Monterrey). „Świetny debiut Tydzień później – kolejne suk- pojawiają się przebłyski nadziei, a nawet na festiwalu Rhode Island, to chyba że odwiedzimy jeszcze wiele festiwali. eksplorujący skomplikowane cesy: 12. Solanin Film Festiwal śmiechu, które widownia doskonale jak wygrana w totka. Charyzma Praca na pewno była bardzo emocjo- tematy, z doskonałą grą aktor- wygrał słynny już dokument czy tam aż 12 naszych krót- Niestety, mimo pasma suk- wyłapuje. O to chodziło. Na ekranie i talent. Jak ją znalazłeś? nalnym, wyczerpującym, ale zara- ską, film pełen zwrotów akcji, Pawła Chorzępy Synek, a Short kich metraży oraz Supernova. cesów, musimy czekać wiele smutek i ciężar zawsze trzeba przełamać Twoje porównanie do wygranej w totka zem odkrywczym i otwierającym który trafia do widza” – napisali Waves w Poznaniu – również Także w Koszalinie będziemy miesięcy, zanim trafi do nas odrobiną lekkości. Bo takie jest życie – jest idealne. Tak się właśnie czuję. coś w nas wszystkich doświadcze- jurorzy w uzasadnieniu. Dzień dokument, Koniec sezonu Sta- rozmawiać o naszych nowych umowa na kontynuację pro- pełne odcieni szarości. Anię poznałem, kiedy byłem jesz- niem. I dalej chciałbym iść w tym kie- później, po podliczeniu głosów nisława Cuske. planach produkcyjnych, gramów: 30 Minut, Pierw- cze na I roku w WSF. Pisząc scena- runku – otwierać jakieś furtki w gło- widzów okazało się, że film zdo- W chwili, gdy ten numer o nowych fabułach, „sześć- szy Dokument, Młoda Ani- W Sukience ujmuje mnie to, że riusz Sukienki, od razu myślałem wie i sercu u samego siebie, ekipy był także Nagrodę Publiczno- „Magazynu…” idzie do druku, dziesiątkach”, o współpracy macja i 60 Minut. Oby nasi opowiadasz o specyficznej postaci, o niej. Nie wiedziałem, czy spodoba się i u widzów. ści. Widocznie problemy, które przygotowujemy się pełną parą z Canal+, Netflixem. Tam debiutanci jak najszybciej sta- ale nie traktujesz jej jak odmieńca. jej ta fabuła i czy podoła temu zada- poruszył w swoim filmie utalen- na 39. Koszaliński Festiwal też ogłosimy Programy dla nęli na planach filmowych! Każdy może się z Julią identyfi- niu aktorsko – Julia to trudna postać, Rozmawiała Dagmara towany debiutant są wyjątkowo Debiutów Filmowych „Mło- Młodych Twórców na 2020 – Fot. Celestyna Król/Studio Munka-SFP Fot. Konrad Bloch kować. są tu niezwykle emocjonalne i wyma- Romanowska bliskie meksykańskiej widowni. dzi i Film”. O Jantary powal- w tym roku wyjątkowo późno. Anna Wróblewska

48 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 49 RYNEK FILMOWY 75-LECIE ŁODZI FILMOWEJ

z wizyty w studiu miał dzienni- stolarzy, malarzy, sztukatorów, karz. – „A potem – sanktuarium ślusarzy. Była to pełna, profesjo- dźwięku, sala synchronizacyjna. nalna obsługa grup zdjęciowych”. I właściwe atelier: pomysłowe W łódzkim studiu powstało dekoracje, wspaniałe reflektory, kilkaset filmów fabularnych, m.in. kinkiety, jupitery, maszyny; arty- barwna Przygoda na Marienszta- HOLLYŁÓDŹ ści i statyści”. cie Buczkowskiego, Krzyżacy W styczniu 1947 roku odbyła Forda, Faraon Jerzego Kawalero- się premiera Zakazanych piose- wicza, Sanatorium pod Klepsydrą W 2020 świętujemy nek Leonarda Buczkowskiego, Wojciecha Jerzego Hasa, Ziemia filmu „nowej produkcji, powstałej obiecana Andrzeja Wajdy, Seks- 75-lecie Łodzi jak fenix z popiołów i zgliszcz po misja i Kingsajz Juliusza Machul- wyzwoleniu kraju”. Obraz uznano skiego, dwie pierwsze części Psów Filmowej. Pierwszą za „świadectwo twórczej, ofiarnej, Władysława Pasikowskiego. Tu pełnej entuzjazmu, a nierzadko realizowano takie seriale tele- i największą i szczerego poświęcenia, pracy”. wizyjne, jak Kariera Nikodema Filmowcy mieszkali w kamie- Dyzmy, Królowa Bona. Jerzy instytucją, która nicy przy Narutowicza 67. Allan Rezakiewicz, pracownik WFF Pracownia dekoracji Starski – scenograf, syn Ludwika od początku lat 60., opowiada: filmowych i rekwizytów przyczyniła się do Starskiego, wspomina dzieciń- „Zacząłem pracę w statystowa- stwo w Łodzi: „...cały okres, kiedy niu. Statystowałem w Krzyżakach stworzenia legendy byłem małym chłopakiem spę- i zafascynował mnie ten klimat armię zaciężną, czyli synów. Bog- w reżyserii Kawalerowicza”. Reży- dziłem w świetnym miejscu, filmowy i ta atmosfera. Do dzisiaj dan pracował w Wytwórni razem ser Andrzej Barański potwierdza HollyŁodzi jest czyli kamienicy przy ul. Naru- to odczuwam”. Aleksander Wań- z nim, najstarszy brat, Zbigniew – po latach wagę tego miejsca na towicza, gdzie mieszkali wszy- kowski, filmowy rekwizytor od 40 pracował w Szkole Filmowej, mapie towarzyskiej studia: „Zja- Wytwórnia Filmów scy ważniejsi twórcy z tego czasu. lat, mówi z kolei: „Mój pierwszy a później w Wytwórni Filmów wiali się tam członkowie ekip, był Poza moim ojcem – scenarzystą, film, na który dostałem umowę, Oświatowych, no i ja pracowa- niesamowicie długi sznur stoli- Fabularnych. mieszkali tam reżyserzy Leonard to była Kariera Nikodema Dyzmy, łem w Se-ma-forze”. ków, gwar od rana do wieczora”. Buczkowski i Aleksander Ford, także zacząłem z wysokiego C. Łódź była jedynym polskim Przemiany ustrojowe i trudna Oto jej historia Roman Mann – świetny sceno- Ale zacząłem z dwoma tuzami ośrodkiem świadczącym usługi sytuacja polskiej kinematografii graf, paru wybitnych kierowni- rekwizytorskimi – z Tadeuszem pirotechniczne dla całej kine- w latach 90. przyniosły kryzys, ukazana przez ków produkcji”. Kunikowskim, który był legendą matografii. Pod koniec lat 80. z którego Wytwórnia się nie pod- W kolejnych latach Wytwór- Wytwórni i Bolesławem Mizioł- w oddziale pirotechnicznym niosła. Hale opustoszały, pomiesz- wspomnienia nia rozrastała się, wzbogacała kiem. Aktorzy, jak przychodzili pracowało kilkunastu specja- czenia wynajęto innym firmom, o kolejne sprzęty, wprowadzała na plan, to tylko pytali: »Tade- listów, wśród nich zatrudniony sprywatyzowano znaczną część twórców oraz nowe technologie, a niemal tysiąc usz już jest? – Jest. – Dobrze, to od 1974 Kazimierz Wróblewski, majątku. Kaskader Władysław zatrudnionych fachowców róż- mogę wszystko zjeść i wypić«, bo który przypomina: „Każdy pra- „Dziunek” Barański wspomina: pracowników nych zawodów i specjalności różnie z tym bywało w tamtych cował z pasją. Obojętnie, czy był „Parę lat temu, jak już Wytwórnia wykonywało niezliczone deko- czasach”. W magazynach zgroma- pirotechnikiem, rekwizytorem, była zamknięta, przychodziłem studia, uzupełnione racje, rekwizyty, kostiumy. Reży- dzono kilkaset tysięcy kostiumów w kostiumach, w jakimkolwiek obok z Leonem Niemczykiem ser Krzysztof Zanussi podkreśla: z różnych epok i stylów. Elżbieta innym dziale. To było dla mnie i łzy nam ciekły, kiedy patrzyli- archiwalnymi „Łódź to było miejsce profesjo- Radke, kostiumograf, opowiada fenomenem”. śmy na te budynki”. nalizmu. Tam byli prawdziwi o pracy na planie Królowej Bony Sercem Wytwórni była kultowa Miejsce dawnej Wytwórni relacjami zawodowcy, tam robiono rze- w zespole Barbary Ptak: „Było restauracja, nazywana Tramwa- Filmów Fabularnych zajęły przy 1985 rok – Wytwórnia Filmów czywiście znakomite dekoracje, zdobywanie tkanin, jeździło się jem. „Spotkanie z atelier przy ul. ul. Łąkowej 29 inne instytucje prasowymi. Fabularnych w Łodzi i to już do bardzo wczesnych fil- po koronki do Kalisza, wełny to Łąkowej niemal wszyscy zaczy- związane z filmem: oscarowe mów – myślę o Młodości Chopina Wrocław, Bielsko-Biała, ściągało nają opisywać od baru” – infor- studio Opus Film Piotra Dzię- Forda, o Warszawskiej premierze się aksamity, jedwabie”. mują „Odgłosy” z 1964 roku. – cioła, łódzki oddział Filmoteki zołówka Filmu Pol- i filmowej sztuki”. W grudniu przełomowym w dziejach Filmu Arriflex, mikrofony, reflektory, Rybkowskiego”. W 1970 roku powstało jedno „Parę tygodni temu pił tam Narodowej i studio dźwiękowe skiego, która utrwa- 1945 roku, zaledwie po upływie Polskiego, który z krótkometrażó- kostiumy, kosmetyki do charak- Roczna produkcja wynosiła z najnowocześniejszych w Euro- codziennie kawę tłum miesz- Toya należące do sieci telewizji liła na taśmie obraz kilku miesięcy od zajęcia przez wek przejdzie na produkcję obra- teryzacji. Pieniądze na wyposa- początkowo kilka filmów, od lat pie studio ciszy idealnej, nazy- czan gdańskich w bogatych sty- kablowej. wyzwolenia kraju, Wytwórnię Filmową Wojska zów właściwych, pełnometrażo- żenie pochodziły z wyświetlania 60. było to 15-18 tytułów oraz wane „pałacem dźwięku”. Wie- lowych strojach i od razu się wie- Crozbiła swe namioty w parku im. Polskiego dawnej hali sporto- wych”. Wartość atelier wyceniono filmów przedwojennych. „Kom- kilkadziesiąt realizacji telewizyj- sław Nowak, ostatni ze słynnego działo, że na planie jest reżyser Anna Michalska księcia Józefa Poniatowskiego” – wej przy ul. Łąkowej i zaada- na 50 mln złotych. Na znaczną fort, wykwint, wygody. Luksu- nych. Andrzej Sołtysik, kierownik klanu operatorów dźwięku, wspo- Kaniewska ze swoją Panienką pisał Karol Badziak. – „Przypadek ptowaniu jej na potrzeby filmu, część tej kwoty, 32 mln, złożyły się sowe garderoby dla artystów produkcji, wspomina: „W 1968 mina ojca – Zygmunta Nowaka: z okienka. Wkrótce obsiądą sto- * Wszystkie wypowiedzi pocho- ten sprawił, że dała ona począ- „Dziennik Łódzki” anonsował: zdobycze wojenne. Wśród nich i statystów, charakteryzownie, roku, kiedy po raz pierwszy tra- „Mój ojciec był pierwszym imita- liki baru wojacy napoleońscy dzą z rozmów przeprowadzonych tek Wytwórni Filmów Fabular- „Odbyło się w Łodzi otwarcie znalazły się skarby „nieformal- toalety, natryski, cocktail-bar, fiłem do Wytwórni, zatrudniała torem dźwięku w Wytwórni Fil- i kapłani staroegipscy, bo do pro- na potrzeby ekspozycji stałej, nych w Łodzi. Łódź stała się więc pierwszego w Polsce atelier fil- nie zarekwirowane” przez Alek- jadalnia, cudowne obrazy, per- około 960 pracowników. To były mów Fabularnych. Przy dużych dukcji – jak to się mówi – weszły przygotowywanej przez Muzeum

Fot. Zenon Zyburtowicz/East News kolebką przemysłu filmowego mowego. Moment ten ma być sandra Forda w Berlinie: kamery skie dywany” – takie wrażenia wszystkie grupy zawodowe – od produkcjach ojciec ściągał tzw. Popioły w reżyserii Wajdy i Faraon Kinematografii w Łodzi. Fot. Zenon Zyburtowicz/East News

50 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 51 RYNEK FILMOWY KINO SAMOCHODOWE

szość dystrybutorów otwarta jest na tego Kino samochodowe typu współpracę” – podkreśla Wojtek Drąg z Kina Pod Baranami. Pewnym ogranicze- niem może być tylko format kopii. „DCP pozwala na seanse wyłącznie po zmroku. Ekran ledowy, umożliwiający projekcje przy świetle, wymaga innego formatu” – wyjaśnia. Póki co, Rozrywka podoba się krakowianom i pozostanie w mieście na wakacje, w trybie weekendowym. A czy kina samochodowe przetrwają dłużej? „Jesteśmy w fazie eksperymentu” – ocenia prof. Marcin Adamczak, badacz rynku audiowizualnego. – „Do tej pory drive-iny stanowiły w Polsce rodzaj atrakcji. Nigdy jednak nie narodziła się sze- roka, bogata tradycja jak w USA. Z wielu powodów – czasami tak prozaicznych, jak mniejsza dostępność samochodów w wieku XX. Czy obecne zainteresowanie przerodzi się w coś stałego? Ważny będzie pomysł organizatorów. Wygra ten, kto lepiej to wszystko opakuje, sprawi, że będzie to DRIVE-IN doświadczenie wyjątkowe. Przedmiotem konkurencji będzie też repertuar. Jeżeli prezentowane będą tylko filmy, które wcze- śniej gościły w multipleksach, boom może zniknąć równie szybko, jak się pojawił”. Marcin Adamczak nie wyklucza jednak, że PO POLSKU wakacje mogą upłynąć pod znakiem drive- ‑inów. „Kina stacjonarne wznawiają dzia- z budżetów samorządowych lub festi- kina. Daje jednak rozrywkę, a w okresie łalność powoli. Widzom towarzyszą jeszcze Gdy pandemia wymusiła zamknięcie kin stacjonarnych, walowych”. pandemii najłatwiej jest tu zadbać o reżim lęki związane z wirusem, a kino samocho- W ten sposób od 2013 funkcjonuje sanitarny” – dodaje. dowe je niweluje. Daje też poczucie speł- świat przypomniał sobie o kinach samochodowych. Puławskie Kino Samochodowe. Zaczęło się Przygotowania do uruchomienia kin nienia doświadczenia quasi-filmowego, od trzech wieczorów z sześcioma filmami samochodowych ruszyły w Polsce, jeszcze innego niż VOD” – podkreśla. ojarzone z amerykańską popkul- wał zachowania, których nie akceptowano mal nie nadążamy z organizacją wszyst- pokazanymi pod hasłami: „W krainie dresz- zanim na nie zezwolono. Tematem zaintere- Wartość dodana w przypadku kin turą drive-iny wróciły do łask. w kinach zwykłych. Można było rozma- kich pokazów, po które zgłaszają się do nas czowców”, „W krainie romansu” i „W kra- sowały się firmy eventowe, które posiadają samochodowych ma kolosalne znacze- Czy na długo? Przed pandemią wiać na głos, zjeść posiłek, palić papie- partnerzy z całej Polski” – mówi Sławomir inie uśmiechu” – na ekranie w Puławskim sprzęt, np. ekrany ledowe, a odpadły im inne nie. „W USA to zawsze był rodzaj rytuału. w USA działało ich około 300. rosy, zabrać ze sobą psa lub niemowlę. Fijałkowski, szef łódzkiego kina Charlie. Od Parku Naukowo-Technologicznym. Puła- wydarzenia. Ogłoszenia o pokazach zaczęły Wspólne wyjazdy w gronie rodziny i przy- KPrzełożenie na box office miały nikłe, w gra- Stworzyć intymną atmosferę. W ozoners 15 lat, pod hasłem Open Cinema, razem ze wianom spodobało się na tyle, że ich drive- pojawiać się lawinowo w całym kraju. Zna- jaciół, przekąski, rozmowy, oglądanie filmu nicach 1 proc. Czas ich świetności dawno [tak potocznie nazywano w USA kina swoją ekipą przygotowuje pokazy plenerowe, -in stał się obowiązkową atrakcją wakacji. leźli się amatorzy, którzy spodziewali się z maski samochodu czy bagażnika. Reżim przeminął. Pierwsze tego typu kina sta- samochodowe – przyp. red.] z reguły nie w tym kina samochodowego. „Grał” m.in. Działa niezależnie od pogody. „Pamiętam, łatwego zysku lub chcieli działać w ramach sanitarny ogranicza takie zachowania” – wiano, gdy film był jeszcze niemy, a samo- obowiązywała też segregacja rasowa…” – na Stadionie Narodowym. gdy kilka lat temu przez Polskę przetaczała parasola licencyjnego. Szybko jednak znik- zauważa Ola Starmach z Kina Pod Bara- chody stanowiły rzadkość, czyli w dru- piszą Paweł Sitkiewicz i Krystyna Weiher Historia drive-inów w Polsce jest nieco się jakaś olbrzymia nawałnica. W Lublinie nęli, gdy zorientowali się, że filmy posiadają nami, bywalczyni jednego z największych giej dekadzie XX wieku. Za ich oficjalne w „Ekranach” (2018, nr 3-4). Wraz z roz- dłuższa. Pierwsze takie kino pojawiło się doszło nawet do śmiertelnego wypadku. swoich dystrybutorów i seanse wymagają amerykańskich drive-inów – The Tran- narodziny uznaje się rok 1933, gdy niejaki powszechnianiem się telewizji i kaset VHS w 1994 roku, z inicjatywy Dariusza Zawi- Byliśmy przekonani, że nikt nie przyje- dużego przygotowania logistycznego oraz sit Drive-in Theatre – oferującego seanse Richard Hollingshead uzyskał nań patent. drive-iny zaczęły odchodzić do lamusa. ślaka i Rafała Wnuka, na Żeraniu w War- dzie. Nic bardziej mylnego. Lał deszcz, licencyjnego właśnie. na 5 ekranach jednocześnie, prowadzo- Jego kino dość szybko upadło, ale pomysł Poza USA i Australią kina samochodowe szawie. Za bilet trzeba było zapłacić 35 tys. ale parking wypełniony był po brzegi” – Profesjonaliści podjęli współpracę nego już przez trzecie pokolenie jednej spodobał się i w innych zakątkach kraju. właściwie nie przyjęły się. Tylko jako cie- ówczesnych złotych. Prezentowano m.in. wspomina Fijałkowski, który organizował z doświadczonymi kiniarzami. Nie tylko rodziny. Może i w Polsce takiego się docze- Boom przyszedł dwie dekady później – kawostka. O ich istnieniu przypomniał Cztery wesela i pogrzeb oraz Gliniarza zaplecze dla inicjatywy. „Mamy za sobą z Open Cinema Charliego. W Krakowie kamy? „Naszym marzeniem jest drive-in 5 tys. obiektów, z których wiele potrafiło COVID-19. Ruszyły w Korei Południo- z Beverly Hills III. Seansom towarzyszyły wiele takich przygód. Jestem zdziwiony, że firma Event Solutions Center Multimedia z prawdziwego zdarzenia. Stały. Płatny” – przyjąć po 500-600 samochodów. W box wej, Niemczech, Czechach czy na Litwie. występy z udziałem aktorów przebranych ta forma obcowania z kinem jest – a przy- weszła w partnerstwo z Kinem Pod Bara- zapowiada Sławomir Fijałkowski. – offisie przekładało się to na około 20 proc. Reklamowane jako te, które mogą zapew- za filmowe postaci. „Później i inni pró- najmniej była – u nas tak mało popularna. nami – razem prowadzą Kino Samocho- „Mamy już przestrzeń, niedaleko Łodzi, wpływów. Widzom podobała się swobodna nić bezpieczeństwo w niepewnych czasach, bowali prowadzić seanse biletowane, ale Toczy się dyskusja, czy nie zabierze widzów dowe Rozrywka. W repertuarze znalazły która może stać się atrakcją turystyczną atmosfera i lokalizacja kin na przedmie- dopuszczane przez rządy. Seanse zaczęto bez powodzenia” – komentuje Sławomir tradycyjnym kinom, ale ja nie mam takich się tytuły m.in. z firm: Gutek Film, Kino dla całego regionu: Port Kina Samocho- ściach. „Samochód ustawiony przed ekra- organizować nie tylko na parkingach, pla- Fijałkowski. – „Przez ostatnie lata for- obaw. To ciekawa alternatywa. Kino samo- Świat, Next Film, Monolith Films, obrazy dowego – PKS”. nem dawał poczucie schronienia, pomagał cach, ale i lotniskach (też nieczynnych). Od muła najlepiej sprawdzała się w modelu chodowe rządzi się własnymi prawami sprzed pandemii lub starsze. Nie premiery – Fot. Kino Samochodowe Rozrywka/Kino Pod Baranami Pod Fot. Kino Samochodowe Rozrywka/Kino Fot. Sławomir Fijałkowski/Kino Charlie Fot. Sławomir Fijałkowski/Kino odizolować się od innych widzów. Skry- 18 maja działają również w Polsce. „Nie- bezpłatnym dla widzów, finansowanym i nigdy nie zapewni komfortu tradycyjnego potencjał biznesowy jest tu za mały. „Więk- Dagmara Romanowska

52 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 53 RYNEK FILMOWY KINO SAMOLOTOWE KINOMANI W PRZESTWORZACH istoria pilskiego lotniska sięga Czy to pierwszy taki seans na świecie? 1913 roku. Do 1998 lotnisko wojskowe pełniło swoją podstawową Wojskowe lotnisko w Pile z powodu funkcję, co skutkowało tym, że Hnie było ono nigdy dostępne dla ludności pandemii stało się największą salą cywilnej. Od 2012 roku Aeroklub Ziemi Pil- skiej zarejestrował w tym miejscu wielofunk- kinową w Polsce… cyjne lądowisko użytku publicznego. W sobotę 25 lipca 2020 okazało się, że „wielofunkcyj- ność” tego miejsca przerosła wyobraźnię nie tylko mieszańców Piły. O godzinie 20.00 na pilskim lotnisku odbył się pierwszy w Polsce – a może i na świecie – seans filmowy skiero- wany do widzów posiadających maszyny lata- jące. Pomysł kina samolotowego wyszedł od członków Aeroklubu, których zainspirował ogromny sukces letniego kina samochodowego organizowanego w czerwcu i lipcu na lotnisku przez Regionalne Centrum Kultury oraz Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Pile. Organizatorzy przygotowali telebim o powierzchni 50 metrów kwadratowych, na którym zaplanowano pokaz filmuKochając Pabla, nienawidząc Escobara w reżyserii Fer- nando Leóna de Aranoa. Widzowie siedzieli w kabinach pilotów, do których ścieżka dźwię- kowa docierała za pośrednictwem transmisji radiowej. Okazało się, że pomysł spotkał się z dużym zainteresowaniem i przed telebi- mem ustawiło się 18 samolotów i szybowców z całej Polski oraz z Berlina. Na pokazie pano- wała niezwykle rodzinna atmosfera, ponieważ Aeroklub Ziemi Pilskiej oraz Pilskie Muzeum Wojskowe udostępniły dodatkowo samo- loty ze swoich zbiorów oraz zorganizowały specjalną licytację biletów dla kinomanów nieposiadających swoich „obiektów latają- cych”. Panowała atmosfera taka, jak w prawdziwym multikinie z popcornem i orzeszkami. Po pierwszym samolotowym pokazie organizatorzy rozważają możliwość przekształcenia wydarzenia w imprezę cykliczną. Jak się okazuje, szczególnie trudne dla kin czasy pandemii, uruchamiają wyobraźnię animatorów kultury, lokalnych organizacji i kinomanów kochających kino, co skutkuje powstaniem bardzo oryginalnych projektów. Seans na pilskim lotnisku

Fot. Cezary Kruk Cezary Kruk

54 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 RYNEK FILMOWY OBYWATEL MIŁOŚĆ

