GRATIS

NR. winterHaarlemse 2017 informatief e n c u l t u r e e l 30 meenemen! Hofjeskrant Bloemrijke opera over langste Haarlemmer ooit Na Kenau de Opera komt Zangstudio met een historisch stuk van enorme metingen, Cajanus - een gigantische Opera. Het amateurkoor bestaat uit tachtig Haarlemmers. teeds meer mensen bezoeken Haar- peraregisseur Vincent van den ‘Wybrand Lolkes zet in Cajanus alles op stelten’ lem vanwege de geschiedenis. Elshout is lyrisch over Hetty Visueel van belang daarbij zijn beel- Heytings op rijm geschreven Sden en geveltekens. Omdat Zangstudio Olibretto en de muzikale bewerking van Haarlem een opera over Cajanus maakt Egon Kracht. ‘De tekst is fabuleus en zo én omdat de Provenierstuin in 18de bloemrijk. Eigenlijk hoef ik bijna niks te eeuwse stijl wordt gebracht, dacht ik: zou verzinnen. En Egon geeft er door de majes- een gevelsteen van Cajanus in de poort tueuze muziek extra waarde en kracht aan. van de Proveniershof niet prachtig zijn. De muziek luistert lekker, is niet atonaal De plek waar de vermaarde langste man maar melodieus.’ van Haarlem zijn laatste levensjaren sleet. Voor Hetty Heyting werd het een fasci- nerende tocht door de historie. Scharnier- punt was de ontdekking van een traumati- sche gebeurtenis. Hetty: ‘Toen ik erover las, was ik dagen helemaal van slag. Ik wist toen ook: dit is wat de opera het juiste scherpe kantje geeft. Mijn verhaal begint als Cajanus door het gebruik van de drug ether hallucinaties over vroeger krijgt.’ > Michel Poels als Cajanus en Richard de Ruijter als Wybrand Lolkes in de Proveniershof De hoofdrollen worden uitgevoerd door professionele zangers. Zo speelt Cajanus houdt mensen liever op afstand Cajanus’ beste vriend Wybrand wel voor. Michel Poels Cajanus, Richard de Ruyter terwijl Wybrand Lolkes juist toenadering Die zet alles op stelten.’ Wybrand Lolkes en Petra Ehrismann de zoekt. Te zien en te horen van 14 t/m 19 maart moeder van Cajanus. Belangrijk thema is Van den Elshout: ‘De opera heeft ook de in de St. Bavokerk. de dramatische rol die lengte speelt. nodige komische noten, daar zorgt Lees meer over Cajanus op pagina 6 en 7. Ik stuurde een mail naar woningcorpora- tie Ymere. Enthousiaste reactie terug, duizend euro wilde Ymere doneren. Nou had ik iets blijvends en moois in gedach- Loop naar de (nieuwe) pomp ten. Een steen gemaakt door een steen- houwer naar een voorbeeld van een illus- Als cadeau bij het 400-jarig bestaan deed het bestuur van trator. Dan is duizend euro een mooi hofje In den Groenen Tuin de bewoonsters, zichzelf én de stad begin, maar lang niet genoeg. Even wilde ik me opwerpen als organisator van een Haarlem een nieuwe natuurstenen hofjespomp cadeau. crowdfundactie. Of die er gaat komen hangt toch van Ymere af. oorafgaand aan de openingshan- Cathrijn Jans Amen, de stichtster van het deling zagen zo’n honderd belang- hofje. Bijzonder aan de pomp is het reliëf stellenden de door Fred Rosenhart dat gebaseerd is op de 400 jaar oude gevel- Vgeschreven klucht ‘Loop naar de pomp’ steen Zwanendrift. item (eenWillem derde oplage komtBrand er niet meer!) met deelname van hofbewoonsters Jeanne Een toepasselijk cadeau want elk zichzelf Hofjesspel is te koop bij Muijs Kantoor en Cadeau op Pot en Renske Straatsma. Een historisch respecterend hofje dient natuurlijk te be- de Gedempte Oude Gracht, Game Time inkijkje met een knipoog. schikken over een pomp. weer te koop in de Cronjéstraat, de VVV op de Grote De Haarlemse troubadour Fredie Kuiper et Haarlems Hofjesspel is weer Markt en Meneer Paprika in de Koning- zong het door haar geschreven lied over Lees meer op pagina 4 en 8. in het land, staat er met GROTE straat. Spelregels zijn in het Nederlands, LETTERS in de Hofjeskrant. Frans en Engels. OmdatH de eerste oplage best snel was uit- Prijs van het luxe uitgevoerde spel met verkocht, is er een tweede oplage ge- bord, houten pionnen en houten dobbel- maakt. Dit unieke Haarlemse collectors steen in schuimrubberen mal: € 34,95.

> Nicht Guerte (Renske Straatsma), Trijntje Amen (Jeanne Pot) en Jacob van Schoorl (Fred Rosenhart) in de klucht 'Loop naar de pomp'

1 Haarlemse Hofjeskrant 'Kleine paleisjes zijn het'

Wat een mooie Open Monumentendag(en) en wat een mensen in onze stad. Ook in de hofjes was het op 10 september bingo. Redacteur Willem Brand vond het grappig op zijn ronde Haarlemse hofbewoners te treffen.

Volg de pijlen met de klok mee!

