Polska Zbrojna 4

INDEKS 337 374 ISSN 0867-4523 www.polska-zbrojna.pl NR 2 (838) LUTY 2016 CENA 6,50 ZŁ (W TYM 8% VAT)

OBRONA RAKIETOWA MORSKIE BEATA KŁY GÓRKA-WINTER W TYM MIEJSCU O polskich TAJEMNICA postulatach GONI TAJEMNICĘ na szczytach NATO

SZÓSTY ZMYSŁ SAPERA REWOLUCJA W CYKLU „WOJSKO OD KULIS” PRZED STARTEM PREZENTUJEMY DĘBLIN CZEKA NIEKONWENCJONALNĄ I WSZECHSTRONNĄ NA PRZYJĘCIE JEDNOSTKĘ MASTERÓW ISLAMSKA ARMIA ORKÓW CZY MOŻNA WYGRAĆ WOJNĘ

Z TZW. PAŃSTWEM ISLAMSKIM? ISSN 08674523 PATRONAT POLSKI ZBROJNEJ Z SZEREGU WYSTĄP

WOJCIECH KISS-ORSKI

Z TZW. PAŃSTWEM ISLAMSKIM ZACHÓD MA TAKI OTO PROBLEM, ŻE MUSI UNIESZKODLIWIĆ COŚ, W CZEGO POWSTANIU POMAGAŁ LUB WRĘCZ BRAŁ UDZIAŁ.

Innymi słowy, sponsorował w mało zawoalowany sposób. Działalność Państwa Islamskiego codziennie jest odnotowywana w światowych mediach, ma się więc wrażenie, że terroryści przeniknęli już wszędzie i postawili świat pod ścianą. Rozmiary czynionego przez nich zła są już tak duże, że komentatorzy i obserwatorzy światowej polityki wyzbyli się wreszcie poprawności politycznej w ocenie działań Zachodu na Bliskim Wschodzie i dziś już „po nazwisku” mówią, kto naruszył zasady delikat- nego balansu sił w tamtym rejonie świata i spowodował to, z czym się borykamy. Winowajców więc już znamy.

Mówią też, że konflikty religijne wcale nie są reliktem dawnych czasów i że oto właśnie współcześnie mamy starcie między chrześcijaństwem i islamem z ekonomią w tle, czyli wielką władzą i wielkimi pieniędzmi, o czym traktuje główny temat niniejszego numeru „Polski Zbrojnej”.

Więcej o Państwie Islamskim na stronach 12–33.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 4

Zdjęcie na okładce: aradaphotography/ fotolia.com NR 2 (838) LUTY 2016 TEMAT NUMERU

MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER, KRZYSZTOF WILEWSKI KRZYSZTOF KOWALCZYK, 56 / Fala remontowa PIOTR BERNABIUK Logistycy czekają na nowoczesne centrum 12 / Eksport, ARMIA obsługowo-naprawcze. PIOTR BERNABIUK import, PAULINA GLIŃSKA, MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK 60 / Wszechstronni propaganda zwiadowcy Debata „Polski Zbrojnej” o tym, 34 / Rewolucja Jednostka rozpoznania z XXI wieku. jak walczyć z terrorystami z Państwa Islamskiego. przed MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER startem 68 / Pod prawnym parasolem KACPER RĘKAWEK 41 Baza Lotnictwa Szkolnego Rozmowa z Adamem Bodnarem, 22 / Barometr zagrożeń przygotowuje się na przyjęcie samolotów rzecznikiem praw obywatelskich, o pomocy Komu zagrażają dżihadyści? M-346 Master. prawnej dla żołnierzy.

TOMASZ OTŁOWSKI MARCIN GÓRKA 26 / Islamska armia orków 42 / Uzależnieni Działalność operacyjna i taktyka IS. od wojska Nowoczesna 12 Baza Bezzałogowych KAMIL SZUBART Statków Powietrznych nadzieją 30 / Fala europejskiego na rozwój Mirosławca. ARSENAŁ dżihadu Stary Kontynent jest miejscem BOGUSŁAW POLITOWSKI PAWEŁ HENSKI nieustających poszukiwań nowych 46 / Szósty zmysł bojowników. sapera 80 / Wyłom W cyklu „Wojsko od kulis” w doktrynie przedstawiamy 1 Brzeski Pułk Chiny od lat rozbudowują swoje siły Saperów. atomowe.

ŁUKASZ ZALESIŃSKI TADEUSZ WRÓBEL 52 / Morskie kły 88 / Amfibia na miarę Najbardziej tajemnicza jednostka Opancerzone pojazdy desantowe marynarki wojennej. dla Korpusu Piechoty Morskiej.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 5

DYREKTOR WOJSKOWEGO INSTYTUTU WYDAWNICZEGO płk Dariusz Kacperczyk, [email protected]; tel.: 261 845 365, 261 845 685, faks: 261 845 503; Al. Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa

REDAKTOR NACZELNY POLSKI ZBROJNEJ p.o. Wojciech Kiss-Orski, tel.: 261 840 222; [email protected]

HISTORIA SEKRETARZ REDAKCJI Aneta Wiśniewska, tel.: 261 845 213 Zastępcy sekretarza redakcji ANDRZEJ W. ŚWIĘCH, MICHAEL STOKKE Katarzyna Pietraszek, tel.: 261 840 227; Joanna Rochowicz, tel.: 261 845 230; 114 / Lagry [email protected] na dalekiej TEKSTY Piotr Bernabiuk, Anna Dąbrowska, Paulina Glińska, Krzysztof północy Kowalczyk, Bogusław Politowski, Małgorzata Schwarzgruber, STRATEGIE Krzysztof Wilewski, Tadeusz Wróbel, tel.: 261 845 244, 261 Niemieckie obozy pracy w Norwegii. 845 604; Magdalena Kowalska-Sendek, tel.: 725 880 221; Rafał Ciastoń, Jakub Gajda, Marcin Górka, Paweł Henski, Włodzimierz Kaleta, Jakub Nawrocki, Tomasz Otłowski, MAŁGORZATA SCHWARZGRUBER TADEUSZ WRÓBEL Kacper Rękawek, Jarosław Rybak, Michael Stokke, 94 / Strategiczne 120 / Bitwa o Narwę Kamil Szubart, Andrzej W. Święch, Łukasz Zalesiński, Krwawe żniwo batalii o państwa nadbałtyckie. Michał Zieliński

kalkulacje DZIAŁ GRAFICZNY Rozmowa z Beatą Górką-Winter JAKUB NAWROCKI Marcin Dmowski (kierownik), Paweł Kępka, o wyzwaniach stojących przed NATO. 124 / Krucjata Szalonego Monika Siemaszko, tel.: 261 845 170; Andrzej Witkowski (fotoedytor), tel.: 261 845 579 Staśka RAFAŁ CIASTOŃ Przedstawiamy jednego z najbardziej REDAKCJA TEKSTÓW Renata Gromska, Barbara Szymańska, tel.: 261 845 502 100 / Wodorowy straszak walecznych żołnierzy podziemia Kolejne odsłony programu atomowego niepodległościowego na Mazowszu i Podlasiu. BIURO REKLAMY I MARKETINGU Korei Północnej. Piotr Jaszczuk (kierownik), Agnieszka Karaczun, Anita Kwaterowska (tłumacz), Małgorzata Szustkowska, TADEUSZ WRÓBEL Piotr Zarzycki, MICHAŁ ZIELIŃSKI 128 / Pływająca ciężarówka tel. 261 845 387, 261 845 180, faks: 261 845 503; [email protected] 103 / Dziennikarz W cyklu „Niezwykłe maszyny” – kołowa amfibia. zostawia ślad KOLPORTAŻ I REKLAMACJE Porwania reporterów stały się normą TOPLOGISTIC, ul. Skarbka z Gór 118/22, 03-287 Warszawa, tel.: 22 389 65 87, 500 259 909, działalności terrorystów. faks: 22 301 86 61; [email protected]

JAKUB GAJDA Numer zamknięto: 22.01.2016 r.

106 / Abdullah idzie na front DRUK Ponad 250 tys. dzieci jest obecnie ARTDRUK ul. Napoleona 4, 05-230 Kobyłka, www.artdruk.com zaangażowanych w konflikty zbrojne.

PRENUMERATA TADEUSZ WRÓBEL Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie 110 / Mniej znaczy więcej www.prenumerata.ruch.com.pl Belgijski rząd inwestuje w obronność. Ewentualne pytania prosimy kierować na adres e-mail: [email protected] lub kontaktując się z Centrum Obsługi Klienta „RUCH” pod numerami: 22 693 70 00 lub 801 800 803 – czynne w dni robocze w godzinach 7.00–17.00. Koszt połączenia wg taryfy operatora. HORYZONTY Konto WIW: Bank Gospodarstwa Krajowego w Warszawie 23 1130 1017 0020 1217 3820 0002

KRZYSZTOF KOWALCZYK PARTNER Narodowe Archiwum Cyfrowe. 132 / Wróżenie 170 tysięcy zdjęć online na www.nac.gov.pl

Znajdziesz nas tutaj: z liczb Polscy matematycy a rozwój technologii zbrojeniowych. Treść zamieszczanych materiałów nie zawsze odzwierciedla stanowisko redakcji. Tekstów niezamówionych redakcja nie zwraca. Zastrzega sobie prawo do skrótów. Egzemplarze miesięcznika w wojskowej dystrybucji wewnętrznej są bezpłatne. Informacje: 261 840 400 Zasady przekazywania redakcji miesięcznika „Polska Zbrojna” materiałów tekstowych i graficznych opisuje regulamin dostępny na stronie głównej portalu polska-zbrojna.pl. KADR

ŻOŁNIERZE 1 BATALIONU KAWALERII POWIETRZNEJ Z 25 BRYGADY KAWALERII POWIETRZNEJ ĆWICZYLI W OŚRODKU SZKOLENIA GÓRSKIEGO W TRZCIAŃCU. W czasie tygodniowego szkolenia przeprowadzonego w styczniu 2016 roku doskonalili swoje umiejętności z terenoznawstwa, elementy taktyczne działania plutonu w terenie górzystym, m.in. patrolowanie oraz przeszukiwanie.

PATRYK CIELIŃSKI/DGRSZ

8 MELDUNEK

Wydatki na armię Leopardy jak nowe Budżet na obronność wzrośnie o 3 mld zł. mowę na modernizację U128 czołgów Leopard 2A4 war- a obronność w tym roku pierw- nieść blisko 10,3 mld zł, z tego na tą 2 mld 415 tys. zł podpisały In- Nszy raz zostanie wydane co naj- plan modernizacji technicznej zosta- spektorat Uzbrojenia MON, Polska mniej 2% PKB z roku poprzedniego, nie przeznaczone 9,3 mld zł, czyli Grupa Zbrojeniowa i Zakłady Me- zamiast dotychczasowych 1,95. o 20% więcej w porównaniu z 2015 chaniczne Bumar-Łabędy. Zgodnie Dzięki temu środki przeznaczone na rokiem. Na utrzymanie jednostek z dokumentem do wersji 2PL mają ten cel wzrosną w porównaniu wojskowych i szkolenie przewiduje zostać unowocześnione pojazdy, któ- z 2015 rokiem z ponad się prawie 6,2 mld zł, a na re polskie wojsko dostało z Niemiec 32,8 mld zł do prawie emerytury i renty – po- w latach 2002–2003. Modernizacją 35,9 mld zł. „Nasze Priorytety MON-u to nad 6,5 mld zł. czołgów zajmie się konsorcjum priorytety to moderni- modernizacja uzbrojenia Jak poinformował przedsiębiorstw, w którego skład i sprzętu, dotrzymanie zacja uzbrojenia zobowiązań sojuszniczych, gen. bryg. Sławomir wchodzą ZM Bumar-Łabędy, spółka i sprzętu, dotrzymanie zwiększenie wydatków Pączek, dyrektor De- PCO z Warszawy oraz Wojskowe Za- zobowiązań sojuszni- na uposażenia. partamentu Budżeto- kłady Motoryzacyjne z Poznania. czych, w tym organizacja wego MON, w 2016 Partnerem zagranicznym będzie nie- szczytu NATO w Warszawie, roku resort planuje podpi- miecki koncern Rheinmetall. Pierw- zwiększenie wydatków na uposaże- sać umowy na system obrony po- sze czołgi będą gotowe w latach nia – przewidujemy wzrost płac żoł- wietrznej, wyrzutnie rakietowe 2016–2017. W udoskonaleniu pierw- nierzy o 202 zł, a pracowników cy- Homar, moździerze Rak kalibru szych sześciu wozów główną rolę ma wilnych o 185 zł – oraz realizacja 120 mm, przeciwlotniczy system ra- odegrać partner niemiecki, później pierwszego etapu tworzenia jedno- kietowo-artyleryjski Pilica, okręty pa- proporcje się odwrócą. Prace będą stek obrony terytorialnej”, wyliczał trolowe i obrony wybrzeża „Czapla” przeprowadzone na terenie Niemiec na spotkaniu sejmowej Komisji oraz „Miecznik”, bezzałogowce klasy z udziałem polskich techników, nato- Obrony Narodowej Bartosz Kownac- taktycznej krótkiego zasięgu i klasy miast przebudowa pozostałych ma- ki, sekretarz stanu w MON-ie. Wy- mini, a także zbiornikowiec paliwowy szyn zostanie wykonana na terenie datki majątkowe MON-u mają wy- i śmigłowce wielozadaniowe. AD n ZM Bumar-Łabędy. PZ, AD n

zmocnienie bezpieczeństwa Rozmowy Wi adaptacja NATO do nowych warunków oznacza zwiększenie obec- przed ności sojuszu w Europie Środkowo- -Wschodniej, zarówno pod względem szczytem infrastrukturalnym, jak i w kwestii Bezpieczeństwo obecności wojska”, przekonywał pre- wschodniej flanki zydent Andrzej Duda w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli podczas NATO wymaga spotkania z Jensem Stoltenbergiem, większej sekretarzem generalnym Organizacji obecności wojsk Traktatu Północnoatlantyckiego (na sojuszniczych. zdjęciu). Prezydent chce, aby na spotkaniu przywódców NATO, które ma

NATO się odbyć w Warszawie 8–9 lipca, za- padły decyzje o umieszczeniu na wschodniej flance, w tym w Polsce, stałych baz sojuszu. Zależy mu też na

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 9

Zakupy pocisków Ministerstwo Obrony Narodowej podpisało umowę na dostawę 1000 kolejnych spike’ów.

rzeciwpancerne pociski kierowa- dwa modele rosomaków uzbrojo- pocisków, które zostaną dostarczone Pne Spike-LR dostarczą wojsku nych w ppk Spike. naszej armii. Podjęła się tego firma zakłady Mesko SA w Skarżysku-Ka- Polska armia używa pocisków Mesko, która na izraelskiej licencji miennej. Zlecenie warte 600 mln zł Spike-LR od 11 lat. Od izraelskiej produkuje silniki i głowice bojowe, jest rozłożone na lata 2017–2020. firmy Rafael wojsko kupiło ponad a także wykonuje montaż końcowy Zakupy nowych spike’ów wynikają 260 przenośnych wyrzutni oraz bli- rakiet oraz ich testy. PZ, KW n z konieczności uzupełnienia zapa- sko 2680 rakiet. Umowa z Izraelczy- sów. MON planuje też w najbliż- kami zakładała, że w Polsce bę- szych latach wprowadzić do służby dzie produkowanych 20% części

Ważący ponad 10 kg pocisk osiąga prędkość 160 m/s.

Rakietami Spike można razić czołgi i transportery opancerzone z odległości około 4 km.

260 WYRZUTNI Spike przebija 2680 RAKIET pancerz o grubości 70 cm.

wzmocnieniu bezpieczeństwa na- terenie państw byłego Układu War- zji, a także Mołdawii i Ukrainy”, szego regionu Europy przez budo- szawskiego. Zdaniem prezydenta wyliczał. wę infrastruktury wojskowej. „Cho- jest potrzebny dialog z Moskwą, ale Wizytą w Brukseli polski prezy- dzi o to, aby potencjalnemu agreso- nikt w Europie nie powinien mieć dent rozpoczął cykl rozmów przed rowi nie opłacało się atakować złudzeń. „Rosja wzmacnia swój po- lipcowym szczytem przywódców żadnego z państw NATO”, mówił tencjał militarny i demonstruje to sojuszu. Andrzej Duda zamierza Andrzej Duda w Brukseli. w sposób testujący odporność osób w ten sposób budować konsensus Stoltenberg zapewnił, że Polska decydujących w NATO”, podkre- wokół decyzji, które mają zapaść może liczyć na wsparcie w tej spra- ślał. Podobnego zdania był sekre- w Warszawie. Prezydent chce wie. „Ufam, że po szczycie w War- tarz generalny Stoltenberg. „Rosja odwiedzić m.in. Niemcy, Czechy, szawie obecność NATO w Polsce jest gotowa użyć siły do zmiany Węgry, Francję, Włochy i Norwegię. będzie większa”, mówił szef soju- granic w Europie”, przyznał. Na dwudniowe spotkanie przy- szu. Rozmawiano także o relacjach Polski prezydent zapewniał rów- wódców państw NATO w Warsza- NATO – Rosja, które będą jednym nież, że drzwi do NATO pozostają wie ma przyjechać blisko 2,5 tys. z tematów lipcowego szczytu. Mo- otwarte. „To kwestia rozważenia delegatów, wśród nich szefowie skwa wielokrotnie powtarzała bo- uczestnictwa w nim bliskich współ- państw i rządów oraz przywódcy wiem, że nie zgadza się na roz- pracowników NATO – Szwecji, najważniejszych organizacji mię- mieszczenie stałych baz NATO na Finlandii, Australii, Jordanii, Gru- dzynarodowych. PZ, JT, MM n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 10 MELDUNEK

PATRONAT POLSKI ZBROJNEJ Oczy wojska Armia kupuje drony klasy mikro.

nspektorat Uzbrojenia MON ogłosił przetarg na roz- Ipoznawcze wiropłaty klasy mikro o kryptonimie „Ważka”. Kontrakt jest wart kilkaset tysięcy euro. Sprzęt ma trafić do grup wsparcia informacyjnego oraz zespołów bojowych jednostek sił zbrojnych. Wojsko szuka konstrukcji ważących nie więcej niż 1,6 kg. Dro- ny muszą też mieć zasięg co najmniej 1,5 km i być w stanie spędzić w powietrzu minimum pół godziny. Do kolejnej fazy, czyli składania ofert wstępnych, mo- że zostać dopuszczonych nawet dziesięć podmiotów. Muszą jednak spełniać postawione przez resort warunki. Wojsko wymaga, aby firma starająca się o kontrakt miała w swoim portfolio co najmniej jedną zrealizowa- ną już dostawę zestawu bezzałogowego systemu powietrznego o wartości minimum 100 tys. zł. Przetarg na ważki to jedno z ostatnich rozpoczętych postępowań w sprawie zakupu bezzałogowców. Pro- gram modernizacji technicznej zakłada, że w najbliż- szych latach wojsko dostanie pięć nowych typów bezza- łogowych statków powietrznych. PZ, KW n

Dobrze zasłużeni

yższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych została Wwyróżniona tegoroczną nagrodą Ordynariatu Po- lowego Wojska Polskiego – Benemerenti – za wierność najwyższym wartościom: Bogu, Honorowi, Ojczyźnie, za budowanie patriotycznych postaw kolejnych pokoleń polskich lotników oraz kształtowanie charakterów pod- chorążych. Kapituła uhonorowała także Nuncjaturę Apostolską w Polsce oraz Fundację „Dzieło Nowego Tysiąclecia”. Nagrody wręczał biskup polowy Wojska Polskiego gen. bryg. Józef Guzdek. „Ten prestiżowy laur jest po- twierdzeniem, że dają Państwo świadectwo najwyższym wartościom, jakimi w życiu jednostki i społeczeństwa są prawda i sprawiedliwość”, napisał w liście do laureatów prezydent Andrzej Duda. Podczas uroczystości wręczo- no także medale „Milito pro Christo” za działalność na rzecz dobra publicznego i upowszechnianie standardów moralnych. Jednym z wyróżnionych został gen. dyw. Je- rzy Michałowski, zastępca dowódcy generalnego rodza- jów sił zbrojnych. AD n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA MELDUNEK / DO PEWNEGO STOPNIA 11

