Association Internationale d’Études Patristiques International Association of Patristic Studies

Bulletin d’information et de liaison 50 (2016) Table des matières

5 Vie de l’Association De la part du Président. • De la part du Secrétaire. • Cotisation et Adhésion. • Statuts de l’AIEP / IAPS (texte français et traduction anglaise). • Règlement intérieur de l’AIEP / IAPS (texte français et traduction anglaise). • Liste des membres du Conseil élus en 2015. • Liste des correspondants nationaux et des membres du Comité exécutif. • Liste des nouveaux membres. • Liste des membres, anciens membres et collègues décédés. • Membres par pays.

Bulletin bibliographique: Travaux récemment parus ou en préparation 31 A. Bibliographie et histoire de la recherche 35 B. Ouvrages généraux I - Histoire du christianisme ancien 39 0. Christianisme et société dans l’antiquité tardive 43 1. Histoire des communautés, des institutions, des périodes, des régions 50 2. Histoire des doctrines (théologie) 62 3. Liturgie et hymnographie 63 4. Culture antique et culture chrétienne 70 5. Hagiographie et histoire de la spiritualité 76 6. Art et archéologie 80 7. Épigraphie 81 8. Codicologie (manuscrits, catalogues, microfilms, paléographie) 84 9. Papyrologie 85 10. Prosopographie II - Langues et littérature chrétiennes 87 1. Histoire des langues et des littératures classiques et orientales 89 2. Genres littéraires 91 3. Vocabulaire et stylistique 91 4. Thèmes littéraires 93 5. Patristique et Moyen Âge 97 6. Patristique et humanisme, Renaissance et Réforme, Temps modernes 99 7. Actualité des Pères III - La Bible et les Pères 102 0. Ouvrages généraux 105 1. Christianisme et judaïsme 106 2. Ancien Testament 110 3. Nouveau Testament 115 4. Apocryphes, pseudépigraphes 118 5. Gnose, manichéisme, etc.

3 IV - Auteurs et texts 120 (ordre alphabétique des noms et des titres latins)

Critères éditoriaux pour le Bulletin / Editorial Guidelines for the Bulletin 185 Français 186 English

Nouvelles et communications 187 En évidence 187 A. Congrès, Colloques 189 B. Mélanges 193 C. Initiatives diverses 197 D. Instrumenta studiorum (programmes de collection) 203 E. Nouvelles de Colombie 209 F. Nouvelles de Grèce 213 G. Dissertations en cours

Supplément. Annuaire 2015: Addenda et corrigenda 219 Nouvelles addresses et nouveaux champs de recherche 221 Nouveaux membres

4 BULLETIN BIBLIOGRAPHIQUE Travaux récemment parus ou en préparation

A. Bibliographie et histoire de la recherche Bernardini, P., Bibliografia ambrosiana 2012, dans: Annali di scienze religiose, N.S. 8 (2015) 287-325. Bernardini, P., Bibliografia ambrosiana 2013, dans: Annali di scienze religiose, N.S. 9 (2016) (à paraître). Brock, S.P., A half century of Syriac studies, dans: Byzantine and Modern Greek Studies 40 (2016) 38-48. Brock, S.P., Syriac Studies: a Classified Bibliography, 2: 1991-2010, Kaslik 2014. Cabrera Montero, J.A., Biblioteconomía, nuevas tecnologías y literatura cristiana antigua, dans: Religión y Cultura 55 (2009) 669-678. Ceulemans, R., François Combefis éditeur d’extraits origéniens, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Lecture et production des textes de l’Antiquité à la fin du Moyen Âge, (Cultures et civilisations médiévales, 63), Paris 2015, 217-238 Chapot, F., Ciccolini, L., Dolbeau, F., Perrin, M.-Y., Petitmengin, P., Chronica Tertullianea et Cyprianea 2014, dans: Revue des études augustiniennes et patristiques 61/2 (2015) 325-364. Degórski, B., Bibliografia concernente le tre Vitae degli eremiti di san Girolamo, dans: Dissertationes Paulinorum 23 (2014) 23-45. Di Berardino, A., Modern Patrologies, dans: K. Parry (éd.), The Wiley Blackwell companion to Patristics, Oxford 2015, 51-67. Di Berardino, A., The Development of the AIEP/IAPS, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 209-220. Ferreiro, A., Necrológica: in memoriam Jacques Fontaine (1922-2015), dans: Anuario de Historia de la Iglesia, (en préparation). Ferreiro, A., The Visigoths in Gaul and Iberia (Update): A Supplemental Bibliography, 2013-2015, (Medieval and Early Modern Iberian World), Leiden (en préparation). Fiano, E., The Construction of Ancient Jewish Christianity in the Twentieth Century: The Cases of Hans-Joachim Schoeps and Jean Daniélou, dans: B. Bitton- Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty- First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 279-298. Figiel, J., Patrystyka w czasopismach zagranicznych 2013-2014 [Patristics in the Foreign Journals 2013-2014], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 619-670. Figiel, J., Polska bibliografia antyku chrześcijańskiego 2014 [Polish Bibliography of Christian Antiquity 2014], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 583-617.

31 Bulletin bibliographique

Gain, B., Instruments de travail pour l’étude de l’ancienne littérature grecque chrétienne ancienne, 2e édition revue, mise à jour et augmentée, dans: B. Pouderon, E. Norelli (éds.), Histoire de la littérature grecque chrétienne, 2e édition, Paris (sous presse). García Bazán, F., Los estudios patrísticos en Sudamérica y el Caribe, dans: B. Bitton- Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty- First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 107-124. Hainthaler, Th., Le Cardinal Alois Grillmeier: Renouveau de la christologie, dans: D. Gonnet, M. Stavrou (éds.), Les Pères de l’Église aux sources de l’Europe, (Sources chrétiennes), Paris 2014, 121-146. Harrison, C., de Bruyn, Th., Introduction, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 9-24. Heil, U., Eduard Schwartz im Gespräch mit Adolf Jülicher und Friedrich Loofs. Aus der Korrespondenz vorgestellt, dans: U. Heil, A. von Stockhausen (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz. Vorträge der Tagung zum 65. Geburtstag von Hanns Christof Brennecke, 17.-18. Februar 2012, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 176), Berlin - Boston 2015, 144-195. Heil, U., von Stockhausen, A. (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz, Vorträge der Tagung zum 65. Geburtstag von Hanns Christof Brennecke, 17.-18. Februar 2012, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 176), Berlin - Boston 2015. Hovorun, C., Patristics after Neo-Patristics, dans: J. Mihoch and L. Aldea (éds.), A Celebration of Living Theology, Bloomsbury 2014, 205-213. Jacobsen, A.-C., The Current State of the International Research on Origen, dans: Adamantius 20 (2014) 444-451. Kinzig, W., Hans von Soden als Historiker der Alten Kirche, dans: J.-Ch. Kaiser (éd.), Akten der Tagung “Hans von Soden (1881-1945) – Ein Gelehrtenleben zwischen Wissenschaft und Kirchenpolitik”, am 31.03.-01.04.2012 in der Evangelischen Akademie Hofgeismar, (sous presse). Kinzig, W., Rudolf Bultmann und Hans von Soden, dans: Ch. Landmesser (éd.), Bultmann-Handbuch, Tübingen (à paraître). Lagouanère J., Clauis Tertulliani operum, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 267-314. Lemeni, D., Father Dumitru Stăniloae – The Promoter of Neo-Patristic Thought in Romanian Theology, dans: Teologia 1 (2015) 108-120. Libambu, M.W., La contribution des études patristiques à la théologie africaine: L’étude des Pères de l’Église à l’école théologique de Kinshasa (1957-2013), dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies

32 A - Bibliographie et histoire de la recherche

in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 163-194. Macé, C., d’Hoine, P., Helmig, Ch., van Campe, L., Steel, C., Proclus: Fifteen Years of Research (1990-2004). An Annotated Bibliography, dans: Lustrum 44 (2002) [2005]. Macé, C., Gippert, J., Textual Criticism and Editing in the Digital Age, dans: W. de Melo, S. Scullion (éds.), Oxford Handbook of Greek & Latin Textual Criticism, Oxford 2016. Macé, C., Rules and Guidelines in Book Series and Their Impact on Scholarly Editions, dans: E. Göransson (éd.), Entering the Editorial Laboratory: A Casebook for and by Editors of Medieval Latin and Greek Texts, Toronto (à paraître). Macé, C., Textual Criticism, dans: S. Papaioannou (éd.), Oxford Handbook of Byzantine Literature, Oxford - New York 2016. Marone, P., Donatism. Online Dynamic Bibliography, dans: Zotero group registered 29-10-2014, https://www.zotero.org/groups/donatism. Meunier, B., Bulletin de patrologie, dans: Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques 99 (2015) 281-334. Mira, M., Conversación en Roma con Paolo Siniscalco, dans: Anuario de Historia de la Iglesia 23 (2014) 503-519. Mühlenberg, E., Die Edition der Acta Conciliorum Oecumenicorum (ACO), dans: U. Heil, A. von Stockhausen (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz. Vorträge der Tagung zum 65. Geburtstag von Hanns Christof Brennecke, 17.-18. Februar 2012, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 176), Berlin - Boston 2015, 97-109. Mühlenberg, E., Theodor Zahn (1838-1933), dans: B. Schröder, H. Wojtkowiak (éds.), Stiftsgeschichte(n). 250 Jahre Theologisches Stift der Universität Göttingen (1765-2015), Göttingen 2015, 93-103. Neil, B., Patristics in Australia: Current Status and Future Potential, dans: B. Bitton- Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty- First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 145-162. Nieścior, L., Nicetas z Remezjany – bibliografia [Niceta of Remesiana – Bibliography], dans: e-Patrologos 1/3 (2015) 43-48. Pillinger, R., Harreither, R., Huber, M., Bibliografie zur Spätantike und Frühchristlichen Archäologie in Österreich (mit einem Anhang zum spätantik-frühchristlichen Ephesos). 2014 erschienene Publikationen und Nachträge, dans: Mitteilungen zur Christlichen Archäologie 21 (2015) 115-120. Rinaldi, G., Giudice, A. (éds.), Realia Christianorum. Fonti e documenti per lo studio del cristianesimo antico. Atti del convegno, Napoli, 14 novembre 2014, (Ricerche, 3), Bologna 2015. Rinaldi, G., Le fonti per lo studio delle eresie cristiane antiche, (Oi christianoi. Sezione antica, 21), Trapani 2015. Ritter, A.M., The Origins of AIEP, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De

33 Bulletin bibliographique

Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 195-208. Sakowicz, E., Teolog zasłuchany w Boga i człowieka w Chrystusie i zapatrzony w Ojców Kościoła – refleksja o teologii Ks. Prof. Józefa Wolińskiego [Theologian Attentive to God and Man in Christ and Oriented toward at the Fathers of the Church – Reflection on the Theology of Rev. Prof. Joseph Wolinski], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 25-30. Sakowicz, E., Un théologien à l’écoute des Pères de l’Église: quelques considérations sur les écrits du Père Joseph Wolinski, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 31-35. Stewart, C., Patristics beyond ‘East’ and ‘West’, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 317-342. Szczur, P., Ks. Prof. Józef Woliński: curriculum vitae [Rev. Prof. Joseph Wolinski: Curriculum Vitae], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 13-15. Szczur, P., Rev. Prof. Joseph Wolinski: bref « curriculum vitae », dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 17-18. Szczur, P., Wykaz drukowanych prac Ks. Prof. Józefa Wolińskiego [Publications of Rev. Prof. Joseph Wolinski], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 19-24. Szymańska-Kuta, D., Dydym Ślepy. Materiały bibliograficzne [Didymus the Blind. Bibliography], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 567-581. Toda, S., Patristic Studies in , dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 125-144. Trout, D., The State of Patristics in North America, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 89-106. Uciecha, A., Stephan Schiwietz (Siwiec) – uczeń w szkole Maxa Sdralka [Stephan Schiwietz [Siwiec] – Pupil of Max Sdralek], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 503-516. Vessey, M., ‘La patristique, c’est autre chose’: André Mandouze, Peter Brown, and the Avocations of Patristics as a Philological Science, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 443-472. Villadsen, H., Nordisk patristisk bibliografi 2009-2012, dans: Patristica Nordica Annuaria 29 (2014) 33-89 (en ligne: http://www.patristik.dk/Patristik12. pdf). Wallraff, M., Whose Fathers? An Overview of Patristic Studies in Europe, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 57-72.

34 B - Ouvrages généraux

Widok, N., Berthold Altaner – światowej sławy patrolog wrocławski [Berthold Altaner – der weltberühmte Breslauer Patrologe], dans: J. Harasimowicz (éd.), Księga Pamiątkowa Jubileuszu 200-lecia utworzenia Państwowego Uniwersytetu we Wrocławiu [Commemorative Book for the 200th Anniversary of the Establishment of the State University in Wrocław], vol. IV, Wrocław 2015, 289-295. Wysocki, M.R., Between Western and Eastern Traditions: Polish Patristic Studies after World War II, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 73-88.

B. Ouvrages généraux AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016. Ashbrook Harvey, S., Patristic Worlds, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 25-56. Bausi, A., et al. (éds.), Comparative Oriental Manuscript Studies. An Introduction, (COMSt), Hamburg 2015. Binggeli, A., Boud’hors, A., Cassin, M. (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016. Bodrožić, I., O Bogu posvećenom životu u patristici. Prikaz povijesnog razvoja i duhovnosti [La vita consacrata nel periodo patristico. Un esposizione dello sviluppo storico e della spiritualità], dans: Diacovensia 23/4 (2015) 425-440. Bodrožić, I., Odnos vjere i razuma u kasnoantičkome svijetu [Il rapporto tra la fede e la ragione nel tardoantico], dans: A. Polegubić, B. Vulić (éds.), Zapad, vjera i razum, Frankfurt am Main 2015, 11-40. Buda, D., Bisericile Ortodoxe la începutul secolului al XXI-lea și mișcarea ecumenică [The Orthodox Churches at the Beginning of 21st Century and the Ecumenical Movement], Sibiu 2014. Cabrera Montero, J.A., «Che cosa vuoi da me?»: alla scoperta della chiamata che cambia la vita, contributi di J.A. Cabrera Montero ... [et al.], Roma, 2011. Cameron, A., Patristic Studies and the Emergence of Islam, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 249-278. Degórski, B., L’ispirazione teo-cristologica dell’antropologia patristica, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 17-34. Degórski, B., Niezmierzone bogactwo Kościoła – Ojcowie Kościoła: świadkowie, nauczyciele i obrońcy wiary [Infinita ricchezza della Chiesa, i Padri della

35 Bulletin bibliographique

Chiesa: testimoni, maestri e difensori della fede], dans: M. Chojnacki, J. Morawa, A.A. Napiórkowski (éds.), O bogactwach Kościoła, (Cracoviensis cogitatio Ecclesiae, 6), Kraków 2014, 27-55. Gemeinhardt, P. (éd.), Was ist Kirche in der Spätantike, (Patristic Studies, 14), Leuven 2016 (en préparation). Gemeinhardt, P. (éd.), Zwischen Exegese und religiöser Praxis. Heilige Texte von der Spätantike bis zum klassischen Islam, Tübingen 2016. Gemeinhardt, P., Bildung und Religion im Christentum der Spätantike. Historische, theologische und interdisziplinäre Perspektiven, dans: Theologische Literaturzeitung 141 (2016) (en préparation). Gemeinhardt, P., Hagiography. Greek and Latin Patristics and Orthodox Churches, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 10, Berlin - Boston, 2015, 1153–1159. Gemeinhardt, P., Teaching Religion in Late Antiquity: Divine and Human Agency, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Gemeinhardt, P., Was ist Kirche in der Spätantike? Einheit und Vielfalt – Anspruch und Wirklichkeit, dans: P. Gemeinhardt (éd.), Was ist Kirche in der Spätantike, (Patristic Studies, 14), Leuven 2016 (en préparation). Guerra Gómez, M. ¿Por qué hay tantas religiones? El cristianismo y la verdad de las otras creencias, Madrid 2015. Guerra Gómez, M., El Cristo del que habla “Nueva Era”, ¿es el Jesús de los Evangelios?, dans: L. Santamaría del Rio (éd.), Esoterismo, sectas, Nueva Era: 50 preguntas y respuestas, Madrid 2017, 144-151. Guerra Gómez, M., La unidad de los cristianos. El primer milenio cristiano, modelo para la unidad entre la Iglesia católica y las Iglesias ortodoxas, dans: www. infovaticana.com/blog/manuel-guerra Guinot, J.-N., Éditer et traduire les écrits des Pères dans Sources Chrétiennes: regard sur soixante-dix ans d’activité éditoriale, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 221-248. Hofer, A. The Undivided Church: Myth and History, dans: Nova et Vetera (Eng.) 13 (2015) 1255-1260. Horyacha, M. (éd.), Ранні Отці Церкви: Антологія [Early Church Fathers: Anthology], Lviv 2015. Hovorun, C., Convergence between Theology and Science: Patterns from the Early Christian Era, dans: M. Welker (éd.), The Spirit in Creation and New Creation, Grand Rapids, MI 2012, 111-119. Hovorun, C., Reading the Gospels with the Early Church. A Guide, Geneva 2013 (WCC co-editor). Hovorun, C., Загальне та окреме в Церкві [Common and Particular in the Church], dans: Філософська думка: Sententiae IV (2013) 194-201. Jensen, R.M., Integrating Material and Visual Evidence into Early Christian Studies: Approaches, Benefits, and Potential Problems, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century.

36 B - Ouvrages généraux

Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 549-570. Kahlos, M., The Early Church, dans: D.J. Collins (éd.), The Cambridge History of Magic and Witchcraft in the West: From Antiquity to the Present, Cambridge 2015, 148-182. Kochańczyk-Bonińska, K., From Democritus to Early Christian Liturgy – How Was the Motif of a Man as a Microcosm Developing?, dans: B. Ercan (éd.), Interactions in the History of Philosophy II, Istambul 2015, 47-55. Kristiansen, S.J., Solberg, P. (éds.), Gud er alltid større. Kirkefedrenes teologiske språk, Oslo (sous presse). Macé, C., Baret, P.V., Bozzi, A., Cignoni, L. (éds.), The Evolution of Texts: Confronting Stemmatological and Genetical Methods. Proceedings of the International Workshop held in Louvain-la-Neuve on September 1-2, 2004, (Linguistica Computazionale, 24), Pisa 2006. Macé, C., Dillen, W., van Hulle, D. (éds.), Texts beyond Borders: Multilingualism and Textual Scholarship, = Variants. The Journal of the European Society for Textual Scholarship 9 (2012). Macé, C., van Deun, P. (éds.), Encyclopaedic trends in Byzantium? Proceedings of the International Conference held in Leuven, 6-8 May 2009, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 212), Leuven 2011. Maritano, M., Parte storica [Cap. I. Inquadramento storico. 1. La diffusione del cristianesimo prima e dopo la pace della Chiesa tra Oriente e Occidente. Cap. III. La vita della comunità. Par. 1-3. Cap. VI Controversie nelle comunità. Eresia: significato e approccio], dans: P. Filacchione, C. Papi (éds.), Archeologia Cristiana. Coordinate storiche, geografiche e culturali (secoli I-V), (Flumina ex Fontibus, 8), Roma 2015, 15-31; 77-81; 139-150. Markschies, Ch., Christian Theology and its Institutions in the Early . Prolegomena to a History of Early Christian Theology, Waco, TX 2015 [bearbeitete englische Übersetzung von Kaiserzeitliche christliche Theologie und ihre Institutionen. Prolegomena zu einer Geschichte der antiken christlichen Theologie, Tübingen 2007, von W. Coppins]. Morales, E.M., Introducción a la Patrología. Un estudio sobre los géneros literarios, Buenos Aires, 2004. Moreau, D., Clavis Patrum Latinorum. Addenda et corrigenda ad utrumque jus pertinentia (CPL capitula VII-XI), (Corpus Christianorum. Claves. Subsidia), Turnhout (en préparation). Nieścior, L., Jaskinia w życiu i wyobrażeniu starożytnych chrześcijan [Cave in the life and imagination of the ancient Christians], dans: U. Mazurczak (éd.), Ziemia – człowiek – sztuka. Interdyscyplinarne studia nad ziemią [Earth – man – art. Interdisciplinary studies about the Earth], Lublin 2015, 203-233. Pillinger, R., Neue Forschungen zum frühen Christentum in den Balkanländern. Beiträge eines am 15. Oktober 2012 an der ÖAW gehaltenen Symposiums (Archäologische Forschungen, 26 = Denkschriften. Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, 484), Wien 2015. Simonetti, M., Antiochia cristiana (secoli I-III), (Sussidi Patristici, 19), Roma 2016.

37 Bulletin bibliographique

Torres Prieto, J.M., Acerbi, S. (éds.), La religión como factor de identidad, Madrid 2016. Torres Prieto, J.M., Conflictos religiosos en el cristianismo antiguo. Los debates entre ortodoxos y herejes, dans: Laicidad y Libertades. Escritos jurídicos, Madrid (en prensa). Tzvetkova-Glaser, A., Патрология, раннохристиянски автори и произведения, изд. Комунитас, София (Frühchristliche Autoren und Werke), Sofia (sous presse). van Geest, P.J.J., Seeing through the Eyes of Faith. The Mystagogy of the Church Fathers, (Late Antique History and Religion, 11), Leuven – Dudley 2015. van Geest, P.J.J., Studying the Mystagogy of the Church Fathers. An Introduction, dans: P.J.J. van Geest (éd.), Seeing through the Eyes of Faith. The Mystagogy of the Church Fathers, (Late Antique History and Religion, 11), Leuven – Dudley 2015, 3-22. van Geest, P.J.J., Theology, Interdisciplinarity, and the University. Albert Deblaere SJ and Bernard Lonergan SJ revisited, dans: G. Whelan (éd.), Revisiting Lonergan’s Anthroplogy. The next fifty years of Vatican II, (Analecta Gregoriana, 324), Roma 2015, 397-411. Vilella Masana, J., Buenacasa Pérez, C., Jiménez Sánchez, J.A., Maymó Capdevila, P., Sales Carbonell, J., Villegas Marín, R., Grup de Recerques en Antiguitat Tardana (GRAT), dans: Pyrenae 46/1 [Extra 1, número especial 50è aniversari 1965-2015] (2015) 277-297. Witko, K., U zarania łacińskiego pojęcia osoby [persona]. Przyczynek do teologicznego myślenia o osobie [The Beginning of the Concept of the Term Persona. A Contribution to a Theological Thinking about a Personal Being], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 517-528.

Dissertation en cours: Pultar, K., Christwerden und Christsein in spätantiker Zeit: Selbstverständnis - Kriterien – Implikationen, thèse sous la direction de H. Grieser, Johannes Gutenberg-Universität, Mainz.

38 I - Histoire du christianisme ancien

0. Christianisme et société dans l’antiquité tardive AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016. Adamiak, S., Kontynuacja przymusu państwowego w sprawach religijnych w Afryce północnej [The Continuity of the State Coercion in Religious Conflicts in North Africa], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 69-77. Barone, F.P., Parmentier, E., La mort d’Hérode au IVème siècle: un palimpseste historiographique, dans Ph. Blaudeau, P. van Nuffelen (éds.), L’historiographie tardo-antique et la transmission des savoirs, Berlin 2015, 249-258. Bodin, A., Manifester son dénuement dans l’Antiquité tardive en Italie et en Afrique romaine, dans: E. Pinto-Mathieu (éd.), Vertus du dénuement. Actes du colloque des 12 et 13 mars 2015 à l’université d’Angers, Angers 2016 (à paraître). Breitbarth, N., «Als Sklave ertrage ich die Sklaverei» (Oratio 11, 2). Tatians Aussagen zur Sklaverei in seiner Rede an die Griechen, dans: N. Priesching, H. Grieser (éds.), Theologie und Sklaverei von der Antike bis in die frühe Neuzeit, (Sklaverei – Knechtschaft – Zwangsarbeit 14), Hildesheim u.a. 2016, 1-23. Brennecke, H. C., Rom und die ehemaligen «arianischen» regna im Spiegel der syno- dalen Überlieferung, dans: C. Alraum, A. Holndonner, H.-C. Lehner, C. Scherer, Th. Schlauwitz, V. Unger (éds.), Zwischen Rom und Santiago. Festschrift für Klaus Herbers zu seinem 65. Geburtstag, Bochum 2016, 273-284. Brennecke, H.C., «Ingemuit totus orbis, et Arianum se esse miratus est» (Hier. c. Lucif. 19). Fortunatian, Oberitalien und die Synode von Rimini (359), dans: Fortunatianus Redivivus. Bischof Fortunatian von Aquileia und sein Evangelienkommentar, Internationale Tagung an der Universität Salzburg, 17.- 19. September 2015, Berlin - Boston (à paraître). Buenacasa, C., Sales, J., «In nomine Domini ecclesia consecrata est»: els nous espais cristians dins la ciutat clàssica (ss. III-VII d.C.), Barcelona 2015. Buenacasa, C., The ecclesiastical patrimony of the Donatist church, dans: A. Dupont, M.A. Gaumer, M. Lamberigts (éds.), The uniquely African controversy. Studies on Donatist christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Leuven 2015, 101-125. Buenacasa, C., Villegas, R., Agustín, autor intelectual del texto del edicto de union de 405, dans: AA.VV., Lex et religio. XL Incontro di studiosi dell’Antichità cristiana, Roma, 10-12 maggio 2012, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 135), Roma 2013, 617-645. Colot, B., Africain, romain et chrétien: l’engagement religieux de Tertullien et de Lactance, chacun en son époque, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016 (à paraître). Colot, B., Les pauvres et la charité: morale et religion dans la littérature latine

39 Bulletin bibliographique

chrétienne jusqu’à Lactance (250-325), dans: E. Pinto-Mathieu (éd.), Histoire littéraire de la «sainte» pauvreté, Rennes 2016 (à paraître). Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. de Wet, Ch.L., ‘n Kritiese Vergelyking tussen Basilius van Sesarea, Johannes Chrysostomus en Ambrosiaster se Sienswyses aangaande die Behandeling van Slawe [A Critical Comparison between the Views of , John Chrysostom, and Ambrosiaster on the Treatment of Slaves], dans: LitNet Akademies (Godsdienswetenskappe) 12/3 (2015) 566-584, (en afrikaans) en ligne: http://www.litnet.co.za/n-kritiese-vergelyking-tussen-basilius-van- sesarea-johannes-chrysostomus-en-ambrosiaster-se-sienswyses-aangaande- die-behandeling-van-slawe. de Wet, Ch.L., John Chrysostom and the Mission to the Goths: Rhetorical and Ethical Perspectives, dans: J. Kok, T. Nicklas, D. Roth, C. Hays (éds.), Sensitivity to Outsiders: Exploring the Dynamic Relationship between Mission and Ethics in the New Testament, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, II.364), Tübingen 2014, 543-565. de Wet, Ch.L., Missionality, Religious Identity and Power in 1 Clement, dans: J. Kok, T. Nicklas, D. Roth, C. Hays (éds.). Sensitivity to Outsiders: Exploring the Dynamic Relationship between Mission and Ethics in the New Testament, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, II 364), Tübingen 2014, 421-446. de Wet, Ch.L., Preaching Bondage: John Chrysostom and the Discourse of Slavery in Early Christianity, Oakland, CA 2015. de Wet, Ch.L., The Punishment of Slaves in Early Christianity: The Views of Some Selected Church Fathers, dans: Acta Theologica Supplementum 23 (2016) 263- 282. Di Berardino, A., Christianity and the Roman State, 200-700 CE: The View from Carthage, dans: J. Merdinger (éd.), Religious Life at Carthage in Late Antiquity, 200-700 CE., Leiden 2016. Di Berardino, A., Crocifissione abolita da Costantino, dans: Constantino, ¿El primer emperador cristiano? Religión y política en el siglo IV, Barcellona 2015, 439- 461. Di Berardino, A., Il cristianesimo e le città (I-IV secolo), dans: L. Martínez Sistach (éd.), La pastorale delle grandi città, Città del Vaticano 2015, 81-108. Di Berardino, A., Tempo e salvezza nel Codice Teodosiano, dans: La salvezza. Relazioni fra pagani e cristiani nella tarda antichità, Convegno di studi, Palermo, 14-15 dicembre 2012, (à paraître). Di Berardino, A., Women and spread of Christianity in the first Centuries, dans: Augustinianum 55 (2015) 305-337. Dunn, G.D., Flavius Constantius, Galla Placidia, and the Aquitanian Settlement of the Goths, dans: Phoenix (sous presse). Dunn, G.D., Tertullian and Military Service: The Scriptural Arguments in De corona, dans: D. Meconi (éd.), Secular Struggles and Sacred Scripture, (The Bible in Ancient Christianity, 9), Leiden 2015, 87-103.

40 I.0 - Christianisme et societé dans l’antiquité tardive

Dziurdzik, T., Znaczenie uroczystości kultowych w życiu społecznym armii rzymskiej okresu Pryncypatu w świetle Feriale Duranum [The Social Importance of Cult Ceremonies for the Roman Military During the Principate in the Light of Feriale Duranum], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 273-286. Engberg, J., Condemnation, criticism and consternation. Contemporary pagan authors’ assessment of Christians and Christianity, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 201-228 [original danois 2006]. Engberg, J., Forfølgelse og lydighed mod øvrigheden. Kirken i den prækonstantinske epoke, dans: J. Bach Nicolajsen (éd.), National kristendom til debat, Fredericia 2015, 23-55. Fuhrer, Th., Rhetorics of theology: religious debates in late antique Carthage, dans: J. Stenger (éd.), Culture, Religion and Urban Environment in Late Antiquity and Beyond, Berlin - Boston (sous presse). Gemeinhardt, P., Athanasius von Alexandrien: Bischof, Theologe, Kirchenpolitiker, dans: H. Behlmer - M. Tamcke (éds.), Christen in Ägypten, (Göttinger Orient- forschungen, Reihe IV: Ägypten, 60), Wiesbaden 2015, 11–24. Georges, T., Tertullian’s Criticism of the Emperors’ Cult in the Apologeticum, dans: M. Kahlos (éd.), Emperors and the Divine – Rome and its Influence = COLLeGIUM 20 (2016) 84-95 (en ligne: https://helda.helsinki.fi/bitstream/ handle/10138/161317/06_Georges1904.pdf?sequence=1) Hołasek, A., Żołnierz i służba wojskowa w świetle kościelnych źródeł normatywnych z IV i V wieku [Soldier and Military Service in the Light of Legislative Church Sources from the 4th and 5th Centuries], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 353-373. Kahlos, M, Ditches of Destruction – Cyril of Alexandria and the Rhetoric of Public Security, dans: Byzantinische Zeitschrift 107/2 (2014) 1-32. Kahlos, M., Artis heu magicis – The Label of Magic in the Fourth-century Disputes and Conflicts, dans: M.R. Salzman, M. Sághy, R. Lizzi Testa (éds.), Pagans and Christians in Late Antique Rome. Conflict, Competition, and Coexistence in the Fourth Centur, Cambridge 2015, 162-177. Kahlos, M., Magic and the Early Church, dans: D.J. Collins (éd.), Cambridge History of Witchcraft and Magic, Cambridge 2015, 148-182. Kahlos, M., Seizing the History – Christianizing the Past in Late Antique Historiography, dans: M. Isoaho (éd.), Past and Present in Medieval Chronicles, = COLLeGIUM 17 (2015) 11-33. Kinzig, W., Christenverfolgungen in der Alten Kirche, München 2017, (en préparation). Kinzig, W., Herrschaft und Bekenntnis. Überlegungen zur imperialen Normierung des christlichen Glaubens in der Spätantike, dans: Historische Zeitschrift 301 (2016) (sous presse). Markschies, Ch., Christian Theology and its Institutions in the Early Roman Empire. Prolegomena to a History of Early Christian Theology, Waco, TX 2015 [bearbeitete englische Übersetzung von Kaiserzeitliche christliche Theologie und ihre Institutionen. Prolegomena zu einer Geschichte der antiken christlichen Theologie, Tübingen 2007, von W. Coppins].

41 Bulletin bibliographique

Marone, P., Agostino e la condanna del politeismo, dans: Politeismo. Costruzione e percezione delle divinità nel Mediterraneo antico. IV Incontro sulle religioni del Mediterraneo antico, Museo delle Religioni Raffaele Pettazzoni, Velletri 10-14 giugno 2014, (sous presse). Marone, P., Some Observations on the anti-Donatist Legislation, dans: M.A. Gaumer, A. Dupont, M. Lamberigts (éds.), The Uniquely African Controversy: Studies on Donatist Christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Leuven 2015, 71-84. Nazzaro, A.V., Contro giudei, pagani ed eretici. Reazione religiosa e politica all’invasione dei Vandali ariani di Quoduultdeus vescovo di Cartagine (V sec.), dans: Auctores Nostri 14 (2014) 513-552. Nazzaro, A.V., Paolino di Nola e l’aristocrazia cristianizzata del suo tempo, dans: C. Ebanista, M. Rotili (éds.), Aristocrazia e società fra transizione romano- germanica e Alto Medioevo, San Vitaliano 2015, 9-26. Neil, B., Studying Dream Interpretation from Early Christianity to the Rise of Islam, dans: Journal of Religious History 40 (2016) 17-39. Ożóg, M., Magic Practices Against Human Life and Health in Late Antiquity as Reflected in the Church Legislation, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 243- 252. Rinaldi, G., Bibbia, esegesi e politica: Dionigi d’Alessandria e l’imperatore Gallieno, dans: Annali di storia dell’esegesi 32/2 (2015) 485-507. Rinaldi, G., Da perseguitati a favoriti, da favoriti a persecutori. Il cristianesimo nell’impero romano fra IV e V secolo, dans: E. Prinzivalli (éd.), Storia del cristianesimo, vol. I: L’età antica (secoli I-VII), Roma 2015, 219-249. Rinaldi, G., Il cristianesimo e la società del mondo greco-romano fra I e III secolo, dans: E. Prinzivalli (éd.), Storia del cristianesimo, vol. I: L’età antica (secoli I-VII), Roma 2015, 185-218. Rinaldi, G., Pagani e cristiani. Storia di un conflitto, Carocci 2017, (à paraître). Ritter, A.M., Konstantin, Euseb und die Zukunft des Christentums. Ein Gespräch mit Peter R. Brown, John H. Yoder und Peter J. Leithart, dans: R. Flogaus, J. Wasmuth (éds.), Orthodoxie im Dialog. Historische und aktuelle Perspektiven, (Arbeiten zur Kirchengeschichte, 130), Berlin 2015, 293-309. Shanzer, D., Capturing Merovingian Courts: a Literary Perspective, dans: Le Corti nell’Alto Medioevo, Spoleto 24-29 aprile 2014, (Settimane di Studio della Fondazione C.I.S.A.M. , 62), Spoleto 2015, 667-699. Smolak, K., Vices of Men and Women during the Barbarian Invasion of Gaul: The so-called Epigramma S. Paulini and Orientius’ Commonitorium, dans: Studia Patrum 12 (2015) 192-205. Szopa, A., Wódz doskonały w świetle łacińskich panegiryków późnoantycznych [The Perfect General according to the Late Roman Latin Panegyrics], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 307-329. Tamas, H., «Valentinianus, christianissimus imperator»: Notes on a Passage of the Passio Pollionis (BHL 6869), dans: Vigiliae Christianae 68/1 (2013) 82-97. Tamas, H., Urban Asceticism between the Household and the Public Space: the Evidence of the Consultationes Zacchaei, (en préparation).

42 I.1 - Histoire des communautés, des institutions, des périodes, des régions

Ulrich, J., Dionysius of Alexandria in Exile. Evidence from his Letter to Germanus (Eus.Caes., h.e. VII 11), dans: J. Ulrich, J. Hillner, J. Engberg (éds.), Clerical Exile in Late Antiquity, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 18), Frankfurt 2016 (à paraître). Ulrich, J., Hillner, J., Engberg, J. (éds.), Clerical Exile in Late Antiquity, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 18), Frankfurt 2016 (à paraître). Vilella Masana, J. (éd.), Constantino, ¿el primer emperador cristiano? Religión y política en el siglo IV, Barcelona 2015. Villegas Marín, R., Maior temptatio: Constantino y el imperator christianus en la reflexión histórico-teológica de Agustín de Hipona, dans: J. Vilella (ed.), Constantino, ¿el primer emperador cristiano? Religión y política en el siglo IV, Barcelona 2015, 499-507. Volp, U., Die Figur des Petrus in der Auseinandersetzung zwischen Christen und Nichtchristen, dans: H. Omerzu, E. Schmidt (éds.), Paulus und Petrus, (Arbeiten zur Bibel und ihrer Geschichte, 48), Leipzig 2016 (sous presse). Volp, U., Die Figur des Petrus in der Auseinandersetzung zwischen Christen und Nichtchristen, dans: H. Omerzu, E. Schmidt (éds.), Paulus und Petrus, (Arbeiten zur Bibel und ihrer Geschichte, 48), Leipzig 2016 (sous presse). Wilczyński, M., Exercitus barbarorum. Organizacja i działania wojsk ludów germańskich osiadłych w V i VI wieku w basenie Morza Śródziemnego [Exercitus Barbarorum. The Organisation and the Warfare of the Armies of Germanic People in the V-VI Centuries in the Mediterranean Area], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 287-305. Zocca, E., «Et post paucos dies recipimur in carcere». Il carcere come kairos nell’era dei martiri, dans: M.C. Rossi, La religione dei prigionieri, (Quaderni di storia religiosa, 2013), Caselle di Sommacampagna, VE 2015, 21-45.

1. Histoire des communautés, des institutions, des périodes, des régions Iordanes, Storia dei Goti, introduzione, traduzione e note a cura di G. Pilara, Roma 2016. Acerbi, S., Marcos, M., Torres Prieto, J. (éds.), El obispo en la Antigüedad tardía. Homenaje a Ramón Teja, Madrid 2016. Adamiak, S., Kłopoty z sukcesją papieską w szóstym wieku [Troubles with the Papal Succession in the Sixth Century], dans: M. Cieśluk (éd.), Elity w świecie starożytnym [The Elites in the Ancient World], Szczecin 2015, 343-350. Adamiak, S., When Did Donatist Christianity End?, dans: A. Dupont, M.A. Gaumer, M. Lambergits (éds.), The Uniquely African Controversy. Studies on Donatist Christianity, Leuven 2015, 211-236. Barone, F.P., La justice privée chez les chrétiens au IVe siècle d’après la correspondance de Basile de Césarée, dans: Revue de philologie 86/2 (2012) 25-39. Baumeister, Th., Konstantin und die Märtyrer. Die schriftlichen Zeugnisse und ihre Bedeutung für die Bautätigkeit des Kaisers in Rom und Konstantinopel, dans: Proceedings of the 16th International Congress of Christian Archaeology (Rome 2013), Roma 2016 (sous presse).

43 Bulletin bibliographique

Baumeister, Th., Orient and Occident in Early , dans: P. Buzi, A. Camplani, F. Contardi (éds.), Coptic Society, Literature and Religion from Late Antiquity to Modern Times. Proceedings of the Tenth International Congress of Coptic Studies, Rome, September 17th-22nd 2012, and Plenary Reports of the Ninth International Congress of Coptic Studies Cairo, September 15th-19th, 2008, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 247), Leuven 2016, 3-18. Brennecke, H.C., «Ingemuit totus orbis, et Arianum se esse miratus est» (Hier. c. Lucif. 19). Fortunatian, Oberitalien und die Synode von Rimini (359), dans: Fortunatianus Redivivus. Bischof Fortunatian von Aquileia und sein Evangelienkommentar, Internationale Tagung an der Universität Salzburg, 17.- 19. September 2015, Berlin - Boston (à paraître). Brennecke, H.C., Die politische Rolle der “Konfessionen” im Ostreich, dans: D. Boschung, M. Danner, Ch. Radtki (éds.), Politische Fragmentierung und kulturelle Kohärenz in der Spätantike, (Morphomata, 26), Paderborn 2105, 105–122. Brennecke, H.C., Paulinus von Antiochien, dans: F.W. Bautz, et al. (éds.), Biographisch- bibliographisches Kirchenlexikon 36 (2015) (en ligne). Breytenbach, C. Christian Prisoners: Fifth and Sixth Century Inscriptions from Corinth, dans: Acta Theologica Supplementum 23 (2016) 302-309. Brock, S.P., Trouble in Alexandria in the 520s: an anonymous report, dans: A. Gerhardts, T. Chronz (éds.), Orientierung über das Ganze, (Ästhetik-Theologie-Liturgik, 60), Berlin 2015, 37-42. Buda, D., Antiohia preniceeană. O istorie a creștinismului în Antiohia în perioada primară [The Pre-Nicene Antioch. A History of Christianity in Antioch in the early period], Sibiu 2014. Buenacasa, C., Las cartas de Agustín ad Donatistas, y su importancia en la controversia antidonatista, dans: Augustinus 60/236-239 (2015) 73-82. Buenacasa, C., The ecclesiastical patrimony of the Donatist church, dans: A. Dupont, M.A. Gaumer, M. Lamberigts (éds.), The uniquely African controversy. Studies on Donatist Christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Leuven 2015, 101-125. Descœudres, G., Gemeinschaft und Gedächtnis bei den Wüstenvätern, dans: Johannes Cassian, Unterredungen mit den Vätern. Collationes Patrum, Teil 3: Collationes 18 bis 24, übersetzt und erläutert von G. Ziegler, (Quellen der Spiritualität, 12), Münsterschwarzach 2015, 27–54. Descœudres, G., Stabilitas in progressu – Von den Wüstenvätern in Ägypten zu den Gründervätern in der Desertina, dans: Disentis 81/2 (2014) 10–15. Di Berardino, A., Roman Tradition on Paul’s Death: Literary and Archaeological Data, dans: A. Puig i Tàrrech, J.M.G. Barclay, J. Frey (éds.), The Last Years of Paul. Essays from the Tarragona Conference, June 2013, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 352), Tübingen 2016, 521-532 Di Berardino, A., The Historical Geography of Asia Minor at the Time of Paul and Thecla, dans: Paul and Thecla, Tübingen 2016 (à paraître). Di Berardino, A., Una chiesa ricca, un clero povero (Costantino: CTh 16,2,3; 16,2,6), dans: AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII

44 I.1 - Histoire des communautés, des institutions, des périodes, des régions

Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016, 407-437. Dunn, G.D., Boniface I and Roman Ecclesiastical Supervision of the Churches of Illyricum Orientale: The Evidence of Retro maioribus to Rufus of Thessaloniki, dans: AA.VV., Costellazioni geo-ecclesiali da Constantino a Giustiniano: dalla chiese ‘principali’ alle chiese patriarcali, XLIII Incontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma 7-9 maggio 2015, (Studia Ephemeridis Augustinianum), Roma (sous presse). Dunn, G.D., Flavius Constantius’ Letter to Volusianus, (à paraître). Dunn, G.D., Innocent I and the Authority of the Roman Church: The Letter to Decentius of Gubbio, (à paraître). Dunn, G.D., Pelagius and Demetrias, (à paraître). Engberg, J., Conversion, apologetic argumentation and polemic (amongst friends) in second century Syria. Theophilus’ Ad Autolycum, dans: M. Blömer et al. (éds.), Religious Identities in the Levant from Alexander to Muhammed, (Contextua- lising the Sacred, 4), Turnhout 2015, 83-94. Ferreiro, A., El Culto Martiniano en la Gallaecia Tardoantigua, dans: 1700 Aniversario del Nacimiento de San Martín de Tours. 14-18 Noviembre 2016, Ourense, (en préparation). Ferreiro, A., Siricius and Himerius of Tarragona (385): An Example of Provincial Papal Intervention in the Fourth Century, dans: G. Dunn (éd.), The Bishop of Rome in Late Antiquity, Surrey 2015, 73-85. Ferreiro, A., The Correspondence between the Bishops in Hispania and the Bishops of Rome from the Third Century to the Eve of the Muslim Invasion (711), (en préparation). Ferreiro, A., The Memory of Martin of Tours and Priscillian in Suevic-Visigothic Hispania after Trier (385), dans: La figure martinienne. Essor et renaissances de l’Antiquité tardive à nos jours, Colloque International, 1700ème anniversaire de la naissance de saint Martin (316-2016), 12-14, Octobre 2016, Tours (en préparation). Gemeinhardt, P. (éd.), Was ist Kirche in der Spätantike, (Patristic Studies, 14), Leuven 2016 (en préparation). Gemeinhardt, P., “Multiple Spätantiken“? Denkräume und Ungleichzeitigkeiten in der Geschichte des Christentums, dans: N. Schmidt, N.K. Schmid, A. Neuwirth (éds.), Denkraum Spätantike. Szenarien der Reflexion von Antiken im Umfeld des Koran, (Episteme in Bewegung. Beiträge zu einer transdiziplinären Wissensgeschichte, 5), Wiesbaden 2016, 533-563. Gemeinhardt, P., «Wie der Fisch ins Meer, so muss der Mönch ins Kellion eilen». Die Anfänge der Wüstenaskese im spätantiken Ägypten, dans: Berliner Theologische Zeitschrift 32 (2015) 60-83. Gemeinhardt, P., Schola, dans: C. Mayer, et al. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 7/8, (en préparation). Gemeinhardt, P., Was ist Kirche in der Spätantike? Einheit und Vielfalt – Anspruch und Wirklichkeit, dans: P. Gemeinhardt (éd.), Was ist Kirche in der Spätantike, (Patristic Studies, 14), Leuven 2016 (en préparation).

45 Bulletin bibliographique

Grieser, H., Antike Sklaverei und entstehendes christliches Mönchtum. Facetten eines spannungsreichen Verhältnisses, dans: N. Priesching, H. Grieser (éds.), Theologie und Sklaverei von der Antike bis in die frühe Neuzeit, (Sklaverei - Knechtschaft - Zwangsarbeit, 14), Hildesheim u.a. 2016, 55-89. Grieser, H., Der Loskauf Gefangener im spätantiken christlichen Italien, dans: H. Grieser, N. Priesching (éds.), Gefangenenloskauf im Mittelmeerraum. Ein inter- religiöser Vergleich, (Sklaverei - Knechtschaft - Zwangsarbeit, 13), Hildesheim u.a. 2015, 25-54. Grieser, H., Priesching, N. (éds.), Gefangenenloskauf im Mittelmeerraum. Ein interreligiöser Vergleich, (Sklaverei - Knechtschaft - Zwangsarbeit, 13), Hildesheim u.a. 2015. Grzywaczewski, J., Great Persecutions and the Reconciliation of the lapsi, Warszawa 2015. Guerra Gómez, M., La estructura y el gobierno de la Iglesia del siglo II al IV desde la perspectiva ecuménica: el primado y la colegialidad episcopal, el obispo y el colegio presbiterial, dans: Teología del Sacerdocio 29, (sous presse). Guerra Gómez, M., La reunificación de los católicos y de los ortodoxos. El primado del obispo de Roma y su ejercicio durante los primeros siglos de la Iglesia, dans: www.infovaticana.com/blog/manuel-guerra. Hovorun, C., Evolution of Church Governance: from the -model to Pentarchy, dans: Iura Orientalia IX (2013) 91-99. Hovorun, C., Factors of the Church Unity From the Orthodox Perspective, dans: Orientalia et Occidentalia 13 (2013) 95-102. Hovorun, C., Papstamt: Manöver zwischen Extremen, dans: Stiftung Pro Oriente (éd.), Jahrbuch 2008, Wien 2009, 166-171. Hovorun, C., Scaffolds of the Church: Autocephaly, Canonical Territory, , and other Structures, 2016 (à paraître). Hovorun, C., Songs of Unity – Early Syriac Reflections on the Church, dans: C. Rammelt, C. Schlarb, E. Schlarb (éds.), Begegnungen in Vergangenheit und Gegenwart, Berlin 2015, 83-93. Hovorun, C., 由安提阿到西安—聶斯托利派的演變 [From Antioch to Xi’an: an Evolution of ‘’], Hong Kong 2014 (en chinois). Hvalvik, R., Sandnes, K.O. (éds.), Early Christian Prayer and Identity Formation, (Wis- senschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 336), Tübingen 2014. Iremadze, T., Arsen Ikaltoeli und Ephrem Mzire – eine Schüler-Meister-Relation in der georgischen Philosophie und Theologie des Mittelalters, dans: A. Speer, Th. Jeschke (éds.), Schüler und Meister, (Miscellanea Mediaevalia, 39), Berlin 2016, 101-103. Jacobsen, A.Ch., Identity Formation though Catechetical Teaching in Early Christianity, dans: B.S. Bøgh (éds.), Conversion and Initiation in Antiquity. Shifting Identities, Creating Change, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 16), Frankfurt am Main 2014, 203-224. Kakwata, F. An Inquiry into Socio-Historical Factors Contributing to Poverty within the Early Church in Palestine, dans: In die Skriflig / In luce verbi 49/1 (2015) 1-10 (en ligne).

46 I.1 - Histoire des communautés, des institutions, des périodes, des régions

Lagouanère, J., Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique: problématiques et enjeux, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 9-18. Le Boulluec, A., Des «nations» aux «barbares»: une mutation, des Pères apostoliques aux apologètes, dans: S. Aufrère, F. Möri (éds.), Les sagesses barbares. Échanges et réappropriations dans l’espace culturel gréco-romain. Actes du colloque tenu à la Fondation Martin Bodmer, Cologny-Genève, 27-30 août 2014, Genève 2016, 1-26. Le Boulluec, A., L’hérésie d’après le Code Théodosien (XVI): l’aggravation d’un grief, dans: Ch. Brouwer, G. Dye, A. Van Rompaey (éds.), Hérésies: une construction d’identités religieuses. Actes du colloque des 28-30 septembre 2011, (Problèmes d’Histoire des religions, Editions de l’Université de Bruxelles), Bruxelles 2015, 15-26. Le Boulluec, A., Les recours polémiques des Pères grecs aux écrits hérétiques, d’Irénée à Épiphane, dans: F. Rouillé, P. Galand (éds.), Actes du colloque Écriture et hérésie à travers l’histoire, 7-8 décembre 2012, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Le Boulluec, A., Mani déguisé en monophysite, dans: A. Van der Kerchove, L. Soares Santoprete (éds.), Hommage à Jean-Daniel Dubois, (Bibliothèque de l’École des Hautes Études. Sciences religieuses), Turnhout 2016 (à paraître). Le Boulluec, A., Recherches et débats sur la notion d’hérésie dans le christianisme antique. Actes du colloque international Des haireseis aux hérésies. Construc- tions de l’hérésie dans le christianisme antique, organisé à Genève par E. Norelli, A.A. Nagy, C. Zamagni, 8-9 juin 2012, (à paraître en 2016). Lemeni, D., The Role of Bishops in the Late Antiquity: Constantine’s Legacy, dans: Quaestiones Romanicae (2013). Marone, P., L’analogia entis e il can. 2 del IV Concilio Lateranense, dans: Concilium Lateranense IV. Commemorating the Octocentenary of the Fourth Lateran Council of 1215, Rome 25-29 November 2015 (sous presse). Marone, P., Ricchezza e povertà nelle deliberazioni conciliari dei primi secoli, dans: AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016. Marone, P., Some Observations on the anti-Donatist Legislation, dans: M.A. Gaumer, A. Dupont, M. Lamberigts (éds.), The Uniquely African Controversy: Studies on Donatist Christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Leuven 2015, 71-84. Mgaloblishvili, T., An unknown Georgian Monastery in Umm Leisun, near Jerusalem, dans: dans: T. Mgaloblishvili (éd.), Georgians in the Holy Land. The rediscovery of a long-lost Christian legacy, (Iberica-Caucasica, 2), London 2014, 111-122. Mgaloblishvili, T., How Mtskheta Turned into Georgians New Jerusalem, dans: B. Kühnel, G. Noga-Banai, H. Vorholt (éds.), Visual Constructs of Jerusalem, (Cultural Encounters in Late Antiquity and the , 18), Brepols 2014, 59-66.

47 Bulletin bibliographique

Mgaloblishvili, T., Introduction: The Expedition by Georgian Scholars to the Holy Land, dans: dans: T. Mgaloblishvili (éd.), Georgians in the Holy Land. The rediscovery of a long-lost Christian legacy, (Iberica-Caucasica, 2), London 2014, 15-20. Mgaloblishvili, T., The Inscription from Khirbat Umm Leisun, and Georgian presence in the Holy Land, dans: Atiqot 83 (2015) 185-193. Mgaloblishvili, T., The Monastery of the Holy Cross in Jerusalem: Legends and reality, dans: T. Mgaloblishvili (éd.), Georgians in the Holy Land. The rediscovery of a long-lost Christian legacy, (Iberica-Caucasica, 2), London 2014, 31-46. Moreau, D., «Ipsis diebus Bonifatius, zelo et dolo ductus»: The Root Causes of the Double Papal Election of 22 September 530, dans: G. Dunn (éd.), The Bishop of Rome in Late Antiquity, Farnham 2015, 177-195. Moreau, D., «Ut nullus ad Romanam Ecclesiam audeat appellare». La réaction canonique de l’Église africaine aux affirmations de la primauté judiciaire romaine pendant les Ve et VIe siècles, dans: H. Legrand, Ph. Blaudeau (éd.), La primauté romaine au premier millénaire, (Bibliothèque de la Revue d’hsitoire ecclésiastique), Louvain et Turnhout (à paraître). Moreau, D., La partitio imperii et la géographie des Balkans: entre géopolitique et géo-ecclésiologie, dans: AA.VV., Costellazioni geo-ecclesiali da Constantino a Giustiniano: dalla chiese ‘principali’ alle chiese patriarcali, XLIII Incontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma 7-9 maggio 2015, (Studia Ephemeridis Augustinianum), Roma (sous presse). Moreau, D., Papal Appeal Court in the VIth Century. The Example of the Roman Synod of 531, dans: R. Haensch (éd.), F. Hurlet, S. Strassi (coll.), Recht haben und Recht bekommen. Die Gerichtspraxis im Imperium Romanum, (The Journal of Juristic Papyrology. Supplement) Varsovie (sous presse). Mulholland, B.J., Identification of Early Byzantine Constantinopolitan, Syrian, and Roman Church Plans in the Levant and Some Possible Consequences, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 597-634. Neil, B., Dreams in Early Eastern Monasticism: Two Models of Approach, dans: B. Neil (éd.), Alexandrian Approaches to Dream Interpretation, (à paraître). Neil, B., Gendered Dreams in Byzantine Monastic Literature, dans: M. Moore (éd.), Gender in the Mediterranean, (à paraître). Pataridze, T., Isaac from the Monastery of Mar Saba. The History of the Origin of the Multiple Translations of St Isaac the Syrian’s Work and Their Distribution in the Holy Lavra, dans: H. Alfeyev (éd.), St Isaac the Syrian and His Spiritual Legacy, New York 2015, 39-51. Pillinger, R., Neue Forschungen zum frühen Christentum in den Balkanländern. Beiträge eines am 15. Oktober 2012 an der ÖAW gehaltenen Symposiums (Archäologische Forschungen, 26 = Denkschriften. Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, 484), Wien 2015. Priesching, N., Grieser, H. (éds.), Theologie und Sklaverei von der Antike bis in die frühe Neuzeit, (Sklaverei - Knechtschaft - Zwangsarbeit, 14), Hildesheim 2016.

48 I.1 - Histoire des communautés, des institutions, des périodes, des régions

Rinaldi, G., Antiochia nel secolo quarto. Interazioni tra pagani e cristiani e note pro- sopografiche, dans: Retorica, scuola, religioni ad Antiochia (IV-V sec. d.C.) = Studi e materiali di scienze delle religioni 81/1 (2015) 21-69. Rinaldi, G., Il cristianesimo nell’Asia romana, dans: Chaos e Kosmos 14 (2013) 1-39, en ligne sur www.chaosekosmos.it. Rinaldi, G., Roma, la Campania e l’Oriente cristiano. Giubileo 2000. Atti del Convegno di studi, Napoli 9-11 ottobre 2000, Napoli 2004. Sales-Carbonell, J., Implantación de iglesias en edificios de espectáculos romanos: orígenes de un proceso de medievalización de la ciudad antigua, dans: Studi Romani LXII/1-4 (2014) 71-102. Simonetti, M., Antiochia cristiana (secoli I-III), (Sussidi Patristici, 19), Roma 2016. Skibiński, T., Dzieło charytatywne Kościoła w Galii w IV-VII wieku w świetle prawodawstwa synodalnego. Zarys problematyki [The Charity Works of the Church in Gaul from the 4th to the 5th Centuries in the Light of the Synod’s Legislations], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 379-391. Tamas, H., Ascetic Lapse in 5th Century Gaul: Two Writings Attributed to Nicetas of Remesiana, (en préparation). Tamas, H., Hagiography, Liturgy and Orthodoxy in 6th Century Aquileia, dans: G.D. Dunn, Ch. Shepardson (éds.), Creating and Negotiating Religious Difference, Cambridge 2016. Tamas, H., Pannonian Martyrs of the Great Persecution and the Formation of Christian Identity in the Late 4th and Early 5th Century Middle Danube Area, (Corpus Christianorum: Instrumenta Patristica et Mediaevalia), Turnhout 2016 (sous presse). Torres Prieto, J., Las elecciones episcopales y el cursus honorum, dans: S. Acerbi, M. Marcos, J. Torres (éds.), El obispo en la Antigüedad Tardía. Homenaje a Ramón Teja, Madrid 2016, 273-288. Tripaldi, D., Der Geist und das Gedächtnis. Die Johannesoffenbarung als prophetische Erinnerung an Jesusworte, dans: S. Alkier, T. Hieke, T. Nicklas (éds.), Poetik und Intertextualität in der Johannesapokalypse, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 346), Tübingen 2015, 367-394. Valenti, C., Una peculiarità esegetica del cristianesimo romano precostantiniano: i “racconti” di Daniele nella 1Clementis e nella produzione figurativa, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 241-290. Vigne, D., Les laïcs dans l’Église ancienne. Quelques jalons, dans: B. Callebat (éd.), L’apostolat actuel des laïcs. Approches historiques, théologiques et canoniques, 2016 (à paraître). Vilella Masana, J., «Incessabiles lacrimas fundens». Los testimonios patrísticos alusivos a las primeras presencias germánicas en la Hispania del siglo V, dans: M. Romero Recio (éd.), La caída del Imperio Romano. Cuestiones historiográficas, (Potsdamer Altertumswissenschaftliche Beiträge, 53), Stuttgart 2016, 53-74. Villegas Marín, R., «Plerique non putant Christianam fidem hac dissensione uiolari»: auctoritas doctrinal y libre reflexión teológica durante la “controversia post- pelagiana” en Provenza, dans: AA.VV., La teologia dal V all’VIII secolo fra

49 Bulletin bibliographique

sviluppo e crisi. XLI Incontro di Studiosi dell’Antichità Cristiana, Roma, 9-11 maggio 2013, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 140), Roma 2014, 457- 479. Villegas Marín, R., El obispo y los monjes, dans: S. Acerbi, M. Marcos, J. Torres (éds.), El obispo en la Antigüedad Tardía. Homenaje a Ramón Teja, Madrid 2016, 317-334. Wolff, É. (éd.), Littérature, politique et religion en Afrique vandale, (Collection des Études Augustiniennes. Série Antiquité, 200), Paris 2015. Wolińska, T., Elity chrześcijańskie wobec islamu (VII-X wiek) [Christian Elites and Islam (VII-X Century)], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 529-567. Zalewski, D., Znaczenie instytucji wdów w odniesieniu do stanu dziewic w pierwszych wiekach Kościoła [Significance of the Institution of Widows in Reference to the Status of Virgins during the First Centuries of the Church], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 595-613. Żelazny, J.W., Chrześcijanie w otoczeniu szacha. Problem inkulturacji na podstawie ustawodawstwa synodalnego Kościoła Orientalnego przełomu V i VI wieku [Christians in the Vicinity of Shah. The Problem of Inculturation on the Grounds of the Synodal Legislation of the Oriental Church (V-VI Century)], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 633-646. Zocca, E., L’identità cristiana nell’omiletica donatista, dans: L. Alici (éd.), I conflitti religiosi nella scena pubblica, I. Agostino a confronto con manichei e donatisti, (Studi agostiniani), Roma 2015, 275-296. Zocca, E., La voce della dissidenza: omiletica donatista fra testo, contesto e metatesto, dans: Auctores nostri 14 (2014) 337-354. Zocca, E., Tertullien et le donatisme: quelques remarques, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIème-VIème siècle), (Instrumenta patristica et mediaevalia, 70), Turnhout 2015, 63-104. Żurek, A., Biskup w procesie inicjacji chrześcijańskiej w starożytnym Kościele [Il vescovo nel processo dell’iniziazione cristiana nella Chiesa antica] dans: S. Sojka, S. Ewertowski (éds.), In nomine Domini. Księga Pamiątkowa ku czci Księdza Biskupa Jana Styrny w 50. rocznicę posługi kapłańskiej [In nomine Domini. Festschrift of Bishop John Styrna], Olsztyn – Elbląg 2015, 65-75. Żurek, A., Troska Kościoła o chrześcijański charakter małżeństwa i rodziny w burzliwych czasach – na przykładzie Galii przełomu V i VI wieku [The Concern of the Christian Marriage and Family Character in the Turbulent Times – The example of Gallia in the beginning of the 6th century], dans: Teologia Patrystyczna 12 (2015) 53-67.

2. Histoire des doctrines (théologie) Athanasius Werke, Band III / 1. Teil: Dokumente zur Geschichte des arianischen Streites, hrsg. von A. von Stockhausen, Ch. Müller, H.C. Brennecke, Lieferung 5: Bis zum Vorabend der Synode von Konstantinopel (381), Berlin - Boston, (à paraître).

50 I.2 - Histoire des doctrines (théologie)

Athanasius Werke, Band III / 1. Teil: Dokumente zur Geschichte des arianischen Streites, hrsg. von A. von Stockhausen, Ch. Müller, H.C. Brennecke, Lieferung 6: Bis zum Symbolum Athanasianum, Berlin - Boston, (en préparation). Athanasius Werke, Band IV, 1. Teil: Die in den alten Sammlungen überlieferten Pseud- Athanasiana, hrsg. von A. von Stockhausen, (en préparation). Cyrille d’Alexandrie, Contre Julien, Introduction, texte et traduction par W. Kinzig, avec M.-O. Boulnois, J. Bouffartigue, P. Castan, G. Huber-Rebenich, S. Rebenich, Ch. Riedweg, A.M. Ritter, M. Vinzent, (Sources Chrétiennes), Paris (en préparation). Gregory of Nyssa, Against Eunomius I, Revised and corrected Introduction and English Translation by S.G. Hall, à paraître dans une complète révision, dir. par L. Mateo-Seco† et M. Brugarolas, des Proceedings of the 6th Colloquium on Gregory of Nyssa, Leiden 1988. Gregory of Nyssa, Anti-Apollinarian Writings, translated with an introduction, commentary and notes by R. Orton, (The Fathers of the Church, 131), Washington, DC, 2015. Kyrill von Alexandrien, Contra Iulianum. Buch VI–X und Fragmente, kritische Edition von W. Kinzig und Th. Brüggemann, (Die Griechischen Christlichen Schrift- steller), Berlin 2016 (en préparation). von Stockhausen, A., Der Brief der Synode von Ankyra 358, dans: A. von Stockhausen, U. Heil (éds.), Die Synoden im arianischen Streit, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 177), Berlin - Boston, (sous presse). von Stockhausen, A., Heil, U. (éds.), Die Synoden im arianischen Streit, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 177), Berlin - Boston, (sous presse).

Agachi, A., A Critical Presentation of the Work of Theodore Abu Qurrah in Defense of Icons, dans: The Heythrop Journal 57 (2016) 257-268. Agachi, A., Sinteza neo-palamită a Părintelui Dumitru Stăniloae. Studiu de caz asupra lucrării “Ascetica și Mistica Bisericii Ortodoxe” [The neo-palamite synthesis of Father D. Stăniloae. A case study on the “Ascetics and Mystics of the Orthodox Church”], dans: N. Răzvan Stan, L. Dindirică (éds.), Părintele Profesor Dumitru Stăniloae sau Consonanța dintre Dogmă, Spiritualitate și Liturghie, Craiova 2015, 520-530. Allen, P., Antioch-on-the-Orontes and its Territories: A terra dura for Mariology?, dans: L.M. Peltomaa, A. Külzer, P. Allen (éds.), Presbeia Theotokou: The Intercessory Role of Mary across Time and Places in Byzantium (4th-9th Century), (Philosophisch-Historische Klasse Denkschriften, 481; Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, 39), Wien 2015, 177-188. Andrist, P., «Adam, créé après ou avant les animaux?». Propositions d’harmonisation entre les deux narrations de la création dans les traductions antiques de la Bible ; les exemples de Gen. 2.8–9 et Gen. 2.19, dans: Actes du colloque La Vie d’Adam et Ève et les traditions adamiques, Lausanne - Genève, 07.–10.01.2014, (à paraître). Andrist, P., The Two Faces of Apollinaris: a Glimpse into the Complex Reception

51 Bulletin bibliographique

of an Uncommon Heretic in Byzantium, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 285-306. Arentzen, Th., Kjødets teologi, dans: S.J. Kristiansen, P. Solberg (éds.), Gud er alltid større. Kirkefedrenes teologiske språk, Oslo (sous presse). Augustin, R., Lis, J., Riedel, A., Sakvarelidze, N., Gelingen und Scheitern des Dialogs. Sichtung des ökumenischen Dialogs in drei Perspektiven, dans: A. Riedel, N. Sakvarelidze (éds.), Der sichtbaren Gemeinschaft entgegen: Impulse junger orthodoxer und katholischer Theologinnen und Theologen, (Forum Ökumene, 1), Freiburg im Breisgau 2015, 40-58. Baghos, M., Reconsidering Apokatastasis in St Gregory of Nyssa’s On the Soul and Resurrection and The Catechetical Oration, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis (éds.), Cappadocian Legacy: A Critical Appraisal, Sydney 2013, 387-415. Baghos, M., Reconsidering Apokatastasis in St Gregory of Nyssa’s On the Soul and Re- surrection and the Catechetical Oration, dans: Phronema 27/2 (2012) 125-162. Baghos, M., St Basil’s Eschatological Vision: Aspects of the Recapitulation of History and the Eighth Day, dans: Phronema 25 (2010) 85-103. Baghos, M., The Recapitulation of History and the “Eighth Day”: Aspects of St Basil the Great’s Eschatological Vision, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis (éds.), Cappadocian Legacy: A Critical Appraisal, Sydney 2013, 151-168. Blowers, P.M., Beauty, Tragedy, and New Creation: Theology and Contemplation in Cappadocian Cosmology, dans: International Journal of Systematic Theology 18 (2016) 7-29. Blowers, P.M., Maximus the Confessor: Jesus Christ and the Transfiguration of the World, (Christian Theology in Context), Oxford 2016. Boulnois M.-O., Le rôle de l’exégèse pour la formation du dogme chrétien dans la polémique anti-juive: le cas de la théophanie de Mambré (Gn 18), dans: Ph. Hoffmann, A. Le Boulluec, A. Timotin (éds.), Exégèse, révélation et formation des dogmes dans l’Antiquité tardive, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Boulnois M.-O., Les noms propres de Dieu selon Cyrille d’Alexandrie, dans: O. Boulnois, B. Tambrun (éds.), Les Noms divins, Paris 2016 (à paraître). Boulnois, M.-O., «Commence par croire». La primauté de la foi chez Clément d’Alexandrie, Origène et leurs successeurs, dans: Ch. Grellard, Ph. Hoffmann, L. Lavaud (éds.), Conviction, croyance, foi: Pistis et fides de Platon aux Pères, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Brennecke, H.C., “Apollinaristischer Arianismus” oder “arianischer Apollinarismus”. Ein dogmengeschichtliches Konstrukt?, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 73–92. Brennecke, H.C., Paulinus von Antiochien, dans: F.W. Bautz, et al. (éds.), Biographisch- bibliographisches Kirchenlexikon 36 (2015) (en ligne). Brennecke, H.C., Synode als Institution zwischen Kaiser und Kirche in der Spätantike. Überlegungen zur Synodalgeschichte des 4. Jahrhunderts, Berlin – Boston, (sous presse).