In hofje Guurtje de Waal geniet de hofjes- poes op zaterdag rond twaalf uur van een ogenschijnlijk zondagsrust. Geen dagjes- In het Brouwershofje tref ik Hans en Christa uit mens te bekennen! Voorschoten. Bij de pomp vertelt Christa dat ze voor het eerst in Haarlem een hofjeswandeling maken. n Leiden maken ze om de paar jaar een hofjeswandeling. Hans had in zijn studententijd in de zogenaamde studenten- hofjes bekenden wonen. Hans: ‘Die werden gerestaureerd Iom woningen voor studenten van te maken.’ Hoe Haarlem be- valt. Nou, zegt Christa, wat opvalt is de armetierige toestand van de tuin. Maar daarvoor hebben ze een oplossing. Geef het open- baar groen terug aan de burger! Hans: ‘De wijk waar wij wonen is nu aan de beurt. Er worden vaste planten uitgekozen die sa- mengaan en weinig verzorging nodig hebben. Is dat geen idee voor de hofjes? Ook de tuin in de Proveniershof, waar we onze het woord. Niet als Hans Kluit natuurlijk, wandeling begonnen, zou daar baat bij hebben.’ Ik vertel hen maar als wonderdokter Morgana, die de over de metamorfose de aanstaande is. Buiten voor de poort van het Frans kluit probeert te belazeren. Of we allemaal Loenenhofje worden dagjesmensen mu- zijn wondermiddel kennen? Het is het be- gin van een kwartiertje theater van de lach zikaal naar binnen gelokt door regent en met een middeleeuws tintje. De groep banjospeler Wil van Schaik, Jozef Vlaar treedt erna nog tweemaal op. Zoals gebrui- op fluit en Tineke Vlaar op accordeon. kelijk wordt de middag muzikaal afgesloten met een optreden van de Flower Town Jazz- ls er genoeg publiek op de stoelen in de tuin band. Dat spreekt voor zich want regent heeft plaatsgenomen, neemt Hans Kluit van Van Schaik is behalve met zijn vrouw ook Ahet Letterlievende Genootschap J.J. Cremer met het hofje en de band ‘getrouwd’.

Door het jaar heen is het Remonstrantse Hofje In het tref ik Hans en Christa gesloten, maar op Open als oude bekenden. Ik laat hen de (toen) pas Monumentendagen ge- gemaakte Hofjeskalender zien. lukkig niet. Als ik naar ans koopt ‘m spontaan en vertelt dat de kalender naar binnenga, komen Fientje vrienden in Calgary gaat. Omdat zij al op de foto zijn en Lies, hofbewoonsters gegaan, vraag ik de vier andere bezoekers die op dat mo- van hofje In den Groenen Hment aanwezig zijn: Marja en Hans uit Puttershoek en de vrien- Tuin, net naar buiten. dinnen Ruth uit Den Bosch en Hindrych uit Heerhugowaard. Ruth vindt de hofjes net kleine paleisjes, ze zou er graag willen wonen. In de hal komen de jazzy tonen me in de hal al tege- In het vertelt de Haarlemse moet. Oud-bewoonster Ingrid Martje de Voogd dat haar onlangs is gevraagd IJoustra, net terug van Bali, zingt gids te worden. heerlijk in het gehoor liggende Braziliaanse jazz. Zij wordt op en kennis, lid van de Vereniging Haerlem, wil een viool begeleid door Fiel van der Haarlem Walk uitzetten met maar liefst zestig high- Veen en op gitaar door Kees lights. Maar Martje, vandaag met vriendin Cirine op Heijliger, de twee andere leden van pad,E gaat voordat ze zich in dat gidsenavontuur stort, eerst een Trio Muis. Regent Jan Saveur maand naar Latijns-Amerika. Over gidsen en verhalen vertel- beoefent zijn nieuwe hobby en len zegt Martje: ‘Met feiten proberen we grip op ons leventje te maakt een schets van de muzikan- krijgen, maar het leven is groter en meer dan dat.’ ten. Genieten geblazen!

In het gaat het kersverse echtpaar Daan en Jessica van der Wekken en Daan's doch- ter Eva op de foto in ruil voor een Hofjeskrant.

et daarvoor heeft een dame mij aangeklampt met de vraag of ik soms weet waar het Luthers hofje is. Nou, dat wist Daan wel. Op 26 augustus waren Jessica en hij in de Lu- Ntherse kerk getrouwd en erna waren er in de naburige hofjes – het Luthers hofje en het – trouwfoto’s gemaakt! Daan en Jessica, ook kersverse Haarlemmers, hebben elkaar in Parijs op kantoor van een internationaal voedselbedrijf leren kennen.

