Monumentennota Zuidhorn 2006
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Monumentennota Zuidhorn 2006 HOOFDSTUKKENINDELING 3 1 INLEIDING 4 KERNKWALITEITEN GEMEENTE ZUIDHORN 6 BIJLAGEN 1.1 Introductie pagina 6 4.1 Gelaagdheid van aandacht en beleid pagina 21 6.1 Verklarende begrippenlijst pagina 43 1.2 Doel van de nota 6 4.2. Kernkwaliteiten: landschap en kernen 21 6.2 Geraadpleegde literatuur 43 1.3 Voor wie is de nota bedoeld? 6 4.2.1 Humsterland - wierdenlandschap 21 6.3 Overzicht van belangenverenigingen en 1.4 Leeswijzer 6 4.2.2 De Waarden - dijkenlandschap 23 stichtingen die in de gemeente Zuidhorn actief 4.2.3 Het Lage Land - klei op veenpolders 25 zijn op het gebied van cultureel erfgoed 45 4.3 Kernkwaliteiten: bebouwing 25 6.4 Overzicht van de gebouwde rijksmonumenten 2 ERFGOEDBELEID IN DE 4.4 Kernkwaliteiten: bodemarchief 28 en archeologische rijksmonumenten in de GEMEENTE ZUIDHORN 4.5 Continue ontwikkeling 29 gemeente Zuidhorn 45 4.6 Cultuurhistorisch beleid in de breedte 30 2.1 Positionering cultureel erfgoed 8 4.7 Cultuurhistorie als economische factor 30 2.2 Beleidskeuzes in omgang met cultureel erfgoed 8 2.2.1 Authenticiteit 8 2.2.2 Esthetisering 10 5 GEMEENTELIJK BELEID 2.2.3 Dynamiek en transformatie 11 2.3 Gemeentelijke ambitie 12 5.1 Beleidsmissie 33 5.1.1 Het gelaagde landschap 33 5.1.2 Behoud en dynamiek: maatwerk 33 3 AANVULLEND BELEID VAN HET RIJK 5.1.3 Integraliteit 33 EN DE PROVINCIE 5.2 Beleidsvoornemens 34 5.2.1 Beleidsuitvoering 34 3.1 Inleiding: veranderende verhoudingen 14 5.2.1.1 Organisatiestructuur 3.2 Rijksbeleid 15 5.2.1.2 Advisering inzake monumenten 3.2.1 Ruimtelijke kwaliteit en de culturele opgave 16 5.2.2 Beleidsinstrumentarium 36 3.2.2 Financiële ondersteuning 16 5.2.2.1 Afstemmen en verder ontwikkelen van bestaande 3.3 Provinciaal beleid 17 beleidsinstrumenten 3.3.1 Ruimtelijk beleid 17 5.2.2.2 Stimuleren van onderhoud 3.3.2 Stroomversnelling 18 5.2.3 Communicatie: cultuurhistorisch besef en draagvlak 40 5.3 Maatregelen/uitvoeringsprogramma 41 4 ERFGOEDBELEID IN DE GEMEENTE ZUIDHORN 5 Inleiding 1 6 INLEIDING 1.1 INTRODUCTIE wijken of infrastructurele werken enzovoorts. Dit hoeft sen de diverse overheden met betrekking tot monumen- lang niet altijd te leiden tot louter een streven naar het ten- en erfgoedbeleid en biedt een overzicht van relevant De nieuwe monumentenwet van 1988 gaf gemeenten concrete behoud van de historische elementen. De histo- beleid van het rijk en de provincie. belangrijke taken ten aanzien van de rijksmonumenten. De rie kan nieuwe ontwikkelingen ook inspireren. Hoofdstuk 4 brengt de kernkwaliteiten van de gemeente in 1990 heringedeelde gemeente Zuidhorn heeft zich van De nota beoogt een bredere blik op cultuurhistorie dan Zuidhorn in beeld en relateert het cultuurhistorisch meet af aan actief voor de monumenten op haar grondge- de concrete monumenten alleen. Elk mogelijk afzonderlijk beleid aan overige gemeentelijke beleidsvelden, brede bied ingezet. Uitgangspunt was daarbij uitvoering te geven monument maakt deel uit van een context. Doordat maatschappelijke ontwikkelingen en de economie. aan het rijksbeleid met gebruikmaking van door rijk en zowel de oorspronkelijke functie van het monumentale