52 I.2 - Histoire des doctrines (théologie)

Buda, D., Die soteriologischen Aspekte der anti-apollinarischen Polemik in den Katechetischen Homilien Theodors von Mopsuestia und in den Taufkatechesen des Johannes Chrysostomus, dans: F. Mali, Th. Hainthaler, G. Emmenegger, M. Lenkaitytė Ostermann (éds.), Für uns und unser Heil: Soteriologie in Ost und West, (Pro Oriente, 37), Innsbruck 2014, 37-50. Cabrera Montero, J.A., El pecado según san Agustín en De sermone domini in monte 1, 12, 35, dans: Religión y Cultura 50 (2004) 751-764. Cabrera Montero, J.A., Julián de Toledo y la controversia cristológica en España durante el siglo VII, dans: Religión y Cultura 60 (2014) 245-254. Cabrera Montero, J.A., Julián de Toledo y la controversia cristológica en España durante el siglo VII, Roma 2014. Cabrera Montero, J.A., La pedagogía agustiniana de la interioridad en el diálogo De magistro, dans: A.M. Aldama Roy (éd.), La filología latina hoy: actualización y perspectivas: Actas del segundo Congreso de la Sociedad de Estudios Latinos, celebrado en Almagro (Ciudad Real) del 8 al 10 de mayo de 1997, voll. I-II, Madrid 1999, 75-82. Catapano, G., Agostino teologo del libero arbitrio, dans: M. Ferrari, O. Grassi (éds.), La libertà nella filosofia medievale, Milano (à paraître). Catapano, G., Aspetti del nihil agostiniano, dans: P. De Feo (éd.), Il nihil nell’Alto Medioevo, Roma (à paraître). Catapano, G., La critica di Agostino alla teoria dei circuitus temporum nel libro XII del De ciuitate dei, dans: Atti della XVIII Lectio Augustini Neapolitana, Napoli, 14 gennaio 2014, (à paraître). Catapano, G., Le triadi mentali nel De trinitate di Agostino tra conoscenza di sé e pensiero di sé, dans: G. Piaia, G. Zago (éds.), Miscellanea in onore di Giuseppe Micheli, Padova, (à paraître). Cipriani, N., La teologia di Sant’Agostino. Introduzione generale e riflessione trinitaria, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 143), Roma 2015. Cocchini, F., L’autobasileia di Cristo in Origene. Il regno dei cieli, di Dio e di Cristo, dans: Il Signore regna. Venga il tuo regno = Parola spirito e vita 65 (2012) 187-201. Cocchini, F., Questioni pneumatologiche nell’opera di Origene, dans: Dizionario Biblico Patristico, Roma, (en préparation). Costache, D., Adam’s Holiness in the Athonite and Alexandrine Traditions, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 322-368. Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Costache, D., Worldview and Melodic Imagery in the Alexandrian Tradition and Certain Patristic Antecedents, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 282-321. Czyżewski, B., Teologiczny i antropologiczny wymiar obrzędów chrzcielnych w Kościele IV wieku [Theological and Anthropological Significance of Baptismal Rites in Church of the 4th Century], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 113-127.

53 Bulletin bibliographique

Degórski, B., L’ispirazione teo-cristologica dell’antropologia patristica [The Theo- Christological Inspiration of Patristic Anthropology], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 17-34. Dell’Isola, M., Il dibattito esegetico su vera e falsa profezia in Epiph. Pan. 48: la costruzione eresiologica del fenomeno profetico montanista, dans: Adamantius 21 (2015) 195-210. Divry, É., De la Transfiguration à la Résurrection selon les Pères, dans: D. Vigne, (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Draghici-Vasilescu, E., Dislocated Chronologies: An Investigation in the Early Christian Conception(s) of Temporality, à paraître dans: Journal of Theological Studies (2017), ou dans: Studia patristica. Draghici-Vasilescu, E., Edwards, M., Visions of God and Ideas of Deification in Patristic Thought, (à paraitre en 2016). Draghici-Vasilescu, E., Gregory of Nazianzus about the ‘manner of generation’ in his poem On the Son, dans: Studia Patristica (London 2014), vol. 74, Leuven 2016, (sous presse). Draghici-Vasilescu, E., How would Gregory of Nyssa have understood evolutionism?, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXVII (15), Leuven 2013, 151-169. Draghici-Vasilescu, E., Nourished by the Word, manna and milk: Early and Medieval Christians on the nurturing of the soul, Oxford 2016. Draghici-Vasilescu, E., The concept of love in the Cappadocian School, communication acceptée par la North American Patristic Society pour la conférence en may, Chicago, (à paraître). Dujarier, M., Église-Fraternité. L’ecclésiologie du Christ-Frère aux huit premiers siècles, vol. 1: L’Église s’appelle «Fraternité» (ier-iiie siècle), (Patrimoines- Christianisme), Paris 2013. Dujarier, M., Église-Fraternité. L’ecclésiologie du Christ-Frère aux huit premiers siècles, t. 2: L’Église est « Fraternité en Christ » (ive-ve siècle) (Patrimoines- Christianisme), Paris (sous presse). Dunn, G.D., Cyprian in Augustine’s Anti-Donatist Polemic: A Comparison between De baptismo contra Donatistas and Sermo 313E, (à paraître). Dunn, G.D., Flavius Constantius’ Letter to Volusianus, (à paraître). Dunn, G.D., Jeremiah 23:28, the Donatists, and Augustine, (à paraître). Dunn, G.D., Turn the Other Cheek: Patience and Non-retaliation in the Early Christian African Tradition, (à paraître). Eguiarte, E., Abbá, Padre. La misericordia de Dios Padre según san Agustín, Bogotá 2015. Eguiarte, E., La dulce lluvia de la gracia (en. Ps. 103, 1, 11). El comentario de san Agustín a la canción de la viña (Is 5, 4-7), dans: Mayéutica 41 (2015) 177-198. Emmenegger, G., Wie die Jungfrau zum Kind kam: Zum Einfluss antiker medizinischer und naturphilosophischer Theorien auf die Entwicklung des christlichen Dogmas, (Paradosis 56), Freiburg (Schweiz) 2014. Engberg, J., Human and Divine Agency in Conversion in Apologetic Writings of the Second Century. To ‘Dance with Angels’, dans: B.S. Bøgh (éd.), Conversion and

54 I.2 - Histoire des doctrines (théologie)

Initiation in Antiquity. Shifting Identities, Creating Change, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 16), Frankfurt am Main 2014, 77-100. Faltas, J., Childhood from Patristic Perspective, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 17 (January 2006), (en arabe). Faltas, J., Christ’s Death on the Cross in the Christian Arabic Literature of the Copts, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 18 (July 2006), (en arabe). Faltas, J., The Divinity of the in the Liturgical Texts of the Coptic Church, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 12 (July 2003), (en arabe). Fédou, M., La voie du Christ (III). Évolutions de la christologie dans l’Occident latin d’Hilaire de Poitiers à Isidore de Séville (IVe-VIIe siècle), Paris 2016. Ferreiro, A., «Sanctissimus idem princeps sic venerandum concilium ad loquitur dicens»: King Reccared’s Discourses at the Third Council of Toledo (589), dans: Annuarium Historiae Conciliorum 46 (2014) 27-53. Filić, A., Efeška kristološka kontroverzija prema djelima T. J. Šagi-Bunića – od raskola (431.) do sjedinjenja (433.) [The Christological Controversy according to the Works of T.J. Šagi-Bunić – from Schism (431 A.D.) to Unity (433 A.D.)], Zagreb 2015. Filić, A., Rekapitulacija i civilizacija ljubavi. Prilog utemeljenju Šagi-Bunićeve tvrdnje da je Mt 25,40 sastavnica Irenejeva nauka o rekapitulaciji svega u Isusu Kristu [Recapitulation and Civilization of Love. Contribution to the Soundness of Šagi-Bunić’s Assertion that Mt 25,40 is a Constituent of Irenaeus’ Doctrine of Recapitulation of All in Jesus Christ], dans: Crkva u svijetu 50/1 (2015) 8-32, en ligne sur: http://hrcak.srce.hr/index.php?show= clanak&id_clanak_ jezik=202211> . Gain, B., Sabellios dans les écrits de Basile de Césarée, dans: Homenaje offert au Professeur Francisco García Bazán, (à paraître). Gaytan Luna, J.A., Fin del mundo y destino final del hombre. La exégesis escatológica de I ad Corinthios 7,31, y 15,50, en la literatura cristiana antigua, Frankfurt am Main 2014. Gaytan Luna, J.A., Restitutio in novissimo die (Tert., De resurrectione mortuorum, 34, 8-9), estratto di tesi sostenuta all’Istituto Patristico Augustinianum, Roma, (s.d.). Gaytan Luna, J.A., Risurrezione dei morti e/o della carne. A proposito di due pubblicazioni recenti, dans: Augustinianum 55 (2015) 211-237. Gemeinhardt, P., Glücklich leben mit Augustin, dans: M. Winet, R. Feldmeier (éds.), I. Toral-Niehoff (Mitarb.), Gottesgedanken. Erkenntnis, Eschatologie und Ethik in Religionen der Spätantike und des frühen Mittelalters, Tübingen 2016, 161- 167. Gemeinhardt, P., Holy Spirit. Greek and Latin Patristics and Orthodox Churches, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 12, Berlin – Boston 2016, (sous presse). Gemeinhardt, P., Tatian und die antike Paideia. Ein Wanderer zwischen zwei (Bildungs-) Welten, dans: Tatian, Oratio ad Graecos, éd. H.-G. Nesselrath, (SAPERE), Tübingen 2016, 247-266 (sous presse).

55 Bulletin bibliographique

Gemeinhardt, P., The Dynamics of Mutual Condemnations in the Controversy from the Carolingian Era to the Late Middle Ages, dans: Ephemerides Theologicae Lovanienses 91 (2015) 201–222. Gounelle, R., Christ. 4. Descent into Hell, dans: P.J.J. van Geest, B.J. Peerboite, D. Hunter (éds.), The Brill Encyclopedia of Early Christianity, Leiden (sous presse). Gounelle, R., Les questions christologiques posées par la descente du Christ aux enfers, vues au prisme de quatre récits des six premiers siècles, dans: É. Ayroulet (éd.), Actes du colloque Passion du Christ et descente aux enfers, Lyon, (sous presse). Hainthaler, Th., Die apollinaristischen Fälschungen und die christologischen Debatten des 5. und 6. Jahrhunderts. Einige Beobachtungen, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 269-284. Hainthaler, Th., Faustus, abbot of Lérins and bishop of Riez, and his Christology, dans: P.F. Beatrice, B. Pouderon (éds.), Pascha nostrum Christus. Essays in Honour of Raniero Cantalamessa OFMCap (Théologie historique, 123), Paris 2016, 263-276. Heil, U., Athanasius, Apollinarius und der pseudathanasianische Sermo contra omnes haereses, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 143-166. Heil, U., Orosius, Augustine and the Origenist Controversy in the West: Some Observations on the Commonitorium of Orosius, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 525-544. Herrero de Jáuregui, M., La filiación en las teogonías griegas según la apologética cristiana, dans: P. de Navascués Benlloch, M. Crespo Losada, A. Sáez Guttiérez (éds.), Filiación. Cultura pagana, religión de Israel, orígenes del cristianismo. Actas de las IX y X Jornadas de Estudio «La filiación en los orígenes de la reflexión cristiana», Madrid 2011 -2012, (Filiación, V), Madrid 2014, 111-126. Hovorun, C., Christ’s Will and Freedom according to the Sixth Ecumenical Council, dans: Lutheran Forum 44/2 (2010) 40-47. Hovorun, C., Controversy on Energies and Wills in Christ: Between Politics and Theology, dans: Studia Patristica (Oxford 2007), vol. XLVIII, Leuven 2010, 217-220. Hovorun, C., Hristos - unic şi compus [Christ – One and Composite], dans: Studii Teologice 1/2 (2005) 101-121.sicwa Hovorun, C., Will, Action and Freedom. Christological Controversies in the Seventh Century, (The Medieval Mediterranean, 77), Leiden – Boston 2008. Hovorun, C., 由安提阿到西安—聶斯托利派的演變 [From Antioch to Xi’an: an Evolution of ‘Nestorianism’], Hong Kong (en chinois). Jacobsen, A.-C., Christ – the Teacher of Salvation. A Study on Origen’s Christology and

56 I.2 - Histoire des doctrines (théologie)

Soteriology, (Adamantiana, 6), Münster 2015 [Doktorsavhandling vid Aarhus Universitet, 27 februari 2015]. Jacobsen, A.-C., Origenes. At tale om Gud, dans: P. Solberg, S. Kristiansen (éds.), Gud er alltid større: kirkefedrenes teologiske språk, Oslo 2015, 105-118. Karahan, A., En betraktelse av östkristen treenighetstro och motivet filoxenia i den bysantinska klippkyrkan Çarıklı i Kappadokien, dans: G. Innerdal, K-W. Sæther (éds.), Trinitarisk tro og tenkning – Festskrift til Svein Rise, (Kyrkjefag Profil, 25), Kristiansand 2015, 85-105. Karahan, A., Image and meta-image: Byzantine aesthetics and Orthodox faith, dans: C. Olovsdotter (éd.), Symbolism and abstraction in late antique and early Byzantine art (c. 300-700), (sous presse). Karahan, A., Patristics and Byzantine Meta-Images: Molding Belief in the Divine from Written to Painted Theology, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 571-596. Karahan, A., The Impact of Cappadocian Theology on Byzantine Aesthetics: Gregory of Nazianzus on the Unity and Singularity of Christ, dans: N. Dumitraşcu (éd.), The Ecumenical Legacy of the Cappadocians, (Pathways for ecumenical and interreligious dialogue), New York, NY 2015, 159-184. Karfíková, L., Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015. Kinzig, W., Areios und der Arianismus (§ 108), dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître). Kinzig, W., Neuarianismus (§ 109), dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître). Kinzig, W., Christus im Credo. Überlegungen zu Herkunft und Alter des Christus- summariums im Apostolikum, (en préparation). Kinzig, W., Das griechische Bekenntnis des Akakios von Beroia (CPG 6481) wiederhergestellt, dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 18 (2014) 486-508. Kinzig, W., Geschichte der altkirchlichen Glaubensbekenntnisse, (De Gruyter Studienbuch), Berlin 2017, (en préparation) Kinzig, W., Herrschaft und Bekenntnis. Überlegungen zur imperialen Normierung des christlichen Glaubens in der Spätantike, dans: Historische Zeitschrift 301 (2016) (sous presse). Kinzig, W., Ist das Christentum monotheistisch? Bemerkungen aus kirchenhistorischer Sicht, (en préparation). Kinzig, W., Kommen Katastrophen von Gott? Antworten aus der christlichen Antike, (en préparation). Kinzig, W., Monarchianismus und Monarchie. Überlegungen zum Zusammenhang zwi- schen Theologie und Politik im 2. und 3. Jahrhundert, dans: S. Rebenich (éd.), Monarchische Herrschaft im Altertum, (Schriften des Historischen Kollegs, 93), Berlin 2015, (sous presse).

57 Bulletin bibliographique

Kinzig, W., Neue Texte und Studien zu den antiken und frühmittelalterlichen Glau- bensbekenntnissen, (Arbeiten zur Kirchengeschichte, 132), Berlin 2016, (en préparation). Kinzig, W., Tetragramm und Trinität – Trägt der Gott der Kirchenväter einen Namen?, dans: Religionen Unterwegs 21 (2015) 17-23. Laird, R.J., Perfection and/or Oneness: Are They Equivalent to Theosis for St John Chrysostom?, (à paraître). Laird, R.J., The Theology of Grace in the Thought of St John Chrysostom as Discerned in His Homilies on First Corinthians, (à paraître). Le Boulluec, A., Junod, É. (éds.), Introduction à la théologie chrétienne des premiers siècles, dans: B. Lauret (éd.), La Théologie. Une anthologie, vol. 1, Paris 2016 (à paraître). Les Pères de l’Eglise à l’écoute du peuple. Sensus fidelium et discours autorisés durant l’antiquité tardive, 7e Colloque de la Rochelle, 9-11 octobre 2015, (sous presse). Markschies, Ch., «Providence leaves no real room to fortuna»: Vom Zufall bei Augustinus, dans: V.H. Böhme, W. Röcke, U.C.A. Stephan (éds.), Contingentia. Transformationen des Zufalls, (Transformationen der Antike, 38), Berlin - Boston 2015, S. 39-50. Marone, P., Il tema del Christus Verus Sol nella letteratura cristiana antica, dans: Annales Theologici (sous presse). Maurice, E., The significance of the theological expressions used in the Christological controversy, 2009 (en arabe). Maurice, E., The Treatment of Pope Dioscorus in the , dans: Patristic and Theological Review (Cairo) 2007-2008. Maurice, E., trad. arabe (2009) de V.C. Samuel, The Council of Chalcedon Re- Examined. A Historical and Theological Survey, 1977. Maurice, E., trad. arabe de T.F. Torence, The Trinitarian Faith, London 1988. Mejzner, M., Antymacedoniański charakter De Spiritus Sancti potentia Nicetasa z Remezjany [Antimacedonian character of De Spiritus Sancti potentia of Nicetas of Remesiana], dans: e-Patrologos 1/4 (2015) 27-44. Mejzner, M., Koncepcja nieśmiertelności człowieka w argumentacji rezurekcyjnej Meto- dego z Olimpu [The Conception of Man’s Immortality in the Resurrectional Argu- mentation of Methodius of Olympus], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 47-61. Mejzner, M., Symbol apostolski w starożytnym Kościele [The Apostles’ Creed in the Early Church], dans: M. Kowalczyk, K. Marcyński, M. Mejzner (éds.), Wiara – chrzest – apostolstwo [Faith, Baptism, Apostolate], (Biblioteka Centrum Teologii Apostolstwa “Pallottianum” w Ołtarzewie, 3), Warszawa 2015, 16-33. Mira, M., El doblete logos-tropos en el pensamiento de Máximo el Confesor, dans: R. Diaz Dorronsoro, M. Vanzini (éds.), «Egli manifestò la sua gloria»: saggi teologici offerti al prof. José Antonio Riestra in occasione del suo 70. genetliaco, Roma 2015, 115-139. Mira, M., El doblete logos-tropos en la antropología de Máximo el Confesor, dans: AA.VV., La teologia dal V all’VIII secolo fra sviluppo e crisi. XLI Incontro di Studiosi dell’Antichità Cristiana, Roma, 9-11 maggio 2013, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 140), Roma 2014, 685-696.

58 I.2 - Histoire des doctrines (théologie)

Mira, M., La ripresentazione del mistero di Cristo nelle Omelie Catechetiche XV e XVI di Teodoro di Mopsuestia sull’Eucaristia, dans: J.J. Silvestre, J. Rego (éds.), Il mistero di Cristo reso presente nella liturgia, Roma 2016, 309-326 Morales, E.M., El Resplandor del Espíritu. Plenitud Epiclética. Doctrina sobre el Espíritu Santo en Oriente y Occidente, (sous presse). Moreau, D., Inventaire, origine, objets et valeur juridique des florilèges patristiques dans les collections canoniques et/ou dans la littérature pontificale de l’Antiquité, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Histoire de la lecture et de la production des textes de l’Antiquité au Moyen Âge, (Cultures et civilisations médiévales, 63), Paris 2015, 281-306. Morlet, S., Aux origines de l’argument patristique? Citation et autorité dans le Contre Marcel d’Eusèbe de Césarée, dans: R. Ceulemans, P. De Leemans (éds.), On Good Authority. Tradition, Compilation and the Construction of Authority in Literature from Antiquity to the Renaissance, Turnhout 2015, 69-94. Nazzaro, A.V., Paolino di Nola: teologo sapienziale?, dans: F. Gasti, M. Cutino (éds.), Poesia e teologia nella produzione latina dei secoli IV-V. Atti della X Giornata Ghislieriana di Filologia classica, Pavia, 16 maggio 2013, (Scientifica), Pavia 2015, 13-29. Peltomaa, L.M., A. Külzer, P. Allen (éds.), Presbeia Theotokou: The Intercessory Role of Mary across Time and Places in Byzantium (4th-9th Century), (Philosophisch-Historische Klasse Denkschriften, 481; Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, 39), Vienna 2015. Ployd, A., The Power of Baptism: Augustine’s Pro-Nicene Response to the Donatists, dans: Journal of Early Christian Studies 22/4 (2014) 519-540. Portaru, M., A Reconsideration of the Relationship between Logoi and Divine Activities in Maximus the Confessor, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Portaru, M., Controversa varlaamită [The Barlaamite Controversy], dans: V.-A. Carabă, I.-A. Tudorie, S.-L. Nazâru, M. Portaru (éds.), Bizanțul Paleologilor sub semnul polemicilor [Palaiologan Byzantium under the Sign of Polemics], Bucharest 2016 (à paraître). Rinaldi, G., Le fonti per lo studio delle eresie cristiane antiche, (Oi christianoi. Sezione antica, 21), Trapani 2015. Ritter, A.M., Gebet in den orthodoxen Kirchen, dans: Ichthys 31/2 (2015) 199-205. Rizzi, M., La seconda parte del Dialogo con Eraclide: l’anima è il sangue?, dans: Adamantius 21 (2015) 269-283. Segneri, A., La controversia trinitaria del IV secolo nell’esegesi dottrinale di Anfilochio di Iconio, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 147), Roma 2016. Sferlea, O., Infinitatea lui Dumnezeu la Sfântul Grigorie de Nyssa. Folosirea teologică a unui concept [The Infinity of God in Gregory of Nyssa. Theological use of a concept], Iași 2015. Sferlea, O., Réception de la théorie du progrès perpétuel au XIVe siècle byzantin: Grégoire Palamas et Calliste Angélikoudès, dans: New Europe College Yearbook 21 (2015) 117-141. St Gregory of Nyssa, Anti-Apollinarian Writings, translated with an introduction,

59 Bulletin bibliographique

commentary and notes by R. Orton, (The Fathers of the Church, 131), Washington, DC 2015. Steenbuch, J.A., At gøre det utænkelige. Mellem negativ teologi og etik hos Filon, Klemens af Alexandria og Gregor af Nyssa, dans: Patristik 13 (2015) 3-22 (en ligne: www.patristik.dk/Patristik13.pdf). Steenbuch, J.A., Observations on Negative Theology and Ethics in Early Christian Thought, dans: Danish Yearbook of Philosophy 47 (2012) 111-128 [publ. 2015]. Szram, M., Ciało dobre i złe. Kwestia pochodzenia i natury ciała Adama i Chrystusa we wczesnochrześcijańskich ruchach heretyckich [Bad and Good Flesh. The Issue of Origin and Nature of Adam and Christ’s Body in Early Christian Heretic Movements], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 77-93. Szram, M., Jakie ciało zmartwychwstanie? Koncepcje teologów wczesnochrześcijańskich [What Body Will Be Risen? Conceptions of the Early Christian Theologians], dans: A. Maryniarczyk, A. Gudaniec, Z. Pańpuch (éds.), Spór o początek i koniec życia ludzkiego. [The Dispute about the Beginning and the End of the Human Life], (Zadania współczesnej metafizyki [Tasks of Contemporary Metaphysics], 17), Lublin 2015, 309-336. Tănase, N.-G., Nous (energeia) and kardia (dynamis) in the Holistic Anthropology of St. Gregory Palamas, dans: E.A. Lee, S. Kimbriel (éds.), The Resounding Soul: Reflections on the Metaphysics and Vivacity of the Human Person, Eugene, OR 2015, 149-174. Tănase, N.-G., Otherness and Apophaticism. Yannaras’ Discourse of “Personhood” and the Divine Energy in the Apophatic theognosia, dans: Philotheos 14 (2014) 254-267. Tripaldi, D., Dio e gli dèi: tracce di teogonia egiziana nell’Apocrifo di Giovanni?, dans: Adamantius 18 (2012) 83-107. Tripaldi, D., Tra Alessandria e Roma: narrazione cosmogonica e forme comunitarie nell’Apocrifo di Giovanni, dans: Annali di Storia dell’Esegesi 28/1 (2011) 77-116. Turek, W., Godność ciała ludzkiego według Tertuliana. Analiza komentarzy do tekstów Rdz 1, 26-27; 2, 8; 1 Kor 3, 16 [La dignità della carne umana secondo Tertul- liano. L’analisi dei commenti a Gen 1, 26-27; 2, 8; e 1 Cor 3, 16], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 63-75. van Geest, P.J.J., «Timor est servus caritatis» (s. 156.13-14). Augustine’s Vision on Coercion in the Process of Returning Heretics to the and his Underlying Principles, dans: A. Dupont, M. Gaumer, M. Lamberigts (éds.), The Uniquely African Controversy: Studies on Donatist Christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Louvain 2015, 289-309. van Geest, P.J.J., La incomprehensibilidad de Dios. Agustín como teólogo negativo, Traducción al castellano de E.A. Eguiarte Bendímez, presentación de L.F. Ladaria, Bogota 2014 [traduction révisée de: The Incomprehensibility of God, Leuven 2011]. van Geest, P.J.J., San Agustín sobre la incomprensibilidad de Dios, la encarnación y la autoridad de San Juan, dans: Augustinus 215-216 (2015) 321-338. van Geest, P.J.J., Seeing through the Eyes of Faith. The Mystagogy of the Church Fathers, (Late Antique History and Religion, 11), Leuven – Dudley 2015.

60 I.2 - Histoire des doctrines (théologie)

Vigne, D. (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme. Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Villegas Marín, R., «Fieles sub Lege, fieles sub gratia»: eclesiología y teología de la gracia en Juan Casiano, dans: Augustinianum 53/1 (2013) 139-193. Villegas Marín, R., «Plerique non putant Christianam fidem hac dissensione uiolari»: auctoritas doctrinal y libre reflexión teológica durante la “controversia post- pelagiana” en Provenza, dans: AA.VV., La teologia dal V all’VIII secolo fra sviluppo e crisi. XLI Incontro di Studiosi dell’Antichità Cristiana, Roma, 9-11 maggio 2013, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 140), Roma 2014, 457-479. Villegas Marín, R., Fausto de Riez y la soteriología “misericordiosa”: ortodoxia, gra- cia sacramental y responsabilidad ética del cristiano en tiempos de la campaña antinicena de Eurico (c. 470), dans: Sacris Erudiri 53 (2014) 171-208. Villegas Marín, R., Prosper’s “Crypto-Pelagians”: De ingratis and the Carmen de prouidentia Dei, dans: A.Y. Hwang, B.J. Matz, A. Casiday (éds.), Grace for Grace. The Debates after Augustine and Pelagius, Washington 2014, 51-71. Vinel, F., «Transformés en son image»: la divinisation selon les Pères, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme. Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Volp, U., Denn Leidenschaftslosigkeit besaß er ... Das sogenannte Apathieaxiom im Kontext antiker Christentumskritik, dans: M. Ebner, I. Fischer, J. Frey et al. (éds.), Mitleid und Mitleiden, (Jahrbuch für Biblische Theologie, 30), Neukirchen-Vluyn 2016 (sous presse). Volp, U., Der nachkonstantinische Gottesdienst als “Vermahnung zur Tugend”. Uberlegungen zur “Ethik” antiker liturgischer Quellen, dans: U. Volp, F. W. Horn, R. Zimmermann (éds.), Metapher – Narratio – Mimesis - Doxologie. Begründungsformen frühchristlicher und antiker Ethik, (Kontexte und Normen neutestamentlicher Ethik, 6), Tübingen 2016, 421-439. Volp, U., Horn, F.W., Zimmermann, R. (éds.), Metapher – Narratio – Mimesis - Doxologie. Begründungsformen frühchristlicher und antiker Ethik, (Kontexte und Normen neutestamentlicher Ethik, 6), Tübingen 2016 (sous presse). Volp, U., Leistung und Fortschrittsgedanke als christliche Neuschöpfung?, dans: M. Roth, U. Volp (éds.), Leistung und Erfolg in Sport, Kirche und Gesellschaft, (en préparation). Vopřada, D., La mistagogia del Commento al Salmo 118 di sant’Ambrogio, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 146), Roma 2016. Zincone, S., Allora tutto Israele sarà salvato: osservazioni sull’esegesi cristiana antica di Rom. 11, 26 sgg., (sous presse). Żurek, A., Bóg Ojciec w tradycji Ojców Kościoła [Dio Padre nella tradizione dei Padri della Chiesa], dans: P. Łabuda (éd.), Bóg Ojciec [Dio Padre], Tarnów 2015, 159- 169. Żurek, A., Wiara według Ojców Kościoła [La fede secondo i Padri della Chiesa], dans: P. Łabuda (éd.), Wierzę [Credo], Tarnów 2015, 159-167.

61 Bulletin bibliographique

Dissertation: Andrade, José Wiliam, La recapitulación en la obra de Ireneo de Lyon. Análisis y pertinencia para la teología hoy, Pontificia Universidad Javeriana, Licenciatura en Teología 2013, [sous la direction de] O. Solano Pinzón. Dissertations en cours: Andrade, José Wiliam, La recapitulación en la obra de Ireneo de Lyon. Análisis y pertinencia para la teología hoy, Pontificia Universidad Javeriana - Puj - Sede Bogotá, Profesional en Teología, [sous la direction de] O. Solano Pinzón. Jiménez Sánchez, Eliot, Incidencia de la libertad y la elección humana en el itinerario de salvación en Ireneo de Lyón. Aporte a los anhelos de plenitud para el hombre y la mujer de hoy, Pontificia Universidad Javeriana - Puj - Sede Bogotá, Profesional en Teología, [sous la direction de] O. Solano Pinzón.

3. Liturgie et hymnographie Bishop, R.W., Leemans, J., Tamas, H. (éds.), Preaching after Easter: Mid-Pentecost, Ascension and Pentecost in Late Antiquity, (Supplements to Vigiliae Christianae), Leiden 2016 (à paraître). Boshra, G., Greek texts in Coptic Liturgy, publiée en arabe. Botha, P.J., Ephrem the Syrian’s Hymn On the Crucifixion 4. A Translation, dans: HTS Theological Studies 71/3 (2015) 1-8 (en ligne: http://www.scielo.org. za/pdf/ hts/v71n3/87.pdf). Czyżewski, B., Liturgia chrzcielna w Kościele wczesnochrześcijańskim (do VI wieku) [La liturgie baptismale dans l’Église primitive (jusqu’au VI siècle)], dans: M. Mikołajczak (éd.), Benignus est enim spiritus sapientiae. Opuscula Bogdano Poniży septuagenario dedicata, Poznań 2015, 163-175. De Bruyn, T.S., Appeals to the Intercessions of Mary in Greek Liturgical and Paraliturgical Texts from Egypt, dans: L.M. Peltomaa, A. Külzer, P. Allen (éds.), Presbeia Theotokou: The Intercessory Role of Mary across Times and Places in Byzantium (4th–9th Century), (Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, 39) Vienna 2015, 115-129. Dunn, G.D., Innocent I and the Authority of the Roman Church: The Letter to Decentius of Gubbio, (à paraître). Faltas, J., The Divinity of the Holy Spirit in the Liturgical Texts of the Coptic Church, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 12 (July 2003), (en arabe). Khomych, T., From Maranatha to Epiclesis? An Inquiry into the Origins of Spirit Invocations in Early Christianity, dans: P. Dragutinović, K.-W. Niebuhr, J.B. Wallace (éds.), C. Karakolis (coop.), The Holy Spirit and the Church according to the New Testament, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, I/354), Tübingen 2016, 427-440. Kunetka, F., Vývojové linie slavení eucharistie v předkonstantinovské církvi [The Evolutional Lines of the Celebration of the in the Pre-Constantinian Church], dans: Studia theologica 17/2 (2015) 86-110 (en tchèque, avec résumé en anglais). Lagouanère, J., La notion de prochain chez Augustin au début de son épiscopat: le rôle

62 I.4 - Culture antique et culture chrétienne

matriciel du sermon De dilectione Dei et proximi (Sermon Dolbeau 11), dans: Sacris Erudiri 52 (2015) 79-110. Mayer, W., The Changing Shape of Liturgy: From Earliest Christianity to the End of Late Antiquity, dans: T. Berger, B. Spinks (éds.), Liturgy’s Imagined Pasts: Methodologies and Mater in the Writing of Liturgical History Today, Collegeville MN 2016, 271-298. Morales, E.M., El Hombre, Espacio y Tiempo en la Liturgia, Buenos Aires 2013. Morales, E.M., Los Sacramentos, Divinos Misterios, Buenos Aires, 2007. Peltomaa, L.M., «Cease your lamentations, I shall become an advocate for you». Mary as Intercessor in Romanos’ Hymnography, dans: L.M. Peltomaa, A. Külzer, P. Allen (éds.), Presbeia Theotokou: The Intercessory Role of Mary across Times and Places in Byzantium (4th–9th Century), (Veröffentlichung zur Byzanzforschung, 39. Denkschriften der phil.-hist. Klasse, 481), Wien 2015, 131-138. Peltomaa, L.M., Külzer, A., Allen, P. (éds.), Presbeia Theotokou: The Intercessory Role of Mary across Times and Places in Byzantium (4th–9th Century), (Veröffentlichung zur Byzanzforschung, 39. Denkschriften der phil.-hist. Klasse, 481), Wien 2015. Peretó Rivas, R., Liturgia y comunicación de la experiencia religiosa, dans: C. Ruta (éd.), Experiencia religiosa y comunicación, Buenos Aires 2014, 127-142. Pillinger, R., Musik, Gesang und Tanz in der frühchristlichen Kunst, dans: Mitteilungen zur Christlichen Archäologie 21 (2015) 60-82. Poirot, É., Les sources juives de l’office byzantin du prophète Élie, dans: Mikhtav 72 (2015) 12-16. Tamas, H., Hagiography, Liturgy and Orthodoxy in 6th Century Aquileia, dans: G.D. Dunn, Ch. Shepardson (éds.), Creating and Negotiating Religious Difference, Cambridge 2016. Utidjian, H., Arménské církevní obřady: křest a požehnání obydlí a domu [Rituals of the Armenian Church: Baptism and the Blessing of a new habitation], dans: Parrésia 8 (2014) 471-521 (en tchèque). Weidmann, C., Neue Predigten des Maximus II. zur Fasten- und Osterzeit, dans: Revue Bénédictine 125 (2015) 217-265.

4. Culture antique et culture chrétienne Tertullian, Apologeticum, Lateinisch/deutsch, ed. T. Georges, (Fontes Christiani, 62), Freiburg – Basel - Wien 2015.

Agosti, G., Buzi, P., Camplani, A. (éds.), I Papiri Bodmer. Biblioteche, comunità di asceti e cultura letteraria in greco, copto e latino nell’Egitto tardoantico / Bodmer Papyri. Libraries, ascetic congregations, and literary culture in Greek, Coptic, and Latin, within Late-Antique Egypt, dans: Adamantius 21 (2015) 6-172. Agosti, G., Poesia greca nella (e della?) biblioteca Bodmer dans: Adamantius 21 (2015) 86-97.

63 Bulletin bibliographique

Alby, J.C., El paso de Asclepio a Cristo en la primera literatura cristiana, dans: Theologica Xaveriana 65/179 (2015) 185-208. Alby, J.C., La medicina filosófica del cristianismo antiguo, Santa Fe 2015. Alby, J.C., La reacción cristiana al culto a Asclepio en la antigüedad tardía, dans: R. Diez (éd.), Actas X Jornadas de Filosofía Medieval: Vita Flumen. 10 años en el pensamiento medieval, Academia Nacional de Ciencias de Buenos Aires, Buenos Aires 21-24 apr. 2015, (en CD-Rom). Alby, J.C., Milagros de curación en la tradición médica tardo-antigua, dans: Teología y vida 56/2 (2015) 219-238. Alexidze, L., Porphyry’s Definitions of Death and their Interpretation in Georgian and Byzantine Tradition, dans: M.Baumbach, B. Mojsisch, O. Pluta (éds.), Bochumer Philosophisches Jahrbuch für Antike und Mittelalter 18 (2015) 48-73. Alexidze, L., Siq’varuli rogorts sulis energia: Plot’ini III 5 [Love as Soul’s Activity: Plotinus III 5], dans: Pilosopiur-teologiuri mimomkhilveli [Philosophical- Theological Reviewer] 4 (2015) 56-67. Bady, G., “Saint Socrate”? L’“atopie” du philosophe chez les Pères de l’Église, dans: É. Ayroulet (éd.), Les Pères de l’Église, première rencontre entre foi et raison, Lyon 2015, 95-166. Bady, G., Foschia, L., Chrétiens, rabbins, païens dans le même bain? Les bains dans l’Orient romain (IVe-VIIe siècle) ou comment s’en accommoder, dans: M.-F. Boussac, S. Denoix, T. Fournet, B. Redon (éds.), Βαλανεῖα, thermae, hammams. 25 siècles de bain collectif (Proche-Orient, Égypte et péninsule Arabique), (Études urbaines, 9), Le Caire 2014, vol. 4, 985-1000. Bady, G., Socrate entre païens et chrétiens: procès sans fin ou héritage commun?, dans: Revue des Études Grecques 127 (2014) 377-395. Barone, F., La réception d’un principe de Non bis in idem dans le christianisme des premiers siècles entre rhétorique et exégèse, dans: S. Tzitzis, M. Protopapas, B. Melkevik (éds.), Rhétorique et justice, (Collection Dikè), Laval (à paraître). Basquin-Matthey, C., Le retour des miracles dans les sources du IVe siècle et la réaction d’Augustin, dans: Bulletin de l’Association pour l’Antiquité tardive 23 (2014) 7-10. Bochet I., Rendre raison de sa foi: les apologistes, dans: É. Ayroulet (éd.), Les Pères de l’Église, première rencontre entre foi et raison, Lyon 2015, 11-23. Boulnois M.-O., Païens et chrétiens en concurrence: l’instrumentalisation de la philosophie dans les controverses d’Origène contre Celse et de Cyrille d’Alexandrie contre Julien, dans: C. Horn, C. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Philosophia in der Konkurrenz von Schulen, Wissenschaften und Religionen. Zur Pluralisierung des Philosophiebegriffs in Kaiserzeit und Spätantike, Basel (sous presse). Bouton-Touboulic, A.-I., Lévy, C. (éds.), Scepticisme et religion. Constantes et évolu- tions. De la philosophique hellénistique à la philosophie médiévale, (Mo- nothéismes et philosophie), Turnhout (à paraître). Brändle, R., Mehrsprachigkeit im antiken Antiochien, (Cahiers du Groupe Suisse d’Études Patristiques, 2), (à paraître).

64 I.4 - Culture antique et culture chrétienne

Brennecke, H. C., Rom und die ehemaligen «arianischen» regna im Spiegel der synoda- len Überlieferung, dans: C. Alraum, A. Holndonner, H.-C. Lehner, C. Scherer, Th. Schlauwitz, V. Unger (éds.), Zwischen Rom und Santiago. Festschrift für Klaus Herbers zu seinem 65. Geburtstag, Bochum 2016, 273-284. Brock, S.P., An abbreviated Syriac version of Ps.-Aristotle, De virtutibus et vitiis and Divisiones, dans: E. Coda, C. Martini Bonadeo (éds.), De l’Antiquité tardive au Moyen Âge. Études de logique aristotélicienne et de philosophie grecque, syriaque, arabe et latine offertes à Henri Hugonnard-Roche, Paris 2014, 91- 112. Brock, S.P., Charting the Hellenization of a Literary Culture: The Case of Syriac, dans: Intellectual History of the Islamicate World 3 (2015) 98-124. Buda, D., Creștini și păgâni în Antiohia secolelor II-IV. Trei exemple ale unei conviețuiri complexe într-o metropolă a Antichității [Christians and Pagans in Antioch in from the Second to the Fourth Century. Three Examples of a Complex Coexistence in an antique Metropolis], Cluj Napoca 2014. Camplani, A., Per un profilo storico-religioso degli ambienti di produzione e fruizione dei Papiri Bodmer: contaminazione dei linguaggi e dialettica delle idee nel contesto del dibattito su dualismo e origenismo dans: Adamantius 21 (2015) 98-135. Colot, B., «Veritatem sparsam…colligere» (Diuinae Institutiones, VII, 7, 4): des fragments païens pour preuves de la vérité chrétienne dans l’apologie de Lactance. Eléments de comparaison entre Lactance et Eusèbe de Césarée, dans un volume éd. par F. Daviet-Taylor et L. Gourmelen, Rennes 2016 (à paraître). Colot, B., L’écriture de la Bible dans les Institutions divines de Lactance (250-325). Un apologiste face aux païens lettrés n’ayant que dédain pour le Texte sacré, dans: D. Boisson, E. Pinto-Mathieu (éd.), L’apologétique chrétienne. Expressions de la pensée religieuse de l’Antiquité à nos jours, Rennes 2012, 61-78. Colot, B., Lactance, le “Cicéron chrétien”: transmission des textes et contextes, dans: F. Brizay, V. Sarrazin (éds.), L’érudition et la culture savante, Rennes 2015, 87-100. Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Costache, D., Worldview and Melodic Imagery in the Alexandrian Tradition and Certain Patristic Antecedents, dans D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexan- drian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 282-321. Côté, D., Rhetoric and Jewish-Christianity: The Case of the Grammarian Apion in the Pseudo-Clementine Homilies, dans: P. Piovanelli, T. Burke (éds.), Rediscovering the Apocryphal Continent: New Perspectives on Early Christian and Late Antique Apocryphal Texts and Traditions, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 349), Tübingen 2015, 369-389. de Bruyn, T.S., An Anatomy of Tradition: The Case of the Charitêsion, dans: Archiv für Religionsgeschichte 16 (2015) 31-50. Dunn, G.D., Tertullian and Military Service: The Scriptural Arguments in De corona, dans: D. Meconi (éd.), Secular Struggles and Sacred Scripture, (The Bible in Ancient Christianity, 9), Leiden 2015, 87-103.

65 Bulletin bibliographique

Eichner, I., Für Seelenheil und Lebensglück – Das Pilgerwesen von seinen vorchristli- chen Wurzeln bis in christliche Zeit, dans: Antike Welt 46/3 (2015) 8-11. Emmenegger, G., Der Grabstein des Primulus und die Geschichte eines Symbols, dans: Neues vom Bibel+Orient Museum Freiburg 21 (2014) 4. Fournet, J.-L., Anatomie d’une bibliothèque de l’Antiquité tardive: l’inventaire, le faciès et la provenance de la ‘Bibliothèque Bodmer’, dans: Adamantius 21 (2015) 8-40. Fuhrer, Th., «Fac quod dicis, et fides est»: Augustin über Treue, Glauben und Gerechtigkeit, dans: Das Mittelalter 20 (2015) 234-250. Fuhrer, Th., Contro i Platonici con Epicuro. Agostino sulla fisiologia del corpo umano, dans: Eikasmos 26 (2015) 303-317. Fuhrer, Th., Das “Zeitalter der Angst” als Konstrukt einer Rhetorik der Verunsicherung – eine Analyse zweier Sequenzen aus Augustins Sermones ad populum, dans: R. Früh, Th. Fuhrer, M. Humar, M. Vöhler (éds.), Irritationen – Rhetorische und poetische Verfahren der Verunsicherung, (Philologus. Supplemente, 2), Berlin 2015, 61-85. Fuhrer, Th., El “relato milanés” en las espacios intelectuales y materiales en el Milán tardoantiguo, dans: Augustinus 60 (2015) 177-198. Fuhrer, Th., Erler, M., Derron, P., Ducrey, P. (éds.), Cosmologies et cosmogonies dans la littérature antique, (Entretiens de la Fondation Hardt, 61) Vandœuvres - Genève 2015. Fuhrer, Th., Erzählte Philosophie: Augustin und das Konzept der “Philosophie als Lebensform”, dans: C. Horn, C. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Philosophia in der Konkurrenz von Schulen, Wissenschaften und Religionen. Zur Pluralisierung des Philosophiebegriffs in Kaiserzeit und Spätantike, Basel (sous presse). Fuhrer, Th., Räume der Erkenntnis. Zur Funktion der Raummetaphorik in der augustinischen Erkenntnistheorie, dans: F. Horn, C. Breytenbach (éds.), Spatial Metaphors. Ancient Texts and Transformations, Berlin 2016, (sous presse). Fuhrer, Th., Rhetorics of theology: religious debates in late antique Carthage, dans: J. Stenger (éd.), Culture, Religion and Urban Environment in Late Antiquity and Beyond, Berlin – Boston, (sous presse). Gemeinhardt, P., “Multiple Spätantiken”? Denkräume und Ungleichzeitigkeiten in der Geschichte des Christentums, dans: N. Schmidt, N.K. Schmid, A. Neuwirth (éds.), Denkraum Spätantike. Szenarien der Reflexion von Antiken im Umfeld des Koran, (Episteme in Bewegung. Beiträge zu einer transdiziplinären Wissensgeschichte, 5), Wiesbaden 2016, 533-563. Gemeinhardt, P., Bildung und Religion im Christentum der Spätantike. Historische, theologische und interdisziplinäre Perspektiven, dans: Theologische Literaturzeitung 141 (2016) (en préparation). Gemeinhardt, P., Christian Hagiography and the Rhetorical Tradition: Victricius of Rouen, Praise of the Saints, dans: P. Gemeinhardt, P. van Nuffelen, L. van Hoof (éds.), Education and Religion in Late Antique Christianity. Reflections, Social Contexts, and Genres, London - New York 2016, 103-115. Gemeinhardt, P., Schola, dans: C. Mayer, et al. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 7/8, (en préparation). Gemeinhardt, P., Tatian und die antike Paideia. Ein Wanderer zwischen zwei (Bildungs-)

66 I.4 - Culture antique et culture chrétienne

Welten, dans: Tatian, Oratio ad Graecos, hrsg. von H.-G. Nesselrath, (SAPERE), Tübingen 2016, 247-266. Gemeinhardt, P., Teaching Religion in Late Antiquity: Divine and Human Agency, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Gemeinhardt, P., Translating Paideia: Education in the Greek and Latin Versions of the Life of Antony, dans: S. Rubenson, L. Larsen (éds.), Rethinking Early Monastic Education, Cambridge 2016 (sous presse). Gemeinhardt, P., van Nuffelen, P., van Hoof, L. (éds.), Education and Religion in Late Antique Christianity. Reflections, Social Contexts, and Genres, London - New York 2016 (sous presse). Georges, T., Origenes – Lehrer der göttlichen Tugenden, dans: T. Georges, J. Scheiner, I. Tanaseanu-Döbler (éds.), Bedeutende Lehrerfiguren. Von Platon bis Hasan al-Banna, Tübingen 2015, 123-152. Georges, T., Scheiner, J., Tanaseanu-Döbler, I. (éds.), Bedeutende Lehrerfiguren. Von Platon bis Hasan al-Banna, Tübingen 2015. Greschat, K., Frauenbiographien der ersten Jahrhunderte, dans: Welt und Umwelt der Bibel 78 (2015) 47-51. Greschat, K., Gelehrte Frauen des frühen Christentums. Zwölf Porträts, (Standorte in Antike und Christentum, 6), Stuttgart 2015. Grieser, H., Mit Zwang zur Ruhe? Der christliche Sonntag in frühchristlicher Zeit, dans: Religionsunterricht heute 3 (2015) 8-13. Helleman, W., The “Triumph” of Hellenization in Early Christianity, dans: L. Sanneh, M. McClymond (éds.), The Wiley-Blackwell Companion to World Christianity, Oxford 2016, 32-42. Herrero de Jáuregui, M., Aristotechnas, dans: J. Ángel y Espinós, J.M. Floristán Imízcoz, F. García Romero, M. López Salvá (éds.), Hygieia kai Gelos: Homenaje a Ignacio Rodríguez Alfageme, Zaragoza 2015, 367-378. Hovorun, C., Influence of Neoplatonism on Formation of Theological Language, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LVIII (6), Leuven 2013, 13-18. Iremadze, T., Die erkennende Seele des Menschen und ihre Funktion im Proklos- Kommentar von Joane Petrizi, dans: Quaestio 15 (2015) 201-209. Iremadze, T., P’itagora k’avk’asiuri philosophiis k’ont’ekst’shi [Pythagoras in the Context of Caucasian Philosophy], Tbilisi 2014. Johnsén, H.R., Repentance and Conversion: Teaching Practice in Ancient Philosophy and Early Monasticism, dans: Studi Medievali, (sous presse). Karahan, A., Byzantine Visual Culture. Conditions of “Right” Belief and some Platonic Outlooks, dans: Divine Word and Divine Work: Late Platonism and Religion = Numen: International Review for the History of Religions 63/2-3 (2016) 210-244. Lagouanère, J., Augustin, lecteur critique du De anima de Tertullien, dans: J. La- gouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 231-258. Lagouanère, J., Le corps chez saint Augustin. La Pesanteur et la Grâce, dans: Ph. Guisard, Ch. Laizé (éds.), Le Corps, (Cultures antiques), Paris 2015, 662-680.

67 Bulletin bibliographique

Macé, C., Le fleuve captif: avatars de la légende d’Alphée et Aréthuse dans la littérature grecque, dans: C. Gastgeber, C. Messis, D.I. Mureșan, F. Ronconi (éds.), Pour l’amour de Byzance. Hommage à Paolo Odorico, (Eastern and Central European Studies, 3), Frankfurt am Main 2013, 145-154. Macé, C., van Riel, G. (éds.), van Campe, L. (assist.), Platonic Ideas and Concept Formation in Ancient and Medieval Thought, (Ancient and Medieval Philosophy, I. 32), Leuven 2004. Magny, A., Eusebius’ Porphyry, dans: I. Männlein-Robert (éd.), Die Christen als Bedrohung? Text, Kontext und Wirkung von Porphyrios’ Contra Christianos (Roma aeterna. Beiträge zu Spätantike und Mittelalter), Stuttgart (sous presse). Markschies, Ch., Gottes Körper. Jüdische, christliche und pagane Gottesvorstellungen in der Antike, München 2016 (à paraître). Morlet, S. (éd.), Lire en extraits. Lecture et production des textes de l’Antiquité à la fin du Moyen-Âge, Paris 2015. Morlet, S., Extraire dans la littérature antique, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Lecture et production des textes de l’Antiquité à la fin du Moyen-Âge, Paris 2015, 29-52 Morlet, S., Les chrétiens et la culture. Conversion d’un concept (Ier-VIe siècle), Paris 2016. Mratschek, S., A Living Relic for the Vicar of Rome. Strategies of Visualization in a Civil Case, dans: L. van Hoof, P. van Nuffelen (éds.), Literature and Society in the Fourth Century AD. Performing Paideia, Constructing the Present, Presenting the Self, (Mnemosyne Supplements, 373), Leiden - Boston 2015, 134-156. Mratschek, S., Augustine, Paulinus, and the question of moving the monastery: Dispute between theologians or between actors of history?, dans: J. Hallebeek u.a. (éds.), «Inter cives necnon peregrinos». Essays in honour of Boudewijn Sirks, Göttingen 2014, 545-561. Mratschek, S., Friends, Friendship, dans: Encyclopedia of the Bible and its Reception, vol. 9, Berlin – Boston 2014, 723-727. Mratschek, S., Geben und Nehmen in den Briefen des Paulinus von Nola: der himmlische Bankier und der Wohltäter der Armen, dans: G.M. Müller (éd.), Zwischen Alltagskommunikation und literarischer Identitätsbildung - kulturgeschichtliche Aspekte lateinischer Epistolographie in der Spätantike, (Roma aeterna. Beiträge zu Spätantike und Mittelalter), Stuttgart (sous presse). Mratschek, S., Kleinschmidt, A., Paulinus von Nola, dans: G. Schöllgen, Th. Fuhrer et al. (éds.), Reallexikon für Antike und Christentum, vol. 26, Stuttgart 2014, 1147-1166. Mratschek, S., Paulinus Nolanus, dans: C. Mayer, et al. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 3/4, Basel 2014, 540-548. Orsini, P., I Papiri Bodmer: scritture e libri, dans: Adamantius 21 (2015) 60-78. Portaru, M., A Note on Plotinus’ Double Activity Theory and Its Influence on Some Church Fathers, dans: A. Tat, C. Tuțu (éds.), Saint Dionysius the Areopagite. Sources, Context, Reception. Proceedings of the International Congress on St Dionysius the Areopagite, Cluj-Napoca, Romania, 16-17 October 2014, Cluj- Napoca 2015, 119-135. Portaru, M., Classical Philosophical Influences: Aristotle and Platonism, dans: P.

68 I.4 - Culture antique et culture chrétienne

Allen, B. Neil (éds.), The Oxford Handbook of Maximus the Confessor, Oxford 2015, 127-148. Radice, R., L’allegoria come filosofia rivelata. L’incontro fra ragione e fede nell’ellenismo e nell’età imperiale, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 15-33. Riedweg, Ch., Aspects de la polémique philosophique contre les chrétiens dans les quatre premiers siècles, dans: Annuaire de l’École pratique des hautes études (EPHE), Section des sciences religieuses 123 (2016) (sous presse). Riedweg, Ch., Ein neues Zeugnis für Porphyrios’ Schrift Gegen die Christen – Johannes Chrysostomos, Johanneshomilie 17,3f., dans: I. Männlein-Robert, M. Becker (éds.), Die Christen als Bedrohung? Text, Kontext und Wirkung von Porphyrios’ Contra Christianos, Tübingen (sous presse). Riedweg, Ch., Griechisch – Teil unserer kulturellen DNA, dans: Facta & Figurae (2015) fasc. 3, 1. Riedweg, Ch., Horn, Ch, Wyrwa, D. (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie (begr. von F. Ueberweg, völlig neubearbeitete Ausgabe), Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître). Riedweg, Ch., Julian; Kyrill von Alexandrien; Makarios Magnes, dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître). Rinaldi, G., La ricerca di Dio nella scuola di Plotino, dans: I. Baglioni (éd.), Ascoltare gli Dèi / Divos Audire. Costruzione e percezione della dimensione sonora nelle religioni del Mediterraneo antico, vol. II: L’Antichità Classica e Cristiana, Roma 2015, 219-233. Sferlea, O., Philosophical Arguments and Christian Worship in St. Basil’s Debate with Eunomius, dans: N. Dumitrascu (éd.), The Ecumenical Legacy of the Cappadocians, (Pathways for Ecumenical and Interreligious Dialogue), New- York 2015, 93-104. Solano Pinzón, O., Aporte del De vita Moysis de Gregorio de Nisa a la inculturación de la teología hoy, dans: Franciscanum. Revista de las ciencias del espíritu 57, fasc. 163 (2015) 325-360. Solano Pinzón, O., Inculturación de la teología en Gregorio de Nisa: antecedentes, dans: Theologica Xaveriana 65, fasc. 179 (2015) 157-183. Solano Pinzón, O., La paideia como estructura fundamental del quehacer teológico en Gregorio de Nisa, dans: Veritas: Revista De Filosofía Y Teología 32 (2015) 229-244. Trout, D., Napkin Art: Carmina contra paganos and the Difference Satire Made in Fourth-Century Rome, dans: M. Salzman, M. Sághy, R. Lizzi Testa (éds.), Pagans and Christians in Late Antique Rome: Conflict, Competition, and Coexistence in the Fourth Century, Cambridge 2016, 213-31. Zincone, S., Ispirazione biblica e echi della tradizione classica nel De educandis liberis di Giovanni Crisostomo, dans: Retorica, scuola, religioni ad Antiochia (IV-V sec. d.C.) = Studi e materiali di storia delle religioni 81/1 (2015) 118-127.

69 Bulletin bibliographique

Zocca, E., Percezioni della crisi e scansioni del tempo fra mondo classico e cristianesi- mo, dans: Studi e Materiali di storia delle religioni 81/1 (2015) 210-238. Dissertation en cours: Hesselbarth, L., Von der Apologetik zur Unterweisung: Bildung und Religion bei Commodian und Laktanz, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Shenkman, O., Religiöse Bildungsprozesse im spätantiken Katechumenat – untersucht an den katechetischen Schriften Kyrills von Jerusalem, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen.

5. Hagiographie et histoire de la spiritualité Athanasius, Vita Antonii, Einleitung, Übersetzung und Anmerkungen von P. Gemein- hardt, (Fontes christiani), Freiburg et al. (en préparation). Jérôme, Trois Vie de Moines, éd. par E.M. Morales, (Sources Chrétiennes, 508), Paris 2007. Kyrill von Skythopolis, Die monastische Heiligenviten, Einleitung und Übersetzung von Ch. Birkner (Fontes Christiani), Freiburg i.Br. (en préparation). Monastica 1: Donati Regula, Pseudo-Columbani Regula monialium, ed. V. Zimmerl- Panagl, frg. Edition der Donati Regula nach Vorarbeiten von M. Zelzer, (CSEL, 98), Berlin u.a. 2015. Nel deserto del Giura. (La vita degli abati Romano, Lupicino, Eugendo), introduzione, traduzione e note di D. Marchini, (Scritti monastici, 49), Praglia 2016. Pacomio, servo di Dio e degli uomini. Fonti greche sulla vita di Pacomio e dei suoi discepoli, introduzione, traduzione e note a cura di L. d’Ayala Valva, (Padri della chiesa - volti e voci), Magnano 2016 [contiene: traduzioni introdotte e annotale di: 1. Anonimo, Prima Vita Greca di Pacomio (pp. 95-362); 2. Paralipomeni dalla vita del santo Pacomio (pp. 363-424); 3. Ammone, Epistola sulla condotta di Pacomio e Teodoro (pp. 425-496); 4. Palladio, Historia lausiaca 32-34 (497-526)]. I Padri del deserto, Detti. Collezione sistematica, introduzione, traduzioni e note a cura di L. d’Ayala Valva, Magnano 2013 [trad. it. di Apophthegmata Patrum Collectio sistematica, (Sources Chrétiennes, 387, 474, 498)]. Passio Pollionis (BHL 6869), Introduction, Critical Text and Notes by H. Tamas, dans: Sacris Erudiri 51 (2012) 9-35.

Baghos, M., The Impact of Martyrdom on Eusebius of Caesarea’s Commentary on Luke: Anticipating the Imminent Eschaton, dans: Phronema 28/1 (2013) 73-100. Basquin-Matthey, C., Les exorcismes dans la Vie d’: Entre intertextualité et originalité, dans: Revue des Sciences Religieuses 89/2 (2015) 165-184. Baumeister, Th., Der Apostel Paulus in der ägyptischen Märtyrerhagiographie, dans: P. Buzi, A. Camplani, F. Contardi (éds.), Coptic Society, Literature and Religion from Late Antiquity to Modern Times, Proceedings of the Tenth International Congress of Coptic Studies, Rome, September 17th-22nd 2012, and Plenary Reports of the Ninth International Congress of Coptic Studies Cairo, September 15th-19th, 2008, (Orientalia Lovaniensia Analecta), Leuven 2016 (sous presse).

70 I.5 - Hagiographie et histoire de la spiritualité

Baumeister, Th., Konstantin und die Märtyrer. Die schriftlichen Zeugnisse und ihre Bedeutung für die Bautätigkeit des Kaisers in Rom und Konstantinopel, dans: Proceedings of the 16th International Congress of Christian Archaeology, Rome 2013, Roma 2016 (sous presse). Baumeister, Th., Orient and Occident in Early Christian Monasticism, dans: P. Buzi, A. Camplani, F. Contardi (éds.), Coptic Society, Literature and Religion from Late Antiquity to Modern Times. Proceedings of the Tenth International Congress of Coptic Studies, Rome, September 17th-22nd 2012, and Plenary Reports of the Ninth International Congress of Coptic Studies Cairo, September 15th-19th, 2008, (Orientalia Lovaniensia Analecta), Leuven 2016 (sous presse). Bausi, A., Dalla documentazione papiracea (P.Bodm. XX e P.Chester Beatty XV) alle raccolte agiografiche: la lunga storia degli Acta Phileae in versione etiopica, dans: Adamantius 21 (2015) 155-170. Berolli, C., Tracce di ascetismo in ὁ δεσπό�[τ]ης πρὸς τοὺς πά�[σχο]ν�τας, dans: Adaman- tius 21 (2015) 136-143. Birkner, Ch., Hagiography and autobiography in Cyril of Scythopolis, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Birkner, Ch., Kirche und Kellion: Zum Verständnis von Kirche bei Kyrill von Skythopolis, dans: P. Gemeinhardt (éd.), Was ist Kirche in der Spätantike?, Leuven (en préparation). Bodrožić, I., O Bogu posvećenom životu u patristici. Prikaz povijesnog razvoja i duhovnosti [La vita consacrata nel periodo patristico. Un esposizione dello sciluppo storico e della spiritualità], dans: Diacovensia 23/4 (2015) 425-440. Brennecke, H.C., Paulinus von Trier, dans: F.W. Bautz, et al. (éds.), Biographisch- bibliographisches Kirchenlexikon 37 (2016) (en ligne). Brock, S.P., The History of Mar Yawnan, dans: M. Kozah, A. Abu-Husayn, S. Shaheen al-Murikhi, H. al-Thani (éds.), An Anthology of Syriac Writers from Qatar in the Seventh Century, (Gorgias Eastern Christian Studies, 39), Piscataway, NJ, 2015, 1-42. Brottier, L., La perversion de la mémoire dans quelques écrits monastiques, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016, 151-166. Cerami, C., La “Vergine nera”, dans: Ho Theologos 32 (2014) 481-488. Cocchini F., La preghiera dei cristiani nei più antichi itinerari di spiritualità monastica, dans: De Re Monastica V: Gli spazi della vita comunitaria, Roma-Subiaco, 8-10 giugno 2015, (à paraître). Cornelius, E. Does virginity still matter in the modern world? Virginity and the denial of marriage in the Acts of Paul and Thecla, dans: Journal of Early Christian History 5/2 (2015) 49-71. Costache, D., Adam’s Holiness in the Athonite and Alexandrine Traditions, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 322-368. Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015.

71 Bulletin bibliographique

Courtray, R., Les figures bibliques de chasteté chez les Pères latins, dans: A. Canellis, É. Gavoille, B. Jeanjean (éds.), Caritatis scripta. Mélanges de littérature et de patristique offerts à Patrick Laurence, (Collection des Études Augustiniennes, Série Antiquité, 199), Paris 2015, 233-251. D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Beati i pacifici. Atti del XXII convegno ecumenico di spiritualità ortodossa, Bose 3-6 settembre 2014, Magnano 2015. D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Misericordia e perdono. Atti del XXIII convegno ecumenico internazionale di spiritualità ortodossa, Bose 9-12 settembre 2015, Magnano 2016. de Wet, Ch.L., “No Small Counsel about Self-Control”: Enkrateia and the Virtuous Body as Missional Strategy in 2 Clement, dans: J. Kok, T. Nicklas, D. Roth, C. Hays (éds.). Sensitivity to Outsiders: Exploring the Dynamic Relationship between Mission and Ethics in the New Testament, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, II 364), Tübingen 2014, 447-469. Degórski, B., Zakończenia Hieronimowych Vitae Patrum: Pauli, Hilarionis et Malchi – klucz do właściwego zrozumienia całości tych dzieł [Gli epiloghi delle Vitae Patrum di Girolamo: Pauli, Hilarionis et Malchi, la chiave di interpretazione di tutte queste opere], dans: Dissertationes Paulinorum 23 (2014) 5-22. DelCogliano, M., The Politics of Fasting in Basil of Caesarea, dans: D. McClain, M. Tapie (éds.), Let Us Attend: The Theological Reading of Scripture as Political Act, Minneapolis 2015, 83-100. Dunn, G.D., Pelagius and Demetrias, (à paraître). Eguiarte, E., Siete Modelos de vida consagrada según san Agustín, México 2015. Eichner, I., Für Seelenheil und Lebensglück – Das Pilgerwesen von seinen vorchristli- chen Wurzeln bis in christliche Zeit, dans: Antike Welt 46/3 (2015) 8-11. Emmenegger, G., Spiritualität und akademisches Studium in der alten Kirche, dans: W. Dürr, S. Wenger (éds.), Theologische Bildung und Spiritualität. Wie akademische Theologie kirchliche Praxis inspirieren kann, (Studia oecumenica Friburgensia, 65. Glaube und Gesellschaft, 1), Münster 2015, 105-116. Ferreiro, A., «Inque Tyranni oculos sputa iacit»: The martyrdom of St. Eulalia and St. Agnes as Act of Defiance of Roman Authority and Culture in Prudentius (Peristephanon (III and XIV)), dans: Women and Authority in Early Christianity, (à paraître). García Álvarez, J., De magistro de San Agustín: un camino hacia Cristo, único Maestro, dans: Revista Agustiniana 170-171 (2015) 257-286. García Álvarez, J., El misterio de la Navidad en los sermones de san Agustín, dans: Revista Agustiniana 168 (2015) 541-560. García Álvarez, J., La Fête de la Pentecôte chez saint Augustin, dans: Connaissance des Pères de l’Église 138 (2015) 25-38. García Álvarez, J., La fiesta de Pentecostés en los Sermones de San Agustín, dans: Revista Agustiniana 172-173 (2016) 30-48. García Álvarez, J., La miséricorde d’après saint Augustin, dans: Connaissance des Pères de l’Église 139 (2015) 29-58. García Álvarez, J., Vivre la Pentecôte avec saint Augustin, Paris 2015. Gemeinhardt, P., «Wie der Fisch ins Meer, so muss der Mönch ins Kellion eilen». Die

72 I.5 - Hagiographie et histoire de la spiritualité

Anfänge der Wüstenaskese im spätantiken Ägypten, dans: Berliner Theologische Zeitschrift 32 (2015) 60-83. Gemeinhardt, P., Antonio. Il monaco che visse nel deserto, traduzione di T. Cavallo, (Le vie della civiltà), Bologna 2015. Gemeinhardt, P., Christian Hagiography and the Rhetorical Tradition: Victricius of Rouen, Praise of the Saints, dans: P. Gemeinhardt, P. van Nuffelen, L. van Hoof (éds.), Education and Religion in Late Antique Christianity. Reflections, Social Contexts, and Genres, London - New York 2016, 103-115. Gemeinhardt, P., Hagiography. Greek and Latin Patristics and Orthodox Churches, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 10, Berlin - Boston 2015, 1153–1159. Gemeinhardt, P., Holiness. Christianity. Greek and Latin Patristics and Orthodox Churches, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 12, Berlin – Boston 2016, (sous presse). Gemeinhardt, P., Wanderungen eines Heiligen. Gestalt und Legende des Nikolaus in der byzantinischen, mittelalterlichen und reformatorischen Hagiographie, dans: F. Lippke, M. Lissek, N. Rahn (éds.), New Perspectives on Samichlaus. Ein populärer Heiliger im interdisziplinären Gespräch, (en préparation). Grieser, H., Gegen alle Konventionen: Die christlichen Asketinnen, dans: Welt und Umwelt der Bibel 78/4 (2015) 54-59. Grzywaczewski, J., Naczało greczeskogo monaszestwa na osnowanii pisiem swiatogo Bazyla [Les débuts du monachisme grec d’après les lettres du Saint Basil], dans: Religia i Obszczestwo 9 (2015) 210-212 (en russe). Horyacha, M., Monastic Thought on the Passions: Pseudo-Macarius versus Evagrius Ponticus, dans: Byzantion 83 (2013) 113-147. Horyacha, M., The Image of the Perfect Christian in the Teaching of Ps-Macarius, dans: Studia Patristica (Lviv 2009), vol. LI, Leuven 2011, 149-170. Hovorun, C., The Cross: Fear of Death or Love to Life?, dans: Sobornost, incorporating Eastern Churches Review 29/1 (2007) 60-66. Hvalvik, R., Sandnes, K.O. (éds.), Early Christian Prayer and Identity Formation, (Wis- senschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 336), Tübingen 2014. Iannello, F., Un modello di santità femminile alla corte dei Merovingi: per un approccio storico-religioso alla figura di Gertrude badessa di Nivelles [Female Model of the Holiness in the Merovingian Court. A Historical-Religious Contribution on Merovingian Abbess Geretrude of Nivelles], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 253-270. Johnsén, H.R., Repentance and Conversion: Teaching Practice in Ancient Philosophy and Early Monasticism, dans: Studi Medievali (sous presse). Kozłowski, J.M., «Ornamenta sunt ista non vincula» – A Paradoxical Reevaluation of the Instruments of Torment in the Early Christian Martyrological Literature, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 227-242. Kritzinger, J.P.K., Botha, Ph.J., Rhetoric and argument in Chapter VI of Jerome’s Vita Malchi Monachi Captivi, dans: Ekklesiastikos Pharos 95 (2013) 283-293. Kritzinger, J.P.K., Botha, Ph.J., The Significance of the Second Cave Episode in Jerome’s Vita Malchi, dans: HTS Theological Studies 70/1 (2014) 1-8 (en ligne).