2 Haarlemse Hofjeskrant Provenierstuin voorjaar 2017 als nieuw Na jaren een dissonant te zijn geweest, krijgt de Provenierstuin een compleet nieuw gezicht. De tuin is met een bloemmotief bestraat en krijgt in het voorjaar nieuwe planten en struiken.

e Proveniershof is door zijn lig- De bewoners hebben hierover inspraak ge- ging en open karakter een van de kregen, vertelt Hoyer. Er is driemaal met drukstbezochte hofjes van de stad. circa twintig bewoners vergaderd. Belang- DAlleen daarom al zou de tuin een plaatje rijke items waren privacy en rust. Na een moeten zijn. Dat was jarenlang niet het ge- inventarisatie van de wensen van de bewo- val. Bewoonster Ingrid Selier: ‘Er was jaren ners en historisch onderzoek kwam tuin- geen groot onderhoud gepleegd terwijl ontwerper Sanne Horn met twee ontwer- vroeger de gemeentelijke plantsoenen- pen. Hoewel sommige bewoners juist voor dienst zomers zelfs twee keer per week minder pad en minder bloemperkjes had- water kwam geven.’ den gestemd, kreeg het plan met meer De verrommeling was ook een doorn in wandelpad en het bloemmotief de meeste het oog van bezoekers, meent Gildegids stemmen. Han Leroi. In september wees hij de redac- tie op de erbarmelijke staat van de tuin. ‘Sommige bewoners hebben zo veel voor > Het ontwerp van Sanne Horn hun huisje staan, dat zou een reden kun- nen zijn om het zo te laten.’ Bewoonster Marianne Mathijssen: ‘De nieuwe Ondertussen blijkt er een en ander gaan- indeling heeft veel looppaden die in het mid- de. Bewijs daarvan is dat Spaarnelanden den bij de pomp tezamen komen. Wij hopen begin oktober het onkruid op de paden dat de vele bezoekers dan eerder door de tuin weghaalt. Gemeentelijk procesmanager wandelen dan langs de huizen. Dat effect Lea Hoyer laat weten dat het grootonder- wordt ook beoogd.’ houd van 2018 door de gemeente naar vo- ren is gehaald en dat dankzij een financiële > Op 1 november werd door hoveniersbedrijf injectie van woningcorporatie Ymere de Biesot uit Vijfhuizen een begin gemaakt met tuin weer het aanzien waard wordt. het weghalen van de oude heg. Ook de oude ijsseltjes van het middenpad werden eruit gehaald (zie kader linkerkolom) en zullen worden vervangen door rijnsteentjes. Begin Tuin op de december is de bestrating zo goed als klaar en is ook het bloemmotief aangelegd. In schop maart komt er nieuwe aanplant. Voordat de Provenierstuin kon worden bestraat – de rondgang langs de huizen Het plan van tuinontwerper Sanne Horn is dat dus niet – werden de Tuinontwerper Sanne Horn heeft zich voor de Provenierstuin handtekeningen van anderen, de twee oude ijsseltjes en het gras laten inspireren door ideeën van bewoners en plattegronden borders van twee bij zes meter in de beslo- weggehaald. ten tuinkamers gesneuveld. Juist die uit met name de 18de eeuw. Er zijn drie pijlers: de eerste is de zouden door de bewoners zelf worden rand met de grote bomen, de zogenaamde ‘bosrand’, de twee- onderhouden en zouden vlinders en bijen de is de knipoog naar het verleden en de derde is de recreatie aantrekken voor meer biodiversiteit. Dat was een van de wensen. Sanne: ‘Jammer, voor bezoekers en bewoners. juist veel mensen wilden tuinieren. Die betrokkenheid zou goed geweest zijn voor anne’s ontwerp is gebaseerd op de sterk gemaakt voor de juiste dikte. Het is de tuin.’ 18de-eeuwse barokke tuin met ge- een belangrijk detail, vindt Sanne Horn, je Een verschil met vroeger is dat bezoekers snoeide hagen in een symmetrisch wilt dat de bestrating er een paar honderd er aan beide kanten langs kunnen lopen. Spatroon. Aan de rand ervan stonden klei- jaar ligt. Langs de twee gazons van tien bij vijftien ne boompjes. Een lastig punt waren de te Het Bloemmotief zal worden omgeven meter komt een heg zodat bewoners zich grote bomen, de haag eronder kreeg te door bloeiende heesters. Helaas zijn door niet direct bekeken voelen. Sanne: ‘Je zit weinig licht. Om die reden heeft Sanne in protest van een bewoner, gesteund door daar heel beschut.’ deze rand heesters, varens en veel bolge- wassen getekend die het in de schaduw goed doen. Sanne: ‘De rand, die best een beetje ruig mag zijn, heeft een natuurlijk karakter en de planten mogen zelf gaan > De oude situatie met de lelijke heg ‘wandelen’.’ p de eerste dag van de sloop is de Een voornaam punt in het plan was het lelijke heg er al uit en als de re- geplande onderhoud. Dat is ‘beheerniveau dactie op dag twee een kijkje B’: o.a. twee keer per jaar de haag snoeien Okomt nemen, wordt de bestrating rondom en af en toe bemesten. De borders worden de pomp weggehaald. Cor en Teun van De niet bijgehouden, dus de planten zoals ge- Wilde B.V. vertellen dat hen in een half raniums, hyacinten en sneeuwklokjes uur al driemaal is gevraagd of die ijsseltjes moeten zelf hun gang gaan. te koop zijn. De ijsseltjes die de eeuwen ge- Het bloemmotief kon door gebrek aan trotseerd hebben, zijn voor Haarlem en onderhoud niet met beplanting maar gaan naar Spaarnelanden. Voor als er er- wel met steentjes uitgevoerd worden. De gens in de stad een hoekje moet worden bladachtige natuurstenen in het bloem- bestraat. Een andere grote klus is het fijn- motief komen uit China, de nieuwgebak- malen van de grasmat. Voordat de nieuwe ken rijnsteentjes uit België. Over de stalen bestrating kan worden aangelegd (zie foto rand van het motief is nog even discussie rechts), moet de grond egaal zijn, dus geweest. Of het niet minder dik, dus goed- zonder bonken en stronken zijn. koper, kon. Francien van Kempen die de > V.l.n.r. Francien van Kempen, Sanne Horn, Robert Biesot en bewoner JanWillem technische begeleiding doet, heeft zich Lagerwaard begin december als de bestrating bijna is afgerond