łem na spontaniczność, bo to zamknąć metraż filmu w 50 muzą. To podkreśla jej wyjąt- Grzegorza, a jej reakcji oba- moja mocna strona. minutach, skończyło się na kowość. wiałem się najbardziej. 70. Bardzo trudno było mi TYLKO TRUDNE TEMATY Jak się podzieliliście pracą? podejmować decyzje, co Czy film przełożył się jakoś Czy dokument widzieli Paweł odpowiadał za montaż zostaje, a co wycinamy. na wasz związek? pozostali członkowie i techniczne aspekty filmu. Raczej nie. W pewnym sen- Republiki? woja żona Anna było opowiedzenie historii Znamy się prawie 30 lat, więc Czujesz, że Ania powie- sie udowadnia moją bez- Nie mam takiej wiedzy Skrobiszewska do Rozmowa z Wojciechem miłości Ani i Grzegorza. dał nam komfort pracy w nie- działa o wszystkim? warunkową miłość do Ani, i szczerze powiedziawszy, nie śmierci Grzegorza mal rodzinnym zespole, co Z całą pewnością wiele wspo- ale myślę, że to było jasne interesuje mnie to. Zespół Ciechowskiego Skrobiszewskim, reżyserem Nie bałeś się, że zabraknie szczególnie dla Ani było bar- mnień zachowała dla sie- już wcześniej. Opinie ludzi Republika nie jest tema- Ttworzyła z nim rodzinę. ci umiejętności, by poka- dzo ważne. bie. Poznaliśmy szkic, zarys na ten temat są dwie: albo tem filmu, a drogi towarzy- O tym jest twój film Oby- filmuObywatel Miłość, który zać tak trudny i skompli- tego związku, opowiedziany jestem nienormalny, albo skie rozeszły się nam wiele watel Miłość, w którym kowany temat? Stresowałeś się tym, co w bardzo ciepły i emocjo- kocham szaleńczo i prawdzi- lat temu. Ania opowiedziała o nie- właśnie ukazał się na DVD Wiedziałem, że jej historia usłyszysz z ust Ani? nalny sposób. wie. Zgadzam się z obiema! znanych aspektach relacji obroni się sama. Kupiłem na Oboje daliśmy sobie pełną (śmiech) Jak widzowie mogą zoba- z Grzegorzem. To dość nie- rzy korzystając z milcze- cji Warszawa – Hel i nie ma aukcji kamerę, która wzbu- swobodę. Ania zaufała mi Czy Ania uczestniczyła czyć Obywatela Miłość? typowa sytuacja, w której nia Ani, znaleźli dla siebie w niej miejsca dla Ani. dzała śmiech u ludzi z branży w stu procentach, choć nie w montażu? Jak na film reagują fani Film na DVD można kupić aktualny partner robi film szansę na zaistnienie w jego i wraz z wieloletnim przyja- wiedziała, jaki kształt nadam Ania zobaczyła film dopiero Republiki? poprzez facebookowy fan o poprzednim mężu swojej historii bardziej, niż to fak- Irytowało cię to? cielem Pawłem Drygalskim temu filmowi. Ja z kolei stwo- na premierze kinowej, do Jeśli łzy można uznać za page Obywatela Miłość. Nie- ukochanej… tycznie miało miejsce. Po Czułem potrzebę wsparcia zabraliśmy się za robotę. rzyłem warunki, w których tego momentu nie widziała pozytywny odbiór, to mogę długo będą dostępne też inne Po śmierci Grzegorza poja- latach okazało się, że biogra- swojej ukochanej, bo wiązało Paweł, podobnie jak ja, nie mogła się otworzyć i opo- nawet małego fragmentu. powiedzieć, że reakcje są rozwiązania, o których na wiło się wielu ojców jego fia Grzegorza jest zatłoczona się z tym dla niej wiele przy- miał wcześniej styczności wiedzieć wszystkie niuanse Nie miała z tym jednak pro- bardzo pozytywne. Ania bieżąco będziemy informo- sukcesu oraz ludzi, któ- jak wakacyjny pociąg rela- krości. Jedynym sposobem z kinematografią. Postawi- bez obaw o konsekwencje blemu, bo wiedziała, że robię przed kamerą była natu- wać w mediach społeczno- w naszym małżeństwie. to najlepiej jak umiem, wła- ralnie szczera i otwarta, co ściowych. śnie dla niej. nie pozostaje bez wpływu Trudno było ci słuchać, jak na emocje. Sam wzruszam Nie kusi cię, żeby o relacji Ania opowiada o miłości Sam znałeś Grzegorza? się ciągle w tych samych Ani i Grzegorza nakręcić do mężczyzny, z którym Poznaliśmy się oczywiście, momentach. fabułę? była przed tobą? ale to zbyt mało, by mówić Oczywiście, że nie. Zrobiłem, Gdyby ta historia miała mnie o znajomości. Dla mnie był W których? co uważałem za stosowne boleć, nie przetrwalibyśmy inteligentnym i w pewien Jest taki fragment, w którym w danej chwili i temat jest dla pierwszego roku razem. Zbu- sposób delikatnym facetem. Ania opowiada, jak marzyła, mnie zamknięty. Teraz jestem dowaliśmy kosmicznie silny Myślę, że potrafię dobrze czy- żeby móc złapać swojego pochłonięty nowym projek- związek, bo patrzymy w przy- tać jego wrażliwość. ukochanego za rękę, ale nie- tem, bardzo autorskim. szłość, a nie w przeszłość. stety musiała ukrywać uczu- Skąd pomysł na tytuł Oby- cia. Zawsze kiedy to mówi, O czym będzie? Kręciliście od razu, czy watel Miłość? zapominam, że chodziło W cieniu ciemności to mój robiliście wcześniej próby? Powstał równo z pomysłem o Grzegorza i łapię ją za rękę. drugi film poruszający tema- Zaznaczyłem wyraźnie, że zrobienia filmu. Po pro- tykę przemijania i śmierci. kładziemy nacisk na wszel- stu nie wyobrażam sobie, że Jest wiele osób, które mają Opowiadam w nim o strachu kie akcenty miłosne. Sprawy mógłby być inny. Dostałem żal do Ani i Grzegorza, przed umieraniem, o zagubie- zespołu, anegdoty i zabawne kiedyś od Sławka Ciesiel- że stworzyli rodzinę. Czy niu, ale też o poszukiwaniu historie to tło. Nie było sce- skiego, perkusisty Repu- napotkałeś na głosy sprze- sensu i miłości. Wiele osób nariusza, oboje wiedzieliśmy, bliki, kasetę z płytą „Siódma ciwu z ich strony? Ktoś odradzało mi podejmowanie że robimy film o miłości. Za pieczęć” i po wysłuchaniu próbował cię odwieść od tematu śmierci w filmie, co pierwszym podejściem Ania tekstów poczułem, że robienia takiego filmu? utwierdziło mnie w przeko- nie powiedziała ani słowa, podobnie jak Grzegorz Trudno bojkotować prawdę. naniu, że muszę go zrobić. To to okazało się zbyt trudne pojmuję miłość. Pewne zdarzenia, o których ciągle temat tabu, choć jest i wymagało idealnych warun- wspomina w dokumencie przerażająco ważny i obecny. ków. Kilka tygodni później Z twojego dokumentu Ania, szczątkowo pojawiały Premiera zaplanowana jest podjęliśmy kolejną próbę dowiadujemy się, w jak się już wcześniej w sfe- na październik – odbędzie zakończoną sukcesem. wielu tekstach piosenek rze publicznej. Po obejrze- się podczas 18. edycji festi- Ciechowski inspirował się niu Obywatela Miłość można walu Tofifest w Toruniu. Tak Jak selekcjonowałeś opo- relacją z Anią. Wiedziałeś poskładać puzzle w obra- już mam, że w kręgu moich wieści Ani? o tym wcześniej? zek. Ten obraz jest swego zainteresowań pozostają tylko Z wielu musiałem zrezygno- Nie, wcześniej nie intereso- rodzaju mapą do lepszego trudne tematy. wać, bo cała historia, którą wałem się losami Grzegorza. zrozumienia osoby Grzegorza Anna i Wojciech zarejestrowaliśmy, trwała Bardzo mnie ucieszyło, że i jego twórczości. Film uzy- Rozmawiał Artur

Fot. Natalia Wieczorek Skrobiszewscy kilka godzin. Planowałem przez tyle lat Ania była jego skał nawet akceptację mamy Zaborski

56 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 57 RYNEK FILMOWY SERIAL INTERNETOWY KONTROLA

Natasza Parzymies A jak tak niezależny projekt realizuje na planie serialu Kontrola się pod kątem muzycznym? Macie świetne piosenki, a wisienką na tor- cie jest kultowa „Agnieszka” zespołu Łzy. Pisałam scenariusz z myślą o innej piosence, ale trudno było znaleźć zespół, który zgodziłby się udostępnić coś za darmo. Na początku chciałam pójść po kontrze do pięknego uczucia mię- dzy Majką i Natalią, i wykorzystać utwór disco polo, ale wszystkie zespoły odma- wiały, bo „disco polo nie angażuje się politycznie”. Strasznie nas to zaskoczyło i zasmuciło. Tu nie ma nic politycznego! W każdym razie, przyszła mi kiedyś do głowy „Agnieszka”. Na szczęście Łzy że będzie ich siedem. Chcieliśmy nagrać że między odcinkami były duże przerwy szybko dały nam zgodę na wykorzysta- wszystkie za jednym razem, ale nie udało i chcieliśmy utrzymać zainteresowanie. nie utworu w scenie w klubie karaoke. się z powodów finansowych i logistycz- Największy stres przeżyłam przed pre- Co więcej, serial tak im się spodobał, że nych. Większość z nas nadal studiuje albo mierą drugiego odcinka, nie miałam pew- w ostatnim odcinku mogliśmy wykorzy- gdzieś na stałe pracuje, trudno było zgrać ności, czy obrany kierunek spodoba się stać za darmo ich oryginalne wykona- Ewelina Pankowska i Adrianna terminy pracujących za darmo osób. Zdję- ludziom. Czy nie definiujemy za bardzo nie. Na Instagramie znalazłam piszącą Chlebicka w serialu Kontrola, cia rozłożyły się od maja 2019 do stycznia sytuacji i samych bohaterek, które w etiu- i śpiewającą po angielsku Polkę, która nie reż. Natasza Parzymies 2020 roku. dzie pozostawały pewną tajemnicą. Na widziała problemu, by jej piosenki wyko- szczęście ludzie przyjęli naszą wizję i zasy- rzystać w sekwencji nad Wisłą w piątym Jak wspominasz kręcenie ze zna- pali nas pozytywnymi komentarzami. odcinku. Potem ten sam utwór stał się stwa, bo zajmuje ona w prawdziwym życiu jomymi i ludźmi pracującymi za A później jakoś poszło. motywem przewodnim serialu! Jest też kilka minut – idealnie na szkolną etiudę. darmo? Jako reżyserka i producentka „Pocałunek” zespołu Rebeka, który łączy Pomysł wyjściowy przeszedł oczywiście musiałaś trzymać dyscyplinę na pla- Projekt trwał mniej więcej półtora się tematycznie z fabułą i założeniami przez wiele wersji, w jednej pojawiła się nie, coś poprawić, kogoś popędzić. roku, a w kolejnych odcinkach widać Kontroli, więc ludzie z zespołu chętnie INTERNETOWY nawet zakonnica, którą pierwszy raz od Zdjęcia wspominam bardzo dobrze, bo postęp techniczny i rozwój reżyserski. nam pomogli. Teraz słuchają ich nie tylko lat po prostu ktoś dotyka. (śmiech) Zda- panowała świetna atmosfera, ale faktycznie, Jak zmieniałaś się wraz z Kontrolą? Polacy, ale też widzowie z Brazylii czy łam sobie jednak sprawę, że trzeba czerpać samo z siebie to nie wyszło. Razem z kie- Dzięki Kontroli dojrzałam reżysersko. Hiszpanii. z siebie, bo inaczej historia traci na emo- rowniczkami produkcji Magdą Knapczyń- Myślę, że widać to nie tylko technicz- cjach. Uprościłam scenariusz, żeby wię- ską i Olą Rudzką miałyśmy świadomość, że nie, ale i w sposobie prowadzenia historii. To smutne, że serial o miłości dwóch cej działo się między słowami, w tym jak jeśli ekipa pracuje za darmo, na planie musi Nigdzie nie da się nauczyć tyle, co na pla- osób musi być w Polsce postrzegany FENOMEN dziewczyny na siebie patrzą, jak na siebie być fajnie, bo inaczej będę musiała sama nie. Pracując nad odcinkami, kręciłam też politycznie, bo postaci są tej samej reagują. Chciałam zrobić film o tym, jak nakręcić serial. (śmiech) Wykonałam dużą różne ćwiczenia w szkole, próbowałam płci. Rozmowa z Nataszą Parzymies, życie lubi miłości przeszkadzać. pracę, żeby warunki były jak najlepsze, żeby nowych rzeczy. Jedna z etiud poszła słabo, Bardzo smutne, ale wydaje mi się, że po nie było nadgodzin i skróconych przerw ale razem z operatorem, Filipem Paster- obejrzeniu przestaje się go w taki sposób reżyserką, producentką, scenarzystką Wrzuciłaś film na YouTube, po czym obiadowych. Żeby nikt nie stracił pasji, nakiem, zrobiliśmy światło, które potem postrzegać. To dla mnie i dla wielu po pro- okazało się, że obejrzało go kilka z którą pojawiał się na planie. Mam wraże- przenieśliśmy do jednego z odcinków stu serial o miłości. Kropka. O uczuciu, serialu internetowego Kontrola milionów ludzi. Co dalej? Miałaś nie, że wyszło całkiem nieźle, bo ludzie nie Kontroli. I tam zadziałało idealnie. Filip które jest uniwersalne i każdy je w taki czy pomysł na kolejne odcinki, czy kon- tylko wracali do kolejnych odcinków, ale nauczył mnie też bardziej świadomego inny sposób poznał. I dzięki temu łączy, ontrolę obejrzało na złam się w szkole przypadkiem. Zmobi- cepcja serialu przyszła z czasem? z transzy na transzę mieliśmy coraz więcej myślenia kolorem i światłem. Jak w retro- a nie dzieli. Podążamy za bohaterkami YouTubie kilkanaście milio- lizowałam ekipę i nakręciliśmy ten film. Skonstruowałam etiudę tak, aby była osób do pomocy. spekcjach w Kontroli. Są wyidealizowane, bez względu na swoje poglądy polityczne nów osób z całego świata, Rzeczywiście skromne początki. (śmiech) zamkniętą całością. Dwie dziewczyny spo- lekko bajkowe, stacja benzynowa oświe- czy preferencje seksualne. Tego uczą nas a serial stał się interneto- tykają się przy bramce, krótka wymiana Dość szybko zaczęliście zapowie- tlona czerwonym neonem, klub kara- w Szkole – żeby robić uniwersalne historie Kwym fenomenem. Ale początki były Skąd pomysł, by dwuminutową zdań i spojrzeń, i tyle. Resztę miał dopo- dzi następnych odcinków uzupeł- oke z różowym filtrem itd. Bardzo dużo bazujące na ludzkich emocjach, które zro- bardzo skromne, prawda? etiudę ująć w formę opowieści wiedzieć sobie każdy widz. Gdy ludzie na niać zabawnymi wpadkami z planu. dała mi również praca z naszym głów- zumie i widz w Europie, i na innych kon- Krótki film, który stał się pierwszym o dwóch byłych kochankach, które YouTubie zaczęli domagać się kontynu- Świadome działanie promocyjne czy nym montażystą Pawłem Lichotą. Bardzo tynentach. W Kontroli udało nam się to odcinkiem Kontroli, powstał na pierwszym spotykają się podczas kontroli bez- acji, bałam się, że rozwinięcie tej historii wymuszona sytuacją spontaniczność? dobrze się rozumiemy i nawzajem od sie- osiągnąć dosłownie, bo rzeczywiście oglą- roku studiów w Warszawskiej Szkole Fil- pieczeństwa na lotnisku? ją osłabi. Ale zaczęli zalewać nas komen- Nie było planu promocji. Wszystko robi- bie uczymy. Przerwy między odcinkami dają nas ludzie z całego świata. Tak to jest mowej. Jednym z ćwiczeń było nakręce- Zawsze chciałam zrobić film o miłości, tarzami i mailami, pytając, kiedy kolejna liśmy spontanicznie. (śmiech) W pewnym oraz dyskusje z ekipą i obsadą sprawiły, że z miłością, nie potrzeba słów, żeby o niej nie etiudy na temat „Erotyka”. Interpretacja o złamanym sercu. Akurat byłam po dłu- część, ile będzie odcinków itd. Po kilku momencie założyliśmy konto na Instagra- serial z odcinka na odcinek stawał się coraz opowiedzieć. dowolna, ale nie można było przekroczyć gim i bolesnym rozstaniu, więc temat był miesiącach ugięłam się i zaczęłam myśleć mie i tam wrzucaliśmy dużo materiałów, lepszy. To był niezależny projekt, mogłam dwóch minut. Poprzednia etiuda poszła mi mi bliższy niż kiedykolwiek. Spodobała mi nad kontynuacją. Miały być trzy odcinki, a pomysł zapowiadania kolejnych czę- robić rzeczy po swojemu, uczyć się na wła- Rozmawiał Tomasz Fot. Bartek Cebula Fot. Rafał Skłodowski Fot. Rafał słabo, więc chciałam pokazać, że nie znala- się sama czynność kontroli bezpieczeń- ale zdecydowaliśmy po wielu dyskusjach, ści wpadkami z planu pojawił się dlatego, snych zasadach. Kazański

58 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 59 RYNEK FILMOWY ANNA NAGLER

Branża filmowa przechodzi opóźnioną rów- nościową rewolucję. NETFLIX ZAPEWNIA Czy na tle pani polskich doświadczeń klimat w zagranicznej firmie jest bardziej równościowy? RÓŻNORODNOŚĆ Czy parytet, wyrównywa- nie szans zaobserwujemy także przy lokalnych produkcjach? I OTWARTOŚĆ Kultura organizacyjna Net- flixa jest kulturą różno- rodności, przynależności Rozmowa z Anną i otwartości. Każdego dnia żyjemy według jasno zde- Nagler, nowo powołaną finiowanych zasad. Jest dla nas bardzo ważne, żeby dyrektor ds. rozwoju nikogo nie wykluczać. Z powodzeniem współpra- i produkcji seriali cujemy z ludźmi z różnych środowisk i kultur, trak- oryginalnych Netflix tujemy każdego z szacunkiem bez względu na jego w regionie CEE (Europa W głębi lasu, reż. Leszek status, płeć lub odmienne Dawid, Bartosz Konopka Anna Nagler poglądy; interweniujemy, Środkowa i Wschodnia) jeśli ktoś jest marginali- zowany. Wszystko jest dla kwietniu Ostatnie materiały przesła- kryminalna to tło całej opo- ska ma jakiś wpływ na ten że jest tu wielu wybitnych Jak na poziomie praktycz- Doskonale rozumiemy trudną wszystkich możliwe. My tak objęła pani liśmy z końcem marca tego wieści, a esencją jest opo- proces? twórców, wiele nieodkrytych nym będzie wyglądać szu- sytuację, w jakiej obecnie działamy i pragniemy, aby stanowi- roku. Udało nam się, ale to wieść o człowieku. To histo- Odpowiedź na to pyta- historii do opowiedzenia. To kanie nowych tytułów? znalazło się międzynaro- nasi partnerzy i cała branża sko director przede wszystkim zasługa ria o nostalgii i pamięci. nie brzmi: dokładnie tak powinno zachęcać. Z punktu Inwestycja w ten region prze- dowe środowisko filmowe. filmowa funkcjonowała Wof local language originals wzorcowej współpracy wielu O potrzebie skonfrontowa- samo, jak każde inne polskie widzenia producenta, Pol- biega również poprzez zatrud- Jego kondycja nie jest nam w ten sam sposób. Chylę w Netflixie. Ale W głębi lasu ludzi zaangażowanych w tę nia się z pytaniami, które seriale. Są całkowicie wymy- ska oferuje teren od morza aż nianie ludzi, którzy mówią obojętna, dlatego 20 marca czoła tej kulturze organiza- realizowała pani jeszcze produkcję. się kiedyś zostawiło gdzieś ślane i realizowane w Polsce, po góry, przez jeziora i lasy, lokalnym językiem, którzy tak powołaliśmy do życia Glo- cyjnej, która została stwo- jako producentka. To był daleko w tyle i wydawało w naszych realiach. Realizu- można tu stworzyć prze- jak ja znają ten rynek i twór- balny Fundusz Pomocowy rzona przez lata i cieszę się, podobno bardzo „szybki” Musieliście tekst przetłu- się, że już nie trzeba będzie jemy je z rodzimymi twór- różne plany zdjęciowe, tym ców. Historia może trafić o wartości 150 mln dolarów, że mogę stać się jej częścią. plan. Jak wyglądały prace? maczyć na polskie realia, na nie odpowiedzieć. Co TY cami i przedstawicielami bardziej, że mamy wspania- do nas w różnoraki sposób. w ramach którego urucho- Na koniec dodam jeszcze Zacznę od zarysowania har- ale zrobić to tak, by był byłabyś/byłbyś w stanie zary- różnych departamentów na łych scenografów. Myślę, że Na pewno będziemy aktyw- miliśmy lokalne fundusze coś od siebie, zdejmując monogramu prac nad serialem czytelny międzynarodowo. zykować, poświęcić w imię planie zdjęciowym. Kwestie jesteśmy też w ten sposób nie szukać, o czym mówiła w 11 krajach, w tym w Pol- „czapkę Netflixa”. Mówię to W głębi lasu. Prace nad kon- To było bardzo ciekawe prawdy? Mówi się, że prawda związane z lokalizacją oraz odkrywani przez międzyna- Kelly Luegenbiehl w Polsce sce. Wkrótce lista ta zostanie jako kobieta, Anna Nagler, cepcją adaptacji książki Har- wyzwanie. Ta książka dla nas wyzwoli, ale czy na wszystkie urzędowe sprawy rodowych twórców i zagra- przy okazji premiery serialu rozbudowana o kolejne pań- która od lat wspiera fundację lana Cobena rozpoczęliśmy na samego Harlana i na tle jego pewno? Z tym chcielibyśmy też są załatwiane w Polsce. niczne firmy producenckie. Wiedźmin. Będziemy zgłaszać stwa. Wspomniany Fundusz, Vital Voices Chapter Poland, samym początku 2019 roku. dorobku jest wyjątkowa, bo zostawić widza pod każdą W związku z tym nie rozróż- Polska jest bardzo interesu- się bezpośrednio do twórców, który w Polsce realizowany tworzącą różnego rodzaju Przedstawiliśmy ją Netflixowi, jako jedyna opowiada w cało- szerokością geograficzną. niałabym ich tak naprawdę jącym miejscem i cieszę się, chcemy też współpracować jest we współpracy z Krajową programy mentoringowe, spodobała się, były właściwie ści o Paulu Copelandzie, Postawiliśmy na międzyna- od seriali, które powstają dla że Netflix również zwró- z firmami producenckimi, Izbą Producentów Audiowi- w szczególności dla młodych tylko pewne elementy, które czyli u nas Pawle Kopińskim. rodowe, amerykańskie treści innych stacji czy dla innych cił uwagę na region Europy które mają już różne projekty zualnych, ma na celu prze- kobiet, które dopiero po przedyskutowaniu posta- Stanowi historię zamknię- i uniwersalny, ludzki przekaz. serwisów streamingowych. Środkowo-Wschodniej. Tylko w fazie rozwoju. Nie ma jednej kazanie łącznie 2,5 mln zło- rozpoczynają swoją drogę, nowiliśmy zmodyfikować. Od tego śledztwa i też chcieliśmy Dodaliśmy do tego polskie w 2019 roku zrealizowaliśmy formuły. Zachęcam wszyst- tych najbardziej dotkniętym i bardzo wtedy potrzebują marca zeszłego roku zaczęli- w ten sposób myśleć o naszej elementy związane z kulturą Czy po ostatnich zmia- 221 europejskich projektów, kich do współpracy, ponieważ skutkami pandemii członkom rozmowy i wsparcia w swojej śmy aktywnie pracować nad adaptacji. Wspólnie z reżyse- i obyczajowością oraz okra- nach, np. w temacie zwol- z czego aż 153 stanowiły pro- jesteśmy otwarci na ciekawe, ekip z sektora telewizyjnego roli, roli w społeczeństwie, scenariuszami i przygotowy- rami i dwójką scenarzystów – siliśmy adekwatną muzyką, nień podatkowych, Polska dukcje oryginalne. Oczywi- zaskakujące, ważne do opo- i filmowego – profesjonali- roli w przyszłości. Całym wać się do realizacji serialu. Agatą Malesińską i Wojtkiem bo historia rozgrywa się na robi się bardziej zachę- ście chcemy dalej współpra- wiedzenia historie, a formuła stom, których praca i talent sercem popieram podejmo- Na plan weszliśmy 20 sierpnia Miłoszewskim – zaczęli- dwóch poziomach czaso- cająca dla zagranicy? cować z polskimi twórcami. zawsze się znajdzie. są niezwykle istotne dla jako- wanie tego tematu, bo jest 2019, a zdjęcia skończyliśmy śmy od rozmowy, o czym wych: w 1994 i w 2019 roku. Będziemy mogli konku- Obecnie trwają prace nad ści produkcji, a którzy, często niezwykle istotny i trzeba już w listopadzie. jest ta historia według każ- rować z Czechami czy kolejnym serialem oryginal- Polska znalazła się też na będąc freelancerami, nie mogą o nim głośno mówić. dego z nas, co tak naprawdę Jak powstają lokalne pro- Węgrami? nym, Sexify. Produkcja kolej- liście krajów, które wspie- pracować ze względu na nie- Data premiery nie była chcielibyśmy opowiedzieć. dukcje Netflixa? Czy to, Chciałabym wierzyć, że Pol- nych to z pewnością tylko racie finansowo poprzez mal całkowite zatrzymanie Rozmawiała Anna Fot. Materiały prasowe zagrożona? Zgodziliśmy się, że intryga że firma jest amerykań- ska jest zachęcająca dlatego, kwestia czasu. wasz Fundusz. produkcji. Tatarska Fot. Krzysztof Wiktor/Netflix