73 Bulletin bibliographique

Kritzinger, J.P.K., The Use of Comparison and Contrast in Shaping the Identity of a Desert Monk, dans: G.D. Dunn, W. Mayer (éds.), Christians Shaping Identity from the Roman Empire to Byzantium, (Supplements to Vigiliae Christianae, 132), Leiden 2015, 208-224. Lemeni, D., “Şcoala din Gaza”: o renaştere a îndrumării spirituale în tradiţia bizantină timpurie [“Gaza School”: A Revival of Spiritual Guidance in Early Byzantine Tradition], dans: Studii Teologice 8/1 (2012) 147-166. Lemeni, D., Dinamica îndrumării spirituale în tradiţia pustiei egiptene din secolul al IV-lea [The Dynamics of Spiritual Guidance in the 4th Century Desert Tradition], dans: Studii Teologice 7/2 (2011) 19-28. Lemeni, D., Duhul a suflat în pustie. Lumea duhovnicească a Părinţilor deşertului, Cluj-Napoca 2014. Lemeni, D., Modelul părintelui spiritual în Apophtegmata Patrum: text, context şi subtext [The Model of the Spiritual Father in Apophtegmata Patrum: Text, Context, and Subtext], dans: Revista Teologica 1 (2013) 61-72. Lemeni, D., Originile monahismului creştin (sec. III-IV): status quaestionis [Origins of Egyptian Monasticism III-IVth Centuries: Status Quaestionis], dans: Studii Teologice 10/1 (2014) 223-234. Lemeni, D., Practica spovedaniei la Părinţii deşertului: un sistem ascetic original [The Practice of Confession in the Desert Fathers: An Original Ascetic System], dans: Tabor 3 (2016) 11-20. Lemeni, D., The Content of Monastic Anthropology: Clean and Unclean to the Desert Fathers, dans: Studia Monastica 55/2 (2013) 237-250. Lemeni, D., The Dynamics of Spiritual Guidance in Apophtegmata Patrum, dans: Studia Patristica (London 2014), vol. LXXIV, Leuven 2016, (sous presse). Lemeni, D., The Dynamics of Spiritual Guidance in Apophtegmata Patrum, dans: Studia Monastica 57/2 (2015) 273-288. Lemeni, D., The Way of the Desert in Early Christian Egypt, dans: Teologia 2 (2015) 43-52. Lemeni, D., Tradiţia paternităţii duhovniceşti în spiritualitatea creştină răsăriteană: un studiu asupra îndrumării spirituale în Antichitatea creştină târzie, Alba- Iulia 2012. Macé, C., Wauters, Th., Fernández, T., Cuppi, L., Un petit florilège sur l’âme et le corps (De corpore et anima) dans le Liber de definitionibus (CPG 2254) attribué à Athanase d’Alexandrie, dans: J. Signes Codoñer, I. Pérez Martín (éds.), Textual Transmission in Byzantium: between Textual Criticism and Quellenforschung, (Lectio. Studies in the Transmission of Texts and Ideas, 2), Turnhout 2014, 233-262. Maritano, M., Venerazione e culto “mariano” nei primi due secoli, dans: D. Medeiros (éd.), Sacrificium et canticum laudis.Parola. Eucaristia, liturgia delle ore, vita della Chiesa. Miscellanea liturgica offerta al prof. Manlio Sodi in occasione del suo 70° genetliaco, (Pontificia Academia Theologica. Itineraria, 10), Città del Vaticano 2015, 479-502. Mejzner, M., Wartość dziewictwa w pismach Metodego z Olimpu do Bazylego z Ancyry [The value of virginity in the writings of Methodius of Olympus and Basilus of Ancira], dans: e-Patrologos 1/2 (2015) 34-46.

74 I.5 - Hagiographie et histoire de la spiritualité

Mira, M., Matrimonio y familia en los Padres de la Iglesia, dans: Scripta Theologica 47/1 (2015) 89-110. Morales, E.M., El Hombre de las Bienaventuranzas, Buenos Aires 2009. Morales, E.M., Elementos de Espiritualidad Patrística, Buenos Aires 2011. Mratschek, S., A Living Relic for the Vicar of Rome. Strategies of Visualization in a Civil Case, dans: L. van Hoof, P. van Nuffelen (éds.), Literature and Society in the Fourth Century AD. Performing Paideia, Constructing the Present, Presenting the Self, (Mnemosyne Supplements, 373), Leiden – Boston 2015, 134-156. Nazzaro, A.V., Crisi ecclesiali e fervori spirituali nella comunità ciprianea, dans: A.V. Nazzaro, A. Tuccillo (éds.), Fioretti Patristici. In ricordo di p. Giacinto Ruggiero OFM nel trentennale della dipartita, Casalecchio di Reno (BO) 2015, 397-416. Peyron, O., Divinisation et transfiguration de l’homme: une théologie de la Lumière thaborique, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme. Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Radegunda z Turyngii, Teksty źródłowe od VI do XII wieku, Tłumaczenia z języka łacińskiego, wstęp i objaśnienia [Radegund of Thuringia, Source texts from the sixth to the twelfth century, Translations from Latin, Introduction and Notes] T. Gacia, Włoszczowa 2015. Ritter, A.M., Gebet in den orthodoxen Kirchen, dans: Ichthys 31/2 (2015) 199-205. Rubenson, S., The Letter-collections of Antony and Ammonas: Shaping a Community, dans: B. Neil, P. Allen (éds.), Collecting Early Christian Letters: From the Apostle Paul to Late Antiquity, Cambridge 2015, 68-79. Sabo, T., “All Eye”: A Metaphor from Ezekiel in the Desert Fathers, The School of Gaza, and Gregory Palamas, dans: Journal of Early Christian History 5/2 (2015) 117-131. Tamas, H., «Eloquia divina populis legere»: Bible, Apologetics and Asceticism in the Passio Pollionis, dans: P. Gemeinhardt, J. Leemans (éds.), Christian Martyrdom in Late Antiquity (300-450): History and Discourse, Tradition and Religious Identity, (Arbeiten zur Kirchengeschichte, 116), Berlin - New York 2012, 179-198. Tamas, H., «Scio unum Deum vivum et verum, qui est trinus et unus Deus»: The Relevance of Creedal Elements in the Passio Donati, Venusti et Hermogenis, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXIII (11), Leuven 2013, 243-257. Tamas, H., «Valentinianus, christianissimus imperator»: Notes on a Passage of the Passio Pollionis (BHL 6869), dans: Vigiliae Christianae 68/1 (2013) 82-97. Tamas, H., Ascetic Lapse in 5th Century Gaul: Two Writings Attributed to Nicetas of Remesiana, (en préparation). Tamas, H., Hagiography, Liturgy and Orthodoxy in 6th Century Aquileia, dans: G.D. Dunn, Ch. Shepardson (éds.), Creating and Negotiating Religious Difference, Cambridge 2016. Tamas, H., Renunciation and Ascetic Identity in the Liber ad Renatum of Asterius Ansedunensis, dans: Rhetoric and Religious Identity in Late Antiquity, Conference at the University of Exeter, 23rd-25th April 2015, (en préparation).

75 Bulletin bibliographique

Tamas, H., Urban Asceticism between the Household and the Public Space: the Evidence of the Consultationes Zacchaei, (en préparation). Tamas, H., van der Sypt, L., Asceticism and Syneisaktism in Asterius’ Liber ad Rena- tum monachum, dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 17/3 (2013) 504-525. Zecher, J.L., The Role of Death in the Ladder of Divine Ascent and the Greek Ascetic Tradition, (Oxford Early Christian Studies), Oxford 2015. Żelazny, J.W., Monastycyzm syryjski i mezopotamski w ujęciu “Das Mönchtum in Syrien und Mesopotamien und das Aszetentum in Persien vierten Jahrundert" ks. Stefana Siwca [Syrian and Mesopotamian Monasticism according “Das Mönchtum in Syrien und Mesopotamien und das Aszetentum in Persien vierten Jahrundert” by Rev. Stefan Siwietz], dans: Studia Antiquitatis Christianae. Series Nova 16 (2014) 59-70. Zocca, E., «Et post paucos dies recipimur in carcere». Il carcere come kairos nell’era dei martiri, dans: M.C. Rossi (éd.), La religione dei prigionieri, (Quaderni di storia religiosa, 2013), Caselle di Sommacampagna, VE 2015, 21-45. Zocca, E., Il miracolo nel cristianesimo dei primi secoli: realtà, segno, discernimento, dans: M. Caffiero (éd.), Magia superstizione, religione: una questione di confini, (Temi e testi, 138), Roma, 2015, 1-32. Dissertation: Schulz-Wackerbarth, Y., Die Vita Pauli des Hieronymus. Darstellung und Etablierung eines Heiligen im hagiographischen Diskurs der Spätantike, Diss. theol., Göttingen 2015. Dissertation en cours: Birkner, Ch., Kyrill von Skythopolis – Mönchsviten. Überlieferung, Kontexte und Theologie, sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Reihl, K., Hagiographie und Heiligenkult. Entstehung, Rezeption und Transfer zwischen Ost und West, thèse sous la direction de H. Grieser, Johannes Gutenberg- Universität, Mainz.

6. Art et archéologie Aslanishvili, V., Anthropological-Pathological Examination and Identification of the Rests Buried in the Grave Discovered in the of the Tsageri Church of St Maximus the Confessor (final conclusion), dans: Proceedings of the International Theological Conferences dedicated to St. Maximus the Confessor, vol. I, (St. Maximus the Confessor’s International Theological-Scientific Centre), Tbilisi 2015, 530-543. Baumeister, Th., Konstantin und die Märtyrer. Die schriftlichen Zeugnisse und ihre Bedeutung für die Bautätigkeit des Kaisers in Rom und Konstantinopel, dans: Proceedings of the 16th International Congress of Christian Archaeology (Rome 2013), Roma 2016 (sous presse). Buenacasa, C., El redescubrimiento de Petra y de los nabateos por los occidentales, dans: R. Da Riva, J. Vidal (éds.), Descubriendo el antiguo Oriente: pioneros y arqueólogos de Mesopotamia y Egipto a finales del s. XIX y principios del s. XX, Barcelona 2015, 277-301.

76 I.6 - Art et archéologie

Bulas, R.M., Palestyńskie ampułki ze zbiorów Monza – Bobbio. Program ikonograficzny [Palestinian Ampoules From the Collection of Monza – Bobbio. Iconographic Program], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 93-103. Dell’Osso, C., L’iconographie de la résurrection en Occident du IVe au VIIIe siècles, dans: Vigne, D. (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse (Toulouse, 21-22 mai 2015), Paris 2016 (à paraître). Descœudres, G., Ein neues Zeitalter wird gebaut. Ein kulturhistorischer Überblick, dans: M. Riek, J. Goll, G. Descœudres (éds.), Die Zeit Karls des Grossen in der Schweiz, Sulgen 2013, 12-17. Descœudres, G., Johannes Cassian und das Meditieren von Bildern. Paradigmenwechsel beim Beten der ägyptischen Wüstenväter, dans: L. Eibicht, J. Kaffanke, C. Schäfer (éds.), Das Schauen Gottes wiedererlangen. Kontemplation als Leben des inneren Menschen und als Herz des Mönchtums, (Weisungen der Väter, 21), Beuron 2012, 92-121. Descœudres, G., Johannes Cassian und die Diakonie bei den Wüstenvätern, dans: Johannes Cassian, Unterredungen mit den Vätern. Collationes Patrum, Teil 2: Collationes 11 bis 17, übersetzt und erläutert von G. Ziegler, (Quellen der Spiritualität, 9), Münsterschwarzach 2014, 21–40. Descœudres, G., Stabilitas in progressu – Von den Wüstenvätern in Ägypten zu den Gründervätern in der Desertina, dans: Disentis 81/2 (2014) 10–15. Didebulidze, M., An Iconographic Peculiarity of the Mural Painting Programs in the Reign of Queen Tamar, dans: Matsne 1 (2012) 77-78 (en géorgien). Didebulidze, M., Contribution of Georgian Art History to the Saving of Christian Culture in the Soviet Period, dans: D. Muskhelishvili (éd.), Returning to Spirituality, New York 2015, 75-80. Didebulidze, M., David Kakabadzis “Bretani” da shoreuli agmosavletis khelovneba [“Bretagne” by David Kakabadze and the art of Far East], dans: Academia 2 (2011) 36-51 (en géorgien). Didebulidze, M., Georgian pilgrimage routes and sites, dans: E.K. Chatzetryphonos (éd.), Routes of Faith in the Medieval Mediterranean. Proceedings of an International Symposium, Thessaloniki, November, 2007, Thessaloniki 2008, 145-155. Didebulidze, M., Image of the Three Youths in Furnace on the Background of the Antiheretical Disputes in the End of the 12th C., dans: Proceedings of the 2nd International Symposium of Georgian Culture, Florence, November 2-9, 2009, Tbilisi 2011, 120-126. Didebulidze, M., Janjalia, M., Wall painting of the Jerusalem Holy Cross Monastery, dans: E. Jeffreys, et al (éds.), Proceedings of the 21st International Congress of Byzantine Studies, London, 2006, vol. III, London 2006, 340- 341. Didebulidze, M., Janjalia, M., Wall Paintings of the Holy Cross Monastery in Jerusalem, dans: T. Mgaloblishvili (éd.), Georgians in the Holy Land. The rediscovery of a long-lost Christian legacy, (Iberica-Caucasica, 2), London 2014, 46-66. Didebulidze, M., Kincvisis ts. nikolozis tadzris moxatulobis sheqmnis istoriidan” [History of creation of the wall painting of the church of St Nicholas at Kintsvisi],

77 Bulletin bibliographique

dans: Proceedings of the Second International Symposium: Christianity in our Life: Past, Present and Future, Tbilisi 2005, 199. Didebulidze, M., Kintsvisis tsm. Nikolozis tadzris XIII s-is damdegis moxatulobis feradovneba [Colorit of the Thirteen Century Murals of St. Nicholas Church at Kintsvisi], dans: Georgian Antiquities 11 , 78-104 Didebulidze, M., Monuments of Medieval Wall Painting in North-East Turkey (History and Present State), dans: E. Jeffreys, et al (éds.), Proceedings of the 21st International Congress of Byzantine Studies, London, 2006, vol. III, London 2006, 341-342. Didebulidze, M., Mural Painting of the St. Nicholas Church at Kintsvisi in the Context of Contemprorary Byzantine Painting, dans: Academia 1 (2010) 69-88 (en géorgien). Didebulidze, M., Provintsiulis tsneba shua saukuneebis krist’ianul mxatvrobashi [On the Term “provincial” in the Medieval Christian Painting], dans: Z. Skhirdladze (éd.), Pirveli saertashoriso k’onferentsiis masalebi “mkhat’vruli phorma: epoqebi da tendentsiebi”, Ivane Javakhishvilis Sakhelobis Tbilisis Sakhelmts’ipho Universiteti, 2013 [Proceedings of the First International Conference “Artistic Form: Epochs and Tendencies”, Ivane Javakhishvili Tbilisi State University 2013], Tbilisi 2015, 49-60. Didebulidze, M., Secular Trends in the Georgian Culture from the Period of Queen Tamar and the Contemporary Wall Painting, dans: Georgian Art in the Context of European and Asian Cultures. Proceedings of the V. Beridze 1st International Symposium of Georgian Culture, June, 21-29, 2008, Tbilisi 2009, 121-126. Didebulidze, M., Shua saukuneebis mkhat’vroba abkhazetshi [Medieval Painting in Abkhazia], dans: I. Gelenava, G. Patashuri, K.Davitaia (éds.), Kulturuli memkvidreoba okupaciis pirobebshi, [Cultural Heritage under Occupation], Tbilisi, 2015, 53-68. Didebulidze, M., St. Nicholas in the 13th C. Mural Painting of Kintsvisi Church, , dans: Iconographica VI (2007) 61-77. Didebulidze, M., Tao-Klarjeti Murals. Interaction of Cultural Traditions, dans: M. de Giorgi, A. Hoffmann, N. Suthor (éds.), Synergies in Visual Culture. Festschrift für Gerhard Wolf, München 2013, 215-228. Didebulidze, M., The Merit of Georgian Art History in preserving Christian culture during the Soviet rule, dans: Logos 7 (2013) 103-107 (en géorgien). Didebulidze, M., Ts’m. giorgisa da ts’m. Tevdores xat’i naq’iparidan [St. George and St. Theodore Icon from Nakipari], dans: Academia 4 (2015) 16-33. Didebulidze, M., Tumanishvili, D., Ancient Georgian Art, Tbilisi 2008. Didebulidze, M., Wall Painting, dans: AA.VV., Georgian Christian Art, Tbilisi 2008. Draghici-Vasilescu, E., Developments concerning European icon-painting at the beginning of the twentieth century, dans: Ikon 9 (2016) (à paraître). Draghici-Vasilescu, E., Nationhood and Worship with Images in the ‘Byzantine Commonwealth’, dans: Stories of Southeast-European and Russian Art: Alternative Art Histories = Art Histories Supplement 2.0 (2016) (à paraître). Gassner, V., Pülz, A. (éds.), Der römische Limes in Österreich. Führer zu den archäologischen Denkmälern, Wien 2015.

78 I.6 - Art et archéologie

Głowa, A., Spolia w budowlach konstantyńskich. Dekadencja, innowacja czy konty- nuacja tradycji? [Spolia in Constantine’s Architecture. Decline, Innovation or Continuity of Tradition?], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 131-149. Kalinowski, Z., Chrześcijańska bazylika rzymska – kontynuacja czy innowacja? [Early Christian Roman Basilica – Continuity or Innovation?], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 189-203. Karahan, A., Byzantine Visual Culture. Conditions of “Right” Belief and some Platonic Outlooks, dans: Divine Word and Divine Work: Late Platonism and Religion = Numen. International Review for the History of Religions 63/2-3 (2016) 210-244. Karahan, A., De heliga bildernas förkämpe. Johannes Damaskenos, dans: S.J. Kristiansen, P. Solberg (éds.), Gud er alltid større. Kirkefedrenes teologiske språk. Oslo 2015, 273-288. Karahan, A., Johannes Damaskenos. De heliga bildernas försvarare och förklararedans: C.J. Berglund, D. Gustafsson (éds.), Ad Fontes: Festskrift till Olof Andrén på 100-årsdagen, Skellefteå 2015, 213-227. Karahan, A., Patristics and Byzantine Meta-Images: Molding Belief in the Divine from Written to Painted Theology, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 571-596. Khvistani, R., Rcheulishvili, G., Report about Archaeological Researches in the Interior of the Church of Saint Maximus the Confessor in Chkhuteli, dans: Proceedings of the International Theological Conferences dedicated to St. Maximus the Confessor, vol. I, (St. Maximus the Confessor’s International Theological – Scientific Centre), Tbilisi 2015, 503-515. Kinzig, W., Marx in Jerusalem? Anmerkungen zur Debatte um einen “Kommunismus im Urchristentum“ im 19. und frühen 20. Jahrhundert, (en préparation). Kiss, Z., Menas i Afrodyta. “Dewocjonalia” z sanktuarium świętego Menasa [Menas and Aphrodite. “Devotional Souvenirs” from Abu Mina Sanctuary], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 231-248. Meskhi, T., Okonis xatis raobisa da istoriisatvis [On Identification and History of the Okoni Icon], Tbilisi 2015. Panou, E., The Church of Mary in the Probatic Pool and the Haghiasmata of , dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 635-. Pillinger, R., Fremde in der Bibel und in der frühchristlichen Kunst, dans: A. Pülz, E. Trinkl (éds.), Das Eigene und das Fremde. Akten der 4. Tagung des Zentrums Archäologie und Altertumswissenschaften der ÖAW 26.-27. März 2012, (Origines 4 = Denkschriften. Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, 482), Wien 2015, 133-139, avec 35 tables. Pillinger, R., Harreither, R., Huber, M., Bibliografie zur Spätantike und Frühchristlichen Archäologie in Österreich (mit einem Anhang zum spätantik-frühchristlichen

79 Bulletin bibliographique

Ephesos). 2014 erschienene Publikationen und Nachträge, dans: Mitteilungen zur Christlichen Archäologie 21 (2015) 115-120. Pillinger, R., Musik, Gesang und Tanz in der frühchristlichen Kunst, dans: Mitteilungen zur Christlichen Archäologie 21 (2015) 60-82. Rinaldi, G., Spigolature storico-archeologiche in margine agli Atti degli Apostoli, dans: G. Rinaldi, A. Giudice (éds.), Realia Christianorum. Fonti e documenti per lo studio del cristianesimo antico, (Ricerche, 3), Bologna 2015, 11-45. Rinaldi, R., La numismatica e la storia del cristianesimo antico, dans: A. Giudice, G. Rinaldi (éds.), Fonti documentarie per la storia del cristianesimo antico, (Studi Superiori, 935), Roma 2014, 47-91. Sales-Carbonell, J., Arqueología e identidad religiosa: edilicia cristiana y arquitectura lúdica en la Hispania tardoantigua, dans: J.M. Torres Prieto, S. Acerbi (éds.), La religión como factor de identidad. Actas del X Congreso de la Sociedad Española de Ciencias de las Religiones: Identidad e identidades religiosas, Santander, Octubre 2013, Madrid 2016, 47-60. Skupińska-Løvset, I., Wątek składania ofiar w dekoracji budowli sakralnych Dura Europos [The Scene of Offering in the Sacral Art of Dura Europos], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 393-402. Westergren, A., En kristen brottarskola. Bilder av andliga atleter i tiden före sportens mörka medeltid, dans: M. Nykvist, A. Maurits (éds.), Kyrkan och idrotten under 2000 år: Antika, medeltida och moderna attityder till idrott, (Skrifter utgivna av Svenska Kyrkohistoriska Föreningen, 71), Malmö 2015, 59-78. Zimnowodzka, A., Kontynuacja i zmiana w topografii późnoantycznej Meridy [Continuity and Change in the Topography of Late Antique Merida], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 615-631.

7. Épigraphie Damasus of Rome, The Epigraphic Poetry, Introduction, Texts, Translations, and Commentary by D. Trout, Oxford 2015.

Alpi, F., À propos de l’inscription ΦΩΣ/ZΩΗ (Lumière et Vie) en Orient proto-byzantin: théologie sacramentelle et liturgie, dans: J. Bonnéric, N. Panayot (éds.), La lumière dans les religions du livre, Ifpo-Beyrouth – Balamand, 14-15 décembre 2013 = Chronos 32 (2015) 133-139 (tables 27-32). Breytenbach, C. Christian Prisoners: Fifth and Sixth Century Inscriptions from Corinth, dans: Acta Theologica Supplementum 23 (2016) 302-309. Pataridze, T., Tchekhanovets, Y., Revisiting Georgian Inscriptions from the Portal of the Holy Sepulchre Church, dans: Le Muséon 129 (2016) (sous presse) Smolak, K., Vices of Men and Women during the Barbarian Invasion of Gaul: The so-called Epigramma S. Paulini and Orientius’ Commonitorium, dans: Studia Patrum 12 (2015) 192-205. Stawoska-Jundziłł, B., Epitafia dla najmłodszych i najstarszych chrześcijan w katakumbach rzymskich [Youngest and Oldest Christians in Epitaphy at Roman Catacombs], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 403-439.

80 I.8 - Codicologie (manuscrits, catalogues, microfilms, paléographie)

8. Codicologie (manuscrits, catalogues, microfilms, paléographie) Andrist P., Les codex grecs adversus iudaeos conservés à la Bibliothèque vaticane (s. XI–XVI). Essai méthodologique pour une étude des livres manuscrits thématiques, (Studi e Testi, 502), Città del Vaticano 2016. Andrist P., Petites trouvailles et espoirs déçus à propos du Codex Bodmer 115, dans: A. Neumann-Hartmann, T.S. Schmidt (éds.), Munera Friburgensia. Festschrift Margarethe Billerbeck, Berne et al. 2015, 131-148. Andrist P., Structure and History of the biblical manuscripts used by Erasmus for his 1516 edition, dans: K. Greyerz, S. Seidel Menchi, M. Wallraff (éds.), Basel 1516. Erasmus’ Edition of the New Testament, Tübingen 2016, 81-124. Andrist, P., La dernière édition eusébienne de l’Histoire Ecclésiastique: proposition suite aux nouvelles études sur la constitution des chapitres VIII–X, dans: Scriptorium 69 (2015) 217-235. Andrist, P., La structure des codex Vaticanus, Alexandrinus et Sinaiticus: questions ouvertes sur le , la fabrication et la circulation de ces bibles, dans: C. Ruzzier, X. Hermand (éds.), Comment le livre s’est fait livre. La fabrication des manuscrits bibliques (IVe–XVe siècle): bilan, résultats, perspectives de recherche. Actes du colloque international organisé à l’Université de Namur du 23 au 25 mai 2012, (Bibliologia, 40), Turnhout 2015, 11-37. Barone, F.P., Ancora sulle omelie De Davide et Saule di Giovanni Crisostomo, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016, 67-78. Bernardini, P., Un frammento manoscritto greco del X secolo nell’Archivio Comunale di Bientina (PI), dans: Néa Rhome 11 (2014) 109-120 (avec tables). Binggeli, A., Boud’hors, A., Cassin, M. (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016. Brock, S.P., Fashions in early Syriac colophons, dans Hugoye 18/2 (2015) 361-377. Brock, S.P., Perfidious Greeks, Blessed Greeks, Blessed Muslims, and the Memory of Alexander in Dating Formulae of Syriac Manuscripts, dans: S.H. Griffith, S. Grebenstein (éds.), Christsein in der islamischen Welt. Festschrift für Martin Tamcke zum 60. Geburtstag, Wiesbaden 2015, 13-25. Brock, S.P., Syriac manuscripts of the 9th-10th centuries from a codicological perspective, dans: Semitica et Classica 8 (2015) 157-164. Buzi, P., Qualche riflessione sugli aspetti codicologici e titologici dei Papiri Bodmer con particolare riguardo ai codici copti, dans: Adamantius 21 (2015) 47-59. Cacciari, A., From Tura to Munich: Seventy Years of Origenian Discoveries, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 191-200. Delmulle, J., La Collectio in Apostolum de Bède le Vénérable: tradition manuscrite, codicologie et critique d’authenticité, dans: Scriptorium 70/2 (2016) (à paraître).

81 Bulletin bibliographique

Eichner, I., Bücher und Bucheinbände des Paulosklosters (Deir el-Bachît) in Theben- West/Oberägypten, dans: Ch. Gastgeber, F. Daim (éds.), Byzantium as Bridge between West and East. Proceedings of the International Confernce, Vienna, 3rd -5th May, 2012, (Denkschriften der philosophisch-historischen Klasse, 476. Veröffentlichungen zur Byzanzforschung, 36), Wien 2015, 241-250. Ferreres, L., Beda, Historia Ecclesiastica V xii 1-8, en un manuscrito de la Universidad de Barcelona, dans: Fortunatae 25 (2014) 139-146. Ferreres, L., Texto y tradición textual en el De laude martyrii, dans: A. Capone (éd.), Lessico, argomentazioni e strutture retoriche nella polemica di età cristiana (III-IV sec.), (Recherches sur les rhétoriques religieuses, 16), Turnhout 2012, 215-221. Gain, B., Les mauristes et l’édition d’Irénée de dom Massuet (1710), dans: A. Bastit (éd.), Actes du colloque Irénée après Irénée: traces d’un auteur perdu, Strasbourg 11-13 juin 2015, (Cahiers de Biblia patristica), (sous presse). Géhin, P., Sinaï syriaque 29 ou 31? Sur quelques problèmes de cote dans la série des manuscrits syriaques de Sainte-Catherine, dans: Le Muséon 129 (2016) (à paraître). Houghton, H.A.G., The Gospel according to Luke in Vetus Latina 11A (Würzburg, Universitätsbibliothek M.p.th.f. 67), dans: Th.J. Bauer (éd.), Traditio et Translatio. Studien zur lateinischen Bibel zu Ehren von Roger Gryson, (Vetus Latina. Aus der Geschichte der lateinischen Bibel, 40), Freiburg 2016, 117-134. Houghton, H.A.G., The Gospel according to Mark in Two Latin Mixed-Text Manuscripts, dans: Revue Bénédictine 126/1 (2016) 16-58. Houghton, H.A.G., The Layout of Early Latin Commentaries on the Pauline Epistles and their Oldest Manuscripts, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Macé, C., Andrews, T. (éds.), Analysis of Ancient and Medieval Texts and Manuscripts: Digital Approaches, (Lectio. Studies in the transmission of texts and ideas, 1), Turnhout 2015. Macé, C., Andrews, T., Beyond the Tree of Texts: Building an Empirical Model of Scribal Variation Through Graph Analysis of Texts and Stemmata, dans: Literary and Linguistic Computing 28 (2013) 504-521. Macé, C., Baret, P.V., Bozzi, A., Cignoni, L. (éds.), The Evolution of Texts: Confronting Stemmatological and Genetical Methods. Proceedings of the International Workshop held in Louvain-la-Neuve on September 1-2, 2004, (Linguistica Computazionale, 24), Pisa 2006. Macé, C., Baret, P.V., Robinson, P., Testing Methods on an Artificially Created Textual Tradition, dans: C. Macé, P.V. Baret, A. Bozzi, L. Cignoni (éds.), The Evolution of Texts: Confronting Stemmatological and Genetical Methods. Proceedings of the International Workshop held in Louvain-la-Neuve on September 1-2, 2004, (Linguistica Computazionale, 24), Pisa 2006, 255-283. Macé, C., Baret, P.V., Une expérience de laboratoire en critique textuelle: Recherches stemmatiques sur une tradition manuscrite créée artificiellement, dans: T. van Hemelryck, C. van Hoorebeeck (éds.), L’écrit et le manuscrit à la fin du Moyen Âge, (Texte, Codex & Contexte, 1), Turnhout 2006. 215-228.

82 I.8 - Codicologie (manuscrits, catalogues, microfilms, paléographie)

Macé, C., Baret, P.V., Why Phylogenetic Methods Work: The Theory of Evolution and Textual Criticism, dans: C. Macé, P.V. Baret, A. Bozzi, L. Cignoni (éds.), The Evolution of Texts: Confronting Stemmatological and Genetical Methods. Proceedings of the International Workshop held in Louvain-la-Neuve on September 1-2, 2004, (Linguistica Computazionale, 24), Pisa 2006, 89-108. Macé, C., de Vos, I., Gielen, E., van Deun, P., La lettre β du Florilège Coislin: Edition princeps, dans: Byzantion 80 (2010) 72-120. Macé, C., de Vos, I., Gielen, E., van Deun. P., L’art de compiler à Byzance. La lettre γ du Florilège Coislin, dans: Byzantion 78 (2008) 159-223. Macé, C., Dubuisson. M., Handling a Large Manuscript Tradition with a Computer, dans: C. Macé, P.V. Baret, A. Bozzi, L. Cignoni (éds.), The Evolution of Texts: Confronting Stemmatological and Genetical Methods. Proceedings of the International Workshop held in Louvain-la-Neuve on September 1-2, 2004, (Linguistica Computazionale, 24), Pisa 2006, 25-37. Macé, C., Gregory of Nazianzus’ Homilies. An Over-Abundant Manuscript Tradition in Greek and in Translations, dans: A. Bausi, et al. (éds.), Comparative Oriental Manuscript Studies. An Introduction, (COMSt), Hamburg 2015, 424-429. Macé, C., Steel, C., Georges Pachymère philologue: le Commentaire de Proclus au Parménide dans le manuscrit Parisinus gr. 1810, dans: M. Cacouros, M.-H. Congourdeau (éds.), Philosophie et sciences à Byzance de 1204 à 1453. Les textes, les doctrines et leur transmission. Actes de la Table Ronde organisée au XXe Congrès International d’Études Byzantines, Paris, 2001, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 146), Leuven 2006, 77-99. Macé, C., Textual Criticism and Text Editing, dans: A. Bausi, et al. (éds.), Comparative Oriental Manuscript Studies. An Introduction, (COMSt), Hamburg 2015, 321- 465. Moreau, D., Et alia manu. Les notes non autographes dans les actes pontificaux antérieurs à 604, dans: Sacris Erudiri 53 (2014) 235-262. Nongbri, B., Recent Progress in Understanding the Construction of the Bodmer ‘Miscellaneous’ or ‘Composite’ Codex, dans: Adamantius 21 (2015) 171-172. Pataridze, T., Georgian Palaeography, dans: A. Bausi (éd. gén.) et alii, Comparative Oriental Manuscript Studies: An introduction, Hamburg 2015, 292-296. Pataridze, T., La collection des manuscrits géorgiens sinaïtiques, dans: Semitica et Classica 8 (2015) 177-187. Pataridze, T., La tradition géorgienne, dans: J.-C. Haelewick (éd.), Histoire de Zosime sur la Vie des Bienheureux Réchabites. Les versions orientales et leurs manuscrits, (Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium, 664. Subsidia, 135), Leuven 2016, 133-170. Perrone, L., The Find of the Munich Codex: A Collection of 29 Homilies of Origen on the Psalms, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 201-234. Rubenson, S., A Database of the Apophthegmata Patrum, dans: T. Andrews, C. Macé (éds.), Analysis of Ancient and Medieval Texts and Manuscripts: Digital

83 Bulletin bibliographique

Approaches, (Lectio: Studies in the Transmission of Texts & Ideas, 1), Turnhout 2014, 203-212. Sales-Carbonell, J., El Bovalar (Serós, Lleida). ¿Un monasterio productor de pergam- ino en la Hispania visigoda?, dans: Rivista di Archeologia Cristiana 90 (2014) 423-464. Tvaltvadze, D., The Colophons Accompanying the Aton Edition of the Gospel Manuscript and the Issue of the Establishment of the Aton Edition, dans: Spekali (Tbilisi) 9 (2015) en ligne sur: www.spekali.tsu.ge. Wallraff, M., Andrist, P., Paratexts of the Bible: A New Research Project on Greek Textual Transmission, dans: Early Christianity 6 (2015) 237-243. Dissertation en cours: Danner, S., Die Apokalypse in Schrift und Bild auslegen – der Apokalypsekommentar des Beatus von Liébana, Freie Universität Berlin.

9. Papyrologie Agosti, G., Buzi, P., Camplani, A. (éds.), I Papiri Bodmer. Biblioteche, comunità di asceti e cultura letteraria in greco, copto e latino nell’Egitto tardoantico / Bodmer Papyri. Libraries, ascetic congregations, and literary culture in Greek, Coptic, and Latin, within Late-Antique Egypt, dans: Adamantius 21 (2015) 6-172. Agosti, G., Poesia greca nella (e della?) biblioteca Bodmer dans: Adamantius 21 (2015) 86-97. Bausi, A., Dalla documentazione papiracea (P.Bodm. XX e P.Chester Beatty XV) alle raccolte agiografiche: la lunga storia degli Acta Phileae in versione etiopica, dans: Adamantius 21 (2015) 155-170. Berolli, C., Tracce di ascetismo in ὁ δεσπό�[τ]ης πρὸς τοὺς πά�[σχο]ν�τας, dans: Adamantius 21 (2015) 136-143. Boud’hors, A., Quelques réflexions sur la cohérence de la composante copte des P. Bodmer dans: Adamantius 21 (2015) 79-85. Buzi, P., Qualche riflessione sugli aspetti codicologici e titologici dei Papiri Bodmer con particolare riguardo ai codici copti, dans: Adamantius 21 (2015) 47-59. Cacciari, A., From Tura to Munich: Seventy Years of Origenian Discoveries, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 191-200. Camplani, A., Per un profilo storico-religioso degli ambienti di produzione e fruizione dei Papiri Bodmer: contaminazione dei linguaggi e dialettica delle idee nel contesto del dibattito su dualismo e origenismo dans: Adamantius 21 (2015) 98-135. Fournet, J.-L., Anatomie d’une bibliothèque de l’Antiquité tardive: l’inventaire, le faciès et la provenance de la ‘Bibliothèque Bodmer’, dans: Adamantius 21 (2015) 8-40. Hall, S.G., Nongbri, B., Melito Peri Pascha 1-5 as Recovered from a ‘Lost’ Leaf of Papyrus Bodmer XIII, (en préparation).

84 I.10 - Prosopographie

Nongbri, B., Recent Progress in Understanding the Construction of the Bodmer ‘Miscellaneous’ or ‘Composite’ Codex, dans: Adamantius 21 (2015) 171-172. Orsini, P., I Papiri Bodmer: scritture e libri, dans: Adamantius 21 (2015) 60-78. Schubert, P., Les Papyrus Bodmer: contribution à une tentative de délimitation, dans: Adamantius 21 (2015) 41-46. Verheyden, J., Hermas and Bodmer. Another Look at the Text of Vision 1.3.4, 2.3.1, and 3.2.1. P.Bodm. XXXVIII, dans: Adamantius 21 (2015) 144-154.

10. Prosopographie Dolidze,T., Plontke-Lüning, A., Andria Mocikuli, dans: Enci k’lopedia Caucasus Antiquus, [Apostle Andrew, dans: Encyclopaedia Caucasus Antiquus], vol. II/1, Tbilisi 2014, 100-106. Engberg, J., Theophilus, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 101-124 [original danois, 2006]. Gemeinhardt, P., Junillus Africanus, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 14, Berlin – Boston 2016, (sous presse). Gounelle, R., Alexandre de Jérusalem, dans: B. Pouderon, E. Norelli (éds.), Histoire de la littérature grecque chrétienne, vol. 3, Paris, (sous presse). Handl, A., Bishop Callistus I. of Rome (217?-222). A Martyr or a Confessor?, dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 18 (2014) 390–419. Hovorun, C., Севир Антиохийский [Severus of Antioch], dans: Книга еретиков [The Book of Heretics] Санкт-Петербург 2011, 258-266. Jacobsen, A.-Ch., Athenagoras, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 81-100 [original danois 2006]. Kalaijishvili, Stephane (Archbishop), St Maximus the Confessor in Georgia, dans: Proceedings of the International Theological Conferences dedicated to St Maximus the Confessor, vol. I, (St. Maximus the Confessor’s International Theological –Scientific Centre), Tbilisi 2015, 420-461. Pedersen, N.A., Aristides, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 35-50 [originale danois 2006]. Pietri, L., Heijmans, M., Bernard, P., Buenacasa, C., Desmulliez, J., Essoussi, V., Fraisse-Coue, C., Merdrignac, B., Prévot, F., Prosopographie Chrétienne du Bas-Empire, IV: Prosopographie de la Gaule Chrétienne (314-614), Paris 2013. Rinaldi, G., Antiochia nel secolo quarto. Interazioni tra pagani e cristiani e note prosopografiche, dans: Retorica, scuola, religioni ad Antiochia (IV-V sec. d.C.) = Studi e materiali di storia delle religioni 81/1 (2015) 21-69. Ulrich, J., Dionysius of Alexandria in Exile. Evidence from his Letter to Germanus (Eus.Caes., h.e. VII 11), dans: J. Ulrich, J. Hillner, J. Engberg (éds.), Clerical Exile in Late Antiquity, ECCA 18, Frankfurt 2016 (à paraître).

85 Bulletin bibliographique

Ulrich, J., Hillner, J., Engberg, J. (éds.), Clerical Exile in Late Antiquity, (Early Christianity in Context of Antiquity, 18), Frankfurt 2016, (à paraître). Veronese, M., Priscillianus episcopus Abilensis, dans: Traditio Patrum, vol. I, (Corpus Christianorum. Claves – Subsidia, 4), Turnhout 2015, 87-137.

86 II - Langues et littérature chrétiennes

1. Histoire des langues et des littératures classiques et orientales Jean de Bolnisi, Homélies, éd. par S. Verhelst, S. Sardjveladze, T. Mgaloblišvili, E. Koçlamazašvili, (Sources Chrétiennes, 580), Paris 2015.

Alesso, M., Problemas de la traducción del griego helenístico: Filón de Alejandría, dans: G.A. Marrón (éd.), El investigador ante el imperativo de la traducción, (Volúmenes Temáticos de las V Jornadas de Investigación en Humanidades, 20), Bahía Blanca 2015, 7-16. Andrist, P., Literary Distance and Complexity in Late Antique and Early Byzantine Greek Dialogues Adversus Iudaeos (late 4th – early 9th C.), dans: A. Cameron, N. Gaul (éds.), Dialogues and Debates from Late Antique to Late Byzantium, (CEU Late Antique, Byzantine and Ottoman Studies), Budapest (à paraître). Aptsiauri, T., Gelashvili, T., Lexicographical Studies based on Euthymius the Athonite’s Translations of Gregory of Nazianzus’s 30th and 31st Orations and Gregory of Nyssa’s The Life of Mose, dans: Phasis. Greek and Roman Studies (Tbilisi) 17 (2015) 15-22. Barone, F.P., Macé, C., Ubierna, P. (éds.), Apocryphal and Patristic Literature between Orient and Occident. A tribute to Sever J. Voicu, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2017 (à paraître). Boud’hors, A., Quelques réflexions sur la cohérence de la composante copte des P. Bodmer dans: Adamantius 21 (2015) 79-85. Brock, S.P., An abbreviated Syriac version of Ps.-Aristotle, De virtutibus et vitiis and Divisiones, dans: E. Coda, C. Martini Bonadeo (éds.), De l’Antiquité tardive au Moyen Âge. Études de logique aristotélicienne e de philosophie grecque, syria- que, arabe et latine offertes à Henri Hugonnard-Roche, Paris 2014, 91-112. Brock, S.P., Charting the Hellenization of a Literary Culture: The Case of Syriac, dans: Intellectual History of the Islamicate World 3 (2015) 98-124. Brock, S.P., Gabriel of Beth Qatraye as a witness to Syriac intellectual life, c. 600 CE, dans: M. Kozah, A. Abu-Husayn, S. Shaheen al-Murikhi, H. al-Thani (éds.), The Syriac writers of Qatar in the Seventh Century, (Gorgias Eastern Christian Studies, 38), Piscataway, NJ, 2014,155-167. Brock, S.P., Patristic quotations in Gabriel Qatraya’s Commentary on the Liturgical Offices, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta Graeca et Orientalia. Mélanges en honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243. Bibliothèque de Byzantion, 12), Leuven 2016, 129-149. Calvet-Sebasti, M.-A., L’esthétique, dans: B. Pouderon, E. Norelli (éds.), Histoire de la littérature grecque chrétienne, vol. 1, Introduction, seconde édition (à paraître). Colot, B., De Lactance à Augustin: linguistique et spiritualité du “latin chrétien”, dans: M. Baratin, R. Utard, C. Lévy, A. Videau (éds.), Stylus: la parole dans ses formes. Mélanges en l’honneur du professeur Jacqueline Dangel, Paris 2010, 493-509.

87 Bulletin bibliographique de Wet, Ch.L., ‘n ‘Oorspronklike’ Aramese Nuwe Testament? ‘n Kritiese Evaluasie van die Pesjitta-Voorrangsteorie, Die Pad van Waarheid tot die Lewe- Vertaling (Afrikaanse Lamsa-Bybel), en die Kulturele Aanloklikheid van Oriëntalisme [An ‘Original’ Aramaic New Testament? A Critical Evaluation of the Peshitta Primacy Theory, Die Pad van Waarheid tot die Lewe-Translation (Afrikaans Lamsa Bible), and the Cultural Lure of Orientalism], dans: LitNet Akademies (Godsdienswetenskappe) 13/2 (2016) en ligne: http://www.litnet. co.za/n-oorspronklike-aramese-nuwe-testament-n-kritiese-evaluasie-van-die- pesjitta-voorrangsteorie-die-die-pad-van-waarheid-tot-die-lewe-vertaling, (en Afrikaans). Dolidze, T., Patristics – as Reflected in Georgian Spiritual and Intellectual History, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 497-520. Engberg, J., Fritz, P.M., Hansen, R.B.N., Møller Larsen, J., The other Side of the Debate 2. Translation of Second Century pagan Authors on Christians and Christianity, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 229-236 [original danois 2006]. Ferreres, L., Acerca del texto de una versión latina del pseudo-Basilio Λόγος περὶ ἀσκέσεος, dans: A. Martínez, B. Ortega, H. Velasco, H. Zamora (éds.), Ágalma. Ofrenda desde la Filología Clásica a M. García Teijeiro, Valladolid 2014, 1081-1085. Fuhrer, Th., «Diversa in verbis intellegi possunt»: Augustin über Text, Textproduktion und -interpretation, dans: J. Stenger (éd.), Spätantike Konzeptionen von Literatur, (Bibliothek der klassischen Altertumswissenschaften, N.F. 2, 149), Heidelberg 2015, 97-113. Fuhrer, Th., Das “Zeitalter der Angst” als Konstrukt einer Rhetorik der Verunsicherung – eine Analyse zweier Sequenzen aus Augustins Sermones ad populum, dans: R. Früh, Th. Fuhrer, M. Humar, M. Vöhler (éds.), Irritationen – Rhetorische und poetische Verfahren der Verunsicherung, (Philologus. Supplemente, 2), Berlin 2015, 61-85. Gain, B., De quelques exemples d’intertextualité dans les littératures chrétiennes de l’Antiquité, dans: Sacris erudiri 55 (2015) (sous presse). Hovorun, C., Songs of Unity – Early Syriac Reflections on the Church, dans: C. Rammelt, C. Schlarb, E. Schlarb (éds.), Begegnungen in Vergangenheit und Gegenwart, Berlin 2015, 83-93. Pedersen, N.A., Syriac Texts in Manichaean Script: New Evidence, dans: S.G. Richter, C. Horton, K. Ohlhafer (éds.), Mani in Dublin: Selected Papers from the Seventh International Conference of the International Association of Manichaean Studies in the Chester Beatty Library, Dublin, 8-12 September 2009, (Nag Hammadi and Manichaean Studies, 88), Leiden – Boston 2015, 284-288. Smolak, K., Osservazioni su uso ed abuso dei salmi cristologici nella letteratura latina attraverso i secoli, dans: R. Palla, M.G. Moroni, C. Crimi, A. Dessì (eds.),

88 II.2 - Genres littéraires

Clavigero nostro. Per Antonio V. Nazzaro, (et alia. Studi di filologia classica e tardoantica, 4), Pisa 2014, 321-331. Suciu, A., Revisiting the Literary Dossier of Stephen of Thebes: With Preliminary Editions of the Greek Redactions of the Ascetic Commandments, dans: Adamantius 21 (2015) 301-324. Tolmie, D.F., The Reception of Apphia in the Fourth and Fifth Centuries C.E., dans: Acta Theologica Supplementum 23 (2016) 283-301. Tripaldi, D., Edfu and the Oriens: On ‘Re-discovering’ Ancient Egyptian Lore in Two Coptic Apocalypses, dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 20/1 (2015) 127- 146. Tripaldi, D., Il corpus cristiano dei primi secoli: vino nuovo in otri vecchi?, dans: Ricerche storico-bibliche 27/2 (2015) 15-35. van Rooy, H.F., The Syriac Versions of Old Testament Quotations in Matthew, dans: In die Skriflig / In luce verbi 49/1 (2015) 1-12, Art. #1916 (en ligne: http://www. indieskriflig.org.za/index.php/skriflig/article/view/1916/3521). Zimmerl-Panagl, V., Zu unbeachteten Quellen und zur Kapitelzählung der Regula Donati, (Ergänzendes zu CSEL, 98), dans: Wiener Studien 128 (2015) 145-171. Dissertation: Boshra, G., Contrastive analysis of St. Ammounas letters between Greek and Syriac, MA Thesis presented to Cairo University, department of Classics, 2005. Denecker, T., Linguistic Ideas in Early Latin Christianity (c. 250-636): A historiographical study, PhD thesis, under the supervision of P. Swiggers and G. Partoens, KU Leuven, 2015.

Dissertation en cours: De Ridder, E., Chapter literature in Byzantium: The Anthologium Gnomicum by Elias Ecdicus, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans, KU Leuven.

2. Genres littéraires Allen, P., Christian Correspondence: The Secrets of Letter-Writers and Letter-Bearers, dans: H. Baltussen, P.J. Davis (éds.), The Art of Veiled Speech: Self-Censorship from Aristophanes to Hobbes, Philadelphia 2015, 209-232. Baghos, M., St Gregory the Theologian’s Existential Metanarrative of History, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis (éds.), Cappadocian Legacy: A Critical Appraisal, Sydney 2013, 275-298. Baghos, M., St Gregory the Theologian’s Metanarrative of History, dans: Phronema 26/2 (2011) 63-79. Baghos, M., The Meaning of History: Insights from St Gregory the Theologian’s Existential Metanarrative, dans: Colloquium 43/1 (2011) 17-38. Bishop, R.W., Leemans, J., Tamas, H. (éds.), Preaching after Easter: Mid-Pentecost, Ascension and Pentecost in Late Antiquity, (Supplements to Vigiliae Christianae), Leiden 2016 (à paraître). Calvet-Sebasti, M.-A., Le printemps de la lettre, dans: A. Canellis, É. Gavoille, B. Jeanjean (éds.), Caritatis scripta. Mélanges de littérature et de patristique

89 Bulletin bibliographique

offerts à Patrick Laurence, (Collection des Études Augustiniennes, Série Antiquité 199), Paris 2015, 145-153. Degórski, B., Zakończenia Hieronimowych Vitae Patrum: Pauli, Hilarionis et Malchi – klucz do właściwego zrozumienia całości tych dzieł [Gli epiloghi delle Vitae Patrum di Girolamo: Pauli, Hilarionis et Malchi, la chiave di interpretazione di tutte queste opere], dans: Dissertationes Paulinorum 23 (2014) 5-22. Gain, B., Le voyage de jeunesse de Basile en Orient: hypothèses sur le silence des sources externes, communication à la XVIIth International Conference on Patristic Studies, Oxford, 10-15 août 2015 (à paraître). Gain, B., Les épitaphes de Grégoire de Nazianze sur son ami Basile. Aperçu sur leur transmission et leur tonalité chrétienne, dans: G. Herbert de la Portbarré-Viard, A. Stoehr-Monjou (éds.), «Studium in libris et sedula cura docendi». Mélanges en l’honneur de Jean-Louis Charlet, (Collection des Études augustiniennes. Série Antiquité), Paris (sous presse). Gemeinhardt, P., Glauben und Verstehen. Jesaja 7,9b LXX in der patristischen Exegese und Theologie, dans: C. Cordoni, G. Langer (éds.), Festschrift für Günter Stemberger, Berlin u.a. 2016, 457-480 (sous presse). Heck, E., Der antiklassizistische Anfang christlicher Dichtung lateinischer Sprache: Commodian, dans: A. Eich, S. Freund, M. Rühl, C. Schubert (éds.), Das dritte Jahrhundert. Kontinuitäten, Brüche, Übergänge, Stuttgart (sous presse). Kelhoffer, A.J., If Second Clement Really Were a “Sermon”, How Would We Know, and Why Would We Care? Prolegomena to Analyses of the Writing’s Genre and Community, dans: M. Grundeken, J. Verheyden (éds.), Early Christian Communities between Ideal and Reality, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 342), Tübingen 2015, 83-108. Macé, C., van Deun, P. (éds.), Encyclopaedic trends in Byzantium? Proceedings of the International Conference held in Leuven, 6-8 May 2009, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 212), Leuven 2011. Morales, E.M., Introducción a la Patrología. Un estudio sobre los géneros literarios, Buenos Aires, 2004. Moreau, D., Les actes épiscopaux romains dans l’hypothétique partie la plus ancienne du Liber pontificalis, dans: Kl. Herbers, C. Scherer (éds.),De A à B – d’autrefois à aujourd’hui: Transmission et tradition épistolaire (IVe–XIe siècle) / Von A nach B – von damals bis heute: Übermittlung und Überlieferung von Briefen (4.–11. Jahrhundert), (Collection de la Casa de Velázquez), Madrid (à paraître). Moreau, D., Les actes pontificaux comme sources des historiens et des chroniqueurs de l’Antiquité tardive, dans: Ph. Blaudeau, P. Van Nufellen (éds.), L’historiographie tardo-antique et la transmission des savoirs. Colloque international, (Millennium-Studien, 55), Berlin - Boston 2015, 23-53. Mratschek, S., Poetry in Prose: the Letters of Sidonius Apollinaris, dans: E.J. Watts, C. Sogno, B.K. Storin (éds.), A Critical Introduction and Reference Guide to Letter Collections in Late Antiquity, Berkeley - Los Angeles (sous presse). Neil, B., Papal Letters, dans: C. Sogno, B. Storin, E. Watts (éds.), An Introduction and Reference Guide to Letter Collections in Late Antiquity, Berkeley - Los Angeles 2016 (sous presse).

90 II.4 - Thèmes littéraires

Rubenson, S., The Letter-collections of Antony and Ammonas: Shaping a Community, dans: B. Neil, P. Allen (éds.), Collecting Early Christian Letters: From the Apostle Paul to Late Antiquity, Cambridge 2015, 68-79. Stockhausen, A. von, Die Edition der Konzilsakten und das Problem der Sammlungen. Editionsphilologische Überlegungen anhand der Acta Conciliorum Oecumenicorum III, dans: A. von Stockhausen, U. Heil (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 176), Berlin - Boston 2015, 129-144. Suriel, A. (bishop), A Comparison of the Arabic Manuscripts of the Life of St Shenoute of Atripe, (à paraître). Dissertation en cours: Wenzel, M., Eschatologie in katechetischer Literatur bei Gregor von Nyssa, Basilius von Caesarea und Kyrill von Jerusalem, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen.

3. Vocabulaire et stylistique Catapano, G., L’uso del termine philosophus nel De ciuitate Dei, dans: C. Müller (éd.), R. Dodaro, A.D. Fitzgerald (collab.), Kampf oder Dialog? Begegnung von Kulturen im Horizont von Augustins De ciuitate Dei. Internazionales Symposion / Conflict/Dialogue? Augustine’s Engagement with Cultures in De ciuitate Dei. International Symposium, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma, 25.-29. September 2012, (Cassiciacum 39, 11; Res et signa. Augustinus- Studien, 11), Würzburg 2015, 187-199. Curzel, C., Studi sul linguaggio in Gregorio di Nissa, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 144), Roma 2015. Fuhrer, Th., Orator humilis: Augustine’s Rhetorical Impression Management, dans: E.-M. Becker, J. Mortensen (éds.), Paul as homo novus. Strategies of Self- Fashioning – Applying or inverting a Ciceronian Term, Aarhus, (à paraître). Hovorun, C., Influence of Neoplatonism on Formation of Theological Language, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LVIII (6), Leuven 2013, 13-18. Macé, C., L’ironie dans les Discours de Grégoire de Nazianze, dans: E. Amato (éd.), A. Roduit, M. Steinrück (coll.), Approches de la Troisième Sophistique. Hommages à Jacques Schamp, (Collection Latomus, 296), Bruxelles 2006, 469-476. Dissertation: Boshra, G., Contrastive Analysis of the Participles and Infinitive between Greek, Syriac, and Coptic, PhD Thesis presented to Cairo University, department of Classics, 2009.

4. Thèmes littéraires Boshra, G., The power of Love, published by the Sunday School Magazine (Madams El Ahad), Part. I, 2005, Part II, 2012. Cerami, C., «Quello che non avete fatto a uno di questi piccoli, non l’avete fatto a me…» (Mt 25, 45). L’aspetto patristico del discorso teologico della carità, dans: Il Diaconato in Italia 196 (2016) 5-13.

91 Bulletin bibliographique

Ceulemans, R., van Deun, P., Wildenboer, F.A., Questions sur les deux arbres du paradis: la Lettre Ξ du Florilège Coislin, dans: Byzantion 84 (2014) 49-79. Colantuono, G., «Quid faciunt hirci in grege Dei?». Parenetica, polemica e storia sociale in Aug., serm. 47, dans: M. Marin, F.M. Catarinella (éds.), Forme della polemica nell’omiletica latina di IV-VI secolo. Atti convegno internazionale di studi, Foggia, 11-13 settembre 2013, = Auctores Nostri 14 (2014) 435-457. de Beer, W., The Patristic Understanding of the Six Days (Hexaemeron), dans: Journal of Early Christian History 5/2 (2015) 3-23. de Wet, Ch.L., Virtue and the (Un)-making of Men in the Thought of John Chrysostom, dans: W. Mayer, I.J. Elmer (éds.), Men and Women in the Early Christian Centuries, (Early Christian Studies, 18), Strathfield 2014, 227-251. Draghici-Vasilescu, E., The Nourishing Word. The Symbolism of Milk in Byzantine and Medieval European Tradition, communication à la conférence Art and Articulation, 8-9 Jan. 2016, St Hilda’s College, Oxford, (à paraître). Emmenegger, G., Das Handeln Gottes in der Rekonstruktion: Die Taufe Chlodwigs, dans: M. Delgado, V. Leppin (éds.), Gott in der Geschichte. Zum Ringen um das Verständnis von Heil und Unheil in der Geschichte des Christentums, (Studien zur christlichen Religions- und Kulturgeschichte, 18), Freiburg 2013, 117-127. Fuhrer, Th., Carthage – Rome – Milan: “Lieux de passage” in Augustine’s Confessions, dans: W. Fitzgerald, E. Spentzou (éds.), Psychogeographies: Space and Place in Latin Literature, Oxford, (sous presse). Fuhrer, Th., Déchéance – échecs – régénération: une figure de pensée dans la littérature antique, dans: E. Bertrand, R. Compatangelo-Soussignan (éds.), Cycles de la Nature, Cycles de l’Histoire. De la découverte des météores à la fin de l’âge d’or, Bordeaux 2015, 189-199. Fuhrer, Th., Erler, M., Derron, P., Ducrey, P. (éds.), Cosmologies et cosmogonies dans la littérature antique, (Entretiens de la Fondation Hardt, 61) Vandœuvres - Genève 2015. Fuhrer, Th., Wife, mother, philosopher: on the symbolic function of Augustine’s Monica, dans: A. Sharrock (éd.), Motherhood in Antiquity, European Network on Gender Studies in Antiquity [EuGeStA] Colloquium, 8-9 apr. 2014, London, (sous presse). Grandi, G., La fauna nelle Vite geronimiane: fiaba, simbolo ed epifania divina, dans: Adamantius 21 (2015) 284-300. Hovorun, C., Two Meanings of Freedom in the Eastern Patristic Tradition, dans: M. Welker (éd.), Quests for Freedom: Biblical - Historical - Contemporary, Neukirchen - Vluyn 2015, 133-144. Hovorun, C., Два значења слободе у источно-светоотачком предању [Two Meanings of Freedom in the Patristic Tradition, in Serbian], dans: Богословље 1 (2011) 8-19. Lagouanère, J., La notion de prochain chez Augustin au début de son épiscopat: le rôle matriciel du sermon De dilectione Dei et proximi (Sermon Dolbeau 11), dans: Sacris Erudiri 52 (2015) 79-110. López, J.I., Agustín de Hipona: amor al mundo y felicidad, dans: Studium (2015). López, J.I., Agustín de Hipona: bienes creados y felicidad, dans: Sapientia 71/237

92 II.5 - Patristique et Moyen Âge

(2015) 201-213 (disponible en ligne: http://bibliotecadigital.uca.edu.ar/ repositorio/revistas/agustin-hipona-bienes-creados-felicidad.pdf. Markschies, Ch., Studieren im Heiligen Land. Beobachtungen aus der Antike und ihre Bedeutung für die Gegenwart, dans: Th. Fornet-Ponse (éd.), Jesus Christus – von alttestamentlichen Messiasvorstellungen bis zur literarischen Figur, (Ökumenische Beiträge aus dem Theologischen Studienjahr Jerusalem, 3 = Jerusalemer Theologische Studien, 25), Paderborn 2015, 227-251. Marone, P., Gregorio di Nissa e l’esegesi di Cant. 1, 5-6. Alcune considerazioni sul tema dell’epektasis, dans: Gregory of Nyssa’s In Canticum, XIII International Colloquium on Gregory of Nyssa, Rome 17-20 September 2014 (sous presse). Marone, P., Il tema del Christus Verus Sol nella letteratura cristiana antica, dans: Annales Theologici (sous presse). Mira, M., Friendship in Maximus the Confessor, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXVIII (16), Leuven 2013, 273-280. Mira, M., La amistad en Máximo el Confesor, dans: Annaless Theologici 26 (2012) 137-149. Mira, M., Parola e testimonianza nella comunicazione della fede secondo Massimo il Confessore, dans: A. Granados, P. O’Callaghan (éds.), Parola e testimonianza nella comunicazione della fede, Roma 2013, 239-253. Moreau, D., Inventaire, origine, objets et valeur juridique des florilèges patristiques dans les collections canoniques et/ou dans la littérature pontificale de l’Antiquité, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Histoire de la lecture et de la production des textes de l’Antiquité au Moyen Âge, (Cultures et civilisations médiévales, 63), Paris 2015, 281-306. Pultar, K., «Sklaven von Natur aus»? Die servitus bei Thomas von Aquin, dans: N. Priesching, H. Grieser (éds.), Theologie und Sklaverei von der Antike bis in die frühe Neuzeit, (Sklaverei - Knechtschaft - Zwangsarbeit, 14), Hildesheim u.a. 2016, 91-144. Tolmie, D.F., Paul’s Exercise of Authority in the Letter to Philemon: A Perspective from the 4th and 5th Centuries CE, dans: In die Skriflig / In luce verbi 50/2 (2016) 1-7 (en ligne). Volp, U., Die Figur des Petrus in der Auseinandersetzung zwischen Christen und Nichtchristen, dans: H. Omerzu, E. Schmidt (éds.), Paulus und Petrus, (Arbeiten zur Bibel und ihrer Geschichte, 48), Leipzig 2016 (sous presse). Vorster, J.N., Exploring Bodily and Spatial Rhetoric in the De Opificio Deiof Lactantius, dans: Religion & Theology 22/3-4 (2015) 250-274.

Dissertation en cours: Maksimczuk, J.P., Knowledge Transmission in the Macedonian Renaissance: Stoicheia Delta and Epsilon of the Coislin Anthology, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans, KU Leuven.

5. Patristique et Moyen Âge Guillaume de Saint-Thierry, Nature et dignité de l’amour, éd. par Y.-A. Baudelet, R. Thomas (†), P. Verdeyen, (Sources Chrétiennes, 577), Paris 2015.

93 Bulletin bibliographique

Andrist P., The Two Faces of Apollinaris: a Glimpse into the Complex Reception of an Uncommon Heretic in Byzantium, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgar- tner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 285-306. Baghos, M., Apology for Athanasius: the Traditional Portrait of the Saint according to and the Byzantine Historians, dans: Phronema 28/2 (2013) 55-88. Baghos, M., Ecclesial Memory and Secular History in the Conflicting Portrayals of Cyril of Alexandria: An Apology for the Saint, dans: Phronema 29/2 (2014) 87-125. Baghos, M., The Conflicting Portrayals of Origen in the Byzantine Tradition, dans: Phronema 30/2 (2015) 69-104. Barone, F.P., Macé, C., Ubierna, P. (éds.), Apocryphal and Patristic Literature between Orient and Occident. A tribute to Sever J. Voicu, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2017 (à paraître). Böhm, M., Transport morski normańskich koni w trakcie działań wojennych Boemunda na Bałkanach w latach 1107-1108 [The Maritime Transport of Norman Horses during Bohemond Military Operations in the Balkans in 1107-1108], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 429-443. Boulnois, M.-O., La bouchée de Judas (Jn 13, 26-27) d’Origène à Thomas d’Aquin, dans: Adamantius 20 (2014) 322-342. Brennecke, H.C., Athanasius von Alexandrien auf dem Konzil von Florenz, Berlin - Boston (sous presse). Ceulemans, R., De Leemans, P. (éds.), On Good Authority. Tradition, Compilation and the Construction of Authority in Literature from Antiquity to the Renaissance, (LECTIO Studies on the Transmission of Texts and Ideas, 3), Turnhout 2015. Costache, D., Adam’s Holiness in the Athonite and Alexandrine Traditions, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 322-368. Cresta, G., Bonaventure: intellectual contemplation, sapiential contemplation and beati- tudo, dans: Quaestio. Yearbook of the History of Metaphysics 15 (2015) 507-515. Cresta, G., La belleza invisible. Aspectos del trascendental belleza en el pensamiento del siglo XIII, dans: Actas X Jornadas de Filosofía Medieval: Vita Flumen. 10 años en el pensamiento medieval, Academia Nacional de Ciencias de Buenos Aires, Buenos Aires 21-24 apr. 2015, (en CD-Rom). Cresta, G., La correspondencia entre verdad y belleza en Breviloquium I, 6, dans: Studium XVIII/35 (2015) 35-44. Cresta, G., Razón de conocimiento y conocimiento de razón en el sermón bonaventuriano Chistus, unum omnium magister, dans: Scintilla 12/2 (2015) 59-75. Delmulle, J., Présence des Pères grecs dans les bibliothèques anciennes de du VIIIe au XIIe siècle: le témoignage des inventaires, dans: M. Cutino, E. Prinzivalli, F. Vinel (éds.), Transmission et réception des Pères grecs dans l’Occident, de l’Antiquité tardive à la Renaissance: entre philologie, herméneutique et théologie, (Collection des Études augustiniennes. Série Moyen Âge et Temps Modernes, 53), Paris 2016 (à paraître).

94 II.5 - Patristique et Moyen Âge

Draghici-Vasilescu, E., Nourished by the Word, manna and milk: Early and Medieval Christians on the nurturing of the soul, Oxford 2016. Draghici-Vasilescu, E., The Nourishing Word. The Symbolism of Milk in Byzantine and Medieval European Tradition, communication à la conférence Art and Articulation, 8-9 Jan. 2016, St Hilda’s College, Oxford, (à paraître). Gain, B., Une ancienne traduction latine (s. XII) d’une lettre de Grégoire de Nazianze conservée dans un manuscrit de Göttweig, dans: F.P. Barone, C. Macé, P. Ubierna (éds.), Apocryphal and Patristic Literature between Orient and Occident. A tribute to Sever J. Voicu, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2017 (à paraître). Gemeinhardt, P., Das Erbe der Antike als Fundament des Aufbruchs: Theologie und Bildung von Alkuin bis Anselm von Canterbury, dans: P. Gemeinhardt, T. Georges (éds.), Theologie und Bildung im Mittelalter, (Archa Verbi. Subsidia, 13), Münster 2015, 13–44. Gemeinhardt, P., Gottschalk und die karolingische Trinitätstheologie. Eine Kontroverse im Vorfeld des “photianischen Schismas“, dans: Archa Verbi 12 (2015) 9-34. Gemeinhardt, P., The Dynamics of Mutual Condemnations in the Filioque Controversy from the Carolingian Era to the Late Middle Ages, dans: Ephemerides Theologicae Lovanienses 91 (2015) 201–222. Gemeinhardt, P., Wanderungen eines Heiligen. Gestalt und Legende des Nikolaus in der byzantinischen, mittelalterlichen und reformatorischen Hagiographie, dans: F. Lippke, M. Lissek, N. Rahn (éds.), New Perspectives on Samichlaus. Ein populärer Heiliger im interdisziplinären Gespräch, (en préparation). Georges, T., «... auf das unerschütterliche Fundament der Vernunft gegründet...»? Petrus Venerabilis und Petrus Alfonsi zur Rolle der ratio im Islam, dans: P. Gemeinhardt, T. Georges (éds.), Theologie und Bildung im Mittelalter, (Archa Verbi. Subsidia, 13), Münster 2015, 359-373. Georges, T., «Summus Christianorum philosophorum». Origen as Christian philosopher in , dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 431-440. Georges, T., Der Heilige Geist als Liebe bei Petrus Lombardus und Luther: Gottes Lie- be zum Menschen und des Menschen Liebe zu Gott in der augustinischen Tradi- tion, dans: S. Schneider (éd.), Aesthetics of the Spirits – Spirits in Early Modern Science, Religion, Literature and Music, Göttingen - Berlin 2015, 61-77. Georges, T., Gemeinhardt, P. (éds.), Theologie und Bildung im Mittelalter, (Archa Verbi. Subsidia, 13), Münster 2015. Georges, T., The Apophthegmata Patrum in the Context of the Occidental Reformation of Monastic Life during the 11th and 12th Centuries. The case of Peter Abelard, dans: Studia Patristica 76, Leuven 2017, (en préparation). Girauld, C., Spiritualité et histoire des textes entre Moyen Âge et époque moderne. Genèse et fortune d’un corpus pseudépigraphe de méditations, (Études Augustiniennes. Moyen Âge et Temps modernes, 52), Paris 2016 (sous presse).