3 Haarlemse Hofjeskrant VIERING VAN TWEE JUBILEA Hofje In den Groenen Tuin 400 jaar groots gevierd Met een fikse zwengel nam Jan Willemink, voorzitter van het bestuur van het vier eeuwen oude hofje In den Groenen Tuin, op 26 augustus de nieuwe pomp in gebruik.

e openingshandeling werd niet tige opgave. ‘Haarlem pretendeert Hof- verricht door de nog in functie jesstad te zijn, maar dat blijkt nergens zijnde burgemeester. Die had al uit’, zei regent Willemink, en hup daar inD een vroeg stadium afgezegd. Een wet- stroomde geen bier maar water uit de ene houder afvaardigen bleek ook een te las- en toen uit de andere bronzen kraan. Geen bier maar water uit nieuwe pomp

Lied Hofje In den Groenen Tuin Trijntje Jansdochter Amen Op tijd naar thuis, kom niet te laat Wij noemen haar hier bij name En laat geen vuiltje op jouw straat. Zij was een zeer goedhartig mens En had een hele grote wens Turf en bier ook zout en spek werd er uitgedeeld op deze plek Om ergens camerkens te bouwen Zo’n preuve was er ieder jaar Voor de schamele oude vrouwen Maar nu barbecuet men met elkaar In een hofje vol met bomen Om heel zachtjes weg te dromen Een borrel samen met de regenten Kado’s met kerst al kost het wat centen Refrein: Zeventien vrouwen ’t is ongehoord Trijntje stak haar fortuin Gooien de regels nu overboord “In den Groenen Tuyn” 2x 400 jaar en om dit te vieren Waar de tijd heeft stil gestaan komt er een pomp het hof opsieren maar de vernieuwing is door gegaan nooit meer droogte steeds water bij de hand daarvoor staat deze pomp garant Als je 50 was en zonder schulden Twee fragmenten uit de klucht ‘Loop naar de pomp’ had je entree voor 50 gulden Trijntje stak haar fortuin geschreven door Fred Rosenhart. maar als je ’s nachts een man ontmoette “In den Groenen Tuyn” 2x kreeg je al snel een flinke boete Ja wij zingen hier met elkaar Op de volgende 400 jaar! Jacob: Neemt u me niet kwalijk, ik zal me even voorstellen, mijn naam De vele regels die men stelde is Jacob Claaszoon van Schoorl, gehuwd met Catharina Jansdochter Amen. Je mag niet vloeken en niet schelden Tekst & melodie: Fredie Kuiper Ik kwam uit een welgestelde Haarlemse familie, mijn grootvader was organist van de Sint Bavo, en in 1543 kocht hij stoel 32 van het Heilig Kerstmisgilde van Dionisius van Alphen. Maar waarom vertel ik dit nu?

Trijn: Door al die commotie weet ik niet waar ik ben. Er hing zo’n vreemd bordje daarbuiten, een bruin bordje van de ANWB. Vreemd woord, zegt me niks. Met mijn nalatenschap was het de bedoeling voor huisvesting te zorgen. Voor oude vrouwen in zoveel huyskens of cameren als mijn nagelaten kapitaal toeliet. De naam van het hofje zou ‘Hofje van Trijn Jansdochter Amen’ heten, maar wat lees ik nu: ‘Hofje In den Groenen Tuin’! Nou nou, wat een verrassing, maar wat mankeert er aan mijn naam?!

4 Haarlemse Hofjeskrant VIERING VAN TWEE JUBILEA Hofje van Heijthuijsen Intiem feestje bij 365-jarig bestaan Geen verhuurdersheffing meer voor de hofjes! Op 25 augustus stonden bewoners en regenten van het enige buiten de stad gelegen Hofje van Heijthuijsen met een diner in de tuin stil bij het 365-jarig bestaan.