60 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 61 NIE DO LAMUSA ALEKSANDER JACKIEWICZ

Położył również, wraz z profesorem Jerzym nocześnie potrafiących piórem i słowem Toeplitzem, fundamenty pod rozwój filmo- „porywać tłumy” – pomaga zrozumieć znawstwa na polskich uczelniach wyższych, dawną rolę krytyka jako doświadczone- DŻENTELMEN a tym samym pod dzisiejszą bogatą w opi- go i przyjaznego przewodnika po świecie Uformował nie kulturę filmową. kina, który nie stawia się ponad widzem, Mimo to najtrwalszym osiągnięciem pro- lecz stoi obok niego. Wraz z nim. Trudno fesora Jackiewicza, łączącym większość ob- się łudzić, iż w pędzącej na złamanie kar- kilka pokoleń szarów jego zawodowej aktywności i oko- ku współczesności permanentnego cyfro- łofilmowych zainteresowań, pozostaje dziś wego przebodźcowania oraz irytującego krytyków P I Ó R A I S Ł O W A Akademia Filmowa działająca przy słynnym sprowadzania każdego dzieła filmowego DKF-ie Kwant, będąca bezpośrednią kon- do miana produktu, który należy wypro- tynuacją współtworzonych przez niego mować za wszelką cenę, krytyka filmowa i miłośników Krytyk filmowy, historyk i teoretyk uprzednio inicjatyw, które nie przetrwały wróci na kulturowy piedestał. Warto jej próby czasu. Ośrodek kształcenia młodych jednak ufać, a najlepiej znaleźć takich jej kina, eseista, powieściopisarz, profesor chłonnych umysłów w krytycznej analizie przedstawicieli, którzy podobnie jak zmar- kina, ale też oraz interpretacji szeroko rozumianej sztuki ły przed przeszło trzydziestu laty profesor Instytutu Sztuki PAN, wykładowca filmowej, który uformował kilka pokoleń analizują, drążą, poszukują i próbują wy- krytyków i miłośników kina, ale też re- tyczać nowe kierunki postrzegania. Co jak reżyserów, w PWSF w Łodzi, współtwórca żyserów, scenarzystów czy producentów. co, ale mamy dziś w Polsce całkiem pokaź- Słuchacze Akademii mieli mimo cenzu- ną grupę takich przewodników kinowych scenarzystów Akademii Filmowej DKF Kwant. Czy ry panującej w PRL-u kontakt z najbar- i serialowych, którzy mniej lub bardziej dziej znanymi dziełami światowego kina, świadomie kontynuują to, co propagował te oczywiste określenia oddają, kim był Aleksander Jackiewicz, otwierając się w ten sposób na świat, który Aleksander Jackiewicz. czy producentów 1975 rok władza chciała przed nimi zamknąć. Jeśli Aleksander Jackiewicz? zresztą pokusić się o znalezienie jakiegoś Darek Kuźma wspólnego mianownika dla leksander Jackiewicz był z całą zabarwionych ogromną wiedzą człowieka, krytyków, którzy zrobili prawdziwą karierę wszystkich typów działal- pewnością człowiekiem, który który był autorytetem i dla widzów, i dla w telewizji. Ba, za swą działalność został ności Jackiewicza, byłaby świadomie związał swoje ży- środowiska filmowego. uhonorowany Złotym Ekranem w katego- to właśnie praca u podstaw cie zawodowe z filmem. Wie- Jackiewicz, absolwent polonistyki Uni- rii „indywidualność telewizyjna”. z młodymi oraz niekończą- Arzył bowiem głęboko w moc sprawczą ki- wersytetu Warszawskiego, był bowiem Trudno zarazem nie zauważyć, iż Jackie- ce się kształcenie samego na jako dziedziny sztuki inicjującej dia- przede wszystkim wielkim humanistą, który wicz był – nie tylko ze względu na owe czasy – siebie, w każdym filmowym log ponad ograniczeniami języka, kultury, z właściwą sobie erudycją i swadą potrafił postacią nad wyraz złożoną, człowiekiem, i niefilmowym kierunku, religii, narodowości. W uniwersalną siłę rozmawiać zarówno o skomplikowanych którego nie dało się łatwo wrzucić do jednej by móc dobrze kształcić in- celuloidowych opowieści, które pozwala- początkach kina, znajdując również w nich z istniejących w kulturze filmowej szufladek, nych. I choć od śmierci pro- ją lepiej zrozumieć wpływ przeszłości na ujście dla swych krytycznych idei i obsesji, gdyż pasował poniekąd do wielu z nich, ale fesora w 1988 roku powstał naszą teraźniejszość (jak w przypadku ba- jak i o współczesnych mu eksperymentach do żadnej szczególnie. Dystyngowany krytyk szereg artykułów oraz po- danego wnikliwie przezeń oddziaływania francuskiej La Nouvelle Vague, której twór- o akademickiej proweniencji, opowiadają- zycji naukowych zgłębiają- rodzimej tradycji romantycznej na polską ców szanował za autorskie poszerzanie ki- cy ze szklanego ekranu, barwnym językiem cych jego twórczość – m.in. szkołę filmową), a także kształtują w pew- nowych horyzontów. Nie negował zarazem wytrawnego gawędziarza, o najnowszych zbiór krytycznych esejów nej mierze kierunki, w jakich zmierzamy kultury popularnej, przez wielu stanowczo trendach kina popularnego. Intelektualista „Aleksander Jackiewicz” jako jednostki oraz społeczeństwo. Gdy skazywanej na miano niskiej i jarmarcznej, potrafiący odnaleźć w wielu niezasługują- pod redakcją Barbary Gizy znalazł film, który pozwalał mu zagłębić lecz próbował ją analizować i zrozumieć, cych na to produkcjach nawiązania do eks- i Piotra Zwierzchowskie- się w takich rozważaniach, konfrontował choćby tylko po to, żeby dowiedzieć się, dla- presjonizmu czy neorealizmu, jednak niebę- go – wydaje się, że słowem- się z nim i jego twórcami na różnych pozio- czego mu się nie podoba. Urodzony w 1915 dący w stanie pojąć światowego fenomenu -kluczem do jego fenomenu mach. Analizował go z perspektywy czysto roku w Symferopolu na Krymie, wychował Stanleya Kubricka. Był doskonałym orato- był „szacunek”. Do kina, do narracyjnej i realizacyjnej, a w późniejszych się w innym świecie, w kinie i tradycjach rem, który z aktorskim zacięciem uwodził widza, do siebie. latach stosował metodę fenomenologiczną przedwojennych, a mimo to znajdował swymi nierzadko kontrowersyjnymi ide- W czasach, w których Fot. Archiwum Filmu/Forum i sięgał po narzędzia z obszaru antropologii w czasach głębokiego PRL-u wspólny ję- ami i tezami studentów na wypełnionych krytyka filmowa kojarzy kultury. X Muza była dlań raz płomiennym zyk z młodymi ludźmi, zwłaszcza ze stu- po brzegi wykładach, hipnotyzując swych się z dziedziną hermetycz- romansem dodającym skrzydeł i wiary we dentami, których zarażał nieustannie mi- słuchaczy starannie dobranymi wywodami. ną i nader niszową, z czy- własne przekonania, innym razem wymaga- łością do X Muzy, ale także uczulał na róż- Lecz gdy przelewał myśli na papier w książ- sto akademickim rozkłada- jącym kompromisów wieloletnim małżeń- ne zastawiane przez nią pułapki. Pomagał kach z zakresu teorii kina, bywał niekonse- niem na czynniki pierwsze stwem, ale nigdy się nią nie znudził. Nic co w tym zapewne fakt, iż profesor Jackiewicz kwentny i pozbawiony przysłowiowego pa- czegoś, co ma zapewniać filmowe nie było mu obce, gdyż wszystko był mężczyzną eleganckim, nienagannie zura. Wielu kojarzył się raczej jako człowiek nade wszystko dobrą roz- co filmowe fascynowało i otwierało nowe ubranym dżentelmenem o wielkiej kultu- słowa niż czynu, a jednak przez kilka dekad rywkę, wspomnienie ta- drogi interpretacji. Często nietrafionych, rze osobistej, który kładł nacisk na słowa działalności w Polsce Ludowej współtwo- kich ludzi jak Aleksander nierzadko krzywdzących, wynikających oraz styl wypowiedzi. Stał się dzięki tym rzył liczne inicjatywy społeczno-kulturo- Jackiewicz – otaczających Aleksander Jackiewicz, lata 60. Fot. East News z okoliczności pozafilmowych, ale zawsze przymiotom jednym z niewielu ówczesnych we wpływające na edukację kinową widza. się murem wiedzy, a jed-

62 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 63 PRZEZ SUBIEKTYW CZY PAŃSTWO NAS SŁYSZĄ? PROBLEMY Z 200 POWODÓW

przez losowo wybranych ekspertów, którzy suma przeznaczona na ekipę dźwiękową przygotowują recenzje, uwagi i wskazują i wypożyczenie sprzętu. Oznacza to cza- zmiany, jakie należy poczynić, oraz reko- sem gorszych fachowców, bywa, że jeden Realizacja filmu to przedsięwzięcie artystyczne, podobnie mendują projekt do przyjęcia lub nie. Na tej z mikrofoniarzy dopiero się uczy, albo podstawie komisja może przyznać filmowi ekipa jest mniejsza (dwu- lub jednooso- jak napisanie książki czy namalowanie obrazu. Jednak różni pakiet, czyli przyrzeczenie pieniędzy pod bowa). Często do udźwiękowienia dosta- warunkiem zdobycia pozostałej sumy. Ta jemy materiały podpisane przez kogoś, się od innych działań artystycznych ogromnymi nakładami sytuacja jest wielką pokusą do zaniżania kogo nazwisko nic nam nie mówi. Od kosztów, co przy pewnym doświadczeniu producenta słyszymy, że „to taki świetny finansowymi, niezbędnymi, aby takie dzieło powstało. da się zrobić tak, aby wszystko wyglądało chłopak, on wprawdzie pierwszy raz przy wiarygodnie. Niestety producent najczęściej fabule, ale ma talent i zapał”, co w tłuma- przyzwyczaja się do raz napisanej sumy, czeniu na polski może oznaczać tylko: był Małgorzata Przedpełska-Bieniek zapomina, jakie cięcia naniósł i zaczyna wie- tańszy niż inni. „Świetny chłopak” koń- rzyć, że ten okrojony kosztorys jest realny. czy pracę po zdjęciach, odbiera wypłatę Szczególnie mocno odczuwają to ci, którzy i nie zawsze wie, co się z jego materia- pracują w ostatniej fazie powstawania filmu. łem później dzieje. Często nie intere- Życie boleśnie weryfikuje nadmierny opty- suje się, jaki jest wymagany w tej pracy mizm, a wszystkie przekroczenia finansowe, standard i czy to, co przygotował było wypadki losowe i nieprzewidziane sytuacje prawidłowe, wystarczające, albo co i jak w końcu się kumulują, a wtedy zaczynają się mógłby zrobić lepiej. Nikt go z tej jako- problemy, których ofiarą najczęściej pada ści nie rozlicza, czyli nie ponosi konse- dźwięk i generalnie postprodukcja. kwencji finansowych swojej działalności. Ale dźwięk ma od początku pod górkę, „Świetni chłopcy” utrzymują się w branży bo nasza praca składa się z dwóch etapów latami, potem mają portfolio i dopiero i każdy etap może robić inna ekipa. Nie- dociekliwe telefony pozwalają ustalić,

Problem dźwięku zaczyna się już na etapie kosztorysowania, które wygląda jak równanie z wieloma niewiadomymi

ożna porównać film do reali- Realizacja filmu jest przedsięwzięciem się szereg czynników, często od produ- film jest unikatowy. Wiele projektów nie zwykle rzadko zdarza się, aby producent że w kolejnych filmach postprodukcja zacji projektu architektonicz- długotrwałym i bardzo skomplikowanym. centa niezależnych, a więc jest to zajęcie dla wychodzi poza ten okres realizacji. Nato- na etapie kosztorysowania naradzał się narzekała, ale było, minęło. nego czy zakupu kamienia na Producent to przedsiębiorca, który ma za kaskaderów i artystów, ale też dla śmiałków, miast jest on czasochłonny i pracochłonny. z naszym pionem. Dotyczy to zarówno Taki „mistrz miecza” z Francji został wykonanie rzeźby. W każdym zadanie zgromadzić środki finansowe, aby którzy nie mają pojęcia, w co się pakują. Wydaje się pieniądze producenta, a często dźwięku, jak i muzyki. Najczęściej nie zatrudniony do filmu Zemsta. Udało się Mz tych przypadków mamy makietę, model praca została podjęta, a następnie nadzo- Czasem myślę, że w branży trzyma ich i pracujących z nim osób (pracują za darmo, wie, z kim będzie pracował, a wpisuje do ustalić, że pracował na planie przy pięciu lub wizualizację. Realizacja filmu łączy się rować przebieg procesu aż do jego zakoń- nieświadomość, bo inaczej nigdy by aż tak inwestują swój czas), które przepadną, jeżeli budżetu, co mu się wydaje. Tym, co będzie tytułach i nie wiadomo, czy były to mate- z koniecznością podjęcia ryzyka na pod- czenia. Rzadko który artysta – reżyser, nie ryzykowali. Tym co wiedzą, co czynią, nie uda się ruszyć dalej. Z jednej strony nale- po zdjęciach raczej się nie zajmuje, nie ma riały stuprocentowe czy piloty, co było stawie pomysłu, bo tak należy traktować scenarzysta czy odtwórca głównej roli – stresu nie zazdroszczę, ale nie ma ludzi bez żałoby dołożyć wszelkich starań, aby kosz- jeszcze na to pieniędzy i wie tylko, że musi niepokojące. W stan alarmowy posta- najbardziej nawet szczegółowy scenariusz. dysponuje kapitałem, który pozwala mu wad. Widocznie to lubią. torysując, zbliżyć się do realiów, z drugiej oszczędzać, a skoro: wiła nas lista sprzętu do odprawy warun- Nikt, czytając opis literacki, a nawet biorąc być samowystarczalnym w tym zakresie. Problem dźwięku zaczyna się już na etapie chciałoby się jak najszybciej opracować prze- – Dźwięk się i tak robi w postprodukcji, kowej, ale wtedy było już za późno. Do udział w jego filmowaniu, nie jest w stanie Musi kogoś zainteresować swoim projek- kosztorysowania, które wygląda jak równa- konywający kosztorys i spróbować znaleźć to nie może kosztować tyle w czasie zdjęć!!! wielkiego filmu zjechała dwuosobowa do końca sobie wyobrazić, jak gotowe dzieło tem na tyle, by wyłożył na jego realizację nie z bardzo wieloma niewiadomymi. Opiera chętnych, aby trochę do naszej skarbonki – Nie tyle? A ile? I dlaczego? ekipa z magnetofonem DAT (2 ślady) będzie wyglądać. Bo literatura i kino to dwa pieniądze, lub pomógł je zorganizować. się na domniemaniach i odniesieniach do dorzucili. Szczególnie, aby zrobił to PISF. Podstawowym problemem okresu zdję- typu walkman (TCD-D3), bez odsłuchu

Fot. Pikist różne media, operujące innym językiem. Na powodzenie misternego planu składa poprzednich doświadczeń, a przecież każdy Dokumenty są czytane i opracowywane ciowego w polskich filmach jest zbyt mała po taśmie, bez kodu czasowego. Do tego

64 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 65 PRZEZ SUBIEKTYW CZY PAŃSTWO NAS SŁYSZĄ? PROBLEMY Z 200 POWODÓW

pożyczyć stylowe z epoki i ma grać gło- Kruszewski nagrywał wokalistów, zgrywał śno, żeby goście (statyści) czuli się jak na materiał i odtwarzał go, obsługując nagło- dancingu. Ale ma się nagrać sam głos (to Głównym śnienie na planie. W ramach konsultacji już do Marysi Chilareckiej), bo półplay- muzycznej, kilkuosobową ekipą wspoma- backi mają być nagrane na instrumentach galiśmy scenografię (poszukiwania i wypo- wirtualnych, a potem się to wymieni na problemem okresu życzanie instrumentów muzycznych oraz prawdziwe, bo nie wiadomo, jak się pio- sprzętu dźwiękowego z epoki, podłącza- senki będą zaczynać i kończyć. Na szczęście zdjęciowego jest nie i nadzór nad jego działaniem), orga- tego dnia miałam na drugie „asertywność” nizowaliśmy naukę gry na instrumentach, i wymogłam nagranie wszystkich partii zbyt mała kwota wspomagaliśmy aktorów, kupowaliśmy wokalnych oraz przygotowałam pełne play- prawa do wykorzystywanych utworów, backi. Już w studiu było wiadomo, że nie organizowaliśmy i realizowaliśmy nagra- wszyscy dadzą sobie radę ze śpiewaniem przeznaczona na nia muzyczne. W postprodukcji trzy osoby na żywo, bo nagrywali mozolnie i w nie- (Kasia Figat, Klementyna Walczyna, Janek dużych fragmentach. Rewelacyjna była ekipę dźwiękową Woźniak) zajmowały się efektami synchro- Kinga Preis i ona jako pierwsza mierzyła nicznymi. Powstawały finalne nagrania Marta Mazurek, Kinga Preis się z problemem. Po godzinie czy dwóch i zgrania muzyki (muzycy, Marcin Macuk, i Michalina Olszańska w filmie i sprzęt Córki Dancingu, reż. Agnieszka śpiewania w przeciągu zaczęła chrypieć. Basia Wrońska, Karol Mańkowski). Nad Smoczyńska Nawet nie wyszliśmy z fazy prób. Nowa- całością udźwiękowienia czuwali, aktyw- torski pomysł legł w gruzach. A przecież nie pracując, Marysia Chilarecka i designer trzy lata później Lady Gaga w Narodzinach Marcin Lenarczyk. mikroporyty i mikrofony dość podłej klasy. nio usłyszałam: „Kupię nowsze i mniejsze magnetofon i dostarczał kasety, co gwa- gwiazdy… (a wcześniej wszyscy w Nędz- na dogrania, wymiany i dowolne mani- Kino polskie jest biedne, budżety fil- Mimo ogromnego wysiłku postprodukcji, mikroporty, jak serial będzie płacił za nie rantowało brak kłopotów, ale też jego nikach). Nie wiem, czy nasz „dźwiękowy” pulowanie materiałem. Efekt nagłośnie- mów małe, nieporównywalne do zachod- dźwięk do tego filmu oceniam jako bolesny, tyle, co powinien”. Natychmiast te stare mniejsze honoraria. budżet na cały film udźwignąłby realizację nia sal koncertowych dopracowywano na nioeuropejskich czy amerykańskich. tym bardziej, że w tej ekipie „rekonstruk- mikroporty okazały się wystarczające. Wskazując te przykłady, chciałabym jednej tylko sceny taką metodą. Czytałam etapie postprodukcji, tworząc kosztowne Ponadto w tych krajach z każdych 100 cyjnej” pracowałam. I to ja musiałam tłu- Zakupy sprzętu najwyższej klasy w naszej zwrócić uwagę, że nie mówimy o epizo- szczegółowy opis technicznej realizacji scen instalacje i modele akustyczne specjalnie złotych przeznaczonych na produkcję maczyć reżyserowi, że z takich materiałów rzeczywistości nie mają ekonomicznego dach, o jednym dodatkowym mikrofonie, koncertowych w tym filmie – zarówno wynajmowanych sal. Ile osób zajmowało się filmu, dźwięk ma do dyspozycji 10 zło- więcej wydobyć się nie da. Francuz odebrał uzasadnienia, bo nie gwarantują wyższych czy parze słuchawek, za które ktoś chce w trakcie zdjęć, jak i w postprodukcji. dźwiękiem i muzyką w tym filmie? Kilka- tych, podczas gdy w Polsce tylko od 3 do 5 wypłatę, wpisał film do CV i pojechał. Na stawek za jego udostępnianie. We Fran- ekstra pieniądze. Chodzi tu o ideologię Zdjęcia odbywały się w całkowitej ciszy. dziesiąt. I to wyposażonych w tony sprzętu złotych. Można więc powiedzieć, że nawet postsynchrony nie było czasu i możliwości cji wiele lat temu wprowadzono przepisy, myślenia o dźwięku na planie. Realizato- Muzycy (poza perkusją wszystkie instru- i nieograniczone budżetowo możliwości. w procentach dźwięk w polskim filmie (aktorzy przy innych produkcjach, reżyser które zakazują wynajmowania sprzętu za rzy zatrudniani są późno, często w ostat- menty były elektroniczne) słyszeli się przez Ekipa dźwiękowo-muzyczna Córek Dan- jest biedniejszy. W obrazach muzycznych niechętny). Był za to termin premiery i ta sumę mniejszą niż jego wartość odtworze- niej chwili. Kiedy wreszcie dostajemy do słuchawki douszne. Wokalistka śpiewała na cingu jak na polskie warunki była duża, planuje się więcej sprzętu i większą ekipę, premiera się odbyła. Dlaczego tak? Przy niowa i przeznaczania części wpłat na nowe czytania scenariusz, wiele rzeczy jest już żywo do studyjnego mikrofonu i ją także czyli liczyła kilkanaście osób walczących ale także proporcjonalnie do możliwości. Panu Tadeuszu francuska ekipa na planie zakupy. Dotyczy to planu zdjęciowego, ale postanowionych, ale nie rozmawiał z nami słyszeli tylko muzycy. Bano się pirackich na różnych frontach. Trzy osoby (Marysia Dlatego, choć jak mawiał klasyk powo- miała sprzęt i umiejętności klasy najwyższej, także studiów, montażowni, laboratoriów. reżyser, który znalazł czas dla operatora, nagrań z planu, a w ten sposób wykluczano Chilarecka i dwóch techników) rejestrowały dów problemów z dźwiękiem w filmie a reżyser myślał, że „wszyscy Francuzi tak Wiele lat temu producent serialu Złoto- scenografa, kostiumografa i wielu innych. taką możliwość. Osobna rejestracja głosu materiały na planie. Marcin Macuk przy- może być 200, to często „po pierwsze,

mają”. Pewnie była proporcjonalnie droższa. polscy uznał, że dźwięk może być zapisy- Często słyszymy, że dźwięk to przecież po i poszczególnych instrumentów pozwalała gotowywał podkłady muzyczne. Przemek nie mamy armat”. Roche Fot. Jean-Pierre Przy Zemście takich finansów nie zaplano- wany na kasetach z obrazem i nie wypoży- zdjęciach. Ale jednocześnie muszą być stu- wano, bo ekipa miała być polska, ale reżyser czył na plan magnetofonu DAT. Asystenci procentowe i w ogóle trzeba zachować jak na Francuzów nalegał. Stąd dźwięk na pla- kamer nie zajmowali się zapisem dźwięku najwięcej materiałów z planu. Pozostaje nie powstał „na skalę naszych możliwości”. (nie ich robota). Nie panowali też nad włą- bezgraniczne zdziwienie, że samo się to Inny wariant problemu, to dobry facho- czającym się i wyłączającym przy przesta- nie zrobi i już teraz trzeba wiele rzeczy wiec, ale gorszy lub niewystarczający sprzęt. wianiu kamer systemem Dolby. Operator zaplanować, a przede wszystkim, że coś To producent, a nie realia zdjęciowe, czę- dźwięku nie miał do kamer dostępu i wie- trzeba zrobić inaczej. „Przyszedł dźwięk sto wyznacza, co może wypożyczyć, a na dział tylko, co do zapisu wysyła. Poszcze- i popsuł, a miało być tak pięknie” lub gorszy co nie będzie go stać (w końcu kosztorys gólne ujęcia po montażu obrazu do siebie wariant, dźwięk ma się dostosować do zapla- sam wymyślił i zaakceptował). Chcąc mieć nie pasowały w sposób losowy. Można nowanych warunków, a potem rozpacz, że pracę i wykonać ją dobrze, wielu dźwiękow- było żmudnie przepisywać wadliwe mate- efekt nie jest taki, jak oczekiwano. „No niby ców wypożycza posiadany sprzęt taniej niż riały, ale na to nie było czasu (serial reali- mówiłeś, ale myśleliśmy, że jakoś się uda”. się powinno, lub dokłada coś od siebie dla zowano na bieżąco) i pieniędzy (potrzebne Przy filmie Córki Dancingu usłysza- dobra filmu. Sprzęt się wolniej amortyzuje, było dodatkowe stanowisko). Operator łam, że mam przygotować półplaybacki, a więc wymiana na nowsze modele postę- dźwięku miał dosyć tłumaczeń, że to nie bo aktorzy będą śpiewali na sto procent.