PIOTR BERNABIUK Światy równoległe

dbyłem ostatnio kilka rozmów, bardzo pouczających i dających mi do myślenia. OM.in. długą, nocną dysputę ze starymi przyjaciółmi, w której ani razu nie zaha- czyliśmy o wojny czy politykę. Gdy zupełnie przypadkiem zeszliśmy na temat sił zbrojnych, zapytano mnie, czy po ponad 40 latach najpierw służby, potem pracy dla armii mogę mówić o satysfakcji i sukcesie. W pierwszej chwili poczułem się trochę nieswojo, bo zabrzmiało to, jakby mi proponowano zamknąć puentą dorobek i wy- cofać się na zasłużony spoczynek. Niemniej znalazłem odpowiedź, moim zdaniem niewymijającą. Sukcesem jest to, że dziś swobodnie się poruszam na wszystkich poziomach – od kaprali, przez chorążych, po generałów. Do wielu z nich mogę zatele- fonować, porozmawiać, umówić się na wywiad lub prywatnie na kawę. Towarzysze biesiady, cywile, byli mym oświadczeniem zaskoczeni, a jeden z nich powiedział z uznaniem: „Świetnie, stary, potrafisz funkcjonować w światach równoległych”. Przez następną godzinę próbowałem wytłumaczyć bezzasadność takiego stwierdzenia, jako że bardzo często zdarza mi się brać udział w gorącej dyskusji z chorążymi, następnie wrócić do tej samej kwestii w rozmowie z pułkownikiem czy generałem, by w efekcie po raz kolejny dojść do wniosku, że wszyscy mówią jednym językiem i należą do jednego świata. W to już żaden z rozmówców nie chciał uwierzyć: „Jak mogą należeć do tego samego świata? Przecież generał wydaje rozkazy, a sierżant czy chorąży je wykonuje”. I zaraz się zaczęły senty- mentalne opowieści starszych panów, pełne pikanterii wspomnienia ze studium wojskowego sprzed niemalże półwiecza, mające podważyć me słowa. Na szczęście udało mi się wrócić do tematu, tłumacząc, że w armii rzeczywiście funkcjonują światy równoległe, co spróbowałem zo- brazować następującym przykładem. W pewnej jednostce kreatywny dowódca długo naradzał się z kadrą na szczeblu pododdziałów, po- szukując nowych, efektywnych i atrakcyjnych form szkolenia. Od chorążego po kapitana, wszyscy da- li się ponieść fali entuzjazmu. Pomysły sypały się jak z rękawa. Wódz jaśniał, rozdzielał zadania, usta- lał terminy. Wydawało się, że już nikt nowego trendu nie powstrzyma. Jeszcze tego samego dnia po- rozmawiałem z oficerem odpowiedzialnym w znacznym stopniu za urealnienie nowatorskich planów. Nie owijał w bawełnę: „Oczywiście, w wojsku musimy iść z postępem, ale nie wychodzić przed szereg. Jednostka jest jedynie cząstką sił zbrojnych. Jeśli po swojemu pozmieniamy, ucyfrowimy, wymo- dzimy, w efekcie nie będziemy pasować do reszty. Nadto, łatwo rzucać hasła, ale potem szalone po- mysły trzeba opracować, zapisać w dokumentach, zatwierdzić. Panowie reformatorzy będą święcić tryumfy, a czarna robota spadnie na moją głowę”. Oniemiały zapytałem: „Więc co w takiej sytuacji należy zrobić?”. Oficer odpowiedział krótko, po żołniersku: „Należy postępo- wać tak, jak na polu bitwy, gdzie ten zwycięża, kto dłużej zachowa spokój”. Próbowałem drążyć dalej: „Jak długo ten spokój należy zachować?”. Spojrzał zaskoczony naiwnością pytania: „Do końca kadencji, bo jak przyjdzie następ- ny dowódca, to i tak zacznie reformować po swojemu”. W naszej dyspucie o światach równoległych zaległa znacząca cisza. Wreszcie ktoś nie wytrzy- mał: „A ten oficer ze świata równoległego to nie ma kadencji?”. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA TEMAT NUMERU

/ TERRORYZM

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 13

EKSPORT, IMPORT, PROPAGANDA Z Katarzyną Górak-Sosnowską, Ziadem Abou Salehem i Andrzejem Mroczkiem o tym, jak można wygrać wojnę z tzw. Państwem Islamskim i o zagrożeniu atakami terrorystycznymi w państwach europejskich, rozmawiają Małgorzata Schwarzgruber, Krzysztof Kowalczyk i Piotr Bernabiuk. DAVID OHANA/UN DAVID

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 14 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

iły tzw. Państwa Islamskiego to ar- Morza Śródziemnego prowadzą przez ten kraj. mia nieduża, raptem około 40 tys. Toczy się tam także walka interesów: europej- wojowników. Dlaczego przegrywa- sko-rosyjska, rosyjsko-amerykańska, arabsko- my z nimi wojnę? Czy interesy -arabska. Tymczasem Państwo Islamskie moż- państw, które miałyby stworzyć kona pokonać w bardzo prosty sposób. Wystar- alicję przeciw tej organizacji, są tak czy nie kupować od islamistów ropy. Ale czy rozbieżne, że jej pokonanie może się chcemy znów tankować paliwo po 6 zł za litr? nie udać? Czy wiemy, jaki cel chce- Teraz kosztuje on około 4 zł, bo poprzez pomy osiągnąć? W dniu, kiedy rozma- średników kupujemy tanią ropę iracką, syryj- wiamy, Rada Bezpieczeństwa ONZ ską i libijską. przyjęła jednogłośnie rezolucję, której celem jest odcięcie Państwu Nie mamy interesu ekonomicznego, aby po- Islamskiemu dostępu do międzyna- konać Państwo Islamskie, ale czy mamy ja- rodowego systemu finansowego i ogranicze- kiś interes polityczny? Mówimy o taniej ben- nie zysków tej dżihadystycznej organizacji zynie, ale przecież taki zamach jak w Paryżu z przemytu ropy i antyków. oznacza ogromne koszty dla państwa i obywateli. SKatarzyna Górak-Sosnowska: Zakładam, że Państwo Islamskie nie jest aż tak silne, czyli Ziad Abou Saleh: Francja od kilku lat jest za- błąd leży po naszej stronie. Najwidoczniej mieszana w różne brudne wojny na Bliskim z różnych powodów aż tak bardzo nie zależy Wschodzie. I to może być jedna z najważniej- nam na jego pokonaniu. Jedyną siłą w regionie, szych przyczyn tych ataków. która potrafiłaby zapanować nad tym, co się tam dzieje, jest, niestety, reżim prezydenta Sy- Katarzyna Górak-Sosnowska: Nie wystarczy rii Baszszara al-Asada. Państwa zachodnie nie samo obalenie Państwa Islamskiego. Nawet je- chcą go jednak poprzeć. Nie chcą też wziąć od- śli wyeliminujemy ten twór z mapy politycznej, powiedzialności za czarną dziurę, która powsta- to mleko już się rozlało. Osama bin Laden tyl- łaby po pokonaniu Państwa Islamskiego. Tym- ko opowiadał o kalifacie, a ono wcieliło tę ideę czasem Turcja zastanawia się, czy nie powołać w życie i ma na nią monopol. Jeśli zniszczymy w jego kalifacie konsulatu. Jeszcze rok temu Państwo Islamskie w Iraku i Syrii, inne „odnó- było to nie do pomyślenia. ża” i tak będą funkcjonowały. Radykalni i skłonni do terroryzmu dżihadyści nadal będą Ziad Abou Saleh: Dlaczego przegrywamy prowadzić walkę. wojnę z Państwem Islamskim? To proste: przegrywamy, bo nie opłaca się nam wygrać. Nie Andrzej Mroczek: Przypomnę, że obszar Bli- opłaca się to krajom, które biorą udział w wal- skiego Wschodu od dawna jest przedmiotem ce przeciwko Państwu Islamskiemu, bo ta or- rywalizacji mocarstw. Po 11 września 2001 ro- ganizacja spełnia oczekiwania wielkiego biz- ku Stany Zjednoczone i międzynarodowa koali- nesu. Najważniejsza jest energia, w tym ropa cja były skoncentrowane na likwidacji Al-Ka- naftowa. Nieszczęściem Syrii jest położenie idy. Mieliśmy sygnały, że w jej miejsce powsta- geograficzne – wszystkie zaplanowane ruro- ją coraz silniejsze komórki, które nie zgadzają ciągi z Kataru, z Turcji do Izraela, z Iraku do się z doktryną Osamy bin Ladena. Jedna z nich

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 15 JAROSŁAW WIŚNIEWSKI JAROSŁAW W debacie „Polski Zbrojnej” udział wzięli: Katarzyna Górak-Sosnowska, Ziad Abou Saleh i Andrzej Mroczek. Państwo Islamskie można pokonać w bardzo prosty sposób. Wystarczy nie kupować od islamistów ropy

pojawiła się w Iraku. Potem zaczęły się rozwijać także Ziad Abou Saleh: Chciałbym uwierzyć w skuteczność w sąsiedniej, osłabionej Syrii. rezolucji ONZ, ale nie mam zaufania do tej instytucji. Byli żołnierze Saddama Husajna zbudowali silne W jej szufladach znajduje się kilkadziesiąt zamrożonych struktury Państwa Islamskiego. Weszli w posiadanie no- rezolucji, do których nikt nie wraca. Znam rejon, w któ- woczesnej broni i amunicji, w które słabą armię iracką rym stacjonują działacze Państwa Islamskiego, i obser- zaopatrywały Stany Zjednoczone. Ile lat czekaliśmy wuję strony internetowe islamistów. Uważam, że oni wówczas na rezolucję Rady Bezpieczeństwa ONZ, po- uprawiają świetną propagandę. Strony te pokazałem mo- zwalającą na zamrożenie aktywów Al-Kaidy i osób z nią im polskim studentom, zrobiły na nich duże wrażenie. związanych? Teraz także czekaliśmy dwa lata na rezolu- Oni także uwierzyli w tę islamską propagandę. Pojawiły cję o odcięciu źródeł finansowania dla Państwa Islam- się nawet głosy: „lajkujemy to”. skiego. Chodzi nie tylko o ropę, lecz także o zabytki kul- Od pewnego czasu islamiści zajmują nowe tereny. tury, wiele obrazów i innych bezcennych dzieł sztuki tra- Mają sprzęt wojskowy po Saddamie i żołnierzach syryj- fiających do osób prywatnych. To są ogromne pieniądze. skich, ale myślę, że ich głównym atutem jest broń jesz- Pochodzą także z podatków nakładanych na terenach cze silniejsza, która ułatwia im wejście do niektórych quasi-państwa. Islamiści mają również wsparcie z róż- stref bez walki. Trafiają do biednych ludzi pozbawionych zakątków świata, nie tylko z Półwyspu Arabskiego nych nadziei, dając im wiarę w lepsze jutro. Robią to czy państw ościennych. przez propagandę.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 16 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

Andrzej Mroczek: Polityczni wychowawcy Państwa Islamskiego prowadzą także szeroką, Przypinanie masową edukację dzieci i młodzieży, tworząc zaprogramowanych terminatorów będących uchodźcom łatki pod wpływem doktryny. Do ośrodków indoktrynacji trafiają sieroty, ale także rodziny wielo- dzietne oddają tam za pieniądze swoje potom- terrorysty dopro- stwo. Nie ma możliwości, aby tak ukształtowa- ne dziecko wróciło do normalnego życia. [Więcej o angażowaniu dzieci do walki przez wadza do antymu- islamistów na str. 106–108].

Jakimi zatem metodami zwalczać Państwo zułmańskiego dys- Islamskie? Może rozwiązaniem byłoby wsparcie przez Zachód wojsk państw z regionu, które podjęłyby walkę z dżihady- kursu w Europie. stami?

Ziad Abou Saleh: A kto jest „sąsiadem” Pań- Muzułmanie czują stwa Islamskiego? …Różne ugrupowania syryjskie i nie każde z nich ma interes, by z nim się wyalienowani walczyć. Dotyczy to także Turcji. Nie nadszedł jeszcze ten moment, aby zaryzykować i wysłać wojsko na tereny kalifatu. Nikt na razie nie ma w tym interesu, żeby zakończyć tę wojnę. nikt do nas nie chce przyjechać. Mamy 0,01% uchodźców, czyli tyle co nic. Do Turcji jednak napływają uchodźcy i An- kara musi coś z nimi zrobić. Katarzyna Górak-Sosnowska: I jesteśmy z tego dumni. Ziad Abou Saleh: Uchodźców są 2 mln i są oni dobrą kartą przetargową dla Turków. Zy- Ziad Abou Saleh: Dla mnie to katastrofa, że skali dzięki nim nie tylko ekonomicznie, ale w XXI wieku taki kraj jak Polska unika wielo- także politycznie. Wzrosły ich ambicje. Na kulturowości. szczycie Unii Europejskiej prezydent Recep Erdoğan przemawiał do przywódców państw Andrzej Mroczek: Nie do końca bym się z tym europejskich niczym król. zgodził. Proszę pamiętać, że w Polsce są bardzo duże diaspory – ormiańska, wietnamska, cze- Katarzyna Górak-Sosnowska: Gdybym była czeńska. W latach dziewięćdziesiątych XX wie- Turczynką, byłabym pewnie dumna z tego, że ku przyjmowaliśmy uchodźców z tych krajów mam takiego prezydenta: rozwalił Kurdów, z otwartymi rękami, dawaliśmy im schronienie, przeprowadził kolejne wygrane wybory, steruje a Europa patrzyła na nas podejrzliwie. strumieniem uchodźców do Europy, a ta daje mu pieniądze, Ankara wróciła do negocjacji Ziad Abou Saleh: Dotarłem do jednego z obo- unijnych. Turcja ma 2 mln uchodźców i sobie zów dla uchodźców w Turcji. 300 rodzinom za- z tym radzi, a Unia Europejska ma problem dałem pytanie, czy któraś z nich wybrałaby z mniejszą liczbą. Polskę jako kraj docelowy? 60% nie wiedziało, co to jest Polska, ani jedna nie wybrałaby jej ja- Ziad Abou Saleh: Nie mówiąc o Libanie, ko kraju docelowego. w którym uchodźcy stanowią jedną trzecią spo- łeczeństwa. My nie mamy takiego problemu Katarzyna Górak-Sosnowska: Mały Irakij- i nie będziemy mieli w najbliższym czasie, bo czyk nie zna pokoju od 2003 roku, podobnie

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 17

rolę w regionie, stają się słabe i Państwo Islamskie je wchłania. Jak mamy mówić o jego pokonaniu, skoro Irak nie zamierza wysłać do walk wojsk lądowych? Jak pre- zentuje się Irak na arenie międzynarodowej, jeśli nie chce odzyskać swoich terenów kontrolowanych przez grupy przestępcze spod szyldu Państwa Islamskiego?

Katarzyna Górak-Sosnowska: Mogę to wyjaśnić. Po interwencji amerykańskiej w Iraku wszystko zostało prze- wrócone do góry nogami. Może nie jest to poprawne politycznie, bo jednak mówię o dyktatorze, ale dopóki był Saddam Husajn, wszystko było w miarę w porządku. Wywodził się z drugiego co do wielkości ugrupowania religijnego w Iraku, co dawało całemu systemowi względną równowagę. Potem usunęliśmy tych, którzy byli u władzy. Kto ma tam teraz walczyć?

Ziad Abou Saleh: Całe państwo jest zniszczone, nie ma silnych struktur, żeby zwalczać Państwo Islamskie.

JAROSŁAW WIŚNIEWSKI JAROSŁAW Ale jest namiastka armii…

WIZYTÓWKA Katarzyna Górak-Sosnowska: Tyle, że ta namiastka dwa lata temu uciekła przy pierwszej konfrontacji z siła- KATARZYNA mi samozwańczego kalifatu. GÓRAK-SOSNOWSKA Islamiści chcą zajmować nowe tereny i budować przy- racuje w Szkole Głównej Handlowej jako czółki kalifatu. Czy będą także wysyłać do Europy Padiunkt w Instytucie Filozofii, Socjologii swoich emisariuszy do przeprowadzania spektakular- i Socjologii Ekonomicznej. Zajmuje się współ- nych ataków? czesnym Bliskim Wschodem i społecznościa- mi muzułmańskimi w Europie. Dr hab. religio- Andrzej Mroczek: Rok temu faktycznie zależało im na znawstwa (UJ), dr nauk ekonomicznych (SGH). zdobywaniu jak największych terenów. Od kilku miesię- cy ich strategia opiera się na trzech poziomach: eksport, import i propaganda. Importują ludzi, którzy będą mogli bezpośrednio uczestniczyć w walkach, być zapleczem do dzieci syryjskie. Tragiczna sytuacja panuje w obozach prowadzenia działalności propagandowej w różnego ro- dla uchodźców – nikt ich nie chce, nie mają warunków dzaju ośrodkach. Zdobywają kolejnych zwolenników, do życia, nie wiedzą, co ze sobą zrobić. Wojna i tułacz- którzy do nich przyjeżdżają, a eksportują tych, którzy ka odebrały im godność. Ta sytuacja w kolejnych poko- mają do wykonania konkretne zadania, także terrory- leniach odbije się czkawką. Nie mówię, że Irakijczycy styczne. Wśród członków Państwa Islamskiego są ludzie czy Syryjczycy nagle się zradykalizują, ale ta wyrwa z przeszkoleniem wywiadowczym, pochodzący ze służb będzie znacznie szersza. Z tą traumą trudno będzie so- i jednostek specjalnych państwa irackiego i syryjskiego, bie poradzić. ale nie tylko, bo także Federacja Rosyjska rozgrywa tam swoje interesy. Wróćmy do kwestii Państwa Islamskiego. W jaki spo- Wśród uchodźców są sympatycy Państwa Islamskiego, sób wykorzystuje ono słabości regionu? a także członkowie struktur organizacji terrorystycznych. Zostały nawet ujawnione i zatrzymane osoby wcześniej Andrzej Mroczek: Trzeba pamiętać, że kiedy Państwo podejrzewane o działalność terrorystyczną. Trudno osza- Islamskie staje się coraz silniejsze, komórki Al-Kaidy cować, ilu ich już się dostało do Europy lub jeszcze się i innych organizacji, które wcześniej odgrywały znaczną dostanie. Są natomiast wymowne przykłady tego zjawi-

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 18 TEMAT NUMERU / TERRORYZM JAROSŁAW WIŚNIEWSKI (2) WIŚNIEWSKI JAROSŁAW

WIZYTÓWKA ZIAD ABOU SALEH cy podejrzeń. Nie wykluczam, że może w tym celu wyko- rzystać też szlak uchodźców. Ale od czego mamy służby? est ekspertem ds. negocjacji i komunikacji Jmiędzykulturowej między Polską a światem Czy samotny wilk, jak nas straszą media, wmiesza się arabskim. Pochodzi z Syrii i od blisko 30 lat między uchodźców i dokona u nas zamachu? Czy do mieszka we Wrocławiu. Jest socjologiem na przeprowadzenia takiego ataku nie potrzebuje bazy? Uniwersytecie Humanistyczno-Społecznym. Andrzej Mroczek: Trzeba odróżnić jesienne zamachy w Paryżu od tych z początku 2015 roku, gdy Państwo Is- lamskie działało razem z Al-Kaidą. Pojawiała się wów- ska. Na Sycylii w obozie dla uchodźców znalazł się męż- czas potwierdzona informacja, że zatrzymano komando czyzna, który w 2007 roku został skazany we Włoszech Czeczenów posiadających długą broń palną i materiały za założenie siatki terrorystycznej i planowanie zama- wybuchowe. Ten wątek nie został jednak podjęty. Należy chów. Odsiedział wyrok, został deportowany do Tunezji także odróżnić samotnego wilka od solo terrorysty. Sa- i wrócił wraz z falą uchodźców na teren Włoch. motnym wilkiem nazwano naszego rodaka Teda Kaczyń- skiego, który terroryzował USA. Nikt go nie inspirował, Katarzyna Górak-Sosnowska: Przypinanie uchodźcom tak samo jak w Szwecji Andersa Breivika. Jeżeli tacy lu- łatki terrorysty doprowadza do antymuzułmańskiego dys- dzie nie upublicznią swoich chorych pomysłów, ich wy- kursu w Europie. Mieszkający tu muzułmanie czują się krycie jest niemal niemożliwe. Solo terroryści działają jeszcze bardziej wyalienowani – żyją na Starym Konty- natomiast w pojedynkę, ale są inspirowani przez organi- nencie od wielu pokoleń i nagle muszą się tłumaczyć, że zacje terrorystyczne. Działają indywidualnie albo w ra- nie są wielbłądami. A skoro są źle traktowani, otwiera się mach struktury, ale zawsze sami. Ich wykrycie także jest potencjalne pole do przejścia na drugą stronę. bardzo trudne.