95 Bulletin bibliographique

Hovorun, C., Will, Action and Freedom. Christological Controversies in the Seventh Century, (The Medieval Mediterranean, 77), Leiden – Boston 2008. Kotłowska, A., Herakles w bizantyńskiej refleksji poetyckiej. Studium przypadku [Heracles in Byzantine Poetry. The Case Study], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 293-297. Kreuz, G., Zum Einfluß karolingischer Sammeltätigkeit auf die Überlieferung spätantiker Bibeldichtungen, dans: Scriptorium 68/1 (2014) 3-23. Leszka, J., Wojsko pogańskiej Bułgarii w opinii Bizantyńczyków. Wybrane aspekty [The Military of Pagan Bulgaria in the Eyes of the Byzantines. Select Aspects], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 417-427. Macé, C., van Deun, P., L’intellect n’est pas commun à tous les hommes: l’Opuscule philosophique de Georges Amirutzès († vers 1470), dans: Medioevo greco. Rivista di storia e filologia bizantina 9 (2009) 14-22. Metzdorf, J., Heither, Th., Reemts, Ch., Die Psalmen bei den Kirchenvätern, Münster, (en préparation). Metzdorf, J., Matthäusevangelium 19-21, (Novum Testamentum Patristicum), Göttingen (à paraître). Nuvolone, F.G., Da Gerberto a Silvestro II: ermeticità di nome, numeri e Croce nell’anno Mille, (Vite celebri... e non), Bobbio 2013. Nuvolone, F.G., I grafici per Eude e Theotrada e quello del Carme Figurato di Gerberto per Ottone II e Theofano, dans: Gerbertus 9 (2016) 61-74 (en ligne: http:// www.icra.it/gerbertus/2016/Gerbertus_9.pdf). Nuvolone, F.G., L’épitaphe - chronogramme de Gerbert pour Adalbéron dans la Cathédrale de Reims (989), dans: Actes du Colloque pour le VIIIe Centenaire de la Cathédrale de Reims, Reims 2016 (sous presse). Peltomaa, L.M., Külzer, A., Allen, P. (éds.), Presbeia Theotokou: The Intercessory Role of Mary across Times and Places in Byzantium (4th–9th Century), (Veröffentlichung zur Byzanzforschung, 39. Denkschriften der phil.-hist. Klasse, 481), Wien 2015. Peretó Rivas, R., Angustia y acedia como patología en el monacato medieval. Manifestaciones y recursos curativos, dans: Anuario de Estudios Medievales 47/2 (2017), (à paraître). Peretó Rivas, R., La liturgia medieval como espacio de cooperación en la formación del pensamiento político, dans: A. Musco, G. Musotto (éds.), Coexistence et coopération au Moyen Age. IVe Congrès Européen d’Études Médiévales, Palermo, 23-27 juin 2009, Palermo 2014, 1119-1132. Poirot, É., Le désert du prophète Élie. Regards patristiques et médiévaux, dans: Carmel 156/2 (2015) 9-21. Pultar, K., «Sklaven von Natur aus»? Die servitus bei Thomas von Aquin, dans: N. Priesching, H. Grieser, (éds.), Theologie und Sklaverei von der Antike bis in die frühe Neuzeit, (Sklaverei - Knechtschaft - Zwangsarbeit, 14), Hildesheim u.a. 2016, 91-144. Raszewski, J., Organizacja wojskowa Peloponezu według Jerzego Gemistosa Plethona [Military System of Proposed by George Gemistos Plethon], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 445-457.

96 II.6 - Patristique et humanisme, Renaissance et Réforme, Temps modernes

Różycki, Ł., Fear – An Aspect of Byzantine Psychological Warfare, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 459-473. Smolak, K., Verba superba. Ein Blick in Ekkeharts IV. Dichterwerkstatt, dans: Wiener Studien 128 (2015) 173-198 [également dans: N. Kössinger, E. Krotz, St. Müller (éds.), Ekkehart IV von St. Gallen, Berlin - Boston 2015, 421-444). van Geest, P.J.J., Mijn moeder, paus Franciscus en andere verrassingen. Kleine essays over menselijke drijfveren, relaties en voorbestemming, Zoetermeer 2015. Weidmann, C., Original – Neuschöpfung – Plagiat. Zur Augustinusrezeption in spätantiken Predigten, dans. A. Pülz, E. Trinkl (éds.), Das Eigene und das Fremde. Akten der 4. Tagung des Zentrums Archäologie und Altertumswissenschaften an der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. 26.-27. März 2012, (Denkschriften der philosophisch-historischen Klasse, 482. Origines, 4), Wien 2015, 141-150. Westergren, A., En kristen brottarskola. Bilder av andliga atleter i tiden före sportens mörka medeltid, dans: M. Nykvist, A. Maurits (éds.), Kyrkan och idrotten under 2000 år: Antika, medeltida och moderna attityder till idrott, (Skrifter utgivna av Svenska Kyrkohistoriska Föreningen, 71), Malmö 2015, 59-78. Wolińska, T., Synowie Hagar. Wiedza Bizantyńczyków o armii arabskiej w świetle traktatów wojskowych z IX i X wieku [The Sons of Hagar. Byzantine Views on the Arab Army in Military Treatises of 9th and 10th Century], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 397-416.

Dissertation en cours: Hipp, J., Frühe christliche Wahrnehmungen des Islam: Johannes von Damaskus und Theodor Abu Qurrah, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen.

6. Patristique et humanisme, Renaissance et Réforme, Temps modernes Andrist P., Structure and History of the biblical manuscripts used by Erasmus for his 1516 edition, dans: K. Greyerz, S. Seidel Menchi, M. Wallraff (éds.), Basel 1516. Erasmus’ Edition of the New Testament, (Spätmittelalter, Humanismus, Reformation. Studies in the Late Middle Ages), Tübingen 2016, 81-124. Brock, S.P., Agnes Lewis (1843-1926) and Margaret Gibson (1843-1920). Two remarkable autodidact sisters, dans: P. Bukovec (éd.), Christlicher Orient im Porträt-Wissenschaftsgeschichte des Christlichen Orients, vol. I, (Religionen im Vorderen Orient, 2), Hamburg 2014, 267-280. Cameron, A., Arguing it Out. Discussion in Twelfth-Century Byzantium, Budapest 2016. Cameron, A., Gaul, N. (éds.), Dialogues and Debates from Late Antiquity to Late Byzantium, Milton Park (sous presse). Ceulemans, R., François Combefis éditeur d’extraits origéniens, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Lecture et production des textes de l’Antiquité à la fin du Moyen Âge, (Cultures et civilisations médiévales, 63), Paris 2015, 217-238. Gemeinhardt, P., “Bekennende Kirche” in Geschichte und Gegenwart. Hermann Dörriesʼ Erleben und Deuten des Kirchenkampfes, dans: I. Mager (éd.), Überliefern – Erforschen – Weitergeben. Festschrift für Hans Otte zum 65.

97 Bulletin bibliographique

Geburtstag, (Jahrbuch der Gesellschaft für Niedersächsische Kirchengeschichte, 113), Hannover 2015, 343–360. Gemeinhardt, P., Hans von Campenhausen (1903–1989) als Stiftsinspektor, dans: B. Schröder, H. Wojtkowiak (éds.), Stiftsgeschichte(n). 250 Jahre Theologisches Stift der Universität Göttingen (1765–2015), Göttingen 2015, 221–234. Georges, T., Der Heilige Geist als Liebe bei Petrus Lombardus und Luther: Gottes Liebe zum Menschen und des Menschen Liebe zu Gott in der augustinischen Tradition, dans: S. Schneider (éd.), Aisthetics of the Spirits – Spirits in Early Modern Science, Religion, Literature and Music, Göttingen - Berlin 2015, 61-77. Georges, T., Scheiner, J., Tanaseanu-Döbler, I. (éds.), Bedeutende Lehrerfiguren. Von Platon bis Hasan al-Banna, Tübingen 2015. Heil, U., Eduard Schwartz im Gespräch mit Adolf Jülicher und Friedrich Loofs. Aus der Korrespondenz vorgestellt, dans: U. Heil, A. von Stockhausen (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz. Vorträge der Tagung zum 65. Geburtstag von Hanns Christof Brennecke, 17.- 18. Februar 2012, (Texte und Untersuchungen, 176), Berlin - Boston 2015, 144-195. Heil, U., von Stockhausen, A. (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz. Vorträge der Tagung zum 65. Geburtstag von Hanns Christof Brennecke, 17.-18. Februar 2012, (Texte und Untersuchungen, 176), Berlin - Boston 2015. Hovorun, C., Die Brester Union im Zusammenhang mit der Tätigkeit römisch-katolis- cher Missionare im Osten, dans: J. Marte (éd.), Die Union von Brest (1596) in Geschichte und Geschichtsschreibung: Versuch einer Zwischenbilang. Mate- rialien des Internationalen Forschungsgesprächs der Stiftung PRO ORIENTE zur Brester Union, Drittes Treffen: Lviv, 21.-23. August 2006, und des Interna- tionalen wissenschaftlichen Symposions des Instituts für Kirchengeschichte der Ukrainischen Katholischen Universität “Die Union von Brest: Perspektiven des Wissenschaftlichen Konsenses im Kontext des Nationalen und Konfessio- nellen Diskurses”, Lviv, 24.-27. August 2006, Lviv 2008, 41-48. Kinzig, W., Harnack, Houston Stewart Chamberlain, and the First World War, dans: Zeitschrift für neuere Theologiegeschichte 21 (2015) 40-80. Lemeni, D., Father Dumitru Stăniloae – The Promoter of Neo-Patristic Thought in Romanian Theology, dans: Teologia 1 (2015) 108-120. Mariani, G., «Origenistas, qui dicunt in fine omnes diabolos ac homines fore salvandos»: considerazioni sull’origenismo quattrocentesco dai sermoni di Roberto Caracciolo da Lecce e di altri predicatori del XV secolo, dans: Adamantius 21 (2015) 353-372. Markschies, Ch., Eduard Schwartz und die Kirchengeschichte, dans: U. Heil, A. von Stockhausen (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz. Vorträge der Tagung zum 65. Geburtstag von Hanns Christof Brennecke, 17.-18. Februar 2012, (Texte und Untersuchungen, 176), Berlin - Boston 2015, 1-16. Markschies, Ch., Patristics and Theology: From Concordance and Conflict to Com-

98 II.7 - Actualité des Pères

petition and Collaboration?, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 367-388. Markschies, Chr., Vorwort, dans: A. von Harnack, Lehrbuch der Dogmengeschichte, vol. 1. Die Entstehung des kirchlichen Dogmas, um ein aktuelles Vorwort erweiterter reprographischer Nachdruck der 4., neu durchgearbeiteten u. vermehrten Auflage, Tübingen 1909, Darmstadt 2015. Nazzaro, A.V., Mons. A. Ruggiero e la Fortuna di Paolino nel Settecento a Nola, dans: T. Piscitelli (éd.), Studia Humanitatis. In memoria di Mons. Andrea Ruggiero, (Strenae Nolanae, 11), Marigliano 2015, 95-123. Rainini, M. (éd.), I confini dell’allegoria. L’esegesi spirituale delle Scritture: l’«inter- pretazione infinita» e i suoi limiti dalle origini all’Età moderna (sezione mono- grafica), dans:Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 9-217. Suriel, A. (bishop), Habib Girgis: Administrator Par Excellence – A Leader beyond His Time, (à paraître). Suriel, A. (bishop), Habib Girgis: Coptic Orthodox Educator and a Light in the Darkness, (sous presse). Tramaux, M., Le jésuite Pierre-François Chifflet (1592-1682), patrologue du Jura, dans: La vie des Pères du Jura saint Romain, saint Lupicin, saint Oyend. Actes du colloque des 9 et 10 octobre 2014, Bourg-en-Bresse 2016 (sous presse). Ulrich, J., Bernhard Kötting, dans: G. Wurst (éd.), Katholische Kirchenhistoriker im 20. Jahrhundert, Münster 2016 (à paraître). Ulrich, J., Patristik, dans: R. Thöle (éd.), Deutsch-Armenisches Jahrbuch, Erewan 2016 (à paraître). van Geest, P.J.J., Wat een plompe geest! Ik vermoed dat het een Hollander was. De actualiteit van Erasmus (Rotterdam 1466- Bazel 1536), dans: Christendemo- cratische Verkenningen 43/4 (2015) 132-137. Van Oort, J. Notes on Calvin’s knowledge, use, and misuse of the Church Fathers, dans: HTS Theological Studies 71/3 (2015) 1-9 (en ligne: http://www.hts. org. za/index.php/HTS/article/view/3059/html).

7. Actualité des Pères Shenouda III, The Life of Repentance and Purity, transl. bishop A. Suriel, New York 2016. Alesso, M., Martín, J.P. (éds.), Mesianismo y política, Buenos Aires 2015. Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Degórski, B., Stanowisko łacińskich Ojców Kościoła względem wojny i przemocy [I Padri Latini di fronte alla guerra e alla violenza], dans: M. Chojnacki, J. Morawa, A.A. Napiórkowski (éds.), Kościół i dar pokoju [L'Église et le don de la paix], (Cracoviensis cogitatio Ecclesiae, 7), Kraków 2016, 87-113. Eguiarte, E., Ministerio de Amor. Ejercicios espirituales agustinianos con la exhortación apostólica Evangelii Gaudium del Papa Francisco, Bogotá 2015.

99 Bulletin bibliographique

Fallica, M., «Adversarii perpetuo clamant: patres, patres, patres». Serve ancora tradurre i Padri? Wolfgang Musculus traduttore dell’ Or. II di Gregorio di Nazianzo, dans: Adamantius 21 (2015) 380-385. Fédou, M., L’apport des Pères de l’Église à la théologie de l’histoire selon Henri Irénée Marrou, dans: Cahiers Marrou 8 (2015) 33-49. Guerra Gómez, M., La unidad de los cristianos. El primer milenio cristiano, modelo para la unidad entre la Iglesia católica y las Iglesias ortodoxas, dans: www. infovaticana.com/blog/manuel-guerra Hainthaler, Th., Le Cardinal Alois Grillmeier: Renouveau de la christologie, dans: D. Gonnet, M. Stavrou (éds.), Les Pères de l’Église aux sources de l’Europe, Paris 2014, 121-146. Hovorun, C., Churches in the Ukrainian Public Square, dans: Toronto Journal of Theology 31/1 (2015) 3–14. Hovorun, C., Church-State Relations: Dilemmas of Human Freedom and Coercion, dans: The Expository Times 126/10 (2015) 469-474. Hovorun, C., Controversy on Energies and Wills in Christ: Between Politics and Theology, dans: Studia Patristica (Oxford 2007), vol. XLVIII, Leuven 2010, 217-220. Hovorun, C., Is the Byzantine ‘Symphony’ Possible in Our Days?, dans: Journal of Church and State 24 jan. (2016) (en ligne: doi: 10.1093/jcs/csv140). Solano Pinzón, O., Dos paradigmas y un misterio por interpretar: el hombre, dans: Sol De Aquino (Colombia) 3/5 (2007) 60-65. Solano Pinzón, O., La hermenéutica ricoeuriana en el diálogo entre las ciencias patrísticas, dans: Franciscanum (Colombia) LVI/161 (2014) 175-196. Solano Pinzón, O., Liberación y salvación en el pensamiento teológico de Ignacio Ellacuría, dans: Universitas Alfonsiana (Colombia) 18 (2011) 45-56. Solano Pinzón, O., Prolegómenos para una espiritualidad particularmente cristiana, dans: Universitas Alfonsiana (Colombia) 16 (2009) 81-98. van Geest, P.J.J., «Necesse est purgare». Gabriel Biel on the intellectus, voluntas and memoria, dans: P. van Geest, M. Poorthuis, E. Rose (éds.), Sanctifying texts, transforming rituals. Encounters with religion and culture, Leiden 2016. van Geest, P.J.J., Responsibility, love and integrity. The quest for Christian values in secular society by means of interdisciplinarity between theology and other disciplines, dans: M. Remery (éd.), Being and Becoming Responsible in Life. University pastoral care in Europe / Essere e diventare responsabile nella vita. Pastorale universitaria in Europa / Być i stawać się odpowiedzialnymi za życie Duszpasterstwo akademickie w Europie, Città del Vaticano 2016, 143-152, (avec trad. italienne, 153-163 et polonaise, 164-174). Vázquez, S.H., Acedia y depresión. Manifestaciones fenomenológicas y dinamismo psicológico, dans: E. Cuccia (éd.), El Cristianismo frente a los problemas perennes de la Filosofía Occidental, Mendoza (Argentina) 2015, (sous presse). Vázquez, S.H., Convergencias fenomenológicas y articulaciones conceptuales entre la acedia evagriana y la caída heideggerina, dans: Alpha. Revista de Artes, Letras y Filosofía, (sous presse).

100 II.7 - Actualité des Pères

Vázquez, S.H., La acedia evagriana y el ideal del yo. Algunas proyecciones psicopatológicas, dans: H.J. Padrón (éd.), El Itinerario de la Acedia. De la Patrística a la Antropología Médica, Córdoba (Argentina) 2015, (sous presse). Vazquez, S.H., Las implicancias psicopatológicas de la acedia en Evagrio Póntico, dans: Revista Latinoamericana de Psicopatología Fundamental 18/24 (2016) 679-703. Walsh, E., Formation from the Fathers: The Place of Patristics in the Theological Education of Clergy, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 405-420.

Dissertation en cours: Höffker, J., Das Christentumsverständnis des theologischen Historismus. Dargestellt anhand der Frage der historiographischen Beschreibungs des Übergangs von Jesus zum Urchristentum in der materialen Geschichtsschreibung Adolf von Harnacks, Ernst Troeltschs und Wilhelm Boussets, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen.

101 Bulletin bibliographique

III - La Bible et les Pères

0. Ouvrages généraux Albano, E., Limiti e possibilità dell’interpretazione allegorica in Origene, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 63-87. Allen, G.V., The Reception of Scripture and Exegetical Resources in the Scholia in Apocalypsin (GA 2351), dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 141-164. Andrist, P., La structure des codex Vaticanus, Alexandrinus et Sinaiticus: questions ouvertes sur le canon, la fabrication et la circulation de ces bibles, dans: C. Ruzzier, X. Hermand (éds.), Comment le livre s’est fait livre. La fabrication des manuscrits bibliques (IVe–XVe siècle): bilan, résultats, perspectives de recherche. Actes du colloque international organisé à l’Université de Namur du 23 au 25 mai 2012, (Bibliologia, 40), Turnhout 2015, 11-37. Bady, G., La Bible dans les manuels chrétiens de rhétorique, dans: Eruditio antiqua 6 (2014) 13-38 Barone, F.P., Macé, C., Ubierna, P. (éds.), Apocryphal and Patristic Literature between Orient and Occident. A tribute to Sever J. Voicu, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2017 (à paraître). Boodts, S., Partoens, G., The Transmission of Florus of Lyon’s Expositio epistolarum beati Pauli apostoli. State of the Art and New Results, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 253-276. Chiapparini, G., L’allegoria gnostica: note sul significato e sull’uso dell’interpretazione allegorica dello gnosticismo antico, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 89-124. Colot, B., La Bible dans l’œuvre de Lactance, Juvencus et ses successeurs: Bible et littérature à partir de Constantin, dans: S. Parizet (éd.), Dictionnaire encyclopédique de la Bible dans la littérature mondiale, Paris 2016 (à paraître). de Wet, Ch.L. On Comparability: A Critical Evaluation of Comparative ‘Background’ Studies between Biblical and Contemporary Southern African Contexts, dans: Religion & Theology 22/1-2 (2015) 1-23. Decock, P.B., Philo of Alexandria: A Model for Early Christian “Spiritual” Readings of Scripture, dans: HTS Theological Studies 71/1 (2015) 1-8 (en ligne: http:// www.hts.org.za/index.php/HTS/article/viewFile/3069/pdf_1). Dorfbauer, L.J., Bethania, Bethara, or Bethabara: Fortunatianus of Aquileia and Origen’s Commentary on John, with particular reference to John 1:28, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition.

102 III.0 - Ouvrages généraux

Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway NJ, 2016, 177-198. Dorival, G., Biblical Catenae: Between Philology and History, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway NJ, 2016, 65-82. Falluomini, C., Biblical Quotations in the Gothic Commentary on the Gospel of John (Skeireins), dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway NJ, 2016, 277-294. Faltas, J., How to Face Modern Biblical Criticism, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 13 (January 2004), (en arabe). Faltas, J., Samples of the Fathers’ Biblical Interpretation, Part. 2, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 16 (July 2005), (en arabe). Faltas, J., Samples of the Fathers’ Biblical Interpretation, Part. 1, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 15 (January 2005), (en arabe). Gallagher, E.L., Augustine on the Hebrew Bible, dans: Journal of Theological Studies, (à paraître). Gemeinhardt, P. (éd.), Zwischen Exegese und religiöser Praxis. Heilige Texte von der Spätantike bis zum klassischen Islam, Tübingen 2016. Griffith, S.B., Ambrose the Appropriator: Borrowed Texts in a New Context in the Commentary on Luke, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway NJ, 2016, 199-226. Hill, C.E., “The Truth above All Demonstration”: Scripture in the Patristic Period to Augustine, dans: D.A. Carson (éd.), The Enduring Authority of the Christian Scriptures, Grand Rapids 2016 (à paraître). Houghton, H.A.G. (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016. Houghton, H.A.G., Parker, D.C., An Introduction to Greek New Testament Commentaries with a Preliminary Checklist of New Testament Catena Manuscripts, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 1-36. Hovorun, C., Two Meanings of Freedom in the Eastern Patristic Tradition, dans: M. Welker (éd.), Quests for Freedom: Biblical - Historical - Contemporary, Neukirchener 133-144. Kelhoffer, J.A., En svensk översättning av Eusebios ad Marinum I.1–II.1: Textkritik och harmonisering av bibeltexter i den tidiga kyrkan [A Swedish Translation of Eusebius ad Marinum I.1–II.1: Textual Criticism and Harmonization of

103 Bulletin bibliographique

Biblical Texts in the Early Church], dans: C.J. Berglund, D. Gustafsson (éds.), Ad fontes: Festskrift till Olof Andrén på 100-årsdagen, Stockholm 2015), 243- 251. Kreinecker, Ch.M., Rufinus’ Translation of Origen’s Commentary on Romans, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway NJ, 2016, 227-252. Lamb, W., Catenae and the Art of Memory, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 83-98. Lorrain, A., Theodoret’s Text of Romans, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 165-176. MacLachlan, R.F., The Context of Commentary: Non-Biblical Commentary in the Early Christian Period, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 37-64. Markschies, Ch., Präzisierung und Autorisierung – oder: Ein Blick auf den antiken Umgang mit biblischen Texten als Vor- und Frühgeschichte heutiger Standards von Zitat und Paraphrase, dans: Ch. Lahusen, Ch. Markschies (éds.), Zitat, Paraphrase, Plagiat. Wissenschaft zwischen guter Praxis und Fehlverhalten, Frankfurt am Main 2015, 209-227. Mira, M., Bibbia e progresso teologico in Basilio di Cesarea, dans: Annales Theologici 28/1 (2014) 39-84. Morrill, B., Gram, J., Parsing Paul: Layout and Sampling Divisions in Pauline Commentaries, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 99-116. Niculescu, M.V., Origen Otherwise than Origen. Toward an Alternative Approach to Origen’s Incarnational View of the Bible and of Biblical Exegesis, dans: Phronema 30/1 (2015) 43-62. Nieścior, L., Napis na krzyżu Jezusa w łacińskiej egzegezie patrystycznej [The Inscription on the Jesus’ Cross in the Latin Patristic Exegesis], dans: Studia Gnesnensia 29 (2015) 183-199. Panella, Th., Resurrection Appearences in the Pauline Catenae, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 117-140.

104 III.1 - Christianisme et judaïsme

Pillinger, R., Fremde in der Bibel und in der frühchristlichen Kunst, dans: A. Pülz, E. Trinkl (éds.), Das Eigene und das Fremde. Akten der 4. Tagung des Zentrums Archäologie und Altertumswissenschaften der ÖAW 26.-27. März 2012, (Origines 4 = Denkschriften. Österreichische Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse, 482), Wien 2015, 133-139, avec 35 tables. Pizzolato, L.F., Il rischio irresistibile dell’allegoria, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 35-62. Radice, R., L’allegoria come filosofia rivelata. L’incontro fra ragione e fede nell’ellenismo e nell’età imperiale, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 15-33. Rainini, M. (éd.), I confini dell’allegoria. L’esegesi spirituale delle Scritture: l’«interpretazione infinita» e i suoi limiti dalle origini all’Età moderna (sezione monografica), dans:Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 9-217. Rinaldi, G., Bibbia, esegesi e politica: Dionigi d’Alessandria e l’imperatore Gallieno, dans: Annali di storia dell’esegesi 32/2 (2015) 485-507. Schulz, M., An Overview of Research on Bohairic Catena Manuscripts on the Gospels with a Grouping of Arabic and Ethiopic (Ge’ez) Sources and a Checklist of Manuscripts, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition. Papers from the Ninth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament, in conjunction with the COMPAUL Project, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway, NJ, 2016, 295-330. Tamas, H., «Eloquia divina populis legere»: Bible, Apologetics and Asceticism in the Passio Pollionis, dans: P. Gemeinhardt, J. Leemans (éds.), Christian Martyrdom in Late Antiquity (300-450): History and Discourse, Tradition and Religious Identity, (Arbeiten zur Kirchengeschichte, 116), Berlin - New York 2012, 179-198. Tripaldi, D., Il corpus cristiano dei primi secoli: vino nuovo in otri vecchi?, dans: Ricerche storico-bibliche 27/2 (2015) 15-35. Tripaldi, D., Stori, E., La porta del cielo. Forme e contesti di trasmissione di una parola extra-canonica di Gesù tra Ps.-Ippolito, Ref. 5, 8, 21, e Afraate, Dem. 4, 5, dans: Adamantius 15 (2009), 203-213. Wallraff, M., Andrist, P., Paratexts of the Bible: A New Research Project on Greek Textual Transmission, dans: Early Christianity 6 (2015) 237-243.

1. Christianisme et judaïsme Andrist, P., «Adam, créé après ou avant les animaux?». Propositions d’harmonisation entre les deux narrations de la création dans les traductions antiques de la Bible ; les exemples de Gen. 2.8–9 et Gen. 2.19, à paraître dans les actes du colloque « La Vie d’Adam et Ève et les traditions adamiques », Lausanne, Genève, 07.–10.01.2014. (A paraître) Andrist, P., Literary Distance and Complexity in Late Antique and Early Byzantine Greek Dialogues Adversus Iudaeos (late 4th – early 9th c.), dans: A. Cameron, N. Gaul (éds.), Dialogues and Debates from Late Antique to Late Byzantium, (CEU Late Antique, Byzantine and Ottoman Studies), (à paraître).

105 Bulletin bibliographique

Bochet, I., Augustin et les Psaumes d’Asaph, dans: M.-A. Vannier (éd.), Judaïsme et christianisme dans les commentaires patristiques des Psaumes, (Christianismes anciens, 3), Bern 2015, 93-125. Côté, D., Rhetoric and Jewish-Christianity: The Case of the Grammarian Apion in the Pseudo-Clementine Homilies, dans: P. Piovanelli, T. Burke (éds.), Rediscovering the Apocryphal Continent: New Perspectives on Early Christian and Late Antique Apocryphal Texts and Traditions, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 349), Tübingen 2015, 369-389. Díaz Araujo, M., Some remarks on the Merkabah’s vision in the Greek Life of Adam and Eve, dans: Apocrypha 25 (2014) 151-170. Díaz Araujo, M., The Satan’s Disguise. The Exoneration of Eve in the Greek Life of Adam and Eve 17, 1-2, dans: Judaïsme Ancien 3 (2015) (sous presse). Helleman, W., Casting out Hagar: Anti-Judaism in the Sermons of Augustine, dans: Calvin Theological Journal 51 (2016) 20-36. López, D.M., Alby, J.C., Yuan, M.S. (éd.), Verdad, lenguaje y acción. Problemas filosóficos en torno al conocimiento y la sabiduría, Santa Fe 2014. Nuvolone, F.G., Esdras Serviteur souffrant chrétien?, dans: R. Gounelle, B. Mounier (éds.), La Littérature apocryphe chrétienne et le Ecritures juives, (Publications de l’Institut Romand des Sciences Bibliques, 7), Prahins (CH) 2015, 127-142. Nuvolone, F.G., Esdras und die Kinder von Bethleem, dans: J.-M. Roessli, T. Nicklas (éds.), Christian Apocrypha. Reception of the new Testament in Ancient Christian Apocrypha, Göttingen 2014, 313-323. Rinaldi, G., Le colpe dei padri riversate sui figli nella polemica tra pagani e cristiani, dans: Henoch 37 (2015) 191-203. Zincone, S., «Non insultando, sed exsultando»: l’Adversus Iudaeos di Agostino tra polemica e dilectio, dans: A. Catastini (éd.), Atti del Convegno “La percezione dell’ebraismo in altre culture e nelle arti” (III-2014), = Quaderni di Vicino Oriente X (2015) 17-24.

2. Ancien Testament Augustinus, Enarrationes in Psalmos 110-118, ed. F. Gori, (CSEL 95/2), Berlin - Boston 2015. Œuvres de saint Augustin, Les commentaires des Psaumes. Ps 118, s. 1-14 / Enarrationes in Psalmos. Ps 118, Sermones 1-14, éd. par M. Dulaey, P. Descotes, M. Ribreau, L. Jansem, (Bibliothèque Augustinienne, 67/A), Paris 2016.

Andrist, P., «Adam, créé après ou avant les animaux?». Propositions d’harmonisation entre les deux narrations de la création dans les traductions antiques de la Bible ; les exemples de Gen. 2.8–9 et Gen. 2.19, dans: Actes du colloque La Vie d’Adam et Ève et les traditions adamiques, Lausanne, Genève, 07.–10.01.2014, (à paraître). Bady, G., L’Ecclésiaste chez Jean Chrysostome, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), Paris 2016, 149-162. Boulnois, M.-O., Le rôle de l’exégèse pour la formation du dogme chrétien dans la

106 III.2 - Ancient Testament

polémique anti-juive: le cas de la théophanie de Mambré (Gn 18), dans: Ph. Hoffmann, A. Le Boulluec, A. Timotin (éds.), Exégèse, révélation et formation des dogmes dans l’Antiquité tardive, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Boulnois, M.-O., Pourquoi Moïse doit-il délier ses sandales? Interprétations d’Exode 3, 5 dans la littérature patristique grecque, dans: D. Aigle, F. Briquel-Chatonnet (éds.), Figures de Moïse. Approches textuelles et iconographiques, (Orient et Méditerranée, 18), Paris 2015, 103-129. Canellis, A., Le Commentaire sur l’Ecclésiaste de saint Jérôme, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 205-228. Cerami, C., La donna di Pr 31, 10-31 nel sermo 37 di Agostino d’Ippona, dans: I cristiani e la Sapienza delle Nazioni (secc. I-V), Atti del V Convegno di studi dell’Istituto Siciliano di Studi patristici e Tardoantichi, Palermo 16 - 17 aprile 2015, (sous presse). Cerbelaud, D., Qohélet dans le domaine syriaque, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 163-189. Ceulemans, R., Le texte de la Septante, l’édition de Göttingen et La Bible d’Alexandrie, dans: Journal of Septuagint and Cognate Studies 47 (2014) 93-110 Ceulemans, R., Malachias the Monk on the Numerical Proverbs: Sources and Exegetical Tradition, dans: K. De Troyer, T.M. Law, M. Liljeström (éds.), In the Footsteps of Sherlock Holmes. Studies in the Biblical Text in Honour of Anneli Aejmelaeus, (Contributions to Biblical Exegesis and Theology, 72), Leuven 2014, 539-552. Cocchini, F., Origene e il Levitico: interpretazione della santità rituale nella novità cristiana, dans: Il Santo = Parola spirito e vita 73 (2016) 187-201. Costache, D., Adam’s Holiness in the Athonite and Alexandrine Traditions, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 322-368. Courtray, R., Les Maccabées chez Jérôme: de la libération juive à la véritable victoire dans le Christ, dans: M.-F. Baslez, O. Munnich (éds.), La mémoire des persécutions. Autour du livre des Maccabées, (Collection de la Revue des Études juives), Paris-Louvain 2014, 385-397. Czyżewski, B., «Mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swą żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem» (Rdz 2, 24) w interpretacji Ojców Kościoła [«Therefore shall a man leave his father and his mother, and shall cleave unto his wife: and they shall be one flesh» (Genesis 2:24) in the interpretation of Fathers of the Church], dans: Teologia patrystyczna 12 (2015) 7-20. Czyżewski, B., Grzech Kaina w ocenie Ojców Kościoła [The Sin of Cain in the Assessment of the Church Fathers], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 105- 118. de Beer, W., The Patristic Understanding of the Six Days (Hexaemeron), dans: Journal of Early Christian History 5/2 (2015) 3-23. de Wet, Ch.L., ‘n ‘Oorspronklike’ Aramese Nuwe Testament? ‘n Kritiese Evaluasie van die Pesjitta-Voorrangsteorie, Die Pad van Waarheid tot die Lewe- Vertaling (Afrikaanse Lamsa-Bybel), en die Kulturele Aanloklikheid van

107 Bulletin bibliographique

Oriëntalisme [An ‘Original’ Aramaic New Testament? A Critical Evaluation of the Peshitta Primacy Theory, Die Pad van Waarheid tot die Lewe-Translation (Afrikaans Lamsa Bible), and the Cultural Lure of Orientalism], dans: LitNet Akademies (Godsdienswetenskappe) 13/2 (2016) en ligne: http://www.litnet. co.za/n-oorspronklike-aramese-nuwe-testament-n-kritiese-evaluasie-van-die- pesjitta-voorrangsteorie-die-die-pad-van-waarheid-tot-die-lewe-vertaling, (en Afrikaans). de Wet, Ch.L., Susanna’s Body, dans: Biblische Notizen 168 (2016) 129–146. Dorival, G., Textes des Écritures et exégèse patristique: des relations complexes, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 17-33. Dunn, G.D., Jeremiah 23:28, the Donatists, and Augustine, (à paraître). Eguiarte, E., Aspectos de la soteriología de san Agustín en las Enarrationes in Psalmos, dans: Mayéutica 41 (2015) 115-136. Eguiarte, E., La función exegética de los nombres del Antiguo Testamento en el comentario de san Agustín a los salmos, dans: Augustinus 60 (2015) 347-357. Fuhrer, Th., Augustins Genesis-Exegese in civ. 11-14. Die performative Kraft des Bibeltexts, dans: C. Müller (éd.), R. Dodaro, A.D. Fitzgerald (collab.), Kampf oder Dialog? Begegnung von Kulturen im Horizont von Augustins De ciuitate Dei. Internazionales Symposion / Conflict/Dialogue? Augustine’s Engagement with Cultures in De ciuitate Dei. International Symposium, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma, 25.-29. September 2012, (Cassiciacum 39, 11; Res et signa. Augustinus-Studien, 11) Würzburg 2015, 65-82. Gallagher, E.L., Why Did Jerome Translate Tobit and Judith?, dans: Harvard Theological Review 108 (2015) 356-375. Géhin, P., L’Ecclésiaste à l’épreuve de l’allégorie dans les scholies d’Évagre le Pontique, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 133-148. Gemeinhardt, P., Glauben und Verstehen. Jesaja 7,9b LXX in der patristischen Exegese und Theologie, dans: C. Cordoni, G. Langer (éds.), Festschrift für Günter Stemberger, Berlin u.a. 2016, 457-480. Gemeinhardt, P., Isaiah. Greek and Latin Patristics and Orthodox Christianity, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 13, Berlin – Boston 2016, (sous presse). Gemeinhardt, P., Julian the Arian, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 14, Berlin – Boston 2016, (sous presse). Gemeinhardt, P., Wilk, F. (éds.), Transmission and Interpretation of the Book of Isaiah in the Context of Intra- and Interreligious Debates, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 280), Leuven 2016 (sous presse). Gerzaguet, C., «Bonus ad omnia magister Ecclesiastes» (Ambroise, De Tobia 44). De l’héritage d’Origène à la lecture ambrosienne du Livre de l’Ecclésiaste, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 191-204. Guinot, J.-N., Lectures patristiques, dans: L’épreuve d’Abraham ou la ligature d’Isaac (Genèse 22), dans: Cahiers Évangile - Supplément 173 (2015) 39-63.

108 III.2 - Ancient Testament

Kinzig, W., Tetragramm und Trinität – Trägt der Gott der Kirchenväter einen Namen?, dans: Religionen unterwegs 21 (2015) 17-23. Marchetto, V., «Una voce di notte»: presenze angeliche nel Tempio di Gerusalemme dal Commento alle Lamentazioni di Origene, dans: Adamantius 21 (2015) 244- 268. Marone, P., Gregorio di Nissa e l’esegesi di Cant. 1, 5-6. Alcune considerazioni sul tema dell’epektasis, dans: Gregory of Nyssa’s In Canticum, XIII International Colloquium on Gregory of Nyssa, Rome 17-20 September 2014, (sous presse). Mattei, P., L’Ecclésiaste chez saint Augustin. L’emploi de quelques versets dans ses polémiques à la lumière de la tradition africaine, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 229-243. Mellerin, L., Approches statistiques de la réception de l’Ecclésiaste chez les Pères. Un exemple d’utilisation de Biblindex, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 79-112. Metzdorf, J., Heither, Th., Reemts, Ch. (éds.), Die Psalmen bei den Kirchenvätern, Münster, (en préparation) Morales, X., «La pierre, refuge des hérissons» (Ps 103, 18b) – À propos d’un sermon d’Aelred de Rievaulx, dans: Revue des Sciences Religieuses 90 (2016) 267- 284. Morlet, S., L’utilisation des révisions juives de la Septante dans la première littérature chrétienne. Philologie, exégèse et polémique, dans: R. Gounelle, J. Joosten, La Bible juive dans l’Antiquité, Prahins 2014, 117-140 Morlet, S., Moïse dans les dialogues antijuifs de la fin de l’Antiquité et des premiers siècles de Byzance, dans: D. Aigle, F. Briquel-Chatonnet (éds.), Figures de Moïse. Approches textuelles et iconographiques, (Orient et Méditerranée, 18), Paris 2015, 71-84 Poirot, É., Élisée, dans: Le Grand Livre des saints et bienheureux du Carmel, Paris 2015, 174-181. Prelipcean, A., From Adam to Moses: the Typology of the Old Testament Characters from the Kontakia of Romanos the Melodist and its Assessment οn the Great Canon of Andrew of Crete, dans: Review of Ecumenical Studies 7/3 (2015) 388- 421. Prelipcean, A., Tipologia Vechiului Testament în condacele lui Roman Melodul şi Canonul cel Mare al lui Andrei Criteanul, dans: A. Ioniţă (éd.), Interpretarea biblică între Biserică şi Universitate, (Studia Oecumenica, 10), Sibiu-Cluj- Napoca 2016, 260-302. Rosa, P., Osservazioni sul linguaggio dei profeti nell’esegesi di Cirillo di Alessandria, dans: Adamantius 21 (2015) 325-340. Spira, G., Paradies und Sündenfall. Stoffe und Motive der Genesis 3-Rezeption von Tertullian bis Ambrosius, (Patrologia, 34), Frankfurt am Main 2015. Tripaldi, D., «Discrepat evangelista et Septuaginta nostraque translatio» (Hieronymus, Briefe 57,7,5): Bemerkungen zur Textvorlage des Sacharja-Zitats in Offb 1,7, dans: M. Labahn, M. Karrer (éds.), Die Johannesoffenbarung – Ihr Text und ihre Auslegung, (Arbeiten zur Bibel und ihrer Geschichte, 38), Leipzig 2012, 131-143.

109 Bulletin bibliographique

Tripaldi, D., The Ambiguity of Gender: Representations of Wicked Women as Group Identity Markers from the Book of Proverbs to the Pseudo-Clementine Homilies, dans: Apocrypha 25 (2014) 113-131. van Geest, P.J.J., Space in compelling poetry. Augustine’s Psalmus contra partem Donati and his interpretation of the fear of God in the Enarrationes in Psalmos, dans: M. Sarot (éd.), Transforming Poetry: Its Role in , (Perichoresis, 14/2), Berlin 2016, (sous presse). Vinel, F., La réception de l’Ecclésiaste, de la Septante aux Pères cappadociens, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 113-132. Vopřada, D., La mistagogia del Commento al Salmo 118 di sant’Ambrogio, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 146), Roma 2016.

Dissertation en cours: Breitbarth, N., Das Buch Genesis in den frühchristlichen Reflexionen zur Sklaverei, thèse sous la direction de H. Grieser, Université de Mainz.

3. Nouveau Testament Agostino, Commento alla lettera ai Galati, introduzione, traduzione e note a cura di F. Cocchini, (Primi secoli), Bologna 2012. Apocalisse di Giovanni, introduzione, traduzione e commento di D. Tripaldi, Carocci, Roma 2012. Fortunatianus of Aquileia, Commentary on the Gospels, Translated with an introduction by H.A.G. Houghton (CSEL extra seriem), Berlin 2016 (sous presse). Jacob of Sarug, Homilies on Women whom Jesus met, ed. by S.P. Brock, S.A. Harvey, R. Durmaz, R. Stephens Falcasatos, D. Picus, (Texts from Christian Late Antiquity, 44), Piscataway, NJ, 2016. Origene, Commento alla lettera ai Romani, Libri I-IV, a cura di F. Cocchini (Opere di Origene, XIV/1), Roma 2014. Origene, Commento alla lettera ai Romani, Libri V-X, a cura di F. Cocchini, (Opere di Origene, XIV/2), Roma 2016. Origene, Commento a Matteo / 3. Libri XIV e XV, a cura di G. Bendinelli, trad. di R. Scognamiglio, note di commento di M. I. Danieli, (Opere di Origene, 11/3), Roma 2015. Origene, Commento a Matteo / 4. Libri XVI e XVII, a cura di G. Bendinelli, trad. di R. Scognamiglio, note di commento di M.I. Danieli, (Opere di Origene 11/4), (à paraître).

Baumeister, Th., Der Apostel Paulus in der ägyptischen Märtyrerhagiographie, dans: P. Buzi, A. Camplani, F. Contardi (éds.), Coptic Society, Literature and Religion from Late Antiquity to Modern Times. Proceedings of the Tenth International Congress of Coptic Studies, Rome, September 17th-22nd 2012, and Plenary Reports of the Ninth International Congress of Coptic Studies Cairo, September 15th-19th, 2008, (Orientalia Lovaniensia Analecta), Leuven 2016 (sous presse).

110 III.3 - Nouveau Testament

Belcastro, M., La predestinazione nel Commento alla Lettera ai Romani di Origene. Trasformazione e normalizzazione di un paradosso, dans: Adamantius 21 (2015) 211-243. Boulnois, M.-O., «Ne me touche pas» (Jn 20, 17). Une lecture originale (sacramentelle) de la rencontre du Christ et de Marie-Magdeleine chez Cyrille d’Alexandrie, dans: P.F. Beatrice, B. Pouderon (éds.), Pascha nostrum Christus. Essays in Honour of Raniero Cantalamessa OFMCap (Théologie historique, 123), Paris 2016, 233-262. Boulnois, M.-O., La bouchée de Judas (Jn 13, 26-27) d’Origène à Thomas d’Aquin, dans: Adamantius 20 (2014) 322-342. Boulnois, M.-O., La communauté chrétienne primitive d’Actes 2, 44-47 chez les Pères grecs: un modèle en question, dans G. Dahan (éd.), Actes 2, 44-47. La communauté des Biens, Paris 2014, 53-98. Boulnois, M.-O., Statut et origine de la prophétie: l’exégèse de 2 Pierre 1, 19-21 chez les auteurs chrétiens des cinq premiers siècles, dans: M. Arnold, G. Dahan, A Noblesse-Rocher (éds.), 2 Pierre 1, 19-21: Inspiration de l’Écriture, liberté de l’exégèse?, Paris (en préparation). Brottier, L., Quelques remarques sur le sens de splanknizesthai dans les Évangiles, dans: Poétique de la syntaxe et rythmes de la prose. Mélanges en l’honneur de Michèle Biraud, (à paraître). Cerami, C., «Quello che non avete fatto a uno di questi piccoli, non l’avete fatto a me…» (Mt 25, 45). L’aspetto patristico del discorso teologico della carità, dans: Il Diaconato in Italia 196 (2016) 5-13. Cerami, C., La moneta, Cesare e Cristo in Cromazio d’Aquileia e Leone Magno, dans: AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016, 267-277. Cocchini, F., Il Commento alla lettera ai Romani di Origene. Traduzione e interventi di Rufino, dans: M. Girolami (éd.), L’Oriente in Occidente: l’opera di Rufino di Concordia, (Supplementi di Adamantius, IV), Brescia 2014, 45-58. Cocchini, F., La questione dei cibi (Rm 14) nel Commento di Origene alla lettera ai Romani, dans: Adamantius 18 (2012) 218-225. Cocchini, F., Origen’s Pauline Commentaries, dans: R.E. Heine, K.J. Torjesen (éds.), The Oxford Handbook of Origen (à paraître). Cocchini, F., Paul and the destiny of Israel in Origen’s Commentary on the letter to the Romans, dans: T. Nicklas, A. Merkt, J. Verheyden (éds.), Ancient Perspectives on Paul, (Novum Testamentum et Orbis Antiquus / Studien zur Umwelt des Neuen Testaments, 102), Göttingen 2013, 279-296. de Wet, Ch.L., The Practice of Everyday Death: Thanatology and Self-Fashioning in John Chrysostom’s Thirteenth Homily on Romans, dans: HTS Theological Studies 71/1 (2015) 6 pp., en ligne: http://www.hts.org.za/ index.php/HTS/ article/viewFile/2957/pdf_1. Delmulle, J., Le repas de Jean-Baptiste au désert: sauterelles, crevettes ou écrevisses? Un petit texte exégétique inédit du xe siècle, dans: Archivum Latinitatis Medii Ævii 73 (2015) 145-177.

111 Bulletin bibliographique

Dorfbauer, L. Die Interpretatio evangeliorum des Epiphanius latinus (CPL 914) und ihr Verhältnis zum Evangelienkommentar Fortunatians von Aquileia. dans: Revue d’études augustiniennes et patristiques 61 (2015) 69-110. Dorfbauer, L., Fortunatian von Aquileia und der Matthäus-Kommentar des Frigulus (CPL 1121e), dans: Mittellateinisches Jahrbuch 50 (2015) 59-90. Dorfbauer, L., Neues zu den Expositiunculae in evangelium Iohannis evangelistae Matthaei et Lucae (CPL 240) und ihrem vermeintlichen Autor Arnobius Iunior, dans: Revue Bénédictine 124 (2014) 65-102 und 261-297. Duca, V., La Passione secondo Isacco di Ninive, dans: Adamantius 21 (2015) 341-352. Dunn, G.D., Augustine’s Use of the Pauline Portrayal of Peter in Galatians 2, dans: Augustinian Studies 46 (2015) 23-42. Dunn, G.D., Tertullian and Military Service: The Scriptural Arguments in De corona, dans: D. Meconi (éd.), Secular Struggles and Sacred Scripture, (The Bible in Ancient Christianity, 9), Leiden 2015, 87-103. Dunn, G.D., Turn the Other Cheek: Patience and Non-retaliation in the Early Christian African Tradition, (à paraître). Emmenegger, G., Ein koptisches Amulett als Beleg für den kurzen Markusschluss, in: Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft 103 (2012) 142-145. Gallagher, E.L., Origen via Rufinus on the New Testament Canon, dans: New Testament Studies, (à paraître). Gaytan Luna, J.A., Fin del mundo y destino final del hombre. La exégesis escatológica de I ad Corinthios 7,31, y 15,50, en la literatura cristiana antigua, Frankfurt am Main 2014. Gaytan Luna, J.A., Jo 14, 28 e Phil 2, 6 nella patristica prenicena, dans: R. Scognamiglio, C. dell'Osso (éds.), Filippi: inizi del dialogo di S. Paolo con l'Occidente. Esegesi patristica su Fil 3-4. VIII seminario di esegesi patristica realizzato a Kavala (Grecia), 10-15 aprile 2007, Bari 2009, 153-168. Grieser, H., Priesching, N., Sklaverei und christliches Gnadenethos. Einige Deutungen des Philemonbriefes von den Vätern bis zur Barockscholastik, dans: N. Priesching, H. Grieser (éds.), Theologie und Sklaverei von der Antike bis in die frühe Neuzeit, (Sklaverei - Knechtschaft - Zwangsarbeit, 14), Hildesheim u.a. 2016, 231-302. Guignard, Ch., 0323: A Forgotten 4th or 5th Century Greek Fragment of the Gospel of John in the Syrus Sinaiticus, dans: Novum Testamentum 57 (2015) (sous presse). Guignard, Ch., La filiación en las genealogías de Mateo y Lucas, dans: A. Sáez Gutiérrez, G. Cano Gómez, C. Sanvito (éds.), Filiación. Cultura pagana, religión de Israel, orígenes del cristianismo. La filiación en Clemente de Alejandría. Actas de las XI y XII Jornadas de Estudio «La filiación en los inicios de la reflexión cristiana», (Filiación, VI), Madrid 2016, 113-147. Hill, C.E., Basic Introduction to the Study and Practice of New Testament Textual Criticism, dans: M.J. Kruger (éd.), An Expositional Introduction to the New Testament, Wheaton 2016 (à paraître). Hill, C.E., How John Uses Culture, dans: D. Estes, R. Sheridan (éds.), How John Works: Storytelling in the Fourth Gospel, Atlanta (à paraître).

112 III.3 - Nouveau Testament

Hill, C.E., John, dans: P.M. Blowers, P.W. Martens (éds.), The Oxford Handbook of Early Christian Biblical Interpretation, Oxford (à paraître). Hill, C.E., Revelation, dans: M.J. Kruger (éd.), An Expositional Introduction to the New Testament, Wheaton 2016 (à paraître). Hill, C.E., Rightly Dividing the Word: Uncovering an Early Template for Textual Division in John’s Gospel, dans: D.M. Gurtner, J. Hernández, Jr., P. Foster (éds.), Studies on the Text of the New Testament and Early Christianity in Honour of Michael W. Holmes, (New Testament Tools, Studies, and Documents, 50), Leiden 2015, 221-242. Hill, C.E., The Epistles of John, dans: M.J. Kruger (éd.), An Expositional Introduction to the New Testament, Wheaton 2016 (à paraître). Horyacha, M., The Spiritual Interpretation of the Pauline Writings in the Ascetic Writings of Pseudo-Macarius, dans: H.-U. Weidemann (éd.), Asceticism and Exegesis in Early Christianity: The Reception of New Testament Texts in Ancient Ascetic Discourses, (Novum Testamentum et Orbis Antiquus / Studien zur Umwelt des Neuen Testaments,101), Göttingen 2013, 300-319. Houghton, H.A.G., The Divisions and Text of the Gospels in Fortunatianus’ Commentary on the Gospels, dans: L.J. Dorfbauer (éd.), Fortunatianus-Sammelband, (CSEL extra seriem), Berlin 2016 (à paraître). Houghton, H.A.G., The Gospel according to Luke in Vetus Latina 11A (Würzburg, Universitätsbibliothek M.p.th.f. 67), dans: Th.J. Bauer (éd.), Traditio et Translatio. Studien zur lateinischen Bibel zu Ehren von Roger Gryson, (Vetus Latina. Aus der Geschichte der lateinischen Bibel, 40), Freiburg 2016, 117- 134. Houghton, H.A.G., The Gospel according to Mark in Two Latin Mixed-Text Manuscripts, dans: Revue Bénédictine 126/1 (2016) 16-58. Houghton, H.A.G., The Latin New Testament. A Guide to its Early History, Texts, and Manuscripts, Oxford 2016. Houghton, H.A.G., The Layout of Early Latin Commentaries on the Pauline Epistles and their Oldest Manuscripts, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Houghton, H.A.G., The Text of John in Fortunatianus of Aquileia’s Commentary on the Gospels, dans: Studia Patristica (London 2014), vol. LXXIV, Leuven 2016, (sous presse). Khomych, T., “Another Gospel”: Exploring Early Christian Diversity with Paul and the , dans: J.A. Draper, C. Jefford (éds.), The Didache: A Missing Piece of the Puzzle in Early Christianity, (Early Christianity and Its Literature, 14), Atlanta, GA 2015, 455-476. Kinzig, W., Marx in Jerusalem? Anmerkungen zur Debatte um einen “Kommunismus im Urchristentum“ im 19. und frühen 20. Jahrhundert, (en préparation). Lagouanère, J., La notion de prochain chez Augustin au début de son épiscopat: le rôle matriciel du sermon De dilectione Dei et proximi (Sermon Dolbeau 11), dans: Sacris Erudiri 52 (2015) 79-110. Laird, R.J., The Theology of Grace in the Thought of St John Chrysostom as Discerned in His Homilies on First Corinthians, (à paraître).

113 Bulletin bibliographique

Luckensmeyer, D., Neil, B., Reading First Thessalonians as a Consolatory Letter in Light of Seneca and Ancient Handbooks of Letter-Writing, dans: New Testament Studies 60 (2016) 31-48. Metzdorf, J., Matthäusevangelium 19-21, (Novum Testamentum Patristicum), Göttingen (à paraître). Puig, A., Le corps des ressuscités selon le Nouveau Testament, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Rinaldi, G., Spigolature storico archeologiche in margine agli Atti degli Apostoli, dans: G. Rinaldi, A. Giudice (éds.), Realia Christianorum. Fonti e documenti per lo studio del cristianesimo antico. Atti del convegno, Napoli, 14 novembre 2014, (Ricerche, 3), Bologna 2015, 11-45. Smolak, K., Osservazioni su uso ed abuso dei salmi cristologici nella letteratura latina attraverso i secoli, dans: R. Palla, M.G. Moroni, C. Crimi, A. Dessì (eds.), Clavigero nostro. Per Antonio V. Nazzaro, (et alia. Studi di filologia classica e tardoantica, 4), Pisa 2014, 321-331. Szram, M., What Body Will Not Inherit the Kingdom of God? An Early Christian Exegesis of the First Epistle to the Corinthians 15:50, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 461-474. Tolmie, D.F., Paul’s Exercise of Authority in the Letter to Philemon: A Perspective from the 4th and 5th Centuries CE, dans: In die Skriflig / In luce verbi 50/2 (2016) 1-7 (en ligne). Tolmie, D.F., The Reception of Apphia in the Fourth and Fifth Centuries C.E., dans: Acta Theologica Supplementum 23 (2016) 283-301. Tripaldi, D., “Apocalisse sinottica” e Apocalisse di Giovanni: verso un confronto, dans: M. Pesce, M. Rescio (éds.), La trasmissione delle parole di Gesù nei primi tre secoli. Atti del «I Colloquio Biblico Bolognese», (Antico e Nuovo Testamento, 8), Brescia 2011, 143-169. Tripaldi, D., «Discrepat evangelista et Septuaginta nostraque translatio» (Hieronymus, Briefe 57,7,5): Bemerkungen zur Textvorlage des Sacharja-Zitats in Offb 1,7, dans: M. Labahn, M. Karrer (éds.), Die Johannesoffenbarung – Ihr Text und ihre Auslegung, (Arbeiten zur Bibel und ihrer Geschichte, 38), Leipzig 2012, 131-143. Tripaldi, D., Der Geist und das Gedächtnis. Die Johannesoffenbarung als prophetische Erinnerung an Jesusworte, dans: S. Alkier, T. Hieke, T. Nicklas (éds.), Poetik und Intertextualität in der Johannesapokalypse, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 346), Tübingen 2015, 367-394. Tripaldi, D., Gesù di Nazareth nell’Apocalisse di Giovanni. Spirito, profezia e memoria, Brescia 2010. Tripaldi, D., Le voci, l’esegesi, la storia: Ap 11,3-13 parla davvero di Bar Kochba? Considerazioni a margine di una seconda tesi di T. Witulski, dans: Annali di storia dell’esegesi 33/1 (2016) 229-236. Turek, W., «Jesteśmy usprawiedliwieni przez wiarę»: św. Klemens Rzymski w obliczu trudności wspólnoty korynckiej [«Siamo giustificati per la fede». S. Clemente

114 III.4 - Apocryphes, pseudépigraphes

Romano di fronte alle difficoltà della comunità di Corinto], dans: Studia Płockie 42 (2014) 41-53. van der Bergh, R.H., Chrysostom’s Reception of Luke 19:8b (The Declaration of Zaccheus), dans: HTS Theological Studies 70/1 (2014) 1-6, Art. #2730 (en ligne: http://dx.doi.org/10.4102/hts.v70i1.2730). van Rooy, H.F., The Syriac Versions of Old Testament Quotations in Matthew, dans: In die Skriflig / In luce verbi 49/1 (2015) 1-12, Art. #1916 (en ligne: http://www. indieskriflig.org.za/index.php/skriflig/article/view/1916/3521). Visonà, G., «I will never again drink of the fruit of the vine until...»: Last Supper and eschatological meal in Mc 14,25, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 221-238. Williams, D.H., The Gospel of Matthew in Service of the Early Fathers, dans: Pro Ecclesia 23 (2015) 81-98. Zincone, S., «Allora tutto Israele sarà salvato»: osservazioni sull’esegesi cristiana antica di Rom. 11, 26 sgg. (sous presse). Dissertation en cours: Danner, S., Die Apokalypse in Schrift und Bild auslegen – der Apokalypsekommentar des Beatus von Liébana, Freie Universität Berlin.

4. Apocryphes, pseudépigraphes Brock, S.P., The Young Daniel: a little known Syriac apocalyptic text. Introduction and translation, dans J. Ashton (éd.), Revealed Wisdom. Studies in Apocalyptic in honour of Christopher Rowland, (Arbeiten zur Geschichte des antiken Judentums und des Urchristentums, 88), Leiden 2014, 267-285. Vita latina Adae et Evae, cura et studio J.-P. Pettorelli, adiuuante et opus perficiente J.-D. Kaestli, dans: A. Frey, J.-D. Kaestli, B. Outtier et J.-P. Pettorelli (éds.), Synopsis Vita Adae et Evae latine, graece, armeniace et iberice, (Corpus Christianorum, Series Apocryphorum, 18-19), Turnhout 2012.

Brock, S.P., Eleazar, Shmuni and her Seven Sons in Syriac Tradition, dans: M-F. Baslez, O. Munnich (éds.), La mémoire des persécutions: autour des livres de Maccabées, (Collection de la Revue des études juives, 56), Louvain - Paris 2014, 329-336. Cornelius, E. Does virginity still matter in the modern world? Virginity and the denial of marriage in the Acts of Paul and Thecla, dans: Journal of Early Christian History 5/2 (2015) 49-71. Côté, D., Rhetoric and Jewish-Christianity: The Case of the Grammarian Apion in the Pseudo-Clementine Homilies, dans: P. Piovanelli, T. Burke (éds.), Rediscovering the Apocryphal Continent: New Perspectives on Early Christian and Late Antique Apocryphal Texts and Traditions, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 349), Tübingen 2015, 369-389. Díaz Araujo, M., La «fin des temps» (ἐπ’ ἐσχάτων τῶν καιρῶν) dans la Vie d’Adam et Ève (VAE 42, 1 (13, 3). Une relecture des manuscrits grecs ALCR, dans: La Vie d’Adam et Ève et les traditions adamiques. Quatrième Colloque international sur les littératures apocryphes juive et chrétienne, 7-10 janvier 2014, Lausanne

115 Bulletin bibliographique

– Genève, (Collections Histoire du texte biblique [HTB] et Publications de l’Institut romand des sciences bibliques [PIRSB]), Lausanne 2015, 53-70. Díaz Araujo, M., La gloria inexpresable. Las teofanías de los apócrifos del Antiguo Testamento y su significado en una variante copta de las Actas de Pilato, dans: A. van den Kerchove, L. Soares Santoprete (éds.), Des oasis d’Égypte à la Route de la Soie - Hommage à Jean-Daniel Dubois, (Bibliothèque de l’École des Hautes Études. Histoire et prosopographie), Turnhout (sous presse). Díaz Araujo, M., Some remarks on the Merkabah’s vision in the Greek Life of Adam and Eve, dans: Apocrypha 25 (2014) 151-170. Díaz Araujo, M., The Satan’s Disguise. The Exoneration of Eve in the Greek Life of Adam and Eve 17, 1-2, dans: Judaïsme Ancien 3 (2015) (sous presse). Ferreiro, A., Apocryphal Images of Simon Magus at Sant Pere de Terrassa (Seu d’Ègara), Catalunya by Lluís Borrassà, dans: Mutant Biographies, Hostile or Appropriative, Turnhout, (à paraître). Ferreiro, A., Prólogo: Simón Mago: Mago, Hereje y Antagonista de San Pedro, dans: G.N.L. Hall, D.S. Zorrilla, R.G. Salinero (éds.), Simón Mago (Mikrá, 8), Madrid-Salamanca 2015, ix-xx. Gounelle, R., Christian Apocryphal Literature (including Gnostic Literature), dans: M.M. Meiser, F. Wilk, Handbuch zur Septuaginta (LXX.H): Wirkungsgeschichte, Gütersloh (sous presse). Gounelle, R., Christian Apocryphal Literature. A Bibliography, dans: E. Rose (éd.), The Latin Collection of the Acts of Apostles (Pseudo-Abdias), Turnhout 2014 (en ligne: http://dx.doi.org/10.1484/M.ISCAL-EO.5.102718). Gounelle, R., Diffusion et réception des Actes de Pilate dans la littérature byzantine, dans: L. Soares, A. van den Kershove (éd.), Gnose et manichéisme. Entre les oasis d’Égypte et la Route de la Soie. Hommage à Jean-Daniel Dubois, Turnhout (sous presse). Gounelle, R., Joosten, J. (éds.), La Bible juive dans l’Antiquité, Prahins (CH) 2014. Gounelle, R., L’étude des apocryphes chrétiens et l’œcuménisme, dans: Connaissance des Pères de l’Église 140 (2015) 25-28. Gounelle, R., Les Actes de Pierre et des douze apôtres, dans: B. Pouderon, E. Norelli (éds.), Histoire de la littérature grecque chrétienne, vol. 3, Paris, (sous presse). Gounelle, R., Les Actes de Pilate et les Écritures juives, dans: R. Gounelle, B. Mounier (éds.), La Littérature apocryphe chrétienne et le Ecritures juives, (Publications de l’Institut Romand des Sciences Bibliques, 7), Prahins (CH) 2015, 163-180. Gounelle, R., Mounier, B. (éds.), La Littérature apocryphe chrétienne et le Ecritures juives, (Publications de l’Institut Romand des Sciences Bibliques, 7), Prahins (CH) 2015. Gounelle, R., Pilate, Acts of, dans: P.J.J. van Geest, B.J.L. Peerboite, D. Hunter (éds.), The Brill Encyclopedia of Early Christianity, Leiden et al. (sous presse). Gounelle, R., Traduction des apocryphes, dans: Y. Chevrel, J.-Y. Masson, Histoire des traductions en langue française. Vingtième siècle (1914-2000), Paris (sous presse). Gounelle, R., Ἡ ἀπόκρυφη χριστιανικὴ γραμματεία, dans: Kόσμος. Επιστημονικό Περι- οδικό του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας 1 (2013) 11-39.

116 III.4 - Apocryphes, pseudépigraphes

Guignard, Ch., Les listes grecques d’apôtres et de disciples du Christ: présentation d’un projet de recherche, dans: Bulletin de l’AELAC 22-23 (2012-2013), 29-34. Kaestli, J.-D., A la découverte de quelques apocalpyses apocryphes. Pierre, Paul, Jean et les autres, dans: Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences Morales et Politiques. Académie Royale de Belgique, 6e série, 24 (2013) 101-131. Kaestli, J.-D., Los Hechos de Juan. Cuestiones en debate acerca de la composición del texto, de sus concepciones cristológicas, de sus relaciones con el cuarto evangelio y con la gnosis valentiniana, dans: P. de Navascués Benlloch, M. Crespo Losada, A. Sáez Guttiérez (éds.), Filiación. Cultura pagana, religión de Israel, orígenes del cristianismo. Actas de las IX y X Jornadas de Estudio «La filiación en los orígenes de la reflexión cristiana», Madrid 2011 -2012, (Filiación, V), Madrid 2014, 289-309. Kaestli, J.-D., Rordorf, W., La fin de la vie de Thècle dans les Actes de Paul et Thècle. Édition des textes additionnels, dans: Apocrypha 25 (2014) 9-102. Kaestli, J.-D., Se nourrir après l’expulsion du paradis. De la Bible hébraïque à la Vie d’Adam et Ève, dans: R. Gounelle, B. Mounier (éds.), La Littérature apocryphe chrétienne et le Ecritures juives, (Publications de l’Institut Romand des Sciences Bibliques, 7), Prahins (CH) 2015, 27-43. Kaestli, J.-D., Un nuovo apocrifo da aggiungere al dossier dell’Anticristo: la Revelatio Iohannis recentemente scoperta in un manoscritto latino di Praga, dans: A. D’Anna, E. Valeriani (éds.), L’ultimo nemico di Dio. Il ruolo dell’Anticristo nel cristianesimo antico e tardoantico, (Primi Secoli, 8), Bologna 2013, 47-83. Mali, F., Descendit ad inferos. Das Heil Christi für den verstorbenen “Adam”: Erlösung nach dem Nikodemus-Evangelium, dans: F. Mali, Th. Hainthaler, G. Emmenegger, M. Lenkaitytė Ostermann (éds.), Für uns und unser Heil: Soteriologie in Ost und West, (Pro Oriente, 37), Innsbruck 2014, 67-80. Markschies, Ch., Foreword, dans: T. Burke (éd.), Forbidden Texts on the Western Frontier: The Christian Apocrypha from North American Perspectives. Proceedings from the 2013 York University Christian Apocrypha Symposium, Eugene, OR, 2015, xi-xviii. Piwowarczyk, P., Aktywność misyjna gnostyków na przykładzie walentynian [The Missionary Activity of the Gnostics. The Valentinian Evidence], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 345-359. Scholz, P.O., Misja i monastycyzm manichejski w dolinie Nilu i jego wpływ na tamtejsze chrześcijaństwo na przełomie III/IV wieku [Manichaean Missionary Activity and Monasticism in the Nile Valley and Their Influence On Local Christianity on the Verge of the 3rd and 4th Centuries], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 361-378. Tripaldi, D., Dio e gli dèi: tracce di teogonia egiziana nell’Apocrifo di Giovanni?, dans: Adamantius 18 (2012) 83-107. Tripaldi, D., Edfu and the Oriens: On ‘Re-discovering’ Ancient Egyptian Lore in Two Coptic Apocalypses, dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 20/1 (2015) 127- 146. Tripaldi, D., L’Apocalisse di Gabriele: introduzione e traduzione, dans: Annali di storia dell’esegesi 28/2 (2011) 11-23.

117 Bulletin bibliographique

Tripaldi, D., Tra Alessandria e Roma: narrazione cosmogonica e forme comunitarie nell’Apocrifo di Giovanni, dans: Annali di storia dell’esegesi 28/1 (2011) 77-116. Vigne, D., Saint Jean-Baptiste aux enfers: naissance d’une tradition, dans: É. Ayroulet (éd.), La Passion du Christ et sa descente aux enfers, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Lyon, Lyon, 12-13 mars 2015, Paris- Lyon 2016 (à paraître).