Fot. Kino Świat/Materiały prasowe puje wolniej niżby mogła i powinna. Ostat- jego wina. Na własny koszt wypożyczył W scenach ma być nagłośnienie, najlepiej

66 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 67 PRZEZ SUBIEKTYW TAJEMNICE DIALOGU WYOBRAŹ SOBIE WIĘCEJ TAJEMNIC ZAKLĘTYCH W DIALOGU PRZEWODNIK PO CZESKIEJ DUSZY

Maciej Karpiński „Osobisty przewodnik po Pradze” zabiera w wirtualną podróż do stolicy Czech, a jednocześnie pozwala dotrzeć do tych zakamarków wielkim zainteresowaniem prze- Pani Przedpełska-Bieniek pisze o tym akcji aktorzy i aktorki. Na ogół domagają czytałem w ostatnim numerze wprost: „…my mamy przecież kino reży- się skrócenia bądź uproszczenia swoich duszy, w których mieszkają: czułość, ironia, pamięć, wzruszenie (7-8) „Magazynu Filmowego” serskie i filmy autorskie, dlatego nad sce- kwestii, gdyż są za długie lub trudne do artykuł pióra pani Małgorzaty nariuszem i scenopisem pracują reży- wymówienia. Nadaremnie zatem trudził i miłość. Hrabal powtarzał, że pisanie to ciągłe dopytywanie się: kim ZPrzedpełskiej-Bieniek pt. „Tajemnice ser i operator obrazu, wspomagani przez się scenarzysta, by używać w dialogach zaklęte w dialogu”. Autorka, wybitna spe- zatrudnianych w tym czasie członków języka choć trochę bardziej kunsztownego, jestem? Dzięki Mariuszowi Szczygłowi czytanie staje się tym samym. cjalistka w swoim fachu, słusznie zwraca ekipy”. Przepraszam, a gdzie podział się bo i tak – na ogół – w rezultacie z ekranu w nim uwagę na jedną z bolączek pol- scenarzysta? Przecież właśnie teraz przy- usłyszy coś w rodzaju jego streszczenia. Weronika Wawrzkowicz-Nasternak skiego kina, jaką jest jakość dialogów, nie dałby się najbardziej. W praktyce pol- I pomyśleć, że w swej książce „Przygody tyle w sensie dźwiękowym, co literackim. skiego kina zostaje on całkowicie odsu- scenarzysty” laureat paru Oscarów Wil- o jedna z tych książek, którą dzie- W kolejnych rozdziałach spotykamy m.in. w mundurach okazali się przydatni, choć, że Z większością krytycznych uwag trudno się nięty na bok, niekiedy wręcz zapomniany, liam Goldman opisuje, jak w trakcie prób liłam sobie na porcje, żeby obco- wybitnego reportera Egona Erwina Kischa tak powiem, mieli lekko opóźniony zapłon. nie zgodzić, wszelako diagnoza przyczyn a jego praca, której poświęcił miesiące, do oscarowego Maratończyka – oczywi- wać z nią jak najdłużej. Zabiera i pisarza Bohumila Hrabala, powraca też Kiedy kapelusz na głowie Don Giovanniego problemu budzi poważne wątpliwości. Co a bywa że i lata, jest przeinaczana bez ście z udziałem scenarzysty – sir Lau- czytelnika do miejsc, których nie ojciec dobrego wojaka Szwejka, czyli Jaroslav zajął się ogniem od płonącego świecznika, prawda nie jest to powiedziane wprost, ale jego udziału, a bywa, że po prostu ruj- rence Olivier, wtedy jeden z największych Tznajdzie w typowych przewodnikach. Na Hašek. Od razu pokochałam zdanie tego nieświadomy sytuacji aktor, jak gdyby nigdy z tekstu wynika wyraźnie, iż wina za szwan- nowana. Nie tak dawno miałem do czy- aktorów świata, zapytał go – tzn. sce- kolejnych kartach książki spotykają się żywi ostatniego: „Nic tak nie zdobi mężczyzny jak nic, grał dalej. Dopiero po dłuższej chwili kujące dialogi w polskich filmach – które nienia z reżyserem, który mając reali- narzystę! – czy może przestawić jedno i umarli. Laureat literackiej nagrody Nike za skromność, ale prawdziwy mężczyzna nie interweniował jeden z wielu strażaków obec- cała ekipa musi pracowicie i w pośpiechu zować mój scenariusz, najpierw bardzo słowo w szyku zdania w dialogu, który książkę „Nie ma”, rejestruje energię ludzi, powinien się jednak upiększać”. Dzięki Szczy- nych na sali. Jak pisze Szczygieł, zwrócił się poprawiać w procesie produkcji – leży po długo unikał spotkania (miał na głowie on – czyli scenarzysta – napisał. Ciekawe, których obecność czuć w Pradze. głowi odkrywam dla siebie czeskiego foto- on do reżysera z przepraszającym uśmie- stronie autorów scenariuszy. Otóż z punktu ważniejsze sprawy), a kiedy już do niego że scenarzyści jakoś nie mówią aktorom, grafa Josefa Sudka (nie mylić z Janem Saud- chem i zdaniem: „Panie reżyserze! Proszę widzenia zawodowego scenarzysty rzecz doszło, oświadczył, że nie ma o czym roz- jak mają grać, ani operatorom (pardon, kiem) oraz sposób na to, się nie gniewać, ale czy mógłby pan zatrzy- wygląda nieco inaczej. mawiać, bo scenariusz jest taki jaki jest reżyserom obrazu), jakiego obiektywu jak z własnej woli znaleźć mać kamerę? Pali się panu aktor”. Po latach Prawdziwy problem to bowiem sposób i on go rozumie, po czym – niemal już mają użyć – ale niemal wszyscy u nas się… w dupie, a nawet Forman miał skomentować to wydarzenie i jakość owego „poprawiania”. Całość tego w toku zdjęć – wziął się do „poprawia- uczestnicy filmowej produkcji mają coś dwóch. Wystarczy wejść zdaniem: „Nigdy nie byłem świadkiem więk- procesu można w skrócie ująć następująco: nia”. Okazało się, że jako osoba całkowi- do powiedzenia na temat scenariusza, na podwórze Galerii szego hołdu złożonego magii filmu”. scenarzysta pisze scenariusz, dla uproszcze- cie pozbawiona poczucia humoru staran- w tym dialogu. Sztuki Futura i zobaczyć W „Osobistym przewodniku po Pradze” nia przyjmijmy, że robi to na zamówienie nie wyrżnął z dialogu niemal wszystkie Konkluzję stanowią dwie refleksje: prace „czeskiego wkurza- znalazły się poruszające historie, w sercu producenta. Na tym etapie takie „szcze- słowne dowcipy, ponieważ ich nie rozu- pierwsza, że dialogi, które stają się mate- cza” Davida Černego. zostaje np. opowieść o czesko-izraelskiej góły” jak dialogi są rzadko przedmiotem miał. Oczywiście „suchy” dialog, jaki riałem dla reżysera dźwięku i które później Przed oczami pojawią malarce, która jako 12-letnia dziewczynka dyskusji, na ogół z tego powodu, że więk- pozostał po tej operacji, pójdzie na konto z ekranu słyszy widz czy krytyk, na skutek się wielkie rzeźby zaty- dokumentowała to, co działo się w 1941 szość producentów nie zaprząta sobie tym scenarzysty. To rzecz jasna przypadek powyżej opisanych praktyk niekiedy są tułowane „Prdele” (czyli roku w Terezinie. To miejscowość na pół- głowy, tym bardziej, że niestety tylko nie- skrajny, ale np. nader często zdarza się, jedynie dalekim echem tego, co napisał „Tyłki”), do których pro- nocy Czech, która w propagandowej wersji liczni w ogóle mają o tym pojęcie. W końcu że scenariusz bywa poprawiany (znów scenarzysta; i druga, bodaj ważniejsza, że wadzi drabina. Co zoba- została zamieniona przez hitlerowców w mia- jednak scenariusz powstaje, zostaje zaak- ten pośpiech) po kawałku, niemal scena przyczyną wielu słusznie zasygnalizowa- czą w środku ci, którzy sto tylko dla Żydów. W rzeczywistości była ceptowany, a nawet – załóżmy teoretycz- po scenie, w związku z czym owi doraźni nych przez panią Przedpełską-Bieniek pro- zdecydują się na pokona- gettem i obozem koncentracyjnym. Helga nie – producentowi udaje się zebrać fun- poprawiacze w ogóle nie zwracają uwagi blemów z dialogiem filmowym w Polsce nie kilku szczebli? Tego Hošková dokumentowała życie w mieście- dusze na produkcję. Kompletuje się ekipę, na to, co było powiedziane wcześniej albo jest nagminne odsuwanie oryginalnych nie zdradzę, sprawa sta- -obozie poprzez dziecięce rysunki. Jej obraz- obsadę, ustala terminy, w końcu ta skom- będzie później i wszelkie misterne dialo- autorów scenariusza od procesu przygo- nie się jasna po lekturze. kowy dziennik ocalał. plikowana machina, jaką jest produkcja gowe nawiązania czy intencjonalne powtó- towywania i realizowania produkcji – wła- Filmowcom zostanie Szczygieł przypomina też brytyjskiego filmu, rusza. I tu dopiero zaczyna się szał rzenia, ważne dla fabuły lub psychologii śnie wtedy, gdy mogliby być naprawdę w pamięci opowieść bankiera, który zorganizował transport 669 „poprawiania”. Każdy, komu scenariusz postaci, biorą w łeb. Lista takich dzia- przydatni. z 1982 roku, kiedy żydowskich dzieci z okupowanych przez wpadnie w ręce, ma swoje uwagi, oczy- łań jest doprawdy długa i nie miejsce tu, Miloš Forman krę- Niemców Czech do Wielkiej Brytanii. Nicho- wiście na czele z reżyserem. Rzecz jasna by je wyliczać. P.S. Zastrzegam, że całkowicie zgadzam cił w Teatrze Stano- las George Winton, bo o nim mowa, dożył to jego prawo, a nawet obowiązek, ale dla- Remedium na tego rodzaju praktyki się z Autorką, co do jakże częstego braku wym w Pradze sceny do 106 lat. Kiedy mówiono, że zrobił coś niemoż- czego nie zrobił tego wcześniej, kiedy czasu powinny stanowić próby, ale w naszej językowej indywidualizacji dialogów Amadeusza. Ekipa pro- liwego, odpowiadał: „Myślę, że wielu ludzi było dużo, tylko dopiero teraz, kiedy ma praktyce produkcji filmowej nigdy nie w naszych filmach; sam walczę z tym zja- dukcyjna ze względu mówi, że czegoś nie da się zrobić, ponieważ na głowie mnóstwo innych spraw? Teraz ma na nie dosyć czasu (lub brakuje na wiskiem, mając do czynienia z adeptami na duże ryzyko poża- nigdy tego zrobić nie próbowali”. Powodów, nie ma już czasu, by dyskutować ze scenie pieniędzy, gdyż nie zostały uwzględ- scenariopisarskiego zawodu. Niestety, rowe, musiała zapew- aby sięgnąć po nową książkę Szczygła jest narzystą, by w sposób poważny i przemy- nione w budżecie). Nawet jeśli do prób językiem, jakim posługuje się ich więk- nić obstawę strażaków wiele. Można np. poszukać odpowiedzi na ślany przerabiać dialogi, toteż co robi? – dochodzi, bardzo rzadko biorą w nich szość, jest dziś język Facebooka, Twit- na wypadek zaprószenia pytanie, dlaczego Polacy lubią być pomni- w pośpiechu poprawia je sam. udział scenarzyści. Tutaj wkraczają do tera i SMS-ów. ognia. I faktycznie, panowie kiem, a Czesi gołębiem? prasowe Instytutu Reportażu/Materiały Fot. Fundacja

68 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 69 PRZEZ SUBIEKTYW NASZA SPOŁECZNOŚĆ NIE WYKLUCZA

MICHAŁ OLESZCZYK jest dok- W dniu 8 sierpnia 2020 podzieliłem się na moim profilu torem filmoznawstwa (UJ), kry- tykiem filmowym i tłumaczem; społecznościowym dłuższym postem, w którym starałem jego recenzje pojawiają się w Pol- sce i w Stanach Zjednoczonych, się wyrazić solidarność z osobami LGBT+, jednocześnie w periodykach takich jak „Kino”, „Dwutygodnik” i „RogerEbert. identyfikując się (zgodnie z prawdą) jako jedna z nich. com”. Jest laureatem Nagrody im. Krzysztofa Mętraka, Nagrody PISF, Od tamtego czasu do mojej skrzynki mailowej spłynęły Nagrody im. Jana Machulskiego oraz stypendystą miesięcznika dziesiątki sygnałów wsparcia i otuchy; wszystkie są „Polityka”, autorem książki „Gorycz wygnania: Kino Terence’a Daviesa” niezwykle budujące. i współautorem (wraz z Kubą Mikurdą) wywiadu-rzeki z Guyem Michał Oleszczyk Maddinem pt. „Kino wykolejone”. Jest blogerem („Ostatni fotel po prawej stronie”), prowadzi podcast hciałbym w tym miej- waszej empatii są ściśle wyty- swojej kliki tylko, jeśli wspólnie niej będziecie w nas uderzać, SpoilerMaster. Początkowo zwią- scu wyrazić wdzięcz- czone i kończą się tam, gdzie z nimi pokomentujesz ciała, które tym mocniej zakorzeni się zany był z festiwalem OFF Camera ność tym Członki- wy sami uznaliście, że kończyć nic a nic cię nie kręcą. Ból bycia w nas przekonanie, że warto w Krakowie, w latach 2013-2016 niom i Członkom się powinny (dokładniej: tam, pomijanym w przemowach rzą- nasz kolektywny ból przekuć pełnił funkcję dyrektora artystycz- Cspołeczności polskich ludzi gdzie przestajecie widzieć sytu- dzących, dla których nie istniejesz w opór i działanie. nego Festiwalu Polskich Filmów kina, którzy okazali mi życz- acje doskonale ekwiwalentne (chyba że jako podatnik lub abo- Nie jestem na tyle ślepy, Fabularnych w Gdyni. Obecnie liwość w ostatnich dniach. wobec waszych własnych). nent); ból bycia zrównywanym by nie dostrzegać, że wielu pracuje na stanowisku adiunkta Wiem, że społeczność filmowa Ale powiem inaczej – z pomiotem diabła w kazaniach z was, którzy na co dzień przy- na Wydziale „Artes Liberales” należy do najbardziej otwartych i powiem to jako homoseksu- tych spośród duszpasterzy, którzy klaskujecie hasłom polityków Uniwersytetu Warszawskiego. środowisk, jeśli idzie o otwar- alny Polak i chrześcijanin, który woleliby, żeby cię wcale nie było – o walce z „ideologią LGBT” – W ostatnich latach zajmuje się tość na osoby LGBT+, i mam nie wyjedzie z tego kraju, bo za a przynajmniej, żebyś przenigdy otóż, że wielu z was wykazuje scenariopisarstwem, jest konsul- wielką nadzieję, że widoczność mocno kocha jego historię, kul- nie zabierał głosu w obronie wła- często zdolność do gestów ludz- tantem scenariuszowym. W 2020 tych osób w naszym środowi- turę i tradycję, by pozwolić na snej godności. kich wobec nas, kiedy skala tych roku film, do którego napisał sce- sku będzie coraz większa – nie ich lżenie przez politycznych Znamy najlepiej na świecie ból gestów jest prywatna, a nie nariusz wraz z reżyserem Łuka- na skutek przymuszania kogo- żołdaków, dla których PRL- powściągania własnych impul- publiczna. Sam świadkowałem szem Rondudą – Wszystkie nasze kolwiek do publicznego dekla- -owski feudalizm umysłowy sów bliskości, czułości, miłości – kolacji wigilijnej, wydanej przez strachy – otrzymał dofinansowa- rowania swej tożsamości (to jest cenniejszy od idei wolności umiejętność owego powściąga- bardzo bliską mi, bardzo kon- nie z Polskiego Instytutu Sztuki wciąż pozostaje i winno pozo- i społeczeństwa obywatelskiego. nia wyrobiliśmy we wpojonym serwatywną osobę (na co dzień Filmowej i jest obecnie na etapie stać sprawą indywidualnego Sedno sprawy jest inne: nam toksycznym lęku, że „ludzie zasłuchaną w Radiu Maryja), przygotowawczym. Michał Olesz- wyboru), ale na skutek rosną- jesteśmy jako LGBT+ siłacz- zobaczą”. Tego bólu na wasze która doświadczyła w swoim czyk jest członkiem Międzynarodo- cego poczucia bezpieczeństwa kami i siłaczami, bo od naj- szczęście wy nigdy nie pozna- życiu biedy, bólu i choroby na wej Federacji Krytyków Filmowych i pewności, że nasza społeczność wcześniejszych lat szkolimy się cie. Ale on towarzyszy nam tak skalę niebywale dotkliwą. Otóż FIPRESCI oraz Koła Piśmiennictwa nie wyklucza osób nieheteronor- w wytrzymałości na szczególny długo i tak uparcie, że zaharto- osoba ta bez mrugnięcia okiem Filmowego przy Stowarzyszeniu matywnych. rodzaj bólu. Ten ból nie jest wał nas jak najlepszą stal. zapraszała do swego wigilij- Michał Oleszczyk Filmowców Polskich. Do was, którzy szczujecie na lepszy niż wasz, by zacytować Wszystko to owocuje jednego stołu rok w rok swojego LGBT+, ale też do was, którzy pewien słynny song. Ale jest... nym – że w zasadzie nie możecie zakażonego HIV przyjaciela na co dzień mówicie „ja nic do inny. Bardziej całościowy, bar- nas skrzywdzić, bo niezależnie geja (i jego partnera o kolorze jako obywatele wysłać czytelny braćmi i siostrami, synami i cór- watelskie moglibyśmy budować dla tkanki społecznej, jak to ma pedałów nie mam”, po czym dziej podskórny; mniej punk- od tego, czy na skali wyklucza- skóry innym niż biały). I oni sygnał w stronę polityków, kami, wujkami i ciotkami etc. razem, gdybyśmy współdziałali miejsce obecnie. dodajecie „byle się nie obnosili” towy i lepiej rozdystrybuowany jącej mowy plasujecie się w dol- czuli się przy niej chciani i zaak- którzy na wykluczającej i homo- A ponieważ, co starałem się tak sprawnie, żeby to politycy (albo coś w ten deseń). Wiem, w krwiobiegu. nych rejestrach („niech się nie ceptowani. I m.in. dlatego, że fobicznej retoryce zbijają swój przypomnieć w tym poście, i inni dysponenci władzy się nas * Publikujemy fragmenty wypo- że nie trafi do was argument To jest ból wymuszonej nie- obnoszą”), czy też jesteście jej widziałem tamten wigilijny stół, dosłowny i symboliczny kapitał. jesteśmy także twardzielami wszystkich po równo bali i nam wiedzi Michała Oleszczyka (za „z empatii” (w skrócie: „A jak widzialności, wymuszonego prymusami („zakaz pedałowa- wierzę, że zmiana jest możliwa A zatem, na sam koniec: wy, i twardzielkami (bo innej opcji wszystkim po równo służyli – zgodą Autora), która w cało- by to było, gdybyś nie mógł się ignorowania siebie samego. Ból nia”), wasza przemoc i tak nic i że zaczyna się na poziomie dla których LGBT+ to ideolo- egzystencjalnej nigdy nam nie zamiast tuczyć się na społecz- ści dostępna jest na jego profilu potrzymać z dziewczyną za powiedzenia „zajebista laska!” już nie doda do bólu, który my mikro. Ale żeby taki poziom gia, a nie człowiek – pomyśl- zaoferowano), rozważcie proszę, nych strachach w sposób rów- facebookowym oraz na portalu

rękę na ulicy...?”), bo granice kumplom, którzy przyjmą cię do tak czy owak znamy. Im moc- mikro umożliwić, musimy cie o nas, bo jesteśmy waszymi jak mocne społeczeństwo oby- nie bezwstydny i destrukcyjny Onet.pl. Filmowa Fundacja Fot. Szymon Pulcyn/Pomorska