Hoofdstuk 5 bevat de beleidsmissie van de gemeente provincie beschikbaar gestelde middelen. Extra inspannin- object verandert of een andere invulling krijgt en ook de Zuidhorn die vervolgens wordt vertaald in een concreet gen werden verricht om complexe opgaven hanteerbaar context steeds wijzigt, komt het letterlijke behoud van programma van beleidsvoornemens. te maken. Voorbeelden hiervan zijn onder meer de restau- objecten vaak in de knel. Maar niet elk object of gebouw ratie van de Hamsterborg en de watermolen de uit het verleden hoeft behouden te blijven als de histori- Zwakkenburger. sche context en ontwikkeling maar herkenbaar blijft. Gaandeweg deed zich echter de behoefte gevoelen om Deze monumentennota van Zuidhorn beoogt voor de naast de inspanningen voor de concrete rijksmonumenten komende jaren aan te geven waarop het monumentenbe- ook een eigen beleid te ontwikkelen voor de veel bredere leid van de gemeente in den brede is gericht en op welke context van het cultuurhistorisch erfgoed. Weliswaar zijn wijze dat gestalte kan krijgen. de rijksmonumenten belangrijke ankerpunten in de gebouwde cultuurhistorie van Zuidhorn maar er is zo veel meer dat de historische ontwikkeling van de gemeente 1.3 VOOR WIE IS DE NOTA BEDOELD? representeert. Om hierin voor de komende jaren een uitgesproken Met de monumentennota wil de gemeente Zuidhorn alle koers te kunnen varen heeft Zuidhorn een monumenten- betrokkenen informeren over haar beleid inzake de cul- nota opgesteld. tuurhistorie op het gemeentelijke erf. Daarmee is de nota zowel van belang voor de beleidsmakers en degenen die op politiek niveau daarbij betrokken zijn, als de personen 1.2 DOEL VAN DE NOTA voor wie het beleid direct hun dagelijkse woon- of werk- omgeving betreft. Het doel van de nota is een heldere beschrijving van het Het culturele erfgoed is verrijkend voor andere beleids- monumentenbeleid van de gemeente Zuidhorn voor de sectoren. De gemeente kiest daarom voor een sector- komende jaren, gekoppeld aan een concreet uitvoerings- overstijgende nota, die derhalve ook relevant is voor programma. andere beleidssectoren. Daartoe wordt in de eerste plaats ingegaan op de achter- gronden van de mogelijke beleidskeuzes in dit verband en de relaties met rijks- en provinciaal beleid in dezen. 1.4 LEESWIJZER Maar monumentenbeleid in brede zin is niet alleen van belang voor de cultuursector. Op tal van gemeentelijke Hoofdstuk 2 verkent het gemeentelijke culturele erfgoed- beleidsterreinen is de cultuurhistorische factor in het terrein en gaat in op mogelijke beleidskeuzes en de geding. Cultuurhistorie speelt bijvoorbeeld ook bij de her- gemeentelijke ambitie inzake cultureel erfgoedbeleid. inrichting van oude dorpskernen, bij de aanleg van nieuwe Hoofdstuk 3 schetst de veranderende verhoudingen tus- 2 ERFGOEDBELEID IN DE GEMEENTE ZUIDHORN 7 Erfgoedbeleid in de gemeente Zuidhorn 2 8 ERFGOEDBELEID IN DE GEMEENTE ZUIDHORN 2.1 POSITIONERING CULTUREEL ERFGOED elkaar in verband brengen en gebiedsgerichte criteria Op dit moment geeft de gemeente Zuidhorn uitvoering bevatten om het beleid af te stemmen op de diverse aan de taken zoals deze in de Monumentenwet van 1988 beeldbepalende karakteristieken. Het besef groeit dat in ten