5. Gnose, manichéisme, etc. Chiapparini, G., L’allegoria gnostica: note sul significato e sull’uso dell’interpretazione allegorica dello gnosticismo antico, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 89-124. Kotze, A., «Cui narro haec?». Augustine and his Manichaean Audience. A Re-reading of the First Three Books of the Confessions, dans: HTS Theological Studies 69 (2013) 1-8, art. #1357 (en ligne: http://www.hts.org.za/index.php/ HTS/article/ viewFile/1357/3383). Kotze, A., A Protreptic to a liminal Manichaean at the Centre of Augustine’s Confessions 4, dans: J. van Oort (éd.), Augustine and Manichaean Christianity. Selected Papers from the First South African Conference on Augustine of Hippo. University of Pretoria, 24-26 April 2012, (Nag Hammadi and Manichaean Studies, 83), Leiden – Boston, 107-135. Pedersen, N.A., Syriac Texts in Manichaean Script: New Evidence, dans: S.G. Richter, Ch. Horton, K. Ohlhafer (éds.), Mani in Dublin: Selected Papers from the Seventh International Conference of the International Association of Manichaean Studies in the Chester Beatty Library, Dublin, 8-12 September 2009, (Nag Hammadi and Manichaean Studies, 88), Leiden – Boston 2015, 284-288. Pettipiece, T., Manichaeism at the Crossroads of Jewish, Christian, and Muslim Traditions, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 299-316. Pettipiece, T., Many Faced Gods: Triadic (Proto)Structure and Divine Androgyny in Early Manichaean Cosmogony, dans: Open Theology 1 (2015) 245-254. Pettipiece, T., The Manichaean Reception of Apocryphal Traditions: The Case of the ‘Five Limbs’, dans: P. Piovanelli, T. Burke (éds.), Rediscovering the Apocryphal Continent: New Perspectives on Early Christian and Late Antique Apocryphal Texts and Traditions, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 349), Tübingen 2015, 303-313. Poirier, P.-H., Dualism, dans: E. Orlin (éd.), The Routledge Encyclopedia of Ancient Mediterranean Religions, New York - London 2015, 276-277. Poirier, P.-H., Manichaeism, dans: E. Orlin (éd.), The Routledge Encyclopedia of Ancient Mediterranean Religions, New York - London 2015, 564-565. Titus de Bostra, Contre les Manichéens, ed. A. Roman, T.S. Schmidt, P.-H. Poirier, (Corpus Christianorum in Translation, 21), Turnhout 2015.

118 III.5 - Gnose, manichéisme, etc.

Tripaldi, D., Alessandria d’Egitto e i gruppi “gnostici”: annotazioni preliminari a margine di tre volumi recenti, dans: Annali di storia dell’esegesi 29/1 (2012) 63-71. Troiano, M., Autoridad y Tradición: dioses creadores y múltiples aspectos del ser humano en los escritos gnósticos, dans: Anuario del Centro de Estudios Históricos “Prof. Carlos S.A. Segreti” (2015) (à paraître). Troiano, M., Padre femenino. El Dios-Madre de los gnósticos, dans: A. van den Kerchove, L. Soares Santoprete (éds.), Gnose et manichéisme. Entre les oasis d’Égypte et la Route de la Soie. Hommage à Jean-Daniel Dubois, (Collection Bibliothèque de l’École des Hautes Études, série Histoire et prosopographie), Turnhout 2016, 27-159. van Oort, J., Manichaeism in Augustine’s Sermons: The Case of sermo 182, dans: Flos Studii Ioanne Buitendag Sexagenario oblatus = Journal of Early Christian History 5/1 (2015) 144-157.

Dissertation en cours: Kingreen, Sarah-Magdalena, Tertullians Schrift Adversus Valentinianos. Kommentierung und rhetorische Analyse der argumentativen Widersetzung Tertullians gegen die Valentinianer, Humboldt Universität, Lehrstuhl für Ältere Kirchengeschichte der Theologischen Fakultät, Berlin.

119 IV - Auteurs et textes (ordre alphabétique des noms et des titres latins)

Acacius Kinzig, W., Das griechische Bekenntnis des Akakios von Beroia (CPG 6481) wiederhergestellt, dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 18 (2014) 486-508.

Acta et Passiones Martyrum Passio Pollionis (BHL 6869), Introduction, Critical Text and Notes by H. Tamas, dans: Sacris Erudiri 51 (2012) 9-35.

Ferreiro, A., «Inque Tyranni oculos sputa iacit»: The martyrdom of St. Eulalia and St. Agnes as Act of Defiance of Roman Authority and Culture in Prudentius (Peristephanon (III and XIV)), dans: Women and Authority in Early Christianity, (à paraître). Kitzler, P., From Passio Perpetuae to Acta Perpetuae. Recontextualizing a Martyr Story in the Literature of the Early Church, (Arbeiten zur Kirchengeschichte, 127), Berlin – Boston 2015. Tamas, H., «Eloquia divina populis legere»: Bible, Apologetics and Asceticism in the Passio Pollionis, dans: P. Gemeinhardt, J. Leemans (éds.), Christian Martyrdom in Late Antiquity (300-450): History and Discourse, Tradition and Religious Identity, (Arbeiten zur Kirchengeschichte, 116), Berlin - New York 2012, 179-198. Tamas, H., «Scio unum Deum vivum et verum, qui est trinus et unus Deus»: The Relevance of Creedal Elements in the Passio Donati, Venusti et Hermogenis, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXIII (11), Leuven 2013, 243-257. Tamas, H., «Valentinianus, christianissimus imperator»: Notes on a Passage of the Passio Pollionis (BHL 6869), dans: Vigiliae Christianae 68/1 (2013) 82-97.

Aelredus Rievallensis Groń, R., Biograf Aelreda z Rievaulx i jego źródła [The Biographer of Aelred of Rievaulx and His Sources], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 151-170. Morales, X., «La pierre, refuge des hérissons» (Ps 103, 18b). À propos d’un sermon d’Aelred de Rievaulx, dans: Revue des Sciences Religieuses 90 (2016) 267-284.

Alexander Hierosolymitanus Gounelle, R., Alexandre de Jérusalem, dans: B. Pouderon, E. Norelli (éds.), Histoire de la littérature grecque chrétienne, vol. 3, Paris (sous presse).

Ambrosiaster Babiarz, G., Poznanie i wolna wola – dwie podstawowe kategorie antropologii Ambrozjastra [Cognition and Free Will – The Two Main Categories of Ambrosiaster’s Anthropology], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 143-155.

120 IV - Auteurs et textes

Ambrosius Ambroise de Milan, La fuite du siècle, éd. par C. Gerzaguet, (Sources Chrétiennes, 576), Paris 2015. Ambrosio de Milán, Los deberes, ed. D. Ramos Lissón, (Biblioteca de Patrística, 100), Madrid 2015.

Bernardini, P., Bibliografia ambrosiana 2012, dans: Annali di scienze religiose, N.S. 8 (2015) 287-325. Bernardini, P., Bibliografia ambrosiana 2013, dans: Annali di scienze religiose, N.S. 9 (2016) (à paraître). Gerzaguet, C., «Bonus ad omnia magister Ecclesiastes» (Ambroise, De Tobia 44). De l’héritage d’Origène à la lecture ambrosienne du Livre de l’Ecclésiaste, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), Paris 2016, 191- 204. Kinzig, W., Das sogenannte Bekenntnis des Ambrosius (CPL 167a) bei Theodoret und der Brief In prolixitate epistolae Papst Anastasius’ II. (CPL 1610; CPG 9160), dans: Zeitschrift für antikes Christentum 19 (2015) 452-480. Vopřada, D., Ambrose’s Use of arcanum: A Friendly Space Both Human and Divine, dans: European Journal of Science and Theology 11/1 (2015) 105-117. Vopřada, D., La mistagogia del Commento al Salmo 118 di sant’Ambrogio, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 146), Roma 2016. Vopřada, D., Mystagogie Výkladu 118. žalmu svatého Ambrože [Mystagogy of Ambrose’s Commentary on Psalm 118], Červený Kostelec 2015, (en tchèque). Vopřada, D., Svatý Ambrož a mnohost přístupů k plnosti jediného Slova [Saint Ambrose and Plurality of Access to the Fulness of the Only Word], dans: Teologický časopis 13/1 (2015) 5-18 (en tchèque). Vopřada, D., Svatý Ambrož a tajemství Krista [Saint Ambrose and the Mystery of Christ], Praha 2015, (en tchèque). Williams, D.H., Ambrose and Apologetics, dans: Studia Patristica (à paraître). Wysocki, M., Ideał mędrca w listach św. Ambrożego [The Model of the Sage in St. Ambrose’s Letters], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 581-594. Żurek, A., Disciplina arcani w nauczaniu i praktyce duszpasterskiej św. Ambrożego [Disciplina arcani nell’insegnamento e nella pastorale di s. Ambrogio], dans: W. Gajewski, B. Górka (éds.), Disciplina arcani w chrześcijaństwie [Disciplina arcani nel cristianesimo], Kraków 2015, 125-141.

Amphilochius Iconiensis Segneri, A., La controversia trinitaria del IV secolo nell’esegesi dottrinale di Anfilochio di Iconio, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 147), Roma 2016.

Anastasius II papa Kinzig, W., Das sogenannte Bekenntnis des Ambrosius (CPL 167a) bei Theodoret und der Brief In prolixitate epistolae Papst Anastasius’ II. (CPL 1610; CPG 9160), dans: Zeitschrift für antikes Christentum 19 (2015) 452-480.

121 Bulletin bibliographique

Anastasius Bibliothecarius Neil, B., Theophanes Confessor on the Arab Conquest: The Latin Version by Anastasius Bibliothecarius, dans: F. Montinaro, M. Jankowiak (éds.), Colloque Théophane/ The Chronicle of Theophanes: Sources, Composition and Transmission, Proceedings of the Paris Colloquium, 12-14 September 2012, (Travaux et mémoires, 19), Paris 2016, 149-158.

Andreas Cretensis Prelipcean, A., From Adam to Moses: the Typology of the Old Testament Characters from the Kontakia of Romanos the Melodist and its Assessment οn the Great Canon of Andrew of Crete, dans: Review of Ecumenical Studies 7/3 (2015) 388- 421. Prelipcean, A., Tipologia Vechiului Testament în condacele lui Roman Melodul şi Canonul cel Mare al lui Andrei Criteanul, dans: A. Ioniţă (éd.), Interpretarea biblică între Biserică şi Universitate, (Studia Oecumenica, 10), Sibiu-Cluj- Napoca 2016, 260-302.

Antijudaica Morlet, S., Moïse dans les dialogues antijuifs de la fin de l’Antiquité et des premiers siècles de Byzance, dans: D. Aigle, F. Briquel-Chatonnet (éds.), Figures de Moïse. Approches textuelles et iconographiques, (Orient et Méditerranée, 18), Paris 2015, 71-84.

Antonius Rubenson, S., The Letter-Collections of Antony and Ammonas: Shaping a Community”, dans: B. Neil, P. Allen (éds.), Collecting Early Christian Letters: From the Apostle Paul to Late Antiquity, Cambridge 2015, 68-79.

Apollinaris Laodicenus Andrist, P., The Two Faces of Apollinaris: a Glimpse into the Complex Reception of an Uncommon Heretic in Byzantium, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 285-306. Brennecke, H.C., “Apollinaristischer Arianismus” oder “arianischer Apollinarismus”. Ein dogmengeschichtliches Konstrukt?, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 73–92. Hainthaler, Th., Die apollinaristischen Fälschungen und die christologischen Debatten des 5. und 6. Jahrhunderts. Einige Beobachtungen, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 269-284. Heil, U., Athanasius, Apollinarius und der pseudathanasianische Sermo contra omnes haereses, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius

122 IV - Auteurs et textes

und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 143-166. Metzler, K., Segen für die Stämme Israels. Neue Testimonien für die Auslegung des Apollinaris von Gen 49 und Dtn 33 (aus CPG 3680), dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 205-226. Mühlenberg, E., Theologie und Frömmigkeit bei den Apollinaristen, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 129-139.

Apologetae Engberg, J., Human and Divine Agency in Conversion in Apologetic Writings of the Second Century. To “Dance with Angels”, dans: B.S. Bøgh (éd.), Conversion and Initiation in Antiquity. Shifting Identities, Creating Change, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 16), Frankfurt am Main 2014, 77-100. Herrero de Jáuregui, M., La filiación en las teogonías griegas según la apologética cristiana, dans: P. de Navascués Benlloch, M. Crespo Losada, A. Sáez Guttiérez (éds.), Filiación. Cultura pagana, religión de Israel, orígenes del cristianismo. Actas de las IX y X Jornadas de Estudio «La filiación en los orígenes de la reflexión cristiana», Madrid 2011 -2012, (Filiación, V), Madrid 2014, 111-126. Le Boulluec, A., Des «nations» aux «barbares»: une mutation, des Pères apostoliques aux apologètes, dans: S. Aufrère, F. Möri (éds.), Les sagesses barbares. Échanges et réappropriations dans l’espace culturel gréco-romain. Actes du colloque tenu à la Fondation Martin Bodmer, Cologny-Genève, 27-30 août 2014, Genève 2016, 1-26. Torres Prieto, J., Prólogo de A.M. Alonso Venero, La crítica del paganismo en la literatura apologética cristiana (s. II-IV), dans: Arys, Extra nº 5, (2015) 9-13. Vigne, D., La résurrection des corps d’après les Pères Apologistes, dans: D. Vigne, Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse (Toulouse, 21-22 mai 2015), Paris 2016 (à paraître). Williams, D.H., Ambrose and Apologetics, dans: Studia Patristica (à paraître).

Aphraates Uciecha, A., Sekrety duchowej walki w mowie O wojnach Afrahata, perskiego Mędrca [Secrets of Spiritual Struggle in the Demonstration On Wars of Aphrahat, the Persian Sage], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 389-396. Uciecha, A., “Sen duszy” w pismach Afrahata [“Sleep of The Soul” in the Writings of Aphrahat], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 217-226.

Apophthegmata Patrum I Padri del deserto, Detti. Collezione sistematica, introduzione, traduzioni e note a cura di L. d’Ayala Valva [trad. it. di Apophthegmata Patrum Collectio sistematica, (Sources Chrétiennes, 387, 474, 498)], Magnano 2013.

123 Bulletin bibliographique

Paradiset: Ökenfädernas tänkespråk, den systematiska samlingen, vol. VII: Olika berättelser som tränar oss i uthållighet och mod, Grekisk text utgiven av B. Dahlman, svensk översättning utgiven av B. Dahlman & P. Rönnegård, (Silentium Apophthegmata, 7), Bjärka-Säby 2016.

Georges, T., The Apophthegmata Patrum in the Context of the Occidental Reformation of Monastic Life during the 11th and 12th Centuries. The case of Peter Abelard, dans: Studia Patristica 76 (2017) (en préparation). Lemeni, D., Dinamica îndrumării spirituale în tradiţia pustiei egiptene din secolul al IV-lea [The Dynamics of Spiritual Guidance in the 4th Century Desert Tradition], dans: Studii Teologice 7/2 (2011) 19-28. Lemeni, D., Duhul a suflat în pustie. Lumea duhovnicească a Părinţilor deşertului, Cluj-Napoca 2014. Lemeni, D., Modelul părintelui spiritual în Apophtegmata Patrum: text, context şi subtext [The Model of the Spiritual Father in Apophtegmata Patrum: Text, Context, and Subtext], dans: Revista Teologica 1 (2013) 61-72. Lemeni, D., Originile monahismului creştin (sec. III-IV): status quaestionis [Origins of Egyptian Monasticism III-IVth Centuries: Status Quaestionis], dans: Studii Teologice 10/1 (2014) 223-234. Lemeni, D., Practica spovedaniei la Părinţii deşertului: un sistem ascetic original [The Practice of Confession in the Desert Fathers: An Original Ascetic System], dans: Tabor 3 (2016) 11-20. Lemeni, D., The Content of Monastic Anthropology: Clean and Unclean to the Desert Fathers, dans: Studia Monastica 55/2 (2013) 237-250. Lemeni, D., The Dynamics of Spiritual Guidance in Apophtegmata Patrum, dans: Studia Patristica (London 2014), vol. LXXIV, Leuven 2016, (sous presse). Lemeni, D., The Dynamics of Spiritual Guidance in Apophtegmata Patrum, dans: Studia Monastica 57/2 (2015) 273-288. Lemeni, D., The Way of the Desert in Early Christian Egypt, dans: Teologia 2 (2015) 43-52. Lemeni, D., Tradiţia paternităţii duhovniceşti în spiritualitatea creştină răsăriteană: un studiu asupra îndrumării spirituale în Antichitatea creştină târzie, Alba- Iulia 2012. Rubenson, S., A Database of the Apophthegmata Patrum, dans: T. Andrews, C. Macé (éds.), Analysis of Ancient and Medieval Texts and Manuscripts: Digital Approaches, (Lectio: Studies in the Transmission of Texts & Ideas, 1), Turnhout 2014, 203-212. Sabo, T., “All Eye”: A Metaphor from Ezekiel in the Desert Fathers, The School of Gaza, and Gregory Palamas, dans: Journal of Early Christian History 5/2 (2015) 117-131.

Arethas Caesariensis Terezis, Ch., Artemi, E., Arethas of Caesarea and Aristotelian Studies. Study of Case, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 475-489.

124 IV - Auteurs et textes

Aristides Atheniensis Pedersen, N.A., Aristides, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 35-50 [orig. danois, 2006].

Arius Brennecke, H.C., “Apollinaristischer Arianismus” oder “arianischer Apollinarismus”. Ein dogmengeschichtliches Konstrukt?, dans: S.-P. Bergjan, B. Gleede, M. Heimgartner (éds.), Apollinarius und seine Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 93), Tübingen 2015, 73–92. Kinzig, W., Areios und der Arianismus (§ 108), dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître).

Arnobius Iunior Dorfbauer, L., Neues zu den Expositiunculae in evangelium Iohannis evangelistae Matthaei et Lucae (CPL 240) und ihrem vermeintlichen Autor Arnobius Iunior, dans: Revue Bénédictine 124 (2014) 65-102; 261-297.

Asterius Amasenus DelCogliano, M., Asterius in Athanasius’s Catalogues of Arian Views, dans: Journal of Theological Studies n.s. 66 (2015) 625-650.

Asterius Ansedunensis Tamas, H., Renunciation and Ascetic Identity in the Liber ad Renatum of Asterius Ansedunensis, dans: Rhetoric and Religious Identity in Late Antiquity, Conference at the University of Exeter, 23rd-25th April 2015, (en préparation). Tamas, H., van der Sypt, L., Asceticism and Syneisaktism in Asterius’ Liber ad Renatum monachum, dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 17/3 (2013) 504-525.

Athanasius Alexandrinus Athanasius, Vita Antonii, Einleitung, Übersetzung und Anmerkungen von P. Gemeinhardt, (Fontes christiani), Freiburg et al. (en préparation). Athanasius, St., Contra Gentes, transl. from Greek into Arabic by J. Faltas, Cairo 2012. Athanasius Werke, Band III / 1. Teil: Dokumente zur Geschichte des arianischen Streites, hrsg. von A. von Stockhausen, Ch. Müller, H.C. Brennecke, Lieferung 5: Bis zum Vorabend der Synode von Konstantinopel (381), Berlin - Boston, (à paraître). Athanasius Werke, Band III / 1. Teil: Dokumente zur Geschichte des arianischen Streites, hrsg. von A. von Stockhausen, Ch. Müller, H.C. Brennecke, Lieferung 6: Bis zum Symbolum Athanasianum, Berlin - Boston, (en préparation). Athanasius Werke, Band IV, 1. Teil: Die in den alten Sammlungen überlieferten Pseud- Athanasiana, hrsg. von A. von Stockhausen, (en préparation).

125 Bulletin bibliographique

Artemi, E., Athanasius of Alexandria and “The Kingdom of the Desert” in His Works, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 79-92. Baghos, M., Apology for Athanasius: the Traditional Portrait of the Saint according to Rufinus and the Byzantine Historians, dans: Phronema 28/2 (2013) 55-88. Baghos, M., The Traditional Portrayal of St Athanasius according to Rufinus, Socrates, Sozomen, and Theodoret, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 139- 171. Brennecke, H.C., Athanasius von Alexandrien auf dem Konzil von Florenz, Berlin- Boston (sous presse). Cooper, A.G., The Gift of Receptivity: St Athanasius on the Security of Salvation, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne, 2015, 93-109. Costache, D., Adam’s Holiness in the Athonite and Alexandrine Traditions, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 322-368. Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Costache, D., Worldview and Melodic Imagery in the Alexandrian Tradition and Certain Patristic Antecedents, dans D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 282-321. DelCogliano, M., Asterius in Athanasius’s Catalogues of Arian Views, dans: Journal of Theological Studies n.s. 66 (2015) 625-650. Gemeinhardt, P., Antonio. Il monaco che visse nel deserto, trad. it. di T. Cavallo, (Le vie della civiltà), Bologna 2015. Gemeinhardt, P., Athanasius von Alexandrien: Bischof, Theologe, Kirchenpolitiker, dans: H. Behlmer, M. Tamcke (éds.), Christen in Ägypten, (Göttinger Orientforschungen, Reihe IV: Ägypten, 60), Wiesbaden 2015, 11-24. Gemeinhardt, P., Translating Paideia: Education in the Greek and Latin Versions of the Life of Antony, dans: S. Rubenson, L. Larsen (éds.), Rethinking Early Monastic Education, Cambridge 2016 (sous presse). Grzywaczewski, J., Postawa św. Atanazego i św. Hilarego wobec decyzji synodu w Ancyrze (358)/ [The Attitude of St. Athanasius and St. Hilary towards the Manifesto of the Synod of Ancyra (358)], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 171-188. Grzywaczewski, J., Reakcja św. Atanazego oraz św. Hilarego na decyzje synodu w Ancyrze [La réaction de saint Athanase aux décisions du synode d’Ancyre], Vox Patrum (2015) (à paraître). Heil, U., Athanasius, Apollinarius und der pseudathanasianische Sermo contra omnes haereses, dans: S.-P. Bergjan (éd.), Apollinaris von Laodizäa und die Folgen, (Studien und Texte zu Antike und Christentum), Tübingen 2015, 143-166. Kinzig, W., Athanasios von Alexandrien (§ 110), dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître).

126 IV - Auteurs et textes

Martin, A., Athanase évêque de cour? Paradoxe et réalité, dans: S. Destephen (éd.), L’évêque de cour entre mythe et réalité, Actes du Colloque international Université Paris Ouest Nanterre, 8-9 octobre 2015 (sous presse).

Athanasius Alexandrinus (Pseudo-) Athanasius Werke. Vierter Band / Erster Teil: Die in den alten Sammlungen überlieferten Pseud-Athanasiana, hrsg. von A. von Stockhausen, (en préparation).

Macé, C., de Vos, I., Pseudo-Athanasius, Quaestio ad Antiochum 136 and the Theosophia, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXVI (14), Leuven 2013, 319-332. Macé, C., Les Quaestiones ad Antiochum ducem d’un Pseudo-Athanase (CPG 2257). Un état de la question, dans: M.-P. Bussières (éd.), La littérature des questions et réponses dans l’Antiquité profane et chrétienne: de l’enseignement à l’exégèse. Actes du séminaire sur le genre des questions et réponses tenu à Ottawa les 27 et 28 septembre 2009, (Instrumenta Patristica et Medievalia, 64), Turnhout 2013, 121-150. Macé, C., Wauters, Th., Fernández, T., Cuppi, L., Un petit florilège sur l’âme et le corps (De corpore et anima) dans le Liber de definitionibus (CPG 2254) attribué à Athanase d’Alexandrie, dans: J. Signes Codoñer, I. Pérez Martín (éds.), Textual Transmission in Byzantium: between Textual Criticism and Quellenforschung, (Lectio. Studies in the Transmission of Texts and Ideas, 2), Turnhout 2014, 233-262.

Athenagoras Jacobsen, A.-Ch., Athenagoras, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 81-100 [originale danois, 2006].

Augustinus Agostino, Commento alla lettera ai Galati, introduzione, traduzione e note a cura di F. Cocchini, (Primi secoli, 7), Bologna 2012. Augustinus, Enarrationes in Psalmos 110-118, ed. F. Gori, (CSEL 95/2), Berlin - Boston 2015. Augustinus, Sermones selecti, ed. C. Weidmann, (CSEL 101), Berlin-Boston 2015. Œuvres de saint Augustin. La grâce de la Nouvelle Alliance / De gratia Testamenti noui, éd. par P. Descotes, (Bibliothèque Augustinienne, 20/B), Paris 2016. Œuvres de saint Augustin. Les Commentaires des Psaumes / Enarrationes in Psalmos 32-36, éd. par A.-I. Bouton-Touboulic, (Bibliothèque Augustinienne, 58/B), Paris 2014. Œuvres de saint Augustin. Les commentaires des Psaumes. Ps 118, s. 1-14 / Enarrationes in Psalmos. Ps 118, Sermones 1-14, éd. par M. Dulaey, P. Descotes, M. Ribreau, L. Jansem, (Bibliothèque Augustinienne, 67/A), Paris 2016. Svatý Augustin, Vánoční promluvy, Úvodní studie, překlad a poznámky D. Vopřada

127 Bulletin bibliographique

[Saint Augustine, Christmas Sermons, Introductory study, Czech translation and notes by D. Vopřada], Praha 2015.

Adamiak, S., Przemoc wobec kobiet w listach św. Augustyna [Violence against Women in the Letters of Saint Augustine], dans: Biblica et Patristica Thoruniensia 8/2 (2015) 101-110. Bochet, I., Augustin et la parole de Dieu, dans: H. Vermès, La vie canoniale aujourd’hui: communauté et mission sous la Règle de saint Augustin. Actes du colloque sur la vie canoniale, Abbaye de Mondaye, 2-4 juillet 2015, Paris 2015, 17-34. Bochet, I., Augustine, Porphyry and the Jews: Psalm 72 (73) in the City of God, dans: C. Müller (éd.), R. Dodaro, A.D. Fitzgerald (collab.), Kampf oder Dialog? Begegnung von Kulturen im Horizont von Augustins De ciuitate Dei. Internazionales Symposion / Conflict/Dialogue? Augustine’s Engagement with Cultures in De ciuitate Dei. International Symposium, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma, 25.-29. September 2012, (Cassiciacum 39, 11; Res et signa. Augustinus-Studien, 11), Würzburg 2015, 307-331. Bochet, I., Dépasser le dualisme: le concept augustinien de natura. En réponse à Isabelle Koch, dans: F. Jourdan (éd.), Dualismes = Χώρα. Revue d’études anciennes et médiévales, hors série (2015) 517-522. Bochet, I., Éternité de Dieu et commencement du temps selon saint Augustin, dans: B. Bourgine, J. Famérée, P. Scolas (éds.), Intempestive éternité, (Intellection, 25), Louvain-la-Neuve 2015, 99-111. Bodrožić, I., La sapienza in sant’Agostino, dans: La sapienza nei Padri della Chiesa. II, a cura di S. Panimolle, (Dizionario di spiritualità biblico-patristica, 66), Roma 2014, 113-152. Boulnois, M.-O., Exégèse de la théophanie de Mambré selon Augustin (Lettre 147 et Contra Maximinum, dans: Annuaire Résumé des conférences et travaux, École Pratique des Hautes Etudes 122 [2013-2014] (2015) 253-264. Bouton-Touboulic, A.-I., «Affectus sunt, amores sunt»: saint Augustin ou les passions revisitées, dans I. Boehm, J.-L. Ferrary, S. Franchet d’Espèrery (éds.), L’homme et ses passions. Actes du XVIIe Congrès International Guillaume Budé, organisé à Lyon, du 26 au 29 août 2013, Paris 2016, 483-498. Bouton-Touboulic, A.-I., La conscience endormie. Sommeil, rêve et identité chez saint Augustin, dans: V. Leroux, N. Palmieri, Ch. Pigné (éds.), Le sommeil. Approches philosophiques et médicales de l’Antiquité à la Renaissance, (Sciences techniques et civilisations du Moyen Âge à l’aube des Lumières, 16), Paris 2015, 137-154. Buenacasa, C., Las cartas de Agustín «ad Donatistas», y su importancia en la controversia antidonatista, dans: Augustinus 60/236-239 (2015) 73-82. Buenacasa, C., Villegas, R., Agustín, autor intelectual del texto del edicto de union de 405, dans: AA.VV., Lex et religio. XL Incontro di studiosi dell’Antichità cristiana, Roma, 10-12 maggio 2012, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 135), Roma 2013, 617-645. Cabrera Montero, J.A., El pecado según san Agustín en De sermone domini in monte 1, 12, 35, dans: Religión y Cultura 50 (2004) 751-764.

128 IV - Auteurs et textes

Cabrera Montero, J.A., La pedagogía agustiniana de la interioridad en el diálogo De magistro, dans: A.M. Aldama Roy (éd.), La filología latina hoy: actualización y perspectivas: Actas del segundo Congreso de la Sociedad de Estudios Latinos, celebrado en Almagro (Ciudad Real) del 8 al 10 de mayo de 1997, voll. I-II, Madrid 1999, 75-82. Canning, R., Proximus, dans: C. Mayer, et al. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 5/6, Basel (sous presse). Catapano, G., Agostino teologo del libero arbitrio, dans: M. Ferrari, O. Grassi (éds.), La libertà nella filosofia medievale, Milano (à paraître). Catapano, G., Aspetti del nihil agostiniano, dans: P. De Feo (éd.), Il nihil nell’Alto Medioevo, Roma (à paraître). Catapano, G., L’uso del termine philosophus nel De ciuitate Dei, dans: C. Müller (éd.), R. Dodaro, A.D. Fitzgerald (collab.), Kampf oder Dialog? Begegnung von Kulturen im Horizont von Augustins De ciuitate Dei. Internazionales Symposion / Conflict/Dialogue? Augustine’s Engagement with Cultures in De ciuitate Dei. International Symposium, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma, 25.-29. September 2012, (Cassiciacum 39, 11; Res et signa. Augustinus- Studien, 11), Würzburg 2015, 187-199. Catapano, G., La critica di Agostino alla teoria dei circuitus temporum nel libro XII del De ciuitate Dei, dans: Atti della XVIII Lectio Augustini Neapolitana, Napoli, 14 gennaio 2014, (à paraître). Catapano, G., Le triadi mentali nel De trinitate di Agostino tra conoscenza di sé e pensiero di sé, dans: G. Piaia, G. Zago (éds.), Miscellanea in onore di Giuseppe Micheli, Padova (à paraître). Cerami, C., La donna di Pr 31, 10-31 nel sermo 37 di Agostino d’Ippona, dans: I cristiani e la Sapienza delle Nazioni (secc. I-V), Atti del V Convegno di studi dell’Istituto Siciliano di Studi patristici e Tardoantichi, Palermo 16 - 17 aprile 2015, (sous presse). Cipriani, N., La teologia di Sant’Agostino. Introduzione generale e riflessione trinitaria, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 143), Roma 2015, Cocchini, F., Notas sobre la inchoata expositio ad Romanos de Agustín, dans: Augustinus LVI (2011) 39-44. Colantuono, G., «Quid faciunt hirci in grege Dei?» Parenetica, polemica e storia sociale in Aug., serm. 47, dans: M. Marin, F.M. Catarinella (éds.), Forme della polemica nell’omiletica latina di IV-VI secolo. Atti convegno internazionale di studi (Foggia, 11-13 settembre 2013) = Auctores Nostri 14 (2014) 435-457. Degórski, B., De Sancto Aurelio Augustino Episcopo Hipponensi veritatis Christianae defensore eximio, dans: S. Kunikowski (éd.), Nauka o wymiarach prawdy. Studio sulle valenze della verità. Rozmery pravdy. Księga Pamiątkowa z okazji 70. Rocznicy Urodzin ks. Profesora Mariana Włosińskiego, pod redakcją prof. nzw. dr hab. S. Kunikowskiego, Włocławek 2015, 103-115. Dunn, G.D., Augustine’s Use of the Pauline Portrayal of Peter in Galatians 2, dans: Augustinian Studies 46 (2015) 23-42. Dunn, G.D., Cyprian in Augustine’s Anti-Donatist Polemic: A Comparison between De baptismo contra Donatistas and Sermo 313E, (à paraître).

129 Bulletin bibliographique

Dunn, G.D., Flavius Constantius’ Letter to Volusianus, (à paraître). Dunn, G.D., Turn the Other Cheek: Patience and Non-retaliation in the Early Christian African Tradition, (à paraître). Eguiarte, E., Abbá, Padre. La misericordia de Dios Padre según san Agustín, Bogotá 2015. Eguiarte, E., Aspectos de la soteriología de san Agustín en las Enarrationes in Psalmos, dans: Mayéutica 41 (2015) 115-136. Eguiarte, E., La dulce lluvia de la gracia (en. Ps. 103, 1, 11). El comentario de san Agustín a la canción de la viña (Is 5, 4-7), dans: Mayéutica 41 (2015) 177-198. Eguiarte, E., La función exegética de los nombres del Antiguo Testamento en el comen- tario de san Agustín a los salmos, dans: Augustinus 60 (2015) 347-357. Eguiarte, E., La vida fraterna en la experiencia vital y pastoral de Agustín de Hipona, dans: Recollectio 38 (2015) 65-94. Eguiarte, E., Los nuevos Sermones Erfurt de san Agustín, dans: Mayéutica 41 (2015) 31-51. Eguiarte, E., Ministerio de Amor. Ejercicios espirituales agustinianos con la exhortación apostólica Evangelii Gaudium del Papa Francisco, Bogotá 2015. Eguiarte, E., Siete Modelos de vida consagrada según san Agustín, Ciudad de México 2015. Fuhrer, Th., «Diversa in verbis intellegi possunt»: Augustin über Text, Textpro-duktion und -interpretation, dans: J. Stenger (éd.), Spätantike Konzeptionen von Literatur, (Bibliothek der klassischen Altertumswissenschaften. N.F. Reihe 2, 149), Heidelberg 2015, 97-113. Fuhrer, Th., «Fac quod dicis, et fides est»: Augustin über Treue, Glauben und Gerechtigkeit, dans: Das Mittelalter 20 (2015) 234-250. Fuhrer, Th., Augustins Genesis-Exegese in civ. 11-14. Die performative Kraft des Bibeltexts, dans: C. Müller (éd.), R. Dodaro, A.D. Fitzgerald (collab.), Kampf oder Dialog? Begegnung von Kulturen im Horizont von Augustins De ciuitate Dei. Internazionales Symposion / Conflict/Dialogue? Augustine’s Engagement with Cultures in De ciuitate Dei. International Symposium, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma, 25.-29. September 2012, (Cassiciacum 39, 11; Res et signa. Augustinus-Studien, 11), Würzburg 2015, 65-82. Fuhrer, Th., Augustinus (§ 128), dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître). Fuhrer, Th., Carthage – Rome – Milan: “Lieux de passage” in Augustine’s Confessions, dans: W. Fitzgerald, E. Spentzou (éds.), Psychogeographies: Space and Place in Latin Literature, Oxford, (sous presse). Fuhrer, Th., Contro i Platonici con Epicuro. Agostino sulla fisiologia del corpo umano, dans: Eikasmos 26 (2015) 303-317. Fuhrer, Th., Das „Zeitalter der Angst“ als Konstrukt einer Rhetorik der Verunsicherung – eine Analyse zweier Sequenzen aus Augustins Sermones ad populum, dans: R. Früh, Th. Fuhrer, M. Humar, M. Vöhler (éds.), Irritationen – Rhetorische und poetische Verfahren der Verunsicherung, (Philologus. Supplemente, 2), Berlin 2015, 61-85.

130 IV - Auteurs et textes

Fuhrer, Th., Déchéance – échecs – régénération: une figure de pensée dans la littérature antique, dans: E. Bertrand, R. Compatangelo-Soussignan (éds.), Cycles de la Nature, Cycles de l’Histoire. De la découverte des météores à la fin de l’âge d’or. Actes des journées d’étude du Mans, 9 novembre 2013 & 8 novembre 2013, (Scripta antiqua, 76), Bordeaux 2015, 189-199. Fuhrer, Th., El ‘relato milanés’ en las espacios intelectuales y materiales en el Milán tardoantiguo, dans: Augustinus 60 (2015) 177-198. Fuhrer, Th., Erzählte Philosophie: Augustin und das Konzept der „Philosophie als Lebensform“, dans: C. Horn, C. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Philosophia in der Konkurrenz von Schulen, Wissenschaften und Religionen. Zur Pluralisierung des Philosophiebegriffs in Kaiserzeit und Spätantike, Basel, (sous presse). Fuhrer, Th., Julianus von Aeclanum (§ 129), dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître). Fuhrer, Th., Räume der Erkenntnis. Zur Funktion der Raummetaphorik in der augustinischen Erkenntnistheorie, dans: F. Horn, C. Breytenbach (éds.), Spatial Metaphors. Ancient Texts and Transformations, Berlin 2016 (sous presse). Fuhrer, Th., Rhetorics of Theology: Religious Debates in Late Antique Carthage, dans: J. Stenger (éd.), Culture, Religion and Urban Environment in Late Antiquity and Beyond, Berlin-Boston, (sous presse). Fuhrer, Th., Wife, mother, philosopher: on the symbolic function of Augustine’s Monica, dans: A. Sharrock (Hg.), Motherhood in Antiquity, London, (sous presse). Gallagher, E.L., Augustine on the Hebrew Bible, dans: Journal of Theological Studies, (à paraître). García Álvarez, J., De magistro de San Agustín: un camino hacia Cristo, único Maestro, dans: Revista Agustiniana 170-171 (2015) 257-286. García Álvarez, J., El misterio de la Navidad en los sermones de san Agustín, dans: Revista Agustiniana 168 (2015) 541-560. García Álvarez, J., La Fête de la Pentecôte chez saint Augustin, dans: Connaissance des Pères de l’Église 138 (2015) 25-38. García Álvarez, J., La fiesta de Pentecostés en los Sermones de San Agustín, dans: Revista Agustiniana 172-173 (2016) 30-48. García Álvarez, J., La miséricorde d’après saint Augustin, dans: Connaissance des Pères de l’Église 139 (2015) 29-58. García Álvarez, J., Vivre la Pentecôte avec saint Augustin, Paris 2015. Gemeinhardt, P., Glücklich leben mit Augustin, dans: M. Winet, R. Feldmeier (éds.), I. Toral-Niehoff (Mitarb.), Gottesgedanken. Erkenntnis, Eschatologie und Ethik in Religionen der Spätantike und des frühen Mittelalters, Tübingen 2016, 161-167. Gemeinhardt, P., Schola, dans: C. Mayer, et al. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 7/8, (en préparation). Georges, T., Der Heilige Geist als Liebe bei Petrus Lombardus und Luther: Gottes Lie- be zum Menschen und des Menschen Liebe zu Gott in der augustinischen Tradi- tion, dans: S. Schneider (éd.), Aisthetics of the Spirits – Spirits in Early Modern Science, Religion, Literature and Music, Göttingen - Berlin 2015, 61-77.

131 Bulletin bibliographique

Harrison, C., Getting carried away. Why did Augustine sing? St Augustine Lecture 2014, dans: Augustinian Studies 46/1 (2015) 1-22. Heil, U., Orosius, Augustine and the Origenist Controversy in the West: Some Observations on the Commonitorium of Orosius, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 525-544. Heil, U., Was hat Rom mit Sodom und Gomorra zu tun? De urbis excidio und andere heilsgeschichtliche Katastrophen, dans: C.M. Meyer-Blanck (éd.), Geschichte und Gott, (Veröffentlichung der Wissenschaftlichen Gesellschaft für Theologie, 44), Leipzig 2015, 519-540. Helleman, W. Casting out Hagar: Anti-Judaism in the Sermons of Augustine, dans: Calvin Theological Journal 51 (2016) 20-36. Hill, C.E., “The Truth above All Demonstration”: Scripture in the Patristic Period to Augustine, dans: D.A. Carson (éd.), The Enduring Authority of the Christian Scriptures, Grand Rapids 2016 (à paraître). Karfíková, L., «Per visibilia ad invisibilia»: Schönheit als Weg zu Gott bei Augustin und Hugo von Sankt Viktor, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 100-121. Karfíková, L., Der Mensch als Initium. Hannah Arendt und Augustin, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 66-71. Karfíková, L., Die Konversion des Aurelius Augustin (und ihre neuplatonische Inspi- ration), in: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 47-63. Karfíková, L., Patristische Exegese. Origenes und Augustin, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 1-22. Karfíková, L., Plotin und Augustin über die Zeit, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 32-46. Karfíková, L., Providentia, praescientia, praedestinatio bei Augustin, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 72-99. Kotze, A., «Cui narro haec?». Augustine and his Manichaean Audience. A Re-reading of the First Three Books of the Confessions, dans: HTS Theological Studies 69 (2013) 1–8 (Online). Kotze, A., A Protreptic to a liminal Manichaean at the Centre of Augustine’s Confessions 4, dans: J. van Oort (éd.), Augustine and Manichaean Christianity. Selected Papers from the First South African Conference on Augustine of Hippo. University of Pretoria, 24-26 April 2012, (Nag Hammadi and Manichaean Studies, 83), Leiden - Boston 107-135. Lagouanère, J., Augustin, lecteur critique du De anima de Tertullien, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature

132 IV - Auteurs et textes

chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 231-258. Lagouanère, J., La notion de prochain chez Augustin au début de son épiscopat: le rôle matriciel du sermon De dilectione Dei et proximi (Sermon Dolbeau 11), dans: Sacris Erudiri 52 (2015) 79-110. Lagouanère, J., Le corps chez saint Augustin. La Pesanteur et la Grâce, dans: Ph. Guisard, Ch. Laizé (éds.), Le Corps, (Cultures antiques), Paris 2015, 662-680. López, J.I., Agustín de Hipona: amor al mundo y felicidad, dans: Studium (2015). López, J.I., Agustín de Hipona: bienes creados y felicidad, dans: Sapientia 71/237 (2015) 201-213 (disponible en ligne: http://bibliotecadigital.uca.edu.ar/ repo- sitorio/revistas/agustin-hipona-bienes-creados-felicidad.pdf. Markschies, Ch., Providence leaves no real room to fortuna: Vom Zufall bei Augustinus, dans: V.H. Böhme, W. Röcke, U.C.A. Stephan (éds.), Contingentia. Transfor- mationen des Zufalls, (Transformationen der Antike, 38), Berlin - Boston 2015, 39-50. Marone, P., Agostino e la condanna del politeismo, dans: Politeismo. Costruzione e percezione delle divinità nel Mediterraneo antico. IV Incontro sulle religioni del Mediterraneo antico, Museo delle Religioni Raffaele Pettazzoni, Velletri 10-14 giugno 2014, (sous presse). Mattei, P., L’Ecclésiaste chez saint Augustin. L’emploi de quelques versets dans ses polémiques à la lumière de la tradition africaine, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 229-243. Merdinger, J.E., Defying Donatism Subtly: Augustine’s and Aurelius’ Liturgical Canons at the Council of Hippo, dans: Studia Patristica (à paraître). Mratschek, S., Augustine, Paulinus, and the Question of Moving the Monastery: Dispute between Theologians or between Actors of History?, dans: J. Hallebeek et al. (éds.), «Inter cives necnon peregrinos». Essays in honour of Boudewijn Sirks, Göttingen 2014, 545-561. Mratschek, S., Friends, Friendship, dans: Encyclopedia of the Bible and its Reception, vol. 9, Berlin – Boston 2014, 723-727. Mratschek, S., Geben und Nehmen in den Briefen des Paulinus von Nola: der himmlische Bankier und der Wohltäter der Armen, dans: G.M. Müller (éd.), Zwischen Alltagskommunikation und literarischer Identitätsbildung - kulturgeschichtliche Aspekte lateinischer Epistolographie in der Spätantike, (Roma aeterna. Beiträge zu Spätantike und Mittelalter). Stuttgart (sous presse) Mratschek, S., Paulinus Nolanus, dans: C. Mayer, et al. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 3/4, Basel 2014, 540-548. Müller, C. (éd.), R. Dodaro, A.D. Fitzgerald (collab.), Kampf oder Dialog? Begegnung von Kulturen im Horizont von Augustins De ciuitate Dei. Internazionales Symposion / Conflict/Dialogue? Augustine’s Engagement with Cultures in De ciuitate Dei. International Symposium, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma, 25.-29. September 2012, (Cassiciacum 39; Res et signa. Augustinus- Studien, 11), Würzburg 2015, Nazzaro, A.V., I convicia di Giuliano d’Eclano ad Agostino nella polemica pelagiana,

133 Bulletin bibliographique

dans: R. Palla, M.G. Moroni, C. Crimi, A. Dessì (eds.), Clavigero nostro. Per Antonio V. Nazzaro, (et alia. Studi di filologia classica e tardoantica, 4), Pisa 2014, 221-236. Nieścior, L., Miłość zakrywająca wiele grzechów (1 P 4, 8) w interpretacji św. Augustyna [Love that covers a multitude of sins (1 Peter 4: 8) in the interpretation of St. Augustine], dans: M. Połomski, W. Verbinum (éds.), Idź i napraw! Materiały z sympozjum o tajemnicy wynagrodzenia [Go and repair! Acta Symposiana about mystery of expiation], Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszynskiego, Warszawa, 22 października 2014 r., Warszawa 2015, 75-88. Pauliat, M., «Cathedram Moysi sedent» (Mt 23, 2): la représentation de l’autorité du prédicateur dans les Sermones in Matthaeum d’Augustin d’Hippone, dans: Laboratoire ERAMA (éd.), Les mises en scène de l’autorité dans l’Antiquité. Actes du colloque “Expressions et Représentations de l’Autorité dans les Mondes Anciens”, ENS de Lyon, 20-22 novembre 2013, (Études anciennes, 60), Nancy 2015, 201-213. Pauliat, M., «Quaerite, et inuenietis». Recherches sur l’exégèse augustinienne de Mt 7, 7, dans: C. Bernard-Valette, J. Delmulle, C. Gerzaguet (éds.), Nihil veritas erubescit. Mélanges offerts à Paul Mattei par ses élèves, collègues et amis, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2016 (à paraître). Pauliat, M., Les Sermones Mai 25 et Morin 7 d’Augustin d’Hippone, des Sermones in Matthaeum?, dans: L. Mellerin (éd.), Cahiers de Biblindex, vol. 2, (Cahiers de Biblia Patristica), Strasbourg 2016 (à paraître). Ployd, A., The Power of Baptism: Augustine’s Pro-Nicene Response to the Donatists, dans: Journal of Early Christian Studies 22/4 (2014) 519-540. Stewart-Kroeker, S., World-Weariness and Augustine’s Eschatological Ordering of the Emotions in en. Ps. 36, dans: Augustinian Studies 47 (2016) sous presse. Swoboda, A., Ojcostwo Boże i ojcostwo ludzkie w ujęciu św. Augustyna [God’s and Human Fatherhood in the Terms of St. Augustine], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 157-183. Terka, M., Partykularność i powszechność. Przyczynki do teologii kościoła partykularne- go w świetle sporu św. Augustyna z donatystami [Particularity and Universality. Contributions to the Theology of the particular Church in the Light of St. Augu- stine’s polemics with the Donatists], dans: Veritati et Caritati 4 (2015) 81-118. Turek, W., História de uma conversão. A Quaresma com Santo Agostinho, traduçã A. Maia da Rocha, Lisboa 2015 [titre orig.: Historia pewnego nawrócenia. Wielki Post ze św. Augustynem, Kraków 2012]. Ulrich, J., Augustinus, dans: H. Burkhardt (éd.), Evangelisches Lexikon für Theologie und Gemeinde, vol. 1, Wuppertal 2016, (à paraître). van Geest, P.J.J., «Timor est servus caritatis» (s. 156.13-14). Augustine’s Vision on Coercion in the Process of Returning Heretics to the Catholic Church and his Underlying Principles, dans: A. Dupont, M. Gaumer, M. Lamberigts (éds.), The Uniquely African Controversy: Studies on Donatist Christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Louvain 2015, 289-309. van Geest, P.J.J., Commandeur, H., Langerak, F. (éds.), Management en Organisatie.

134 IV - Auteurs et textes

Themanummer: Inzicht in drijfveren III, dans: Management en Organisatie 70- 5\6 (2016). van Geest, P.J.J., De liefde als kenweg en het hart als ken-orgaan. Augustinus grondig herlezen, dans: H. Wevers (éd.), Bijdragen voor het symposium ter gelegenheid van het afscheid van dr. Arjan Plaisier als scriba van de generale synode van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) op 10 juni 2016, Utrecht 2016, 5-8, en ligne http://www.protestantsekerk.nl/Lists/ PKN-Bibliotheek/Lezing-Paul- van-Geest-De-liefde-als-kenweg.pdf. van Geest, P.J.J., La incomprehensibilidad de Dios. Agustín como teólogo negativo, Traducción al castellano de E.A. Eguiarte Bendímez, presentación de L.F. Ladaria, Bogotá 2014 [traduction révisée de: The Incomprehensibility of God, Leuven 2011]. van Geest, P.J.J., San Agustín sobre la incomprensibilidad de Dios, la encarnación y la autoridad de San Juan, dans: Augustinus 215-216 (2015) 321-338. van Geest, P.J.J., Space in compelling poetry. Augustine’s Psalmus contra partem Donati and his interpretation of the fear of God in the Enarrationes in Psalmos, dans: M. Sarot (éd.), Transforming Poetry: Its Role in Catholic Theology, (Perichoresis 14/2), Berlin 2016, (sous presse). van Oort, J. Manichaeism in Augustine’s Sermons: The Case of sermo 182, Flos Studii Ioanne Buitendag Sexagenario oblatus”, dans: Journal of Early Christian History 5/1 (2015) 144-157. Vannier, M.-A., Résurrection et transfiguration de l’être humain chez saint Augustin, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Weidmann, C., Original – Neuschöpfung – Plagiat. Zur Augustinusrezeption in spätant- iken Predigten, dans. A. Pülz, E. Trinkl (éds.), Das Eigene und das Fremde. Akten der 4. Tagung des Zentrums Archäologie und Altertumswissenschaften an der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. 26.-27. März 2012, Wien 2015, 141-150. Weidmann, C., Recording and Reporting the Gesta Collationis, dans: A. Dupont, M.A. Gaumer, M. Lamberigts (éds.), The Uniquely African Controversy. Studies on Do- natist Christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Leuven 2015, 85-100. Williams, D.H., Augustine’s Negotiation of The Liberal Arts, dans: The Journal for the Study of Christian Culture (2012) (en chinois). Zincone, S., «Non insultando, sed exsultando»: l’Adversus Iudaeos di Agostino tra polemica e dilectio, dans: A. Catastini (éd.), Atti del Convegno “La percezione dell’ebraismo in altre culture e nelle arti” (III-2014) = Quaderni di Vicino Oriente X (2015) 17-24. Zocca, E., I rapporti fra Agostino e Possidio, dans: Possidio/Possidonio e Sant’Agostino. Identità, culto e tradizione. Atti del Convegno 11-13 dicembre 2009, castello dei Pico, Mirandola, a cura di C. Truzzi e G. Ziroldi, Mirandola 2015, 31-46. Zocca, E., L’identità cristiana nell’omiletica donatista, dans: L. Alici (éd.), I conflitti religiosi nella scena pubblica, I. Agostino a confronto con manichei e donatisti, (Studi agostiniani), Roma 2015, 275-296.

135 Bulletin bibliographique

Dissertation en cours: N. Hartmann, Augustins Märtyrerpredigten: Traditionsaneignung und Identitätsbildung im spätantiken Christentum, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen.

Barnabas Pseudo-Barnabé, Épître, introduction, traduction et annotation par M.-O. Boulnois, dans: B. Pouderon, J.M. Salamito, V. Zarini (éds.), Les premiers écrits chrétiens, (Bibliothèque de la Pléiade), Paris 2016 (à paraître).

Barsanuphius Cassin, M., Géhin, P., Une collection de chapitres ascétiques tirée de l’œuvre d’Éphrem, avec une annexe sur les Chapitres tirés des Lettres de Barsanuphe et Jean de Gaza, dans: Revue des études byzantines 74 (2016) (sous presse). D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Misericordia e perdono. Atti del XXIII convegno ecumenico internazionale di spiritualità ortodossa, Bose 9-12 settembre 2015, Magnano 2016.

Basilius Ancyranus Grzywaczewski, J., Bazyli z Ancyry jako przedstawiciel homojuzjan; kontekst akcji Bazylego [Basile d’Ancyre comme représentant des homéousiens; le contexte de ses actions], dans: e-Patrologos 1/1 (2015) 20-35. Mejzner, M., Wartość dziewictwa w pismach Metodego z Olimpu do Bazylego z Ancyry [The value of virginity in the writings of Methodius of Olympus and Basilus of Ancira], dans: e-Patrologos 1/2 (2015) 34-46.

Basilius Caesariensis Baghos, M., St Basil’s Eschatological Vision: Aspects of the Recapitulation of History and the Eighth Day, dans: Phronema 25 (2010) 85-103. Baghos, M., The Recapitulation of History and the “Eighth Day”: Aspects of St Basil the Great’s Eschatological Vision, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis (éds.), Cappadocian Legacy: A Critical Appraisal, Sydney 2013, 151-168. Chaieb, M.-L., Dénuement pour soi ou dénuement pour autrui, vertus contradictoires ou complémentaires au IVe siècle, dans: Actes du Colloque Vertu du dénuement, Université d’Angers, mars 2015, Rennes (à paraître). Czyżewski, B., Ascetyczny wymiar egzegezy biblijnej w De virginitate Bazylego z Ancyry [Ascetic Dimension of Biblical Exegesis of Basil of Ancyra’s De virginitate], dans: e-Patrologos 1/2 (2015) 15-23. DelCogliano, M., The Politics of Fasting in Basil of Caesarea, dans: D. McClain, M. Tapie (éds.), Let Us Attend: The Theological Reading of Scripture as Political Act, Minneapolis 2015, 83-100. Draghici-Vasilescu, E., The concept of love in the Cappadocian School, communication acceptée par la North American Patristic Society pour la conférence en may, Chicago (à paraître). Emmenegger, G., Heil und Heilung: Medizin als Metapher für Erlösung bei Basilius, dans: F. Mali, Th. Hainthaler, G. Emmenegger, M. Lenkaitytė Ostermann

136 IV - Auteurs et textes

(éds.), Für uns und unser Heil: Soteriologie in Ost und West, (Pro Oriente, 37), Innsbruck 2014, 91-102. Gain, B., Le voyage de jeunesse de Basile en Orient: hypothèses sur le silence des sources externes, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Gain, B., Les épitaphes de Grégoire de Nazianze sur son ami Basile. Aperçu sur leur transmission et leur tonalité chrétienne, dans: G. Herbert de la Portbarré-Viard, A. Stoehr-Monjou (éds.), «Studium in libris et sedula cura docendi». Mélanges en l’honneur de Jean-Louis Charlet, (Collection des Études augustiniennes. Série Antiquité, 201), Paris 2016 (sous presse). Gain, B., Sabellios dans les écrits de Basile de Césarée, dans: Homenaje offert au Professeur Francisco García Bazán (à paraître). Grzywaczewski, J., Bazyli z Ancyry jako przedstawiciel homojuzjan; kontekst akcji Bazylego [Basil d’Ancyre comme un représentant des homéousiens; le contexte de ses actions], dans: e-Patrologos 1/1 (2015) 20-35. Grzywaczewski, J., Naczało greczeskogo monaszestwa na osnowanii pisiem swiatogo Bazyla [Les débuts du monachisme grec d’après les lettres du Saint Basil], dans: Religia i Obszczestwo 9 (2015) 210-212. Karahan, A., En betraktelse av östkristen treenighetstro och motivet filoxenia i den bysantinska klippkyrkan Çarıklı i Kappadokien, dans: G. Innerdal, K-W. Sæther (éds.), Trinitarisk tro og tenkning – Festskrift til Svein Rise, (Kyrkjefag Profil, 25), Kristiansand 2015, 85-105. Mira, M., Bibbia e progresso teologico in Basilio di Cesarea, dans: Annales Theologici 28/1 (2014) 39-84. Nieścior, L., Zaślubiny oblubienicy z Logosem w De virginitate Bazylego z Ancyry [Marriage of the Bride with the Logos in Basil of Ancyra’ De Virginitate], dans: e-Patrologos 1/2 (2015) 24-33. Sferlea, O., Philosophical Arguments and Christian Worship in St. Basil’s Debate with Eunomius, dans: N. Dumitrascu (éd.), The Ecumenical Legacy of the Cappa- docians, (Pathways for Ecumenical and Interreligious Dialogue), New-York 2015, 93-104.

Basilius Caesarienis (Pseudo-) Ferreres, L., Acerca del texto de una versión latina del pseudo-Basilio Λόγος περὶ ἀσκέσεος, dans: A. Martínez, B. Ortega, H. Velasco, H. Zamora (éds.), Ágalma. Ofrenda desde la Filología Clásica a M. García Teijeiro, Valladolid 2014, 1081-1085. Macé, C., Holman, S., Matz, B., De Beneficentia: A Homily on Social Action attributed to Basil of Caesarea”, dans: Vigiliae Christianae 66 (2012) 457-481.

Beatus Liebanensis Dissertation en cours: Danner, S., Die Apokalypse in Schrift und Bild auslegen – der Apokalypsekommentar des Beatus von Liébana, Freie Univesität, Berlin (voir: http://www.sfb-episteme.de/teilprojekte/handeln/C01/promotionsprojekt_ danner/index.html

137 Bulletin bibliographique

Beda Beda Czcigodny, Natura wszechświata. Czas i jego rodzaje. Rachuba czasu. Tłumaczenie zbiorowe z języka łacińskiego [The Venerable Bede, On the Nature of Things. On Times. Reckoning of Time, collective translation from Latin], éd. T. Gacia, wstępem opatrzył [Introduction] H. Wąsowicz, objaśnienia dała [notes] N. Turkiewicz, Lublin 2015.

Delmulle, J., La Collectio in Apostolum de Bède le Vénérable: tradition manuscrite, codicologie et critique d’authenticité, dans: Scriptorium 70/2 (2016) (à paraître). Ferreres, L., Beda, Historia Ecclesiastica V xii 1-8, en un manuscrito de la Universidad de Barcelona, dans: Fortunatae 25 (2014) 139-146.

Beda (Pseudo-) Roquette, M., Quatre textes pseudo-bédiens relatifs aux Apôtres et leurs sources, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 291-346.

Bernardus Silvestris Karfíková, L., Die Cosmographia des Bernard Silvestris oder der Timaios des zwölften Jahrhunderts, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 136–156.

Bonifatius I Dunn, G.D., Boniface I and Roman Ecclesiastical Supervision of the Churches of Illyri- cum Orientale: The Evidence of Retro maioribus to Rufus of Thessaloniki, dans: AA.VV., Costellazioni geo-ecclesiali da Constantino a Giustiniano: dalla chie- se ‘principali’ alle chiese patriarcali, XLIII Incontro di studiosi dell’antichità cristiana, Roma 7-9 maggio 2015, (Studia Ephemeridis Augustinianum), Roma (sous presse). Dunn, G.D., Life in the Cemetery: Boniface I and the Catacomb of Maximus, dans Augustinianum 55 (2015) 137-157.

Braulius Caesaraugustanus Ferreiro, A., St. Braulio of Zaragoza’s Letters on Mourning in their Greco-Roman and Biblical-Patristic Context, dans: Archa Verbi (à paraître). Ferreiro, A., Sufficit septem diebus: Seven Days Mourning the Dead in the Letters of St. Braulio of Zaragoza, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation).

Caesarius Arelatensis Villegas Marín, R., Un épisode méconnu de la “préhistoire” du purgatoire chrétien: Fauste de Riez, Césaire d’Arles et les “misericordieux” gaulois, dans: Revue d’etudes augustiniennes et patristiques 59 (2013) 299-335.

138 IV - Auteurs et textes

Catenae Houghton, H.A.G. (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition, (Texts and Studies 3.13), Piscataway, NJ 2016.

Dissertation en cours: Vanderschelden, L., The Catena of the Paris Psalter (working title), sous la direction de R. Ceulemans (KU Leuven).

Chromatius Aquileiensis Bastit, A., Guignard, Ch., La polémique exégétique dans les Tractatus de Chromace d’Aquilée sur Matthieu, en relation avec le commentaire des évangiles de Fortunatien, récemment redécouvert, dans: Auctores nostri 14 (2014) 245-266. Cerami, C., La moneta, Cesare e Cristo in Cromazio d’Aquileia e Leone Magno, dans: AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016, 267-277.

Clemens Alexandrinus Boulnois M.-O., «Commence par croire». La primauté de la foi chez Clément d’Alexandrie, Origène et leurs successeurs, dans: Ch. Grellard, Ph. Hoffmann, L. Lavaud (éds.), Conviction, croyance, foi: Pistis et fides de Platon aux Pères, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Costache, D., Adam’s Holiness in the Athonite and Alexandrine Traditions, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 322-368. Costache, D., P. Kariatlis, and M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Costache, D., Worldview and Melodic Imagery in the Alexandrian Tradition and Certain Patristic Antecedents, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexan- drian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 282-321. Hofer, A., Clement of Alexandria’s Logos Protreptikos: The Protreptics of Love, dans: Pro Ecclesia 24 (2015) 498-516. Kokoszko, M., Dybała, J., Jagusiak, K., Rzeźnicka, Z., Chleb nieodpowiedni dla chrześcijan: moralne zalecenia Klemensa Aleksandryjskiego w konfrontacji z naukowymi ustaleniami Galena [Bread Unfit for the Christians: Moral Recommendations of Clement of Alexandria Confronting Scholarly Doctrines of Galen], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 249-291. Kowalski, A., Zagadnienie personalizmu w Protreptyku Klemensa Aleksandryjskiego [Question of Personalism in Protrepticus of Clement of Alexandria], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 299-315. Le Boulluec, A., Clément d’Alexandrie, dans: B. Pouderon, E. Norelli (éds.), Histoire de la littérature grecque chrétienne, vol. 3, Paris (à paraître). Le Boulluec, A., Filiación y Encarnación según Clemente de Alejandría, dans: A. Sáez Gutiérrez, G. Cano Gómez, C. Sanvito (éds.), Filiación. Cultura pagana, religión de Israel, orígenes del cristianismo. La filiación en Clemente de

139 Bulletin bibliographique

Alejandría. Actas de las XI y XII Jornadas de Estudio «La filiación en los inicios de la reflexión cristiana», (Filiación, VI), Madrid 2016, 281-308. Le Boulluec, A., L’interprétation de la Bible et le “genre symbolique” selon Clément, dans: V. Cernuskova, M. Havrda, M. (éds.), Clement’s Biblical Exegesis. Actes du colloque de l’Université Palacky´ à Olomouc, 29-31 mai 2014, (Supplements to Vigiliae Christianae), Leiden 2016 (à paraître). Le Boulluec, A., Les noms divins et la médiation du Fils selon Clément d’Alexandrie, dans: O. Boulnois, B. Tambrun (éds.), Les Noms divins, (Patrimoines), Paris 2016, 139-163. Steenbuch, J.A., At gøre det utænkelige. Mellem negativ teologi og etik hos Filon, Klemens af Alexandria og Gregor af Nyssa, dans: Patristik 13 (2015) 3-22, en ligne: www.patristik.dk/Patristik13.pdf.

Clemens Romanus D’Ayala Valva, L. Cremaschi, L. Mainardi, A. (éds.), Beati i pacifici. Atti del XXII convegno ecumenico di spiritualità ortodossa, Bose 3-6 settembre 2014, Magnano 2015. Kelhoffer, J.A., If Second Clement Really were a ‘Sermon’, How Would We Know, and Why Would We Care? Prolegomena to Analyses of the Writing’s Genre and Community, dans: M. Grundeken, J. Verheyden (éds.), Early Christian Communities between Ideal and Reality (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 342), Tübingen 2015, 83-108. Turek, W., «Jesteśmy usprawiedliwieni przez wiarę»: św. Klemens Rzymski w obliczu trudności wspólnoty korynckiej [= «Siamo giustificati per la fede». S. Clemente Romano di fronte alle difficoltà della comunità di Corinto], dans: Studia Płockie 42 (2014) 41-53. Valenti, C., Una peculiarità esegetica del cristianesimo romano precostantiniano: i “racconti” di Daniele nella 1Clementis e nella produzione figurativa, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 241-290.

Clemens Romanus (Pseudo-) Côté, D., Les ‘Pseudo-Clémentines’ et le choix du roman grec, dans: B. Bitton- Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty- First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 473-496. Côté, D., Rhetoric and Jewish-Christianity: The Case of the Grammarian Apion in the Pseudo-Clementine Homilies, dans: P. Piovanelli, T. Burke (éds.), Rediscovering the Apocryphal Continent: New Perspectives on Early Christian and Late Antique Apocryphal Texts and Traditions, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, 349), Tübingen 2015, 369-389. Le Boulluec, A., La doctrine du Vrai Prophète dans les écrits pseudo-clémentins, dans: M.A. Amir Moezzi, D. De Smet, L’ésotérisme shî’ite, (Bibliothèque de l’École des Hautes Études. Sciences religieuses), Turnhout 2017 (à paraître).

140 IV - Auteurs et textes

Le Boulluec, A., La monarchia dans les Homélies clémentines et l’origine du Mauvais, dans: F. Jourdan, A. Vasiliu (éds.), Le dualisme dans l’histoire de la pensée, de l’Antiquité à nos jours, dans: Chôra. Revue d’études anciennes et médiévales (2016) 437-460. Tripaldi, D., The Ambiguity of Gender: Representations of Wicked Women as Group Identity Markers from the Book of Proverbs to the Pseudo-Clementine Homilies, dans: Apocrypha 25 (2014) 113-131.

Collectiones canonicae / Concilia Di Berardino, A. (éd.), I canoni dei concili della Chiesa antica, vol. II: I concili latini, 4. I concili africani, a cura di G. Pilara, seconda edizione ampliata, riveduta e corretta, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 141 bis), Roma 2016. von Stockhausen, A., Der Brief der Synode von Ankyra 358, dans: A. von Stockhausen, U. Heil (éds.), Die Synoden im arianischen Streit, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 177), Berlin – Boston, (sous presse). von Stockhausen, A., Heil, U. (éds.), Die Synoden im arianischen Streit, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 177), Berlin - Boston, (sous presse).

Faltas, J., Synodical Letters in the Christian Arabic Literature of the Copts, dans: Periodical of the Orthodox Center for Patristic Studies 14 (July 2004), (en arabe). Ferreiro, A., «Quia pax et caritas facta est»: Unity and Peace in Leander’s Homily on the Third Council of Toledo (589), dans: Konzil und Frieden, 16-18 September 2016, Humboldt Universität zu Berlin, = Annuarium Historiae Conciliorum (en préparation). Dunn, G.D., Zosimus’ Synod of Rome in September 417 and His Letter to Western Bishops (Cum aduersus), dans: Antiquité Tardive 23 (2015) 395-405. Ferreiro, A., «Sanctissimus idem princeps sic venerandum concilium ad loquitur dicens»: King Reccared’s Discourses at the Third Council of Toledo (589), dans: Annuarium Historiae Conciliorum 46 (2014) 27-53. Filić, A., Efeška kristološka kontroverzija prema djelima T. J. Šagi-Bunića – od raskola (431.) do sjedinjenja (433.) [The Ephesus Christological Controversy according to the Works of T.J. Šagi-Bunić – from Schism (431 A.D.) to Unity (433 A.D.)], Zagreb 2015. Frenkel, L.M., Theodotus of Ancyra’s Homilies and the (431), dans: Studia Patristica, Suppl. 4, Leuven 2015 Hovorun, C., Christ’s Will and Freedom according to the Sixth Ecumenical Council, dans: Lutheran Forum 44/2 (2010) 40-47. Marone, P., L’analogia entis e il can. 2 del IV Concilio Lateranense, dans: Concilium Lateranense IV. Commemorating the Octocentenary of the Fourth Lateran Council of 1215, Rome 25-29 November 2015 (sous presse). Marone, P., Ricchezza e povertà nelle deliberazioni conciliari dei primi secoli, dans: AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016.

141 Bulletin bibliographique

Maurice, E., The Treatment of Pope Dioscorus in the Council of Chalcedon, dans: Patristic and Theological Review (Cairo) 2007-2008. Maurice, E., trad. arabe (2009) de V.C. Samuel, The Council of Chalcedon Re- Examined. A Historical and Theological Survey, 1977. Merdinger, J.E., Defying Donatism Subtly: Augustine’s and Aurelius’ Liturgical Canons at the Council of Hippo, dans: Studia Patristica (à paraître). Mühlenberg, E., Die Edition der Acta Conciliorum Oecumenicorum (ACO), dans: U. Heil, A. von Stockhausen (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz, (Texte und Untersuchungen 176), Berlin - Boston 2015, 97-109. Weidmann, C., Recording and Reporting the Gesta Collationis, dans: A. Dupont, M.A. Gaumer, M. Lamberigts (éds.), The Uniquely African Controversy. Studies on Donatist Christianity, (Late Antique History and Religion, 9), Leuven 2015, 85-100.