70 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 71 PRZEZ SUBIEKTYW KRÓTKOMETRAŻOWCY UCIECZKA

stycznie patrzącej w przyszłość młodej kilku elipsach. To dzięki nim – zarówno powszechnie panujące stereotypy i klisze To jedna z klasycznych etiud nakręconych w łódzkiej Szkole nauczycielki w jasnej sukience wystąpiła wewnątrz scen, jak i pomiędzy nimi – matrycy polskiego kina socrealistycznego. uczennica Juliusza Osterwy, Celina Klim- otwiera się rozległa przestrzeń seman- Nakręcona w 1954 roku Ucieczka, Filmowej. Zawiera modelowy niemal przykład tego, czakówna, a do roli zgorzkniałego emery- tyczna przeznaczona dla wyobraźni. Jako studencka etiuda Andrzeja Brzozow- towanego nauczyciela Andrzej Brzozow- widzowie stajemy się świadkami czegoś, skiego i Andrzeja Gronaua, zaskakuje co rozumiemy pod pojęciem kina Odwilży… ski zaangażował doświadczonego aktora, co wymaga od nas ponownego złożenia widza gorzkim jak piołun zakończe- reżysera teatralnego i dyrektora teatrów, opowiadanej historii w całość. Bardziej niem. Opowieść o dramatycznym zda- Marek Hendrykowski Władysława Woźnika. niż to, co oglądamy na ekranie, liczy się rzeniu, do jakiego doszło w biały dzień Siła wyrazu tego krótkiego filmiku nie ruch myśli i przepływ uczuć. w prowincjonalnym miasteczku, z racji leży bynajmniej w opowiadanej w nim – Sposób opowiadania w tym obra- swej wymowy i aury bliższa jest filmom zas studiów filmowych Andrzeja naznaczone wojną miasto, w którym nie przyznajmy w sumie dość prostej, gdy zie zaskakuje odmiennością i ujmuje z drugiej połowy lat 50. – takim przykła- Brzozowskiego (1932-2005) znalazł dla siebie schronienia i spokoju, mowa o samym przebiegu zdarzeń – wewnętrznym skupieniem. Nie ma w nim dowo, jak Zimowy zmierzch, Prawdziwy przypadł na okres stalinizmu. jakiego daremnie szukał i pragnął. fabule. Wynika ona z potencjału drama- propagandowej ostentacji ówczesnych koniec wielkiej wojny albo nostalgiczne Dzisiaj widać, że w jego przy- Ucieczka jest filmem nie tylko do oglą- tycznego, jaki wyzwala niezmiernie skon- polskich filmów. Jego niespieszny rytm, dramaty Hasa czy Konwickiego – a nie Cpadku z pewnością nie były to lata bez- dania, lecz również do uważnego słucha- densowany, oszczędny i lapidarny sposób uważne oko reżysera i operatora, cha- biało-czarnemu i natrętnie optymistycz- owocnie stracone. Po nakręceniu ambit- nia. Mamy tu bicie dzwonu dobiegające przedstawienia całej historii. Konstruk- rakterystyczne wyciszenie nastroju oraz nemu w swej wymowie kinu polskiego nych Słoneczników (1953) ówczesny do nas z oddali na początku i na końcu cja montażowa Ucieczki została rozpięta obraz małego miasteczka przepuszczony socrealizmu. Tym samym zapowiada student reżyserii sięgnął po kolejną opowieści. Szkołę, przed którą zatrzy- na niedopowiedzeniach. Ukazane w niej przez świadomość szukającego ucieczki poniekąd polską szkołę filmową, będąc fabularną opowieść dziejącą się w Pol- muje się bohater etiudy, rozpoznajemy epizody mają charakter świadomie nieod wojny głównego bohatera – spra- modelowym przykładem tego, co nazy- sce u kresu wojny. najpierw po piosence śpiewanej chó- Reklama Domdookreślony Pracy Tworczej i dyskretny, SFP 140x205+3mmSpad opierając RZ Magazyn się naFilmowy.pdf wiają, 1 24.05.2017 że na naszych 16:23:52 oczach rozbite zostają wamy kinem okresu Odwilży. Akcja filmu dzieje się w małym pro- rem przez dzieci w klasie za oknami. wincjonalnym miasteczku, w słoneczne W sekwencji środkowej pojawia się majowe południe, w dniu podpisania ponadto pogodny temat akordeonowy kapitulacji. Ulicą – z walizką, laską grany przez siedzącego na parapecie, i małym psem na smyczy – niespiesznie odwróconego od nas plecami grajka. kroczy starszy mężczyzna, który właśnie Nastrojowa sielska melodia prowadzi przyjechał do miasteczka. Przed szkołą bohatera uliczkami miasteczka i raptow- podstawową, z bramy której wybiega nie urywa się, gdy ten nagle natrafia na chmara dzieci, spotyka wychodzącą po martwe ciało zastrzelonej nauczycielki. lekcjach nauczycielkę z plikiem klasó- Dodajmy, iż autor zdjęć do Ucieczki, wek i bukietem kwiatów. Przybysz jest Andrzej Gronau, ekspresyjnie sfotogra- byłym (czytaj: przedwojennym) nauczy- fował zwłoki kobiety ubranej w letnią cielem. Ktoś, kto nawet dość pobieżnie sukienkę i leżący obok niej bukiet kwiatów, zna ówczesne realia naszego szkolnictwa Andrzej Brzozowski na krawędzi światła i cienia, w doskonale na poziomie podstawowym, natychmiast zakomponowanym ujęciu z góry. Ujęciu C

rozpozna w nim typ międzywojennego temu towarzyszy przeraźliwa cisza. Podkre- M nauczyciela ze szkół ludowych. Dzisiaj, z nich była już uprzednio mowa. W czę- ślana jest ona dodatkowo przez różne pro- czyli w nowej powojennej rzeczywistości, ści środkowej starszy pan najpierw omal zaiczne odgłosy małego miasteczka, choćby Y człowiek ten – niegdyś tak bardzo pro- nie zostaje rozjechany przez gazik pędzący turkot kół po bruku. Daje o sobie znać i jestCM

społeczny i nastawiony na dobro ogółu – ulicą, a chwilę później natrafia na zwłoki obecna tam wszędzie, gdzie zbędne byłybyMY czuje się wyobcowany i całkiem niepo- martwej nauczycielki na bruku przed szkołą. kwestie dialogowe. W sekwencji wstęp- trzebny. Teraz pragnie dla siebie tylko Kiedy oniemiały przygląda się leżącemu na nej, podczas pierwszego spotkania, staryCY ciszy i spokoju. Zwierza się nieznajo- środku ulicy ciału zamordowanej, z podda- człowiek w trakcie rozmowy z nauczy-CMY

mej: „Tu zawsze było cicho, chcę wresz- sza budynku za nim słychać kobiecy krzyk: cielką powiada: „Nie jestem już potrzebny. K cie odpocząć”, a o swoim przestraszonym „Leśni kobite zabili!”. Teraz wszystko pachnie polityką, nawet odgłosem karabinowych wystrzałów pie- Oddzielony głębokim wyciemnieniem, te pani kwiaty dzisiaj…”. Odpowiedzią sku, którego uspokaja głaskaniem nauczy- przedstawiony w jednym ujęciu, epizod (najbardziej stosowną i wymowną w tej cielka, powie łagodnie i usprawiedliwia- trzeci tworzący finał całej opowieści oka- sytuacji) jest właśnie cisza i milczenie ze jąco: „Boi się hałasu…”. zuje się pod względem kompozycyjnym strony rozmówczyni. Cała opowieść trwa na ekranie ledwie sie- rewersem epizodu początkowego. W obli- Główne role w Ucieczce zagrało dwoje dem minut. Reżyser zawarł ją w mistrzow- czu bezsensownej zbrodni, wstrząśnięty wywodzących się z Krakowa wytrawnych sko skomponowanej konstrukcji złożonej tym, co się wydarzyło, stary człowiek krok zawodowych aktorów teatralnych i (tylko

Fot. SFP z trzech zwięzłych epizodów. O pierwszym za krokiem oddala się od nas, opuszczając okazjonalnie) filmowych. W roli optymi-

72 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 73 PRZEZ SUBIEKTYW CZEGO NIE WIDAĆ WĘDRÓWKI FILMOWE PO KRAJU KONIEC WAKACJI SZLAKIEM KINA I WINA

cji familijnych) pokazywana jako miejsce Na przełomie lat 60. i 70. ubiegłego wieku pochodzący z XIV wieku, czy bramy – Powrót do szkoły przeważnie wcale łamania charakterów, przemocy fizycz- Marchijska i Polska – zbudowane 200 lat nej i symbolicznej, nauki konformizmu. Łagów nazywano – za sprawą odbywającego później. A wszystko umiejscowione „w tak nie budzi radości, a oznacza koniec Weźmy chociażby jeden z najsłynniejszych pięknych okolicznościach przyrody” – jak polskich obrazów o szkole – Ostatni dzwo- się tam od 1969 roku festiwalu filmowego – by to ujął Jan Himilsbach, pomiędzy Jezio- wolności i rozbudzonej ciekawości. nek (1989) Magdaleny Łazarkiewicz. W fil- rami: Trześniowskim i Łagowskim. „Tak mie tym dyrekcja liceum robi wszystko, letnią stolicą rodzimego kina. W 1974 stolicę sobie właśnie wyobrażam raj” – stwierdził Szkoła w polskim filmie to bardzo by spacyfikować bunt uczniów i okiełznać kiedyś nad ranem ten zakochany w Łago- ich ekspresję tak artystyczną, jak i poli- przeniesiono do Gdańska, a 13 lat później do wie literat, aktor i kamieniarz, siedząc na często instytucja opresyjna, łamiąca tyczną. schodach restauracji Basztowej i odpo- Nawet wyprawa w przeszłość nie przy- Gdyni, ale Łagów swego blasku nie stracił. czywając po trudach imieninowej nocy. charaktery, zabijająca indywidualność. nosi ukojenia. Dzieła pokazujące starą Łagowa dla kina nie odkryli jednak szkołę, taką jeszcze z czasów zaborowych Jerzy Armata festiwalowicze pod koniec lat 60. ubie- Bartosz Żurawiecki czy przedwojennych, tak samo krytycznie głego wieku, a dokonał tego 15 lat wcze- odnoszą się do instytucji, której celem ma śniej Jan Rybkowski, umieszczając tu akcję być edukacja młodych ludzi. W Zmorach swego przejmującego dramatu wojennego Łagów – perła ziemi lubuskiej (1978) Wojciecha Marczewskiego nauczy- Godziny nadziei. Tu znaleźli schronienie cielami są sadyści, którzy nie cofają się w ostatnich dniach wojny ludzie różnych przez biciem uczniów. Nastoletni boha- narodowości – więźniowie obozów kon- ter filmu, Mikołaj, wkracza właśnie w czas centracyjnych, wywiezieni na przymu- burzy i naporu. Musi zmagać się z wła- sowe roboty, jeńcy amerykańscy, w lasach snymi demonami rodzącymi się zarówno ukryły się niedobitki oddziału Waffen-SS, z młodzieńczych hormonów, jak i ide- a na rogatkach Łagowa stanęły radziec- owego zamętu w głowie. Nikt z dorosłych kie czołgi… nie pomoże mu oswoić i uporządkować I zostały na dłużej. Kiedyś, w latach tych zmór. Nigdzie tak bardzo jak w szkole, 70., podczas Lubuskiego Lata Filmowego w ścisku i tłumie, nie przekonujemy się postanowiłem razem z przyjaciółmi obejść o tym, że jesteśmy sami, samotni. Jezioro Trześniowskie. Wyzwanie nie lada, W Wizji lokalnej 1901 (1980) Filipa bo to blisko 15 kilometrów, a my byliśmy Ostatni dzwonek, Bajona dzieciaki dopominające się już dość umęczeni atrakcjami życia festiwa- reż. Magdalena Łazarkiewicz o prawo używania języka polskiego w pru- lowego. Na szczęście, mniej więcej w poło- skiej szkole, zostaną wychłostane, a ich wie drogi, wyskoczył z krzaków żołnierz rodzice wtrąceni do więzienia. Podobnie z karabinem, w spadającym na oczy heł- brew tytułowi – Koniec turystycznych krajów. Jedni zmuszeni byli rzecz wygląda w adaptacji powieści Ste- mie z czerwoną gwiazdką i krzyknął: „Dal- wakacji – zrealizowany pojechać nad zimne polskie morze, inni fana Żeromskiego Syzyfowe prace (2000) sze nielzia!”. według powieści Janusza zostali w domach. w reżyserii Pawła Komorowskiego. I tak W Łagowie oraz w pobliskim Gronowie Domagalika film Stani- Skoro jednak wakacje wpędzają nas dalej, i tym podobne. Można bez końca umieścił akcję swojego filmuNie będę cię Wsława Jędryki z roku 1974 nie opowiada w depresję, to co dopiero mówić o rozpoczę- wymieniać tytuły, które wystawiają szkole – kochać (1973) Janusz Nasfeter. Tu także o powrocie do szkoły, lecz o wakacjach ciu roku szkolnego. Dla mnie był to najbar- dawnej i obecnej – same złe oceny. nakręcił Filip Bajon Pensjonat „Słoneczny właśnie. Słowo „koniec” wyraźnie jednak dziej przygnębiający, schyłkowy, chandro- Czy jest jakieś wyjście z tej matni? Oba- blask” (Pension Sonnenschein, 1990), peł- wskazuje, że wakacje te nie są ani rado- genny dzień w roku. Nic się nie zaczynało, wiam się, że w polskich filmach żadnego o bezsprzecznie jeden z najpięk- teraz odbędzie się tuż przed końcem lata. nometrażową fabułę produkcji niemieckiej sne, ani beztroskie. Przeciwnie, oznaczają wszystko się kończyło – wolność, radość, wyjścia nie znajdziemy. Choć owszem, niejszych zakątków naszego kraju, Co to się porobiło, letnio-jesienną Gdynię z Tadeuszem Łomnickim w roli głównej dla bohatera, ośmioklasisty Jurka (Marek ciekawość. Wcale nie tęskniłem za kolegami można sobie przypomnieć np. Carte Blanche zwany powszechnie perłą ziemi zaplanowano na środek zimy, jeśli wszystko (niestety obraz nie był rozpowszechniany Sikora), kres złudzeń i przyspieszony kurs i koleżankami z klasy, bo też przez wakacje (2015) Jacka Lusińskiego. Obraz, którego lubuskiej. Kiedy piszę ten tekst, dobrze się ułoży, uda się zdążyć przed świę- w naszych kinach). I to właściwie wszystko, dorastania. To koniec wakacji, jakimi dotąd zdążyłem o nich zapomnieć. Byli jak obcy bohater – tracący wzrok nauczyciel bojący Tprzygotowuję się do pierwszego w czasie tami Bożego Narodzenia. aż dziw bierze, że ta przeurocza miejsco- było jego życie. Zaczynają się rozczarowa- ludzie, z którymi nagle muszę znowu wcho- się przyznać do swej niepełnosprawności – pandemii wyjazdu festiwalowego, właśnie Historia Łagowa rozpoczyna się w XIII wość ma tak skromną filmografię. nia, klęski, niespełnione miłości… dzić w jakiejś interakcje. To samo tyczyło został pokazany jako belfer uwielbiany do Łagowa, gdzie będę miał przyjemność wieku, pierwsze zapiski pochodzą z 1251 Kilka lat temu, spacerując po Łagowie, W poprzednim numerze „Maga- nauczycieli, za nimi tęskniłem jeszcze mniej. przez uczniów, twórczy, nieszablonowy. delektować się filmami oraz wyrobami roku. Niezwykle ciekawe i skomplikowane natknąłem się na dawno niewidzianego zynu…” napisałem, że polskie wakacje Nie byłem w swoich uczuciach (czy może Ale to kwestia indywidualnej charyzmy, miejscowych winnic, bo z tego także ta oko- są dzieje tej miejscowości, która w 1727 kolegę. Okazało się, że przebywa tu z grupą wypełnia weltschmerz. Tego weltschme- raczej w swoim braku uczuć) odosobniony. a nie dobrodziejstw instytucji. lica słynie, a Lubuski Szlak Wina i Miodu otrzymała nawet prawa miejskie, niestety młodzieży z jednego z bydgoskich liceów rzu było w tym roku pewnie jeszcze wię- Przynajmniej tak sądzę na podstawie pol- Generalnie szkoła równa się męka. W tej to jedna z najpopularniejszych atrakcji dwa wieki później – w 1931 – je utraciła. Ale i kręcą film. Pokazali go rok później pod- cej. Przez pandemię zabrakło pieniędzy skiego kina. Szkoła w naszych filmach jest sytuacji lepsze są już wakacje. Nawet z welt- turystycznych. Do tej pory Lubuskie Lato pozostały ślady dawnej świetności, m.in. czas Lubuskiego Lata Filmowego. Noblesse Fot. Piotr Jedzura/Reporter Fot. Piotr Fot. Janusz Zachwajewski/WFDiF na wyjazdy, zamknęły się granice kilku zawsze (może z wyjątkiem kilku produk- schmerzem. Filmowe otwierało letni sezon festiwalowy, zamek joannitów z murami obronnymi, oblige.

74 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 75 10 PYTAŃ DO PIOTRA TROJANA

Przygotowując się do na wolność. Jedynym stałym uczu- nowo, jak być z samym sobą. Przed lub aktorką, kto by to był filmu 25 lat niewinności. ciem, jakie towarzyszyło Tomkowi rozpoczęciem zdjęć do 25 lat nie- i dlaczego? 1.Sprawa Tomka Komendy, przez te wszystkie lata, była bezwa- winności zrezygnowałem z nowych Pierwsza myśl: Agata Kulesza. Ale miałeś okazję porozmawiać runkowa miłość łącząca go z matką. propozycji. Kontynuowałem tylko z nią już się udało! Paraliżują mnie z bohaterem. Jak wspominasz I to ta wielowymiarowość była dla zdjęcia do drugiego sezonu Zna- świetni aktorzy. Wiem, że wcho- spotkanie z człowiekiem, którego mnie prawdziwym wyzwaniem. ków oraz grałem w spektaklu „Święta dząc z nimi na plan, muszę sięgnąć tragedię miałeś zagrać przed Kluska” w reżyserii Agnieszki ich poziomu albo zgasnę. I nie doty- kamerami? Jak radziłeś sobie na planie Smoczyńskiej. Jednak w obu czy to wyłącznie wielkich nazwisk. Przygotowania do filmu, w tym w scenach więziennych, gdy przypadkach mówili mi, że jestem już Mówię o tych aktorkach i aktorach, pierwsze próby z reżyserem Jankiem 3.filmowy Tomek traci nadzieję, ale myślami z Tomkiem. których talent sprawia, że to wła- Holoubkiem, rozpoczęliśmy w marcu. wie, że musi wykrzesać z siebie śnie oni „robią film lub spektakl”, bez Z Tomkiem spotkaliśmy się w lipcu, resztki sił, żeby się nie poddawać? Bliższe są ci role spokojnych względu na to, czy ich rola była pierw- dzień po jego urodzinach. Do tego Praca nad filmem składała się z wielu ludzi, którzy przeżywają szo- czy drugoplanowa. Studiowałem czasu zdążyłem przeczytać i zoba- etapów. Od wymagającego procesu 6.intensywne emocje wewnętrznie, z Justyną Wasilewską oraz Dobromi- czyć chyba wszystko, co było dostępne castingu po kilka tygodni przygoto- czy tych uzewnętrzniających rem Dymeckim. 10 lat temu graliśmy na jego temat. Nie wiem jednak, czy wań, w tym ostrej diety, właśnie na wszystko aż do poziomu agresji? razem w szkolnych etiudach. Ale gdy- mi to pomogło w jakikolwiek sposób potrzeby scen więziennych. Schudłem To zależy od scenariusza, reżysera czy bym miał dzisiaj spotkać się z nimi na przygotować się do tego spotkania. do tej roli prawie 10 kilogramów. wyzwań oferowanych przez rolę. Dla planie, czułbym podwyższony poziom Jechałem bardzo zestresowany. Na 35 Chwilami byłem bardzo zmęczony. mnie to ciekawy dylemat: wybrać coś, adrenaliny. metrach kwadratowych mieszkania, Dodatkowo czułem na sobie dużą co jest zupełnie inne od tego, co gra- które znałem z książek, spotkało się odpowiedzialność za to, jak przed- łem dotychczas, czy coś, w czym czuję Działasz spontanicznie, kilka osób z produkcji i cała rodzina stawimy tę historię. Tak naprawdę, to się pewniej. Wydaje mi się, że był- czy raczej skrupulatnie Tomka. Rozmawialiśmy, oglądaliśmy terapeuta pomógł mi nabrać dystansu, bym w stanie wejść w naprawdę wiele 9.planujesz? zdjęcia i totalnie nie ogarnialiśmy zaakceptować fakt, że nie zmienię różnych postaci. Chcę bardziej ryzy- Fascynuje mnie spontaniczność, emocji. Były wzruszenie, łzy, śmiech. tego, co się wydarzyło. Dużym wspar- kować, chociaż wiem oczywiście, że wyłączenie mózgu, otwieranie się na To chyba ta szczerość pomogła nam ciem była dla mnie także Agata Kule- ze względu na warunki fizyczne ról nieznane. Wspaniale jest odkrywać przekonać Tomka i jego bliskich, sza, która wraz z Jankiem poma- amantów raczej nie będę dostawał. w sobie coś, o co się nigdy nie podej- nie tyle do samego filmu, co do nas. gała mi na planie. Zresztą cała ekipa Nie ma jednak cienia żalu czy goryczy rzewałem, przeżywać emocje, których Drogi powrotnej do Warszawy nie zadbała o to, żebym czuł się bez- w tym, co mówię. nie znałem. Z drugiej strony, w trak- pamiętam. pieczny. cie pracy nad rolą prowadzę zeszyt, Czym jest dla ciebie kino? w którym zapisuję uwagi oraz rzeczy Grałeś prawdziwą osobę, Granie Tomka Komendy to To przede wszystkim emocje. warte zapamiętania. Czerpię inspira- spotkałeś się z tym nie tylko trudne emocje, ale 7.Wbrew temu, co mówiłem o przesad- cję od każdego, z kim mam styczność, 2.człowiekiem, oglądałeś archiwalne 4.też fizyczność, cielesne cierpienie. nym analizowaniu swoich ról, w trak- aby ciągle móc się rozwijać. materiały. Próbowałeś przejąć Jak odnajdywałeś się w tych cie ujęć staram się wyłączać myśle- jego sposób poruszania się, scenach? nie i nagle moje ciało zaczyna działać Idealny urlop to…? gestykulację, zachowanie? Często wydawało mi się, że to, co tak, jak nie sądziłem, że może dzia- Tak naprawdę to kwaran- Janek już na początku pracy nad fil- właśnie zagrałem, to moje maksi- łać. Z kolei dla mnie jako widza kino 10.tanna pomogła mi zrozumieć, co mem zaznaczył, że nie oczekuje ode mum, że mojego ciała nie stać na wię- od dzieciństwa kojarzy się z czymś sprawia, że czuję spokój, równo- mnie, abym naśladował zachowanie cej. Po scenach kaskaderskich byłem magicznym, czymś, co mogę odkry- wagę, dzięki czemu odpoczywam. Tomka jeden do jednego, kopiując naprawdę wykończony. Trwały cza- wać na nowo, bez końca. Zapew- A z tym właśnie kojarzy mi się ide- jego ruchy czy mimikę. Pewne podo- sami po kilka godzin. Jedną z trud- nia mi relaks, kiedy go potrzebuję, alny urlop. To przymusowe odcięcie bieństwa, charakterystyczne niuanse, niejszych scen było przesłuchanie, a jeśli czuję głód wiedzy, wiem, że od ludzi, obowiązków, pewnej rutyny, można oczywiście dostrzec w granej w czasie którego policja katuje Tomka dzięki filmom go zaspokoję. W Szkole początkowo było dla mnie sporym przeze mnie postaci. Tym bardziej, i wymusza na nim przyznanie się Wajdy napisałem scenariusz. Ostat- wyzwaniem. Czułem się w jakiś spo- że faktycznie spędziłem sporo czasu do winy. Pamiętam, że po zdjęciach nio dostałem na niego dofinansowa- sób ograniczany. Szybko jednak na oglądaniu materiałów archiwal- poprosiłem o środek przeciwbólowy nie i niedługo zadebiutuję jako reży- uświadomiłem sobie zalety tej dość nych. Jednak nie to było dla nas naj- i wodę – i mnie ścięło. Leżałem przez ser. W związku z tym zwracam jeszcze abstrakcyjnej sytuacji. To właśnie taki ważniejsze. Woleliśmy skupić się na godzinę, dochodząc do siebie. większą uwagę na to, co w kinie wizu- „twardy reset” pozwala mi prawdzi- wiarygodnym przeprowadzeniu widza alne, niewerbalne, jak można budować wie odpocząć. Niezależnie, czy na przez kolejne etapy dramatu Tomka, Masz problem znaczenia obrazem. Inaczej też patrzę jakiejś małej wyspie, czy w Tarnow- od aresztowania w wieku 23 lat po z wychodzeniem z roli po teraz na scenariusz, inaczej o nim skich Górach, skąd pochodzę. Jedyne uwolnienie 18 lat później. W tej histo- 5.zakończeniu zdjęć? rozmawiam. To zadanie wymaga ode czego mi brakowało w ostatnich mie- rii przeplatają się skrajnie różne emo- Z wychodzeniem z roli nie, raczej mnie dużo szerszego spojrzenia na siącach, to aktywność fizyczna. Nic cje, od paraliżującego strachu, poczu- z myślami, że mógłbym zrobić coś film, większej dojrzałości. nie daje tyle endorfin, co porządny cia niesprawiedliwości i zwątpienia, lepiej. Takie analizowanie męczy wysiłek. przez cierpienie związane z trauma- mnie po każdym projekcie. Gdy wra- Gdybyś mógł zagrać tycznymi doświadczeniami w więzie- Piotr Trojan całem z planu do domu, leżałem, 8. w filmowym duecie Pytania zadawał Fot. Patrycja Płanik Fot. Patrycja niu, aż po radość związaną z wyjściem patrzyłem w sufit i uczyłem się na z jakimkolwiek żyjącym aktorem Darek Kuźma