e 80-jarige bewoner Hans Hoffmann herinnert zich nog het 350-jarig feest- je. Ook dat werd intiem gevierd met p de valreep voor de Kerst 2016 eenD diner in de tuin voor bewoners en regen- werd bekend dat de verhuur- ten. Hoffmann: ‘Er was toen een iets groter ge- dersheffing vanaf een nog nader zelschap. Burgemeester Jaap Pop was er ook bij.’ Ote bepalen datum niet meer van toepas- Tijdens de borrel vooraf was er een muzikaal sing zal zijn voor hofjes met minder dan feestje: violiste Suzanne Groot speelde stukken 50 woningen en ook niet meer voor van Georg Telemann. rijksmonumenten. Een fantastisch suc- > Hans Hoffmann speecht, rechts Anna Paternotte, de jongste regent van Haarlem ces voor al die collega-regenten en be- stuurders van hofjes, die zich de afgelo- pen jaren ‘de blaren op de tong’ hebben Enige hofje buiten de stadsmuren gepraat en zich letterlijk ‘uit de naad heb- Het Hofje van Heijthuijsen is het enige hofje dat Regent Gonda Koster: ‘De Max van de Poll, inmiddels ben gewerkt’ om het noodlot van de ver- buiten de stadsmuren is gebouwd. Voorzitter-regent kans is klein dat we ooit achter oud-regent: ‘De stadshofjes zijn huurdersheffing voor de hofjes te keren. Gonda Koster: ‘Stichter Willem wilde dat mensen de afweging van Willem van allemaal op zand gebouwd, De verhuurdersheffing maakt deel uit Heijthuijsen komen. Achteraf Heijthuijsen op veen. Daarbij van de Maatregelen in het Woonakkoord ook net zo mooi en lommerijk konden wonen als hij gezien heeft hij een goede keu- komt ook dat het hofje dicht te- uit 2014, waarbij het Kabinet een bijdra- en liet in zijn testament vermelden dat zijn landgoed ze gemaakt; er is niets bekend gen het Spaarne aan ligt. ge vraagt aan alle verhuurders voor het Middelhout gesloopt moest worden voor het hofje.’ dat het hofje in onveilige situa- Belangrijke oorzaak van de verminderen van de Nationale Schuld. In ties terecht is gekomen. En huidige hoge grondwaterstand dit kader betalen verhuurders die meer vele hofjesbewoners hebben al is het stopzetten van de grond- dan 10 sociale huurwoningen verhuren 365 jaar van de bosrijke omge- waterwinning in de duinen. een heffing over de waarde van die wo- ving kunnen genieten!’ We gaan hiervoor een passen- ningen. Veel hofjes, ook in Haarlem, Er is wel een ander probeem, de oplossing zorgen, mogelijk hebben minder dan 10 woningen, maar namelijk de grondwaterstand. het toepassen van drainage.’ er zijn er ook vele die meer dan 10 wo- ningen hebben. In Haarlem betreft dit bijvoorbeeld de Hofjes van Staats en No- Afscheid van regenten blet, het hofje In den Groenen Tuin, het , het Frans Loenen hofje en ijdens het jubileumdiner werd afscheid genomen het Hofje van Codde en Van Beresteyn. van twee regenten, Hetty Staatsen en Max van de Poll. De afgelopen twee jaar hebben be- Beiden deden dat na zestien jaar regentschap. Bart Bram stuurders van het Landelijk Hofjesberaad TSpruit volgt Hetty als penningmeester op en Taetske van Dijk en van onze Stichting Haarlemse Hofjes neemt de bouwkundige honneurs over van Max. zich ingespannen om aandacht te vragen voor de negatieve gevolgen van de ver- > Violiste Suzanne Groot luistert het jubileumfeestje muzikaal op huurdersheffing voor de hofjes. Regenten egent Gonda Koster vroeg Lieuwe vindt het inderdaad als Jan Willemink en Job Thöne hebben stadsarchivaris Lieuwe een opmerkelijke keuze. Willem onder meer Tweede Kamerleden bezocht Zoodsma of Willem van van Heijthuijsen woonde aan de en via pers en media keer op keer bena- HeijthuisenR niet een risico nam (Gedempte) Oude Gracht. Je zou drukt dat de hofjes en hun vaak kwets- om in 1636 in zijn testament vast verwachten dat hij het hofje vlak bare bewoners door deze heffing oneven- te leggen dat het door hem bij zijn woonhuis, binnen de redig getroffen. beoogde hofje buiten de stad veilige stadsmuren wilde laten In juni 2016 werd er al een eerste suc- gebouwd moest worden. De oor- bouwen, net zoals alle andere ces geboekt toen minister Blok van Wo- log met de Spanjaarden was nog oprichters van de hofjes gedaan nen de grens van 10 woningen optrok niet voorbij en het rampjaar 1672 hebben. De stadsmuren stonden naar 25. Bij de behandeling van het wets- moest nog komen. er niet voor niets. > V.l.n.r. Gonda Koster, Max van de Poll en Hetty Staatsen voorstel wijziging verhuurdersheffing in december 2016 werd deze grens verder verhoogd naar 50 woningen en werden Mollen in de Middelhout eeuwenoud ook alle rijksmonumenten vrijgesteld van verhuurdersheffing. Een maximaal Het voordeel van een hofje in een lommerijke omgeving was dat resultaat want de overgrote meerderheid het veel minder stonk dan in de binnenstad. Daar kwamen in de van de Nederlandse en dus ook Haar- 17de en 18de eeuw de riolen uit op de grachten en vooral met lemse hofjes is immers rijksmonument. Zo heeft het eeuwenoude spreekwoord warm weer was het niet harden. Een minpuntje waren de mollen. ‘Eendracht maakt macht’ ook voor onze Haarlemse hofjes weer een nieuwe di- et begonnen als bestuurslid in komen. Toen oud-bestuurslid Rike Ruiter mensie gekregen. Proficiat voor al onze 2015 werd Gonda Koster gebeld overleed mochten we van haar dochter de bestuurders die dit succes hebben weten door de buurman die vertelde dat hofjesdocumenten uit haar nalatenschap te boeken, niet alleen van de bestuurders zijnN tuin ontsierd werd door molshopen. ontvangen, waaronder de statuten van de en regenten van de Nederlandse (en Of zij er ook last van hadden. Dat bleek in- stichting met het testament van Willem Haarlemse) hofjes, maar juist ook van al derdaad op het grasveld aan de voorkant. van Heijthuijsen en de boedelinventaris onze bewoners! Gonda dacht dat het een nieuw probleem van Middelhout uit 1636. Daarin las Hetty was en ging voortvarend te werk. Gonda: dat er in de tuin twee grote mollenvallen ‘Hetty en ik hebben fritillaria-bollen ge- geplaatst waren. Toen realiseerden wij ons plant die een vossengeur verspreiden. De dat de familie mol daar langer woont dan voorzitter Stichting Haarlemse Hofjes vos is de natuurlijke vijand van de mol. het hofje er staat en hebben wij onze in- > Hetty Staatsen die bollen met Lieuwe Zoodsma, en regent van het Luthers Hofje Het mocht niet baten, de mollen bleven spanningen gestaakt.’ een vossengeur plant