Ziad Abou Saleh: Jeśli Państwo Islamskie chce przysłać Ziad Abou Saleh: W Polsce muzułmanie stanowią uła- do Europy terrorystów, to może im kupić, bo je na to stać, mek procenta. Z moich badań wynika, że są lojalni wo- bilety lotnicze w klasie biznes. Sposób prosty i niebudzą- bec kraju, w którym żyją. Są zasymilowani. Terrorysta

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 19

Polska nie jest tak atrakcyjna dla terrorystów, jak inne kraje. Wynika to z historii, naszego zaangażowania i polityki WIZYTÓWKA

nie znajdzie tutaj swoich. Uważam, że Polska nie jest dla ANDRZEJ MROCZEK Państwa Islamskiego krajem interesującym: nie była czę- est ekspertem ds. terroryzmu i przestęp- stym gościem na Bliskim Wschodzie i nie brała aktywne- czości zorganizowanej oraz edukacji i za- go udziału w brudnych wojnach. Nie zarobiła, jak inne J rządzania w stanach nadzwyczajnych i kry- kraje, na wojnach w Iraku i Afganistanie. Według mnie, nie ma żadnych przesłanek, żeby Polska stała się miej- zysowych. Wykłada m.in. w Collegium Civi- scem atrakcyjnym dla terrorystów. tas i Szkole Wyższej Psychologii Społecznej.

Andrzej Mroczek: Powiedział Pan, że Polska nie jest atrakcyjnym celem, ale w telewizyjnym spocie wśród flag, na których tle przemawiał przedstawiciel Państwa nie do końca czują się muzułmanami. Mamy więc dwie Islamskiego, znalazła się także ta nasza, biało-czerwona. dziury kulturowe: europejską i muzułmańską. W takiej sytuacji łatwo coś zasiać… Co jest tak atrakcyjnego w islamie, że przyciąga mło- Badania przeprowadzone wśród Czeczenów wskazu- dych ludzi, którzy przyłączają się do Państwa Islam- ją, że muzułmańscy sufi, mistycy, którzy wiedzą, o co skiego? chodzi w tej religii, są mniej podatni na radykalny islam. Gdyby islam w szczególny sposób sprzyjał terrory- Katarzyna Górak-Sosnowska: Jest coś takiego jak zmowi, to nie byłoby już muzułmanów na świecie, bo symboliczna umma, czyli wspólnota muzułmańska. I fak- by się wszyscy wysadzili w powietrze. I nas też by nie tycznie, prędzej wyobrażam sobie muzułmanina, który było, bo ich jest bardzo dużo. Czy coś nagle stało się wstąpi w szeregi organizacji muzułmańskiej niż w szere- z islamem? Myślę, że nie. Zadziałały inne czynniki. gi radykałów lewicowych. Nie ma prostej odpowiedzi na Ataki terrorystyczne dokonywane przez muzułmanów pytanie, dlaczego ludzie radykalizują się i dokonują za- w imię religii rozpoczęły się w 2001 roku. machów terrorystycznych. Zazwyczaj nie mamy do czynienia z adeptami szkoły koranicznej czy teologiami mu- Ziad Abou Saleh: Zgadzam się. Utożsamienie – zwłasz- zułmańskimi, lecz z osobami „wykulturowionymi”. Nie cza w wypowiedziach publicystycznych – agresji i terro- do końca są Francuzami, bo nie są tak postrzegani, ale też ryzmu z islamem zaczęło się po zamachach 11 września.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 20 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

Zazwyczaj zamachów terrorystycznych nie dokonują adepci szkoły koranicznej czy teologii muzułmańskich, lecz osoby „wykulturowione”

Katarzyna Górak-Sosnowska: Ostatnio słyszałam, że Andrzej Mroczek: Inwigilowanie jest działaniem poza trzeba wyprzedzać terrorystę, wiedzieć, jak on myśli, co prawem. Kto to ma robić? zrobi. Ale cały czas nie doszliśmy do tego, skąd się problem bierze, czyli do jego sedna. Jak porównuję dyskurs Katarzyna Górak-Sosnowska: Służby chyba mają ta- na temat relacji islam – Zachód, to nadal wychodzi na kie uprawnienia. to, że są to nieprzystające do siebie sfery. Mówimy tylko: muzułmanie w Europie się nie integrują. Od Andrzej Mroczek: Potrzeba do tego potężnej bazy oso- 11 września nic się w tym względzie nie zmieniło, je- bowej i środków. Takie działania podejmuje się dopiero steśmy w martwym punkcie i cały czas się nakręcamy. z chwilą, gdy pojawiające się informacje są sprawdzone Pojawia się pytanie, co można zmienić, bo na razie jest i nabierają wiarygodności. Wówczas adekwatnie do in- to kolejna odsłona tych animozji, które były i coraz formacji są używane siły i środki. mocniej się z obu stron uzewnętrzniają. Co się stanie z Państwem Islamskim? Andrzej Mroczek: Polska nie jest tak atrakcyjna dla terrorystów, jak inne kraje. Wynika to z historii, nasze- Ziad Abou Saleh: Nie widzę w najbliższym czasie żad- go zaangażowania i polityki. Co nie znaczy, że na na- nych racjonalnych rozwiązań. Powstał antyterrorystycz- szym terytorium nie ma obiektów mogących być ce - ny sojusz muzułmański, coraz uważniej sytuacji przy- lem ataków. Polska może być miejscem do prowadze- gląda się ONZ. Na terenie Syrii może dojść do bardziej nia wypadów, jak również do działalności logistycznej, wyrazistego starcia – niestety, także w formie zbrojnej chociażby rozbudowanej struktury finansowania, zbie- – interesów rosyjsko-europejskiej i arabskich. rania środków na działalność terrorystyczną. Wspomniałem o uchodźcach z Czeczenii, których Katarzyna Górak-Sosnowska: Wyobrażam sobie, że przyjmowaliśmy. Dzisiaj napływają do nas o wiele Państwo Islamskie nadal będzie funkcjonowało, a nawet bardziej zindoktrynowani ludzie, jeśli chodzi o kwestie jeśli przestanie, to ziarenka terroryzmu zostały rozsiane dżihadu. Na terenie Czeczenii, Dagestanu, Inguszetii po świecie. i innych państw dawnego Związku Radzieckiego drze- mie potężna siła, mogąca stwarzać zagrożenie w nie- Ziad Abou Saleh: Uważam, że w walce z Państwem Is- dalekiej przyszłości, chociażby przez ten przepływ lamskim jednym z najważniejszych graczy może się uchodźców. stać Rosja.

Ziad Abou Saleh: Naszym wspólnym obowiązkiem Andrzej Mroczek: W mojej ocenie środek ciężkości zo- jest zadbanie o muzułmanów przebywających w Polsce, stanie przesunięty w inny rejon świata – na Kaukaz oraz do żeby nie stali się dla nich zapleczem. Libii. Przedstawiciele Państwa Islamskiego weszli w ukła- dy z miejscową Al-Kaidą Islamskiego Maghrebu, która Andrzej Mroczek: Są potrzebne rozwiązania systemo- operuje w Libii, i zdobywają kolejne miasta oraz punkty we, których nie mamy. Nie robimy nic, żeby dać tym lu- strategiczne. Powstaje jednak pewna przeciwwaga dla Pań- dziom pomoc, żeby mogli normalnie funkcjonować. stwa Islamskiego, Rada Bezpieczeństwa ONZ przyjmuje rezolucję, są prowadzone działania wywiadowcze. Arabia Katarzyna Górak-Sosnowska: Dodam przekornie: bu- Saudyjska zobowiązała się, że weźmie na siebie rolę cen- dujmy meczety, to będzie nam łatwiej inwigilować mu- trum dowodzenia jednostkami specjalnymi państw, które zułmanów. Jak się będą spotykać po mieszkaniach – bę- zechcą wejść w koalicję i działać na podstawie informacji dzie trudniej. wywiadowczych. To może przynieść efekt. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA PATRONAT POLSKI ZBROJNEJ 22 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

KACPER RĘKAWEK Barometr zagrożeń Czy Polska powinna się bać dżihadystów? MICHAŁ WAJNCHOLD

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 23

PARYŻ NIE

ydarzenia paryskie BYŁ OSTATNI, Al-Kaidy, zapomniany już nieco z 13 listopada 2015 ro- Osama bin Laden, wezwał do mordo- ku przejdą do historii ALE POLSKA wania „Amerykanów i ich sojuszni- międzynarodowego ter- I EUROPA ków”. Mimo że Polska nie była jesz- Wroryzmu jako jedna z najbardziej cze wtedy w NATO, znalazła się spektakularnych konspiracji terrory- wśród krajów, a Polacy osób wzię- stycznych w najnowszej historii. Jej ŚRODKOWA tych na celownik przez najważniejszą rozmach zaszokował obserwatorów organizację dżihadystyczną świata. na całym świecie, choć podobny cha- NAJPRAWDO- W 2004 i w 2005 roku zastępca i na- rakter miały wcześniejsze ataki stępca bin Ladena w Al-Kaidzie, w Mumbaju w Indiach w 2008 roku PODOBNIEJ Egipcjanin Ajman az-Zawahiri, czy na Uniwersytecie w Garissie w swoich wystąpieniach dwukrotnie w Kenii w kwietnia 2015 roku. Próby NIE BĘDĄ wymienił Polskę jako okupanta Iraku dokonania takich zamachów miały i wezwał do ataków godzących w jej też miejsce w Europie, np. w Wiel- NASTĘPNE interesy na świecie. kiej Brytanii, gdzie w październiku Apele podobne do tego sformuło- 2013 roku brytyjskie służby specjalne rozbiły komórkę wanego przez bin Ladena w 1998 roku zawierały także terrorystyczną wzorującą się w swoich planach na zama- pierwsze numery wydawanego przez Al-Kaidę na Półwy- chowcach z Mumbaju. spie Arabskim czasopisma „Inspire”, w którym po- Francusko-belgijscy terroryści, których działania spa- wszechnie nawoływano do „dżihadu »zrób to sam«”, raliżowały Paryż w nocy z 13 na 14 listopada 2015 roku, również na szeroko rozumianym Zachodzie. Podobną renie byli więc prekursorami nowych metod. Niestety, nie torykę podchwyciło Państwo Islamskie, którego rzecznik, zmienia to faktu, że ich działalność przypadła na okres Abu Mohammad al-Adnani, we wrześniu 2014 roku za- wzmożonej aktywności terrorystycznej dżihadystów, wy- chęcał do „zabijania w jakikolwiek sposób niewiernych mierzonej w szeroko rozumiany Zachód. Badania norwe- Amerykanów i Europejczyków”. skich naukowców pokazują, że od stycznia 2011 roku do czerwca 2015 roku na terenie Europy, Stanów Zjedno- BLISKI WRÓG CZY DALEKI? czonych i Australii było przygotowywanych 69 dżihady- Po drugie, groźby i wezwania do ataków skierowanych stycznych spisków terrorystycznych. 19 z nich, w tym 12 także przeciwko Polakom nie są równoznaczne z plano- w Europie, zakończyło się przeprowadzeniem ataku ter- waniem zamachów terrorystycznych np. w Warszawie rorystycznego, a zaangażowanych w nie było co najmniej przez dżihadystów z Al-Kaidy lub Państwa Islamskiego. 120 osób (80 w Europie). Równolegle w samej Francji Obie te organizacje mają ograniczone zdolności opera- tylko od stycznia do października 2015 roku planowano cyjne. Ten deficyt nie jest jednak wynikiem ich słabości, co najmniej dziewięć akcji terrorystycznych, w tym te bo zarówno Al-Kaida (zwłaszcza poprzez swoją spółkę najbardziej znane, zakończone styczniowymi atakami na córkę, tzn. Front Obrony Ludności Lewantu, Dżabhat redakcję „Charlie Hebdo” i supermarket Hypercacher. an-Nusra, jedną z największych grup rebelianckich w Sy- Bezpieczeństwo wewnętrzne większości państw człon- rii) jak i Państwo Islamskie byłyby w stanie zaatakować kowskich Unii Europejskiej i NATO zostało poważnie za- cele w Europie Środkowej lub zagrozić interesom kraju chwiane. Dlatego również kraje mniej narażone na dzia- takiego jak Polska poza jego granicami (np. na Bliskim łania dżihadystów, w tym Polska, muszą odpowiedzieć Wschodzie czy Afryce Północnej). sobie na pytania dotyczące poziomu zagrożenia terrory- Ich potencjał ofensywny jest jednak przede wszystkim zmem swojego terytorium i przygotowania się na ewentu- skierowany przeciwko celom lokalnym, regionalnym. alne odparcie ataku. Byłoby dobrze, gdyby sporządzona An-Nusra, choć ma na koncie akcje na wzgórzach Golan analiza poprzedzała reaktywne i często przesadzone lub i w Libanie, robi wiele, aby przekonać świat, że jest orga- chybione inicjatywy antyterrorystyczne, których wysyp nizacją skoncentrowaną na Syrii i luźno związaną następuje po każdym znaczącym zamachu. Warto przy z Al-Kaidą. Państwo Islamskie z kolei, zgodnie z szerzo- tym zwrócić uwagę na cztery kwestie. ną przez siebie propagandą, skupia gros sił i środków na walce z szyitami (Iran, prezydent Asad w Syrii, szyickie RETORYKA NIENAWIŚCI milicje w Iraku), Arabią Saudyjską, a dopiero następnie Po pierwsze, Polska jest zagrożona terroryzmem dżiha- na zmaganiach z „krzyżowcami” i ich bazami (Stany dystów od co najmniej 1998 roku, kiedy przywódca Zjednoczone i sojusznicy). Krótko mówiąc, bliski wróg

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 24 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

POLSKA I KRAJE EUROPY ŚRODKOWEJ SĄ BEZPIECZNE TAK DŁUGO, JAK DŁUGO DŻIHADYŚCI NADAJĄ PRIORYTET DZIAŁANIOM NA BLISKIM WSCHODZIE I ATAKOM TERRORYSTYCZNYM NA TERENIE EUROPY ZACHODNIEJ

jest ciągle ważniejszy niż daleki, co jest odwróceniem lo- pokolenia potencjalnych dżihadystów do pójścia w ich giki rządzącej Al-Kaidą Osamy bin Ladena. Należy jed- ślady, a których kontakty i znajomości na Bliskim nak pamiętać, że Państwo Islamskie chętnie wykorzystu- Wschodzie nadal otwierałyby drzwi napływającym tam je nadarzające się okazje do podejmowania nieszablono- europejskim „zagranicznym bojownikom”. wych działań i ataków, co przyznał już w 2007 roku jego Francja i Belgia mierzą się z problemem funkcjonowa- „minister wojny” Abu Hamza al-Muhajir. To oznacza, że nia takich siatek, środowisk w swoich granicach co naj- jeśli pojawi się możliwość zaatakowania Polski, „niewier- mniej od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku nej”, sojusznika Stanów Zjednoczonych, nie zawaha się i wojny domowej w Algierii. Europa Środkowa nie ma te- przed dokonaniem zamachu. go doświadczenia, co w tym momencie jest największym W podobny sposób najprawdopodobniej przebiegała zabezpieczeniem przed dżihadystycznym terroryzmem. racjonalizacja ataków na cele w Europie, przeprowadzonych przez bojowników wywodzących się z Belgii lub BEZ GWAŁTOWNYCH RUCHÓW Francji. Znaleźli się oni w szeregach Państwa Islamskie- Po czwarte, brak dżihadystycznej infrastruktury na tego i organizacja postanowiła skorzystać z okazji, żeby renie Polski i w Europie Środkowej nie zwalnia naszego wojnę prowadzoną na Bliskim Wschodzie przenieść na kraju i jego sąsiadów od konieczności ulepszania wła- Stary Kontynent. I co najważniejsze, ta inicjatywa, mimo snych rozwiązań antyterrorystycznych, inspirowanych że wymierzona w kraje o wielkim doświadczeniu w dzia- zresztą przez strategie partnerów zachodnioeuropejskich, łaniach antyterrorystycznych, zakończyła się sukcesem. którzy zmagają się z bardzo wysokim zagrożeniem terrorystycznym. Niektórzy wykorzystują zamachy w innych ZAPLECZE TERRORYSTÓW krajach w przedwyborczych rozgrywkach politycznych, Po trzecie, powyższa konstatacja prowadzi nas do kon- jak na przykład rząd Słowacji, który w dwa tygodnie po kluzji, że Polska i kraje Europy Środkowej są bezpieczne zamachach w Paryżu zaaprobował na jednym posiedze- tak długo, jak długo dżihadyści nadają priorytet działa- niu zmiany w 16 aktach prawnych mające usprawnić niom na Bliskim Wschodzie i atakom terrorystycznym na zwalczanie terroryzmu. Lepiej jednak nie kopiować ta- terenie Europy Zachodniej. Ten brak zainteresowania na- kich praktyk i w spokoju pracować nad ustawą antyterro- szym regionem niekoniecznie wynika z ignorancji, raczej rystyczną, której projekt zapowiada rząd. Należy przy jest pochodną braku infrastruktury, z której Państwo Is- tym jednak także zdawać sobie sprawę, że skala zagroże- lamskie czy Al-Kaida mogłyby skorzystać, przygotowu- nia terroryzmem dżihadystów w Europie jest tak wielka, jąc ataki na terenie Polski i krajów sąsiednich. że nawet najlepsze rozwiązania antyterrorystyczne nie Infrastruktura to inaczej obecność na naszym terenie obronią nas w każdej sytuacji przed działaniami kolej- siatek i sieci, które w przeszłości wysyłały na fronty ko- nych komórek zamachowców. lejnych świętych wojen (Bośnia, Czeczenia, Afganistan, Krótko mówiąc, Paryż nie był ostatni, ale Polska i Euro- Irak, Syria, Libia) ochotników, gromadziły środki finan- pa Środkowa najprawdopodobniej nie będą następne. n sowe na rzecz organizacji terrorystycznych lub organizo- wały dla nich zaplecze materiałowe oraz schronienie. DR KACPER RĘKAWEK JEST EKSPERTEM W Europie Środkowej nie przebywają weterani wojen, POLSKIEGO INSTYTUTU SPRAW których bohaterskie czyny mogłyby motywować kolejne MIĘDZYNARODOWYCH.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA PATRONAT POLSKI ZBROJNEJ 26 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

TOMASZ OTŁOWSKI ISLAMSKA ARMIA ORKÓW Pogarda dla śmierci oraz determinacja i brawura w walce czynią z tzw. Państwa Islamskiego niezwykle groźnego przeciwnika.