76 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 77 SWOICH NIE ZNACIE IRENEUSZ GRZYB

wybieraniu i wycinaniu z niej fragmentów nadających się do montażu, co zabierało sporo czasu. Montaż cyfrowy bar- PRZED MONTAŻEM dzo przyspiesza te działania i pozwala od razu zobaczyć ich efekty” – podkreśla. Zanim w komputerze film przybierze, jak kiedyś na stole Przeliczaniem, czyli kom- presowaniem plików wyso- montażowym, właściwy kształt narracyjny, nakręcony materiał kiej jakości, które wycho- dzą z kamery cyfrowej, tak wymaga przygotowań. Zajmują się nimi asystenci montażu, by mogły je odtworzyć komputery służące do wstępnego a jednym z nich jest Ireneusz Grzyb – także montażysta, montażu zwanego offline, oraz przeniesieniem ich do scenarzysta i reżyser. tych komputerów, zajmują się dziś wyspecjalizowane firmy, rześniowy egzaminy wstępne i dostał się a programy komputerowe „Magazyn…” na studia dzienne. Studiował powinny same synchronizo- ukazuje się pod kierunkiem Milenii Fie- wać obraz z dźwiękiem. „Asy- mniej więcej dler („Fantastycznie, że została stentowi montażu pozostaje Ww tym samym czasie, w któ- rektorem Szkoły” – cieszy się), tylko dokładne opisanie mate- rym do kin ma wejść film Pio- Jarosława Kamińskiego, Ewy riału według klucza: scena/uję- tra Domalewskiego Jak najdalej Smal, Doroty Wardęszkie- cie/dubel oraz komentarz ze stąd. To najnowszy z ponad 20 wicz, Lidii Zonn. „Od każdej scriptu, chyba że – co się zda- tytułów, przy których Ireneusz z tych osób, mistrzyń i mistrza rza – komputerowy synchron Kinga Preis i Zofia Stafiej Grzyb – członek PSM i SFP – montażu, wiele się nauczyłem. obrazu i dźwięku zawiedzie, w filmieJak najdalej stąd, pracował jako asystent montażu Dużo zawdzięczam też pracow- wtedy musi sam go dopraco- reż. Piotr Domalewski (w napisach funkcja ta bywa nikom Szkoły, w tym bardzo wać” – mówi Grzyb. „Nato- nazywana także „współpracą doświadczonym montażyst- miast po zakończonym mon- montażową”). Wśród pozosta- kom, które z nawet najbardziej tażu offline asystent przekazuje wał w tym charakterze Świętym pracuje się przy danym fil- cewem, która ma niezwykłe łych są głośne dzieła: Pokłosie, niezbornego, studenckiego materiał firmie postprodukcyj- interesem Macieja Wojtyszki. mie. „Dokument montażowy wyczucie rytmu montażowego. Jesteś Bogiem, 11 minut, Dzi- materiału potrafią zrobić film, nej, która – również na pod- Film montowała Ewa Smal. Jacka Petryckiego Moje zapi- Miałem szansę podmontować kie róże, Atak paniki, 53 wojny, a także ekipie technicznej, cier- stawie dostarczonych przezeń „Obserwowanie, jak pod jej ski z podziemia, montowany kilka scen na różnych etapach Ciemno, prawie noc, Wszystko pliwie tłumaczącej wszystkie plików – przystępuje do post- okiem nabiera coraz większego przez Rafała Listopada, który montażu. Przyznaję, że było dla mojej matki. aspekty montażu tradycyjnego produkcji, wcześniej przywró- wyrazu, było cennym doświad- poprosił mnie o pomoc, bo nam z Anią Jadowską trudno Głośno będzie też zapewne i cyfrowego” – mówi Grzyb. ciwszy obrazowi wysoką jakość czeniem” – przyznaje Grzyb. na ukończenie filmu było nie- uchwycić ten specyficzny rytm o Jak najdalej stąd, ale pan online” – dodaje. „Święty interes to jeden z pierw- wiele czasu, mocno zaangażo- rosyjskiej szkoły montażu, ale Ireneusz widzi tu swoją rolę JAK TO SIĘ ROBI Dodajmy, że dziś zadaniem szych polskich filmów nakręco- wał mnie w procesy decyzyjne. chyba się udało” – mówi Irene- skromnie: „Była to rola typowo Szkoła Filmowa była pierw- asystenta jest też przygotowy- nych kamerą RED. Ówczesne Wielkim przeżyciem było dla usz Grzyb. Od dawna z powo- asystencka, sprowadzała się do szym i ostatnim miejscem, wanie plików do przesyłania komputery topornie przeliczały mnie samo obejrzenie mate- dzeniem rozwija równocześnie takiego przygotowania materia- w którym zetknął się z monta- zdalnego i nadzór nad samym jej pliki, sam więc pilnowałem riałów, które nakręcił w sta- dwie ścieżki kariery – jako asy- łów, by montażystka Agnieszka żem taśmy 35mm. „Praca asy- przesyłaniem. Coraz częściej tego procesu, nie będąc pewnie wojennym Jacek, genialny stent montażu i montażysta Glińska nie miała z nimi pro- stenta montażysty dzieli się na bowiem bywa tak, że montaży- nym rezultatu. Jednak dzięki operator, uchwyciwszy kamerą (głównie reklam oraz filmów blemów technicznych”. Pro- dwie fazy. W pierwszej polega sta chce mieć dostęp do mate- temu poznałem wszystkie etapy konspirację, ale i zwykłe życie fabularnych, w tym własnych, jekt ten miał dla niego jednak na uporządkowaniu i opisaniu riałów w każdym miejscu (nie i kulisy montażu cyfrowego; z wczesnych lat 80.” – mówi pięknych Małych stłuczek, czy pewien ciekawy aspekt. „Film, Ireneusz Grzyb nakręconego materiału, zsyn- tylko w montażowni, ale np. pierwszy raz przygotowywa- pan Ireneusz. „Inne doświad- czekającej na premierę bio- aczkolwiek fabularny, realizo- chronizowaniu w nim obrazu u siebie w domu) i czasie. Pre- łem nawet materiał pod spe- czenie – kontynuuje – przynio- grafii Kaliny Jędrusik – Bo wano często w sposób doku- z dźwiękiem, oraz przekaza- zentacje materiałów również cjalne efekty komputerowe. sły Dzikie róże Anny Jadow- we mnie jest seks w reżyserii mentalny, chwytając różne URODZONY doszedł do wniosku, że najbliż- niu go montażyście. W dru- odbywają się zdalnie. U progu pracy asystenckiej skiej, nawiasem mówiąc, mój Katarzyny Klimkiewicz). „Już sytuacje na gorąco. Stąd przy- FILMOWIEC szą mu jest montaż. „Uświado- giej zaś na przygotowaniu jak znalazł!” – cieszy się. ulubiony film; obejrzałem go czas, żeby w Polsce asysten- gotowania do montażu rów- Kino fascynowało pana Ire- miłem sobie, iż montażysta jest zmontowanego filmu do dal- KAŻDY FILM JEST Zapytany, czy jest to zawsze 58 razy, z czego 18 bez związku tura montażu przestała być nież przypominały pracę nad neusza – łodzianina, rocz- jednym z pierwszych widzów szych prac: finalnego udźwię- PRZYGODĄ praca stricte techniczna, czy z pracą, dla czystej przyjem- tylko szczeblem na drodze do materiałem dokumentalnym, nik 1977 – od dzieciństwa. filmu i ma szansę na spotka- kowienia, korekcji barwnej Pierwsze kroki zawodowe bywa też twórcza, odpowiada, ności podziwiania świata, zawodu montażysty i stała się, zwłaszcza podczas synchroni- Już wtedy chciał być reży- nia z fascynującymi ludźmi itp.” – tłumaczy pan Ireneusz. stawiał pod koniec studiów iż generalnie stwarza wspa- który został wykreowany na jak na Zachodzie, osobną pro- zacji dźwięku z obrazem, gdy serem. Z kamerą amatorską kina” – wyznaje. Toteż jak „W czasach taśmy światło- w WFDiF, gdzie wiele skorzy- niałą możliwość odpoczynku ekranie. Dzikie róże monto- fesją” – konkluduje. na planie nie było możliwości w dłoniach odkrywał wszakże tylko Szkoła Filmowa w Łodzi czułej była to w pewnej mie- stał na współpracy z tamtej- od tworzenia, ale ostatecznie wała w swoim kraju Rosjanka nagrania pilota w kamerze” – wszystkie strony kina i z cza- zaczęła kształcić w dziedzinie rze praca fizyczna, wiązała się szymi asystentami montażu wszystko zależy tu od reży- Anna Mass, artystka pracu- Andrzej Fot. Forum Film Poland/Materiały prasowe Fot. Forum Film Poland/Materiały Fot. Archiwum Ireneusza Grzyba mówi Ireneusz Grzyb. sem, klejąc taśmę 8mm, montażu, postanowił zdawać z przenoszeniem szpul z taśmą, i gdzie w 2010 roku zadebiuto- sera i montażysty, z którymi jąca z Andriejem Zwiagin- Bukowiecki

78 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 79 MIEJSCA CENTRUM KULTURY FILMOWEJ „STYLOWY” W ZAMOŚCIU

razy kino otrzymało nagrody za rzeć i porozmawiać z autorem”. najwyższą frekwencję – m.in. po O ile epidemia nie prze- filmachDywizjon 303. Historia szkodzi, w dniach 20-22 sierp- prawdziwa, Ciemniejsza strona nia odbędzie się 8. Zamojski Greya czy Gru, Dru i Minionki. Festiwal Filmowy „Spotkania Z KOŚCIOŁA „Takie rekordy biliśmy i wcze- z historią” (imprezę udało się śniej” – dodaje dyrektor. – „Na zrealizować w planowanym ter- Ogniem i mieczem przyszło do minie – przyp. red.). Pod koniec nas 45 tys. osób, na Pana Tade- kwietnia ruszył nabór filmów: usza – 40 tys., a były to jeszcze dokumentów, reportaży i ani- czasy jednej sali”. macji. Konkurs, w którym toczy DO STATKU Kino pozostaje sercem dzia- się rywalizacja o statuetki Pereł łalności CKF-u. W ciągu roku Renesansu, jest główną, choć odbywa się tu wiele replik ogól- nie jedyną częścią wydarzenia. nopolskich przeglądów filmo- Przygotowania angażują w cza- wych. Regularnie spotyka się sie wymuszonego przestoju DKF prowadzony przez Mał- załogę kina, tak jak i remont jed- KOSMICZNEGO gorzatę Stępniewską. Powo- nej z sal, w której instalowana dzeniem cieszą się imprezy jest m.in. pętla indukcyjna dla Tam, gdzie powinien stać ołtarz, powieszono organizowane przez samą pla- osób niedosłyszących. Wszy- cówkę. Każdego roku widzo- scy jednak tęsknią za powrotem płótno. Zamiast słuchać kazań, wpatrywano Centrum Kultury Filmowej wie wypatrują Alchemii Kina, widzów. „Brakuje nam codzien- „Stylowy” jesiennych spotkań zaraz po nego zgiełku i seansów” – przy- się w Jadzię Smosarską i Adolfa Dymszę. Festiwalu Polskich Filmów znaje Andrzej Bubela. – „Nasz Fabularnych w Gdyni. „Sta- zespół składa się z pasjonatów. honorowane Na- Pomimo zawirowań lokalo- możliwość kontaktu z filmem” – ściwie cityplex. W środku jest aż ramy się przenieść namiastkę Ja sam zakochałem się w muzyce Pierwsze seanse w CKF grodą PISF-u dla wych, kino Stylowy nigdy nie mówi Andrzej Bubela. 5 sal na łącznie 767 miejsc. Daje Gdyni do Zamościa. Ściągamy i kinie jako dzieciak – w kinie „Stylowy” najlepszego kina zawiesiło działalności. „Niemcy W 1998 Klub Garnizonowy to duże możliwości organiza- premierowe filmy i zapraszamy Metalowiec w Kraśniku. Potem w 2018 roku zamoj- wprowadzili nazwę Capitol, wyremontowano, ale praw- cyjne. Nowy szyld nie jest przy- ich twórców. Rok temu gościli- byłem stałym widzem DKF- Uskie Centrum Kultury Filmowej ale ludność Zamościa jej nie dziwa rewolucja dla Stylowego padkowy. „Stylowy od samego śmy m.in. Janusza Majewskiego -u. Gdy przyszedłem do pracy „Stylowy” ma barwną historię. tylko nie zaakceptowała, ale miała dopiero nadejść. W 2006 początku jest kinem samorządo- z Czarnym Mercedesem, wielu w Stylowym, w jego tajemnice Działa nieprzerwanie od 1926, i przekształciła na… Kapitu- roku Urząd Miasta przystał na wym, w związku z czym wypeł- aktorów. Seansom zawsze towa- wprowadzali mnie nasi najstarsi kiedyś w kościele, a od dekady lację, życząc okupantowi, by jak pomysł budowy nowego gma- nia nie tylko ważne zadania rzyszą rozmowy” – przybliża pracownicy – Marian Świątkow- w nowoczesnej siedzibie. najszybciej nas opuścił” – opo- chu według projektu biura Plus filmowe, ale i kulturalne oraz ideę Andrzej Bubela. ski i Radosław Turczyn. Teraz wiada Andrzej Bubela, który Art Architekci z Łodzi. W 2008 społeczne” – podkreśla Andrzej Swoich lojalnych widzów swoją wiedzą i doświadcze- DZIEJE kieruje instytucją już od 1992 pozyskano fundusze unijne Bubela. – „Repertuar filmowy ma też festiwal Sacrofilm. Tuż niem dzielą się z młodszymi. Jest na mapie Polski kilka roku. – „Po wojnie wróciła stara i ruszono z pracami. „W tym wzbogacamy retransmisjami przed pandemią, w dniach 29 Wspólnie pokonaliśmy już nie- kin, które przekształcono nazwa, trochę skrócona, bez roku obchodzimy okrągły jubi- teatralnymi i operowymi. Tak maja – 5 marca, odbyła się jego jeden kryzys – na początku lat w kościoły: m.in. w Chełmie czy członu »teatr«. Zostało samo leusz. Pierwsze seanse w nowym duża liczba sal pozwala nam też 25. edycja. Wydarzenie wspól- 90. Stylowy odwiedzało tylko w Bornem Sulinowie. W Zamo- »kino« i »Stylowy«. Ówczesny budynku Centrum Kultury Fil- na organizację innych wydarzeń, nymi siłami przygotowują ks. 29 tys. widzów rocznie. VHS, ściu najpierw był przyklasztorny kierownik nie chciał się ponoć mowej »Stylowy« (zmodyfiko- istotnych dla zamościan. Jeste- Wiesław Mokrzycki i Andrzej piractwo internetowe, kłopoty kościół franciszkanów. Impo- zgodzić na zmianę formy na: waliśmy nazwę) odbyły się 30 śmy w mieście monopolistą, tym Bubela. „Nasz festiwal koncen- z płynnością finansową… Prze- nujący gmach, którego histo- Stylowe. Gdy ja zaczynałem, nie lipca 2010 roku” – wspomina większa spoczywa na nas odpo- truje się na duchowości czło- trwaliśmy te wszystkie zawi- ria sięga przełomu XVI i XVII śmiałem walczyć z przyzwycza- dyrektor. Inaugurację uświetniła wiedzialność, aby przygotować Kasy wieka oraz dialogu kultur i reli- rowania, bo kochaliśmy kino wieku. W 1808 roku zaborca jeniem mieszkańców”. obecność Krzysztofa Zanus- ofertę, z której korzystać będzie biletowe gii. Staramy się poprzez filmy, i wierzę, że wyjdziemy także przeznaczył go na skład zboża siego i pokaz jego Cwału. Poza mógł każdy z mieszkańców, bez wykłady i spotkania budo- z obecnego kryzysu. Jestem i kancelarię wojskową. Później NOWY GMACH tym widzowie mogli obejrzeć względu na wiek i zainteresowa- wać porozumienie – zgodnie optymistą. Odzyskamy zaufa- powstały tu koszary. W wolnej Kościół swoją własność odzy- Incepcję, Ucznia czarnoksięż- nia. Jesteśmy też placówką samo- z nauczaniem Jana Pawła II nie widzów. Dla nich to robimy. Polsce, pomimo starań prowin- skał w 1994 roku. „Gdy zapa- nika i Shreka Forever. finansującą się. Musimy zaro- o dialogu międzyreligijnym” – Dbamy o jakość i komfort pro- cjała, budynek nie wrócił do dły decyzje, przeprowadzka bić na utrzymanie gmachu, jego opowiada dyrektor. – „Szukamy jekcji, ale też o atmosferę. Wyj- zakonu, stał się za to siedzibą odbyła się błyskawicznie. Wie- MIEJSCE regularne rewitalizacje, a także zawsze nowości – w tym roku ście do kina to często przecież Sejmiku Powiatowego i Domu czorem zagraliśmy ostatni seans SPOTKAŃ na ponad 30-osobową załogę”. pokazaliśmy m.in. najnowszy święto, także spory wydatek dla Ludowego Polskiej Macierzy w kościele, a następnego dnia Obiekt robi duże wrażenie: obraz Roberta Glińskiego Zieja całej rodziny – musimy zadbać Szkolnej. Wreszcie w 1926 uru- zaprosiliśmy już widzów do sali nowoczesna bryła przypomi- REKORDY o Janie Ziei, kapelanie Szarych o to, by towarzyszyły temu jak chomiono w nim kinoteatr Sty- w pomieszczeniach Klubu Gar- nająca trochę statek kosmiczny – I FESTIWALE Szeregów i współzałożycielu najlepsze emocje. Wtedy ludzie lowy. Dziś… wszystko wróciło nizonowego, gdzie przed laty owalna, ciekawie oświetlona, Pomysł sprawdza się. W liczą- Komitetu Obrony Robotni- będą wracać. Wracają”. na swoje miejsce. Kino ma wła- działało kino Dedal, i gdzie skie- z wieloma przeszkleniami. cym 63 tys. mieszkańców Zamo- ków. Okazało się, że była to na sną siedzibę, a w kościele znowu rował nas samorząd. Nie chcie- Wyróżnia się w krajobrazie i ma ściu w 2019 roku CKF odwie- razie jedna z niewielu okazji Dagmara odprawiane są msze. liśmy, żeby mieszkańcy utracili sporo do zaoferowania. To wła- dziło aż 265 tys. widzów. Kilka w Polsce, żeby to dzieło obej- Romanowska Fot. Jan Cios/CKF „Stylowy” (x2), Darek Dużyński/CKF „Stylowy”

80 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 81 RECENZJE

„MARIA KORNATOWSKA” (SERIA „POLSCY KRYTYCY FILMOWI”) POD RED. BARBARY GIZY NIE TYLKO CUD NAD WISŁĄ I PIOTRA ZWIERZCHOWSKIEGO WYDAWNICTWO NAUKOWE SCHOLAR, To dobry moment na omówienie książki mierzącej się z filmowym 2020 SZPILKA

obrazem początków porozbiorowej niepodległej Polski, gdyż imo że przez lata Maria Korna- towska wykładała w łódzkiej ukazała się ona na krótko przed sierpniową 100. rocznicą istotnego Szkole Filmowej, otoczona rozdziału tamtej epoki – wojny polsko-bolszewickiej. niemalże kultem przez swo- DLA MOTYLA Mich studentów, pozostawała outsiderką: migoczącą intelektualną brawurą i budzącą Maria Kornatowska należała do tych „1918 – KINO POLSKIE WOBEC Z pozostałych zalet części dotyczącej mię- zazdrość wewnętrzną wolnością; zakotwi- ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI” dzywojnia na pierwsze miejsce wysuwa się czoną w Łodzi, jak i w Nowym Jorku; zako- rzadkich okazów wśród intelektualistów POD. RED. MARIUSZA GUZKA I PIOTRA pokaźna porcja wiedzy, o jaką wzbogaca chaną w Fellinim i umiejącą go opisywać ZWIERZCHOWSKIEGO czytelnika lektura. Polska niepodległość na jak nikt inny; kuszącą zmysłową emana- WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU ekranie to nie tylko dość powszechnie znany cją i odlatującą niczym motyl przy każdej związanych z kinem, których nie określa KAZIMIERZA WIELKIEGO, 2020 Cud nad Wisłą Ryszarda Bolesławskiego. Mał- próbie złapania go w garść. gorzata Hendrykowska przywołuje „górno- Barbara Giza i Piotr Zwierzchowski pod- właściwie ani słowo „krytyczka”, ani śląskie” filmy plebiscytowe Wiktora Biegań- jęli się więc zadania arcytrudnego, próbu- serii „Kino polskie wczoraj i dziś” skiego, wspomniany artykuł Guzka przybliża jąc przyszpilić motyla i stworzyć piórami „filmoznawczyni”. otrzymujemy pracę zbiorową, liczne dokumenty o Legionach, zaś z tekstów wielu filmoznawców uczciwy i naukowo i ulotnego talentu naszej na którą składa się 15 artykułów. Grzegorza Rogowskiego i Artura Petza pozna- udokumentowany jego portret. Mamy bohaterki. Tu najlepiej Większość z nich proponuje ogląd jemy dramatyczne losy montażowego filmu tu i szkic biograficzny (Agnieszka Pola- bowiem było widać, na Ztematu przez pryzmat polskiej kinematografii – kino polskie wobec odzyskania niepodległości1918 Józefa Błeszyńskiego Polonia Restituta oraz nowska), i opis fascynacji Kornatowskiej czym polegała unikalna (a więc – co chwali się publikacji – nie tylko premiery Dzikich pól Józefa Lejtesa. włoskim filmem i samym Fellinim (Ali- mieszanka wrażliwości sztuki filmowej i samych dzieł, ale również Omówienie mrówczej pracy specjali- cja Helman, Anna Osmólska-Mętrak), i pięknie zakompono- ich produkcji, dystrybucji, reklamy, recep- stów z Filmoteki Narodowej – Instytutu twórczością Hasa (Małgorzata Jakubow- wanej erudycji Marii. cji krytycznej, odbioru społecznego itp.) do Audiowizualnego przy cyfrowych rekon- ska, Annette Insdorf), kinem moralnego Dostrzegło to aż troje roku 1939, mniejISBN jest 978-83-8018-303-2 poświęconych kinu po red. Mariusz Guzek strukcjach archiwaliów filmowych – pióra niepokoju (Piotr Zwierzchowski), życiem opisujących ją autorów – Piotr Zwierzchowski 1945. Ta dysproporcja znajduje wytłuma- Pauliny Haratyk, Michała Pieńkowskiego, Agnieszki Holland (Barbara Giza), sytuacją Grażyna Stachówna, czenie – także w samej książce, np. w szkicu Grzegorza Rogowskiego i Katarzyny Balce- kobiet w krytyce filmowej (Monika Talar- Katarzyna Mąka-Mala- Piotra Zwierzchowskiego „Jak komuniści rowskiej – przerzuca pomost między kinem czyk), wreszcie erotyką w kinie (Małgo- tyńska i Karol Jachymek. walczyli o niepodległość” – w barierze poli- większym stopniu interesowali się odbu- przed- i powojennym. Wśród rozdziałów rzata Radkiewicz), co zaowocowało feno- Zgadzam się z nimi: tycznej, o którą rozbijało się w PRL porusza- dową niepodległego państwa. Dostrzeżenie poświęconych temu drugiemu także znaj- menalną i pionierską książką „Eros i film”. w „Rozmyślaniach przy nie problematyki związanej z odzyskaniem ścierania się na ekranach romantycznego dziemy ciekawe teksty; obok wspomnianego Wielokrotnie namawiałem Marię, by zgo- makijażu” można zna- przez Polskę niepodległości w roku 1918, nie spojrzenia na bliższą lub dalszą przeszłość – artykułu Zwierzchowskiego – choćby stu- dziła się na wznowienie tej niezwykłej, leźć klucz do nieco- mówiąc o takim temacie tabu, jak wojna pol- często zmitologizowaną, o czym pisze Jakub dium, krytyczne i obiektywne zarazem, fabuły wydanej w 1986 roku pozycji, ale uważała, dzienności dorobku sko-bolszewicka. Zajdel („Mit żołnierza Legionów Polskich Bohdana Poręby Polonia Restituta autorstwa że po przemianach ustrojowych i upły- Kornatowskiej. Auto- Publikację otwiera studium Małgorzaty w filmie Rok 1914 Henryka Szaro) czy Piotra Kurpiewskiego, czy zasługującą na wie dwóch dekad powinna ją napisać na rom tomu należą się Hendrykowskiej „Film w budowaniu polskiej Mariusz Guzek („Piłsudski i Legiony na szczególne wyróżnienie rehabilitację Hisz- nowo. Za to pozwoliła mi dokonać wyboru osobne podziękowania tożsamości. Pierwsze lata niepodległości 1919- ekranie. Od dokumentów frontowych do panki Łukasza Barczyka, na którą odważył swoich felietonów pisanych dla nowojor- za świetnie przygoto- -1924”. Autorka opisuje dwie ważne role, jakie Sztandaru wolności Ryszarda Ordyńskiego się Marcin Adamczak. skiego pisma polonijnego „Nowy Dzien- waną bibliografię prac miało do odegrania ówczesne kino polskie. (1935)” – z pozytywistycznym spojrzeniem Natomiast niekorzystnie rzuca się w oczy nik” i wydać je pod tytułem „Rozmyślania Marii Kornatowskiej Pierwsza z nich to zintegrowanie Polaków na współczesność powraca m.in. w tekstach pominięcie niemal zupełnym milczeniem przy makijażu”. To było fascynujące lato, obejmującą nie tylko z trzech byłych zaborów. Druga – zagrzanie Kariny Banaszkiewicz („Filmy fabularne II tak ważnego filmu o naszej niepodległości, gdy układając tę książkę, dałem się porwać książki, ale także jej roz- ich do walki w 1920 roku, w obronie ponow- Rzeczpospolitej jako projekt pamięci zbio- jak Sól ziemi czarnej Kazimierza Kutza. Tę Marii i podczas lektury jej tekstów ruszy- siane po wielu czasopi- nie zagrożonej niepodległości. Hendrykowska rowej”) i Romana Włodka („Dylogia patrio- zaległość warto nadrobić w kolejnych wyda- łem, by na nowo odkrywać Nowy Jork. Dla- smach recenzje i eseje. kończy rozważania trafną uwagą, że z upły- tyczna [Na Sybir, Rok 1914] Marka Libkowa, niach ogólnie bardzo wartościowej publikacji. tego cieszę się, że aż 1/3 książki poświęcono wem lat filmowcy, przy całym poszanowa- Wacława Sieroszewskiego i Henryka Szaro”), właśnie „Rozmyślaniom…” prezentującym Tomasz Fot. Wydawnictwo Naukowe Scholar Fot. Wydawnictwo Naukowe