5 Haarlemse Hofjeskrant • Hofjesverhaal • Het brood van Cajanus Buiten valt motregen, binnen brandt de open haard. Het is vier uur in de namiddag, maandag 6 januari 1749. De Lutherse predikant Jacob de Wijs, op ziekenbezoek in huisje 144i in de Proveniershof, hoort de laatste wens van Daniel Cajanus.

erachtde zonde, niet de zon- Lieber König, meine Bildung ist ein daars, zegt u. Uw preken heb ik Staatsangelegenheit. altijd troostrijk gevonden. U Zo leerde ik mijn mondje roeren. Op Vgeeft blijk van mensen te houden en oog straat liet ik me door niemand iets wijs- te hebben voor buitenbeentjes. maken. Aan praatjesmakers heb je niets U hebt mij nooit naar de mond ge- behalve als ze vooruit betalen, haha. Aan praat. Dat tekent uw standvastige karak- de hoven leerde ik het kaf van het koren ter. Die eigenschap stond bij mij hoog in te scheiden. Ik hield ook een dagboek het vaandel. Het verschil tussen ons is bij. Daarin schreef ik de laatste nieuwtjes dat ik de waarheid met een kwinkslag maar ook de tradities van een land of sprak. Een olijke nar kan soms meer zeg- streek. Een tic van mij was het beschrij- gen dan een wijze koning. De zotskap is ven van de copieuze maaltijden. Kennis soms niet voor niets zijn spreekbuis. gaf me zelfvertrouwen. Mijn dialect werkte in mijn voordeel en U wilt natuurlijk weten waarom ik u natuurlijk ook mijn uitzonderlijke leng- heb laten komen. Niet slechts om mijn te. Die twee maakten mij op voorhand geschiedenis aan te horen. Ik zou graag lachwekkend. willen dat u mijn executeur-testamentair Maar jij wordt tenminste niet over het wordt. De spullen in dit huis mag u ver- hoofd gezien, zeiden de kleine mensen kopen en de opbrengst aan de armen in de Blauwe Jan. Klopt. Lang zijn geeft schenken. ook macht. Mensen zijn bang voor je en Zoudt u mij de beker willen aangeven? kijken tegen je op. Zoals ze op kleine Dank u. mensen neerkijken. Weet u wat mijn grootste verdriet is? Verlaag je niet tot hun niveau, zei mijn Dat er nooit een vrouw in mijn leven is vader. Ik heb anderen nooit beoordeeld geweest en kinderen. Ik heb er genoeg op hun uiterlijk en voorkomen. Ik had gehad. Ze waren nieuwsgierig, ik hoef u verstandige en lieve ouders. Het spijt me toch niet uit te leggen waarom. Gek ge- dat ze zich voor mij hebben moeten noeg had ik veel minder lust dan kleine schamen. Zij leerden mij om mijn lijf mensen. Die begrepen er niets van dat ik niet als noodlot te zien. Ik moest het zien maanden zonder kon. te beheersen en sterker maken. De De buitenwereld dacht er anders over kracht is nu verdwenen, ik kraak in al en vond mij een gevaar. De grootste fout mijn voegen. was dat ik mij ooit heb ingelaten met een Zoudt u de kussens in mijn rug iets boerenmeid. Mijn enige excuus: ik was omhoog willen doen? Merci. jong en bleu. Zij wist dat ik een oogje op Maar echt sterk in mijn schoenen ging haar had en ging op mijn avances in. Ik ik staan toen ik leerde lezen en schrijven. wist natuurlijk niet dat haar vrijer stond Als kind al wilde ik alles weten over de te koekeloeren en ging rondbazuinen land heb verlaten en nooit meer ben Mijn wens is dat iedereen die de kerk grote stad verderop, wie daar de baas hoe ik eerst hem en toen zijn liefje teruggekeerd. verlaat, een brood meekrijgt. Een Caja- was en waarom. Ik ben nooit tevreden had overmand. Zijn blauwe oog, heel Ik heb altijd een zwak voor kinderen nusbrood, twee keer zo groot als wat geweest met me alleen verstaanbaar ma- geraffineerd, was het bewijs van mijn gehad. Vooral die het in hun eentje men gewend is! De stad mag gerust ken. Ik moest en zou de taal van het land verkeerde voornemen. moesten zien te rooien konden op mij weten dat Daniel Cajanus het met de spreken. Aan Frederik Willem I van De schuld die mijn vader moest afko- rekenen. De helft van mijn spaargeld mensen goed voor had. Pruisen vroeg ik of hij mijn gage aan een pen toen er een kind kwam, heb ik dub- mag u aan het kindertehuis geven. En gouvernante wilde geven. bel en dwars terugbetaald. Maar de wat over is na aftrek van de begrafenis- Aber Lieber Daniel, zei hij, Du sollst schaamte heb ik nooit achter me gelaten. kosten, gaat naar de kerk. Wees niet Opgetekend door: Willem Brand nicht alles ausgeben. Waarop ik zei: Die was zo groot dat ik mijn dorp en bevreesd, dat is een aanzienlijke som. Geïllustreerd door: Alex van Koten