Columbanus Nuvolone, F.G., Colomban se place à Bobbio à côté de Pierre, au centre du territoire et de ses fêtes, dans: F. Schnoor et al. (éds.), Gallus und seine Zeit, St. Gallen 2015, 161-181. Nuvolone, F.G., L’abbaye de Bobbio, de l’école monastique du VIIe s. à celle de l’Abbé Gerbert su Xe s. Quelques suggestions, dans: Les écoles Monastiques au haut Moyen Âge, (Cahiers Colombaniens, 2013), Luxeuil-les-Bains 2013, 110-119.

Commodianus Heck, E., Der antiklassizistische Anfang christlicher Dichtung lateinischer Sprache: Commodian , dans: A. Eich, S. Freund, M. Rühl, C. Schubert (éds.), Das dritte Jahrhundert. Kontinuitäten, Brüche, Übergänge, Stuttgart (sous presse).

Constantinus I Ritter, A.M., Spuren Tatians und seiner Oratio ad Graecos in der christlichen Literatur der Spätantike, dans: H.-G. Nesselrath (éd.), Tatian Oratio ad Graecos, (SAPERE), Tübingen 2016, 293-309 (sous presse).

Cyprianus Carthaginensis [Cyprianus,] Obras completas de San Cipriano de Cartago, vol. I, éd. par J.A. Jil- Tamayo, (Biblioteca de Autores Cristianos), Madrid 2013. [Cyprianus,] Obras completas de San Cipriano de Cartago, vol. II, éd. par J.A. Jil- Tamayo, (Biblioteca de Autores Cristianos), Madrid 2016. Ciccolini, L., Cyprien de Carthage, De habitu uirginum, chap. 8: sources et fortune d’un dossier biblique, dans: C. Bernard-Valette, J. Delmulle, C. Gerzaguet (éds.), «Nihil veritas erubescit». Mélanges offerts à Paul Mattei par ses élèves, collègues et amis, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2016 (à paraître). Ciccolini, L., Florus de Lyon témoin du texte de Cyprien de Carthage: questions de méthode, études de cas, dans: P. Chambert-Protat, F. Dolveck, C. Gerzaguet

142 IV - Auteurs et textes

(éds.), La Collection des douze Pères de Florus de Lyon. Un carrefour des traditions patristiques au IXe siècle, (Collection de l’École française de Rome), Rome (à paraître). Ciccolini, L., Tertullianus magister: Tertullien lu par Cyprien de Carthage, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 141-166. Dunn, G.D., Cyprian in Augustine’s Anti-Donatist Polemic: A Comparison between De baptismo contra Donatistas and Sermo 313E, (à paraître). Dunn, G.D., Turn the Other Cheek: Patience and Non-retaliation in the Early Christian African Tradition, (à paraître). Grzywaczewski, J., The Validity of the Baptism of Heretics according to Cyprian of Carthage, Pope Stephen and Firmilian of Caesarea, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 95-112. Grzywaczewski, J., The Validity of the Baptism of Heretics according to Cyprian de Carthage, Pope Stephen and Firmilian de Caesarea, dans: Vox Patrum 63 (2015) 95-122. Nazzaro, A.V., Crisi ecclesiali e fervori spirituali nella comunità ciprianea, dans: A.V. Nazzaro, A. Tuccillo (éds.), Fioretti Patristici. In ricordo di p. Giacinto Ruggiero OFM nel trentennale della dipartita, Casalecchio di Reno (BO) 2015, 397-416.

Cyprianus Carthaginensis (Pseudo-) Pseudo-Cipriano, De duobus montibus, introducción, traducción y notas de J.A. Cabrera Montero, Roma 2015.

Ferreres, L., Texto y tradición textual en el De laude martyrii, dans: A. Capone (éd.), Lessico, argomentazioni e strutture retoriche nella polemica di età cristiana (III-IV sec.), (Recherches sur les rhétoriques religieuses, 16), Turnhout 2012, 215-221.

Cyrillus Alexandrinus Cyril, St., Dialogues on the Trinity, vol. 1, transl. from Greek into Arabic by J. Faltas, Cairo 2004. Cyril, St., Dialogues on the Trinity, vol. 3, transl. from Greek into Arabic by J. Faltas, Cairo 2008. Cyril, St., Dialogues on the Trinity, vol. 4, transl. from Greek into Arabic by J. Faltas, Cairo 2010. Cyril, St., Commentary on the Gospel of St. John, Chapter 11, transl. from Greek into Arabic by J. Faltas, Cairo 2006. Cyrille d’Alexandrie, Contre Julien. Livres III, IV et V, introduction, traduction, notes par M.-O. Boulnois, (Sources Chrétiennes), Paris 2016 (à paraître). Cyrille d’Alexandrie, Contre Julien, introduction, texte et traduction par W. Kinzig,

143 Bulletin bibliographique

avec la collaboration de M.-O. Boulnois, J. Bouffartigue, P. Castan, G. Huber- Rebenich, S. Rebenich, Ch. Riedweg, A. M. Ritter, M. Vinzent, (Sources Chrétiennes) Paris (en préparation). Kyrill von Alexandrien, Gegen Julian [Contra Iulianum]. Buch I-V, hrsg. von Ch. Riedweg in Zusammenarbeit mit W. Kinzig, G. Huber-Rebenich, S. Rebenich, A.M. Ritter, M. Vinzent, (Griechischen Christlichen Schriftsteller, NF 20), Berlin 2016. Kyrill von Alexandrien, Gegen Julian [Contra Iulianum]. Buch VI-X und Fragmente, kritische Edition hrsg. von W. Kinzig und Th. Brüggemann, (Die Griechischen Christlichen Schriftsteller), Berlin 2016 (en préparation).

Baghos, M., Ecclesial Memory and Secular History in the Conflicting Portrayals of Cyril of Alexandria: An Apology for the Saint, dans: Phronema 29/2 (2014) 87-125. Baghos, M., Ecclesial Memory and Secular History in the Conflicting Representations of St Cyril of Alexandria, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 246-280. Boulnois, M.-O., «Ne me touche pas» (Jn 20, 17). Une lecture originale (sacramentelle) de la rencontre du Christ et de Marie-Magdeleine chez Cyrille d’Alexandrie, dans: P.F. Beatrice, B. Pouderon (éds.), Pascha nostrum Christus. Essays in Honour of Raniero Cantalamessa OFMCap (Théologie historique, 123), Paris 2016, 233-262. Boulnois, M.-O., Cyrille d’Alexandrie, dans: A. Le Boulluec, É. Junod (éds.), Anthologie Théologique. Antiquité, Paris 2016 (à paraître). Boulnois, M.-O., Étude du Contre Julien VIII, 24-31 de Cyrille d’Alexandrie: Triade néoplatonicienne et Trinité chrétienne, dans: Annuaire Résumé des conférences et travaux, École Pratique des Hautes Etudes 122 [2013-2014] (2015) 253-264. Boulnois, M.-O., Les Noms propres de Dieu selon Cyrille d’Alexandrie, dans: M.-O. Boulnois, B. Tambrun (éds.), Les Noms divins, Paris (à paraître). Boulnois, M.-O., Païens et chrétiens en concurrence: l’instrumentalisation de la philosophie dans les controverses d’Origène contre Celse et de Cyrille d’Alexandrie contre Julien, dans: C. Horn, C. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Philosophia in der Konkurrenz von Schulen, Wissenschaften und Religionen. Zur Pluralisierung des Philosophiebegriffs in Kaiserzeit und Spätantike, Basel (sous presse). Kahlos, M., Ditches of Destruction – Cyril of Alexandria and the Rhetoric of Public Security, dans: Byzantinische Zeitschrift 107/2 (2014) 1-32. Kinzig, W., Einleitung, dans: Ch. Riedweg (éd.), Kyrill von Alexandrien I. Gegen Julian, Teil 1: Buch I-V, (GCS NF 20), Berlin - New York 2015, lxiv-lxxxii, cix-clxxv. Riedweg, Ch., Kyrill von Alexandrien, dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître). Rosa, P., Osservazioni sul linguaggio dei profeti nell’esegesi di Cirillo di Alessandria, dans: Adamantius 21 (2015) 325-340.

144 IV - Auteurs et textes

Cyrillus Scythopolitanus Kyrill von Skythopolis, Die monastische Heiligenviten, Einleitung und Übersetzung von Ch. Birkner (Fontes Christiani), Freiburg i.Br. (en préparation).

Birkner, Ch., Hagiography and autobiography in Cyril of Scythopolis, dans: Studia Patristica, (en préparation). Birkner, Ch., Kirche und Kellion: Zum Verständnis von Kirche bei Kyrill von Skythopolis, dans: P. Gemeinhardt (éd.), Was ist Kirche in der Spätantike?, Leuven (en préparation).

Dissertation en cours: Birkner, Ch., Kyrill von Skythopolis – Mönchsviten. Überlieferung, Kontexte und Theologie, sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen.

Damascius Damascius, Sur le Philèbe, texte établi, traduit et commenté par G. Van Riel, avec la collaboration de J. Follon† et C. Macé (Coll. des Universités de France), Paris 2008.

Damasus Damasus of Rome, The Epigraphic Poetry, Introduction, Texts, Translations, and Commentary by D. Trout, Oxford 2015.

Didaché Khomych, T., “Another Gospel”: Exploring Early Christian Diversity with Paul and the Didache, dans: J.A. Draper, C. Jefford (éds.), The Didache: A Missing Piece of the Puzzle in Early Christianity, (Early Christianity and Its Literature, 14), Atlanta, GA 2015, 455-476. Khomych, T., Дідахе або Наука дванадцятьох Апостолів: Bступ [The Didache or The Teaching of the Twelve Apostles: Introduction], dans: M. Horyacha (éd.), Ранні Отці Церкви: Антологія [Early Church Fathers: Anthology], Lviv 2015, 19-22. Khomych, T., Stewart, A., Didache, dans: Ch. Matthews (éd.), Oxford Bibliographies in Biblical Studies, New York (sous presse).

Didymus Alexandrinus Cassin, M., Un recueil d’extraits patristiques sur l’âme et la nature de l’homme, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016, 167-185. Szymańska-Kuta, D., Dydym Ślepy. Materiały bibliograficzne [Didymus the Blind. Bibliography], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 567-581.

Diodorus Tarsensis Guignard, Ch., Notules sur le texte du cod. 223 de la Bibliothèque de Photius (Diodore

145 Bulletin bibliographique

de Tarse, Contre le Destin), dans: Rheinisches Museum für Philologie 158/1 (2015) 110ss.

Dionysius Alexandrinus Rinaldi, G., Bibbia, esegesi e politica: Dionigi d’Alessandria e l’imperatore Gallieno, dans: Annali di storia dell’esegesi 32/2 (2015) 485-507.

Dionysius Areopagita Draghici-Vasilescu, E., «If you wish to contemplate God»: Pseudo-Dionysius on will and love, communication pour The British Patristics Conference, 5-7 septembre, 2016 (à paraître). Draghici-Vasilescu, E., San Marco Church in the Eleventh Century, communication pour The Twenty Third International Congress of Byzantine Studies, Belgrade 22-27 août, 2016 (à paraître). Portaru, M., A Note on Plotinus’ Double Activity Theory and Its Influence on Some Church Fathers, dans: A. Tat, C. Tuțu (éds.), Saint Dionysius the Areopagite. Sources, Context, Reception. Proceedings of the International Congress on St Dionysius the Areopagite, Cluj-Napoca, Romania, 16-17 October 2014, Cluj- Napoca 2015, 119-135.

Dionysius Areopagita (Pseudo-) Stępień, T., Ciało ludzkie i jego udział w szczęściu nieba – koncepcja Pseudo-Dionizego Areopagity wobec poglądów neoplatoników pogańskich [Human Body and its Participation in Heavenly Happiness – Conception of Pseudo-Dionysius the Areopagite against the Teaching of Pagan Neoplatonic Philosophers], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 199-215.

Dorotheus Gazaeus D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Misericordia e perdono. Atti del XXIII convegno ecumenico internazionale di spiritualità ortodossa, Bose 9-12 settembre 2015, Magnano 2016.

Elias Ecdicus Dissertation: De Ridder, E., The Fruitful Vineyard of Prayer. A Critical Edition of the Anthologium gnomicum by Elias Ekdikos (CPG 7716), KU Leuven, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans (défense 01/10/2015).

Dissertation en cours: De Ridder, E., Chapter literature in Byzantium: The Anthologium Gnomicum by Elias Ecdicus, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans (KU Leuven).

Ephraem Graecus Bady, G., Une nouvelle pièce à ranger dans le corpus de l’Éphrem grec? L’homélie pseudo-chrysostomienne Sur la contrition et la continence (CPG 5062), dans: Sacris Erudiri 53 (2014) 209-234.

146 IV - Auteurs et textes

Ephraem Syrus Botha, P.J., Ephrem the Syrian’s Hymn On the Crucifixion 4. A Translation, dans: HTS Theological Studies 71/3 (2015) 1-8 (en ligne: http://www.scielo.org. za/pdf/ hts/v71n3/87.pdf). Cassin, M., Géhin, P., Une collection de chapitres ascétiques tirée de l’œuvre d’Éphrem, avec une annexe sur les Chapitres tirés des Lettres de Barsanuphe et Jean de Gaza, dans: Revue des études byzantines 74 (2016) (sous presse). Kochlamazashvili, E. (éd.), ts’mida Ephrem Asuri. sts’avlani, kartuli versia, t’omi I, targmnili ephrem mciris, karichis dsis mier [St. Ephrem the Syrian. Teachings, Georgian Version, vol. I, translated into Georgian by Ephrem Mtsire (the Lesser), Karitchisdze], Tbilisi 2015.

Epiphanius Constantiensis Dell’Isola, M., Il dibattito esegetico su vera e falsa profezia in Epiph. Pan. 48: la costruzione eresiologica del fenomeno profetico montanista, dans: Adamantius 21 (2015) 195-210. Kim, Y.R., Epiphanius of Cyprus: Imagining an Orthodox World, Ann Arbor 2015. Le Boulluec, A., Les recours polémiques des Pères grecs aux écrits hérétiques, d’Irénée à Épiphane, dans: F. Rouillé, P. Galand (éds.), Actes du colloque Écriture et hérésie à travers l’histoire, 7-8 décembre 2012, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Spoerl, K.E., Epiphanius of Salamis on Jesus’s Digestion, dans: Studia Patristica (à paraître).

Eucherius Lugdunensis Lenkaitytė Ostermann, M., Magna loci gratia: désert, lieu de salut selon Eucher de Lyon, dans: F. Mali, Th. Hainthaler, G. Emmenegger, M. Lenkaitytė Ostermann (éds.), Für uns und unser Heil: Soteriologie in Ost und West, (Pro Oriente, 37), Innsbruck 2014, 181-196.

Eusebius Alexandrinus Gounelle, R., Le sermon Sur la passion du Seigneur d’Eusèbe dit d’Alexandrie, dans: P.F. Beatrice, B. Pouderon (éds.), Pascha nostrum Christus. Essays in Honour of Ra- niero Cantalamessa OFMCap (Théologie historique, 123), Paris 2016, 315-328.

Eusebius Caesariensis Eusebius of Caesarea, Anti-Marcellan Works (Against Marcellus and the Ecclesiastical Theology), traduction anglaise par K.E. Spoerl et M. Vinzent, (The Fathers of the Church series) Washington, D.C. (à paraître en 2017). Andrist, P., La dernière édition eusébienne de l’Histoire Ecclésiastique: proposition suite aux nouvelles études sur la constitution des chapitres VIII-X, dans: Scriptorium 69 (2015) 217-235. Baghos, M., The Impact of Martyrdom on Eusebius of Caesarea’s Commentary on Luke: Anticipating the Imminent Eschaton, dans: Phronema 28/1 (2013) 73-100.

147 Bulletin bibliographique

Bralewski, S., Boże zwycięstwo (entheos nike) – “ideologia tryumfu” w Historii kościelnej Euzebiusza z Cezarei [God’s Victory (entheos nike) – “Ideology of Triumph” in the Ecclesiastical History by Eusebius of Caesarea], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 331-351. Gounelle, R., L’Histoire Ecclésiastique d’Eusèbe ou la présence des œuvres perdues, dans: L’Orient chrétien de Constantin et d’Eusèbe de Césarée = Antiquité tardive 22 (2014) 71-77. Kelhoffer, J.A., En svensk översättning av Eusebios ad Marinum I.1–II.1: Textkritik och harmonisering av bibeltexter i den tidiga kyrkan [A Swedish Translation of Eusebius ad Marinum I.1–II.1: Textual Criticism and Harmonization of Bibli- cal Texts in the Early Church], dans: C.J. Berglund, D. Gustafsson (éds.), Ad fontes: Festskrift till Olof Andrén på 100-årsdagen, Stockholm 2015, 243-251. Magny, A., Eusebius’ Porphyry, dans: I. Männlein-Robert (éd.), Die Christen als Bedrohung? Text, Kontext und Wirkung von Porphyrios’ Contra Christianos (Roma aeterna. Beiträge zu Spätantike und Mittelalter), Stuttgart (sous presse). Morlet, S., Aux origines de l’argument patristique? Citation et autorité dans le Contre Marcel d’Eusèbe de Césarée, dans: R. Ceulemans, P. De Leemans (éds.), On Good Authority. Tradition, Compilation and the Construction of Authority in Literature from Antiquity to the Renaissance, (Lectio, 3), Turnhout 2015, 69-94. Morlet, S., La concorde des textes dans l’Histoire ecclésiastique d’Eusèbe (= HE): un motif apologétique?, dans: M. Wallraff (éd.), Geschichte als Argument? Historiographie und Apologetik. Akten der Tagung der Patristischen Arbeitsgemeinschaft, Basel, 2.-5.1.2013, (Patristic Studies, 13), Leuven – Paris – Bristol 2015, 49-78. Morlet, S., La Préparation évangélique d’Eusèbe et les Stromates perdus d’Origène: nouvelles considérations, dans: Revue de philologie 87 (2013) 107-123. Morlet, S., Le projet historiographique de Nicéphore Xanthopoulos face à celui d’Eusèbe de Césarée, dans: C. Gastbeger, S. Panteghini (éds.), Ecclesiastical History and Nikephoros Kallistou Xanthopoulos. Proceedings of the International Symposium, Vienna, 15th-16th Dec., 2011, (Denkschriften der philosophisch- historischen Klasse, 477; Veröffentlichungen zur Byzanz-forschung, 37), Wien 2015, 43-58. Morlet, S., Mentions et interprétations du tétragramme chez Eusèbe de Césarée, dans: Revue des études augustiniennes et patristiques 60 (2014) 213-252. Ritter, A.M., Konstantin, Euseb und die Zukunft des Christentums. Ein Gespräch mit Peter R. Brown, John H. Yoder und Peter J. Leithart, dans: R. Flogaus, J. Wasmuth (éds.), Orthodoxie im Dialog. Historische und aktuelle Perspektiven, (Arbeiten zur Kirchengeschichte, 130), Berlin 2015, 293-309. Tondera, A., Polemika Euzebiusza z Cezarei z Sossianusem Hieroklesem na temat porównania Apoloniusza z Tiany i Chrystusa jako reprezentantów kultury pogańskiej i chrześcijańskiej [The Polemic of Eusebius of Caesarea against Sossianus Hierocles on the Subject of the Comparison between Apollonius of Tyana and Christ as Representatives of the Pagan and Christian Culture], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 491-502.

148 IV - Auteurs et textes

Eustathius Antiochenus Spoerl, K.E., Eustathius of Antioch on Jesus’s Digestion, dans: Studia Patristica (à paraître).

Evagrius Ponticus Géhin, P., L’Ecclésiaste à l’épreuve de l’allégorie dans les scholies d’Évagre le Pontique, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), (Patrimoines), Paris 2016, 133-148. Peretó Rivas, R., El concepto de acedia en Evagrio Póntico, dans: C. Muñoz (éd.), El cristianismo frente a los problemas perennes de la filosofía occidental, Mendoza 2015, 101-114. Peretó Rivas, R., La Kephálaia gnóstica de Evagrio Póntico. Sus dos versiones y la discusión contemporánea, dans: Stylos 24 (2015) 193-201. Peretó Rivas, R., Las doctrinas secretas en la obra de Evagrio Póntico, dans: Mediaevalia. Textos e estudos 32 (2013) 15-28. Peretó Rivas, R., Muñoz, C., La compilación como práctica terapéutica en Evagrio Póntico, dans: M. Muñoz, P. Cañizares Ferriz (éds.), La compilación del saber en la Edad Media, (Textes et Etudes du Moyen Âge, 69), Porto 2013, 399-416.

Faustus Rhegiensis Hainthaler, Th., Faustus, abbot of Lérins and bishop of Riez, and his Christology, dans: P.F. Beatrice, B. Pouderon (éds.), Pascha nostrum Christus. Essays in Honour of Raniero Cantalamessa OFMCap, (Théologie historique, 123), Paris 2016, 263-276. Villegas Marín, R., Fausto de Riez y la soteriología “misericordiosa”: ortodoxia, gracia sacramental y responsabilidad ética del cristiano en tiempos de la campaña antinicena de Eurico (c. 470), dans: Sacris Erudiri 53 (2014) 171- 208. Villegas Marín, R., Un épisode méconnu de la “préhistoire” du purgatoire chrétien: Fauste de Riez, Césaire d’Arles et les “misericordieux” gaulois, dans: Revue d’etudes augustiniennes et patristiques 59 (2013) 299-335.

Firmilianus Cocchini, F., Echi origeniani in Cappadocia: Firmiliano, dans: P. Martinelli, L. Bianchi (éds.), In caritate veritas. Scritti in memoria di Luigi Padovese, (Teologia spirituale), Bologna 2011, 189-195.

Florilegium Coislinianum Ceulemans, R., van Deun, P., Wildenboer, F.A., Questions sur les deux arbres du paradis: la Lettre Ξ du Florilège Coislin, dans: Byzantion 84 (2014) 49-79. Macé, C., de Vos, I., Geuten, K., Comparison of Stemmatological and Phylogenetic Methods to Understand the Copying History if the Florilegium Coislinianum,

149 Bulletin bibliographique

dans: A. Bucossi, E. Kihlman (éds.), Ars edendi lectures Series, vol. II, (Studia Latina Stockholmiensis), Stockholm 2012, 107-129. Macé, C., de Vos, I., Gielen, E., van Deun, P., La lettre β du Florilège Coislin: Edition princeps, dans: Byzantion 80 (2010) 72-120. Macé, C., de Vos, I., Gielen, E., van Deun. P., L’art de compiler à Byzance. La lettre γ du Florilège Coislin, dans: Byzantion 78 (2008) 159-223. Dissertation en cours: Maksimczuk, J.P., Knowledge Transmission in the Macedonian Renaissance: Stoicheia Delta and Epsilon of the Coislin Anthology, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans (KU Leuven).

Fortunatianus Aquileiensis Fortunatianus of Aquileia, Commentary on the Gospels, Translated with an introduction by H.A.G. Houghton, (CSEL extra seriem), Berlin (à paraître en 2016). Brennecke, H.C., Die politische Rolle der “Konfessionen” im Ostreich, dans: D. Boschung, M. Danner, Ch. Radtki (éds.), Politische Fragmentierung und kulturelle Kohärenz in der Spätantike, (Morphomata, 26), Paderborn 2015, 105-122. Dorfbauer, L. Die Interpretatio evangeliorum des Epiphanius latinus (CPL 914) und ihr Verhältnis zum Evangelienkommentar Fortunatians von Aquileia. dans: Revue d’études augustiniennes et patristiques 61 (2015) 69-110. Dorfbauer, L., Fortunatian von Aquileia und der Matthäus-Kommentar des Frigulus (CPL 1121e), dans: Mittellateinisches Jahrbuch 50 (2015) 59-90. Houghton, H.A.G., The Divisions and Text of the Gospels in Fortunatianus’ Commentary on the Gospels, dans: L.J. Dorfbauer (éd.), Fortunatianus-Sammelband, (CSEL extra seriem), Berlin (à paraître en 2016). Houghton, H.A.G., The Text of John in Fortunatianus of Aquileia’s Commentary on the Gospels, dans: Studia Patristica (London 2014), vol. LXXIV, Leuven 2016, (sous presse).

Fructuosus Bracarensis Ferreiro, A., The See of Dumium/Braga before and under Visigothic Rule, dans: Gallaecia e Portugal: Cultura e Identidade antes de D. Afonso Henriques. Colóquio internacional, 12-13 de abril de 2012, Lisboa, (sous presses).

Fulgentius Ruspensis Delmulle, J., L’autre expositio augustinienne de Florus de Lyon: les Sententiae a beato Fulgentio expositae de la Collectio ex dictis XII Patrum, dans: P. Chambert- Protat, F. Dolveck, C. Gerzaguet (éds.), La Collection des douze Pères de Florus de Lyon. Un carrefour des traditions patristiques au IXe siècle, (Collection de l’École française de Rome), Rome (à paraître).

Gabrielis Qatarensis Brock, S.P., Gabriel of Beth Qatraye as a witness to Syriac intellectual life, c. 600 CE,

150 IV - Auteurs et textes

dans: M. Kozah, A. Abu-Husayn, S. Shaheen al-Murikhi, H. al-Thani (éds.), The Syriac writers of Qatar in the Seventh Century, (Gorgias Eastern Christian Studies, 38), Piscataway, NJ, 2014,155-167. Brock, S.P., Patristic quotations in Gabriel Qatraya’s Commentary on the Liturgical Offices, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta Graeca et Orientalia. Mélanges en honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243. Bibliothèque de Byzantion, 12), Leuven 2016, 129-149.

Gregorius Magnus Saint Gregory the Great, Moral Reflections on the Book of Job, vol. 2: Books 6-10, traduction anglaise par B. Kerns, introduction par M. DelCogliano, (Cistercian Studies Series, 257), Collegeville 2015.

Lewandowicz, J., Ograniczenia stanu jako przeszkoda w przyjmowaniu do klasztorów w czasach Grzegorza Wielkiego na podstawie jego Registrum epistularum oraz norm prawa rzymskiego [The Limitations of Status as an Obstacle in Admission to the Monasteries during the Times of Gregory the Great Based on His Registrum Epistularum and the Rules of Roman Law], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 317-344. Maritano, M., Introduzione (con M. Sodi), dans: M. Sodi, M. Maritano (éds.), Leone I e Gregorio I. Attualità di due “grandi” promotori di cultura, (Vivae Voces, 29), Roma 2015, 9-24.

Gregorius Narecensis List Apostolski papieża Franciszka ogłaszający świętego Grzegorza z Nareku Doktorem Kościoła Powszechnego [Apostolic Letter of Pope Francis for the Proclamation of Saint Gregory of Narek as a Doctor of the Church], tłum. [transl.] T. Gacia, przypisy [notes] J. Figiel, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 7-13.

Utidjian, H., Poezie a hudba sv. Řehoře z Nareku jako zrcadlo arménské historie v druhém tisíciletí [St. Gregory of Narek, His Poetry and His Music: Evolutions in Perceptions, Interpretation and Influence through the Second Millenium], dans: Parrésia 8 (2014) 331-370 (en tchèque). Utidjian, H., Pičmanová, M., Óda na sv. Bohorodičku Řehoře z Nareku [The Ode on the Mother of God by Gregory of Narek], dans: Parrésia 8 (2014) 523-530 (en tchèque). Utidjian, H., Pičmanová, M., Liška, L., Písni podivuhodná [Wondrous song], dans: Plav 4 (2015) 21-23 (en tchèque).

Gregorius Nazianzenus Bady, G., La lumière, image de Dieu et nom de l’homme chez Grégoire de Nazianze, dans: Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques 97 (2013) 459-476. Baghos, M., St Gregory the Theologian’s Existential Metanarrative of History, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis (éds.), Cappadocian Legacy: A Critical Appraisal, Sydney 2013, 275-298.

151 Bulletin bibliographique

Baghos, M., St Gregory the Theologian’s Metanarrative of History, dans: Phronema 26/2 (2011) 63-79. Baghos, M., The Meaning of History: Insights from St Gregory the Theologian’s Existential Metanarrative, dans: Colloquium 43/1 (2011) 17-38. Blowers, P.M., Beauty, Tragedy, and New Creation: Theology and Contemplation in Cappadocian Cosmology, dans: International Journal of Systematic Theology 18 (2016) 7-29. Draghici-Vasilescu, E., Gregory of Nazianzus about the ‘manner of generation’ in his poem On the Son, dans: Studia Patristica (London 2014), vol. LXXIV, Leuven 2016, (sous presse). Fallica, M., «Adversarii perpetuo clamant: patres, patres, patres». Serve ancora tradurre i Padri? Wolfgang Musculus traduttore dell’ Or. II di Gregorio di Nazianzo, dans: Adamantius 21 (2015) 380-385. Gain, B., Les épitaphes de Grégoire de Nazianze sur son ami Basile. Aperçu sur leur transmission et leur tonalité chrétienne, dans: G. Herbert de la Portbarré-Viard, A. Stoehr-Monjou (éds.), «Studium in libris et sedula cura docendi». Mélanges en l’honneur de Jean-Louis Charlet, (Collection des Études augustiniennes. Série Antiquité, 201), Paris 2016 (sous presse). Gain, B., Une ancienne traduction latine (s. XII) d’une lettre de Grégoire de Nazianze conservée dans un manuscrit de Göttweig, dans: F.P. Barone, C. Macé, P. Ubierna (éds.), Apocryphal and Patristic Literature between Orient and Occident. A tribute to Sever J. Voicu, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2017 (à paraître). Karahan, A., En betraktelse av östkristen treenighetstro och motivet filoxenia i den bysantinska klippkyrkan Çarıklı i Kappadokien, dans: G. Innerdal, K-W. Sæther (éds.), Trinitarisk tro og tenkning – Festskrift til Svein Rise, (Kyrkjefag Profil, 25), Kristiansand 2015, 85-105. Karahan, A., The Impact of Cappadocian Theology on Byzantine Aesthetics: Gregory of Nazianzus on the Unity and Singularity of Christ, dans: N. Dumitraşcu (éd.), The Ecumenical Legacy of the Cappadocians, (Pathways for ecumenical and interreligious dialogue), New York, NY 2015, 159-184. Karfíková, L., The Fifth Theological Oration of Gregory Nazianzen and the Historical Contingency of Revelation, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 389-404. Macé, C., L’ironie dans les Discours de Grégoire de Nazianze, dans: E. Amato (éd.), A. Roduit, M. Steinrück (coll.), Approches de la Troisième Sophistique. Hommages à Jacques Schamp, (Collection Latomus, 296), Bruxelles 2006, 469-476. Macé, C., Gregory of Nazianzus as Authoritative Voice of Orthodoxy in the Sixth Century, dans: A. Louth, A. Casiday (éds.), Byzantine Orthodoxies. Acts of the 36th Spring Symposium of the Society for the Promotion of Byzantine Studies, Durham 23-25 March 2002, Aldershot 2006, 27-34.

152 IV - Auteurs et textes

Macé, C., Gregory of Nazianzus’ Homilies. An Over-Abundant Manuscript Tradition in Greek and in Translations, dans: A. Bausi, et al. (éds.), Comparative Oriental Manuscript Studies. An Introduction, (COMSt), Hamburg 2015, 424-429. Macé, C., À propos d’une édition récente de Grégoire de Nazianze, dans: L’Antiquité Classique 77 (2008) 243-256. Macé, C., Un fragment Contre les astronomes attribué à Grégoire de Nazianze ou à Grégoire de Nysse (CPG 3063), dans: G. van Riel, P. d’Hoine (éds.), Fate, Providence and Moral Responsibility. Collected studies in honour of Carlos Steel, (Ancient and medieval philosophy, I, 49), Leuven 2014, 357-382. Wygralak, P., Obraz kapłana-duszpasterza w nauczaniu św. Grzegorza z Nazjanzu [The Image of the Priest – Pastor of Souls in the Teaching of St. Gregory of Nazianzus], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 569-579.

Gregorius Nyssenus Gregory of Nyssa, Against Eunomius I, Revised and corrected Introduction and English Translation by S.G. Hall, à paraître dans une complète révision, dir. par L. Mateo-Seco† et M. Brugarolas, des Proceedings of the 6th Colloquium on Gregory of Nyssa, Leiden 1988. Gregory of Nyssa, St., Anti-Apollinarian Writings, translated with an introduction, commentary and notes by R. Orton, (The Fathers of the Church, 131) Washington, DC, 2015.

Baghos, M., Reconsidering Apokatastasis in St Gregory of Nyssa’s On the Soul and Resurrection and the Catechetical Oration, dans: Phronema 27/2 (2012) 125-162. Baghos, M., Reconsidering Apokatastasis in St Gregory of Nyssa’s On the Soul and Resurrection and The Catechetical Oration, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis (éds.), Cappadocian Legacy: A Critical Appraisal, Sydney 2013, 387-415. Bernardini, P., Un frammento manoscritto greco del X secolo nell’Archivio Comunale di Bientina (PI), dans: Néa Rhome 11 (2014) 109-120 (avec tables). Cassin, M., Un recueil d’extraits patristiques sur l’âme et la nature de l’homme, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016, 167-185. Curzel, C., Studi sul linguaggio in Gregorio di Nissa, (Studia Ephemeridis Augustinia- num, 144), Roma 2015. Dolidze, T., Der Inbegriff des Kinetischen im Menschen bei Gregor von Nyssa, dans: Phasis. Greek and Roman Studies 18 (2016) (sous presse). Draghici-Vasilescu, E., Gregory of Nyssa, dans: Ph.F. Esler (éd.), The Early Christian World, Routledge (à paraître en 2017; 1ère éd. 2000). Draghici-Vasilescu, E., How would Gregory of Nyssa have understood evolutionism?, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXVII (15), Leuven 2013, 151- 169. Karahan, A., En betraktelse av östkristen treenighetstro och motivet filoxenia i den bysantinska klippkyrkan Çarıklı i Kappadokien, dans: G. Innerdal, K-W. Sæther

153 Bulletin bibliographique

(éds.), Trinitarisk tro og tenkning – Festskrift til Svein Rise, (Kyrkjefag Profil, 25), Kristiansand 2015, 85-105. Karfíková, L., Pleroma und Epektasis. Zur Eschatologie des Gregor von Nyssa, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 23-31. Macé, C., Un fragment Contre les astronomes attribué à Grégoire de Nazianze ou à Grégoire de Nysse (CPG 3063), dans: G. van Riel, P. d’Hoine (éds.), Fate, Providence and Moral Responsibility. Collected studies in honour of Carlos Steel, (Ancient and medieval philosophy, I, 49), Leuven 2014, 357-382. Marone P., Gregorio di Nissa e l’esegesi di Cant. 1, 5-6. Alcune considerazioni sul tema dell’epektasis, dans: Gregory of Nyssa’s In Canticum, XIII International Colloquium on Gregory of Nyssa, Rome 17-20 September 2014 (sous presse). Mühlenberg, E., Zur Herkunft des Gedankens der Unendlichkeit Gottes, dans: G. Wentz (éd.), “Eine neue Menschheit darstellen” - Religionsphilosophie als Weltverantwortung und Weltgestaltung, (Pannenbergstudien 1), Göttingen 2015, 141-175. Pommel, I., Union au Christ ressuscité et transfiguration de l’homme chez Grégoire de Nysse, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme. Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Sferlea, O., Infinitatea lui Dumnezeu la Sfântul Grigorie de Nyssa. Folosirea teologică a unui concept [The Infinity of God in Gregory of Nyssa. Theological use of a concept], Iași 2015. Sferlea, O., Réception de la théorie du progrès perpétuel au XIVe siècle byzantin: Grégoire Palamas et Calliste Angélikoudès, dans: New Europe College Yearbook 21 (2015) 117-141. Solano Pinzón, O., Aporte del De vita Moysis de Gregorio de Nisa a la inculturación de la teología hoy, dans: Franciscanum. Revista de las ciencias del espíritu 57, fasc. 163 (2015) 325-360. Solano Pinzón, O., Inculturación de la teología en Gregorio de Nisa: antecedentes, dans: Theologica Xaveriana 65, fasc. 179 (2015) 157-183. Solano Pinzón, O., La paideia como estructura fundamental del quehacer teológico en Gregorio de Nisa, dans: Veritas: Revista De Filosofía Y Teología 32 (2015) 229-244. Steenbuch, J.A., At gøre det utænkelige. Mellem negativ teologi og etik hos Filon, Klemens af Alexandria og Gregor af Nyssa, dans: Patristik 13 (2015) 3-22 (en ligne: www.patristik.dk/Patristik13.pdf).

Gregorius Nyssenus (Pseudo-) Bernardini, P., Un frammento manoscritto greco del X secolo nell’Archivio Comu-nale di Bientina (PI), dans: Néa Rhome 11 (2014) 109-120 (avec tables).

Gregorius Palamas Agachi, A., Sinteza neo-palamită a Părintelui Dumitru Stăniloae. Studiu de caz

154 IV - Auteurs et textes

asupra lucrării “Ascetica și Mistica Bisericii Ortodoxe” [The neo-palamite synthesis of Father D. Stăniloae. A case study on the “Ascetics and Mystics of the Orthodox Church”], dans: N. Răzvan Stan, L. Dindirică (éds.), Părintele Profesor Dumitru Stăniloae sau Consonanța dintre Dogmă, Spiritualitate și Liturghie, Craiova 2015, 520-530. Costache, D., Adam’s Holiness in the Athonite and Alexandrine Traditions, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 322-368. Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Portaru, M., Controversa varlaamită [The Barlaamite Controversy], dans: V.-A. Carabă, I.-A. Tudorie, S.-L. Nazâru, M. Portaru (éds.), Bizanțul Paleologilor sub semnul polemicilor [Palaiologan Byzantium under the Sign of Polemics], Bucharest 2016 (à paraître). Tănase, N.-G., Nous (energeia) and kardia (dynamis) in the Holistic Anthropology of St. Gregory Palamas, dans: E.A. Lee, S. Kimbriel (éds.), The Resounding Soul: Reflections on the Metaphysics and Vivacity of the Human Person, Eugene, OR 2015, 149-174. Tănase, N.-G., Otherness and Apophaticism. Yannaras’ Discourse of “Personhood” and the Divine Energy in the Apophatic theognosia, dans: Philotheos 14 (2014) 254-267.

Guillelmus abbas S. Theodorici Rememsis Guillaume de Saint-Thierry, Nature et dignité de l’amour, éd. par Y.-A. Baudelet, R. Thomas (†), P. Verdeyen, (Sources Chrétiennes, 577), Paris 2015.

Hermas Verheyden, J., Hermas and Bodmer. Another Look at the Text of Vision 1.3.4, 2.3.1, and 3.2.1. P.Bodm. XXXVIII, dans: Adamantius 21 (2015) 144-154.

Hesychius Ierosolymitanus Crostini, B., A Meeting-Point between East and West: Hesychius of Jerusalem and the Interpretation of the Psalter in Byzantium, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 343-366.

Hieronymus Jérôme, Trois vies de moines, éd. par E.M. Morales (Sources Chrétiennes, 508), Paris 2007.

Canellis, A., Le Commentaire sur l’Ecclésiaste de saint Jérôme, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), Paris 2016, 205-228.

155 Bulletin bibliographique

Courtray, R., Les figures bibliques de chasteté chez les Pères latins, dans: A. Canellis, É. Gavoille, B. Jeanjean (éds.), Caritatis scripta. Mélanges de littérature et de patristique offerts à Patrick Laurence, (Collection d’Études Augustiniennes, Série Antiquité, 199), Paris 2015, 233-251. Courtray, R., Les Maccabées chez Jérôme: de la libération juive à la véritable victoire dans le Christ, dans: M.-F. Baslez, O. Munnich (éds.), La mémoire des persécutions. Autour du livre des Maccabées, (Collection de la Revue des Études Juives, 56), Paris-Louvain 2014, 385-397. Degórski, B., Bibliografia concernente le tre Vitae degli eremiti di san Girolamo, dans: Dissertationes Paulinorum 23 (2014) 23-45. Degórski, B., La prefazione di san Girolamo alla continuazione della Cronaca di Eusebio di Cesarea, dans: Vox Patrum 34 (2014) vol. 62, 113-124. Degórski, B., Zakończenia Hieronimowych Vitae Patrum: Pauli, Hilarionis et Malchi – klucz do właściwego zrozumienia całości tych dzieł [Gli epiloghi delle Vitae Patrum di Girolamo: Pauli, Hilarionis et Malchi, la chiave di interpretazione di tutte queste opere], dans: Dissertationes Paulinorum 23 (2014) 5-22. Gallagher, E.L., Why Did Jerome Translate Tobit and Judith?, dans: Harvard Theological Review 108 (2015) 356-375. Grandi, G., La fauna nelle Vite geronimiane: fiaba, simbolo ed epifania divina, dans: Adamantius 21 (2015) 284-300. Kritzinger, J.P., Botha, Ph.J., Rhetoric and argument in Chapter VI of Jerome’s Vita Malchi Monachi Captivi, dans: Ekklesiastikos Pharos 95 (2013) 283-293. Kritzinger, J.P., Botha, Ph.J., The Significance of the Second Cave Episode in Jerome’s Vita Malchi, dans: HTS Theological Studies 70/1 (2014) 1-8 (en ligne).

Dissertation: Schulz-Wackerbarth, Y., Die Vita Pauli des Hieronymus. Darstellung und Etablierung eines Heiligen im hagiographischen Diskurs der Spätantike, Diss. theol. Göttingen 2015

Hieronymus (Pseudo-) Krótkie streszczenie niedługich rozdziałów Izajasza (In Esaia parvula adbreviatio de capitulis paucis, CPL 585), wstęp, przekład i komentarz [introduction, translation and notes] Ł. Krzyszczuk, dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 475- 503.

Hilarius Pictaviensis Gounelle, R., L’itinéraire spirituel d’Hilaire de Poitiers (De Trinitate, I.1-14), dans: D. Vigne (éd.), La conversion chez les Pères de l’Eglise, Paris 2014, 107-119. Grzywaczewski, J., Postawa św. Atanazego i św. Hilarego wobec decyzji synodu w Ancyrze (358) [The Attitude of St. Athanasius and St. Hilary towards the Manifesto of the Synod of Ancyra (358)], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 171-188.

156 IV - Auteurs et textes

Hippolytus Simonetti, M., In margine a un recente libro su Ippolito, dans: Adamantius 21 (2015) 373-379. Tripaldi, D., Stori, E., La porta del cielo. Forme e contesti di trasmissione di una parola extracanonica di Gesù tra Ps.-Ippolito, Ref. 5, 8, 21, e Afraate, Dem. 4, 5, dans: Adamantius 15 (2009) 203-213.

Hormisdas, papa Neil, B., Death and the Bishop of Rome: From Hormisdas to Sabinian, dans: Scrinium 11 (2015) 109-121.

Hugo Sancti Victoris Karfíková, L., «Per visibilia ad invisibilia»: Schönheit als Weg zu Gott bei Augustin und Hugo von Sankt Viktor, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 100-121.

Iacobus Sarugensis Jacob of Sarug, Homilies on Women whom Jesus met, ed. by S.P. Brock, S.A. Harvey, R. Durmaz, R. Stephens Falcasatos, D. Picus, (Texts from Christian Late Antiquity, 44), Piscataway, NJ, 2016.

Ignatius Antiochenus Abucewicz, K., Między Chrystusem a ziemskimi pożądliwościami. Historia przekładów i interpretacji oraz współczesna debata nad ewokacją «ho emos eros estaurotai» (Rz 7, 2) Ignacego Antiocheńskiego [Beetween Christ and Earthly Longings. History of Translations, Interpretations and Contemporary Debate on Evocation «ho emos eros estaurotai» (Rom 7, 2) by Ignatius of Antioch], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 37-68. Costache, D., Worldview and Melodic Imagery in the Alexandrian Tradition and Certain Patristic Antecedents, dans D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 282- 321. Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015.

Innocentius I Dunn, G.D., Innocent I and the Authority of the Roman Church: The Letter to Decentius of Gubbio (à paraître).

Iohannes Bolniensis (Ioane Bolneli) Jean de Bolnisi, Homélies, éd. par S. Verhelst, S. Sardjveladze, T. Mgaloblišvili, E. Koçlamazašvili, (Sources Chrétiennes, 580), Paris 2015.

157 Bulletin bibliographique

Iohannes Cassianus Descœudres, G., Gemeinschaft und Gedächtnis bei den Wüstenvätern, dans: Johannes Cassian, Unterredungen mit den Vätern / Collationes Patrum, Teil 3: Collationes 18 bis 24, [übers. von] G. Ziegler (Quellen der Spiritualität, 12), Münsterschwarzach 2015, 27-54. Descœudres, G., Johannes Cassian und das Meditieren von Bildern. Paradigmenwechsel beim Beten der ägyptischen Wüstenväter, dans: L. Eibicht, J. Kaffanke, C. Schäfer (éds.), Das Schauen Gottes wiedererlangen. Kontemplation als Leben des inneren Menschen und als Herz des Mönchtums, (Weisungen der Väter, 21), Beuron 2012, 92-121. Descœudres, G., Johannes Cassian und die Diakonie bei den Wüstenvätern, dans: Johannes Cassian, Unterredungen mit den Vätern / Collationes Patrum, Teil 2: Collationes 11 bis 17, übersetzt und erläutert von G. Ziegler (Quellen der Spiritualität, 9), Münsterschwarzach 2014, 21-40. Dunn, G.D., Cassian in Syria: The Evidence of Innocent I, dans: Vigiliae Christianae 69 (2015) 3-17. Nocoń, A., Przebóstwienie człowieka w pismach Jana Kasjana [The Divinization of Man in the Writings of John Cassian], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 185-197. Villegas Marín, R., «Fieles sub Lege, fieles sub gratia»: eclesiología y teología de la gracia en Juan Casiano, dans: Augustinianum 53/1 (2013) 139-193.

Iohannes Chrysostomus Sfântul Ioan Gură de Aur, Despre comportamentul creștinului în Biserică și societate, selection of texts by Pr. Adrian Agachi, București 2015. Sfântul Ioan Gură de Aur, Despre familia creștină, introduction and selection of texts by Pr. Adrian Agachi, București 2015.

Bady, G., «Des lettres comme des flocons de neige»? Le fait épistolaire dans la Correspondance d’exil de Jean Chrysostome, dans: J. Schneider (éd.), La lettre gréco-latine. Un genre littéraire?, (Collection de la Maison de l’Orient, 52), Lyon 2014, 165-187. Bady, G., Bouche d’Or ou “langue sans frein”: Jean Chrysostome et le franc-parler, dans: P.-G. Delage (éd.), Jean Chrysostome, un évêque hors contrôle. Actes de la Petite Journée de Patristique, 21 mars 2015, Saintes, [Royan] 2015, 33-58. Bady, G., Jean Chrysostome, Trop occupé pour t’occuper de ta vie? Le guide au quotidien d’un Père de l’Église, Textes présentés et choisis, Paris 2015. Bady, G., L’Ecclésiaste chez Jean Chrysostome, dans: L. Mellerin (éd.), La réception du livre de Qohélet (ier-xiiie s.), Paris 2016, 149-162. Barone, F.P., Ancora sulle omelie De Davide et Saule di Giovanni Crisostomo, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016, 67-78.

158 IV - Auteurs et textes

Brändle, R., Die Reden Adversus Iudaeos (386/387) von Johannes Chrysostomos im Kontext der multikulturellen Metropole Antiochien, (à paraître). Brändle, R., Eucharistie und christliches Leben bei Johannes Chrysostomos und Theodor von Mopsuestia, dans: D. Hellholm, D. Sänger (éds.), The Eucharist – Its Origins and Contexts: Sacred Meal, Communal Meal, Table Fellowship in Late Antiquity, Early Judaism, and Early Christianity, vol. II, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament), Tübingen 2016, 1185-1209 (sous presse). Brottier, L., La miséricorde selon Jean Chrysostome: l’éveil de la conscience humaine à la compassion de Dieu et à sa nécessaire imitation, dans: Connaissance des Pères de l’Église 139 (2015) 19-28. de Wet, Ch.L., ‘n Kritiese Vergelyking tussen Basilius van Sesarea, Johannes Chryso- stomus en Ambrosiaster se Sienswyses aangaande die Behandeling van Slawe [A Critical Comparison between the Views of Basil of Caesarea, John Chrysostom, and Ambrosiaster on the Treatment of Slaves], dans: LitNet Akademies (Godsdienswetenskappe) 12/3 (2015) 566-584, en ligne: http:// www.litnet.co.za/n-kritiese-vergelyking-tussen-basilius-van-sesarea-johannes- chrysostomus-en-ambrosiaster-se-sienswyses-aangaande-die-behandeling- van-slawe (en afrikaans). de Wet, Ch.L., John Chrysostom and the Mission to the Goths: Rhetorical and Ethical Perspectives, dans: J. Kok, T. Nicklas, D. Roth, C. Hays (éds.), Sensitivity to Outsiders: Exploring the Dynamic Relationship between Mission and Ethics in the New Testament, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, II.364), Tübingen 2014, 543-565. de Wet, Ch.L., Preaching Bondage: John Chrysostom and the Discourse of Slavery in Early Christianity, Oakland, CA 2015. de Wet, Ch.L., The Practice of Everyday Death: Thanatology and Self-Fashioning in John Chrysostom’s Thirteenth Homily on Romans, dans: HTS Theological Studies 71/1 (2015), en ligne: http://www.hts.org.za/ index.php/HTS/article/ viewFile/2957/pdf_1. de Wet, Ch.L., Virtue and the (Un)-making of Men in the Thought of John Chrysostom, dans: W. Mayer, I.J. Elmer (éds.), Men and Women in the Early Christian Centuries, (Early Christian Studies, 18), Strathfield 2014, 227-251. Laird, R.J., Images of this Present Life in the Rhetoric of John Chrysostom, dans: Scrinium 11 (2015) 78-86. Laird, R.J., Perfection and/or Oneness: Are They Equivalent to Theosis for St John Chrysostom? (à paraître). Laird, R.J., The Theology of Grace in the Thought of St John Chrysostom as Discerned in His Homilies on First Corinthians, (à paraître). Mayer, W., John Chrysostom, dans: K. Parry (éd.), The Wiley Blackwell Companion to Patristics, Oxford 2015, 141-150 Mayer, W., Madness in the Works of John Chrysostom: A Snapshot from Late Antiquity, dans: H. Perdicoyianni-Paléologou (éd.), The Concept of Madness from Homer to Byzantium: History and Aspects, (Supplementi di Lexis, N.S. V), Amsterdam 2016, 349-373.

159 Bulletin bibliographique

Mayer, W., The Persistence in Late Antiquity of Medico-Philosophical Psychic Therapy, dans: Journal of Late Antiquity 8 (2015) 337-351. Melikishvili, N. (éd.), ts’mida Ioane Okropiris homiletik’uri k’rebuli margaliti, teksti gamosatsemad moamzada, gamok’vleva da leksik’oni daurto N. Melikishvil- ma [St. John Chrysostom’s Homiletic Collection The Pearl, the text prepared for publication, research and dictionary submitted by N. Melikishvili], Tbilisi 2015. Rambault, N., Les fêtes pascales à Antioche au temps de Jean Chrysostome: héritage homéen et mutations néonicéennes, dans: P.-G. Delage (éd.), Jean Chrysostome. Un évêque hors-contrôle. Actes de la septième Petite Journée de Patristique, 21 mars 2015, Saintes, Royan 2015, 59-78. Riedweg, Ch., Ein neues Zeugnis für Porphyrios’ Schrift Gegen die Christen – Johannes Chrysostomos, Johanneshomilie 17,3f., dans: I. Männlein-Robert, M. Becker (éds.), Die Christen als Bedrohung? Text, Kontext und Wirkung von Porphyrios’ Contra Christianos, Tübingen (sous presse). Szczur, P., Czy dusza walczy z ciałem? Wybrane aspekty antropologii św. Jana Chry- zostoma [Is the Soul Struggling with the Body? Selected Aspects of St. John Chrysostom’s Anthropology], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 129-141. Szczur, P., Mnisi jako “żołnierze” Chrystusa w nauczaniu Jana Chryzostoma. Analiza 69. i 70. homilii z cyklu Homilii na Ewangelię według św. Mateusza [Monks as “Soldiers” of Christ in the Teaching of John Chrysostom. An Analysis of 69th and 70th Homily from the Series Homilies on the Gospel according to St. Matthew], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 375-388. Szczur, P., Przebaczenie grzechów w nauczaniu Jana Chryzostoma. Zarys problematyki [Forgiveness of Sins in the Teaching of John Chrysostom. Outline of the Problem], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 441-459. van der Bergh, R.H., Chrysostom’s Reception of Luke 19:8b (The Declaration of Zaccheus), dans: HTS Theological Studies 70/1 (2014) 1-6, Art. #2730 (en ligne: http://dx.doi.org/10.4102/hts.v70i1.2730). Zincone, S., Ispirazione biblica e echi della tradizione classica nel De educandis liberis di Giovanni Crisostomo, dans: Retorica, scuola, religioni ad Antiochia (IV-V sec. d.C.) = Studi e materiali di storia delle religioni 81/1 (2015) 118-127.

Iohannes Chrysostomus (Pseudo-) Bady, G., Une nouvelle pièce à ranger dans le corpus de l’Éphrem grec? L’homélie pseudo-chrysostomienne Sur la contrition et la continence (CPG 5062), dans: Sacris erudiri 53 (2014) 209-234. Zincone, S., Analisi delle fonti dell’omelia pseudocrisostomiana De Melchisedeco, dans: Mélanges Voicu, (Instrumenta Patristica et Mediaevalia), Turnhout (sous presse).

Iohannes Damascenus John of Damascus, Dialog against the Manicheans, Including John the Caesarea’s Debate with a Manichean and Two Homilies: Against the Manicheans,

160 IV - Auteurs et textes

Introduction, Commentary and Translation by S. Ables, (Texts and Studies in ), Leiden (à paraître en 2017).

Ables, S., Did John of Damascus Modify His Sources in the De fide orthodoxa?, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXVIII (16), Leuven 2013, 355-361. Ables, S., John of Damascus on Genus and Species, dans: M. Knežević (éd.), Philo- sophy in Byzantium: The Ways of Byzantine Philosophy, Alhambra, CA 2015, 271-287. Ables, S., The Christology of John of Damascus: Selected Translations with Intro- duction: On Composite Natures against the Acephaloi (CPG 8051), On the Fai- th against the Nestorians (CPG 8054), and On the Wills and Freedoms of our Lord Jesus Christ, = Chapter 58 in On the Orthodox Faith (CPG 8043), dans: M. DelCogliano (éd.), The Cambridge Edition of Early Christian Writings, vol. 3: Christ, Cambridge (à paraître en 2017). Ables, S., The Rhetoric of Persuasion in the Polemic of John of Damascus, dans: Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Karahan, A., Johannes Damaskenos. De heliga bildernas försvarare och förklarare, dans: C.J. Berglund, D. Gustafsson (éds.), Ad Fontes: Festskrift till Olof Andrén på 100-årsdagen, Skellefteå 2015, 213-227.

Iohannes Gazaeus Cassin, M., Géhin, P., Une collection de chapitres ascétiques tirée de l’œuvre d’Éphrem, avec une annexe sur les Chapitres tirés des Lettres de Barsanuphe et Jean de Gaza, dans: Revue des études byzantines 74 (2016) (sous presse). D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Misericordia e perdono. Atti del XXIII convegno ecumenico internazionale di spiritualità ortodossa, Bose 9-12 settembre 2015, Magnano 2016.

Iohannes Toletanus Cabrera Montero, J.A., Julián de Toledo y la controversia cristológica en España durante el siglo VII, dans: Religión y Cultura 60 (2014) 245-254. Cabrera Montero, J.A., Julián de Toledo y la controversia cristológica en España durante el siglo VII, Roma 2014. Cabrera Montero, J.A., La cita “atanasiana” del Apologeticum de tribus capitulis de Julián de Toledo, dans: Augustinianum 54 (2014) 217-236.

Irenaeus Cassin, M., Un recueil d’extraits patristiques sur l’âme et la nature de l’homme, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016, 167-185. Chaieb, M.-L., Aux origines du sensus fidelium, la “règle de vérité” d’Irénée de Lyon, dans: Les Pères de l’Église à l’écoute du peuple. Sensus fidelium et discours autorisés durant l’antiquité tardive, 7e colloque de la Rochelle, 9-11 octobre 2015, (sous presse).

161 Bulletin bibliographique

Chaieb, M.-L., L’économie de la résurrection selon Irénée de Lyon, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris (à paraître en 2016). Chaieb, M.-L., La référence au dernier repas du Christ, une question herméneutique au cœur des arguments eucharistiques d’Irénée de Lyon, dans: Irénée de Lyon et l’émergence de la Bible chrétienne, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout (à paraître). Costache, D., Kariatlis, P., Baghos, M. (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Costache, D., Worldview and Melodic Imagery in the Alexandrian Tradition and Certain Patristic Antecedents, dans D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexan- drian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 282-321. D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Beati i pacifici. Atti del XXII convegno ecumenico di spiritualità ortodossa, Bose 3-6 settembre 2014, Magnano 2015. Filić, A., Rekapitulacija i civilizacija ljubavi. Prilog utemeljenju Šagi-Bunićeve tvrdnje da je Mt 25,40 sastavnica Irenejeva nauka o rekapitulaciji svega u Isusu Kristu [Recapitulation and Civilization of Love. Contribution to the Soundness of Šagi-Bunić’s Assertion that Mt 25,40 is a Constituent of Irenaeus’ Doctrine of Recapitulation of All in Jesus Christ], dans: Crkva u svijetu 50/1 (2015) 8-32, en ligne: http://hrcak.srce.hr/index.php?show= clanak&id_clanak_jezik=202211>. Gain, B., Les mauristes et l’édition d’Irénée de dom Massuet (1710), dans: A. Bastit (éd.), Irénée après Irénée: traces d’un auteur perdu, Strasbourg 11-13 juin 2015 = Cahiers de Biblia patristica (à paraître). Guignard, Ch., Irénée, les généalogies évangéliques de Jésus et le Codex de Bèze, dans: A. Bastit, J. Verheyden (éds.), Irénée de Lyon et l’émergence de la Bible chrétienne, (Instrumenta Patristica et Mediaevalia), Turnhout, (à paraître). Guignard, Ch., Le Quadruple Évangile chez Irénée, dans: A. Bastit, J. Verheyden (éds.), Irénée de Lyon et l’émergence de la Bible chrétienne, (Instrumenta Patristica et Mediaevalia), Turnhout, (à paraître). Le Boulluec, A., Les recours polémiques des Pères grecs aux écrits hérétiques, d’Irénée à Épiphane, dans: F. Rouillé, P. Galand (éds.), Actes du colloque Écriture et hérésie à travers l’histoire, 7-8 décembre 2012, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître).

Dissertation: Andrade, José Wiliam, La recapitulación en la obra de Ireneo de Lyon. Análisis y pertinencia para la teología hoy, Pontificia Universidad Javeriana, Licenciatura en Teología 2013, [sous la direction de] O. Solano Pinzón.

Dissertations en cours: Andrade, José Wiliam, La recapitulación en la obra de Ireneo de Lyon. Análisis y pertinencia para la teología hoy, Pontificia Universidad Javeriana - Puj - Sede Bogotá, Profesional en Teología, [sous la direction de] O. Solano Pinzón.

162 IV - Auteurs et textes

Jiménez Sánchez, Eliot, Incidencia de la libertad y la elección humana en el itinerario de salvación en Ireneo de Lyón. Aporte a los anhelos de plenitud para el hombre y la mujer de hoy, Pontificia Universidad Javeriana - Puj - Sede Bogotá, Profesional en Teología, [sous la direction de] O. Solano Pinzón.

Isaac Antiochenus Brock, S.P., An acrostic soghitha by Isaac ‘the Teacher’ in Sinai Syr. 10, dans: Collectanea Christiana Orientalia 12 (2015) 47-62.

Isaac Syrus Brock, S.P., Four excerpts from Isaac of Nineveh in Codex Syriacus Secundus, dans: Parole de l’Orient 41 (2015) 101-114. Brock, S.P., Isaac the Syrian, dans: C.G. Conticello (éd.), La théologie byzantine et sa tradition, vol. I/1, Turnhout 2015, 327-372. Brock, S.P., St Isaac the Syrian: from Tehran to Iviron, dans: Annual Report, Friends of (2014) 35-44. D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Misericordia e perdono. Atti del XXIII convegno ecumenico internazionale di spiritualità ortodossa, Bose 9-12 settembre 2015, Magnano 2016. Duca, V., La Passione secondo Isacco di Ninive, dans: Adamantius 21 (2015) 341-352.

Isidorus Hispalensis Czyżewski B., Funkcje w Klasztorze Honoriańskim na podstawie Reguły św. Izydora z Sewilli, [The functions held in St. Honoratius monastery on the basis of the Rule of St. Isidore of Seville], dans: Studia Gnesnensia 29 (2015) 173-181.

Iulianus imperator Cyrille d’Alexandrie, Contre Julien, introduction, texte et traduction par W. Kinzig, avec la collaboration de M.-O. Boulnois, J. Bouffartigue, P. Castan, G. Huber- Rebenich, S. Rebenich, Ch. Riedweg, A. M. Ritter, M. Vinzent, (Sources Chrétiennes) Paris (en préparation). Cyrille d’Alexandrie, Contre Julien. Livres III, IV et V, introduction, traduction, notes par M.-O. Boulnois, (Sources Chrétiennes), Paris 2016 (à paraître). Kyrill von Alexandrien, Gegen Julian [Contra Iulianum]. Buch I-V, hrsg. von Ch. Riedweg in Zusammenarbeit mit W. Kinzig, G. Huber-Rebenich, S. Rebenich, A.M. Ritter, M. Vinzent, (Griechischen Christlichen Schriftsteller, NF 20), Berlin 2016. Kyrill von Alexandrien, Gegen Julian [Contra Iulianum]. Buch VI-X und Fragmente, kritische Edition hrsg. von W. Kinzig und Th. Brüggemann, (Die Griechischen Christlichen Schriftsteller), Berlin 2016 (en préparation).

Andrei, O., Giuliano: da apostata a l’Apostata (Sul buon uso dell’apostasia), dans: A. Marcone (éd.), L’imperatore Giuliano. Realtà storica e rappresentazione, (Studi sul Mondo Antico, 3), Firenze 2015, 252-283.

163 Bulletin bibliographique

Boulnois, M.-O., Païens et chrétiens en concurrence: l’instrumentalisation de la philosophie dans les controverses d’Origène contre Celse et de Cyrille d’Alexandrie contre Julien, dans: C. Horn, C. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Philosophia in der Konkurrenz von Schulen, Wissenschaften und Religionen. Zur Pluralisierung des Philosophiebegriffs in Kaiserzeit und Spätantike, Basel (sous presse). Gemeinhardt, P., Julian the Arian, dans: Encyclopedia of the Bible and Its Reception, vol. 14, Berlin – Boston 2016, (sous presse). Riedweg, Ch., Anti-Christian Polemics and Pagan Onto-Theology, dans: S. Rebenich, H.-U. Wiemer (éds.), Brill’s Companion to Julian the Apostate, Leiden (sous presse).

Iulianus Aeclanensis Nazzaro, A.V., I convicia di Giuliano d’Eclano ad Agostino nella polemica pelagiana, dans: R. Palla, M.G. Moroni, C. Crimi, A. Dessì (eds.), Clavigero nostro. Per Antonio V. Nazzaro, (et alia. Studi di filologia classica e tardoantica, 4), Pisa 2014, 221-36.

Iunilius Africanus Czyżewski B., Isagoga Juniliusza Afrykańczyka: pomoc czy przeszkoda w poznawa- niu Biblii? [L’isagogue de Junilius Africanus: l’aide ou l’empêchement dans la connaissance de la Bible?], dans: P. Wygralak (éd.), Spiritus Sanctus et Ec- clesia. Opuscula Bogdano Częsz septuagenario dedicata, Poznań 2015, 11-19.

Iurenses (abbates) La vie des Pères du Jura saint Romain, saint Lupicin, saint Oyend. Actes du colloque des 9 et 10 octobre 2014, Bourg-en-Bresse, 2016 (sous presse). Nel deserto del Giura. (La vita degli abati Romano, Lupicino, Eugendo), introduzione, traduzione e note di D. Marchini, (Scritti monastici, 49), Praglia 2016.

Iustinianus imperator Le Boulluec, A., Les écrits théologiques de l’empereur Justinien, dans: C.G. Conticello (éd.), La Théologie byzantine et sa tradition, t. I/1, (Corpus Christianorum. La théologie byzantine [CCTB] I/1), Turnhout 2015, 45-113.

Iustinus Justin, 1. und 2. Apologie. Kommentar zu frühchristlichen Apologeten, von J. Ulrich, Freiburg 2016 (à paraître).

Georges, T., Justin Martyr, dans: Encyclopedia of the bible and its Reception, vol. 13, Berlin – Boston 2016, (à paraître).

Lactantius Colot, B., La problématique de la justice d’après les Institutions divines de Lactance,

164 IV - Auteurs et textes

dans: A.-I. Bouton-Touboulic (éd.), Amor iustitiae: les représentations de la justice dans la littérature patristique. Sources et développements. Actes du Colloque International tenu les 17-19 octobre 2012, Lille 2016 (à paraître). Colot, B., La uirtus chez Lactance, le ‘Cicéron chrétien’: un raisonnement et une règle de vie, dans: S. Taussig (éd.), La vertu des païens. Actes du Colloque International transdisciplinaire tenu les 17-18 juin 2013, Paris 2016 (à paraître). Colot, B., Lactance. Penser la conversion de Rome au temps de Constantin, Florence 2016. Dunn, G.D., Turn the Other Cheek: Patience and Non-retaliation in the Early Christian African Tradition (à paraître). Vorster, J.N., Exploring Bodily and Spatial Rhetoric in the De Opificio Deiof Lactantius, dans: Religion & Theology 22/3-4 (2015) 250-274.

Leander Hispalensis Ferreiro, A., «Quia pax et caritas facta est»: Unity and Peace in Leander’s Homily on the Third Council of Toledo (589), dans: Konzil und Frieden, 16-18 September 2016, Humboldt Universität zu Berlin, = Annuarium Historiae Conciliorum (en préparation).

Leo Magnus Cerami, C., La moneta, Cesare e Cristo in Cromazio d’Aquileia e Leone Magno, dans: AA. VV., Povertà e ricchezza nel Cristianesimo antico (I-V sec.). XLII Incontro di Studiosi dell’antichità cristiana, 8-10 maggio 2014, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 145), Roma 2016, 267-277. Maritano, M., Gli interventi di papa Leone Magno nel contesto religioso e storico del suo tempo, dans: M. Sodi, M. Maritano (éds.), Leone I e Gregorio I. Attualità di due “grandi” promotori di cultura, (Vivae Voces, 29), Roma 2015, 27-90. Maritano, M., Introduzione, con M. Sodi, dans: M. Sodi, M. Maritano (éds.), Leone I e Gregorio I. Attualità di due “grandi” promotori di cultura, (Vivae Voces, 29), Roma 2015, 9-24. Neil, B., Leo the Great’s Paschal Homilies: A Brief History of Salvation, dans: P.F. Beatrice, B. Pouderon (éds.), Pascha nostrum Christus. Essays in Honour of Raniero Cantalamessa OFMCap, (Théologie historique, 123), Paris 2016, 277- 290. Villegas Marín, R., La epistola 18 del corpus del obispo romano León 1 (440-461): “falso simmaquiano”?, dans: Revue d’histoire des textes n.s. 8 (2013) 171-226.

Macarius Aegyptius Преподобный Макарий Египетский (Симеон Месопотамский), Духовные слова и послания: Собрание типа I: Дополненное и исправленное издание, с приложением греческого текста, с исследованиями и публикацией новейших рукописных открытий / Издание подготовили А. Г. Дунаев и иеромонах Винсен Дэпрэ при участии М.М. Бернацкого и С.С. Кима. Русский на Афоне Свято-Пантелеимонов монастырь 2015.