Fot. Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego niu martyrologii narodu polskiego, w coraz a samo w sobie jest cenną wartością publikacji. Andrzej Bukowiecki najbardziej osobistą stronę migotliwego Raczek

82 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 83 IN MEMORIAM

Niemal równie „stałym” reżyserem fil- Jacek Korcelli mów, do których robił zdjęcia, był Sta- lipca zmarł w Łodzi Jarosław w Warszawie (1972-73), im. Stefana Pod koniec lat 80. wyjechała do nisław Jędryka. Wspólnie, balansując na 14 Ostanówko (75 l.), monta- Jaracza w Olsztynie (1974-78) oraz USA. Wcześniej zagrała w wielu granicy kina realistycznego i poetyckiego, żysta. W latach 1980-81 studiował im. Aleksandra Węgierki w Białym- polskich filmach, serialach i spek- ukazali przejście od dzieciństwa do dora- w Zaocznym Wyższym Zawodo- stoku (1978-81). W dorobku ekra- taklach Teatru Telewizji. Z jej do- PROMIENIUJĄC stania w serialu Stawiam na Tolka Banana, wym Studium Montażu Filmowego nowym ma takie filmy i seriale, jak robku warto wymienić takie tytuły, Końcu wakacji oraz w osadzonych w okresie PWSFTviT w Łodzi. Doświadczenie Życie na gorąco Andrzeja Konica, jak Palec Boży Antoniego Krauzego, okupacji Zielonych latach. Korcelli z powo- zawodowe zdobył, współpracując Królewskie sny Grzegorza Warcho- 40-latek Jerzego Gruzy, Szansa Fe- dzeniem odnalazł się także w baśniowej przy montażu tak znaczących pro- ła, Żegnaj Rockefeller Waldemara liksa Falka, Królowa Bona Janusza DOBROCIĄ konwencji Pierścienia i róży Jerzego Gruzy. dukcji, jak seriale Czterej pancer- Szarka, Awantura o Basię Kazimie- Majewskiego, Najdłuższa wojna no- Jednak dziełem jego życia pozostanie ni i pies Konrada Nałęckiego, Chło- rza Tarnasa, Bandyta Macieja Dej- woczesnej Europy Jerzego Sztwiert- W pamięci widzów pozostanie jako serial Ryszarda Bera Lalka z 1977 roku, pi Jana Rybkowskiego, fabułach czera, Marszałek Piłsudski Andrze- ni, Alternatywy 4 Stanisława Barei według powieści Bolesława Prusa. Autor Jak daleko stąd, jak blisko Tadeusza ja Trzosa-Rastawieckiego czy Chaos czy Rajski ptak Marka Nowickiego. autor świetnych zdjęć w serialu Lalka zdjęć ze smakiem oddał koloryt plenerów Konwickiego, Hubal Bohdana Porę- Xawerego Żuławskiego. Wojciech i wnętrz XIX-wiecznej Warszawy. Nadto by, Potop Jerzego Hoffmana czy No- Kostecki otrzymał odznaczenie Za- lipca zmarł w Warszawie czy filmach dla dzieci i młodzieży, w czasach, w których nie było telewizorów ce i dnie Jerzego Antczaka. Jako sa- służony Działacz Kultury. 25 Bernard Ładysz (98 l.), śpie- panoramicznych, w taki sposób zrównowa- modzielny montażysta pracował wak operowy (bas), aktor teatral- W pamięci studentów – jako ich żył w klasycznym formacie kadru wymowne m.in. przy Pejzażu horyzontalnym lipca zmarł w Warsza- ny, filmowy i telewizyjny. Był ab- zbliżenia twarzy bohaterów z epickim tłem, Janusza Kidawy, Polonii Restituta 24 wie Jacek Czyż (67 l.), ak- solwentem Państwowej Wyższej pierwszy wspaniały przewodnik po by przydać kameralnej opowieści widowi- Poręby, Klakierze Janusza Kondra- tor teatralny, filmowy, telewizyj- Szkoły Muzycznej w Warszawie. skowego rozmachu. tiuka, Karate po polsku Wojciecha ny i dubbingowy. Był absolwentem Karierę rozpoczął w Zespole Re- świecie sztuki operatorskiej. W pamięci Jacek Korcelli wiele lat kształcił w Łodzi Wójcika, Ciemnej stronie Wenus Ra- Wydziału Aktorskiego PWST prezentacyjnym Wojska Polskiego. przyszłych operatorów (uzyskał tytuł pro- dosława Piwowarskiego, Jutro bę- w Warszawie. Występował na sto- W latach 1950-79 był solistą Ope- wszystkich – jako uroczy człowiek. fesora sztuki filmowej). Studenci I roku – dzie niebo Jarosława Marszewskiego łecznych scenach – w Teatrze Ko- ry Warszawskiej i Teatru Wielkiego zestresowani, niepewni, czy dadzą sobie czy serialu Rozalka Olaboga Jadwigi media (1977-82) oraz w Teatrze Na- w Warszawie. Artysta odnosił suk- radę – trafiali pod opiekę świetnego peda- Kędzierzawskiej. rodowym (1982-85). W dorobku cesy na wszystkich kontynentach – goga, uroczego człowieka – ich przyjaciela. ekranowym ma liczne role epizo- od Australii przez obie Ameryki „Z delikatnością i cierpliwością, pianissimo lipca zmarł w Dłużku Ja- dyczne i drugoplanowe w serialach, po Azję. Jako pierwszy polski śpie- [prof. Korcelli] wprowadzał mnie w świat 19 nusz Wojtczak (63 l.), mistrz filmach fabularnych i spektaklach wak został zaangażowany do par- kamer, światłomierzy, szarych tablic, nega- oświetlenia. Pracował na planach Teatru Telewizji. Warto wymie- tii solowej w kompletnym nagraniu tywów i lamp (…). Zawsze czułam jego ponad 140 filmów i seriali. Współ- nić takie tytuły, jak Polskie drogi opery przez wielką światową fir- życzliwość. Do dzisiaj w mojej pracy z kolo- pracował operatorsko przy takich Janusza Morgensterna, Akcja pod mę fonograficzną Columbia – wy- rem bywają momenty, gdy słyszę jego głos: tytułach, jak Och, Karol Romana Arsenałem Jana Łomnickiego, Miś stąpił (w 1959) obok Marii Callas »jakość, jasność, nasycenie…« i moje myśle- Załuskiego, Męskie sprawy Jana Ki- Stanisława Barei, Życie Kamila Ku- w nagraniu „Łucji z Lammermo- nie znajduje wektor, który prowadzi mnie dawy-Błońskiego, Konsul Mirosła- ranta Grzegorza Warchoła, Bohater oru” pod dyrekcją Tullio Serafi- do celu” – napisała Jolanta Dylewska. „Pro- wa Borka, Spis cudzołożnic Jerzego roku Feliksa Falka, Przeprowadzki na. Columbia zaprosiła potem Ła- fesor był wspaniałym gawędziarzem. Barw- Stuhra, Ptaszka Krystyny Krup- Leszka Wosiewicza. Jego głos moż- dysza do nagrania płyty z ariami nie rozprawiał o swojej pracy z reżyserami, skiej-Wysockiej, Girl Guide Juliusza na usłyszeć w licznych polskich ani- operowymi Verdiego i kompozyto- aktorami, oświetlaczami. W istocie opowia- Machulskiego, Daleko od okna Ja- macjach, jak również w złożonym rów rosyjskich. Uważany był za jed- Jacek Korcelli dał nam historię polskiego kina, jakiej nie na Jakuba Kolskiego. Był mistrzem wyłącznie z kronik powstańczych nego z największych basów świata. ma w żadnym podręczniku” – wspomina oświetlenia na planie Pociągu do filmie fabularno-dokumentalnym Słynny śpiewak jest bohaterem kil- Janusz Kasprzak. I jeszcze Paweł Edelman: Hollywood Radosława Piwowarskie- Powstanie Warszawskie według po- ku dokumentów (Maestro Francisz- ie każdemu z naszych takim przykładem. Inna rzecz, że sam był „Wiadomość o śmierci Jacka Korcellego go, Cudownego miejsca Kolskiego, mysłu Jana Komasy, oraz w tak zna- ka Fuchsa, Bernard Ładysz Stani- mistrzów kamery dane było człowiekiem niezwykle skromnym. Uro- wywołała wśród byłych studentów Profe- Ile waży koń trojański? Machulskie- nych dubbingowanych produkcjach sława Kokesza, Król basów. Bernard związać się ze sławną polską dził się 12 marca 1934 roku w Łodzi. Po sora, a dziś wykładowców Szkoły Filmowej go oraz wielu spektakli Teatru Te- zagranicznych, jak Król Lew, Harry Ładysz Anny Brzozowskiej, Gwiaz- szkołą filmową jak Jerzemu studiach na Wydziale Operatorskim PWSF w Łodzi, lawinę wspomnień (…). To dzięki lewizji. Potter czy Noc w muzeum. dy tamtych lat. Bernard Ładysz Ja- Wójcikowi,N albo towarzyszyć na swej drodze (rok ukończenia 1956) pracował jako II jego talentowi i cierpliwości zostałem ope- nusza Horodniczego i Krzyszto- zawodowej wielkim reżyserom – Andrze- operator lub szwenkier u boku Stanisława ratorem filmowym. W każdym z nas zosta- lipca zmarł w Warszawie lipca zmarła w Chicago fa Wojciechowskiego). Jako aktor jowi Wajdzie, Romanowi Polańskiemu – jak Wohla i Antoniego Wójtowicza – głównie wił coś z siebie: ze swojej wiedzy, którą się 22 Wojciech Kostecki (84 l.), 24 (USA) Ewa Milde (76 l.), ak- wystąpił w wielu znanych produk- Witoldowi Sobocińskiemu. Liczni spośród przy filmach dziecięco-młodzieżowych, szczodrze dzielił, ze swego poczucia humoru, aktor teatralny, filmowy i telewizyj- torka teatralna, filmowa i telewi- cjach filmowych, z których wymie- pozostałych – twórcy zdjęć do dzieł może np. Królu Maciusiu I Wandy Jakubowskiej z ludzkiej dobroci, którą promieniował”. ny. W 1963 zdał egzamin eksterni- zyjna. Była absolwentką Wydziału nić trzeba Lalkę Wojciecha Jerzego nie wybitnych, ale często udanych i popu- czy Awanturze o Basię Marii Kaniewskiej. Jacek Korcelli był członkiem Stowarzysze- styczny. Występował w Teatrach im. Aktorskiego PWSTiF w Łodzi. Wy- Hasa, Ziemię obiecaną Andrze- larnych, zdjęć jeśli nawet nie „wystrzało- W tym nurcie mieściła się też Wielka, więk- nia Filmowców Polskich (od jesieni 1968) Wojciecha Bogusławskiego w Kali- stępowała w Teatrach: Ziemi Łódz- ja Wajdy, Znachora oraz Ogniem wych”, to w każdym razie zrobionych pro- sza i największa, którą w 1962 zadebiutował i PSC; został odznaczony Krzyżem Kawaler- szu (1959-60 i 1973-74), Bałtyckim kiej (1967), Bałtyckim w Koszalinie i mieczem Jerzego Hoffmana, Doli- fesjonalnie, a przy tym niepozbawionych jako autor zdjęć. Z reżyserką filmu, Anną skim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 19 w Koszalinie (1960-65 i 1981-86), (1967-69), Dramatycznym w Szcze- nę Issy Tadeusza Konwickiego czy walorów plastycznych – pozostali trochę Sokołowską, prywatnie swoją żoną, pracował sierpnia w Domu Aktora Weterana w Sko- Klasycznym w Warszawie (1965- cinie (1969-70), im. Wojciecha Bo- Pierścień i różę Jerzego Gruzy. Ber- w cieniu, za życia chyba niewystarczająco wielokrotnie, osiągając zwłaszcza w Beacie, limowie. Miał 86 lat. ‑68), Dolnośląskim w Jeleniej Gó- gusławskiego w Kaliszu (1970-71), nard Ładysz w swoim długim arty- oświetleni światłem uwagi widzów i kryty- potem w Julii, Annie, Genowefie i barwnej rze (1968-72), Dramatycznym Ateneum w Warszawie (1971-82). stycznym życiu otrzymał mnóstwo

Fot. Kuba Kiljan-Kuźnia Zdjęć/SFP ków. Wydaje się, że Jacek Korcelli może być Bułeczce ciekawe rezultaty artystyczne. Andrzej Bukowiecki

84 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 85 IN MEMORIAM

znaczących nagród i odznaczeń, gólne odcinki seriali Kaktus i Mały, dowe”) Krzysztofa Zanussiego. Ma- roczną Nagrodą Ministra Kultury na festiwalach studenckich w kra- cję II reżysera. W tej drugiej funkcji w tym Krzyże: Kawalerski i Ofi- Żubr Pomponik, Wiking Tappi. Jako ria Kościałkowska otrzymała m.in. i Dziedzictwa Narodowego za cało- ju i za granicą. W 1965 nawiązał pracował na planach: serialu Przy- cerski Orderu Odrodzenia Polski, animator pracował przy takich pro- Złoty Krzyż Zasługi oraz Krzyż Ka- kształt twórczości. współpracę z Andrzejem Korzyń- jaciele Andrzeja Kostenki, filmu te- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Or- dukcjach, jak Pies, kot i…, Pomy- walerski Orderu Odrodzenia Polski. skim. Pierwszych nagrań dla Pol- lewizyjnego Latawiec Mirosława deru Odrodzenia Polski „w uzna- słowy Dobromir, Tajemnica szyfru sierpnia zmarł Mirosław skiego Radia dokonał z grupą Tajfu- Gronowskiego oraz obrazu kinowe- niu wybitnych zasług dla kultury Marabuta, Gucio i Cezar, Wędrów- sierpnia zmarła w Krakowie 15 Dobek , operator dźwięku, ny i zespołem Ricercar 64. Uczyniły go Wedle wyroków twoich… Jerzego polskiej, za osiągnięcia w pracy ar- ki Pyzy, Miś Fantazy, Jacek i Placek 14 Ewa Demarczyk (79 l.), ar- członek Polskiej Akademii Filmo- go one jednym z najpopularniej- Hoffmana. Jerzy Fedak był wielolet- tystycznej”, Złoty Medal Zasłużony czy Eden. tystka sceny muzycznej, wykonaw- wej. Odpowiadał za dźwięk w tak szych piosenkarzy lat 60. Do je- nim członkiem Stowarzyszenia Fil- Kulturze – Gloria Artis, Złoty Fry- czyni piosenki poetyckiej i aktor- znanych fabułach pełnometrażo- go najsłynniejszych piosenek na- mowców Polskich. deryk w kategorii Muzyka Poważna sierpnia zmarł Jacek Mydlar- skiej. Ukończyła krakowską Średnią wych, jak Łabędzi śpiew Rober- leżą „Żółte kalendarze”, „Kochać”, czy Medal Stulecia Odzyskanej Nie- 6 ski (70 l.), artysta malarz i re- Szkołę Muzyczną w klasie forte- ta Glińskiego, Porno Marka Koter- „Nigdy więcej” czy „Goniąc kor- sierpnia zmarł w Warszawie podległości. żyser filmów dokumentalnych. Był pianu, a następnie Wydział Aktor- skiego, Janka Janusza Łęskiego, Deja morany”. Artysta jest bohaterem 23 Leonard Pulchny (89 l.), re- absolwentem Państwowej Wyższej ski PWST w Krakowie. Na począt- vu Juliusza Machulskiego, Pożegna- dokumentu Piotr Szczepanik. Ko- żyser filmów animowanych. Był ab- lipca zmarła w Warszawie Szkoły Sztuk Plastycznych w Gdań- ku swej drogi artystycznej zasłynęła nie jesieni Mariusza Trelińskiego, niec świata kormoranów Antoniego solwentem Wydziału Filmu Animo- 25 Lucyna Smolińska (88 l.), sku. Przez wiele lat związany zawo- występami w krakowskiej Piwni- Przypadek Pekosińskiego Grzego- Krauzego. Jako aktor wystąpił po- wanego VSUP w Pradze. Zawodowo reżyserka filmów dokumentalnych, dowo z oddziałem TVP w Gdańsku cy Pod Baranami, w tandemie twór- rza Królikiewicza, w filmach i se- nadto w kilku filmach fabularnych, współpracował głównie z warszaw- dziennikarka. Była absolwentką Wy- i z Video Studio Gdańsk. Realizo- czym z kompozytorem Zygmuntem rialach animowanych Franz Kafka w tym w Chamie Laco Adamika, Kto skim Studiem Miniatur Filmowych. działu Dziennikarskiego UW. Od wał głównie materiały poświęco- Koniecznym, autorem muzyki do Piotra Dumały, Eden Andrzeja Cze- nigdy nie żył… Andrzeja Seweryna W swoim dorobku ma opracowanie 1961 pracowała w TVP. W latach ne sztuce. Jako scenarzysta i re- jej najsłynniejszych piosenek (m.in. czota oraz takich dokumentach, jak i Moim rowerze Piotra Trzaskalskie- plastyczne i reżyserię takich pro- 1968-72 kierowała Redakcją Szkol- żyser ma w dorobku (wraz z żoną „Karuzela z madonnami”, „Toma- Dzielnica śmierci Edwarda Etlera czy go. Piotr Szczepanik został odzna- dukcji, jak Skrzydła (Złota Muszla ną i Historyczną w Naczelnej Re- Anną Marią Mydlarską) m.in. takie szów” , „Grande Valse Z Czeczotem przez piekło i niebo Pio- czony Krzyżem Oficerskim Orderu na MFF w San Sebastian za najlep- dakcji Oświatowej w Programie 1, filmy, jak Ciało na płótnie, Sopoc- Brillante”, „Taki pejzaż”, „Czarne tra Bikonta. Odrodzenia Polski oraz Złotym Me- szy krótki metraż), Kamienne klatki, później, przez dwa lata, współtwo- kie lata, Roman Opałka. Czas arty- anioły”, „Groszki i róże”), co otwo- dalem Zasłużony Kulturze – Glo- Kamienne budowle, oraz scenariusz rzyła Program 2 TVP, kierując jego sty czas sztuki, Przestrzeń oczekiwa- rzyło jej dalszą wielką karierę. By- sierpnia zmarł Piotr Szczepa- ria Artis. i reżyserię takich animacji, jak Hi- Redakcją Ogólną. Następnie (1983- nia. Artysta jest również bohaterem ła niezwykle ceniona za ekspresję, 20 nik (78 l.), piosenkarz, aktor storia pewnego listu, Własny domek -84) kierowała Redakcją Filmów dokumentu Magia bieli Anety Szy- niebywałą osobowość estradową i gitarzysta. Był absolwentem Wy- sierpnia zmarł Jerzy Fedak czy Świat Artura. Leonard Pulchny Dokumentalnych i Artystycznych, łak, Anny Marii Mydlarskiej i Gra- oraz wybitne zdolności interpre- działu Humanistycznego KUL. Mu- 22 (66 l.), operator filmowy, re- był wieloletnim członkiem Stowa- a w latach 1984-91 Działem Repor- żyny Górniak. Za swoją twórczość tacyjne. Wielokrotnie nagradzana zyczny samouk. Po maturze współ- żyser i fotografik. Był absolwentem rzyszenia Filmowców Polskich. taży i Filmów Dokumentalnych. otrzymał odznaczenie „Zasłużony za swoje wykonania. Występowa- pracował z lubelskim Teatrem Lalki Wydziału Operatorskiego PWSTiF W dorobku ma około setkę doku- dla kultury polskiej” oraz Nagrodę ła z powodzeniem na całym świe- i Aktora. W czasie studiów grał w Łodzi. Jeśli chodzi o jego twór- mentów oraz kilka cykli dokumen- Prezydenta Miasta Gdańska. Jacek cie, a gościły ją tak prestiżowe es- i śpiewał w akademickich kabare- czość filmową, to głównie współpra- Oprac. Julia talnych o tematyce historycznej lub Mydlarski był wieloletnim człon- trady, jak Olympia w Paryżu czy tach Czart oraz Dren. Występował cował reżysersko lub pełnił funk- Michałowska związanej z kulturą i sztuką (m.in. kiem Stowarzyszenia Filmowców Carnegie Hall w Nowym Jorku. cykle „Wielcy znani i nieznani”, Polskich. W drugiej połowie lat 60. udzieli- „Podróże literackie”). Większość ła się wokalnie w dwóch filmach: dokumentów zrealizowała wspól- sierpnia zmarła Maria psychologicznym obrazie Jerzego VARIA nie z mężem Mieczysławem Sroką. 11 Kościałkowska (98 l.), aktor- Skolimowskiego Bariera oraz do- Jej samodzielne prace to m.in. Ha- ka teatralna, filmowa i telewizyjna. kumencie Zbyszek Jana Laskowskie- kone – natura i rzeźba, Warszawska Karierę rozpoczęła w 1945 w Te- go, poświęconym tragicznie zmar- Tomasz Kolankiewicz ści). W latach 2008-2017 był i operatorów, prądów nowo- Niobe, Sabała. W 1978 otrzyma- atrze Ziemi Pomorskiej w Toru- łemu Zbigniewowi Cybulskiemu. redaktorem programowym falowych w kinematografii ła Nagrodę Przewodniczącego Ko- niu. W latach 1946-47 występowa- W 1970 powstał film muzyczny pt. dyrektorem w Redakcji Filmowej TVP światowej, kina grozy, retro- mitetu ds. Radia i Telewizji, zespo- ła w Teatrze Śląskim im. Stanisława Ewa Demarczyk, nakręcony przez artystycznym FPFF Kultura. W pracy selekcjonera spektyw mało znanych prą- łową I stopnia, za filmy telewizyjne Wyspiańskiego w Katowicach. Na- Laskowskiego, będący półgodzin- stara się przybliżać widzom dów filmowych, kilkunastu o wybitnej wartości ideowej i wy- stępnie znalazła się w zespołach te- ną rejestracją recitalu artystki. De- a wniosek Komitetu Orga- jak najszerszy obraz kinema- retrospektyw polskiego kina chowawczej. Lucyna Smolińska by- atrów krakowskich: Dramatycz- marczyk jest również bohaterką do- Nnizacyjnego Festiwalu tografii, od klasyki i kina arty- gatunkowego. ła wieloletnią członkinią Stowarzy- nych (1947-53), Starym (1954-61), kumentu Panna, madonna, legenda Polskich Filmów Fabular- stycznego po kino gatunkowe. szenia Filmowców Polskich. im. Juliusza Słowackiego (1960- tych lat Filipa Chodzewicza. Artyst- nych w Gdyni wicepremier, Cykle filmowe, w jakich się ‑91). W latach 1954-99 wykłada- ka, znana ze swej bezkompromiso- minister kultury i dziedzic- specjalizuje, prezentując histo- 45. FPFF w grudniu sierpnia zmarł w Warszawie ła w PWST w Krakowie. W dorob- wości w temacie sztuki, w 2000 ro- twa narodowego prof. Piotr prelekcje i rozmowy o kinie. rię kina, nawiązują do współ- 6 Piotr Morawski (72 l.), anima- ku ekranowym ma role w filmach ku całkowicie wycofała się z życia Gliński powołał na stanowi- Jako programista filmowy ma czesnych realiów społeczno- omitet Organizacyjny Festi- tor i reżyser filmów animowanych. kinowych i spektaklach Teatru Te- publicznego. Została uhonorowana sko dyrektora artystycznego wieloletnie doświadczenie we -politycznych. Kolankiewicz Kwalu Polskich Filmów Fabu- Swoją drogę zawodową rozpoczął, lewizji. Warto wymienić takie tytu- m.in. Krzyżem Komandorskim Or- FPFF Tomasza Kolankiewi- współpracy z telewizją, festi- jest autorem kilkudziesięciu larnych w Gdyni zmienił swoją asystując m.in. reżyserowi Leszkowi ły, jak Pasażerka Andrzeja Munka, deru Odrodzenia Polski „za wybit- cza. Kadencja nowego dyrek- walami, kinami oraz instytu- przeglądów, wśród nich pol- wcześniejszą decyzję dotyczącą Markowi Gładyszowi przy anima- Romans prowincjonalny Krzyszto- ne zasługi w działalności w ruchu tora rozpocznie się 1 września cjami kultury (m.in. z war- skich i zagranicznych prze- listopadowego terminu tego- cji filmu O dwóch takich, co ukradli fa Wierzbiańskiego, Dekalog, osiem studenckim, za osiągnięcia w pra- 2020. Tomasz Kolankiewicz szawskim Nowym Teatrem, glądów kinematografii kobiet, rocznej edycji festiwalu. Osta- księżyc. Samodzielnie zrealizował Krzysztofa Kieślowskiego Dusza cy zawodowej i społecznej z okazji jest filmoznawcą i history- Filmoteką Narodową – Insty- szwedzkiego i amerykańskiego tecznie, 45. FPFF odbędzie się obraz Daktyle, jak również poszcze- śpiewa (cykl „Opowieści weeken- jubileuszu 50-lecia ZSP” oraz Do- kiem filmu, kuratorem cykli tutem Audiowizualnym, Euro- kina niemego, filmów wybit- w dniach 8-12 grudnia. Podjęto

filmowych, prowadzącym pejskim Centrum Solidarno- nych światowych reżyserów też decyzję o utworzeniu trze- Fot. Materiały prasowe