aanzien van gemeenten zijn vastgelegd. In concrete zin alle beleidssectoren opgaven liggen die in meer of minde- kreeg het monumentenbeleid haar neerslag in een re mate de ruimtelijke kwaliteit beïnvloeden en het cultu- gemeentelijke monumentenverordening, waarin onder rele erfgoed kunnen aantasten. Op basis van deze overwe- meer de rol van de gemeentelijke Monumentencommissie, ging kiest de gemeente Zuidhorn ervoor om het culturele de plaatselijke leden en de Adviescommissie Gemeentelijk erfgoed in beeld te brengen en haar beleid structureel en Monumentenbeleid (AGM) werd vastgelegd. expliciet te maken. Het monumentenbeleid richt zich met name op de De gemeente Zuidhorn staat voor een integraal monu- bescherming van de 113 objecten voorkomend op de mentenbeleid waarin het cultureel erfgoed op en in de Rijksmonumentenlijst, waarvan 93 gebouwde monumen- grond een belangrijke leidraad vormt voor het beleid in ten en 20 archeologische monumenten. Daarnaast geldt beheersgebieden en bij onmogelijkheid van behoud een voor de kernen Niehove en Saaksum een beschermend inspiratiebron vormt of tenminste een afwegingsfactor is bestemmingsplan in het kader van de van rijkswege bij ruimtelijke ontwikkelingen. De gemeente kiest voor Beschermde Gezichten. Voor de Gast in Zuidhorn is de een balans die gebaseerd is op de nuchtere constatering procedure gestart voor aanwijzing als Beschermd Gezicht. van de werkelijkheid van vandaag en de bewogen wens om het cultureel erfgoed zo goed mogelijk aan een vol- De gemeente Zuidhorn besteedt in haar ruimtelijke plan- gende generatie over te dragen. nen aandacht aan de bebouwingsgeschiedenis en de aan- wezige cultuurhistorische waarden in de plangebieden. De Structuurvisie Zuidhorn (1998) vormt het richtingge- 2.2 BELEIDSKEUZES IN OMGANG MET vend kader voor het ruimtelijk ordeningsbeleid van de CULTUREEL ERFGOED gemeente, dat wordt uitgewerkt in Identiteitsstudies en Ruimtelijke ingrepen kunnen een bedreiging vormen voor Bestemmingsplannen. In de Structuurvisie zelf worden de cultuurhistorische waarden wanneer deze autonoom, dat aanwezige cultuurhistorische waarden vooral in verband wil zeggen zonder rekenschap van de culturele erfenissen gebracht met toeristisch-recreatieve doeleinden. Sindsdien in het gebied, worden doorgevoerd. Daar staat tegenover is een aantal nieuwe bestemmingsplannen tot stand geko- dat nieuwe ontwerpopgaven de mogelijkheid creëren voor men met daarin aandacht voor het ‘karakteristiek dorps- herinterpretatie van het geërfde materiële en immateriële 1 beeld’ en karakteristieke panden. culturele verleden, hetgeen zou kunnen leiden tot verster- Een belangrijk instrument om de ruimtelijke cultuurhisto- king van de karakteristieke gebiedskenmerken en/of ver- 1 Sommige rijksmonumenten rische identiteit van een kern of landschap zichtbaar te hoging van de gebruikswaarde. Er zijn verschillende hebben hun oorspronkelijke func- maken als leidraad voor het ontwikkelen en toetsen van beleidskeuzes mogelijk in de manier waarop wordt omge- tie verloren en kunnen slechts (Beeldkwaliteit- of Bestemmings)plannen is de zogenaam- gaan met het culturele erfgoed: gericht op authenticiteit, door de inzet van liefhebbers in de Identiteitsstudie.