165 Bulletin bibliographique

Saint Macaire l’Egyptien (Syméon de Mésopotamie), Lettres et homélies spirituelles (Collection I), édition nouvelle augmentée et corrigée, avec le supplément du texte grec, les recherches et publication des nouvelles trouvailles de manuscrits, éd. par A.G. Dounaev et hiéromoine V. Desprez avec la collaboration de M.M. Bernatskij et S.S. Kim, Rossikon au monastère Saint-Pantéleimon de l’Athos, 2015 [https://www.academia.edu/16314369/ Macarius_Symeon._ collectio._2015._Pdf_completus_ad_usum_omnium]

Desprez, V., Pseudo-Macaire l’Égyptien/Syméon de Mésopotamie, dans: G. Conticello (éd.), La théologie byzantine et sa tradition, I/1 (VIe-VIIe s.), (Corpus christianorum. Théologie Byzantine [CCTB] I/1), Turnhout 2015, 771-800.

Macarius Magnes Riedweg, Ch., Makarios Magnes, dans: Ch. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, Die Philosophie der Antike, Band. V: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, Basel (à paraître).

Macarius (Pseudo-) Horyacha, M., Monastic Thought on the Passions: Pseudo-Macarius versus Evagrius Ponticus, dans: Byzantion 83 (2013) 113-147. Horyacha, M., The Image of the Perfect Christian in the Teaching of Ps-Macarius, dans: Studia Patristica (Lviv 2009), vol. LI, Leuven 2011, 149-170. Horyacha, M., The Spiritual Interpretation of the Pauline Writings in the Ascetic Writings of Pseudo-Macarius, dans: H.-U. Weidemann (éd.), Asceticism and Exegesis in Early Christianity: The Reception of New Testament Texts in Ancient Ascetic Discourses, (Novum Testamentum et Orbis Antiquus / Studien zur Umwelt des Neuen Testaments, 101), Göttingen 2013, 300-319.

Malachias Monachus Ceulemans, R., Malachias the Monk on the Numerical Proverbs: Sources and Exegetical Tradition, dans: K. De Troyer, T.M. Law, M. Liljeström (éds.), In the Footsteps of Sherlock Holmes. Studies in the Biblical Text in Honour of Anneli Aejmelaeus, (Contributions to Biblical Exegesis and Theology, 72), Leuven 2014, 539-552

Martinus I papa Neil, B., «Silence is also Annulment»: Veiled and Unveiled Speech in Seventh-Cnetury Martyr Commemorations, dans: H. Baltussen, P.J. Davis (éds.), The Art of Veiled Speech: Self-Censorship from Aristophanes to Hobbes, Philadelphia 2015, 233-250.

Martinus Turonensis Ferreiro, A., The Memory of Martin of Tours and Priscillian in Suevic-Visigothic Hispania after Trier (385), dans: La figure martinienne. Essor et renaissances

166 IV - Auteurs et textes

de l’Antiquité tardive à nos jours, Colloque International, 1700ème anniversaire de la naissance de saint Martin (316-2016), 12-14, Octobre 2016, Tours (en préparation).

Marius Victorinus Dissertation en cours: Zacher, F., Marius Victorinus. Philosophische Trinitätslehre im 4. Jahrhundert, thèse sous la direction de Ch. Köckert, Erlangen.

Maximinus (Pseudo-) Gounelle, R., The Arian sermons (Pseudo-Maximinus), dans: P.J.J. van Geest, B.J.L. Peerboite, D. Hunter (éds.), The Brill Encyclopedia of Early Christianity, Leiden (sous presse).

Maximus II Weidmann, C., Neue Predigten des Maximus II. zur Fasten- und Osterzeit, dans: Revue Bénédictine 125 (2015) 217-265.

Maximus Confessor Maxime le Confesseur, Questions à Thalassios, tome III, (Questions 56 à 65), éd. par F. Vinel, J.-Cl. Larchet, (Sources Chrétiennes, 569), Paris 2015.

Blowers, P.M., Maximus the Confessor: Jesus Christ and the Transfiguration of the World, (Christian Theology in Context), Oxford 2016. Cooper, A.G., Spiritual Anthropology in Ambiguum 7, dans: P. Allen, B. Neil (éds.), The Oxford Handbook of Maximus the Confessor, Oxford 2015, 360-377. Garrigues, J.-M., La résurrection chez saint Maxime le Confesseur, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Hovorun, C., Maximus, a Cautious Neo-Chalcedonian, dans: P. Allen, B. Neil (éds.), Oxford Handbook of Maximus the Confessor, Oxford - New York 2015, 106- 126. Kashchuk, O., Człowiek jako dynamiczna jednostka duchowo-cielesna w nauczaniu św. Maksyma Wyznawcy [A Human Being as a Dynamic Spiritual and Bodily Individual in the Teaching of St. Maximus the Confessor], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 205-230. Mira, M., El doblete logos-tropos en el pensamiento de Máximo el Confesor, dans: R. Diaz Dorronsoro, M. Vanzini (éds.), «Egli manifestò la sua gloria». Saggi teologici offerti al prof. José Antonio Riestra in occasione del suo 70. genetliaco, Roma 2015, 115-139. Mira, M., El doblete logos-tropos en la antropología de Máximo el Confesor, dans: AA.VV., La teologia dal V all’VIII secolo fra sviluppo e crisi. XLI Incontro di Studiosi dell’Antichità Cristiana, Roma, 9-11 maggio 2013, (Studia Ephemeridis Augustinianum, 140), Roma 2014, 685-696.

167 Bulletin bibliographique

Mira, M., Friendship in Maximus the Confessor, dans: Studia Patristica (Oxford 2011), vol. LXVIII (16), Leuven 2013, 273-280. Mira, M., La amistad en Máximo el Confesor, dans: Annales Theologici 26 (2012) 137-149. Mira, M., Parola e testimonianza nella comunicazione della fede secondo Massimo il Confessore, dans: A. Granados, P. O’Callaghan (éds.), Parola e testimonianza nella comunicazione della fede, Roma 2013, 239-253. Neil, B., Byzantine Cosmology before Maximus the Confessor, dans: A. Schiavoni Palanciuc (éd.), Byzantine Cosmology, Leiden (sous presse). Portaru, M., A Reconsideration of the Relationship between Logoi and Divine Activities in Maximus the Confessor, Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation). Portaru, M., Classical Philosophical Influences: Aristotle and Platonism, dans: P. Allen, B. Neil (éds.), The Oxford Handbook of Maximus the Confessor, Oxford University Press 2015, 127-148. Vercruysse, J.-M., La Mystagogie de Maxime le Confesseur: un itinéraire symbolique et spirituel, dans: La Mystagogie d’hier à aujourd’hui. Actes du colloque 2012 = Connaissance des Pères de l’Église 126 (2012) 78-90.

Dissertation: Levrie, K., L’ordre du désordre: la littérature des chapitres à Byzance. Édition critique et traduction du De duabus Christi naturis et des Capita gnostica attribués à Maxime le Confesseur, KU Leuven, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans (défense 11/06/2014).

Maximus Taurinensis [Maximus Taurinensis,] Vier unerkannte Predigten des Maximus von Turin, hrsg. von C. Weidmann, dans: Sacris Erudiri 53 (2014) 99-130.

Melito Hall, S.G., Nongbri, B., Melito Peri Pascha 1-5 as Recovered from a ‘Lost’ Leaf of Papyrus Bodmer XIII, (en préparation).

Methodius Olympius Mejzner, M., Koncepcja nieśmiertelności człowieka w argumentacji rezurekcyjnej Meto- dego z Olimpu [The Conception of Man’s Immortality in the Resurrectional Argu- mentation of Methodius of Olympus], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 47-61. Mejzner, M., Wartość dziewictwa w pismach Metodego z Olimpu do Bazylego z Ancyry [The value of virginity in the writings of Methodius of Olympus and Basilus of Ancira], dans: e-Patrologos 1/2 (2015) 34-46. Vignal, M.-N., Méthode d’Olympe, lecteur et exégète de Saint Paul, dans: Studia Patristica (à paraître).

Muratorianum fragmentum Guignard, Ch., The Original Language of the Muratorian Fragment, dans: Journal of Theological Studies, (sous presse).

168 IV - Auteurs et textes

Nestorius Boulnois, M.-O., , dans: A. Le Boulluec, É. Junod (éds.), Anthologie Théolo- gique. Antiquité, Paris (à paraître).

Nicetas Remesianensis Nicetas z Remezjany, Pisma (przekład zbiorowy) [Writings (collective translation)], Kraków 2015. Nicetas z Remezjany, Św., O czuwaniach sług Boga [De vigiliis servorum Dei], wstęp i tłumaczenie [introduction and translation] M. Jóźwiak, (Biblioteka Patrystyczna), Wrocław 2015.

Czyżewski B., De Symbolo Nicetasa z Remezjany w świetle symboli wiary z IV wieku [Nicetas of Remesiana De Symbolo in the Light of de Faith Symbols in the 4th Century], dans: e-Patrologos 1/4 (2015) 5-15. Grzywaczewski, J., Związki Nicetasa z Remezjany z Paulinem z Noli [Les relations entre Nicetas de Remesiana avec Paulin de Nole], dans: e-Patrologos 3 (2015) 14-27. Jóźwiak, M., Laudacja czuwań w De vigiliis servorum Dei św. Nicetasa z Remezjany [Laudation vigils in De vigiliis servorum Dei St. Nicetas of Remesiana], dans: Biblica et Patristica Thoruniensia 8/3 (2015) 111-121. Mejzner, M., Antymacedoniański charakter De Spiritus Sancti potentia Nicetasa z Remezjany [Antimacedonian Character of De Spiritus Sancti potentia of Nicetas of Remesiana], dans: e-Patrologos 1/4 (2015) 27-44. Nieścior, L., Introduction, dans: Nicetas z Remezjany, Pisma (przekład zbiorowy) [Writings (collective translation)], Kraków 2015, 5-30. Żurek, A., Niebezpieczeństwo arianizmu w świetle De ratione fidei Nicetasa z Remezjany [The Arianism Menace in the Light of the Nicetas of Remesiana’s Work De ratione fidei], dans:e-Patrologos 1/4 (2015) 16-26.

Nicolaus Myrensis Gemeinhardt, P., Wanderungen eines Heiligen. Gestalt und Legende des Nikolaus in der byzantinischen, mittelalterlichen und reformatorischen Hagiographie, dans: F. Lippke, M. Lissek, N. Rahn (éds.), New Perspectives on Samichlaus. Ein populärer Heiliger im interdisziplinären Gespräch, (en préparation).

Nonnus Panopolitanus Cusset, Ch., Les Noces de Cana dans la Paraphrase de Nonnos de Panopolis: entre mystère dionysiaque et miracle chrétien, dans: J.-M. Vercruysse (éd.), Les Noces de Cana, (Graphè, 24), Arras 2015, 71-85.

Optatus Milevitanus Dunn, G.D., Turn the Other Cheek: Patience and Non-retaliation in the Early Christian African Tradition (à paraître).

169 Bulletin bibliographique

Origenes Origene, Commento a Matteo / 3. Libri XIV e XV, a cura di G. Bendinelli, trad. di R. Scognamiglio, note di commento di M. I. Danieli, (Opere di Origene, 11/3), Roma 2015. Origene, Commento a Matteo / 4. Libri XVI e XVII, a cura di G. Bendinelli, trad. di R. Scognamiglio, note di commento di M.I. Danieli, (Opere di Origene 11/4), (à paraître). Origene, Commento alla lettera ai Romani, Libri I-IV, a cura di F. Cocchini (Opere di Origene, XIV/1), Roma 2014. Origene, Commento alla lettera ai Romani, Libri V-X, a cura di F. Cocchini, (Opere di Origene, XIV/2), Roma 2016. Origène, Traité sur la prière, édition, traduction, notes et index par D. Vigne, (Sources chrétiennes), Paris (en préparation). Origenes, Homilias sobre o Evangelho de Lucas, J.E.P.B. Lupi, (Patristíca, 34), São Paulo 2016. Albano, E., Limiti e possibilità dell’interpretazione allegorica in Origene, dans: Annali di Scienze Religiose n.s. 7 (2014) 63-87. Baghos, M., The Conflicting Portrayals of Origen in the Byzantine Tradition, dans: Phronema 30/2 (2015) 69-104. Belcastro, M., La predestinazione nel Commento alla Lettera ai Romani di Origene. Trasformazione e normalizzazione di un paradosso, dans: Adamantius 21 (2015) 211-243. Boulnois, M.-O., «Commence par croire». La primauté de la foi chez Clément d’Alexandrie, Origène et leurs successeurs, dans: Ch. Grellard, Ph. Hoffmann, L. Lavaud (éds.), Conviction, croyance, foi: Pistis et fides de Platon aux Pères, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Boulnois, M.-O., La bouchée de Judas (Jn 13, 26-27) d’Origène à Thomas d’Aquin, dans: Adamantius 20 (2014) 322-342. Boulnois, M.-O., Païens et chrétiens en concurrence: l’instrumentalisation de la philo- sophie dans les controverses d’Origène contre Celse et de Cyrille d’Alexandrie contre Julien, dans: C. Horn, C. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Philosophia in der Konkurrenz von Schulen, Wissenschaften und Religionen. Zur Pluralisierung des Philosophiebegriffs in Kaiserzeit und Spätantike, Basel (sous presse). Cacciari, A., From Tura to Munich: Seventy Years of Origenian Discoveries, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 191-200. Ceulemans, R., François Combefis éditeur d’extraits origéniens, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Lecture et production des textes de l’Antiquité à la fin du Moyen Âge, (Cultures et civilisations médiévales, 63), Paris 2015, 217-238. Ciner, P., La Audacia de la divinización en el Comentario al Evangelio de Juan de Orígenes, dans: B. Nante, L. Pinkler (éds.), Gnosis y tradiciones sagradas. Ensayos y epistolario en torno de la obra de F. García Bazán, Buenos Aires 2015, 139-167.

170 IV - Auteurs et textes

Ciner, P., La Exégesis del Evangelio de Juan en Heracleón y Orígenes: nuevas líneas de investigación acerca de una cuestión controvertida, dans: Erebea, Revista de Humanidades y Ciencias Sociales 5 (2015) 9-18. Ciner, P., Origen and the Exegesis of the Different Manuscripts of the Gospel of John: Contemporary Discussions, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undeci- ma. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th Interna- tional Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 115-123. Cocchini, F., Echi origeniani in Cappadocia: Firmiliano, dans: P. Martinelli (éd.), In caritate veritas. Scritti in memoria di Luigi Padovese, (Teologia spirituale), Bologna 2011, 189-195. Cocchini, F., Il Commento alla lettera ai Romani di Origene. Traduzione e interventi di Rufino, dans: M. Girolami (éd.), L’Oriente in Occidente: l’opera di Rufino di Concordia, (Supplementi di Adamantius, IV), Brescia 2014, 45-58. Cocchini, F., L’autobasileia di Cristo in Origene. Il regno dei cieli, di Dio e di Cristo, dans: Il Signore regna. Venga il tuo regno = Parola spirito e vita 65 (2012) 187-201. Cocchini, F., La preghiera dei cristiani nei più antichi itinerari di spiritualità monastica, dans: Atti del convegno “De Re Monastica V: Gli spazi della vita comunitaria”, Roma-Subiaco, 8-10 giugno 2015, (à paraître). Cocchini, F., La questione dei cibi (Rm 14) nel Commento di Origene alla lettera ai Romani, dans: Adamantius 18 (2012) 218-225. Cocchini, F., Origen’s Pauline Commentaries, dans: R.E. Heine, K.J. Torjesen (éds.), The Oxford Handbook of Origen (à paraître). Cocchini, F., Origene e il Levitico: interpretazione della santità rituale nella novità cristiana, dans: Il Santo = Parola spirito e vita 73 (2016) 187-201. Cocchini, F., Origene. Cristo vero vescovo e pontefice, dans: Urbaniana University Journal 3 (2015) 13-28. Cocchini, F., Paul and the destiny of Israel in Origen’s Commentary on the letter to the Romans, dans: T. Nicklas, A. Merkt, J. Verheyden (éds.), Ancient Perspectives on Paul, (Novum Testamentum et Orbis Antiquus/Studien zur Umwelt des Neuen Testaments, 102), Göttingen 2013, 279-296. Cocchini, F., Questioni pneumatologiche nell’opera di Origene, dans: Dizionario Biblico Patristico, Roma (en préparation). Cocchini, F., Ritratti di Origene. Il “mio” Origene, dans: Adamantius 20 (2014) 455-458. Danieli, M.I., Incontri con Origene, dans: Adamantius 20 (2014) 458-463. De Luca, L., Il serpente di bronzo secondo Filone Alessandrino in Leg. 2,79-81, dans: Adamantius 21 (2015) 173-184. Gallagher, E.L., Origen via Rufinus on the New Testament Canon, dans: New Testament Studies (à paraître). Georges, T., «Summus Christianorum philosophorum» – Origen as Christian philo- sopher in Peter Abelard, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th Interna- tional Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 431-440.

171 Bulletin bibliographique

Georges, T., Origenes – Lehrer der göttlichen Tugenden, dans: T. Georges; J. Scheiner, I. Tanaseanu-Döbler (éds.), Bedeutende Lehrerfiguren. Von Platon bis Hasan al-Banna, Tübingen 2015, 123-152. Heil, U., Orosius, Augustine and the Origenist Controversy in the West: Some Obser- vations on the Commonitorium of Orosius, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Orige- niana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 525-544. Jacobsen, A.-C., Christ – the Teacher of Salvation. A Study on Origen’s Christology and Soteriology, (Adamantiana, 6), Münster 2015 [Doktorsavhandling vid Aarhus Universitet, 27 februari 2015]. Jacobsen, A.-C., Origenes. At tale om Gud, dans: P. Solberg, S. Kristiansen (éds.), Gud er alltid større: kirkefedrenes teologiske språk, Oslo 2015, 105-118. Jacobsen, A.-C., The Current State of the International Research on Origen, dans: Adamantius 20 (2014) 2015, 444-451. Junod, E., Origène et les Sagesses barbares, dans: S.H. Aufrère, F. Möri (éds.), Alexandrie la Divine. Sagesses barbares, Genève 2016, 575-595 Junod, E., Questions au sujet de l’anthologie origénienne transmise sous le nom de Philocalie, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Lecture et production des textes de l’Antiquité à la fin du Moyen Age, Paris 2015, 149-166. Karfíková, L., Patristische Exegese. Origenes und Augustin, dans: L. Karfíková (éd.), Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 1-22. Le Boulluec, A., La découverte d’Homélies sur les Psaumes d’Origène dans le Codex Monacensis Graecus 314, dans: Bulletin de l’Association Guillaume Budé, 2016 (sous presse). Lupi, J.E.P.B. (éd.), Santo Agostinho, bispo de Hipona: pensador do ocidente, dans: Cadernos Patrísticos (Florianopolis) 14 (2015). Marchetto, V., «Una voce di notte»: presenze angeliche nel Tempio di Gerusalemme dal Commento alle Lamentazioni di Origene, dans: Adamantius 21 (2015) 244-268. Mariani, G., «Origenistas, qui dicunt in fine omnes diabolos ac homines fore salvandos»: considerazioni sull’origenismo quattrocentesco dai sermoni di Roberto Caracciolo da Lecce e di altri predicatori del XV secolo, dans: Adamantius 21 (2015) 353-372. Neil, B., Dream Visions, Prophecy and Contemplation in Contra Celsum, (à paraître). Niculescu, M.V., Origen and Logocentrism. A Few Observations on a Recent Debate, dans: D. Costache, P. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy. A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015. Niculescu, M.V., Origen Otherwise than Origen. Toward an Alternative Approach to Origen’s Incarnational View of the Bible and of Biblical Exegesis, dans: Phronema 30/1 (2015) 43-62. Niehoff, M., Eusebius as a Reader of Philo, dans: Adamantius 21 (2015) 185-194. Perrone, L., The Find of the Munich Codex: A Collection of 29 Homilies of Origen on the Psalms, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and

172 IV - Auteurs et textes

Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 201-234. Piscini, G., L’interprétation des paraboles chez Origène: originalité, codification et variations d’une méthode exégétique, dans: Revue des Études Tardo-antiques 5 (2015-2016) 35-65. Piscini, G., La résurrection de Jésus dans le Contre Celse d’Origène, dans: D. Vigne (éd.), Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Actes du Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Toulouse, Toulouse, 21-22 mai 2015, Paris 2016 (à paraître). Rizzi, M., La seconda parte del Dialogo con Eraclide: l’anima è il sangue?, dans: Adamantius 21 (2015) 269-283. Šedina, M., Případ Panthéra. Órigenova obrana panenského početí Marie ve spisu Proti Kelsovi [The Panthera Case. Origen’s Defence of Mary’s Virginal Conception in Contra Celsum], dans: Listy filologické 138/1-2 (2015) 7-40 (en tchèque avec résumé en anglais). Turzyński, P., Antropologia trychotomiczna Orygenesa [Origen’s Trichotomic Anthro- pology], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 35-46. Vigne, D., Un portrait personnel d’Origène: les trois cercles, dans: Adamantius, 2016 (à paraître).

Orosius Heil, U., Was hat Rom mit Sodom und Gomorra zu tun? De urbis excidio und andere heilsgeschichtliche Katastrophen, dans: C.M. Meyer-Blanck (éd.), Geschichte und Gott, (Veröffentlichung der Wissenschaftlichen Gesellschaft für Theologie, 44), Leipzig 2015, 519-540.

Pachomius Pacomio, servo di Dio e degli uomini. Fonti greche sulla vita di Pacomio e dei suoi discepoli, introduzione, traduzione e note a cura di L. d’Ayala Valva, (Padri della chiesa - volti e voci), Magnano 2016 [contiene: traduzioni introdotte e annotale di: 1. Anonimo, Prima Vita Greca di Pacomio (pp. 95-362); 2. Paralipomeni dalla vita del santo Pacomio (pp. 363-424); 3. Ammone, Epistola sulla condotta di Pacomio e Teodoro (pp. 425-496); 4. Palladio, Historia lausiaca 32-34 (497-526)].

D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Beati i pacifici. Atti del XXII convegno ecumenico di spiritualità ortodossa, Bose 3-6 settembre 2014, Magnano 2015. D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Misericordia e perdono. Atti del XXIII convegno ecumenico internazionale di spiritualità ortodossa, Bose 9-12 settembre 2015, Magnano 2016.

Palladius Helenopolitanus D’Ayala Valva, L., Cremaschi, L., Mainardi, A. (éds.), Beati i pacifici. Atti del XXII

173 Bulletin bibliographique

convegno ecumenico di spiritualità ortodossa, Bose 3-6 settembre 2014, Magnano 2015.

Patres apostolici de Wet, Ch.L., Missionality, Religious Identity and Power in 1 Clement, dans: J. Kok, T. Nicklas, D. Roth, C. Hays (éds.). Sensitivity to Outsiders: Exploring the Dynamic Relationship between Mission and Ethics in the New Testament, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, II 364), Tübingen 2014, 421-446. de Wet, Ch.L., “No Small Counsel about Self-Control”: Enkrateia and the Virtuous Body as Missional Strategy in 2 Clement, dans: J. Kok, T. Nicklas, D. Roth, C. Hays (éds.). Sensitivity to Outsiders: Exploring the Dynamic Relationship between Mission and Ethics in the New Testament, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament, II 364), Tübingen 2014, 447-469. Le Boulluec, A., Des «nations» aux «barbares»: une mutation, des Pères apostoliques aux apologètes, dans: S. Aufrère, F. Möri (éds.), Les sagesses barbares. Échanges et réappropriations dans l’espace culturel gréco-romain. Actes du colloque tenu à la Fondation Martin Bodmer, Cologny-Genève, 27-30 août 2014, Genève 2016, 1-26.

Paulinus Nolanus Paulin de Nole, Correspondance avec Sulpice Sévère, [Correspondance traduite et annotée par] J. Desmulliez, C. Vanhems, J.-M. Vercruysse, (Sagesses chrétiennes), Paris 2016. [Paulinus Nolanus,] Poemat 17 (na cześć Nicetasa), [Carmen 17 (in honorem Nicetae)], tłum. [translated] L. Nieścior, dans: e-Patrologos 1/3 (2015) 49-62.

Grzywaczewski, J., Związki Nicetasa z Remezjany z Paulinem z Noli [Les relations entre Nicetas de Remesiana avec Paulin de Nola], dans: e-Patrologos 1/3 (2015) 14-27. Mratschek, S., A Living Relic for the Vicar of Rome. Strategies of Visualization in a Civil Case, dans: L. van Hoof, P. van Nuffelen (éds.), Literature and Society in the Fourth Century AD. Performing Paideia, Constructing the Present, Presenting the Self, (Mnemosyne Supplements, 373), Leiden – Boston 2015, 134-156. Mratschek, S., Augustine, Paulinus, and the Question of Moving the Monastery: Dispute between Theologians or between Actors of History?, dans: J. Hallebeek (éds.), Inter cives necnon peregrinos. Essays in honour of Boudewijn Sirks, Göttingen 2014, 545-561. Mratschek, S., Friends, Friendship, dans: Encyclopedia of the Bible and its Reception, vol. 9, Berlin – Boston 2014, 723-727. Mratschek, S., Geben und Nehmen in den Briefen des Paulinus von Nola: der himmlische Bankier und der Wohltäter der Armen, dans: G.M. Müller (éd.), Zwischen Alltagskommunikation und literarischer Identitätsbildung - kulturgeschichtliche Aspekte lateinischer Epistolographie in der Spätantike, (Roma aeterna. Beiträge zu Spätantike und Mittelalter). Stuttgart (sous presse).

174 IV - Auteurs et textes

Mratschek, S., Paulinus Nolanus, dans: C. Mayer, et al. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 3/4, Basel 2014, 540-548. Mratschek, S., Kleinschmidt, A., Paulinus von Nola, dans: G. Schöllgen, Th. Fuhrer et al. (éds.), Reallexikon für Antike und Christentum, vol. 26, Stuttgart 2014, 1147-1166. Nazzaro, A.V., Introduzione, dans: G. Santaniello, Vita di Paolino da Bordeaux Vescovo di Nola (352/353 ca.-431), (Strenae Nolanae, 12), Marigliano 2015, xi-xviii. Nazzaro, A.V., Mons. A. Ruggiero e la fortuna di Paolino nel Settecento a Nola, dans: T. Piscitelli (éd.), Studia Humanitatis. In memoria di Mons. Andrea Ruggiero, (Strenae Nolanae, 11), Marigliano 2015,. 95-123. Nazzaro, A.V., Paolino di Nola e l’aristocrazia cristianizzata del suo tempo, dans: C. Ebanista, M. Rotili (éds.), Aristocrazia e società fra transizione romano- germanica e Alto Medioevo, San Vitaliano (NA) 2015, 9-26. Nazzaro, A.V., Paolino di Nola: teologo sapienziale?, dans: F. Gasti, M. Cutino (éds.), Poesia e teologia nella produzione latina dei secoli IV-V. Atti della X Giornata Ghislieriana di Filologia classica, Pavia, 16 maggio 2013, (Scientifica), Pavia 2015, 13-29. Vercruysse, J.-M., Quand la consolation latine se drape dans un voile chrétien… chez Paulin de Nole, dans: E. Poulain-Gautret (éd.), Littérature narrative et consolation. Approches historiques et théoriques, Arras 2012, 75-87.

Paulinus Pellaeus Krynicka, T., Eucharisticos Paulina z Pelli (376 - po 459): “spowiedź nieudacznika IV wieku” czy hymn ku czci Opatrzności? [Paulin’s from Pella Eucharisticos: “confession of the 4th century loser” or a hymn to Divine Providence?], dans: Christianitas Antiqua 16 (2014) 148-162.

Paulinus Trevirensis Brennecke, H.C., Paulinus von Trier, dans: F.W. Bautz, et al. (éds.), Biographisch- bibliographisches Kirchenlexikon 37 (2016) (en ligne).

Pelagius Dunn, G.D., Pelagius and Demetrias, (à paraître).

Petrus Abelardus Georges, T., «Summus Christianorum philosophorum» – Origen as Christian philosopher in Peter Abelard, dans: A.-Ch. Jacobsen (éd.), Origeniana Undecima. Origen and Origenism in the History of Western Thought. The 11th International Conference on Origen studies, Aarhus 26-31 August 2013, (Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium, 279), Leuven 2016, 431-440. Georges, T., The Apophthegmata Patrum in the Context of the Occidental Reformation of Monastic Life during the 11th and 12th Centuries. The case of Peter Abelard, dans: Studia Patristica 76, Leuven 2017, (en préparation).

175 Bulletin bibliographique

Karfíková, L., Das Universale und das Einzelne in der Isagoge-Auslegung des Peter Abaelard (Abaelards Antworten auf Porphyrios’ Fragen), dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 157-192. Karfíková, L., Hängen die Formen von der Materie ab? Zum Chartreser Kommentar Librum hunc, dans: L. Karfíková, Von Augustin zu Abaelard. Studien zum christlichen Denken, (Paradosis, 58), Fribourg 2015, 122-135.

Philippus Presbyter Filipa Prezbitera, Komentarz do historii Hioba, [Commentary to the Story of Job], [cur.] M. Jóźwiak, (Bibliotheca Biblica) Wrocław 2015. Jóźwiak, M., Idea niezawinionego cierpienia w Komentarzu do historii Hioba Filipa Prezbitera [The Idea of an Undeserved Suffering in Commentary to the story of Job by Philip Presbyter], dans: Collectanea Theologica 85/2 (2015) 83-93.

Philo Alexandrinus Alesso, M., Elogio de la traducción: reflexiones sobre la traslación de los textos de Filón al español, dans: C. Palachi, I. Chialva (éds.), Glôssai / linguae en el Mundo Antiguo. Homenaje a Silvia Calosso, Santa Fe 2015, 36-48. De Luca, L., Il serpente di bronzo secondo Filone Alessandrino in Leg. 2,79-81, dans: Adamantius 21 (2015) 173-184. Decock, P.B., Philo of Alexandria: A Model for Early Christian “Spiritual” Readings of Scripture, dans: HTS Theological Studies 71/1 (2015) 1-8 (en ligne: http:// www.hts.org.za/index.php/HTS/article/viewFile/3069/pdf_1). Niehoff, M., Eusebius as a Reader of Philo, dans: Adamantius 21 (2015) 185-194. Runia, D.T., Berthelot, K., Birnbaum, E., Geljon, A.C., Keizer, H.M., Leonhardt- Balzer, J., Martín, J.P., Niehoff, M.R., Pearce, S.J.K., Seland, T. (éds.), Philo of Alexandria: An Annotated Bibliography 2012, dans: The Studia Philonica Annual 27 (2015) 181-216. Runia, D.T., Philon von Alexandria, dans: G. Schöllgen, Th. Fuhrer, et al. (éds.), Reallexikon für Antike und Christentum, vol. 27, Stuttgart 2016, 605-627. Runia, D.T., Sterling, G.E. (éds.), The Studia Philonica Annual 27, Atlanta 2015. Steenbuch, J.A., At gøre det utænkelige. Mellem negativ teologi og etik hos Filon, Klemens af Alexandria og Gregor af Nyssa, dans: Patristik 13 (2015) 3-22 (en ligne: www.patristik.dk/Patristik13.pdf).

Porphyrius Riedweg, Ch., Ein neues Zeugnis für Porphyrios’ Schrift Gegen die Christen – Johannes Chrysostomos, Johanneshomilie 17,3f., dans: I. Männlein-Robert, M. Becker (éds.), Die Christen als Bedrohung? Text, Kontext und Wirkung von Porphyrios’ Contra Christianos, Tübingen (sous presse).

Possidius Calamensis Zocca, E., I rapporti fra Agostino e Possidio, dans: C. Truzzi, G. Ziroldi (éds.), Possidio

176 IV - Auteurs et textes

/ Possidonio e Sant’Agostino. Identità, culto e tradizione. Atti del Convegno 11- 12-13 dicembre 2009. Castello dei Pico, Mirandola, Mirandola 2015, 31-46.

Priscillianus Sanchez, S.J.G., Le mysticisme de Priscillien: exercices et pratiques spirituelles, dans: R. Alciati (éd.), Actes du colloque international Norme et exercice: formes et histoire de l’ascèse chrétienne dans l’Antiquité tardive, 24 juin 2015, (à paraître). Sanchez, S.J.G., Le priscillianisme et les apocryphes juifs, dans: R. Gounelle, B. Mounier (éds.), La Littérature apocryphe chrétienne et le Ecritures juives, (Publications de l’Institut Romand des Sciences Bibliques, 7), Prahins (CH) 2015, 409-423. Sanchez, S.J.G., Lire et interpréter les Écritures selon Priscillien, dans: Bulletin de littérature ecclésiastique 116/2 (2015) 95-110. Sanchez, S.J.G., Priscillien: populaire et anathème (le soi, l’autre et autrui), communication au séminaire Alter et ipse, 14 avril 2015, dir. J. Lagouanère (à paraître).

Proclus Procli In Parmenidem commentaria, edidit C. Steel, t. I, Libros I-III continens, reco- gnoverunt C. Steel, C. Macé et P. d’Hoine, (Oxford Classical Texts), Oxford 2007.

Macé, C., Steel, C., Georges Pachymère philologue: le Commentaire de Proclus au Parménide dans le manuscrit Parisinus gr. 1810, dans: M. Cacouros, M.-H. Congourdeau (éds.), Philosophie et sciences à Byzance de 1204 à 1453. Les textes, les doctrines et leur transmission. Actes de la Table Ronde organisée au XXe Congrès International d’Études Byzantines, Paris, 2001, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 146), Leuven 2006, 77-99. Macé, C., d’Hoine, P., Helmig, Ch., van Campe, L., Steel, C., Proclus: Fifteen Years of Research (1990-2004). An Annotated Bibliography, dans: Lustrum 44 (2002) [2005]. Macé, C., Steel, C., d’Hoine, P., Bessarion lecteur du commentaire de Proclus sur le Parménide, avec une édition de ses scholies aux livres II et III, dans: Byzantion 79 (2009) 241-279.

Procopius Gazaeus Prokop von Gaza, Eclogarum in libros historicos Veteris testamenti epitome, Teil 1: Der Genesiskommentar, [ed.] K. Metzler, (Griechische Christliche Schriftsteller, N.F., 22), Berlin 2015. Prokop von Gaza, Der Genesiskommentar. Aus den Eclogarum in libros historicos Veteris Testamenti epitome, übersetzt und mit Anmerkungen versehen von K. Metzler, (Griechische Christliche Schriftsteller, N.F., 23), Berlin 2016 (sous presse).

177 Bulletin bibliographique

Ceulemans, R., François Combefis éditeur d’extraits origéniens, dans: S. Morlet (éd.), Lire en extraits. Lecture et production des textes de l’Antiquité à la fin du Moyen Âge, (Cultures et civilisations médiévales, 63), Paris 2015, 217-238

Prosper Aquitanus Prosperi Aquitani Opera, Pars I: Liber contra collatorem, cura et studio J. Delmulle, (Corpus Christianorum. Series Latina, 68), Turnhout 2016 (à paraître).

Delmulle, J., Bibliographia Prosperiana: A Report of More Than A Century of Scholarly Research (1900-2013), en ligne: www.bibliographiaprosperiana. wordpress. com, 2013. Delmulle, J., Le Carmen de ingratis de Prosper d’Aquitaine, une épopée héroïque de la grâce, dans: Revue des études latines 93 (2015) (à paraître). Delmulle, J., Le Contra collatorem de Prosper d’Aquitaine. Le parti augustinien et sa stratégie d’appel à Rome dans la querelle postpélagienne, (Textes et Études du Moyen Âge), Barcelona 2016 (à paraître). Delmulle, J., Prosper d’Aquitaine, poète de l’antinestorianisme triomphant? À propos de trois poèmes épigraphiques romains, dans: C. Bernard-Valette, J. Delmulle, C. Gerzaguet (éds.), Nihil veritas erubescit. Mélanges offerts à Paul Mattei par ses élèves, collègues et amis, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2016 (à pa- raître). Villegas Marín, R., Prosper’s “Crypto-Pelagians”: De ingratis and the Carmen de prouidentia Dei, dans: A.Y. Hwang, B.J. Matz, A. Casiday (éds.), Grace for Grace. The Debates after Augustine and Pelagius, Washington 2014, 51-71.

Prosper Aquitanus (Pseudo-) Pseudo-Prospero de Aquitania, Sobre la providencia de Dios, introduccion, texto latino revisado, traduccian y comentario de R. Villegas Marín, Barcelona 2010.

Quodvultdeus Degórski, B., Il mistero dell’incarnazione nel Commento al Simbolo Apostolico di san Quodvultdeus di Cartagine [The Mystery of the Incarnation in the Commentary to the Apostolic Symbol of St. Quodvultdeus of Carthage], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 64, 119-130. Nazzaro, A.V., Contro giudei, pagani ed eretici. Reazione religiosa e politica all’invasione dei Vandali ariani di Quoduultdeus vescovo di Cartagine (V sec.), dans: Auctores Nostri 14 (2014) 513-552.

Regula Donati Monastica 1: Donati Regula, Pseudo-Columbani Regula monialium, ed. V. Zimmerl- Panagl, frg. Edition der Donati Regula nach Vorarbeiten von M. Zelzer, (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, 98), Berlin u.a. 2015.

178 IV - Auteurs et textes

Zimmerl-Panagl, V., Zu unbeachteten Quellen und zur Kapitelzählung der Regula Donati, (Ergänzendes zu CSEL, 98), dans: Wiener Studien 128 (2015) 145-171.

Romanus Melodus Arentzen, Th., Kjødets teologi - Romanos Meloden, dans: P. Solberg, S. Kristiansen (éds.), Gud er alltid større: kirkefedrenes teologiske språk, Oslo 2015, 223-239. Prelipcean, A., From Adam to Moses: the Typology of the Old Testament Characters from the Kontakia of Romanos the Melodist and its Assessment οn the Great Canon of Andrew of Crete, dans: Review of Ecumenical Studies 7/3 (2015) 388- 421. Prelipcean, A., Tipologia Vechiului Testament în condacele lui Roman Melodul şi Canonul cel Mare al lui Andrei Criteanul, dans: A. Ioniţă (éd.), Interpretarea biblică între Biserică şi Universitate, (Studia Oecumenica, 10), Sibiu-Cluj- Napoca 2016, 260-302.

Rufinus Aquileiensis Baghos, M., The Traditional Portrayal of St Athanasius according to Rufinus, Socrates, Sozomen, and Theodoret, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 139- 171.

Severus Antiochenus Allen, P., Death and Veneration: Treatment of a Martyr Death by Severus, Patriarch of Antioch (512-518), dans: Patrologia Pacifica Quarta = Scrinium. Journal of Patrology and Critical Hagiography 11 (2015) 11-21. Hovorun, C., Севир Антиохийский [Severus of Antioch], dans: Книга еретиков [The Book of Heretics], Санкт-Петербург 258-266. Moss, Y., The Rise and Function of the Holy Text in Late Antiquity: Severus of Antioch, the Babylonian Talmud, and Beyond, dans: B. Bitton-Ashkelony, C. Harrison, T. De Bruyn (éds.), Patristic Studies in the Twenty-First Century. Proceedings of an International Conference to Mark the 50th Anniversary of the International Association of Patristic Studies, Turnhout 2015, 521-548.

Shenute Atripensis Brakke, D., Crislip, A., Selected Discourses of Shenoute the Great: Community, Theology, and Social Conflict in Late Antique Egypt, Cambridge 2015.

Sidonius Apollinaris Mratschek, S., Poetry in Prose: the Letters of Sidonius Apollinaris, dans: E.J. Watts, C. Sogno, B.K. Storin (éds.), A Critical Introduction and Reference Guide to Letter Collections in Late Antiquity, Berkeley - Los Angeles (sous presse).

Siricius Ferreiro, A., Pope Siricius and Himerius of Tarragona (385): An Example of Provincial

179 Bulletin bibliographique

Papal Intervention in the Fourth Century, dans: G. Dunn (éd.), The Bishop of Rome in Late Antiquity, Surrey 2015, 73-85.

Socrates Scholasticus Baghos, M., The Traditional Portrayal of St Athanasius according to Rufinus, Socrates, Sozomen, and Theodoret, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 139-171.

Sozomenus Baghos, M., The Traditional Portrayal of St Athanasius according to Rufinus, Socrates, Sozomen, and Theodoret, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 139-171.

Stephanus Thebanus Suciu, A., Revisiting the Literary Dossier of Stephen of Thebes: With Preliminary Editions of the Greek Redactions of the Ascetic Commandments, dans: Adamantius 21 (2015) 301-324.

Synesius Cyreniensis Neil, B., Dreams in Synesius of Cyrene as a Pathway to the Divine, dans: Phronema 30/2 (2015) 19-36.

Tatianus Breitbarth, N., «Als Sklave ertrage ich die Sklaverei» (Oratio 11, 2). Tatians Aussagen zur Sklaverei in seiner Rede an die Griechen, dans: N. Priesching, H. Grieser (éds.), Theologie und Sklaverei von der Antike bis in die frühe Neuzeit, (Sklaverei – Knechtschaft – Zwangsarbeit 14), Hildesheim u.a. 2016, 1-23. Gemeinhardt, P., Tatian und die antike Paideia. Ein Wanderer zwischen zwei (Bildungs-) Welten, dans: H.-G. Nesselrath (éd.), Tatian Oratio ad Graecos (SAPERE), Tübingen 2016, 247-266. Ritter, A.M., Spuren Tatians und seiner Oratio ad Graecos in der christlichen Literatur der Spätantike, dans: H.-G. Nesselrath (éd.), Tatian Oratio ad Graecos, (SAPERE), Tübingen 2016, 293-309.

Tertullianus Tertullian, Adversus nationes I, Übersetzung und Kommentar von I. Ißermann, Frankfurt 2017 (en préparation). Tertullian, Apologeticum, Lateinisch/deutsch, hrsg. von T. Georges, (Fontes Christiani, 62), Freiburg – Basel - Wien 2015. Tertullianus, O Kristově těle – De carne Christi, (latinsko-české vydání), Úvodní studie, překlad a výkladové poznámky P. Kitzler. [On the Flesh of Christ – De carne Christi, (Latin-Czech Edition), Introductory study, Czech translation and commentary by P. Kitzler], (Knihovna raně křesťanské tradice, 17), Praha 2015. Ciccolini, L., Tertullianus magister: Tertullien lu par Cyprien de Carthage, dans: J.

180 IV - Auteurs et textes

Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 141-166. Dunn, G.D., Tertullian and Military Service: The Scriptural Arguments in De corona, dans: D. Meconi (éd.), Secular Struggles and Sacred Scripture, (The Bible in Ancient Christianity, 9), Leiden 2015, 87-103. Dunn, G.D., Turn the Other Cheek: Patience and Non-retaliation in the Early Christian African Tradition, (à paraître). Gaytan Luna, J.A., Restitutio in novissimo die (Tert., De resurrectione mortuorum, 34, 8-9), estratto di tesi sostenuta all’Istituto Patristico Augustinianum, Roma, (s.d.). Georges, T., Tertullian’s Criticism of the Emperors’ Cult in the Apologeticum, dans: Collegium 17 (2016) (à paraître). Kinzig, W., Ist das Christentum monotheistisch? Bemerkungen aus kirchenhistorischer Sicht , (en préparation). Kinzig, W., Monarchianismus und Monarchie. Überlegungen zum Zusammenhang zwischen Theologie und Politik im 2. und 3. Jahrhundert, dans: S. Rebenich (éd.), Monarchische Herrschaft im Altertum, (Schriften des Historischen Kollegs, 94), Berlin 2017 (à paraître). Kitzler, P., Tertullian’s Concept of the Soul and His Corporealistic Ontology, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 43-62. Lagouanère, J., Augustin, lecteur critique du De anima de Tertullien, dans: J. La- gouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 231-258. Lagouanère, J., Clauis Tertulliani operum, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 267-314. Lagouanère, J., Fialon, S. (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016. Lagouanère, J., Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique: problématiques et enjeux, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 9-18. Turek, W., Godność ciała ludzkiego według Tertuliana. Analiza komentarzy do tekstów Rdz 1, 26-27; 2, 8; 1 Kor 3, 16 [La dignità della carne umana secondo Tertul- liano. L’analisi dei commenti a Gen 1, 26-27; 2, 8; e 1 Cor 3, 16], dans: Vox Patrum 35 (2015) vol. 63, 63-75.

181 Bulletin bibliographique

Zocca, E., Tertullien et le donatisme: quelques remarques, dans: J. Lagouanère, S. Fialon (éds.), Tertullianus Afer. Tertullien et la littérature chrétienne d’Afrique (IIe-VIe siècles), (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity, 70), Turnhout 2016, 63-104.

Dissertation en cours: Kingreen, Sarah-Magdalena, Tertullians Schrift Adversus Valentinianos. Kommentierung und rhetorische Analyse der argumentativen Widersetzung Tertullians gegen die Valentinianer, Humboldt Universität, Lehrstuhl für Ältere Kirchengeschichte der Theologischen Fakultät, Berlin.

Theodoretus Cyrensis Théodoret de Cyr, La Trinité et l’Incarnation / De sancta et vivifica Trinitate et incarnatione Domini, vol. 1. La Trinité, Introduction, texte critique, traduction, notes et annexe par J.-N. Guinot, (Sources Chrétiennes, 574), Paris 2015. Théodoret de Cyr, La Trinité et l’Incarnation / De sancta et vivifica Trinitate et incarnatione Domini, vol. 2. L’Incarnation, texte critique, traduction, notes et annexes par J.-N. Guinot, (Sources Chrétiennes, 575), Paris 2015.

Baghos, M., The Traditional Portrayal of St Athanasius according to Rufinus, Socrates, Sozomen, and Theodoret, dans: D. Costache, Ph. Kariatlis, M. Baghos (éds.), Alexandrian Legacy: A Critical Appraisal, Newcastle upon Tyne 2015, 139- 171. Cassin, M., Un recueil d’extraits patristiques sur l’âme et la nature de l’homme, dans: A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016, 167-185. Guinot, J.-N., L’exégèse antiochienne, dans: L. Mellerin (éd.), Manuel-Bible, 2016 (à paraître). Guinot, J.-N., Théodoret de Cyr (393-c.460), dans: A. Le Boulluec, É. Junod (éd.), Anthologie théologique. Antiquité, Paris (à paraître). Guinot, J.-N., Théodoret de Cyr (c. 393- c.460) et la Septante, dans: M.M. Meiser, F. Wilk, Handbuch zur Septuaginta LXX, (à paraître). Kinzig, W., Das sogenannte Bekenntnis des Ambrosius (CPL 167a) bei Theodoret und der Brief In prolixitate epistolae Papst Anastasius’ II. (CPL 1610; CPG 9160), dans: Zeitschrift für Antikes Christentum 19 (2015) 452-480.

Theodorus Abucara Agachi, A., A Critical Presentation of the Work of Theodore Abu Qurrah in Defense of Icons, dans: The Heythrop Journal 57 (2016) 257-268.

Theodorus Mopsuestenus Brändle, R., Eucharistie und christliches Leben bei Johannes Chrysostomos und Theodor von Mopsuestia, dans: D. Hellholm, D. Sänger (éds.), The Eucharist – Its Origins and Contexts: Sacred Meal, Communal Meal, Table

182 IV - Auteurs et textes

Fellowship in Late Antiquity, Early Judaism, and Early Christianity, vol. II, (Wissenschaftliche Untersuchungen zum Neuen Testament), Tübingen 2016, 1185-1209 (sous presse). Mira, M., La ripresentazione del mistero di Cristo nelle Omelie Catechetiche XV e XVI di Teodoro di Mopsuestia sull’Eucaristia, dans: J.J. Silvestre, J. Rego (éds.), Il mistero di Cristo reso presente nella liturgia, Roma 2016, 309-326

Theophilus Antiochenus Théophile d’Antioche, À Autolykos, introduction, traduction et notes par M.-A. Calvet- Sebasti, dans Premiers auteurs chrétiens, (Bibliothèque de la Pléiade), Paris (à paraître).

Engberg, J., Conversion, apologetic argumentation and polemic (amongst friends) in second century Syria. Theophilus’ Ad Autolycum, dans: M. Blömer et al. (éds.), Religious Identities in the Levant from Alexander to Muhammed, (Contextualising the Sacred, 4), Turnhout 2015, 83-94. Engberg, J., Theophilus, dans: J. Engberg, A.-Ch. Jacobsen, J. Ulrich (éds.), In Defence of Christianity: Early Christian Apologists, (Early Christianity in the Context of Antiquity, 15), Frankfurt am Main 2014, 101-124 [original danois, 2006].

Timotheus I Tymoteusz I, Listy 1-8 [Timothy I, Letters 1-8], tłum. [translated] J.W. Żelazny, Kraków 2015, 5-28.

Żelazny, J.W., Tymoteusz I – prekursor ekumenizmu? [Timothy I – precursor of ecumenism?], dans: Tymoteusz I, Listy 1-8 [Timothy I, Letters 1-8], tłum. [translated] J.W. Żelazny (éd.), Kraków 2015, 5-28.

Titus Bostrensis Titus de Bostra, Contre les Manichéens, edd. A. Roman, T.S. Schmidt, P.-H. Poirier, (Corpus Christianorum in Translation, 21), Turnhout 2015.

Tyconius Vercruysse, J.-M., Tyconius’ Hermeneutics. The way the Holy Spirit expresses itself through Scripture, dans: T. Toom (éd.), Patristic Theories of biblical Interpretation. The Latin Fathers, New York 2016, 20-48.

Vincentius Lirinesis Delmulle, J., Présentation, révision de la traduction, annotation, bibliographie et indices de l’Aide-mémoire de Vincent de Lérins, dans: M. Lenkaityte (éd.), L’île des saints, (Les Pères dans la foi), Paris 2016 (à paraître). Monat, P., Traduction de l’Aide-mémoire de Vincent de Lérins, dans: M. Lenkaityte (éd.), L’île des saints, (Les Pères dans la foi), Paris 2016 (à paraître).

183 Bulletin bibliographique

Zosimus, papa Dunn, G.D., Placuit apostolicae (Ep. 1) of Zosimus of Rome and the Ecclesiastical Reorganisation of Gaul, dans: Journal of Early Christian Studies 23 (2015) 559-581. Dunn, G.D., «... quid habuerit antiqua consuetudo»: Zosimus of Rome and Hilary of Narbonne, dans: Revue d’Histoire Ecclesiastique 110 (2015) 31-55. Dunn, G.D., The Ecclesiastical Reorganisation of Space and Authority in Late Antique Gaul: Zosimus’ Letter Multa contra (JK 334), dans: Journal of the Australian early Medieval Association (sous presse). Dunn, G.D., Zosimus’ Synod of Rome in September 417 and His Letter to Western Bishops (Cum aduersus), dans: Antiquité Tardive 23 (2015) 395-405.

* * * * * *

184 Bulletin bibliographique

Critères éditoriaux pour le Bulletin

A) Publications déjà parues 1. Dans: le cas d’articles, on donnera toujours le titre du périodique, le volume, l’année et le numéro des pages, par ex.: Bernabé, A., La teogonía órfica citada en las Pseudoclementina, dans: Adamantius 14 (2008), 79-99. 2. Pour les actes de colloques et autres volumes collectifs, on indiquera le(s) éditeur(s) scientifique(s), par ex.: Gain, B., Les instruments de travail pour l’étude de la littérature grecque chrétienne [ancienne], dans: B. Pouderon (éd.), Littérature grecque chrétienne ancienne, I, Paris 2008, 267-322. Gaşpar, C., The Emperor Who Conversed with the Angels: The Making of a ‘Pagan’ Saint in the Fourth Century, dans: M. Neamţu, B. Tătaru-Cazaban (éds.), Memory, Humanity, and Meaning: Selected Essays in Honor of Andrei Pleşu’s Sixtieth Anniversary, Bucharest 2009, 233-248. 3. Pour un ouvrage figurant dans: une collection, on indiquera le titre de celle-ci et le numéro du volume, par ex.: Leuenberger-Wenger, S., Ethik und christliche Identität bei Gregor von Nyssa, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 49) Tübingen 2008. 4. Dans: le cas d’un titre exprimé dans: une langue d’accès plus restreint, on donnera toujours le titre original, puis entre crochets droits sa traduction en anglais (ou français, allemand, italien, espagnol), par ex.: Karfíková, L., Čas a řeč. Studie o Augustinovi, Řehořovi z Nyssy a Bernardovi Silvestris [Time and Language: Seven studies concerning Augustine, Gregory of Nyssa and Bernard Silvestris], Praha 2007.

B) Publications à paraître On s’efforcera d’indiquer le titre précis (par ex. d’Actes ou de Mélanges); le nom de l’éditeur(s); la collection et le numéro du volume; la date escomptée de publication. En l’absence d’indication précise sur le moment de la publication, veuillez choisir l’une des formulations suivantes: 1. En préparation (pour une monographie ou un article qui n’a pas encore atteint son état définitif). 2. À paraître (pour une monographie ou article dans: la période qui s’étend entre la remise à l’éditeur et l’impression). 3. Sous presse (pour une publication qui va sortir dans: un délai inférieur à 6-12 mois). N.B. Les annonces de travaux en préparation ou sous presse paraîtront seulement une fois.

185 Bulletin bibliographique

Editorial guidelines for the bulletin

A) Printed publications 1. In the case of articles, always give the title of the journal, the volume, the year and the number of pages, e.g.: Bernabé, A., La teogonía órfica citada en las Pseudoclementina, dans: Adamantius 14 (2008), 79-99. 2. For proceedings and other collective volumes indicate the editor(s), e.g.: Gain, B., Les instruments de travail pour l’étude de la littérature grecque chrétienne [ancienne], dans: B. Pouderon (éd.), Littérature grecque chrétienne ancienne, I, Paris 2008, 267-322. Gaşpar, C., The Emperor Who Conversed with the Angels: The Making of a ‘Pagan’ Saint in the Fourth Century, dans: M. Neamţu, B. Tătaru-Cazaban (éds.), Memory, Humanity, and Meaning: Selected Essays in Honor of Andrei Pleşu’s Sixtieth Anniversary, Bucharest 2009, 233-248. 3. For a book published in a series, indicate the title of the series and the number of the volume, e.g.: Leuenberger-Wenger, S., Ethik und christliche Identität bei Gregor von Nyssa, (Studien und Texte zu Antike und Christentum, 49) Tübingen 2008. 4. In the case of a title in a less accessible language, always give the original title and then within square brackets the translation into English (or French, German, Italian, Spanish).

Karfíková, L., Čas a řeč. Studie o Augustinovi, Řehořovi z Nyssy a Bernardovi Silvestris [Time and Language: Seven studies concerning Augustine, Gregory of Nyssa and Bernard Silvestris], Praha 2007.

B) Forthcoming publications Please try to indicate the precise title (e.g. of proceedings or Festschriften); the name(s) of the editor(s); the series and number of the volume; the expected time of publication. In case you do not have a precise indication for the time of publication, choose, please, among the following formulations: 1. En préparation (for a book or article not yet in its final stage); 2. À paraître (for a book or article in the ‘limbus’ between delivering and printing) 3. Sous presse (for forthcoming publication within the next 6-12 months). N.B. The announcement for forthcoming publications will appear only once.

186 NOUVELLES ET COMMUNICATIONS

- En évidence

Fortunatianus of Aquileia The rediscovery of Fortunatianus of Aquileia’s Commentary on the Gospels by Lukas Dorfbauer in October 2012 is now well known: publication of the critical edition, along with an English translation and volume of accompanying studies, is anticipated in the autumn of 2016.

New Testament catena manuscripts David Parker has identified 100 New Testament catena manuscripts not included in the Gregory–Aland Kurzgefasste Liste:

H.A.G. Houghton & D.C. Parker, An Introduction to Greek New Testament Commentaries with a Preliminary Checklist of New Testament Catena Manuscripts, dans: H.A.G. Houghton (éd.), Commentaries, Catenae and Biblical Tradition, (Texts and Studies, 3/13), Piscataway NJ, 2016.

A - Congrès, Colloques

[Belgique] ‘Sicut dicit...’ A Methodological Workshop on the Editing of Commentaries on Authoritative Texts, Leuven, 09-11/03/2016

This Leuven workshop, which is organized by LECTIO (Leuven Centre for the Study of the Transmission of Text and Ideas in Antiquity, the Middle Ages and the Renaissance) and its Laboratory for Text Editing, wants to explore the specific methodological problems presented by the editing of commentaries on authoritative texts and to discuss the possible answers to them. Its approach will be diachronic and multidisciplinary: the workshop will tackle texts from Antiquity and the Middle Ages, written in both Greek and Latin, from various fields: literature, theology, philosophy, medicine and law. We hope this approach will allow us to define and refine the challenges this kind of research faces and the opportunities it offers.

Organisation: R. Beyers, Sh. Boodts, R. Ceulemans, P. De Leemans, E. Gielen, M. Reynders, G. Roskam, S. Schorn & H. Tamas http://www.arts.kuleuven.be/byzantium

187 Nouvelles et communications

[France] La résurrection dans l’Antiquité chrétienne, Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Barcelone (Barcelone, 20-21 novembre 2014), en collaboration avec les Facultés de théologie de Toulouse et de Lyon, sous la responsabilité de R. Baró.

La Passion du Christ et sa descente aux enfers, Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de Lyon (Lyon, 12-13 mars 2015), en collaboration avec les Facultés de théologie de Toulouse et de Barcelone, sous la responsabilité d’É. Ayroulet.

Résurrection du Christ, transfiguration de l’homme, Colloque de Patristique de la Faculté de théologie de de Toulouse (Toulouse, 21-22 mai 2015), en collaboration avec les Facultés de théologie de Toulouse et de Barcelone, sous la responsabilité de D. Vigne.

La littérature chrétienne disparue, Colloque international organisé par G. Aragione, F. Chapot, S. Morlet, Université de Strasbourg (29 sept. – 1er oct. 2016).

[Grande Brétagne] The Sixth British Patristics Conference will take place at the University of Birmingham from 5th–7th September 2016, with over 80 papers and speakers from 16 countries. More information at http://www.tinyurl.com/patristics16.

The Tenth Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testament will take place in Birmingham in February or March 2017. The theme is “Lives of the New Testament Text: The Bible and Liturgy and, twenty years on, the Living Text of the Gospels”. Further details will be posted at http://www.birmingham.ac.uk/itsee/

[Suisse] Philosophie für die Polis, Fünfter internationaler Kongress der Gesellschaft für antike Philosophie (GANPH) 6.–9. 9. 2016, Universität Zürich.

Adversus Christianos. La littérature de polémique antichrétienne au cours du premier millénaire (Groupe suisse d’études patristiques) 15.-17.02.2017, Université de Fribourg:

188 Nouvelles et communications

[Ucraine] The Holy Scripture in Ukrainian Pre-Modern Culture in Context: The Canonical and Extra-Canonical Writings, and Salient Features of Their Reception

27-28 October 2016 Place: Ukrainian Catholic University, Lviv, Working Languages: English & Ukrainian

The Holy Scripture entered the Ukrainian culture with the adoption of Christianity and took its decisive place in different areas of religious and cultural life. Various translations of the canonical and extra-canonical writings, hagiographic and patristic materials into the Old Slavonic language profoundly influenced the culture of Kyivan Rus’, which had been centered on the Bible. This conference will deal with a wide range of issues related to the history of the translation of the biblical books, their reception and interpretation. Special attention will be devoted to the canonical and extra-canonical writings in Ukrainian pre-modern culture: their translations and use in various areas of ecclesial and cultural life. One of the aims of the conference is to situate the "Ukrainian Biblical World" in the context of the wider Christian tradition.

The conference will focus on the following areas of studies: 1) formation and reception of the canonical and extra canonical writings in antiquity and beyond; 2) Old Slavonic and Old Ukrainian translations of biblical literature; 3) reception of biblical literature in Ukrainian pre-modern culture.

Contacts: Halyna Teslyuk: [email protected] Taras Khomych: [email protected]

B – Mélanges

[Studia Patristica] – Studia Patristica (Oxford 2007), voll. XLIV-XLIX, Leuven 2010: J. Baun, A. Cameron, M. Edwards, M. Vinzent (éds.), Papers presented at the Fifteenth International Conference on Patristic Studies held in Oxford 2007, (Studia Patristica, 44-49), Leuven 2010: - Hovorun, C., Controversy on Energies and Wills in Christ: Between Politics and Theology, dans: vol. XLVIII, 217-220.

– Studia Patristica (Lviv 2009), vol. LI, Leuven 2011: A. Brent, T. Khomych, O. Vakula, M. Vinzent (éds.), Papers Presented at the Conference “The Image of the Perfect Christian in Patristic Thought” at the Ukrainian

189 Nouvelles et communications

Catholic University in Lviv, Ukraine, under Taras Khomych, Oleksandra Vakula and Oleh Kindiy in 2009, (Studia Patristica, 51), Leuven 2011: - Horyacha, M., The Image of the Perfect Christian in the Teaching of Ps- Macarius, 149-170. – Studia Patristica (Oxford 2011), voll. LIII-LXX, Leuven 2013: M. Vinzent, et al. (éds.), Papers presented at the Sixteenth International Conference on Patristic Studies held in Oxford 2011, (Studia Patristica, 53-70), Leuven 2013: - Ables, S., Did John of Damascus Modify His Sources in the De fide orthodoxa?, dans: vol. LXVIII (16), 355-361. - Draghici-Vasilescu, E., How would Gregory of Nyssa have understood evolutionism?, dans: vol. LXVII (15), 151-169. - Hovorun, C., Influence of Neoplatonism on Formation of Theological Language, dans: vol. LVIII (6), 13-18. - Macé, C., de Vos, I., Pseudo-Athanasius, Quaestio ad Antiochum 136 and the Theosophia, dans: vol. LXVI (14), 319-332. - Mira, M., Friendship in Maximus the Confessor, dans: vol. LXVIII (16), 273-280. - Tamas, H., «Scio unum Deum vivum et verum, qui est trinus et unus Deus»: The Relevance of Creedal Elements in the Passio Donati, Venusti et Hermogenis, dans: vol. LXIII (11), 243-257. – Studia Patristica (London 2014), vol. LXXIV, Leuven 2016 (sous presse): M. Vinzent, A. Brent (éds.), Papers presented at the Fifth British Patristics Conference, London, 3-5 September 2014, (Studia Patristica, 74), Leuven 2016: - Draghici-Vasilescu, E., Gregory of Nazianzus about the ‘manner of generation’ in his poem On the Son. - Houghton, H.A.G., The Text of John in Fortunatianus of Aquileia’s Commentary on the Gospels. - Lemeni, D., The Dynamics of Spiritual Guidance in Apophtegmata Patrum.

– Studia Patristica (Oxford 2015), Leuven (en préparation): - Ables, S., The Rhetoric of Persuasion in the Polemic of John of Damascus. - Birkner, Ch., Hagiography and autobiography in Cyril of Scythopolis. - Ferreiro, A., Sufficit septem diebus: Seven Days Mourning the Dead in the Letters of St. Braulio of Zaragoza. - Gain, B., Le voyage de jeunesse de Basile en Orient: hypothèses sur le silence des sources externes. - Gemeinhardt, P., Teaching Religion in Late Antiquity: Divine and Human Agency. - Houghton, H.A.G., The Layout of Early Latin Commentaries on the Pauline Epistles and their Oldest Manuscripts. - Portaru, M., A Reconsideration of the Relationship between Logoi and Divine Activities in Maximus the Confessor. – Studia Patristica, Leuven (à paraître): - Georges, T., The Apophthegmata Patrum in the Context of the Occidental Reformation of Monastic Life during the 11th and 12th Centuries. The

190 Nouvelles et communications

case of Peter Abelard, dans: Studia Patristica 76, Leuven 2017, (en préparation). - Merdinger, J.E., Defying Donatism Subtly: Augustine’s and Aurelius’ Liturgical Canons at the Council of Hippo. - Spoerl, K.E., Epiphanius of Salamis on Jesus’s Digestion. - Vignal, M.-N., Méthode d’Olympe, lecteur et exégète de Saint Paul. - Williams, D.H., Ambrose and Apologetics.

– Studia Patristica, Supplements: - Frenkel, L.M., Theodotus of Ancyra’s Homilies and the Council of Ephesus (431), (Studia Patristica, Supplements, 4), Leuven 2015.

[Autres mélanges] Müller, C. et alii (Ed.), Kampf oder Dialog? – Conflict/Dialogue? Begegnung von Kulturen im Horizont von Augustins ‘De ciuitate dei’ – Augustine’s Engagement with Cultures in ‘De ciuitate dei’. Internationales Symposion – International Symposium. Institutum Patristicum Augustinianum, Roma 25.-29. September 2012 (Cassiciacum 39,11. Res et Signa 11), Würzburg 2015. • Inhalt: Can the City of God Help Us Deconstruct Multiculturalism? (J.M. Rist); Rhetorik – Philosophie – Exegese. Die Argumentationstechnik Augustins in De ciuitate dei (mit besonderer Berücksichtigung der Bücher 11-12) (Ch. Tornau); Augustins Genesis-Exegese in ciu. 11-14. Die performative Kraft des Bibeltexts (Th. Fuhrer); Polemik oder Protreptik? Apologetische Ansätze in De ciuitate dei und einigen korrespondierenden Epistulae (Ch. Müller); Augustine – Cicero «redivivus» (J.J. O’Donnell); Kulturkontakte zwischen Römern und Germanen in der Spätantike (A. Demandt); Gloria humana und concordia im imperium Romanum (ciu. 5,17) und die Vorläufigkeit der Kulturen (ciu. 19,17) (H.A. Gärtner); Das Verhältnis religio – superstitio und Augustins De ciuitate dei (K. Vössing); L’uso del termine philosophus nel De ciuitate dei (G. Catapano); «Nulli nobis quam isti propius accesserunt» (ciu. 8,5). Augustine’s Inside Adversaries (J. Wetzel); Augustinus’ Philosophie der Sprache in De ciuitate dei 16,6 (Ch. Horn); Il De philosophia di Varrone e l’escatologia del De ciuitate dei (N. Cipriani); «Imitari potius quam inuocare» (ciu. 10,26). Augustinus, Sokrates, Porphyrios und der pagane Polytheismus (M. Erler); Dialogue or Conflict? Augustine on Roman Religion (E. Rebillard); Jews, Judaism, and St. Stephen in Augustine’s City of God (P. Fredriksen); Augustine, Porphyry and the Jews. Psalm 72 (73) in the City of God (I. Bochet); L’antropologia delle passiones nella costruzione delle ciuitates (ciu. 14). Per nuovi rapporti tra cristiani, romani e barbari (V. Grossi); Augustin und Pelagius – Vergleich zweier Mentalitäten. Ciu. 11-14 auf dem Hintergrund des Pelagianischen Streits (V.H. Drecoll); Teologia politica ed escatologia politica nel De ciuitate dei. Il dispositivo apocalittico-paolino matrice decostruttiva del pensiero e del politico occidentali (G. Lettieri); The Intellectual Conscience in Religion and Thought. St. Augustine’s Depiction of Western Culture in De ciuitate dei (M. Hollingworth); Konfessionsspezifische Rezeptionskulturen?

191 Nouvelles et communications

Zur frühneuzeitlichen Aneignung von Augustins De ciuitate dei (D. Burkard); Le due città di sant’Agostino come provocazione per le culture pedagogiche (W. Böhm); Parigi – Roma – Parigi. Gli dèi speciali varroniani da Agostino e Michel Butor (W. Hübner); Der Gottesstaat Augustins – Maßgabe für heutige Staaten? (L. Schick).