alifat – powołany do życia przez Państwo Islamskie (IS) latem 2014 roku – wciąż, niczym złośliwy nowotwór, tkwi w samym sercu Bliskiego Wschodu, coraz Kśmielej i częściej sięgając swymi wpływami odle- głych geograficznie regionów globu. Wraz z upływem czasu wyraźniej widać również, że toksyczna ideologia islamskiego ekstremizmu religijnego w wydaniu IS zyskuje nowe rzesze zwolenników wśród muzułmanów, także tych mieszkających w krajach Zachodu. Choć wojnę z kalifatem prowadzi już niemal setka państw świata, walka ta wciąż jest daleka od zwycięskiego zakończenia. Po czę- ści wynika to z braku koordynacji działań i wysiłków międzynarodowych zmierzają- cych do zniszczenia IS – wszak mamy do czynienia już z trzema różnymi operacjami militarnymi. Duże znaczenie ma tu jednak też zadziwiająca efektywność IS i jego ela- styczność w dopasowywaniu się do szybko zmieniających się uwarunkowań strategicznych i geopolitycznych. Adaptacyjne zdolności kalifatu doskonale widać na przykładzie zmian w strategii i taktyce działania. W pierwszych mie-

siącach istnienia jego siły, środki i poten- REUTERS/STRINGER/FORUM

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 27

cjał niemal w całości były nastawione na szybki rozwój cji założonej onegdaj przez Osamę bin Ladena, do terytorialny. W wymiarze operacyjnym oznaczało to nie- niedawna jeszcze uznawanej za lidera i ikonę światowego ustanną ofensywę armii Państwa Islamskiego, prowadzoną ruchu sunnickiego dżihadu, w dużym stopniu ukształtowa- równocześnie na terenach Syrii i Iraku. Jej symbolem stały ło strategię Państwa Islamskiego. się wysoce mobilne, szybkie i skuteczne w warunkach Le- W rywalizacji z Al-Kaidą niemałym atutem kalifatu po- wantu „zagony zmechanizowane”, złożone głównie z osła- zostaje bogactwo Państwa Islamskiego, które bez wątpie- wionych „technicalsów”, czyli uzbrojonych domowym nia jest najbardziej majętną organizacją dżihadystyczną, ja- sposobem samochodów typu pikap i SUV. Już sam roz- ka kiedykolwiek funkcjonowała na świecie, z majątkiem mach, z jakim latem i jesienią 2014 roku siły kalifatu pro- szacowanym nawet na 2 mld dolarów. Dysponując takimi wadziły działania zbrojne na obszarze porównywalnym środkami finansowymi, jest w stanie kupić sobie poparcie rozmiarami z Wielką Brytanią, kazał podać w wątpliwość niemal każdego lokalnego szejka czy imama w dowolnej ówczesne szacunki co do liczebności „armii kalifa”. części Dar al-Islam (świata islamu). Inna sprawa, jak efek- Co ciekawe, te szacunki – oscylujące wokół liczby oko- tywne będzie takie wsparcie. Jak na razie, gwarantuje ono ło 30 tys. bojowników, nieco arbitralnie przyjętej przez jednak kalifatowi stały dopływ nowych rekrutów i ciągłą amerykańską wspólnotę wywiadowczą i bezkrytycznie po- aktywność, zapewniającą obecność w mediach zachod- wielanej później na Zachodzie – są uznawane za aktualne nich. To zaś z kolei pozwala osiągnąć zamierzone cele, i dzisiaj. A już półtora roku temu było jasne, że IS, aby czyli sterroryzowanie i zastraszenie społeczeństw państw móc prowadzić swoje działania z takim impetem i z tak du- Zachodu, bez jednego strzału czy wybuchu. Wystarczy ja- żą skutecznością (przynajmniej do klęski pod Kobane kaś plotka, a cała Bruksela przestaje funkcjonować na trzy w styczniu 2015 roku), do tego na wielu frontach, musi dni. Ktoś coś szepnie w mediach społecznościowych, mieć pod bronią co najmniej dwa razy więcej „żołnierzy”. a w Monachium z dnia na dzień odwołuje się szykowane od miesięcy imprezy sylwestrowe i noworoczne. ROZBUDOWA KALIFATU Elastyczność strategiczna kalifatu, jego zdolności w pro- Aż do końca 2014 roku, kiedy kalifat natrafił na pierw- wadzeniu walki psychologicznej i umiejętność wykorzy- sze przejawy zorganizowanego oporu (szyitów i Kurdów stywania sprzyjających lokalnych uwarunkowań społecz- w Iraku oraz Hezbollahu i sił rządowych w Syrii), jego za- no-politycznych to niejedyne przyczyny sukcesów IS sadniczym celem strategicznym było jak najszybsze i mak- w ostatnich kilkunastu miesiącach. Istotne są też kwestie symalnie szerokie zwiększanie terytorialnego stanu posia- stricte operacyjne, związane z wojskowym rzemiosłem. In- dania. Równie ważnym zadaniem IS było intensywne nymi słowy – nie byłoby sukcesów, które odniósł (i spora- „eksportowanie” jego ideologii i terrorystycznego know- dycznie odnosi do dzisiaj) kalifat, gdyby nie zaangażowa- -how do innych zakątków świata muzułmańskiego. Służy- nie dziesiątek tysięcy jego żołnierzy. Bez względu na to, ło to przede wszystkim przeszczepianiu w różne regiony jak oceniamy walkę tych ludzi, ich sprawa i cele są dla nich świata struktur organizacyjnych Państwa Islamskiego (tzw. warte największego wysiłku i najwyższych poświęceń, wilajetów, czyli prowincji) – z reguły zakładali je bowiem włącznie z ofiarą życia. Zachodni eksperci często bagateli- emisariusze z Rakki, czyli bojownicy IS namaszczeni zują ten czynnik, uznając bojowników kalifatu za zwy- przez samego kalifa Ibrahima. kłych religijnych zelotów, a więc prymitywnych radyka- Rozbudowa zamorskich struktur Państwa Islamskiego łów. Nieco więcej zrozumienia wykazują analitycy izrael- pozwoliła także stworzyć propagandowe wrażenie, że twór skiego wywiadu, którzy bez wahania określają ten ma już w istocie niemal ogólnoświatowy zasięg. Dzia- bojowników armii IS mianem jednych z najlepiej zmoty- łania takie dawały też islamistom szanse na wdrożenie wowanych „żołnierzy” formacji dżihadystycznych na sze- swoistej „strategii domina” – te „zamorskie kolonie” kali- roko ujętym Bliskim Wschodzie, cechujących się znacznie fatu, powołane do życia m.in. w Afryce Północnej oraz Za- wyższym morale niż członkowie takich elitarnych formacji, chodniej, w Jemenie czy w Azji Południowej, stawały się jak Hezbollah, Hamas czy iracka Al-Haszd asz-Sza’abi niejako automatycznie kolejnymi rozsadnikami ideologii. (szyickie Siły Mobilizacji Ludowej). Nawet jeśli nie do W wielu z tych miejsc Państwo Islamskie musiało zmie- końca jest to prawda, to armia kalifatu i tak jest niebez- rzyć się z wieloletnią obecnością struktur Al-Kaidy. Kon- pieczną formacją paramilitarną, zdolną do stawienia czoła frontacja i rywalizacja między IS a Al-Kaidą ma przede profesjonalnym siłom zbrojnym kilku państw regionu. wszystkim charakter sporu (głównie o podłożu ambicjo- nalnym) między ich liderami, z niewielkimi tylko ideolo- ZAGONY TECHNICALSÓW gicznymi różnicami programowymi. Ten spór i celowe pla- Skuteczność operacyjna sił Państwa Islamskiego to jed- sowanie się kalifatu jako alternatywy względem organiza- nak nie tylko zasługa zdeterminowanej, karnej oraz ideolo-

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 28 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

gicznie i duchowo zmotywowa- ne syryjskie wozy BMP, BTR nej siły zbrojnej, jako żywo i BRDM, ale też zdobyte na Irakijczykach przypominającej tolkienowskie amerykańskie M-113) były używane przez armie orków z Mordoru. To siły IS jako szturmowy taran, torujący drogę lekkim także efekt mistrzowskiej or- i nieopancerzonym „technicalsom” oraz znajdującej się ganizacji struktur militarnych w nich piechocie. Począwszy od jesieni 2014 roku, odna poziomie taktycznym. działy IS zaczęły jednak coraz częściej wykorzystywać W okresie sukcesów kalifatu transportery jako platformy dla zamachowców sa- siły zbrojne IS działały jak mobójców. Islamiści potrafili użyć w takim

sprawna maszyna, co zawdzięcza- charakterze nawet po kilka maszyn naraz. NAFTIZIN/FOTOLIA.COM no głównie ich modułowemu cha- Co ciekawe, dotyczy to w szczególno- rakterowi. ści amerykańskich M-113, których Grupy bojowe IS walczyły, około 80 udało się siłom IS zdo- dzieląc się lub łącząc w zależ- być w Iraku w 2014 roku. ności od warunków operacyj- SKUTECZNOŚĆ W równie oryginalny sposób nych i wymogów pola walki. OPERACYJNA SIŁ siły Państwa Islamskiego ko- Podstawowym pododdziałem TZW. PAŃSTWA ISLAMSKIEGO rzystały w pierwszych miesią- taktycznym jest oddział liczą- cach istnienia kalifatu ze swo- cy około 100 bojowników, TO EFEKT ZNAKOMITEJ ich czołgów (półtora roku te- czyli odpowiednik kompanii ORGANIZACJI STRUKTUR mu było ich około 200), w regularnej armii, wyposażo- MILITARNYCH traktując je jako ruchome plat- ny w około 20 „technicalsów”. formy artyleryjskiego wsparcia Oddział taki cechuje się względ- NA POZIOMIE działań piechoty, poruszającej się nie dużym stopniem samodzielności TAKTYCZNYM na „technicalsach”. Jedynie nieliczne (zwłaszcza pod względem zaopatrzenia czołgi typu T-72, z reguły wyposażone i aprowizacji), komunikującym się z innymi w pancerz reaktywny, były używane w sposób grupami za pomocą internetu, zwłaszcza mediów spo- zgodny ze swym przeznaczeniem, czyli jako bezpośred- łecznościowych lub popularnych aplikacji mobilnych. Ko- nie wsparcie własnej piechoty i środek agresywnego prze- lejnym poziomem taktycznym jest ekwiwalent regularne- łamywania obrony przeciwnika. Większość zdobycznych go batalionu, czyli związek trzech, czterech grup bojo- czołgów, jakimi do niedawna dysponowało IS, to jednak wych szczebla podstawowego. To jest jednostka złożona przede wszystkim maszyny po siłach syryjskich, głównie z 300–400 dobrze uzbrojonych, zmotywowanych i w więk- różne warianty T-54/55, T-62 oraz nieliczne T-72, a więc szości doświadczonych bojowników, mających na stanie wozy pamiętające już lepsze czasy. Z kilku czołgów ame- 60–80 „technicalsów”. Mobilność takich grup, ich siła rykańskiej produkcji M1A1 Abrams, należących do sił ognia i skuteczność, zwłaszcza w pierwszych miesiącach zbrojnych Iraku i zdobytych przez IS w 2014 roku, żaden istnienia kalifatu, były niekiedy imponujące. Dzięki wła- nie został przez islamistów wykorzystany w boju. snym zapasom paliwa były one w stanie w ciągu kilkunastu godzin pokonać nawet kilkaset kilometrów, poruszając UMIEJĘTNOŚĆ WALKI W MIEŚCIE się pustynnymi szlakami, aby zaatakować w miejscu, Obecnie, ponad półtora roku od pierwszych walk pro- w którym nikt się ich nie spodziewał. wadzonych pod sztandarami kalifatu, siły Państwa Islam- W tamtej złotej erze Państwa Islamskiego jego armia skiego zostały zmuszone do radykalnej zmiany swej takty- mogła sobie pozwolić nawet na wydzielenie specjalnych ki. Wynikało to przede wszystkim z przejścia w defensyw- jednostek pancernych, złożonych z czołgów, bojowych wo- ny tryb działania, będący efektem ogólnej zmiany sytuacji zów piechoty oraz samobieżnych dział i armatohaubic. strategicznej i operacyjnej na frontach wojny, toczonej Warto przy okazji odnotować, że wojsko kalifatu wypraco- przez kalifat z licznymi przeciwnikami w Iraku i Syrii. wało niezwykle oryginalne metody wykorzystania posia- Skuteczny opór ze strony Kurdów, syryjskich sił rządo- danej broni ciężkiej. wych czy irackich formacji szyickich, w połączeniu ze Rolą oddziałów pancernych było przede wszystkim skumulowanymi w czasie efektami wielomiesięcznych wspieranie (głównie pośrednie, a więc z dalszej odległo- bombardowań koalicyjnych w ramach operacji „Inherent ści) atakującej piechoty ogniem ciężkiego uzbrojenia. Po- Resolve”, stały się czynnikami wpływającymi na zatrzy- czątkowo jedynie transportery opancerzone (głównie daw- manie nieprzerwanej dotychczas ofensywy Państwa Islam-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 29

skiego. To zaś z kolei wymusiło daleko idące zmiany nego zapału i ideologicznego morale bojowników. Prefero- w taktyce działania formacji kalifatu. wanie fanatyzmu ma zresztą oczywiste uzasadnienie teolo- Osławione mobilne i szybkie zagony „technicalsów”, giczne. Według założeń doktryny radykalnego islamu siejące popłoch głęboko na zapleczu przeciwnika, straciły sunnickiego, w jego wydaniu prezentowanym przez IS, na znaczeniu, choć sporadycznie IS wciąż wykorzystuje śmierć w walce z „niewiernymi” lub heretykami (tj. szyita- ich efektywność i siłę militarną. Tak jak wiosną 2015 roku, mi i alawitami) jest dla żołnierzy kalifa błogosławień- podczas operacji mającej na celu zdobycie Palmyry w Sy- stwem i chwalebną drogą do osiągnięcia zbawienia. rii, gdy około 2 tys. bojowników kalifatu poruszających się Wynikająca z takiego przekonania pogarda dla śmierci kilkuset samochodami, szybkimi manewrami otoczyło oraz postawa w boju, cechująca się determinacją i brawurą i zdobyło ten silnie broniony region. w walce, czynią z bojowników IS fanatycznych żołnierzy Od początku 2015 roku dominującym elementem opera- i niezwykle groźnych przeciwników. Rośnie tym samym cji sił Państwa Islamskiego stały się działania o charakterze rola islamskich męczenników „za wiarę” – szahidów – któ- pozycyjnym i ten stan nie zmienił się aż do dzisiaj. Wpły- rzy stają się najważniejszym atutem w działaniach militar- nęło to na pojawienie się wielu nowych technik i metod nych IS. Zdarza się obecnie, że w jednej lokalnej operacji prowadzenia walki. Dominacja starć w środowisku zurba- militarnej w krótkim czasie roli zamachowców samobój- nizowanym sprawiła, że wcześniejsza szybkość działania ców podejmuje się nawet kilkudziesięciu bojowników. i manewrowość zostały zastąpione większą siłą ognia oraz Państwo Islamskie tworzy już dzisiaj specjalne oddziały determinacją bojowników Państwa Islamskiego. i obozy szkoleniowe, przeznaczone wyłącznie dla szahi- W takich warunkach rozwojowi uległy stosowane już dów. Co ciekawe, najczęściej trafiają do nich ochotnicy wcześniej przez oddziały IS techniki bojowe, w których z państw zachodnich, którzy oprócz fanatycznej gorliwości dużą rolę odgrywają obecnie specjalne oddziały szturmo- religijnej niewiele mogą wnieść w wianie, gdy zapisują się we. Formacje te, mające przełamać obronę przeciwnika w szeregi IS. Często są to konwertyci, jak np. Jacek S. lub zdezorganizować jego ataki, są złożone z doświadczo- (a.k.a. Abu Ibrahim al-Almani), Polak z pochodzenia, któ- nych oraz najbardziej zmotywowanych religijnie bojowni- ry stał się pierwszym „polskim” zamachowcem samobój- ków, wspomaganych przez licznych zamachowców samo- cą, kiedy latem 2015 roku zdetonował swój samochód- bójców. Ich skuteczność dało się zauważyć w wielu bi- -bombę na zewnętrznym perymetrze systemu obrony rafi- twach ostatniego roku – i to zarówno podczas atakowania nerii w irackim Bajdżi. przez IS sił wroga, jak i obrony jego własnych pozycji. Sta- Po kilkunastu miesiącach od podjęcia wojny z kalifatem le powtarzającym się elementem tych operacji jest podej- jego potencjał militarny został znacznie zmniejszony. Choć mowanie przez bojowników częstych, uporczywych ata- cały czas nie brakuje ochotników, a siły IS wciąż tworzy ków, skutecznie dezorganizujących działania przeciwnika. ponad 50 tys. bojowników (nie uwzględniając formacji „tyłowych” i bezpieczeństwa wewnętrznego), to znacząco FANATYZM W BOJU skurczyła się liczba ciężkiego sprzętu pozostającego Podstawą taktyki stosowanej przez siły kalifatu podczas w dyspozycji Państwa Islamskiego. Naloty koalicyjne, walk w warunkach miejskich jest dzisiaj operowanie nie- a także brak części zamiennych i właściwego serwisu zro- wielkimi oddziałami, liczącymi po około dziesięciu do- biły swoje – dzisiaj kalifat ma zaledwie 50–80 sprawnych świadczonych, ostrzelanych i zgranych ze sobą bojowni- czołgów i około 150 transporterów opancerzonych. Jedno, ków. Grupy takie cechuje relatywnie duże nasycenie cięż- co zdaje się nie ulegać zmianie, to „flota” kilku tysięcy ką bronią maszynową oraz ręcznymi granatnikami „technicalsów”, wciąż odgrywających rolę koni roboczych przeciwpancernymi (głównie typu RPG). W walce obron- sił kalifatu na obszarze jego włości w Lewancie. Wiele nej, jako statyczne wsparcie ogniowe, sporadycznie są wy- z tych samochodów to nowe maszyny, przemycone (za- korzystywane również „technicalsy” i ewentualnie inne ty- pewne via Turcja) w ostatnich miesiącach, co najlepiej po- py broni ciężkiej: czołgi, działa samobieżne czy transporte- kazuje skomplikowane regionalne zależności i uwikłania. ry. Specyfika walk miejskich wymusiła też sięgnięcie Armia IS ciągle może też liczyć na nieprzebrane ilości lek- przez siły kalifatu po specjalizacje militarne, wcześniej re- kiego uzbrojenia, a także amunicji i wszelakiego wojsko- latywnie rzadko wykorzystywane, takie jak snajperzy czy wego dobra, zdobytych w przebogatych magazynach operatorzy zaawansowanych systemów broni przeciwpan- i składach armii syryjskiej oraz irackiej przez islamistów cernej (głównie ATGM, czyli wyrzutni kierowanych poci- w 2014 roku. Sprawia to, że choć groźba dalszego teryto- sków przeciwpancernych). rialnego rozrostu kalifatu jest dziś znacznie mniejsza niż Wiele wskazuje na to, że obecnie znacznie większą wa- przed rokiem, to jednak całkowite pokonanie tego tworu gę przykłada się w szeregach sił kalifatu do kwestii religij- jest wciąż kwestią odległej przyszłości. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 30 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

KAMIL SZUBART Fala europejskiego dżihadu Toczy się otwarta walka o serca i umysły młodych muzułmanów w Europie Zachodniej.

asowy napływ zachodnioeuropejskich ochot- atrze działań wo- ników do walki po stronie Państwa Islamskie- jennych, ale również go (IS) i formacji afiliowanych przy Al-Ka- w Afryce Północnej, idzie na Bliskim Wschodzie należy uznać za przede wszystkim w Libii Mswoisty fenomen. Chociaż aktywność islamskich ekstremi- i Tunezji, w rejonie Sahelu, Ro- stów w Europie Zachodniej od końca lat dziewięćdziesią- gu Afryki, jak również na pograni- tych poprzedniego stulecia stale się zwiększa, to dopiero czu pakistańsko-afgańskim. proklamacja samozwańczego kalifatu na obszarze Syrii, Liczba francuskich dżihadystów, północnego Iraku wraz z zamorskimi prowincjami, analogicznie do innych państw Europy tzw. wilajetami, zintensyfikowała ten exodus. Zdecydowa- Zachodniej, permanentnie wzrasta od ną większość z ponad 5 tys. europejskich ochotników, któ- końca 2012 roku. Ten proces nabrał dużej rzy do końca 2015 roku zasilili bojówki kalifatu i Frontu dynamiki po proklamacji islamskiego kali- al-Nusra, stanowią młodzi ludzie, do 35. roku życia. Wśród fatu pod koniec czerwca 2014 roku. O sta- nich znajdują się również osoby niepełnoletnie, które bez łym wzroście regularnie informuje francu- skrupułów są wykorzystywane przez potężną machinę pro- skie ministerstwo spraw wewnętrznych. Mi- pagandową Państwa Islamskiego. nister Bernard Cazeneuve pod koniec 2015 Za pomocą popularnych mediów społecznościowych roku przyznał, że w porównaniu z początkiem i aplikacji mobilnych radykałom spod znaku czarnego stycznia 2014 roku liczba rodzimych islamistów walczą- sztandaru udało się na niespotykaną dotąd skalę zaktywi- cych na Bliskim Wschodzie wzrosła o ponad 203%. zować tysiące zachodnioeuropejskich muzułmanów, którzy Podobne dane ujawniają również władze Wielkiej Bry- są gotowi wyruszyć na Bliski Wschód i wziąć udział tanii i RFN. Obywatele obu państw stanowią odpowied- w świętej wojnie, ewentualnie przenieść ją na kontynent nio drugą i trzecią siłę europejskiego dżihadu. Według europejski. Już teraz można śmiało stwierdzić, że toczy się londyńskiego think tanku International Centre for the otwarta walka o serca i umysły młodych muzułmanów Study of Radicalisation and Political Violence (ICSR), w Europie Zachodniej, w której to rządy i społeczeństwa w październiku 2013 roku liczba Brytyjczyków walczą- państw ze Starego Kontynentu jeśli nie przegrywają, to są cych na Bliskim Wschodzie wahała się między przynajmniej krok w tyle. 200 a 350. W styczniu 2014 roku mówiono już o 400 potencjalnych bojownikach legitymujących się brytyjskim STRATEGICZNA TRIADA paszportem, a w czerwcu 2014 roku szef brytyjskiej dy- Największymi eksporterami dżihadystów z Europy Za- plomacji William Hague poinformował o około 500 ro- chodniej są państwa najludniejsze, z największymi diaspo- dakach walczących w szeregach Państwa Islamskiego rami muzułmańskimi, a więc Francja, Wielka Brytania i Al-Kaidy. Aktualne dane, podobnie jak w wypadku i Niemcy. Według informacji francuskich tajnych służb Francji i RFN, znacznie różnią się od siebie. Szacuje się, pod koniec 2015 roku prawie 1700 tamtejszych obywateli że jest 700–800 brytyjskich dżihadystów, choć pojawiają i stałych rezydentów, np. objętych azylem politycznym we się głosy, np. Khalida Mahmooda z Partii Pracy, że nawet Francji, było zaangażowanych w działalność terrorystycz- 1500. Wysokie są też szacunki byłego szefa sekcji anty- ną Państwa Islamskiego i Al-Kaidy. Mieszkańcy Francji terrorystycznej MI6 Richarda Barretta, który skłania się w pierwszej kolejności byli obecni na syryjsko-irackim te- do liczby powyżej 1000 osób.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 31