Cajanus in De Proveniershof

> foto: Berna van Deijzen

6 Haarlemse Hofjeskrant Cajanus tentoongesteld Van 3 maart t/m 2 april krijgt Daniel Cajanus in Museum Haarlem een tentoonstelling. Te zien zijn o.a. zijn nachthemd en schoenen, zelfs een stukje dijbeen maar ook zijn gedichten en schilderijen.

n 1999 waren schoeisel en hemd – af- zijn. De een heeft een houten hak, de ander komstig uit het – een gelaagde leren hak. De grootste is 37,5 van de buitengewoon lange Fin Daniel cm wat correspondeert met schoenmaat ICajanus, Fin van geboorte maar als langste 55. man van de Lage Landen in Haarlem Schoeisel en nachthemd zijn in het depot gestorven, te zien in het Gentse museum boven de tentoonstellingszalen in speciaal Dr. Guislain. Ze waren onderdeel van een geacclamatiseerde ruimtes opgeslagen. Het tentoonstelling over extreme mensen, zo- linnen nachthemd, daar past een modern wel fysiek als mentaal. Fysiek was Cajanus gezin in, zo breed is het. Volgens Van Ros- een bezienswaardigheid, over zijn precieze sum was Cajanus zo breed omdat hij als lengte zijn de schrijvers het niet eens. soldaat had gediend en half Europa had Ergens tussen 2 meter 36 en 2 meter 64. doorgemarcheerd. Dat is inderdaad een puntje van discus- Gids Jan Hoving, die in zijn Vijfhoek- sie, zegt Erik van Rossum, sinds mei 2015 rondleiding over Cajanus vertelt, bena- In het hoogkoor die gestolen zou- depotbeheerder van het Frans drukt dat de lange Fin een van de St. Bavo in den worden. Want Hals Museum. Ook om- rijk man was. Hij een graf dat drie zijn leven lang dat oude 1 meter- kocht zich voor normale graven besloeg, lagen de knekels was hij zich ervan bewust dat alles aan meetlatten soms wel 2800 florijnen in van Cajanus, die zijn laatste rustplaats hem nieuwsgierigheid en hebberigheid vier centimeter van als provenier. Dat geheim wilde houden. Bang als hij was dat opwekte. onze huidige meter was in 1745 een verschillen. enorm bedrag. Caja- Over lengte gesproken: die flu- nus woonde vier jaar in welen sloffen zijn 8,5 cm kleiner dan de Haarlem, eerst in de Kerkstraat en later Op excursie in Alkmaar schoenen van Cajanus. Hoe zit dat? Mis- in de binnenring van de Proveniershof. schien waren ze Cajanus ooit cadeau ge- Driemaal daags at hij in het herenlogement Eind september 2016 gingen twaalf regenten van stichting Haar- daan door iemand met de verkeerde meet- van het . Hij was zo lang dat lemse Hofjes op excursie in Alkmaar. Regent Piet Verhoeven lat, oppert Van Rossum, die laat zien dat de hij zijn pijp aan de kaars in een lantaarn schotelde het dozijn regenten een mooie wandeling voor. schoenen van twee verschillende paren aanstak. e bezochten maar liefst zes van de acht Alk- maarse hofjes. Het was Overdracht Essenhofje eenZ feest om onder zulke des- Na 146 jaar in handen van een stichting te zijn geweest is het kundige leiding zoveel moois te arbeidershofje nu particulier eigendom. zien, vonden ze. Als dank kreeg gids Piet van p 21 december heeft Wybren van traditionele hofjes zijn van oudsher in de Haarlemse delegatie een Haga tijdens de kerstborrel ken- handen van regenten die géén zakelijke Haarlems Hofjesspel en een nisgemaakt met de bewoners. belangen hebben met het hofje dat ze be- Hofjeskalender. OOud-regent Job Thöne vertelde dat Van sturen. Het Teylers hofje is van Elan Wo- Haga de intentie heeft om de tradities in nen, de Proveniershof, het Brouwershofje Meer weten over Alkmaarse ere te houden: jaarlijks tweemaal bewo- en het Hofje van Guurtje de Waal zijn van hofjes? Lees de Haarlemse nersoverleg, een zomerfeest, bewoners bij- Ymere. Als het zakelijke belang gaat over- Hofjeskrant 23 op staan etc. heersen, zullen genoemde tradities een www.haarlemse-hofjeskrant.nl > Piet Verhoeven (links) in het Wildemanshofje Het Essenhofje is een geval apart, maar stille dood sterven.