[Aejmelaeus, A.] K. De Troyer, T.M. Law, M. Liljeström (éds.), In the Footsteps of Sherlock Holmes. Studies in the Biblical Text in Honour of Anneli Aejmelaeus, (Contributions to Biblical Exegesis and Theology, 72), Leuven 2014. [Billerbeck, M.] A. Neumann-Hartmann, T.S. Schmidt (éds.), Munera Friburgensia. Festschrift Margarethe Billerbeck, Berne et al. 2015, [Biraud, M.] Poétique de la syntaxe et rythmes de la prose. Mélanges en l’honneur de Michèle Biraud, (à paraître). [Brennecke, H.C.] U. Heil, A. von Stockhausen (éds.), Crux interpretum. Ein kritischer Rückblick auf das Werk von Eduard Schwartz. Vorträge der Tagung zum 65. Geburtstag von Hanns Christof Brennecke, 17.-18. Februar 2012, (Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristlichen Literatur, 176), Berlin - Boston 2015. [Cantalamessa, R.] P.F. Beatrice, B. Pouderon (éds.), Pascha nostrum Christus. Essays in Honour of Raniero Cantalamessa OFMCap (Théologie historique, 123), Paris 2016. [Charlet, J.-C.] G. Herbert de la Portbarré-Viard, A. Stoehr-Monjou (éds.), «Studium in libris et sedula cura docendi». Mélanges en l’honneur de Jean-Louis Charlet, (Collection des Études augustiniennes. Série Antiquité), Paris (sous presse). [Dangel, J.] M. Baratin, R. Utard, C. Lévy, A. Videau (éds.), Stylus: la parole dans ses formes. Mélanges en l’honneur du professeur Jacqueline Dangel, Paris 2010. [Dubois, J.-D.] A. Van der Kerchove, L. Soares Santoprete (éds.), Hommage à Jean-Daniel Dubois, (Bibliothèque de l’École des Hautes Études. Sciences religieuses), Turnhout 2016 (à paraître). [Géhin, P.] A. Binggeli, A. Boud’hors, M. Cassin (éds.), Manuscripta graeca et orientalia. Mélanges patristiques et monastiques en l’honneur de Paul Géhin, (Orientalia Lovaniensia Analecta, 243), Leuven 2016. [Herbers, K.] C. Alraum, A. Holndonner, H.-C. Lehner, C. Scherer, Th. Schlauwitz, V. Unger (éds.), Zwischen Rom und Santiago. Festschrift für Klaus Herbers zu seinem 65. Geburtstag, Bochum 2016. [Holmes, M.W.] D.M. Gurtner, J. Hernández, Jr., P. Foster (éds.), Studies on the Text of the New Testament and Early Christianity in Honor of Michael W. Holmes, (New Testament Tools, Studies, and Documents, 50), Leiden 2015. [Laurence, P.] A. Canellis, É. Gavoille, B. Jeanjean (éds.), Caritatis scripta. Mélanges de littérature et de patristique offerts à Patrick Laurence, (Collection des Études Augustiniennes, Série Antiquité, 199), Paris 2015. [Mattei, P.] C. Bernard-Valette, J. Delmulle, C. Gerzaguet (éds.), Nihil veritas erubescit. Mélanges offerts à Paul Mattei par ses élèves, collègues et amis, (Instrumenta Patristica et mediaevalia. Research on the Inherance of Early and Medieval Christianity), Turnhout 2016 (à paraître).

192 Nouvelles et communications

[Micheli, G.] G. Piaia, G. Zago (éds.), Miscellanea in onore di Giuseppe Micheli, Padova, (à paraître). [Odorico, P.] C. Gastgeber, C. Messis, D.I. Mureșan, F. Ronconi (éds.), Pour l’amour de Byzance. Hommage à Paolo Odorico, (Eastern and Central European Studies, 3), Frankfurt am Main 2013. [Otte, H.] I. Mager (éd.), Überliefern – Erforschen – Weitergeben. Festschrift für Hans Otte zum 65. Geburtstag, (Jahrbuch der Gesellschaft für Niedersächsische Kirchengeschichte, 113), Hannover 2015. [Rowland, C.] J. Ashton (éd.), Revealed Wisdom. Studies in Apocalyptic in honour of Christopher Rowland, (Arbeiten zur Geschichte des antiken Judentums und des Urchristentums, 88), Leiden 2014. [Schamp, J.] E. Amato (éd.), A. Roduit, M. Steinrück (coll.), Approches de la Troisième Sophistique. Hommages à Jacques Schamp, (Collection Latomus, 296), Bruxelles 2006. [Sirks, B.] J. Hallebeek u.a. (éds.), «Inter cives necnon peregrinos». Essays in honour of Boudewijn Sirks, Göttingen 2014. [Steel, C.] G. van Riel, P. d’Hoine (éds.), Fate, Providence and Moral Responsibility. Collected studies in honour of Carlos Steel, (Ancient and medieval philosophy, I, 49), Leuven 2014. [Stemberger, G.] C. Cordoni, G. Langer (éds.), Festschrift für Günter Stemberger, Berlin u.a. 2016. [Styrna, J.] S. Sojka, S. Ewertowski (éds.) In nomine Domini. Księga Pamiątkowa ku czci Księdza Biskupa Jana Styrny w 50. rocznicę posługi kapłańskiej [In nomine Domini. Festschrift of Bishop John Styrna], Olsztyn – Elbląg 2015. [Tamcke, M.] S.H. Griffith, S. Grebenstein (éds.), Christsein in der islamischen Welt. Festschrift für Martin Tamcke zum 60. Geburtstag, Wiesbaden 2015, [Voicu, S.] Mélanges Voicu, (Instrumenta Patristica et Mediaevalia), (sous presse). [Wolf, G.] M. de Giorgi, A. Hoffmann, N. Suthor (éds.), Synergies in Visual Culture. Festschrift für Gerhard Wolf, München 2013.

C - Initiatives diverses

[Égypte] Panarion Center for Patristic Heritage (PCPH) based in Cairo.

The mission of PCPH is to build a center for patristic and early Christian studies in Cairo, to be recognized as the preeminent center among the Arabic speaking population for translating Early Christian texts and studies into Arabic and for the interdisciplinary study of Christian origins, patrology and antiquity.

Background and Rationale: The Church Fathers are the early theologians and writers in the Christian Church, particularly those of the first six centuries of Christian history. Some of the Early

193 Nouvelles et communications

Church Fathers, especially those of the Golden Age, have been recognized as “Doctors of the Church”, because they are extraordinarily reliable teachers of the faith, and their writings had established and confirmed church doctrine.

The teaching of the church fathers, is constantly serving the same purpose along all generations, because it remains all the time the living voice of Christ. They were very concerned about proclamation of the Gospel, transmitting the new life in Christ, and defense of the faith against all kinds of heresies and false doctrines. This is still of great importance and reflection for the contemporary generation, specifically in the Middle East & North Africa.

Most patristic writings are originally in Greek and Latin languages. Some are in Syriac and other Eastern languages. Translation of the patristic texts into modern languages started long time ago. It includes mainly the English, French and German languages. Although there are about 20 millions Christians speaking the Arabic language in MENA region, there is no systematic translation of the patristic texts or studies into Arabic till now. There are only some random efforts in Egypt and Lebanon, which had not satisfied the growing unmet need in that field. The local churches are overwhelmed with pastoral and other social services, and pressed with various constrains. The Early Christian studies are not well developed till now.

Realizing the importance of the patristic tradition for the Arab Christians, PCPH was established by a group of scholars (PhD’s and Masters’ holders) as a unique academic private organization in Egypt to translate, publish and distribute the early Christian texts and studies in the Arab world, and to facilitate the study of Early Christianity. The target countries are Egypt, Lebanon, Syria and Jordan.

Objectives and Goals: − Translate the patristic heritage in three series: (1) Early Christian texts; (2) Early Christian studies; (3) Early Christian Fathers. − Lecture series with visiting scholars. − Early Christian Studies (online courses are available) in the following areas: Patristics, Eastern Christianity (Greek, Syriac, Coptic, Latin, and Hebrew), historical, theological, social and cultural aspects of early Christianity. − Digital library for scholars and researchers. − To get scholarships for students.

We need to discuss with you how we can have a kind of collaboration between PCPH and IAPS to support our objectives. These are some examples: − To support the translation and publishing in PCPH. − To get accreditation for our programs from IAPS, or to align ours to your curriculum (we can have English curriculum and Arabic one). − To get access to your digital library. − To get scholarship for one student per year

194 Nouvelles et communications

And many other fields that could be explored later. We have the same goals and objectives but in two different parts in the world, but we need your support to achieve this goal. Mariam Rachad Communication Manager at Panarion Center for Patristic Heritage For information, please write to: [email protected]

[Grèce] Activities 2015 Savattos Chrysostomus, metropolitan of Messinias: − Presentation of Metropolitan Mr. Gennadius of Sassimon and his overall work in the proclamation of an honorary Doctorate of Theology Faculty at the Theology Department of the University of Athens (Ceremony Hall of the University of Athens, Athens, 01/19/2015). − Preparation at the second meeting of the Special Inter-Orthodox preparatory-Board of texts of the Holy and Great Council, as a member of the delegation of the Church of (Chambésy Geneva, Switzerland, 15-21 February 2015). − Presentation of Archimandrite Apostles Kavaliotis’ book Bilateral Ecumenical Dialogue of Orthodox and Roman Catholics under the reality of the difficulties of the Unia and Primacy (Athens - hotel N.J.V. Athens Plaza, 25th March 2015). − At the third meeting of the Special Inter-Orthodox Preparatory Commission, the preparation of the texts of the Holy and Great Council, as a member of the delegation of the , (Chambésy Geneva, Switzerland, March 29 to April 4, 2015). − Presentation of the volume of Elizabeth Kontogiorgis and Fotini Asimakopoulos File of Alexandros Lykourgos (1827-1875), Archbishop of Syros and Tinos. Quotes, analytical summaries and comments, vol. I, Athens 2015 (Academy of Athens - Research Centre for Modern Greek History, 8 April 2015). − Speech on: The Ecclesiological Criteria of Implementing and Exercising of Ecclesiastical Economy in the 22nd Meeting of the Company of Law of Eastern Churches, under the general title: Economy, Dispensatio and Aequitas in the life of the Church (Thessaloniki - Educational and Cultural Centre of the Holy Metropolis of Thessaloniki, 10-15 September 2015). − Coordinating Committee of the International Joint Theological Commission of Dialogue between the Orthodox and the Roman Catholic Church, as representative of the Church of Greece (Rome, 14-19 September 2015). − Presentation of Mr. George B. Stoligka’s book, The Criminal Treatment at the Lower Clergy according to Orthodox Normal Law, Athens 2014 (Cultural Center of Elliniko- Argyroupoli, 10.6.2015). − Presentation of the Greek translation of Jean Daniélos’ study, Angels and their mission, Athens 2015, issued by “Apostolico”, the Church of Greece (Athens - Gennadius Library, 7th October 2015). − Study on “donation of organs” at the 35th National Congress of Gastro-enterology (Kalamata - Hotel Elite City Resort, 8-11 October 2015).

195 Nouvelles et communications

− Fifth Pre-Conciliar Pan-Orthodox Conference, as representative of the Church of Greece (Chambésy Geneva, Switzerland, 10-17 October-December 2015). − Presentation on the theme: Unionist Efforts between East and West during the Palaiologan Times at the International Byzantological conference, organized by the Institute for Byzantine Research Culture at the University of Peloponnese, with the general title: The Byzantium against the Palaiologan Times. Relations between East and West (Mystras-Sparta 6-8 November 2015). − Speech on Vespers Assemblies of the Holy Metropolis of Corinth, with the theme Faith as a Hope and Trust (Hall Krokideios, Corinth, 11.23.2015). − Speech on Church as Communion. Conditions for the Participation of the Orthodox Church in the Ecumenical Movement, and in the Bilateral Theologic Dialogues at the conference which was organized by the Assembly of Bishops of Italy (Conferenza Episcopale Italiana), (Hotel Bari - Parco dei Principi, Bari Italy 23 -25 November 2015), with the general title: Unica è la Sposa di Cristo. − Speech on: The relations of Orthodox Church to other Christian Churches based on Panorthodox Decisions in the conference of Holy Basilica, Patriarchal Monastery of Vlatadon, The Patriarchal Institution of Patristic Studies and the Theological Faculty of Aristotelian University of Thessaloniki, with the general title Towards the Holy Synod (Monastery of Vlatadon, 2-5 December 2015).

[Italie] Donatism. Online Dynamic Bibliography, Zotero group registered 29-10-2014, https://www.zotero.org/groups/donatism.

This collaborative group library of the Donatism, sponsored by Sapienza University of Rome, now contains more than 1700 items relevant to specific aspects of the African schism occurred between 312 and 411. All the scholars of Roman North Africa are invited to collaborate! For more information please contact: Dr. Paola Marone (e-mail: [email protected]).

[Roumanie] Since April 2013 - Research group: The Bible in linguistic context. Introduction to the Coptic language, at the “New Europe College”, Institute for Advanced Study, Bucharest.

Currently, the Romanian translation of Coptic Apophtegmata Patrum is being prepared. Participants: Melania Bădic, Ştefan Colceriu, Emanuel Conţac, Ioana Costa, Octavian Gordon, Alexandru Mihăilă, Delia Cristina Mihăilă, Cătălin Necşa, Monica Vasileanu, Cristian Vechiu.

Info: http://www.nec.ro/

196 Nouvelles et communications

D - Instrumenta studiorum (programmes de collection)

Annonce: Roumanie A new Collection Of Patristic Texts in Romanian translation has been initiated at the Archbishopric of Râmnicu-Vâlcea (Romanian Orthodox Patriarchy), under the coordination of Octavian Gordon. Seen as an orthodox ecclesiastic initiative, the collection has a pastoral dimension, but it is addressed to average and above average cultivated readers.

[Athanasius Werke] Athanasius Werke, Band III / 1. Teil: Dokumente zur Geschichte des arianischen Streites, hrsg. von A. von Stockhausen, Ch. Müller, H.C. Brennecke, Lieferung 5: Bis zum Vorabend der Synode von Konstantinopel (381), Berlin - Boston, (à paraître). Athanasius Werke, Band III / 1. Teil: Dokumente zur Geschichte des arianischen Streites, hrsg. von A. von Stockhausen, Ch. Müller, H.C. Brennecke, Lieferung 6: Bis zum Symbolum Athanasianum, Berlin - Boston, (en préparation). Athanasius Werke, Band IV, 1. Teil: Die in den alten Sammlungen überlieferten Pseud- Athanasiana, hrsg. von A. von Stockhausen, (en préparation).

[Augustinus-Lexikon] R. Dodaro, C. Mayer, C. Müller (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 1-2 (Meritum – Optatus episcopus Mileuitanus), Basel 2012. - Lemmata: Meritum (V.H. Drecoll); Metallum (W. Hübner); Miles (F.H. Russell); Militia christiana (G. Lawless); Mille (J.K. Coyle); Minister, ministerium (R. Dodaro); Mirabilia, miraculum (J.-M. Roessli); Miseri, miseria (T.F. Martin); Misericordia (V.H. Drecoll); Modus (L. Ayres); Monachus (A.E.J. Grote); Monasterium (A.E.J. Grote); Monnica (L.C. Seelbach); Morbus (I. Bochet); Mores (J.K. Coyle); Moribus ecclesiae catholicae et de moribus Manicheorum (De –) (J.K. Coyle); Mors, mortalitas (H. Kotila); Mos maiorum (H.A. Gärtner); Motus (C. Tornau); Moyses (M. Dulaey); Mulier (L.C. Seelbach); Multitudo (J. Trelenberg); Multum ->Vnum – multum; Mundus (M.-A. Vannier); Muscipula (A. Eisgrub); Musica (W. Hübner); Musica (De –) (F. Hentschel); Mutabile – inmutabile (C. Pietsch); Mysterium (R. Dodaro); Narratio (T. Uhle); Natiuitas Christi (natalis domini) (M. Klöckener); Natura (J. Söder); Natura boni (De –) (J.K. Coyle); Natura et gratia (De –) (W. Löhr); Nauigius (A. Fitzgerald); Nebridius (E. Bermon); Necessitas (M. Djuth); Negotium –>Otium – negotium; Nequitia (V.H. Drecoll); Nescio quem Donatistam (Contra –) (J.J. O’Donnell ); Nihil (T. Fuhrer); Nisi credideritis, non intellegetis –>Esaias; Noe (M. Dulaey); Noli foras ire –>Foris – intus; Nomen (M. Sirridge); Nosse –>Notitia (nosse); Nota, notarius (W. Hübner); Notitia (nosse) (J. Brachtendorf); Nouatiani, Nouatianus (A. Fitzgerald); Nouerim me, nouerim te (C. Müller); Nouus –>Vetus – nouus; Nox –>Dies, dies – nox; Numerus (C. Horn); Nummularius

197 Nouvelles et communications

(V.H. Drecoll); Nunc – tunc (C. Müller); Nuptiae (P. van Geest); Nuptiis et concupiscentia (De –) (J. Lössl); Oboedientia (M. Schrama); Octauae (M. Klöckener); Octo Dulcitii quaestionibus (De –) (M. Dulaey); Octo quaestionibus ex ueteri testamento (De –) (M. Dulaey); Oculus (K. Schlapbach); Odium (D. Dideberg); Officium (H.A. Gärtner); Oleum, oliua (A. Zerfaß); Operatio, opus (V.H. Drecoll); Opere monachorum (De –) (A.E.J. Grote); Opinio (T. Fuhrer); Optatus episcopus Mileuitanus (H.-J. Sieben).

R. Dodaro, C. Mayer, C. Müller (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 3/4 (Optatus episcopus Mileuitanus – Pelagius, Pelagiani), Basel 2014. Lemmata: Optatus episcopus Mileuitanus (H.-J. Sieben); Optatus episcopus Tamugadensis (H.-J. Sieben); Opus –>Operatio, opus; Oraculum (W. Hübner); Oratio (deprecatio) (M. Klöckener); Oratio dominica (M. Klöckener); Oratio, orator (M. Erler); Orbis terrarum (M.-A. Vannier/F. Dolbeau); Ordinatio (A. Zerfaß); Ordine (De –) (W. Hübner); Ordines (P. van Geest); Ordo (P. van Geest); Ordo amoris (D. Dideberg); Origenes (A. Fürst); Origine animae (De –) (= ep. 166) (A. Fürst); Origo (H.A. Gärtner); Orosius (H. Inglebert); Ostia (M. Wallraff); Otium – negotium (H.-J. Sieben); Ouis (M. Dulaey); Paenitentia (R. Meßner); Paganus (Ch. Tornau); Palaestina (A. Fürst); Paracletus (G. Wurst); Paradisus (G. Bonner); Parmenianus (M.A. Tilley); Pars – totum (Ch. Pietsch); Partem Donati (Contra –) (M.A. Tilley); Participatio (Ch. Pietsch); Paruuli (M. Lamberigts); Pascha (M. Klöckener); Passio –>Affectus (passio, perturbatio); Passio domini (dominica) (M. Margoni-Kögler); Passio Perpetuae et Felicitatis (J. den Boeft); Passiones martyrum (J. den Boeft); Pastor (R. Dodaro); Pater (B. Bruning); Patientia (N.J. Torchia); Patientia (De –) (N.J. Torchia); Patria (J.J. O’Donnell); Patriarchae (G.M. Cameron); Patricius (J.J. O’Donnell); Pauci (A. Hoffmann); Paulinus diaconus (C. Sotinel); Paulinus Nolanus (S. Mratschek); Paulus apostolus (V.H. Drecoll); Paupertas (J.-M. Salamito); Pax (M. Atkins); Pax uobiscum (M. Klöckener); Peccatorum meritis et remissione et de baptismo paruulorum (De –) (B. Delaroche); Peccatum (M. Lamberigts, Leuven); Peccatum originale (M. Lamberigts); Pecunia (J.-M. Salamito); Pecus (A. Eisgrub); Pelagius, Pelagiani (V.H. Drecoll).

R. Dodaro, C. Mayer, C. Müller (éds.), Augustinus-Lexikon, Band IV, Fasc. 7/8, Basel (à paraître): - Gemeinhardt, P., Schola.

AA.VV. (éds.), Augustinus-Lexikon, Band V, 1/2, Basel (à paraître): - Fuhrer, Th., Seneca.

[Biblindex] Outre les références bibliques présentes dans la littérature patristique, accessibles sur le site http://www.biblindex.org, on peut accéder via l’adresse www.biblindex.info aux textes bibliques utilisés par le projet, dans différentes langues anciennes (hébreu,

198 Nouvelles et communications grec, latin, syriaque) et modernes (français, anglais). Une concordance multilingue entre ces Bibles a été créée, permettant à l’utilisateur de visualiser le texte biblique pour le comparer avec les citations trouvées. Des correspondances précises entre leurs versets ou parties de versets, qui permettent des recherches croisées, ont été établies, manuellement, par l’équipe du projet.

[Biographisch-bibliographisches Kirchenlexikon] F.W. Bautz, et al. (éds.), Biographisch-bibliographisches Kirchenlexikon, en ligne sur: http://www.bbkl.de: - Brennecke, H.C., Paulinus von Antiochien, dans: Band 36 (2015). - Brennecke, H.C., Paulinus von Trier, dans: Band 37 (2016).

[Bibliothèque Augustinienne] Bouton-Touboulic, A.-I., Œuvres de saint Augustin. Les Commentaires des Psaumes / Enarrationes in Psalmos 32-36, (BA, 58/B), Paris 2014. Descotes, P., Œuvres de saint Augustin, La grâce de la Nouvelle Alliance / De gratia Testamenti noui, (BA, 20/B), Paris 2016. Dulaey, M., Descotes, P., Ribreau, M., Jansem, L., Œuvres de saint Augustin, Les commentaires des Psaumes. Ps 118, s. 1-14 / Enarrationes in Psalmos. Ps 118, Sermones 1-14, (BA, 67/A), Paris 2016.

[Brill’s Companion to Julian the Apostate] S. Rebenich, H.-U. Wiemer (éds.), Brill’s Companion to Julian the Apostate, Leiden (sous presse): - Riedweg, Ch., Anti-Christian Polemics and Pagan Onto-Theology.

[Brill Encyclopedia of Early Christianity] P.J.J. van Geest, B.J. Peerboite, D. Hunter (éds.), The Brill Encyclopedia of Early Christianity, Leiden (sous presse): - Gounelle, R., Christ. 4. Descent into Hell. - Gounelle, R., Pilate, Acts of. - Gounelle, R., The Arian sermons (Pseudo-Maximinus).

[Collection des Études Augustiniennes] Canellis, A., Gavoille, É., Jeanjean, B. (éds.), Caritatis scripta. Mélanges de littérature et de patristique offerts à Patrick Laurence, (EAA, 199), Paris 2015. Cutino, M., Prinzivalli, E., Vinel, F. (éds.), Transmission et réception des Pères grecs dans l’Occident, de l’Antiquité tardive à la Renaissance: entre philologie, herméneutique et théologie, (Collection des Études augustiniennes. Série Moyen Âge et Temps Modernes, 53), Paris 2016 (à paraître). Galand, P., Rouillé, F. (éds.), Actes du colloque Écriture et hérésie à travers l’histoire, 7-8 décembre 2012, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Girauld, C., Spiritualité et histoire des textes entre Moyen Âge et époque moderne.

199 Nouvelles et communications

Genèse et fortune d’un corpus pseudépigraphe de méditations, (Études Augustiniennes. Moyen Âge et Temps modernes, 52), Paris 2016 (sous presse). Grellard, Ch., Hoffmann, Ph., Lavaud, L. (éds.), Conviction, croyance, foi: Pistis et fides de Platon aux Pères, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Herbert de la Portbarré-Viard, G., Stoehr-Monjou, A. (éds.), «Studium in libris et sedula cura docendi». Mélanges en l’honneur de Jean-Louis Charlet, (Collection des Études augustiniennes. Série Antiquité), Paris (sous presse). Hoffmann, Ph., Le Boulluec, A., Timotin, A. (éds.), Exégèse, révélation et formation des dogmes dans l’Antiquité tardive, (Collection des Études Augustiniennes), Paris (à paraître). Moreau, D., Clavis Patrum Latinorum. Addenda et corrigenda ad utrumque jus pertinentia (CPL capitula VII-XI), (Corpus Christianorum. Claves. Subsidia), Turnhout (en préparation). Wolff, É. (éd.), Littérature, politique et religion en Afrique vandale, (Etudes Augusti- niennes. Série Antiquité, 200) Paris 2015.

[Encyclopedia of the Bible and Its Reception] H.-J. Klauch, et al. (éds.), Encyclopedia of the Bible and Its Reception, Berlin - Boston: vol. 9 (Field – Gennesaret), Berlin – Boston 2014: - Mratschek, S., Friends, Friendship, 723-727. vol. 10 (Genocide-Hakkoz), Berlin – Boston 2015: - Gemeinhardt, P., Hagiography, 1153–1159. vol. 12 (Ho Tsun Shen - Insult), Berlin – Boston 2016: - Gemeinhardt, P., Holiness. Christianity. - Gemeinhardt, P., Holy Spirit. vol. 13 (Integrity – Jesuit Order), Berlin – Boston 2016 (sous presse): - Gemeinhardt, P., Isaiah. - Georges, T., Justin Martyr. vol. 14 (Jesus – [approx.] Kerygma Petrou), Berlin – Boston (à paraître): - Gemeinhardt, P., Julian the Arian. - Gemeinhardt, P., Junillus Africanus.

[Evangelisches Lexikon] H. Burkhardt (éd.), Evangelisches Lexikon für Theologie und Gemeinde, vol. 1, Wuppertal 2016, (à paraître): - Ulrich, J., Augustinus.

[Grundriss der Geschichte der Philosophie] C. Horn, Ch. Riedweg, D. Wyrwa (éds.), Grundriss der Geschichte der Philosophie, (begr. von F. Ueberweg, völlig neubearbeitete Ausgabe). Die Philosophie der Antike, Band 5: Die Philosophie der Kaiserzeit und der Spätantike, wiss. Mitarbeitende R. Füchslin und A. Schatzmann, Basel (sous presse): - Fuhrer, Th., Augustinus (§ 128). - Fuhrer, Th., Julianus von Aeclanum (§ 129). - Kinzig, W., Areios und der Arianismus (§ 108).

200 Nouvelles et communications

- Kinzig, W., Athanasios von Alexandrien (§ 110). - Kinzig, W., Neuarianismus (§ 109). - Riedweg, Ch., Julian. - Riedweg, Ch., Kyrill von Alexandrien. - Riedweg, Ch., Makarios Magnes.

[Handbuch zur Septuaginta] M.M. Meiser, F. Wilk, Handbuch zur Septuaginta (LXX.H): - Gounelle, R., Christian Apocryphal Literature (including Gnostic Literature), dans: M.M. Meiser, F. Wilk, Handbuch zur Septuaginta (LXX.H): Wirkungsge- schichte, Gütersloh (sous presse). - Guinot, J.-N., Théodoret de Cyr (c. 393- c.460) et la Septante.

[Oxford Handbook of Byzantine Literature] S. Papaioannou (éd.), Oxford Handbook of Byzantine Literature, Oxford - New York 2016: - Macé, C., Textual Criticism.

[Oxford Handbook of Early Christian Biblical Interpretation] P.M. Blowers, P.W. Martens (éds.), The Oxford Handbook of Early Christian Biblical Interpretation, Oxford (à paraître): - Hill, C.E., John.

[Oxford Handbook of Greek and Latin Textual Criticisim] W. de Melo, S. Scullion (éds.), Oxford Handbook of Greek & Latin Textual Criticism, Oxford 2016: - Macé, C., Gippert, J., Textual Criticism and Editing in the Digital Age.

[Oxford Handbook of Maximus The Confessor] P. Allen, B. Neil (éds.), Oxford Handbook of Maximus the Confessor, Oxford - New York 2015: - Cooper, A.G., Spiritual Anthropology in Ambiguum 7, 360-377. - Hovorun, C., Maximus, a Cautious Neo-Chalcedonian, 106-126. - Portaru, M., Classical Philosophical Influences: Aristotle and Platonism, 127- 148.

[Oxford Handbook of Origen] R.E. Heine, K.J. Torjesen (éds.), The Oxford Handbook of Origen, Oxford (à paraître): - Cocchini, F., Origen’s Pauline Commentaries.

[Reallexikon für Antike und Christentum] G. Schöllgen, Th. Fuhrer et al. (éds.), Reallexikon für Antike und Christentum: - Mratschek, S., Kleinschmidt, A., Paulinus von Nola, dans: vol. 26, Stuttgart 2014, 1147-1166. - Runia, D.T., Philon von Alexandria, dans: vol. 27, Stuttgart 2015, 605-627.

201 Nouvelles et communications

[Routledge Encyclopedia of Ancient Mediterranean Religions] E. Orlin (éd.), The Routledge Encyclopedia of Ancient Mediterranean Religions, New York - London 2015: - Poirier, P.-H., Dualism, 276-277. - Poirier, P.-H., Manichaeism, 564-565.

[Sources Chrétiennes] Les parutions de la collection depuis le précédent bulletin AIEP [nr 49, 2015]: nr 569, 574-577, 580.

Baudelet, Y.-A., Thomas, R. (†), Verdeyen, P. (éds.), Guillaume de Saint-Thierry, Nature et dignité de l’amour, (Sources Chrétiennes, 577), Paris 2015. Gerzaguet, C. (éd.), Ambroise de Milan, La fuite du siècle, (Sources Chrétiennes, 576) Paris 2015. Guinot, J.-N. (éd.), Théodoret de Cyr, La Trinité et l’Incarnation. 2. L’incarnation du Seigneur, (Sources Chrétiennes, 575), Paris 2015. Guinot, J.-N. (éd.), Théodoret de Cyr, La Trinité et l’Incarnation. 1. La Trinité sainte et vivifiante, (Sources Chrétiennes, 574), Paris 2015. Verhelst, S., Sardjveladze, S., Mgaloblišvili, T., Koçlamazašvili, E. (éds.), Jean de Bolnisi, Homélies, (Sources Chrétiennes, 580), Paris 2015. Vinel, F., Larchet, J.-Cl. (éds.), Maxime le Confesseur, Questions à Thalassios, tome III (Questions 56 à 65), (Sources Chrétiennes, 569), Paris 2015.

[Traditio Patrum] Traditio Patrum (TraPat) – La trasmissione dei Padri latini nel Medioevo info: http://www.traditiopatrum.it

Traditio Patrum, vol. I: Scriptores Hispaniae, curavit E. Colombi, adiuvantibus C. Mordeglia, M.M.M. Romano, (Corpus Christianorum. Claves – Subsidia, 4), Turnhout, Brepols, 2015: - Veronese, M., Priscillianus episcopus Abilensis, 87-137.

[Wiley Blackwell Companion to Patristics] K. Parry (éd.), The Wiley Blackwell companion to Patristics, Oxford 2015: - Di Berardino, A., Modern Patrologies, 51-67. - Mayer, W., John Chrysostom, 141-150.

[Wiley Blackwell Companion to World Christianity] L. Sanneh, M. McClymond (éds.), The Wiley-Blackwell Companion to World Christianity, Oxford 2016: - Helleman, W., The “Triumph” of Hellenization in Early Christianity, 32-42.

202 Nouvelles et communications

E - Nouvelles de Colombie Ciencias Patrística y Cristianismo Antiguo en Colombia A continuación una breve presentación del panorama nacional colombiano relativo al campo académico de los estudios patrísticos y de antigüedad cristiana en respuesta a la solicitud de la AIEP-IAPS. Se trata de un primer borrador que pretende ser completado de manera exhaustiva para el encuentro de la asociación el en el año 2017 en Argentina. El presente informe se divide en los espacios tradicionales de las instituciones de Educación Superior: docencia, investigación, extensión y publicaciones, los cuales permiten tener una mirada modesta pero particularizada de las actividades académicas en este campo de estudios.

1. Docencia La enseñanza del campo patrístico en Colombia en Institutos de Educación superior se ha restringido, con algunas muy pocas excepciones, a las facultades y programas de teología, licenciatura en teología y campos afines. De igual modo existe en los seminarios diocesanos que forman sacerdotes católicos y en instituciones e iglesias privadas que forman sus creyentes y ministros mediante cursos de educación no formalmente reconocida, salvo pocas excepciones en los que algunas universidades reconocen estos itinerarios. La revisión de los planes de estudios de las diversas universidades que ofrecen títulos en teología, licenciatura en teología, ciencias religiosas y otros espacios afines incluyen normalmente un curso semestral de patrología o de teología patrística. Sólo un programa en Colombia define como su énfasis específico la formación patrística y articula en su plan de estudios una serie de cursos a lo largo de la formación en teología que hacen de esta propuesta formativa un espacio único en el país y en el continente. Adicionlamente, han abierto cursos de diplomado en “Padres y Biblia” como una forma de crear intereses en un público no académico sobre el tema (programa de extensión), se trata del programa de la Universidad San Agustín, de la Orden de San Agustín, precisamente la misma institución que creó y gestiona actualmente el Istituto Patristico Augustinianum en la ciudad de Roma. De igual manera, es necesario nombrar de manera aparte el programa de Teología de la Universidad de San Buenaventura que además de los cursos de Patrística y de historia antigua, ofrece seminarios de profundización de varios semestres en el tema patrístico, actualmente lo está haciendo por segunda vez para estudiantes interesados; la primera vez ofreció un diplomado en estudios patrísticos a quienes cursaban varios seminarios de profundización consecutivamente y escribían su tesis de grado. El resto de programas de teología del país y de campos afines como ciencias religiosas incluyen un solo curso de formación en teología patrística y patrología. El estudio de la teología patrística, en las mismas instituciones, normalmente está acompañado de otro espacio relativo a los intereses de la formación patrística: un curso relativo a la Historia de la Iglesia Antigua, normalmente, salvo pocas excepciones, en conjunto con la historia de la Iglesia Medieval. Las pocas excepciones son los planes de estudio de la Universidad Santo Tomás y la Universidad San Buenaventura.

203 Nouvelles et communications

En este modo, es posible afirmar que existe una formación básica para quienes aspiran al grado de teología en el campo de los estudios patrísticos como de la antigüedad cristiana. En los programas de teología pertenecientes a universidades de confesión protestante de igual manera encontramos un espacio básico de formación en teología patrística o cristianismo antiguo, uniendo el campo teológico con el campo histórico. Espacios de docencia fuera de la formación teológica no son frecuentes tal como se afirmó al inicio de este apartado, sin embargo existen. El Centro de Estudios de Teología y Religiones (CETRE) de la Universidad del Rosario ofrece esporádicamente cursos en cristianismo antiguo abiertos a cualquier estudiante. De igual manera, materias electivas o enfocadas en temas relativos al campo de estudios patrístico se ofrecen en programas de Historia, Filosofía y, más limitadamente, en programas de literatura en diversas Instituciones de Educación Superior en el país. De igual manera, los escritos del cristianismo antiguo suelen estudiarse en los programas de Filología, desde una perspectiva meramente literaria al estudiar latín y griego, únicas lenguas del cristianismo antiguo en las que se encuentra formación alguna en nuestro país. A continuación las instituciones universitarias en las que encontramos las cátedra específicas de teología patrística o patrología y el espacio de historia de la iglesia antigua (independiente o junto con Historia de la Iglesia medieval). No contemplamos en este breve informe los planes de estudio de los seminarios diocesanos de Colombia u otras instituciones de formación religiosa de carácter privado, nos limitamos a las instituciones de educación superior (IES) reconocidas formalmente por el Estado y cuyos planes de estudios son conducentes a títulos académicos y son considerados programas formales de educación superior (licenciaturas o carreras profesionales).

Pontifica Universidad Javeriana Pontificia Universidad Bolivariana

Universidad de San Buenaventura Universidad de Santo Tomás Universidad Católica de Oriente

Fundación Universitaria San Alfonso Fundación Universitaria Unimonserrate Fundación Universitaria Claretiana Fundación Universitaria Luis Amigó Fundación Universitaria Católica del Norte

Las siguientes universidades ofrecen no solo diversos niveles o cursos de patrología, también otros cursos relativos al pensamiento de San Agustín y otros autores, o como se indicó más arriba, el énfasis específico en formación patrística

Universitaria agustiniana Uniagustiniana Fundación Universitaria Cervantina San Agustín

204 Nouvelles et communications

2. Referencias bibliografías

Artículos de revistas y libros Augustín de Hipona, Principios de dialéctica, Edición bilingüe, traducción y edición preparados por el Grupo de Traducción de Latín de la Universidad de los Andes, con una introducción y estudio complementario de F. Castañeda, Bogotá 2003. — Reseña de A. Lozano Vázquez, dans: Ideas y Valores 126 (2004) 91-97, en ligne: http://www.redalyc.org/pdf/809/80912607.pdf.

Alby, C., El paso de Asclepio a Cristo en la primera literatura cristiana, dans: Theologica Xaveriana (Bogotá) 179 (2015) 185-208. Barrios Tao, H., Exégesis patrística y exégesis narrativa. Un aporte a la relación exégesis-hermenéutica, dans: Franciscanum (Bogotá) 164, vol. LVII (2015) 171-210. Carbonell, C., Auto-determinación y responsabilidad instransferible en Orígenes de Alejandría. Una consideración filosófica (De principiis III, 1), dans: Anuario Filosófico 49/2 (2016) 277-298. Carbonell, C., En el principio, la libertad. La metafísica como saber práctico en Orígenes, dans: L. Flamarique (éd.), Las raíces de la ética y el diálogo interdisciplinar, Madrid 2012, 329-342. Cardona S., Carlos E., Itinerario Agustiniano: 10.000 pensamientos de San Agustín, Santafé de Bogotá 1998. Casas Restrepo, F.J., ¿Es el De Musica de San Agustín un tratado sobre el arte musical?, dans: Franciscanum (Bogotá) 166, vol. LVIII (2016) 117-145. Castañeda, F., Conflictos mayores y concepciones de la historia: Los casos de Agustín de Hipona, Bartolamé de las Casas e Imanuel Kant, dans: Historia Crítica (Bogotá), 27 (Enero-juniio 2004) 91-110. Degórsky, B., Le Beatitudini nel commentaruim in Matthaeum di san Girolamo, dans: Cuestiones Teológicas (Medellín) 88, vol. 37 (2010) 265-280. Flórez, A., San Agustín. La persuasión de Dios, Bogotá 2007. Fontaine, J., Una revolución literaria en el Occidente latino: Las Confesiones de San Agustín», dans: Ideas y Valores (Bogotá) 107, vol. 47 (1998) 75-95. González, S.G., Para una formación permanente: Textos agustinianos, Bogotá 1985. Guevara Llaguno, M.J., El uso del pentatéuco en Epideixis de Ireneo de Lyon, dans: Theologica Xaveriana (Bogotá) 170, vol. 60 (2010) 453-474. Gutiérrez Jaramillo, A., «¿Quién dicen los hombres que es el Hijo del hombre?»: Historia del cristianismo desde la experiencia con Jesús hasta la formulación del dogma cristológico, Bogotá 1997. Parra Mora, A., La Iglesia: Contextos sociales, textos fundacionales, pretextos mundiales, Bogotá 2005. Patiño Franco, J.U., Los Padres de la Iglesi, Bogotá 2011. Prada Dussán, M., Aproximación al sentido de la palabra musica en las obras de San Agustín, dans: Franciscanum (Bogotá) 161, vol. LVI (2014) 17-49. Ramírez O., J.A., Mariología Patrística, [publié par la] Sociedad Mariológica Colom-

205 Nouvelles et communications

biana de Bogotá (Academia de Estudios Marianos, con licencias eclesiásticas otorgadas por la XIX Conf. Episcopal colombiana), en 5.12.2013, http:// socmariologicacolombiana.blogspot.com/2013/12/mariologia-patristica.html. Rincón González, A., Biblia, lingüística y literatura, dans: Ideas y Valores (Bogotá) 64-65 (1984) 143-158. Rincón González, A., San Agustín y la utopía según Ernst Bloch, dans: Ideas y Valores (Bogotá) 73, vol. 36 (1987) 85-100. Rincón González, A., Signo y lenguaje en San Agustín, Bogotá 1992. Rodríguez Cuadros, J.D., Frente a herejías y sociedades en decadencia, análisis comparativo de los modelos eclesiales en Ireneo de Lyon y Agustín de Hipona, dans: Reflexiones Teológicas (Bogotá) 7 (2011) 123-144. Rubio, J.F., (Coll.), Nuovo Dizionario Patristico e di Antichitá Cristiana, voll. I-III, ed. A. di Berardino, Genova 2006-2008 (versión en inglés: Encyclopedia of Ancient Christianity, 3 Vols., Downers Grove, IL, 2014. Rubio, J.F., Presente y futuro del estudio de los padres de la Iglesia, Cuestiones de teología en el inicio del siglo XXI, ed. F. Garzón Ramírez, Bogotá 2008, 243- 262. Solano Pinzón, O., Aporte del De vita Moysis de Gregorio de Nisa a la inculturación de la teología hoy, dans: Franciscanum (Bogotá) 163, vol. LVII (2015) 325-360. Solano Pinzón, O., Inculturación de la teología en Gregorio Nisa: antecedentes, dans: Theologica Xaveriana (Bogotá) 179 (2015) 157-183. Solano Pinzón, O., La hermenéutica ricoeuriana en el diálogo entre las ciencias patrísticas, dans: Franciscanum (Bogotá) 161, vol. LVI (2014) 175-196. Solano Pinzón, O., La paideia como estructura fundamental del quehacer teológico en Gregorio de Nisa, dans: Veritas 32 (marzo 2015) 229-244. Valderrama Andrade, C., San Agustín en la cultura española medieval, dans: Fraciscanum (Bogotá) 140 (2005) 115-118.

3. Revistas colombianas — Franciscanum. Revista de las ciencias del espíritu. ISSN: 0120-1468 DOI: http://dx.doi.org/10.21500/issn.0120-1468 Periodicidad: Semestral País: Colombia Editor: Jaime Laurence Bonilla Morales. (http://www.usbbog.edu.co/) Clasificación: Psicología y educación: Educación, Humanidades: Religión. Hª de las religiones, Humanidades: Filosofía. Ética Red de Bibliotecas Universitarias (REBIUN) Fue fundada en 1959 y actualmente es gestionada por la Facultad de Ciencias Humanas y Sociales de la Universidad de San Buenaventura de Bogotá. Esta publicación semestral presenta a la comunidad académica nacional e internacional, preferentemente, textos originales resultado de investigación, que emergen de la reflexión propia de las áreas filosófica y teológica, así como de temáticas a fines, que motiven la capacidad crítica y creativa, y que generen impacto investigativo, docente y contextual.

206 Nouvelles et communications

— Theologica Xaveriana. ISSN: 0120-3649 ISSN electrónico: 2011-219X Periodicidad: Semestral País: Colombia. Editores: Pontificia Universidad Javeriana: Facultad de Teología (http://www.javeriana. edu.co/te...) Clasificación: Humanidades: Religión. Hª de las religiones CIRC 2012: Clasificación Integrada de Revistas Científicas C Grupo C Red de Bibliotecas Universitarias (REBIUN) Es una publicación seriada de la Facultad de Teología de la Pontificia Universidad Javeriana, de Bogotá (Colombia) con periodicidad semestral. Circula de manera ininterrumpida desde 1951. Publica artículos inéditos de investigación, reflexión y revisión, así como documentos y reseñas de libros que dan cuenta del quehacer teológico actual. El Comité Editorial, el Comité Científico y el Equipo de Dirección y Producción Editorial de la revista son las instancias colectivas llamadas a asegurar el cumplimiento de su política editorial, la eficacia y transparencia de sus procesos y el cumplimiento de sus estándares académicos y éticos. Los artículos que se presentan para publicación son sometidos a arbitraje, a cargo de evaluadores externos a la Pontificia Universidad Javeriana expertos en las temáticas tratadas. En este proceso, los editores mantienen en reserva los nombres de los evaluadores y de los autores de los trabajos. El Equipo de Dirección y Producción Editorial opera bajo el cargo del editor. Entre otras funciones, es la instancia responsable de aceptar o rechazar los trabajos presentados, según los informes recibidos de los evaluadores, decisión que el editor comunica al autor. Los trabajos aceptados para publicación en Theologica Xaveriana son reproducidos por sus editores en la versión electrónica de la revista. — Ideas y Valores ISSN-e: 0120-0062 Inicio: 2001 Periodicidad: Cuatrimestral País: Colombia Idioma: español Editores Universidad Nacional de Colombia: Departamento de Filosofía (http://www. humanas.unal.edu.co...) Clasificación: Humanidades: Filosofía. Ética CIRC 2012: Clasificación Integrada de Revistas Científicas La revista Ideas y Valores fue fundada por el profesor Cayetano Betancurt en el año 1951. Como Decano de la entonces Facultad de Filosofía, Betancurt concibió la idea de una revista en la que se publicara no sólo la producción de los profesores de la Universidad Nacional, sino en general los resultados de los proyectos de investigación filosófica que se realizaran en el país. Actualmente la revista publica artículos sobre cualquier tema filosófico, así como reseñas

207 Nouvelles et communications y traducciones de obras de la filosofía. En ocasiones se editan números monográficos, generalmente en conexión con las actividades que se realizan en el Departamento. Ideas y Valores es una publicación trimestral que se nutre de colaboraciones nacionales e internacionales. En sus más de 50 años de vida, la revista ha sido un espacio para la publicación del pensamiento filosófico colombiano. Se ha procurado, por supuesto, que ella mantenga un lazo estrecho con el trabajo filosófico desarrollado en Hispanoamérica y en el mundo. Ideas y Valores se encuentra actualmente indexada en Categoría B del Publindex de COLCIENCIAS, en el Philosopher’s Index, en ULRICH, en Latindex y en el Rèpertoire Bibliographique de la Philosophie. — Cuestiones Teológicas ISSN: 0120-131X ISSN-e: 2389-9980 (Fundada en 1974) Idioma: Español Periodicidad: semestral. País: Colombia Editores: Universidad Pontificia Bolivariana (http://www.upb.edu.co/) Clasificación: Humanidades: Religión. Hª de las religiones CIRC 2012: Clasificación Integrada de Revistas Científicas C Grupo C Publicación oficial de la Escuela de Teología, Filosofía y Humanidades de la Universidad Pontificia Bolivariana. Su temática abarca los campos de la Teología y de las Ciencias Humanas y Sociales. Su objetivo es presentar algunas reflexiones e investigaciones de actualidad en estos campos del saber. Los contenidos de la revista están dirigidos a los estudiantes, docentes. investigadores, egresados, profesionales de las áreas teológicas y a los lectores afines a este saber.

4. Tesis de grado recientes Acevedo Torres, L.A., La cristología de Cirilo de Alejandría en Τοῦ ἀυτῦ ὀτι ἐις ὁ χριστός, tesis de grado, Universidad Cervantina San Agustín, Bogotá. D.C. 2012. Calderón Ávila, P.H., La Iglesia como institución en Eusebio de Cesarea. Historia Eclesiástica libros VII, VIII y IX, Tesis de Licenciatura, Universidad de San Buenaventura, Bogotá, D.C. 2012. Fuentes Sánchez, D.A., Iglesia e imperio en el tratado “de la penitencia” de Ambrosio de Milán: Un diálogo entre política y religión, Tesis de Licenciatura, Universidad San Buenaventura, Bogotá, D.C. 2012. Londoño Montoya, S.A., La alegoría origeniana en las homilías y en el Comentario al Cantar de los Cantares, Tesis de Licenciatura, Universidad San Buenaventura, Bogotá, D.C. 2013. Muñoz Ramírez, F.G., El laicado en la obra el Apologético de Tertuliano de Cartago, Tesis de Licenciatura, Universidad San Buenaventura, Bogotá, D.C. 2014. Ramírez Arévalo, M., De Nabuthae de Ambrosio de Milán: estudio histórico y

208 Nouvelles et communications

teológico en perspectiva latinoamericana, Tesis de Licenciatura, Universidad San Buenaventura, Bogotá, D.C. 2011. Salcedo Vargas, W.B., Dinámicas eclesiales en el cristianismo del siglo II y comienzos del siglo III: Didajé y Didascalía apostolorum, Tesis de Licenciatura, Universidad San Buenaventura, Bogotá, D.C. 2012. Zambrano Burbano, C.H., Calderón Contreras, M.E., San Agustín y su legado pedagógico- espiritual: Un aporte para el docente y el educador de hoy, Tesis de Licenciatura, Universidad San Buenaventura, Bogotá, D.C. 2007.

F - Nouvelles de Grèce Artemi, E., «In a man who loves wisdom the Father will be glad» (Stromata A1). Clement’s of Alexandria teaching about the cryptic philosophical tradition, dans: De Medio Aevo 4/2 (2015) 131-142. Artemi, E., Arius and the 1st Ecumenical Council, dans: Πεμπτουσία 24 Μαΐου 2015, en ligne sur: http://www.pemptousia.gr/author/irini-artemi. Artemi, E., Athanasius of Alexandria and “The Kingdom of the Desert” in His Works, dans: Vox Patrum 35 (2015), vol. 64, 79-92. Artemi, E., Clement’s of Alexandria teaching about the Cryptic Philosophical Tradition, dans: Vox Patrum 34 (2014), vol. 62, 61-71. Artemi, E., Diaconițele în tradiția creștină, dans: Pemptousia (2015), en ligne sur: http://www.pemptousia.ro/2015/04/diaconitele-in-traditia-crestina [30 April 2015]. Artemi, E., Ethics, Religion and politic pluralism, dans: Pemptousia (2015), en ligne sur: http://www.pemptousia.gr/2015/09/ithiki-thriskia-ke-politismikos- plouralismos. Artemi, E., Greek Fathers of the 4th -5th centuries and the Secular education. Their acceptance in Greek Thinking while Rejecting Pagan Cults, dans: Mirabilia Ars 2/1 (2015) 15-35. Artemi, E., Gregory of Nazianzus: On being a Theologian, dans: Theology in Scotland 22/1 (2015) 7-19. Artemi, E., Humanity’s reconciliation with the Divine through the mystery of the incarnation of the Word in the thought of St. Isidore of Pelusium and Cyril of Alexandria, dans: J. McGuckin (éd.), Orthodox Monasticism. Past and Present, (Sophia Studies in Orthodox Theology, 8), New York 2014, 275-291 (reprinted in Gorgias Eastern Christian Studies, 22, 2015, 325-343). Artemi, E., Moses and the gnosiology of God, according Gregory’s of Nyssa interpretation in Canticum Canticorum, dans: Mirabilia. Arte, Crítica e Mística – Art, Criticism and Mystique 20/1 (2015) 280-297, en lign sur: http://www. revistamirabilia.com/sites/default/files/pdfs/20-15.pdf. Artemi, E., Sfântul Ioan Hrisostom, susținător al drepturilor femeii, dans: Pemptousia (2015), en ligne sur: http://www.pemptousia.ro/2015/04/sfantul-ioan- hrisostom-sustinator-al-drepturilor-femeii [29 April 2015]. Artemi, E., Terezis, Ch., Arethas of Caesarea and Aristotelian Studies. Study of Case, dans: Vox Patrum 35 (2015), vol. 64, 475-489.

209 Nouvelles et communications

Artemi, E., The comparison of the triadological doctrine of Isidore of Pelusium with Cyril of Alexandria’s teaching, dans: De Medio Aevo 7/1 (2015) 100-114, http:// capire.es/eikonimago/index.php/demedioaevo/article/view/144/240. Artemi, E., The Divine Gnosiology of Gregory of Nyssa and Nicholas of Cusa, dans: International Journal of Social Science and Humanities Research 3/1 (2015), (en ligne). Artemi, E., The dogmatic work of the 7th Ecumenical Council (787 μ.Χ.), dans: http:// www.egolpion.com/5DA33A6B.el.aspx, [Δεκέμβριος 2015]. Artemi, E., The heresy of Nestorianism and its dogmatical defense, dans: http://www. egolpion.com/C2ECF112.el.aspx, [16 December 2015]. Artemi, E., The mystery of priesthood in the teaching of Isidore of Pelusium, dans: L. Smith (éd.), Healing reconciliation and forgiveness in Eastern Orthodox Perspectives, (Sophia Studies in Orthodox Theology, 5), New York 2015, 21- 34. Artemi, E., The position of woman into patristic texts unitl to the 5th Ecumenical Council, Thessaloniki 2015. Artemi, E., The status of women and men in the marriage by John Chrysostom (c. 349- 407), dans: Mirabilia Jun-Dez (2015/2). Artemi, E., The term idion in the teaching of Great Athanasius, Cappadocian Fathers and Cyrille of Alexandria, dans: Open Hellenic University (Patra) (2013) 63- 83. Boura, Th., Christianity-Islam: Points of Affections and Essential Divergences, dans: Antieretikon egolpion 21st Sept. 2014, en ligne sur: http://www. egolpion.com/ F0CF523E.el.aspx. Boura, Th., How the West understood St. Gregory of Nyssa, dans: Pemptousia 17, 19, 21 October 2013, en ligne: http://www.pemptousia.gr/2013/10/. Boura, Th., Personal experience and theory to St. Gregory of Nyssa Church Lighthouse, Athena 2013, en ligne sur: http://www.24grammata.com/wp-content/ uploads/2013/09/Bura-Theoni-Agio-Grigorio-Nissis-24grammata.pdf. Boura, Th., The difference in Tradition and today, dans: Pemptousia 11 April 2013, en ligne sur: http://www.pemptousia.gr/2013/04. Boura, Th., The guardians of the ancient monasteries of Greek literature, dans: Ero 8 (2011) 99-104. Boura, Th., The Relationship Between Hellenism and Christianity in st. Basil’s Speech to the Young, dans: Vox Patrum 32 (2012), vol. 57, 53-57. Boura, Th., The relationship Hellenism-Christian in the speech of Basil the Great to the young people, dans: Romnios 5 (2012) 4-7. Ioannidis, F., Ecclesiastical Literature of the West, Thessaloniki 2014 (en grec). Ioannidis, F., Orthodox spirituality of the Western Patristic tradition, Thessaloniki 2014. Ioannidis, F., Pope Leo the Great’s Sermons on the Passion of the Lord, dans: Synthesis 4/1 (2015) 87-96, en ligne sur: http://ejournals.lib.auth.gr/ synthesis/article/ view/4877/4876. Ioannidis, F., The interpretation of scriptures by Ambrose of Milan, dans: Synthesis 3/1 (2014) 68-75, en ligne sur: http://ejournals.lib.auth.gr/synthesis/article/ view/4372/4446.

210 Nouvelles et communications

Maras, A., Ο Παράδεισος, η Κόλαση και τα έσχατα κατά τον άγιο Κοσμά τον Αιτωλό (1714- 1779), dans: Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία» 5, Πατρα 2014 (sous presse). Maras, A., Οι Διδάσκαλοι της πρώτης Εκκλησίας, dans: Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία» 4, Πατρα 2013, 337-365. Maras, A., Ουαλέντιος ή Ουαλεντίνος (†160), dans: Μεγάλη Ορθόδοξη Θεολογική Εγκυκλοπαιδεία 12, Αθήνα 2015, 113. Maras, A., Συρόπουλος, Σίλβεστρος (15ος αι.), dans: Μεγάλη Ορθόδοξη Θεολογική Εγκυκλοπαιδεία 12, Αθήνα 2015, 479. Maras, A., Φίρμος, Επίσκοπος Καισαρείας (†439), dans: Μεγάλη Ορθόδοξη Θεολογική Εγκυκλοπαιδεία 12, Αθήνα 2015, 556-557. Maras, A., Φώτιος Α΄ Μέγας, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (820-891/6), dans: Μεγάλη Ορθόδοξη Θεολογική Εγκυκλοπαιδεία 12, Αθήνα 2015, 559-561. Panagopoulos, S., «Εἶδον μὲν τὸν ἄνδρα καὶ ἐπίσταμαι τὸν δίκαιον»: Philological comments and dating of the Vita of Saint Spyridon, Bishop of Trimythous, the Wonderworker, composed by Leontius, Bishop of Salamis, Cyprus, dans: Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία» 4, Πατρα 2013, 316-326 (en grec). Panagopoulos, S., Kassia: A female hymnographer of 9th century Byzantium and her hymnographic poem on the Vesper of Holy Tuesday, dans: De Medio Aevo 7 (2015), 115-138, en ligne sur: http://capire.es/eikonimago/index.php/ demedioaevo/article/view/145. Panagopoulos, S., Man as a superior quality of the rest of creation: Human Being and Natural Environment in Gregory of Nyssa, (à paraître). Panagopoulos, S., Narrative Techniques in John Kaaminiates’ De Expugnatione Thessalonicae, dans: Byzantion-Nea 33(2014) 181-202. Panagopoulos, S., Rossidou Koutsou, E., The Antirrhetic of John Eugenicus, Text, Modern Greek translation and commentary, (en preparation). Panagopoulos, S., Terezis, Ch., Aspects of the relation between the human being and the natural environment in Saint Gregory of Nyssa, (en grec, en preparation). Panagopoulos, S., Terezis, Ch., The theological controversy between Eunomius and Basil the Great: A philosophical approach, dans: Perichoresis 11/1 (2013) 3-28. Panagopoulos, S., The Cult of the Holy Virgin in the Middle Byzantine period along with an unpublished text on the Entrance of Holy Virgin into the Temple, (en grec, en preparation). Panagopoulos, S., The Influence of the Protevangelium Iacobi in the Middle Byzantine Homiletic Tradition on the Mother of God, (en préparation). Panagopoulos, S., The reception of Byzantine Ecclesiastical art in the greek Press of 19th century, (en grec, en preparation). Panagopoulos, S., The Relationship of the Theology of Uncreated Light in St Gregory Palamas and the Byzantine Iconography of 14th-16th Century, dans: C. Athanasopoulos (éd.), Triune God. Incomprehensible but Knowable. The Philosophical and Theological Significance of St Gregory Palamas for Contemporary Philosophy and Theology, Cambridge 2015, 327-344.

211 Nouvelles et communications

Panagopoulos, S., Μορφές οικονομικής οργάνωσης στη μέση βυζαντινή περίοδο: οι περί εργασίας, πλούτου και πενίας απόψεις του Αγίου Ευσταθίου του Κατάφλωρου, μητροπολίτου Θεσσαλονίκης (12ος αιώνας), (en preparation). Petridou, L., Tempelis, E., «Τῆς ἐλευθερίας (...) ἐπιμελετέον καὶ ἀνθεκτέον»: Η ελευ- θερία ως συστατικό της ατομικής και συλλογικής ευδαιμονίας κατά τον Νεόφυτο Δούκα, at the Seventh Panhellenic Conference of the journal Φιλοσοφεῖν: ἐπιστήμη, εὔνοια, παρρησία: Δημοκρατία: Ρητορική, Ιδεολογία και Πολιτική Φιλοσοφία από τον Χρυσό Αιώνα του Περικλή στη σύγχρονη πραγματικότητα (Thessaloniki, 30-31.10.2015), (en préparation pour le nr. 14 de Φιλοσοφεῖν). Petridou, L., Tempelis, E., Η αναβίωση της κλασικής αρχαιότητας και η επίδραση του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού στους διαλόγους του Νεόφυτου Δούκα ‘Περί ευδαιμονίας’ (Βουκουρέστι 1816), dans: Ο ελληνισμός ως πολιτιστικός και οικονομικός παράγοντας στα Βαλκάνια (1453-2015): Γλώσσα, λογοτεχνία, τέχνη, κοινωνία. Proceedings of the Third Conference of Neohellenists of the Balkan Countries, organized by the Departamentul de Filologie Clasică şi Neogreacă al Universităţii din Bucureşti, the Institutul de Studii Sud- Est Europene al Academiei Române and the Uniunea Elenă din România, Bucharest, 16-17.10.2015, (à paraître). Petridou, L., Terezis, Ch., George Pachymeres’ gnoseological system and his inductive method in the Paraphrase of De divinis niminibus of Dionysius the Areopagite, dans: Augustinianum 55/2 (2015), 405-426. Petridou, L., Αριστοτελικές επιβιώσεις των Καθόλου στην Παράφραση του Γεωργίου Παχυμέρη στο Περί θείων ονομάτων του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, dans: Φιλοσοφεῖν: ἐπιστήμη, εὔνοια, παρρησία (en ligne), 13 (2016), (http:// philosophein-periodiko.blogspot.it/). Petridou, L., Η θεωνυμία “παλαιός των ημερών”. Οι έννοιες του “αιώνος” και του “χρόνου” στην Παράφραση του Γεωργίου Παχυμέρη (1242-1310) στο Περί θείων ονομάτων του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου, dans: Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία», 4, Hellenic Open University, Patras 2013, 359-370. Petridou, L., Όψεις τις έννοιας της “πρόνοιας” στον βυζαντινό διανοητή Γεώργιο Παχυμέρη και στον νεοπλατωνικό φιλόσοφο Πρόκλο, dans: Επιστημονική Επιθεώρηση του Μεταπτυχιακού Προγράμματος «Σπουδές στην Ορθόδοξη Θεολογία», 4, Hellenic Open University, Patras 2014. Petridou, L., Προς μία συγκριτική συνεξέταση του ζητήματος περί των θείων ονομάτων στον Μπ. Σπινόζα και στον Γ. Παχυμέρη, dans: Ch. Terezis (éd.), Τόκος ἐν καλῷ. Τόμος τιμητικός-Αφιέρωμα στον Αύγουστο Μπαγιόνα, Athens 2016, 229-249. Savattos, Chrysostomus, Church as communion. Conditions for the participation of the Orthodox Church in the Ecumenical movement, and in the bilateral Theologic Dialogues, at the conference which was organized by the Assembly of Bishops of Italy (Conferenza Episcopale d’ Italia), (Hotel Bari - Parco dei Principi, Bari Italy 23 -25 November 2015), with the general title: Unica è la Sposa di Cristo, (à paraître). Savattos, Chrysostomus, Presentation on the theme: Unionist Efforts between East and West during the Palaiologan Times, at the International Byzantological

212 Nouvelles et communications

conference, organized by the Institute for Byzantine Research Culture at the University of Peloponnese, The Byzantium against the Palaiologan Times. Relations between East and West (Mystras-Sparta 6-8 November 2015), (à paraître). Savattos, Chrysostomus, Speech on Vespers Assemblies of the Holy Metropolis of Corinth, with the theme Faith as a hope and trust (Hall Krokideios, Corinth, 11.23.2015), (à paraître). Savattos, Chrysostomus, Study on Donation of Organs, at the 35th National Congress of Gastroenterology (Kalamata - Hotel Elite City Resort, 8-11 October 2015), (à paraître). Savattos, Chrysostomus, The Ecclesiological Criteria of Implementing and Exercising of Ecclesiastical Economy, speach at the 22nd Meeting of the Company of Law of Eastern Churches, Economy, Dispensatio and Aequitas in the life of the Church» (Thessaloniki - Educational and Cultural Centre of the Holy Metropolis of Thessaloniki, 10-15 September 2015, (à paraître). Savattos, Chrysostomus, The relations of Orthodox Church to other Christian Churches based on Panorthodox Decisions, speach at the conference of Holy Basilica, Patriarchal Monastery of Vlatadon, The Patriarchal Institution of Patristic Studies and the Theological Faculty of Aristotelian University of Thessaloniki, with the general title Towards the Holy Synod (Monastery of Vlatadon, 2-5 December 2015), (à paraître).

G - Dissertations en cours Alt, B. Theurgy as Demiurgy: Numbers, Names, and Sex in Late Ancient Ritual, thèse en préparation sous la direction de D. Brakke, Indiana University. Andrade, José Wiliam, La recapitulación en la obra de Ireneo de Lyon. Análisis y pertinencia para la teología hoy, Pontificia Universidad Javeriana - Puj - Sede Bogotá, Profesional en Teología, [sous la direction de] O. Solano Pinzón. Andrade, José Wiliam, La recapitulación en la obra de Ireneo de Lyon. Análisis y pertinencia para la teología hoy, Pontificia Universidad Javeriana - Puj - Sede Bogotá, Profesional en Teología, [sous la direction de] O. Solano Pinzón. Birkner, Ch., Kyrill von Skythopolis – Mönchsviten. Überlieferung, Kontexte und Theologie, sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Blanc, N., Providence et destin chez Némésius d’Émèse, thèse sous la direction de M.- O. Boulnois (EPHE). Brauns, J.-M, Le seuil du Royaume. Théologie fondamentale de l’initiation chrétienne, thèse de doctorat de la Faculté de théologie de l’Institut Catholique de Toulouse, sous la direction de D. Vigne, soutenance prévue en 2017. Breitbarth, N., Das Buch Genesis in den frühchristlichen Reflexionen zur Sklaverei, thèse sous la direction de H. Grieser, Université de Mainz. Danner, Simon, Die Apokalypse in Schrift und Bild auslegen – der Apokalypse- kommentar des Beatus von Liébana, Freie Univesität, Berlin. de Ridder, E., Chapter Literature in Byzantium: The Anthologium Gnomicum by Elias Ecdicus, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans, KU Leuven.

213 Nouvelles et communications

Edwards, Grant G., The Greek Text and Tradition of 2 Thessalonians, supervisor: Dr H.A.G. Houghton, University of Birmingham. Favry, A.-C., «Ut unus ascendat…». Ascension vers Dieu et Communion ecclésiale d’après les Enarrationes in Psalmos CXIX-CXXXIII (Psaumes des Montées) de saint Augustin, thèse de doctorat de la Faculté de théologie de l’Institut Ca- tholique de Toulouse, sous la direction de D. Vigne, soutenance le 23 mai 2016. Hartmann, N., Augustins Märtyrerpredigten: Traditionsaneignung und Identitäts- bildung im spätantiken Christentum, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Haupt, Benjamin, The Text of the New Testament outside the Gospels in Tertullian, supervisor: Dr H.A.G. Houghton, University of Birmingham. Hesselbarth, L., Von der Apologetik zur Unterweisung: Bildung und Religion bei Com- modian und Laktanz, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Hipp, J., Frühe christliche Wahrnehmungen des Islam: Johannes von Damaskus und Theodor Abu Qurrah, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Höffker, J., Das Christentumsverständnis des theologischen Historismus. Dargestellt anhand der Frage der historiographischen Beschreibungs des Übergangs von Jesus zum Urchristentum in der materialen Geschichts-schreibung Adolf von Harnacks, Ernst Troeltschs und Wilhelm Boussets, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Jiménez Sánchez, Eliot, Incidencia de la libertad y la elección humana en el itinerario de salvación en Ireneo de Lyón. Aporte a los anhelos de plenitud para el hombre y la mujer de hoy, Pontificia Universidad Javeriana - Puj - Sede Bogotá, Profesional en Teología, [sous la direction de] O. Solano Pinzón. Kingreen, Sarah-Magdalena, Tertullians Schrift Adversus Valentinianos. Kommenti- erung und rhetorische Analyse der argumentativen Widersetzung Tertullians gegen die Valentinianer, Humboldt Universität, Lehrstuhl für Ältere Kircheng- eschichte der Theologischen Fakultät, Berlin. Knezevic, Josip, Il neocalcedonismo di Leonzio di Gerusalemme. Il supplementum alla cristologia calcedonese, dissertatio ad doctoratum. Knezevic, Josip, L’Impegno di Girolamo nella lotta contro il pelagianesimo. L’identificazione geronimiana dell’impeccantia pelagiana con l’apatheia evagriana, dissertatio ad licentiam. Maksimczuk, J.P., Knowledge Transmission in the Macedonian Renaissance: Stoicheia Delta and Epsilon of the Coislin Anthology, sous la direction de P. Van Deun et R. Ceulemans (KU Leuven). Maldonado Rivera, D., Encyclopedic Trends and the Making of Heresy in Late Ancient Christianity, thèse en préparation sous la direction de D. Brakke, Indiana University. Panella, Theodora, Greek Catena manuscripts of Galatians, supervisor Dr H.A.G. Houghton, University of Birmingham. Picard, P.-M., Édition, traduction et commentaire d’une sélection de Poèmes moraux de Grégoire de Nazianze, sous la direction de M.-O. Boulnois (EPHE). Plinval, C. de, Les femmes de la généalogie matthéenne dans la littérature patristique, sous la direction de M.-O. Boulnois (EPHE).

214 Nouvelles et communications

Reihl, K., Hagiographie und Heiligenkult. Entstehung, Rezeption und Transfer zwischen Ost und West, thèse sous la direction de H. Grieser, Johannes Gutenberg- Universität, Mainz. Rodrick, T., Discourse about the Beginner: The Earliest Stages of Monastic Training in Late Ancient Egypt, thèse en préparation sous la direction de D. Brakke, Indiana University. Selby, A., Ambrose of Milan and the Doctrine of the Holy Spirit, thèse en préparation sous la direction de D.H. Williams, Baylor University. Shenkman, O., Religiöse Bildungsprozesse im spätantiken Katechumenat – untersucht an den katechetischen Schriften Kyrills von Jerusalem, thèse sous la direction de P. Gemeinhardt, Göttingen. Vanderschelden, L., The Catena of the Paris Psalter (working title), sous la direction de R. Ceulemans (KU Leuven) Zacher, F., Marius Victorinus. Philosophische Trinitätslehre im 4. Jahrhundert, thèse sous la direction de Ch. Köckert, Erlangen.

* * * * * *

215