DZIĘKI WYKORZYSTANIU POPULARNYCH MEDIÓW SPOŁECZNOŚCIOWYCH RADYKAŁOM SPOD ZNAKU CZARNEGO SZTANDARU UDAŁO SIĘ NA NIESPOTYKANĄ DOTĄD SKALĘ ZAKTYWIZOWAĆ TYSIĄCE ZACHODNIOEUROPEJSKICH MUZUŁMANÓW

Tę niechlub- Konstytucji (BfV) ną grupę uzupeł- do końca minione- nia nasz zachodni go roku zdecydowali sąsiad – Niemcy, który się opuścić Niemcy, z punktu widzenia bezpie- aby wziąć udział czeństwa narodowego Rzeczy- w dżihadzie. pospolitej Polskiej ma znaczenie stra- Znacznie trudniejsze tegiczne, biorąc pod uwagę wielkość polskiej od oszacowania do- diaspory za Odrą. To właśnie za naszą zachod- kładnej liczby dżihady- nią granicą stale mieszkały osoby bezpośrednio stów biorących udział zaangażowane w działalność Państwa Islamskie- w walkach na wszystkich go. 26-letnia Karolina R. z Bonn za pozyskiwa- frontach świętej wojny nie środków finansowych i sprzętu elektronicz- jest przedstawienie danych nego dla IS została 24 czerwca 2015 roku skaza- o osobach, które poniosły na przez sąd w Düsseldorfie na karę trzech lat tam śmierć. Również w tym i dziewięciu miesięcy pozbawienia wolności. wypadku występują znaczne roz- Urodzonej w Polsce, a wychowanej w bońskiej bieżności. Francuskie władze pod dzielnicy Bad Godesberg kobiecie udało się koniec 2015 roku informowały o co przekazać walczącemu w Syrii mężowi Farido- najmniej 150 Francuzach, którzy zginęli wi S. i bratu Maximilanowi R. 11 tys. euro w walkach na terytorium Syrii i północne- w gotówce i kamery cyfrowe – towar niezwykle go Iraku. Dane pochodzące od niezależnych deficytowy na obszarach kontrolowanych przez badaczy informują jednak nawet o więcej niż kalifat – służące do rejestrowania m.in. dekapita- 200 zabitych. cji przetrzymywanych zakładników. Jacek S. Nad Tamizą z kolei w październiku 2014 roku (Ismail Slo) z Getyngi z kolei w czerwcu 2015 donoszono w dzienniku „The Telegraph” roku w irackiej Bajdżi dokonał samobójczego o 30 rodzimych dżihadystach, którzy stracili ży- zamachu na posterunek irackiej armii, zabijając cie w Syrii i Iraku, ale już w marcu 2015 roku 11 i raniąc 27 osób. Należał on do grupy liczba ta uległa podwojeniu. W BBC 21 grudnia 750 niemieckich obywateli i stałych rezydentów, 2015 roku poinformowano natomiast o 100 po-

którzy według Federalnego Urzędu Ochrony ległych w tym regionie. Również władze MCGUIRE/GRATISOGRAPHY.COM RYAN

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 32 TEMAT NUMERU / TERRORYZM

w Berlinie na podstawie danych krajowych i zagranicznych łeczeństwa w Unii Europejskiej. We- służb specjalnych potwierdziły, że ponad 100 posiadaczy dług prognoz, w 2030 roku 850 tys. niemieckiego paszportu straciło życie w świętej wojnie. mieszkańców będzie deklarowało przynależność do islamu (nawet PARADOKS MNIEJSZYCH 11% populacji kraju). W szcze- Chociaż Francja, Wielka Brytania i Niemcy są niechlub- gólności dotyczy to stolicy nymi rekordzistami pod względem liczby rodzimych rady- kraju, gdzie obecnie 60% kałów, to jednak wszystkie trzy państwa dysponują odpo- z niemal 1,8 mln mieszkańców wiednim wachlarzem środków do przeciwdziałania temu ma pochodzenie imigranckie, z czego 300 tys. to mu- zagrożeniu. Również na nich skupia się główna uwaga me- zułmanie. Dla porównania w 1999 roku liczba wiedeń- diów, które pomijają kraje odgrywające znacznie mniejszą skich muzułmanów oscylowała wokół 120 tys. rolę czy to w Unii Europejskiej, czy też NATO, a co się Wiedeń z niepokojem spogląda również na Bałkany, z tym łączy – mające nie tak liczne zasoby pomagające za- przede wszystkim na Kosowo oraz Bośnię i Hercegowinę, pobiegać aktom terroryzmu. ze względu na kilkudziesięciotysięczne diaspory Bośnia- Paradoksalnie największymi eksporterami rodzimych ków i Albańczyków mieszkających w Austrii. Według da- dżihadystów per capita, a więc w przeliczeniu na liczbę nych władz w Prisztinie i Sarajewie, do Syrii i Iraku wyje- mieszkańców, są Belgia, Austria, Dania, Szwecja i Kosowo. chało odpowiednio 200 i 160 osób, chociaż pozarządowe Do końca ubiegłego roku z 11-milionowej Belgii na świętą think tanki wskazują nawet na 300. Gdyby te dane okazały wojnę wyjechały 553 osoby, co daje 47 dżihadystów na mi- się prawdziwe, to zamieszkałe przez niecałe 2 mln miesz- lion mieszkańców. Podobnie niepokojące statystyki dotyczą kańców Kosowo stałoby się największym eksporterem eu- Austrii – 30 osób, jak również Danii – 22 na milion miesz- ropejskich dżihadystów per capita. Fenomenem w kontek- kańców. Na początku listopada 2015 roku duńskie służby ście Kosowa pozostaje 30-tysięczne miasteczko Kaçanik, specjalne szacowały liczbę rodzimych radykałów na co naj- z którego do samej Syrii wyjechało 24 ochotników, w tym mniej 125 osób rekrutujących się przede wszystkim kilku bojowników mających realne doświadczenie militar- z dwóch największych miast kraju: Kopenhagi i Aarhus. Je- ne zdobyte w Brygadzie 162. wchodzącej w skład Armii śli chodzi o sąsiednią Szwecję z kolei, to liczba bojowników Wyzwolenia Kosowa i walczącej przeciwko Serbom pod stamtąd w Syrii i Iraku pod koniec listopada 2015 roku koniec lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. oscylowała wokół 300 osób, a prawie połowa z nich pocho- dziła z drugiego co do wielkości miasta kraju, Göteborga. STOLICE DŻIHADU Są to paradoksalnie zdecydowanie wyższe wyniki od liczą- Casus stolicy jest również widoczny w Belgii i Holandii. cych znacznie więcej mieszkańców Włoch i Hiszpanii. Z Brukseli może pochodzić nawet połowa belgijskich dżi- Według amerykańskiego ośrodka analitycznego SITE hadystów, przede wszystkim z owianej ponurą sławą dziel- Intelligence Group, we Włoszech pod koniec ubiegłego ro- nicy Molenbeek, w której to rezydowali belgijscy i francu- ku było ponad 100 wojowników świętej wojny pochodzą- scy członkowie komórek odpowiedzialnych za paryskie cych z tego kraju, dodatkowo liderzy Państwa Islamskiego ataki 13 listopada 2015 roku. Również do Brukseli prowa- w 2015 roku kilkakrotnie kierowali pogróżki o potencjal- dzi tzw. belgijski trop dotyczący pochodzenia broni, która nych zamachach wobec tamtejszych władz i Stolicy Apo- została użyta podczas zamachów przeprowadzonych przez stolskiej. Jeśli zaś chodzi o Hiszpanię, to think thank Real braci Kouachi na redakcję „Charlie Hebdo” i Amediego Instituto Elcano w Madrycie w raporcie z 16 listopada Coulibaly’ego na supermarket koszerny Hyper Cacher 2015 roku poinformował o 130 osobach z tego kraju zaan- w styczniu 2015 roku. Według belgijskich i francuskich gażowanych w dżihad po stronie Państwa Islamskiego. śledczych karabinki szturmowe AK wraz z amunicją zo- Na początku stycznia 2016 roku minister spraw we- stały kupione w Molenbeek za równowartość 5 tys. euro. wnętrznych Austrii Johanna Mikl-Leitner mówiła o 250 au- W sąsiedniej Holandii Haga, pełniąca funkcję admini- striackich obywatelach i stałych rezydentach – przede stracyjnej stolicy kraju, zyskała ze strony rodzimej prasy wszystkim członkach czeczeńskiej diaspory, którzy wal- niechlubne miano Jihadi City, co jest bezpośrednim odnie- czyli lub nadal walczą na Bliskim Wschodzie. Z tej liczby sieniem do siły ekstremizmu islamskiego w tym mieście. co najmniej 40 dżihadystów poniosło śmierć, a 70 wróciło Holenderska scena dżihadu oprócz Hagi rozpościera się już do Austrii, przede wszystkim do stolicy kraju. Wiedeń również na pozostałe duże miasta kraju, a więc Amster- bowiem odgrywa kluczową rolę w procesie radykalizacji dam, Rotterdam i Eindhoven, z których pochodzi 250 dżi- i werbunku austriackich ekstremistów. Austria to również hadystów biorących obecnie udział w walkach na Bliskim miejsce najszybciej postępującego procesu islamizacji spo- Wschodzie. Statystki holenderskich służb specjalnych

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA ALBANIA więcej niż 50 33

AUSTRIA 250

BELGIA 553

BOŚNIA wie są odpowiedzialni za werbunek 79 osób, a więc I HERCEGOWINA 160 15,5% wszystkich belgijskich dżihadystów. Zebrany materiał dowodowy nie w pełni DANIA jednak przedstawia całe spectrum działal- 125 ności grupy. 15 lutego 2015 roku sądowa batalia wobec członków Sharia4Belgium FRANCJA 1683 dobiegła końca. Na karę 12 lat pozbawienia wolności skazano Belkacema,

HISZPANIA kilkanaście osób na kilkuletnie kary 130 więzienia, względnie wyroki w zawie- szeniu, w tym również in absentia HOLANDIA 250 w związku z pobytem w Syrii i Iraku. Wyrok skazujący dla założyciela i głów- nego ideologa Sharia4Belgium nie zamy- NORWEGIA co najmniej 80 ka jednak ostatecznie jej historii, ponieważ (dane z lipca 2015 roku) na Bliskim Wschodzie nadal walczy co KOSOWO więcej niż 200 najmniej kilkudziesięciu członków tej organizacji, a w Belgii i Holandii jej struktury zeszły do podziemia. Nie można SZWECJA DŻIHADYŚCI DŻIHADYŚCI W EUROPIE 300 również zapomnieć, że utrzymywała ona intensywne kontakty międzyna- RFN rodowe z analogicznymi strukturami (AIVD) 750 w Wielkiej Brytanii (Sharia4UK), i Urzędu we Włoszech (Sharia4Italy), w Hisz- WIELKA Narodowe- BRYTANIA 800 panii (Sharia4Spain) i Francji (Sharia- go Koordy- 4France). natora ds. Bez- Do bezpośrednich kontaktów z Belka- WŁOCHY pieczeństwa ponad 100 cem przyznaje się otwarcie m.in. Anjem i Terroryzmu Choudary, uważany za nieformalnego W zestawieniu uwzględniono w Ministerstwie Bezpie- jedynie państwa, które rzecznika inicjatywy Sharia4, sam okre- „wyeksportowały” powyżej czeństwa i Sprawiedliwości 50 rodzimych dżihadystów. ślający się jako emir Wielkiej Brytanii. wskazują, że w tej grupie Choudary stał się pewnego rodzaju ce- jest co najmniej 40 kobiet. lebrytą, którego zapraszają najbardziej Podają one również infor- opiniotwórcze brytyjskie i amery- macje o śmierci 32 bojowników kańskie kanały telewizyjne, gdzie (w tym co najmniej trzech zamachowców samobójców) regularnie wdaje się w słowne po- i powrocie 35 do Europy. tyczki z dziennikarzami i zaproszonymi gośćmi. 7 stycznia Zarówno z terytorium Belgii, jak i Holandii ożywioną 2015 roku w magazynie informacyjnym amerykańskiej działalność, mimo delegalizacji, prowadzą nadal salafickie stacji Fox News wypowiadał się jako jeden z ekspertów organizacje Sharia4Belgium i Sharia4Holland. Inicjatywa komentujących atak na redakcję „Charlie Hebdo”. Fakt ten Sharia4Belgium założona w 2010 roku przez Fouada może wydawać się ponurym żartem, wziąwszy pod uwagę Belkacema, który po konwersji na islam przyjął imię Abu to, że właśnie na antenie amerykańskiej stacji przyznał, że Imran, służy jako platforma do rozpowszechnienia radykal- za zniesławienie Allaha grozi najsurowsza kara – śmierć.n nej wersji tej religii, a jej członkowie zajmują się rekrutacją belgijskich i holenderskich ochotników świętej wojny. KAMIL SZUBART W październiku 2012 roku belgijskie władze zdecydo- Pracownik naukowy Instytutu Zachodniego w Poznaniu. wały się zdelegalizować działalność Sharia4Belgium, Ekspert Fundacji „Amicus Europae”, obecnie Research a 16 kwietnia 2013 roku przeprowadzono zakrojoną na Fellow w ramach stypendium Federalnego Ministerstwa szeroką skalę akcję zatrzymania kilkudziesięciu jej najważ- Nauki, Badań Naukowych i Gospodarki na Uniwersytecie niejszych członków. Według materiału dowodowego, który Wiedeńskim, gdzie prowadzi badania nad ekstremizmem udało się zgromadzić belgijskiej prokuraturze, jej członko- islamskim.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA ARMIA

/ LOTNICTWO

PAULINA GLIŃSKA, MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK REWOLUCJA PRZED STARTEM Pierwsze mastery wylądują w Dęblinie jesienią. Wielomilionowe inwestycje w infrastrukturę, szkolenie pilotów i techników – tak 41 Baza Lotnictwa Szkolnego przygotowuje się do przyjęcia tych samolotów.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 35 ALENIA AERMACCHI

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 36 ARMIA / LOTNICTWO

ontrakt, który w 2014 roku polski resort obrony podpisał z Włochami, zakłada, że do kraju trafi osiem nowych odrzutowych samolotów szkolnych M-346 Ma- ster. Te maszyny zastąpią TS-11 Iskra, obecnie jedyny typ szkolnego odrzu- towca w naszej armii. Z nowego systemu szkolenia i masterów będą korzy- stać podchorążowie Wyższej Szkoły Oficerskiej Sił Powietrznych. „System szkolenia zaawansowanego M-346 bę- dzie znakomitym rozwinięciem naszego narodowego systemu szkolenia na samolotach odrzutowych. Umożliwi odciążenie eskadr bojowych od zadań szkoleniowych, pozwalając im skoncentrować się na tych operacyjnych. Naszym marzeniem jest zbudowanie rodzimego systemu szkolenia na K MICHAŁ WAJNCHOLD bazie M-346 w sposób, który umożliwi kom- pleksowe przygotowanie podchorążych i pilo- tów przewidzianych na samoloty F-16”, pod- kreśla ppłk pil. Konrad Madej z 41 Bazy Lot- baza kompanii obsługi lotniska (KOL). „Wy- nictwa Szkolnego. budowano także nowy obiekt administracyj- Zgodnie z kontraktem mastery przylecą do no-socjalny i garaż dla pojazdów ciężaro- Polski do końca 2017 roku. Dwa pierwsze wych i osobowo-terenowych oraz sprzętu lot- egzemplarze wylądują w Dęblinie w listopa- niskowego. Na lotnisku jest także nowa dzie tego roku. „Dzięki samolotom M-346 rampa rozładunkowa, zostały postawione Dęblin stanie się jedną z najbardziej nowo- dwa zbiorniki na środki odladzające, utwo- czesnych baz lotniczych w Europie”, podkre- rzono też stanowiska opróżniania odkurza- śla mjr Grzegorz Grabarczuk, oficer prasowy czy lotniskowych. Do największych inwesty- 4 Skrzydła Lotnictwa Szkolnego. cji zalicza się budowę nowoczesnego, cztero- piętrowego portu lotniczego z wieżą kontroli IDZIE NOWE lotów. Tuż obok niego stanęła strażnica lotni- Do wprowadzenia do linii nowych maszyn skowej straży pożarnej (wyposażona w nowe dęblińska jednostka musiała się jednak odpo- wozy). Od kilku miesięcy funkcjonuje też wiednio przygotować. Dlatego od trzech lat część centrum symulatorowego – na razie w bazie dużo się dzieje. Przeprowadzono już jest czynny symulator M-28, a zostało dobu- remonty, w tym płaszczyzn postojowych, pa- dowane też skrzydło, w którym stanie symu- sa startowego i dróg kołowania. Wymieniono lator SW-4. W marcu 2017 roku zacznie oświetlenie, na lotnisku są nowe oznakowa- działać również symulator M-346. nia poziome i pionowe. To nie wszystko. Na dęblińskim lotnisku powstały także no- W miejscu starej strzelnicy powstała nowa we domki: techników i pilotów. W budynku,

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 37

M-346 MASTER wumiejscowy, dwusilnikowy samolot Dprzeznaczony do zaawansowanego szkolenia lotniczego. Jego historia sięga 1993 roku. Początkowo specjaliści z Alenia Aermacchi pracowali nad nim wspólnie z rosyjskim konsorcjum Jakowlew. Kilka lat później odstąpili jednak od umowy, wykupi- li od Rosjan dokumentację, a prace konty- nuowali sami. Oblot maszyny nastąpił w 2004 roku. Dziś jest ona wykorzystywa- na przez armie Włoch, Izraela, Singapuru i Zjednoczonych Emiratów Arabskich.