86 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 87 VARIA

ciej sekcji konkursowej. Obok opuszczeniu robi karierę jako dwie niekompletne kopie filmu dotychczasowych, czyli Kon- skrzypek. Janko Muzykant był na taśmie filmowej, polską i cze- 11. Festiwal Kamera Akcja w wyjątkowej kursu Głównego i Konkursu Polska Światłoczuła z Piłsudskim jednym z pierwszych wyprodu- chosłowacką, a jedynym kom- formule Filmów Krótkometrażowych, kowanych w Polsce pełnometra- pletnym materiałem jest właśnie odbędzie się jeszcze trzeci – żowych filmów dźwiękowych. sensacyjnie odnaleziona ścieżka Konkurs Filmów Mikrobu- Obraz nakręcono w znacznej dźwiękowa. Jej odczytanie, z tych dżetowych. części w Warszawie i okolicach, niezwykle kruchych płyt, to a następnie udźwiękowiono duże wyzwanie dla specjalistów w studiu w Berlinie. Muzykę do FINA!” – przyznała Anna Sien- Śniegu już nigdy filmu, którą skomponowali Leon kiewicz-Rogowska, wicedyrektor Schiller oraz Grzegorz Fitelberg, FINA. Warto dodać, że w przy- nie będzie polskim zapisano na płytach gramofono- padku Janka Muzykanta wielką kandydatem do wych. Po wojnie ścieżka dźwię- innowacją było włączenie do akcji Oscara kowa zaginęła, nie zachowała się filmu piosenek. Wprawdzie poja- także partytura. Obraz znany wiały się już wcześniej w polskich omisja Oscarowa pod prze- jest więc dziś jedynie w niepeł- produkcjach, jednak stanowiły po Kwodnictwem Jana A.P. Kacz- nej, pozbawionej dźwięku wer- prostu element muzycznego tła. marka wskazała obraz Śniegu już sji. Dzięki temu, że powstał na W dziele Ordyńskiego piosenki nigdy nie będzie w reżyserii duetu przełomie kina niemego i dźwię- po raz pierwszy w historii pol- Małgorzata Szumowska i Michał kowego, dialogi oraz elementy skiego kina zostały zaśpiewane Englert jako polskiego kandydata fabuły wyświetlane były na przez bohaterów. do Oscara w kategorii Najlepszy planszach, więc obraz z powo- ok 2020 przyniósł zmiany, które spowodują, że tegoroczna Pełnometrażowy Film Między- dzeniem mógł być pokazywany Redycja Festiwalu Kamera Akcja (15-18 października w Łodzi) narodowy. W Komisji Oscaro- jako niemy. W 2016 film zachwy- Nabór do Szkoły Wajdy będzie świetnie się uzupełniającym połączeniem wydarzeń wej, obok kompozytora Jana A.P. Jan Marczewski cił międzynarodową publiczność online i offline. Tradycyjnie, poza nieoczywistym repertu- Kaczmarka, zasiedli: dyrektor podczas 35. Festiwalu Kina Nie- głoszenia na kursy: fabularny arem, w programie znajdą się panele dyskusyjne oraz spotkania PISF Radosław Śmigulski, pro- mego we włoskim Pordenone. Z(Studio Prób), scenariuszowy z twórcami. Podczas 11. FKA odbędą się dwie niezależne czę- ducent Leszek Bodzak, reżyser lipcu na mapie Polski Światłoczułej poja- nych filmu. Kolejny przystanek wypadł już na Wkrótce napłynęły kolejne pro- (Script), dokumentalny (DOK ści edukacyjne: 2. edycja Akcji Edukacji (case study, warsztaty Dorota Kobiela, operator Łukasz Wwiła się kolejna trasa, tym razem z filmem Podlasiu, w urokliwej wsi Sztabin. Frekwencja pozycje prezentacji na między- PRO), producencki (Develop- czy spotkania z książką) oraz wydarzenie branżowe poświę- Żal oraz szefowa działu produk- Piłsudski w reżyserii Michała Rosy. Ekipa Świa- dopisała fantastycznie, na projekcję i spotka- narodowych festiwalach. Dzięki ment Kreatywny) i internetowy cone serialom – Serio Pro (dyskusje, round table, warsztaty cji filmowej i rozwoju projek- tłoczułej zaprosiła „na pokład” aktora Jana Mar- nie po niej przyszli młodsi i starsi mieszkańcy rozgłosowi, jaki obraz współcze- (Online Kamera) – prowadzone i masterclassy). Wśród gości tegorocznych wydarzeń znajdą tów filmowych PISF Małgorzata czewskiego, wcielającego się w rolę Walerego Sztabina. Jan Marczewski chętnie odpowiadał śnie zyskał we Włoszech, i dzia- w Szkole Wajdy – są przyjmowane się m.in. Ewa Puszczyńska, Grażyna Torbicka, Tomasz Raczek, Szczepkowska-Kalemba. W wyty- Sławka, dla którego obraz z Borysem Szycem na liczne padające z widowni pytania, a dysku- łań poszukiwawczych Filmoteki do 30 września. Szkoła zaprasza Radosław Ładczuk, Mariusz Wilczyński czy Łukasz Dzięcioł. powanym obrazie występują: w roli tytułowej był debiutem w pełnym metrażu. sja toczyła się głównie wokół anegdot z planu Narodowej – Instytutu Audio- również na indywidualne spo- FKA to również sekcje konkursowe. Prace nadesłane do Kon- ukraińsko-angielski aktor Alec Tym razem „Światłoczuli” obrali kierunek pół- i szczegółów charakteryzacji. Trasa z Piłsudskim wizualnego (FINA), w zbio- tkania z wykładowcami, podczas kursu Krytyk Pisze oceni Jury Twórców oraz Jury Krytyków. Utgoff (Stranger Things, Mission: nocno-wschodni. Pierwszą miejscowością na zakończyła się w słynnym, nazywanym perłą rach prywatnego kolekcjonera których chętni będą mieli okazję Tytuł najlepszego vloga/wideoeseju/podcastu zostanie przy- Impossible – Rogue Nation) oraz trasie był mazowiecki Przasnysz, gdzie projek- Podlasia, Tykocinie. To miasto o wielokulturowej odnalazły się i zostały już spro- omówić swój projekt składany znany w Konkursie Krytyk Mówi spośród zgłoszeń nadesła- Maja Ostaszewska, Agata Kule- cję zorganizowano w pięknym przedwojen- przeszłości wygląda jak gotowa scenografia do wadzone do Polski oryginalne w aplikacji i dowiedzieć się więcej nych przez społeczność festiwalową. Nowością 11. FKA jest sza, Weronika Rosati, Katarzyna nym budynku Domu Kultury o modernistycz- filmu. Wśród tykocińskiej publiczności znalazł zapisy ścieżki dźwiękowej. To o metodzie pracy nad rozwojem międzynarodowy zasięg Konkursu Etiud i Animacji. Sprze- Figura, Andrzej Chyra, Łukasz nej architekturze. Następny seans odbył się na się entuzjasta historii, dzięki czemu rozmowa po jedno z najbardziej sensacyjnych filmu. W tym roku konsultacje daż festiwalowych karnetów offline i online potrwa do 13

Simlat i Krzysztof Czeczot. Zda- Mazurach, w Rucianem-Nidzie. Dyskusja skupiła seansie mogła się również zagłębić w meandry odkryć dotyczących przedwo- odbywają się w formule online. października na stronie festiwalu: www.kameraakcja.com.pl. Fot. Materiały prasowe niem Komisji Oscarowej „Śniegu się przede wszystkim na aspektach historycz- życia politycznego pierwszych dekad XX wieku. jennego polskiego kina ostat- Szkoła Wajdy kieruje swoją już nigdy nie będzie to film speł- nich lat. W pracowniach FINA ofertę do studentów i absolwen- niony na każdej płaszczyźnie, trwają obecnie prace nad restau- tów szkół wyższych – filmowych dojrzały formalnie i technicznie, wyrazili również przekonanie, że odbędzie się 25 kwietnia 2021 kiewicza wyreżyserował ceniony racją cyfrową Janka Muzykanta i artystycznych – oraz różnego nasycony treścią, emocjami, pełen „ten głęboko humanistyczny prze- roku. Nominacje zostaną ogło- wówczas na świecie reżyser i przywróceniem mu utraconej rodzaju kursów filmowych, osób wielokulturowych wrażeń tak bar- kaz zostanie zrozumiany wszę- szone 15 marca. Ryszard Ordyński. W roli tytu- ścieżki dźwiękowej. Już niedługo, zajmujących się dotychczas kinem dzo poszukiwanych przez świa- dzie na świecie, niezależnie od łowej wystąpili Stefan Rogulski po raz pierwszy od kilkudzie- amatorskim i offowym, a także tową widownię. Poprzez dekon- kultury czy systemu religijnego, (mały Janko) oraz Witold Conti, sięciu lat, film ponownie będzie dziennikarzy, scenarzystów, ludzi strukcję odizolowanej od świata i że uwiedzie widzów. (…) Co Sensacyjne odkrycie początkujący aktor i skrzypek, mógł być prezentowany w ory- pióra, aktorów. Do wszystkich enklawy, Szumowska opowiada ważne dla filmów oscarowych, zaś w głównej roli kobiecej Maria ginalnym kształcie. Repremierę wrażliwych obserwatorów życia, o esencji dzisiejszego życia spo- jest to obraz ponadgatunkowy, ścieżki dźwiękowej Malicka, znakomita aktorka zaplanowano na kwiecień 2021 którzy swoją wizję chcą przełożyć łecznego, która w szerszej optyce który umiejętnie czerpie z róż- do przedwojennego dramatyczna młodego pokole- roku, czyli na najbliższą edycję na język filmu. Szczegóły rekru- jest alegorią dla współczesnego norodnych mitów, jak np. mitu Janka Muzykanta nia. Historia Janka Muzykanta Święta Niemego Kina, organizo- tacji dostępne są na stronie www. świata. To uniwersalna opowieść superbohatera (...). Ten film pozo- znacznie różniła się od literac- wanego przez FINA w warszaw- wajdaschool.pl/programy. o człowieku, która wznosi polskie staje w pamięci” – podsumowano remiera filmu Janko Muzy- kiego pierwowzoru, opowiadając skim kinie Iluzjon. „Przed nami kino na wyżyny wielkich obra- w uzasadnieniu. 93. gala wręcze- Pkant odbyła się 8 listopada właściwie dalsze dzieje bohatera, jeden z najciekawszych projektów zów europejskich mistrzów” – nia Nagród Amerykańskiej Aka- 1930 roku. Historię na podsta- który nie umiera, lecz trafia do restauratorskich, z jakimi przy- Oprac. Julia Fot. Julia Zakrzewska/Polska Światłoczuła Fot. Julia Zakrzewska/Polska stwierdzono. Członkowie Komisji demii Sztuki i Wiedzy Filmowej wie znanej noweli Henryka Sien- domu poprawczego, a po jego szło nam się zmierzyć. Posiadamy Michałowska Rys. Zbigniew Stanisławski

88 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 89 BOX OFFICE DZIECIAKI RZĄDZĄ W KINACH!

WŁOSKA KUCHNIA Z POLSKĄ DUSZĄ y uzmysłowić skalę problemu, warto przypomnieć liczbę sprze- Wakacje w kinach nie napawały danych biletów w lipcu zeszłego roku. Przed dużymi ekranami optymizmem, a 573 tys. sprzedanych Bpojawiło się wtedy ponad 4,5 mln widzów. Na tak znaczący powrót publiczności do biletów w lipcu to niewielka część kin będziemy musieli poczekać niestety dłuższy czas. Na razie jesteśmy skazani na rezultatu sprzed roku. Na razie na dużych obecność wirusa w przestrzeni publicznej. Stowarzyszenie Kin Studyjnych infor- ekranach królują filmy familijne dla mowało w sierpniu, że w kinach od ich ponownego otwarcia 6 czerwca nie doszło młodych i najmłodszych widzów. do ani jednego zachorowania na COVID- -19. Pozwoliło to podjąć rozmowy z Mini- sterstwem Zdrowia na temat poluzowania obostrzeń w kinach w tych powiatach, które uznano za strefy czerwone, szcze- gólnie narażone na rozwój i obecność choroby. Małe zwycięstwo, ale cieszy! W lipcu w polskich kinach zdecydowanie najlepiej radziły sobie filmy rodzinne i animowane. Na dużych ekranach pojawił się przede wszystkim Scooby-Doo!, który w innych miejscach świata trafiał bezpo- średnio na platformy VOD. Śmiało można mówić o sukcesie tej animacji w Polsce, bo sprzedaż biletów w lipcu sięgnęła 224 tys. Na koniec sierpnia Scooby-Doo! zajmował 13. miejsce (ponad 333 tys. widzów) na liście przebojów roku i za chwilę przesko- czyć miał kilka tytułów wprowadzonych do kin przed pandemią. W obecnej sytuacji jest to więc osiągnięcie bardzo dobre, które zachęcić powinno dystrybutorów do udostępnienia innych swoich znaczą- Vanessa Aleksander i Maciej cych tytułów. Musiałowski w filmie Lipcowa lista największych hitów na Sala samobójców. Hejter, polskich ekranach zdominowana została reż. Jan Komasa przez kino familijne, które zajęło pierwszych pięć miejsc w Top 20. Niestety żaden inny tytuł nie zbliżył się do Sco- głównej i z mizernym niestety wynikiem w Polsce, osiągnięcie znaczące. Trzecie oby’ego…, a drugi w rankingu Naprzód 23 tys. sprzedanych biletów. miejsce przypadło horrorowi W lesie dziś zgromadził około 60 tys. widzów. Holly- Trudno w ogóle mówić w tym kontekście nie zaśnie nikt Bartosza M. Kowalskiego, wood rządzi, co dowodzi, na jakie kino o polskim kinie. Najpopularniejszy który mimo internetowej dystrybucji, zdo- czekają kinomani. Kolejne familijne pro- z naszych filmów to Sala samobójców. Hej- łał powiększyć swoją kinową sprzedaż dukcje pochodziły głównie z Europy. ter Jana Komasy, którego w lipcu obej- o niemal 6 tys. biletów. Czworo dzieci i Coś, Wiking i magiczny rzało 22 tys. osób, a od premiery 231 tys. Pod koniec sierpnia zaczęły pojawiać miecz, Turu. W pogoni za sławą przycią- Pierwsza z polskich nowości w zestawie- się w polskich kinach duże filmy z Holly- gały po kilkadziesiąt tysięcy. Na kolejnych niu (i praktycznie jedna z nielicznych) to wood i z rodzimego rynku, ale o tym, czy miejscach na liście znalazły się głównie dokument xABo: Ksiądz Boniecki Aleksan- ściągnęły widzów przed srebrne ekrany filmy dla starszych widzów, a najwyżej dry Potoczek z wynikiem 8655 widzów, co przekonamy się dopiero za kilka tygodni. Restauracja Cinema Paradiso z nich sklasyfikowany został thriller Nie- przełożyło się na wpływy do kin w wyso- ul. Krakowskie Przedmieście 21/23, Warszawa obliczalny z Russellem Crowe’em w roli kości 144 tys. złotych. Jak na dokument Krzysztof Spór Fot. Jarosław Sosiński/Naima Film Rezerwacje: +48 695 477 799 www.cinemaparadiso.pl MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020 91

reklama_RESTAURACJA_CINEMA_PARADISO_205x280_styczen_2020.indd 1 15.01.2020 18:08 BOX OFFICE LIPIEC 2020

W ZESTAWIENIU BRAKUJE WYNIKÓW FILMÓW DYSTRYBUOWANYCH PRZEZ UIP WSZYSTKIE FILMY

LP. TYTUŁ POLSKI TYTUŁ ORYGINALNY DYSTRYBUTOR KRAJ WPŁYWY WIDZOWIE WPŁYWY WIDZOWIE EKRANY DATA OD OD PREMIERY PREMIERY PREMIERY 1 SCOOBY-DOO! SCOOB! WARNER USA/KANADA 3 893 458 223 997 3 893 458 223 997 323 24.07.2020

2 NAPRZÓD ONWARD DISNEY USA 797 098 59 498 3 177 606 200 307 285 06.03.2020

3 CZWORO DZIECI I COŚ FOUR KIDS AND IT BEST FILM WLK. BRYTANIA 671 730 41 585 671 730 41 585 175 03.07.2020

4 WIKING I MAGICZNY VIC THE VIKING AND THE MONOLITH NIEMCY/FRANCJA/BELGIA 468 514 27 222 468 514 27 222 123 10.07.2020 MIECZ MAGIC SWORD 5 TURU. W POGONI ZA LA GALLINA TURULECA KINO ŚWIAT HISZPANIA/ARGENTYNA 452 316 27 508 452 316 27 508 171 17.07.2020 ZNAJDŹ NAS SŁAWĄ

6 NIEOBLICZALNY UNHINGED MONOLITH USA 434 042 23 331 434 042 23 331 183 31.07.2020 ADRES 7 COŚ SIĘ KOŃCZY, COŚ ENDINGS, BEGINNINGS M2 FILMS USA/KOREA PŁD. 403 372 22 520 413 181 23 065 119 03.07.2020 Krakowskie Przedmieście 21/23 ZACZYNA Warszawa 8 SALA SAMOBÓJCÓW. SALA SAMOBÓJCÓW. HEJTER KINO ŚWIAT POLSKA 368 530 22 138 3 921 227 231 127 356 06.03.2020 HEJTER

9 JAK BYĆ DOBRĄ ŻONĄ LA BONNE EPOUSE KINO ŚWIAT FRANCJA 334 772 19 801 334 772 19 801 189 24.07.2020 REZERWACJA BILETÓW [email protected] 10 WIĘZIEŃ ZERO PATIENTS OF A SAINT WISTECH WLK. BRYTANIA 251 163 14 089 251 163 14 089 61 10.07.2020

8 074 995 481 689 ZAPRASZAMY 11 DŻENTELMENI THE GENTLEMEN MONOLITH WLK. BRYTANIA/USA 200 296 14 376 6 276 301 332 797 142 14.02.2020 tanie poniedziałki — bilet 12 zł 12 TYLKO SPRAWIEDLIWOŚĆ JUST MERCY WARNER USA 183 531 9 965 232 795 12 952 101 26.06.2020 wtorek — piątek do 17:00 bilet normalny —17 zł 13 ZDRAJCA IL TRADITORE GUTEK FILM WŁOCHY/FRANCJA/ 167 048 9 891 257 138 14 396 78 03.07.2020 BRAZYLIA/NIEMCY bilet ulgowy — 14 zł

14 XABO: KSIĄDZ BONIECKI XABO: KSIĄDZ BONIECKI GUTEK FILM POLSKA 144 427 8 655 144 427 8 655 127 24.07.2020 piątek od 17:00 — niedziela 15 FURIE THE FURIES WISTECH AUSTRALIA/ZEA 137 349 9 129 137 349 9 129 83 31.07.2020 bilet normalny —19 zł bilet ulgowy — 16 zł 16 CAŁY ŚWIAT ROMY KAPSALON ROMY NOWE HORYZONTY HOLANDIA/NIEMCY 124 333 12 323 124 333 12 323 28 17.07.2020

17 #TUITERAZ #JESUISLA BEST FILM FRANCJA/BELGIA 122 488 7 347 122 488 7 347 79 10.07.2020

18 NA NOŻE KNIVES OUT MONOLITH USA 110 585 7 040 9 701 971 522 845 164 29.11.2019

19 BRAHMS. THE BOY II THE BOY 2 MONOLITH USA/CHINY/KANADA/ 89 405 7 825 936 520 53 239 97 28.02.2020 AUSTRALIA

20 GWIEZDNE WOJNY: STAR WARS: EPISODE V - THE DISNEY USA 82 529 4 818 82 529 4 818 26 10.07.2020 CZĘŚĆ V - IMPERIUM EMPIRE STRIKES BACK KONTRATAKUJE 1 361 991 91 369 9 436 986 573 058 FILMY POLSKIE WPŁYWY WIDZOWIE DATA LP. TYTUŁ DYSTRYBUTOR WPŁYWY WIDZOWIE OD PREMIERY OD PREMIERY EKRANY PREMIERY

1 SALA SAMOBÓJCÓW. HEJTER KINO ŚWIAT 368 530 22 138 3 921 227 231 127 356 06.03.2020

2 XABO: KSIĄDZ BONIECKI GUTEK FILM 144 427 8 655 144 427 8 655 127 24.07.2020

3 SWINGERSI MÓWI SERWIS/NEXT FILM 70 397 4 752 6 508 054 349 302 439 28.02.2020

4 W LESIE DZIŚ NIE ZAŚNIE NIKT NEXT FILM 60 260 5 963 79 588 7 049 10 06.06.2020

5 BOŻE CIAŁO KINO ŚWIAT 25 695 1 684 29 818 560 1 594 481 306 11.10.2019

6 (NIE)ZNAJOMI MÓWI SERWIS 19 073 1 732 13 061 569 675 206 250 27.09.2019

7 SMAK PHO PIĘĆ SMAKÓW 16 902 1 139 17 994 1 276 16 03.07.2020

8 EASTERN AGAINST GRAVITY 15 764 1 003 47 979 3 169 53 26.06.2020

9 JAK ZOSTAŁEM GANGSTEREM. HISTORIA PRAWDZIWA NEXT FILM/MÓWI SERWIS 12 526 1 080 23 335 344 1 135 115 305 03.01.2020

10 MAYDAY KINO ŚWIAT 12 378 858 18 776 318 975 571 382 10.01.2020

TOP 10: 745 952 49 004

92 MAGAZYN FILMOWY nr 109/wrzesień 2020