7 Haarlemse Hofjeskrant

Verdiend om bewaard te worden Zicht op de Op 14 december is de film ‘400 jaar Hofje In den Groenen Tuin’ in gevelsteen première gegaan. In maart zal de film worden vertoond tijdens de Raad van Afgevaardigden van stichting Haarlemse Hofjes. Hofjesfilm in première

amera en montage zijn Koorbiënnale en de Open Monu- gedaan door John van der mentendagen, en besloten activi- Wal, wiens werk te zien is teiten zoals de jaarlijkse kerstbor- De Stichting Geveltekens opC het You Tube-kanaal van rel en de barbecue. Regent Jan Vereniging Haerlem had vijf 023tvonline. De 26 minuten du- Willemink neemt de kijker mee in jaar terug al subsidie gekregen. rende film, gemaakt in opdracht de historie en er zijn korte ge- De huidige bewoners dienden van het bestuur, is een mooie mix sprekjes met een aantal bewoon- ook een financieel steentje bij van evenementen in en rond het sters. Slot van de film is de feeste- hofje zoals de Pieck Parade, de lijke ingebruikname van pomp. te dragen. Dat is gelukt. > In het kerstpakket behalve de DVD ook het Hofjesspel e steen van circa 250 jaar oud was in erbarmelijke staat. Restaura- Nieuwe pomp vereeuwigd tieschilder Jens Koolhaas verwij- In memoriam Dderde eerste de oude verflaag, repareerde Op verzoek van de Hofjeskrant maakte Otto met speciale mortel de beschadigingen en Na 34 jaar verhuisde zuster Schilling een aquarel van de nieuwe pomp in kleurde toen de steen. Gelukkig is de verf Ancilla in haar 103de levensjaar het 400-jarige hofje In den Groenen Tuin. nu wel ademend, zodat de gevelsteen naar het Ursuline klooster in zeker weer 50 jaar mee kan. De tekst eron- Bergen. Ze werd vergeetachtig en der werd van bladgoud net als de nagels kon niet meer voor zichzelf zorgen. van de wolf. De bewoners Eefje Valkema en Aart van der Made zijn ermee verguld. et leven in Bergen was natuurlijk anders dan in het hofje Codde en van Beresteyn. Ze miste de gemoede- lijkheid en de dagelijkse bezoekjes van vrienden en PRIJSVRAAG vriendinnenH die ze in de loop der jaren had gemaakt. In onze Mail uw oplossing o.v.v. ‘prijsvraag’ naar herinneringen blijft ze een prachtig mens die hart en hoofd [email protected] en win open stelde en zo oprechte ontmoetingen mogelijk maakte. een waardebon van € 15. Oplossing HHK 29: De gevelsteen van Hofje Inden Groenen Tuin is te vinden in de Lange Veerstraat 24. De winnaar is Jolanda Kabel.

Volg deHaarlemse Hofjeskrant op Facebook! tto: ‘Op locatie wer- kunst omringd, want hij is in- ken is erg leuk. Je zit middels al bijna dertig jaar als Voor het laatste nieuws en de laatste filmpjes! tussen de mensen en suppoost en baliemedewerker Omaakt het dagelijkse leven mee. verbonden aan het Frans Hals Op die zomerse dag in het hof- Museum. je hoorde ik bewoonsters hele Momenteel is hij bezig met verhalen tegen elkaar vertellen. een serie ‘Haarlem en water’. Dat maakte het voor mij tot Hofjeswerk van de aquarellist www.facebook.com/HaarlemseHofjeskrant een belevenis.’ Eigenlijk is en sneltekenaar stond eerder in Otto dagelijks met schilder- de Hofjeskranten 19 en 20. GRATIS Haarlemse meenemen! Hofjeskrant Gratis in Haarlem af te halen: alle vestigingen van DEKAMARKT en DEKATUIN op de Vlaamseweg, VOMAR (Schalkwijk, Haarlem- Zuid en Paul Krugerstraat) en de AH-vestigin- gen op het Marsmanplein, Soendaplein, Raaks en Schalkwijk. PLUS Supermarkt en de Coop Compact in Haarlem-Noord. Verder VVV-stad- huis, het Noord-Hollands archief, Van der Pigge, Muys Kantoor & Kado, en de bibliotheken in Centrum, Schalkwijk, Oost en Noord. Verder bij zorgcentra, o.a. Reinaldahuis, Schalkweide en Schoterhof. In Heemstede bij VOMAR, AH, SPAR, PRIMERA De Pijp en boekhandel Blokker. In Bloemendaal bij Papyrium, de bibliotheek en Om niets boekhandel Bloemendaal.

te vergeten! Reacties: [email protected] Website: www.haarlemse-hofjeskrant.nl De Haarlemse Hofjeskrant kwam mede tot stand dankzij financiële steun van het bestuur van de hofjes Codde & Van Beresteyn en In den Groenen Tuyn en diverse fondsen. Oplage: 10.000 Open: ma. t/m vr. van 9.00-18.00 uur Redactie: Willem Brand zaterdag van 10.00 - 17.00 uur Eindredactie: Jacques de Jong Gedempte Oude Gracht 108 Vormgeving: Kees Reniers Haarlem, Tel: 023 5315513 www.muyskantoor.nl HHK 31 verschijnt eind mei 2017

8