Do największych inwestycji dęblińskiego lotniska zalicza się budowę nowoczesnego, czte- ropiętrowego portu lotniczego z wieżą kontroli lotów. z którego już teraz korzystają lotnicy, nowoczesne, kli- tak duże inwestycje nieco komplikowały codzienną pra- matyzowane pomieszczenia zajmują ponad 2600 m 2. cę w bazie”, mówi ppłk pil. Jan Skowroń, dowódca W obiekcie znalazły się m.in. sale briefingowe i de- Grupy Działań Lotniczych. Oficer wyjaśnia, że ze briefingowe, które wyposażono w informatyczne sys- względu na remonty, personel – piloci i technicy – wraz temy planowania i analizy misji. Są też służbowe po- z samolotami TS-11 Iskra musieli się przebazować do mieszczenia dla żołnierzy, nowoczesna sala wykłado- Mińska Mazowieckiego albo Radomia (śmigłowce cały wa, siłownia, gabinet lekarski, kuchnia, bufet oraz czas wykonywały zadania z Dęblina). „Przygotowywa- szatnie. „Wyposażenie tego obiektu zapewni pilotom nie się do przyjęcia nowych samolotów nie zwalnia nas naprawdę bardzo wysoki komfort pracy. Nie bez zna- z bieżących zadań. W 2015 roku w powietrzu spędzili- czenia jest sama lokalizacja domku. Jest on oddalony śmy dokładnie 7281 godzin i 45 minut, z czego ponad o około 100 m od ośmiu nowych lekkich hangarów na 3 tys. wylatały samoloty odrzutowe. Biorąc pod uwagę nowe odrzutowce. Spokój pracy pilotom wykonującym inwestycje prowadzone na lotnisku – związane z tym zadania na ziemi zapewniają ekrany akustyczne”, do- ograniczenia oraz fakt jednoczesnego wykonywania lo- daje mjr Grabarczuk. tów z naszego lotniska przez Akademicki Ośrodek Szkolenia Lotniczego (7235 godzin nalotu w 2015 ro- NAUKA LATANIA ku) i Aeroklub Orląt (4194 godziny nalotu w 2015 roku) Niektóre prace jeszcze trwają, choć, jak przyznaje do- – to bardzo dobry wynik. W 2015 roku służby ruchu wództwo bazy, spokojnie można mówić o rychłym ich lotniczego w Dęblinie zabezpieczyły w sumie 40 692 zakończeniu. W budowie są jeszcze magazyn lotni- operacje lotnicze. Lepszym wynikiem może się w Pol- czych środków materiałowych, nowy park sprzętu tech- sce pochwalić jedynie lotnisko Chopina w Warszawie”, nicznego oraz hangary postojowe. „Nie da się ukryć, że dodaje dowódca Grupy Działań Lotniczych.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 38 ARMIA / LOTNICTWO

Po niezbędnych remontach skupiono się na kolejny, trzeci już oficer z 41 Bazy, kpt. Jerzy wyszkoleniu personelu. Najbliższy rok upły- Skaliński. nie pilotom i technikom pod znakiem kursów Szkolenia przygotowujące do pilotażu i ob- przygotowujących do obsługi samolotów sługi M-346 rozpoczęły się jesienią 2015 ro- M-346. To zarówno szkolenia językowe, jak ku. W pierwszej grupie do Włoch wyjechało i lotnicze. „Pierwsze kursy dla pilotów naszej 18 członków personelu technicznego oraz bazy zaczęły się już w 2010 roku. Wysyłali- pięciu pilotów z 41 Bazy Lotnictwa Szkolne- śmy żołnierzy na szkolenia krajowe i zagra- go i jeden z 32 Bazy Lotnictwa Taktycznego: niczne. Wyjeżdżali np. do baz, w których po- ppłk Konrad Madej, ppłk Marcin Modrzew- znawali procedury wykonywania lotów tak- ski oraz majorowie: Tomasz Czerwiński, tycznych. Musieli bowiem dobrze rozpoznać Jacek Moskal, Daniel Usiatycki i Emil potrzeby lotnictwa bojowego, aby później od- Bołtryk (kurs polskich żołnierzy we Wło- powiednio szkolić następne pokolenia lotni- szech jest częścią umowy, którą w 2014 roku ków”, podkreśla ppłk Jan Skowroń, dowódca Polska podpisała z włoską firmą Alenia Aer- grupy – szef techniki lotniczej. macchi). Pierwszą grupę pilotów czekają Piloci poznawali specyfikę pracy w polskich ogromne wyzwania: szkolenie na nowym ty- bazach wyposażonych w MiG-29, Su-22 pie statku powietrznego, następnie zorganizo- i F-16. Szkolili się także w Turcji, Hiszpanii wanie takiego szkolenia w Polsce. Dlatego i Stanach Zjednoczonych. Dwóch z nich, przedstawiciele bazy szczególnie mocno ppłk Konrad Madej i mjr Tomasz Czerwiński, podkreślają doświadczenie wszystkich lotni- ukończyło w Teksasie kurs instruktorski na sa- ków: „To doskonali instruktorzy, po kursach, molocie T-38C. „Szukając sposobów na do- z nalotem powyżej 2 tys. godzin każdy. Dla- skonalenie modelu szkolenia obowiązującego tego właśnie im powierzyliśmy wdrożenie w Polsce, chcieliśmy poznać metody przygoto- w Polsce jednego z najnowocześniejszych wania pilotów amerykańskich. Żeby dobrze to systemów lotniczego szkolenia na świecie”, zrobić, trzeba było wejść w rolę ucznia i na- przyznaje płk Waldemar Cyran, zastępca do- uczyciela. Najpierw wyszkoliłem się jako pi- wódcy bazy. lot, a później jako instruktor”, opowiada Na początek polscy żołnierze przeszli kurs ppłk Madej. Obecnie na kursie instruktorskim językowy w ośrodku szkolenia sił powietrz- na talonie uczy się w Stanach Zjednoczonych nych w Loreto. Ich umiejętności zostały po-

PIERWSZA SZÓSTKA KTO SIĘ SZKOLI WE WŁOSZECH? PPŁK PIL. DR KONRAD w Naval Postgraduate School w Monterey w Kaliforni oraz w Air Command and Staff Collage w Maxwell MADEJ, w USA. zastępca dowódcy grupy działań lotniczych, dowódca eskadry wsparcia PPŁK PIL. MARCIN w 41 Bazie Lotnictwa Szkolnego MODRZEWSKI, w Dęblinie. Latał na samolotach: PZL-130 Orlik, TS-11 Iskra, dowódca eskadry F-16 w 32 Bazie Northrop T-38C Talon. Nalot 2 tys. godzin, I klasa pi- Lotnictwa Taktycznego w Łasku. lota wojskowego. Pilot testujący samolot M-346 Ma- Latał na samolotach F-5M, ster w trakcie procedur przetargowych na system AJT T-38C, F-16. Nalot – 1920 godzin (w tym ponad 1200 przeprowadzanych w Dęblinie. Ukończył studia MBA godzin na samolocie F-16), klasa mistrzowska w lotnic-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 39

MASTERY W KAMUFLAŻU

olskie samoloty M-346 będą mieć kamuflaż zbliżony pod względem układu i kolorystyki do tego, który Pmają myśliwskie MiG-29 i F-16. Na górnych powierzchniach kadłuba i skrzydeł zostanie naniesiony dwubarwny szary kamuflaż, a na dolnych – jednobarwny szary. Ciemnoszare logo 41 Bazy Lotnictwa Szkol- nego, tzw. walczący kogut, będzie umieszczone pod kabiną załogi na obu burtach kadłuba. Numery taktyczne poszczególnych maszyn znajdą się na obu stronach statecznika pionowego w jego dolnej części. Pierw- szy egzemplarz maszyny otrzyma numer 7701, potem będą kolejne, aż do 7708. Na czarny kolor zostaną pomalowane końcówka statecznika pionowego, nosowa część kadłuba oraz antena podkadłubowa. Na dolnych i górnych powierzchniach skrzydeł oraz po dwóch stronach statecznika pionowego znajdą się też biało-czerwone szachownice.

twierdzone certyfikatem znajomości języka na pozio- „Zakończyliśmy już etap naziemny i rozpoczynamy mie czwartym – zgodnie z wymaganiami Organizacji szkolenie symulatorowe oraz praktyczne. Każdy z nas Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego. w powietrzu spędzi 65 godzin”, opowiada ppłk Konrad Kolejny etap nauki odbywa się we włoskiej bazie lot- Madej. Oficer wyjaśnia, że schemat szkolenia prowa- niczej Lecce-Galatina. Tam jest prowadzone szkolenie dzonego na masterze jest podobny do tego, jakie odbył teoretyczne z eksploatacji samolotu M-346. „W porów- w USA, pilotując T-38C. „Różnice wynikają z zastoso- naniu z naszymi iskrami skok technologiczny jest bar- wanych platform. M-346 Master jest bardziej komplek- dzo duży. Master to maszyna w pełni cyfrowa, przygo- sowym i złożonym systemem, dającym możliwość pla- towuje pilota do latania na samolotach nowej generacji. nowania i wykonywania lotów taktycznych z wykorzy- Na początku szkolenia zapoznaliśmy się z budową sa- staniem całej gamy nowoczesnego uzbrojenia, głównie molotu i jego poszczególnymi systemami”, mówi mjr stosowanego w polskich F-16. Dzięki temu szkolenie na Tomasz Czerwiński. Finalną część kursu będzie stano- M-346 jest bardziej zaawansowane niż w wypadku sa- wić dwuetapowa część praktyczna, obejmująca prze- molotu T-38C Talon. Również sama maszyna jest, w ze- szkolenie i certyfikację na typ samolotu oraz szkolenie stawieniu z amerykańskim odrzutowcem, konstrukcją taktyczne i instruktorskie. nowocześniejszą”, mówi ppłk Madej. Podkreśla rów-

twie bojowym. Brał udział w międzynarodowych ćwicze- w Albacete w Hiszpanii oraz Flying Superwizor Course niach lotniczych na samolocie F-16 m.in. w: Holandii, w Wielkiej Brytanii. Grecji, Danii, Niemczech i Hiszpanii. Dwa lata temu od- był szkolenie lotnicze Hi AoA na F-16 w Edwards Air MJR PIL. JACEK Force Base w USA. MOSKAL, MJR PIL. TOMASZ zastępca dowódcy 58 Eskadry Lotniczej 41 Bazy Lotnictwa Szkol- CZERWIŃSKI, nego. dowódca zespołu szkolno-akroba- Pilot-instruktor na samolocie TS-11 Iskra. Nalot ponad cyjnego „Biało-Czerwone Iskry”. 2 tys. godzin. Uczestnik wielu kursów, w tym Air Opera- Pilot-instruktor na samolocie tional Terminology Course w Izmirze w Turcji. TS-11 Iskra. Od 2003 roku w zespole „Biało-Czerwone W 2012 roku został skierowany do Royal Defence Uni- Iskry” (dowódca od 2013 roku). Jego nalot to 2500 go- versity w Shrivenham w Wielkiej Brytanii na kurs dla pi- dzin. Uczestnik wielu kursów lotniczych, w tym TLP lotów-instruktorów Flying Supervisors Course.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 40 ARMIA / LOTNICTWO

nież, że osiągane parametry i możliwości tak- w 4 Skrzydle Lotnictwa Szkolnego przez trzy tyczne mastera pozwalają na porównanie go semestry. W tym roku zatem będziemy szkolić z samolotami bojowymi czwartej i piątej gene- jedynie tych podchorążych, którzy nie wyko- racji. W całym szkoleniu praktycznym mocno nali całego programu w 2015 roku, oraz ofice- są wykorzystane symulatory: proceduralne rów najmłodszych promocji do osiągnięcia oraz FMS (Full Mission Simulator), który da- uprawnień instruktorskich i w lotach taktycz- je możliwość odwzorowania każdego zadania. nych w ramach przygotowania do wdrożenia programu AJT”, wyjaśnia ppłk Skowroń. PRZYSZŁOŚĆ TECHNIKÓW Do obsługi nowych samolotów przygotowu- W listopadzie 2016 roku zakończy szkole- je się także służba inżynieryjno-lotnicza (SIL). nie we Włoszech pierwsza grupa pilotów. Do Do końca 2016 roku we Włoszech będzie wy- kraju wrócą samolotami M-346. Wszyscy bę- szkolonych 80 osób personelu technicznego dą mieli uprawnienia instruktorskie, a dwóch z 41 Bazy i kilku specjalistów z Centrum dodatkowo tytuły pilota-oblatywacza. Kolejna Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego WSOSP. grupa na kurs wyjedzie w lipcu, a ostatnia „Specjaliści z Centrum do kraju wrócą w październiku. W sumie we Włoszech będzie z uprawnieniami instruktorskimi. Od 2017 ro- wyszkolonych 16 oficerów. „Nieobecność pi- ku to właśnie oni będą szkolić kolejnych lotów i techników w bazie jest kłopotliwa. Nie techników, którzy zaczną pracować przy sa- ukrywam, że to dla nas duży wysiłek organiza- molotach M-346”, wyjaśnia ppłk Mirosław cyjny. Już teraz żołnierze, oprócz swoich co- Cenkiel, dowódca grupy – szef techniki lotni- dziennych obowiązków, zastępują w pracy ko- czej 41 BLSz. legów, którzy szkolą się we Włoszech. Ale ten Podczas szkolenia praktycznego technicy wysiłek się opłaci, bo wdrożymy do służby je- będą brać udział w kursach zgodnie ze swo- den z najnowocześniejszych systemów szkole- imi specjalnościami. Będą się uczyć m.in. nia przyszłych pilotów”, dodaje płk Cyran. technicy samolotów, tzw. crew chief, techni- Z powodu nieobecności tej grupy tegorocz- cy płatowca i zespołu napędowego, obsługi ny nalot na samoloty odrzutowe w 41 Bazie wyposażenia zadaniowego, naprawy struktu- wyniesie około 2 tys. godzin. Instruktorzy bę- ry, uzbrojenia, fotela katapultowego oraz dą także szkolić mniejszą liczbę podchorą- obsługa naziemna. „Praca przy samolocie no- żych. „Wynika to ze zmienionego programu wego typu to dla personelu SIL wielkie wy- nauczania w Wyższej Szkole Oficerskiej Sił zwanie. Rysują się świetne perspektywy Powietrznych, który zakłada naukę teorii przez służby, zwłaszcza dla młodych. Obsługa siedem semestrów na studiach magisterskich, M-346 to też gwarancja służby na kolejne la- a następnie praktyki lotnicze podchorążych ta”, mówi ppłk Cenkiel. n

MJR PIL. DANIEL MJR PIL. EMIL USIATYCKI, BOŁTRYK, zastępca dowódcy 48 Eskadry Lot- szef sekcji, szef nawigacji i zastoso- niczej 41 Bazy Lotnictwa Szkol- wania bojowego w 41 Bazie Lotnic- nego. twa Szkolnego w Dęblinie. Pilot-instruktor na samolocie Pilot-instruktor na samolocie TS-11 Iskra, wyszkolony do lotów we wszystkich warun- TS-11 Iskra. Nalot 1700 godzin na samolotach odrzuto- kach meteorologicznych. Nalot 2450 godzin, w tym 2400 wych. Brał czynny udział w zespole odpowiedzialnym za na samolocie TS-11 Iskra. Ukończył Squadron Officer wdrożenie systemu szkolenia zaawansowanego opartego School w Maxwell w Stanach Zjednoczonych oraz kurs na samolocie M-346 w polskich siłach powietrznych. Tactical Leadership Programme w Albacete w Hiszpanii. Ukończył Squadron Officer School w Maxwell w USA.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 41

esienią tego roku w Dębinie mają wy- cy szkolących się we Włoszech kolegów. To lądować dwa pierwsze włoskie samo- wymaga choćby służby w ponadnormatyw- Jloty M-346. Na jakim etapie są przy- nym czasie. Do szkolenia za granicą przygo- gotowania do przyjęcia maszyn? towują się kolejni. Działamy więc w ograni- Przez ostatnie trzy lata Dęblin był wiel- czonym składzie, a dla bazy, która w trybie kim placem budowy. Wiele inwestycji zo- ciągłym szkoli np. podchorążych, jest to spo- stało już zakończonych. Teraz skupiliśmy re obciążenie. Mnóstwo pracy mają dowódcy się na przygotowaniu personelu. W listopa- eskadr, ich zastępcy, którzy po godzinach dzie ubiegłego roku na szkolenie do Włoch muszą przygotowywać całą dokumentację poleciało sześciu pilotów i prawie dwu- szkolenia lotniczego. Mamy więc co robić. dziestu członków personelu Ale i tak uważam, że wszystko po- technicznego. CZEKAJĄ szło bardzo sprawnie. Ale wśród szkolących się we Samoloty wylądują w Dęblinie Włoszech są nie tylko piloci jesienią, ale nie od razu będą z dowodzonej przez Pana bazy. NA MASTERY wykorzystywane w szkoleniu. Jeden pochodzi z 32 Bazy Lot- Kiedy to się stanie? nictwa Taktycznego. Powód jest Z Pawłem Smereką Wszystko będzie zależało od te- prosty: M-346 ma służyć do go, kiedy powstanie system szko- przygotowania do lotów na F-16, o przygotowaniach do przyjęcia lenia. Jego stworzeniem zajmą się więc piloci tych samolotów też właśnie piloci, którzy teraz są we powinni mieć możliwość udziału w Dęblinie włoskich samolotów Włoszech. Nie możemy bowiem w budowaniu tego systemu. Oni M-346 rozmawia Paulina Glińska. w całości powielać gotowych sys- także będą uczestniczyć we temów. Jesteśmy innym krajem wdrażaniu M-346 już na miejscu, w Polsce. niż Włochy, mamy inne warunki klimatyczne, inne do- świadczenia, a przede wszystkim wykorzystujemy na co Dowodzi Pan 41 Bazą od ponad roku. Trafił Pan na go- dzień inne statki powietrzne. Realnie patrząc, po powrocie rący okres, w którym na Dęblin były zwrócone oczy za- naszych pilotów może upłynąć rok, może półtora, zanim interesowanych losem polskich sił powietrznych… pierwszy podchorąży usiądzie za sterami mastera. Równo- Kontynuuję ogromną pracę mojego poprzednika, ale cześnie Wyższa Szkoła Oficerska Sił Powietrznych będzie faktycznie rok temu w bazie wiele się działo: inwestycje musiała się przygotować do prowadzenia zajęć teoretycz- i remonty, a do tego bieżące zadania, związane chociażby nych w nowym systemie. ze szkoleniem lotniczym podchorążych. Dla mnie było to niemałe wyzwanie. Musiałem się tej bazy nauczyć, od Czy czeka was certyfikacja, jeśli chodzi o gotowość do podszewki poznać planowane i realizowane inwestycje. przyjęcia samolotów? Zostałem nie tylko dowódcą, lecz także komendantem gar- Nie, choć oczywiście w okresie gwarancji będziemy nizonu, więc jednym z moich zadań było sprawne pogo- eksploatowali samoloty pod pewnym nadzorem zakłado- dzenie interesów wszystkich 11, funkcjonujących na tere- wym. Prawdziwym testem będzie dla nas jednak praktyka. nie bazy, niezależnych instytucji, które wykonują własne zadania. Tyle że choć wcześniej nie dowodziłem tak dużą Sądzę, że lądowanie masterów otworzy w Dęblinie no- jednostką, to miałem doświadczenia dowódcze. I one mi wą epokę. pomogły. Czułem się na siłach, by kierować jednostką li- Z pewnością. Dla naszych pilotów będą to nowe do- czącą ponad 1,5 tys. ludzi. Wiedziałem też, że siła tkwi świadczenia, a dla polskiego lotnictwa wojskowego – nowa w nich. Ja byłem nowy, ale mogłem liczyć na pomoc tych, jakość. Przejdziemy z epoki analogowej na pełną cyfrów- którzy w bazie służą od lat i doskonale ją znają. kę. To nawet trudno z czymkolwiek porównać. Co ważne, będziemy mieli ludzi, infrastrukturę, doświadczenia, czyli Jak się wam udało pogodzić przygotowania do przyję- wszystko to, co jest potrzebne, aby prowadzić szkolenie cia masterów z bieżącymi zadaniami jednostki? przyszłych pilotów własnymi siłami, bez konieczności wy- Nie jest to łatwe. Dla wszystkich te trzy ostatnie lata by- syłania ich za granicę. n ły naprawdę bardzo intensywne. Teraz nasi żołnierze, PŁK PIL. PAWEŁ SMEREKA JEST DOWÓDCĄ oprócz swoich codziennych obowiązków, zastępują w pra- 41 BAZY LOTNICTWA SZKOLNEGO W DĘBLINIE.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 42 ARMIA / LOTNICTWO

MARCIN GÓRKA Uzależnieni od wojska Powstanie nowoczesnej jednostki wojskowej w Mirosławcu przyczyni się do rozwoju tego regionu. Samolot Lim-6M

ak zmieni się niewielki Mirosławiec dzięki powstałej szkół ponadgimnazjalnych do innych miast. Rzadko się właśnie jednej z najnowocześniejszych jednostek zdarza, by ktoś wrócił. wojskowych w Polsce – 12 Bazie Bezzałogowych JStatków Powietrznych? Burmistrz marzy o sklepach, KATASTROFA W GMINIE szkołach, wpływach z podatków i nowych miejscach pra- Mirosławiec już od lat pięćdziesiątych XX wieku był cy. „Pomożemy odżyć całemu regionowi”, przekonuje do- związany z wojskiem. W centrum stoi jeden pomnik wódca jednostki płk dypl. pil. Łukasz Andrzejewski- – czołg T-34 na cokole, w Górnym Mirosławcu kolejny -Popow. – samolot Su-22. Pod miasteczkiem znajduje się z kolei „Jesteśmy uzależnieni od wojska”, przyznaje Piotr Paw- pomnik ofiar katastrofy samolotu CASA. Od 2000 roku lik, burmistrz Mirosławca, małej, liczącej około 3 tys. istniała tu duża jednostka: 12 Baza Lotnicza z samolotami mieszkańców miejscowości w Zachodniopomorskiem. Su-22. Wcześniej był to 8 Pułk Lotnictwa Myśliwsko- Prywatnie pasjonuje się armią, ale także ze względów -Bombowego z samolotami Ił-2, Ił-10, Lim-2, Lim-6, służbowych kibicuje powstającej jednostce. Wie bo- a potem Su-22. Lotnicy zajmowali wioskę – enklawę, wiem, że nowoczesna armia z nowoczesnym sprzętem, Górny Mirosławiec z własnymi sklepami, szkołą, przed- takim jak samoloty bezzałogowe, potrzebuje fachowej szkolem, pocztą i oczywiście kasynem wojskowym. kadry, młodych ludzi. A to oznacza rozwój sklepów czy Kryzys zaczął się nagle, po katastrofie samolotu CASA punktów usługowych i oczywiście większe podatki C-295M. 23 stycznia 2008 roku maszyna przewoziła ofi- wpływające do budżetu. cerów sił powietrznych uczestniczących w 50. Konferencji Gmina Mirosławiec liczy około 6 tys. mieszkańców. Bezpieczeństwa Lotów Lotnictwa Sił Zbrojnych. Uderzy- Największy tutejszy zakład pracy to Nadleśnictwo Miro- ła w ziemię pod Mirosławcem. Nie przeżył nikt, ani z za- sławiec i Urząd Gminy. Prywatne firmy zatrudniają nie- łogi, ani z pasażerów. wiele osób – najwięcej, bo 300, producent maszyn rolni- „Wszystko wskazywało na to, że po tej katastrofie woj- czych, niecałe 200 – producent wody mineralnej, szwalnia sko z Mirosławca w ogóle zniknie”, przyznaje Piotr i prywatne firmy budowlane. Tylko dzięki budżetówce Pawlik. W 2010 roku zlikwidowano 12 Bazę Lotniczą, bezrobocie wynosi tu „jedynie” 10%, głównie wśród ko- degradując jednostkę do stopnia komendy lotniska. Nie- biet. Młodzież stąd ucieka. Kiedy ukończą gimnazjum mal natychmiast naszej gminie ubyło 1000 ludzi. Wypro- w jedynym zespole szkół w Mirosławcu, wyjeżdżają do wadził się co siódmy mieszkaniec. Miasto znalazło się na

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 43 DARIUSZ GORAJSKIDARIUSZ (2) Piotr Pawlik, burmistrz Mirosławca, małej, liczącej około 3 tys. mieszkańców miejsco- wości w Zachodniopomorskiem MIROSŁAWIEC JUŻ OD LAT PIĘĆDZIESIĄTYCH XX WIEKU

BYŁ ZWIĄZANY wszystko do tego stanu, jak kiedyś, gdy na topie były Su-22”. Dodaje też: „Rodziny żołnierzy nie mają tu łatwe- Z WOJSKIEM. go życia. Daleko jest do szkół wyższych. A najgorzej wy- gląda sytuacja z pracą dla żon. Liczymy jednak na to, że OD 2000 ROKU baza będzie się rozrastała i zwiększy się liczba etatów dla pracowników cywilnych”. ISTNIAŁA TU DUŻA Gmina, która przejęła od wojska osiedle bloków w Gór- nym Mirosławcu, próbuje je utrzymać w jak najlepszym JEDNOSTKA stanie. Z nadzieją na nowe wojsko remontuje chodniki, wymienia oświetlenie uliczne, prowadzi świetlicę i ma na- dzieję na reaktywację kasyna. skraju upadku. Budżet gminy uratowało tylko to, że prze- ODBIĆ SIĘ OD DNA jęła ona tereny jednostki wojskowej od gminy Wierzcho- Mówiło się od dwóch, trzech lat, że do Mirosławca tra- wo i zaczęły wpływać podatki od nieruchomości. fią bezzałogowce i powstanie tu nowoczesna jednostka. „Ale tej straty w ludziach do dziś nie udało nam się od- I to – jak przyznaje burmistrz – dawało mu nadzieję. „Bo robić. Widać to szczególnie w Górnym Mirosławcu, gdzie dno już osiągnęliśmy, gorzej nie będzie. Nowoczesna jed- mieszkało wojsko”, opowiada burmistrz. „Kiedy spaceru- nostka pomoże nam się od niego odbić”. je się wieczorem, można zauważyć, że większość okien Minister obrony narodowej zdecydował o utworzeniu jest ciemnych. Nikt tam nie mieszka. Z masarni, drogerii, bazy bezzałogowców w sierpniu 2015 roku. Nadzieje bur- papierniczego i kilku innych sklepów zostały tylko dwa mistrza Piotra Pawlika ziściły się 1 stycznia 2016 roku, spożywcze. Przejęliśmy po wojsku przedszkole. Jest też kiedy z połączenia 12 Komendy Lotniska i Dywizjonu świetlica gminna i to wszystko”. Rozpoznania Powietrznego utworzono 12 Bazę Bezzało- „W Górnym Mirosławcu nie ma nawet za bardzo gdzie gowych Statków Powietrznych. 8 stycznia przyjechał do zrobić zakupów”, przyznaje ppłk Adam Kozub, dowódca niej dowódca generalny sił zbrojnych gen. broni Mirosław grupy działań powietrznych w 12 Bazie Bezzałogowych Różański. Zapewnił, że będzie to jedna z najnowocześniej- Statków Powietrznych. „Liczymy na to, że wróci to szych jednostek wojskowych w Polsce i wciąż się rozwija-

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 44 ARMIA / LOTNICTWO

jąca, która przejmie nowoczesny nów. „Mój dom jest w Mogilnie, sprzęt i wykształconych, młodych lu- w województwie kujawsko-pomor- dzi – kadrę do obsługi bezzałogow- skim. Tutaj mieszkam w internacie, ców. „Tu w Mirosławcu tworzy się a na weekend wracam do siebie. historia”, mówił generał w przemó- Podobną sytuację ma większość

wieniu do żołnierzy i urzędników GORAJSKIDARIUSZ osób w jednostce. Na razie osiedle z tego miasta. „Jesteście tymi, którzy jest jeszcze puste”. 12 Baza będzie nową jakość będą wnosić do sił BĘDZIE TO JEDNA Z NAJ- jednak zatrudniała nowych żołnie- zbrojnych. Bo tu, w Mirosławcu, bę- NOWOCZEŚNIEJSZYCH rzy. Docelowo nawet 1,5 tys., a mo- dą najnowsze systemy uzbrojenia, że i więcej. „Po ostatnich naborach które zamierzamy wprowadzić do sił JEDNOSTEK WOJSKO- przyszli tu ludzie głównie z tych zbrojnych”. WYCH W POLSCE, okolic, przenoszą się też żołnierze Na razie to 11 zestawów bezzało- KTÓRA PRZEJMIE z 2 Brygady Zmechanizowanej gowych samolotów klasy mini-Orbi- ze Złocieńca czy jednostek lotni- ter 2014 (wkrótce ma być 15 zesta- NOWOCZESNY SPRZĘT czych ze Świdwina”, tłumaczy wów po trzy samoloty w każdym). I WYKSZTAŁCONYCH ppłk Adam Kozub. „Sporo kadry Jednostka przygotowuje się jednak MŁODYCH LUDZI jest z Pruszcza Gdańskiego, do przyjęcia jeszcze nowocześniej- z 49 Pułku Śmigłowców Bojowych, szego uzbrojenia. „Docelowo orbitery zostaną przekazane a także z 6 Brygady Desantowo-Szturmowej. Teraz do innych związków taktycznych, tutaj będziemy mieli na- przychodzą ci, którym po 12 latach zbliżał się koniec tomiast zestawy bezzałogowe taktyczne średniego zasięgu służby jako szeregowym zawodowym i tu znaleźli miej- i bezzałogowce operacyjne klasy Male”, mówi płk Łukasz sce jako podoficerowie”. Andrzejewski-Popow. Podkreśla, że żołnierze tak chętnie przychodzą do Te ostatnie mają mieć także możliwości przenoszenia Mirosławca, bo jednostka w nich inwestuje, tu się szko- uzbrojenia, systemów walki elektronicznej, radaru SAR lą i rozwijają. „Ludzie przychodzą tu się uczyć, uczyć czy rozpoznania elektronicznego. „To przyszłość, ale je- i jeszcze raz uczyć. Wysyłamy ich m.in. na lekcje an- stem przekonany, że nasza armia powinna mieć także tego gielskiego, żeby przynajmniej osiągnęli drugi poziom typu systemy uderzeniowe i my też się przygotowujemy znajomości języka. Z szeregowymi włącznie. Później do ich przyjęcia”, mówi nam gen. Różański. I podkreśla: przechodzą podstawowe szkolenie w Dęblinie, a następ- „Rolą naszą i dowódcy bazy jest przygotowanie jednostki nie specjalistyczne kursy na orbiterach”, mówi ppłk Ko- oraz kadry do obsługi tego sprzętu. Ci ludzie muszą po- zub. „Kiedy będziemy przygotowywali się do przyjęcia znać taktykę użycia środków bezzałogowych. Jako Do- sprzętu nowej klasy, będą się uczyć jego obsługi u pro- wództwo Generalne uczestniczyliśmy w definiowaniu wy- ducenta. Tak było w wypadku aerostarów, których uży- magań taktyczno-technicznych dla sprzętu, który armia waliśmy przez trzy zmiany w Afganistanie. Przedtem ma pozyskać, i chcę, by trafił on do jednostki wojskowej ludzie szkolili się po kilka miesięcy w Izraelu”. gotowej do jego użycia. Mamy na to trzy lata. Trzymamy „Mamy takie poczucie, że się rozwijamy, idziemy do kciuki za tych, którzy realizują zakupy, wierzymy, że do- przodu, a nie robimy monotonnie tego samego od lat, konają właściwego wyboru i że sprzęt dotrze do nas w za- jak to czasem bywa w wojskach zmechanizowanych, kładanym terminie. My będziemy na to gotowi, czeka- z których pochodzę. Inni żołnierze mogą nam tego pomy”, zaznacza dowódca generalny. zazdrościć”, dodaje sierż. Tomasz Michalik. Jak na razie, Su-22 na pomniku w Górnym Mirosław- MŁODZI, WYKSZTAŁCENI, WYSZKOLENI cu stoi samotnie na pustym trawniku wśród pustych blo- Wojsko wie, że ta nowoczesna jednostka jest nadzieją ków. Ale gmina wybudowała już plac zabaw dla dzieci dla Mirosławca. „Tworzymy kolejny, dodatkowy zakład nowych żołnierzy. Mamy nadzieję na rozwój. Może od- pracy, możliwość zatrudnienia ludzi. Ludzi młodych i wy- zyskamy te tysiąc mieszkańców, których nam ubyło. kształconych, którzy tu będą mieszkać, pracować i się A może i więcej”, mówi burmistrz Piotr Pawlik. „Wie- szkolić”, zapewnia dowódca jednostki. „Przygotowujemy rzę, że dzięki wojsku powstaną szkoły, profilowane kla- infrastrukturę i kadrę tak, by wszystko było przygotowane, sy w pobliskich placówkach ponadgimnazjalnych, poja- kiedy przyjdzie nowy sprzęt”. wią się pieniądze z podatków, wrócą sklepy i usługi. „Zanosi się, że będzie to jednostka młodych”, mówi A może powstanie tu centrum szkolenia i pojawi się etat nam sierż. Tomasz Michalik, instruktor operatorów dro- generalski”. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / TECZKA AKT PERSONALNYCH 45 ST. SZER. JAROSŁAW ROMANIEC

Data i miejsce urodzenia: Misje i ćwiczenia: w Afganistanie 7 listopada 1978 roku, służyłem podczas II, V i XI zmiany. Kraków. W trakcie pierwszej misji byłem W wojsku służy od: 2005 roku. celowniczym PK, a na kolejnych dwóch Tradycje wojskowe: brak. działonowym w KTO Rosomak. W czasie Edukacja wojskowa: kurs na niespełna 12-letniej służby zawodowej działonowego KTO Rosomak, stara się brałem udział w wielu ćwiczeniach. Do o przyjęcie do Szkoły Podoficerskiej tych najciekawszych zaliczam szkolenie Wojsk Lądowych. w Hohenfels.

Zajmowane stanowisko: obsługa moździerza LM-60. Jednostka wojskowa: 16 Batalion Gdybym mógł zmienić Powietrznodesantowy, coś w wojsku: chciałbym, 6 Brygada aby zniesiono przepis Powietrznodesantowa. ograniczający służbę szeregowych Zostałem żołnierzem, bo: już jako zawodowych do 12 lat młody chłopak marzyłem o mundurze, a służba w desancie to i by w korpusie spełnienie marzeń z dzieciństwa. podoficerskim była Moje największe osiągnięcie: większa możliwość dostanie się do zawodowej służby awansu. wojskowej. Jestem dumny także z tego, że cały i zdrowy wróciłem z trzech misji w Afganistanie. Niedawno Najlepsza broń: dla mnie, otrzymałem także tytuł Szeregowego karabinek szturmowy Beryl kalibru 2015 roku 6 Brygady i 16 Batalionu. 5,56 mm. To dobra i sprawdzona Przełomowe wydarzenie w życiu: ślub broń. Nigdy mnie nie zawiodła – ani i narodziny córeczki Zosi. w Polsce, ani w Afganistanie.

Moja książka życia: „Potęga Gdybym nie został podświadomości” Josepha Murphy’ego. żołnierzem, Niezapomniany film: „Snajper”, w reżyserii byłbym dziś: nigdy Clinta Eastwooda. nie rozważałem Co robię po służbie: poświęcam czas innych możliwości. rodzinie. Oprócz tego bardzo lubię sport. Gram w piłkę, trenuję bieganie. Startuję w półmaratonach, W umundurowaniu polskiego żołnierza przygotowuję się też do podobają mi się: kamuflaż. Doceniam swojego pierwszego także jego funkcjonalność. maratonu. OPRAC. MAGDALENA KOWALSKA-SENDEK MAGDALENA OPRAC. ROMAŃCA JAROSŁAWA ARCH. FOT.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 46 ARMIA / WOJSKO OD KULIS

nformacja z wrocławskiego Centrum Zarządzania a po sprawdzeniu terenu znajdujemy kilka czy nawet Zgłoszeniami o Przedmiotach Wybuchowych i Nie- kilkanaście kolejnych”, mówi chor. Adasik tuż przed bezpiecznych dla chor. Artura Adasika i jego sied- wyjazdem. Potwierdzają to statystyki. Patrol rozmino- miu ludzi z patrolu rozminowania 1 Brzeskiego Puł- wania, będący pododdziałem brzeskiej jednostki sape- Iku Saperów zawsze jest wezwaniem do natychmiasto- rów, w 2015 roku podjął i unieszkodliwił 550 bomb lot- wego wyruszenia w teren. Tym razem do oddalonej niczych, 371 pocisków artyleryjskich, 188 granatów o 50 km Nysy, gdzie w trakcie budowy miejskiej ob- moździerzowych i kilka tysięcy innych niebezpiecznych wodnicy robotnicy znaleźli pocisk artyleryjski z czasów pozostałości wojennych. II wojny światowej. „Zabieram sześciu ludzi i dwa sa- Nikt w jednostce jakby nie zauważył wyjazdu patrolu. mochody. Dwa pojazdy – Honker Saper i specjalistycz- Za zamykającą się bramą blisko 60-hektarowego kom- ny Topola, w którym mamy sprzęt oraz specjalny po- pleksu przy ulicy Sikorskiego, wylotówce z Brzegu

BOGUSŁAW POLITOWSKI Szósty zmysł sapera Podczas wizyty w brzeskiej jednostce najbardziej zaskakuje mnogość specjalizacji i umiejętności, które muszą zdobyć saperzy.

jemnik do przewożenia niebezpiecznych znalezisk”, wyjaśnia chorąży. Mija kilkanaście minut i saperzy opuszczają bramę koszar w Brzegu. W tym roku jest to ich drugi wyjazd. W ubiegłym do takich zgłoszeń wyruszali 345 razy. Obsługują 16 powiatów czterech województw – od Kępna w Wielkopolsce po Kłodzko, leżące blisko połu- dniowej granicy. „Działamy sprawnie, ale bez pośpiechu. Mamy świadomość, że w miejscu znaleziska wielu robotników, których gonią terminy, przerwało pracę, ale pa- POZNAJCIE miętamy, że przecież saper Z NAMI SPECYFIKĘ myli się tylko raz. Z takimi SŁUŻBY ŻOŁNIERZY W RÓŻ- zardzewiałymi znaleziskami NYCH JEDNOSTKACH POLSKIEGO nie ma żartów. Często do- WOJSKA. W CYKLU „WOJSKO stajemy zgłoszenie o jed- OD KULIS” PRZECZYTACIE O MARY- nym pocisku czy minie, NARZACH, PILOTACH, LOGISTYKACH, ARTYLE- POLITOWSKI BOGUSŁAW RZYSTACH, PRZECIW- LOTNIKACH CZY nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA CHEMIKACH. 47

w kierunku Opola, życie toczy się ustalonym rytmem. 900 żołnierzy i pracowników wojska wykonuje swoje 1 BRZESKI PUŁK zadania, których jest znacznie więcej, niż mogłoby się wydawać. SAPERÓW

NOWY TYDZIEŃ, NOWE ZADANIA IM. TADEUSZA W poniedziałkowy poranek dowódca jednostki płk Marek Golan nie ma zbyt dużo czasu na rozmowę KOŚCIUSZKI z dziennikarzem. Wrócił właśnie z „rozprowadzenia” W 2014 ROKU JEDNOSTKA jednostki, co zwyczajowo rozpoczyna nowy tydzień pracy. Tym razem zbiórka miała szczególny charakter. OBCHODZIŁA 70-LECIE ISTNIENIA. W jej trakcie dowódca wręczył broń żołnierzom kompanii służby przygotowawczej Narodowych Sił Rezer- ywodzi się z 1 Inżynieryjnej Brygady Saperów, której for- wowych. Wmowanie rozpoczęto 1 kwietnia 1944 roku w miejscowo- Szkolenie elewów jest dodatkowym zadaniem brze- ści Lebedino, położonej koło Sum na terenie byłego ZSRR. skich saperów. Podobnie jak w 30 innych jednostkach Chrzest bojowy żołnierze przeszli w sierpniu 1944 roku w rejo- i centrach szkolenia w kraju, także tutaj ochotników do nie Puław, gdzie w bezpośrednim kontakcie z nieprzyjacielem zawodu żołnierza przygotowuje się od podstaw. Po trzy- zabezpieczali forsowanie Wisły przez 1 i 2 Dywizję Piechoty. Ten miesięcznym szkoleniu podstawowym przez 30 dni ele- dzień stał się świętem jednostki. Wojenny szlak bojowy dla sa- wi będą się uczyć różnych specjalności inżynieryjno-sa- perów brygady zakończył się w kwietniu 1945 roku w rejonie perskich. Na obecnym turnusie szkoli się 70 młodych miejscowości Siekierki nad Odrą. Tam prowadzili oni rozpozna- żołnierzy, niektórzy być może zostaną w przyszłości nie i rozminowanie odcinków rzeki i jej brzegów w miejscach, w tych koszarach. gdzie miało nastąpić forsowanie. „Rozpoczął się nowy rok szkoleniowy. Przygo- W listopadzie 1945 roku jednostka najpierw dyslokowała się towujemy się do jutrzejszego, trzydniowe- do Lublińca, a w lutym następnego roku do miejscowości Brzeg, go kursu szkoleniowo-metodycznego gdzie stacjonuje do dziś. Po wielu reorganizacjach i zmianie z dowódcami batalionów i dowódcami ustrojowej, 20 sierpnia 1994 roku, w 50. rocznicę istnienia, do- kompanii”, wyjaśnia pułkownik. „Chce- stała nowy sztandar, zaszczytne imię Tadeusza Kościuszki oraz my, aby kadra poznała nowe uregulowania i przypomniała sobie obowiązujące cały czas miano „Brzeska”. W 2011 roku rozkazem ówczesnego dowódcy ustalenia na temat planowania oraz prowadze- wojsk lądowych została przeformowana z brygady w 1 Pułk Sa- nia zajęć szkoleniowych w pododdziałach, perów. aby były one ciekawe, dobrze zorganizowane i efektywne”. Jego zastępca, ppłk Zbigniew Jarząbek, dodaje, że równocze- browych karabinów maszynowych, granatników Pallad śnie trwają przygotowania do wy- i RPG-7 oraz RKM-ów”, wylicza podpułkownik. jazdu saperów na poligon. Na teren Ośrodka Szkolenia Poligono- DO ZADAŃ SPECJALNYCH wego Wojsk Lądowych do W towarzystwie rzecznika prasowego pułku kpt. Jac- Żagania za tydzień jako pierwsza ka Obierzyńskiego podglądanie codziennej służby sa- wyruszy kompania dowodzenia. perskiej rozpoczynam od batalionu wsparcia inżynieryj- Po kilku dniach dołączą żołnierze nego. W jego skład wchodzi 50-osobowa grupa EOD z innych pododdziałów. Podczas (Explosive Ordnance Disposal). W batalionie służą naj- zgrupowania saperzy przepro- bardziej doświadczeni i wyszkoleni żołnierze, z najlep- wadzą wiele strzelań bojowych szym wyposażeniem. z broni zespołowej, z której nie W brzeskiej jednostce w 2011 roku powstała pierw- mogą prowadzić ognia na strzelnicy sza tego typu grupa w naszej armii. Jej żołnierze, garnizonowej. „Swoje umiejętności uczestnicząc w bardzo wielu kursach i szkoleniach strzeleckie pod okiem instruktorów będą w kraju oraz za granicą, m.in. w Stanach Zjednoczo- doskonaliły obsługi pokładowych wielkokali- nych, Hiszpanii, Irlandii, Wielkiej Brytanii, zostali

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 48 ARMIA / WOJSKO OD KULIS

przygotowani do wykrywania, rozpoznania, Nuclear Explosives Ordnance Disposal), który podejmowania i neutralizacji ładunków oraz w ciągu 48 godzin od wezwania ma być goto- różnych improwizowanych urządzeń wybu- wy do zadań, i w ciągu kolejnych ośmiu dni chowych – nie tylko typowych „ajdików”, musi się znaleźć na terenie objętym konflik- lecz także takich, które mogą zawierać środki tem w dowolnej części świata. biologiczne, chemiczne lub promieniotwór- W czasie przerwy w zajęciach możemy cze, czyli tzw. brudnych bomb. chwilę porozmawiać. „W grupie i zespole dy- Od chwili powstania grupy żołnierze żurującym mam najbardziej doświadczonych w akcjach uczestniczyli tylko dwa razy. Pod- saperów. Zdecydowana większość z nich wie- czas Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej le razy brała udział w różnych misjach zagra- EURO 2012 poszczególne sekcje czekały nicznych”, mówi porucznik. Stojący obok w pełnej gotowości w pobliżu każdego ze plut. Tomasz Kamiński, miner operator, dwa stadionów, na których trwały rozgrywki. Je- razy był w Afganistanie. Jedną turę służył sienią 2015 roku wyjechali z kolei do Wał- w kontyngencie w Syrii. O saperskich przeży- brzycha, gdzie na zlecenie władz miasta ciach w górach Hindukuszu nie chce mówić. sprawdzali teren, na którym miał się znajdo- Zmienia mu się wyraz twarzy i milknie. Chęt- wać „złoty pociąg”. niej wypowiada się natomiast o tym, jaki po- Część grupy i jej dowódcę por. Tomasza winien być dobry saper. Musi mieć przede Łagowskiego zastajemy na przykoszarowym wszystkim szósty zmysł. „Umieć przewidy- placu ćwiczeń. Trwa rozbrajanie samochodu wać, jaki rodzaj pułapki zastawili na niego lu- pułapki. Żołnierze wykorzystują zdalnie stero- dzie instalujący ładunek. Powinien lubić swo- wane roboty, a gdy technika nie wystarczy, do ją pracę, być opanowany i odpowiedzialny. akcji rusza saper ubrany w specjalny kombine- Zdawać sobie sprawę, że od jego działania zon przeciwwybuchowy EOD-9. często zależy życie wielu ludzi”, wyjaśnia. Doskonalący praktyczne umiejętności żoł- nierze od pierwszych dni roku siedzą na wa- CENA ODWAGI lizkach. 18 z nich, w tym dowódca, pełni dy- W trakcie luźnej rozmowy któryś z saperów żur w Siłach Odpowiedzi NATO. Razem wymienia nagle nazwisko Sitarczuk. Następu- z ośmioma specjalistami z 5 Pułku Chemicz- je chwila konsternacji. Żołnierze nie są pewni, nego z Tarnowskich Gór tworzą zespół CBRN czy wiem, o kim mowa. Ja jednak wiem, że EOD (Chemical, Biological, Radiological and chodzi o ich kolegę, sierż. Szymona Sitarczuka.

TRZY PYTANIA DO Marka Golana

Co różni 1 Brzeski Pułk Saperów rozbudowy inżynieryjnej, minowa- nych. Bez nas inne pododdziały nie od innych jednostek polskiej nia czy dostarczenia wody, ale też mogą się przemieszczać, bo naj- armii? gdy wojska ruszają do natarcia, by pierw nasi żołnierze muszą spraw- Bez saperów, żołnierzy wojsk in- niszczyć pola minowe przeciwni- dzić drogi. żynieryjnych, jakiekolwiek działa- ka, zrobić przejścia w jego umoc- Dlatego, pracując na rzecz nia innych rodzajów wojsk są nie- nieniach. Pomagamy w budowie 11 Lubuskiej Dywizji Kawalerii możliwe. Nasi żołnierze są po- stanowisk dowodzenia, wszelkich Pancernej, bierzemy udział we trzebni w obronie do wykonania ukryć i ważnych obiektów militar- wszystkich ważnych ćwiczeniach.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 49

„ZA DWA DNI

JEDZIEMY Ruszam dalej. Saperzy ponownie uruchamiają zdalnie sterowane roboty. Jeden z żołnierzy ubiera się w ciężki DO »SITARA«”, kombinezon przeciwodłamkowy. Jeszcze nie ochłoną- łem po tamtej dramatycznej opowieści, a tu czeka na INFORMUJE mnie kolejna. Rzecznik kpt. Jacek Obierzyński przedstawia mi sapera, o którym mówi żartobliwie, że jest JEDEN Z SAPERÓW. w czepku urodzony.

KOLEDZY ODBUDOWAĆ PSYCHIKĘ Po krótkiej rozmowie z kpr. Michałem Ożogiem zaczy- WYBIERAJĄ SIĘ nam rozumieć, co miał na myśli. Okazało się, że podoficer dwukrotnie był w Afganistanie, ale nigdy nie było NA GRÓB mu dane w normalnym trybie zakończyć misji. Za każ- dym razem pod pojazdem, którym jechał, wybuchała W DNIU URODZIN mina pułapka i do kraju wracał ranny. „Pierwszą eksplo- zję »ajdika« przeżyłem na pierwszej zmianie, 8 lipca SZYMONA 2007 roku. Z bazy Szarana jechaliśmy na rutynowy patrol do bazy Kuszmond. 3 km przed celem podróży nasz humvee lewym kołem wjechał na improwizowane urzą- Sapera z ich pułku, który 18 sierpnia 2011 roku zginął dzenie wybuchowe, a ładunek eksplodował centralnie w Afganistanie. Wspominamy „Sitara”. Żołnierze z ze- pod zbiornikiem paliwa”, wspomina kapral. W zamachu społu SON wiedzą, że na ich koledze jakiś talibski ter- nikt na szczęście nie zginął. Rany żołnierzy były jednak rorysta wykonał wyrok śmierci. Kiedy podczas jednego poważne. Kapral miał poparzenia trzeciego stopnia nóg z patroli saper znalazł ukrytą w ziemi pułapkę minową, i ręki, uraz kręgosłupa, stłuczony oczodół... Przewiezio- zaskoczył rebeliantów. Terrorysta obserwujący wszystko no go do szpitala w Kandaharze, później Bagram z daleka zorientował się, że na jego minę żaden pojazd i w końcu do kliniki Ramstein na terenie Niemiec, a po już nie wjedzie i że przygotowany ładunek za chwilę pięciu tygodniach – do kraju. Po półtorarocznym lecze- może zostać rozbrojony, więc go detonował. niu i rekonwalescencji wrócił do służby. „Za dwa dni jedziemy do »Sitara«”, informuje nagle W 2009 roku kpr. Ożóg postanowił znów wyjechać jeden z saperów. Koledzy wybierają się na grób w dniu na misję. Był saperem na IX zmianie PKW. „Uparłem urodzin Szymona. się. Jeszcze kiedy leżałem w szpitalu, postanowiłem, że

W jaki sposób można się dostać szym pułku. Mogą także trafić do sprawność fizyczna i odporność do waszej jednostki? nas rezerwiści z Narodowych Sił psychiczna. Problem polega na tym, że jeste- Rezerwowych. W tym roku planu- U nas nigdy nie ma dwóch ta- śmy jednostką o wysokim stopniu jemy przyjąć do służby w naszej kich samych zadań. W zależności specjalizacji. U nas zdecydowana jednostce 50 nowych żołnierzy. od sytuacji, pory roku, ukształto- większość ludzi musi mieść umie- wania terenu trzeba zastosować in- jętności w jakieś dziedzinie. Mile Jakie cechy powinien mieć żoł- ne techniki. Dlatego liczy się po - widziani są operatorzy różnego ro- nierz, który chce do was trafić? mysłowość i inicjatywa. Na takie dzaju sprzętu, koparek, ładowarek, Zależy nam na ludziach inteli- zalety stawialiśmy, przygotowując spychaczy, dźwigów. Potrzebujemy gentnych, wykształconych. Cenimy naszych ludzi do misji w krajach kierowców, szczególnie z kategorią u podwładnych kreatywność i zdy- objętych wojną. n prawa jazdy C i C+E, bo mamy du- scyplinowanie. W saperskiej pracy żo wszelkiego typu pojazdów sa- szczególnie ważna jest odpowie- PŁK MAREK GOLAN JEST mochodowych. Prowadzimy kwali- dzialność, odwaga i umiejętność DOWÓDCĄ 1 BRZESKIEGO fikacje chętnych do służby w na- pracy w zespole. Istotna jest także PUŁKU SAPERÓW.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 50 ARMIA / WOJSKO OD KULIS ARCH. 1 PUŁKU SAPERÓW ARCH.

RÓŻNORODNOŚĆ WYPOSAŻENIA

ołnierze 1 Brzeskiego Pułku Saperzy tej jednostki wykorzy- pojazdy samochodowe – od oso- ŻSaperów mają bardzo różno- stują również zdalnie sterowane bowo-terenowych, ciężarowych, rodny sprzęt. Do ciężkiego można roboty typu Ekspert, Talon i star- przez ciężkie samozaładowcze zaliczyć opancerzone transportery szego typu Inspektor, trały prze- i wywrotki, po specjalistyczne wozy pływające rozpoznania inżynieryj- ciwminowe Bożena oraz różnego sztabowe i dowodzenia. W pracy nego (TRI) na podwoziu gąsienico- typu wykrywacze metali oraz geo- używają również łodzi desanto- wym, pływające transportery sa- radary. Do ochrony osobistej słu- wych starszego i nowszego typu mobieżne i znacznie nowocze- żą im kombinezony przeciwwybu- z osadzonymi silnikami zaburtowy- śniejsze, otrzymane niedawno, chowe, w tym najnowszego typu mi marki Yamaha oraz wiele ro- kołowe transportery opancerzone EOD-9. Podjęte ładunki wybucho- dzajów sprzętu do nurkowania Rosomak w wersji bazowej. Porów- we przewożą otrzymanymi nie- i prowadzenia prac podwodnych. nywalnie wagowo są używane dawno specjalistycznymi pojazda- Oddzielną kategorią urządzeń w brzeskim pułku przez pododdzia- mi saperskimi Topola na podwo- jest kilka rodzajów agregatów prą- ły inżynieryjne również spycharki, ziu Iveco. dotwórczych oraz zestawów do wy- koparki, ładowarki, żurawie czy Ponadto w wyposażeniu jed- dobywania, uzdatniania i groma- przyczepy niskopodwoziowe. nostki znajdują się różnego typu dzenia wody. n

wrócę do Afganistanu. Musiałem sprawdzić, czy dam stało ciężko rannych. Wcześniej, w 1994 roku, jednostka radę. To był jakiś wewnętrzny nakaz, sposób na odbudo- straciła także innego, ppor. Wiesława Kucińskiego, który wywanie psychiki”, tłumaczy. Niestety, historia się po- poległ podczas rozbrajania miny na misji UNPROFOR wtórzyła. Tym razem wybuchł „ajdik” pod amerykań- w Chorwacji. skim MRAP-em, którym jechał. Znów trauma, szpitale i stopniowy powrót do zdrowia. Ale wrócił do jednostki. POD WODĄ I W POWIETRZU Najpierw na stanowisko za biurkiem, a po pewnym czasie Na terenie „Florydy”, jak saperzy nazywają przyko- – do grupy EOD na etat sapera. W ostatnich latach spo- szarowy plac ćwiczeń, spotykamy grupę zwiadowców śród żołnierzy pułku zginął jeden saper, a kilkunastu zo- z plutonu rozpoznania inżynieryjnego. Jest to podod-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 51 W RAZIE POTRZEBY dział szczególny, ponieważ działów – są gotowi wyruszyć służący w nim żołnierze mają ŻOŁNIERZE SĄ na pomoc cywilom, aby ewa- po kilka specjalności. Więk- kuować mieszkańców z za- szość to zwiadowcy, wyspe- GOTOWI DO grożonych terenów, wyre- cjalizowani saperzy-minerzy, montować lub wybudować a do tego nurkowie. „W puł- EWAKUACJI most, naprawić drogę, oczy- ku jest nas 11. W każdej dru- ścić wodę lub zapewnić do- żynie rozpoznania trzech lu- LUDZI, NAPRAWY stawy energii elektrycznej. dzi, którzy potrafią wykony- „Do tych zadań mam przygo- wać pod wodą wiele MOSTU LUB towanych prawie 200 ludzi czynności – od prowadzenia oraz około 140 różnego ro- rozpoznania akwenu, po- OCZYSZCZENIA dzaju pojazdów i maszyn, od cząwszy, przez prace inży- pływających transporterów nieryjne, na minowaniu skoń- WODY samobieżnych, łodzi desanto- czywszy. Możemy pracować wych, maszyn drogowych po na głębokości do 50 m”, wyjaśnia sierż. Zbigniew agregaty prądotwórcze”, mówi ppłk Filip Kłobukowski, Piech, pomocnik dowódcy plutonu. dowódca batalionu, a jednocześnie dowódca Wojsko- Żołnierze wrócili właśnie z Wrocławia z zajęć w ko- wej Jednostki Odbudowy. morze dekompresyjnej. Według norm nurkowie, aby Szybkość i efektywność działania żołnierzy batalio- utrzymać gotowość do wykonywania zadań, muszą kil- nu była sprawdzona podczas suszy latem 2015 roku. ka dni w miesiącu trenować pod wodą i w takiej komo- W miejscowości Stoszowice w kranach zabrakło wody. rze. Teraz przygotowują swój transporter rozpoznania Wójt poprosił o pomoc wojsko. Do akcji ruszyli spe- inżynieryjnego do wyjazdu na kolejny poligon. cjaliści właśnie z tej jednostki. Przez ponad trzy tygo- Zdaniem sierżanta każdy saper zwiadowca musi dnie wydobywali wodę, uzdatniali ją i wprowadzali do umieć znacznie więcej niż jego koledzy z innych pod- miejscowego wodociągu. oddziałów. Prowadząc rozpoznanie, muszą być przygo- „Jako jednostka odbudowy nie jesteśmy etatową jed- towani do tego, żeby przetrwać w przygodnym terenie. nostką. Wchodzimy w skład 1 Brzeskiego Pułku Sape- Muszą umieć skrycie podejść do rozpoznawanego rów. Szkolimy się jak inne pododdziały, wyjeżdżamy obiektu, a gdy zajdzie taka trzeba – wejść niepostrze- na poligony, a pomoc społeczeństwu jest naszą dodat- żenie na pole minowe. On sam, oprócz wielu innych kową powinnością, wynikającą z decyzji przełożo- umiejętności, legitymuje się dodatkowo specjalnością nych”, wyjaśnia podpułkownik. ratownika medycznego. Nie tylko żołnierze WJO pomagają. W 1 Brzeskim Od wielu lat saperzy każdego roku uczestniczą tak- Pułku Saperów do ratowania ludzi na wypadek klęsk że w kursach wysadzania zatorów lodowych za pomo- żywiołowych i innych trudnych sytuacji jest przygoto- cą ładunków wykładanych na zamarzniętej tafli z po- wanych aż 14 wyspecjalizowanych grup ratowniczych. kładów śmigłowców. Jest to trudne i niebezpieczne, Dyżurują tutaj żołnierze przeszkoleni m.in. do zwalcza- ponieważ materiał wybuchowy opuszcza się na lód za nia powodzi i zjawisk lodowych – oddzielne dla woje- pomocą lin, a lont prochowy mający detonować ładu- wództw: opolskiego, dolnośląskiego i śląskiego, jest nek zapala się przed jego ułożeniem na pokładzie wi- grupa do prac zabezpieczających w razie katastrof bu- szącej w powietrzu maszyny. dowlanych, grupa do przygotowania warunków do cza- sowego przebywania osób poszkodowanych, do izolo- POMOC, RATOWNICTWO, ODBUDOWA wania zagrożonego terenu oraz kilka innych pododdzia- Zbliża się południe. Trwa szkolenie pododdziałów. Im łów, przydatnych np. w razie ataków terrorystycznych. dłużej tu jestem, tym bardziej zaskakuje mnie mno- Powoli kończy się dzień pracy saperów. Według ich gość specjalizacji i umiejętności, które muszą zdobyć oceny, zwykły służbowy dzień. Niedługo koszary saperzy. A to podobno tylko ułamek zadań, do jakich przejmą we władanie służby dyżurne. W jednostce za- są przygotowani żołnierze brzeskiej jednostki. panuje spokój. Gdyby jednak gdzieś w regionie nagle W 3 Batalionie dowiaduję się, że duża jego część przybrała woda, przeszła wichura, na rzece wezbrała wchodzi w skład Wojskowej Jednostki Odbudowy kra, natychmiast rozdzwonią się telefony i z koszar (WJO). Oznacza to, że w razie potrzeby żołnierze – przy ulicy Sikorskiego w Brzegu wyruszą do akcji żoł- w większości z tego batalionu, ale też innych podod- nierze. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 52 ARMIA / MARYNARKA WOJENNA

ŁUKASZ ZALESIŃSKI

Jednostka jest położona z dala od zabudowań. Jak mawiają służący tutaj żołnierze – „pośrodku niczego”. A to sprzyja miejscu, w którym tajemnica goni tajemnicę. Morskie kły

ieco na uboczu, z dala od głównych ośrodków, stanowią dobry punkt wypadowy. Dzięki samemu położe- czasem trudno oprzeć się wrażeniu, że trochę niu miejscowości i dogodnej sieci dróg, stosunkowo szyb- w ukryciu… Ruchliwa krajówka z Gdańska do ko można stąd dotrzeć np. w okolice Trójmiasta, na Pół- Szczecina płynnie przechodzi w jej mniej wysep Helski czy Pomorze Środkowe”, wylicza koman- Nuczęszczany odcinek, a dalej w niemal pustą drogę niższej dor. Ale jest jeszcze jeden, równie istotny powód takiego kategorii. Na mapie to wijąca się wśród lasów biała wstąż- właśnie rozlokowania MJR. Baza leży z dala od zabudo- ka. Wreszcie, po półtorej godziny w samochodzie, jeste- wań, jak mawiają służący tutaj żołnierze – „pośrodku ni- śmy na miejscu. Brama 44 Bazy Lotnictwa Morskiego czego”. A to sprzyja jednostce, w której liczba tajemnic w Siemirowicach. Właśnie tutaj stacjonuje Morska Jed- jest tak pokaźna, jak mało gdzie. Przekonuję się o tym nostka Rakietowa (MJR), ważne ogniwo 3 Flotylli Okrę- niemal na każdym kroku. Liczba żołnierzy? Lepiej o tym tów w Gdyni. nie wspominać. Liczba wozów, których MJR używa? To Miejsce nieprzypadkowe. „Już wcześniej istniała tu in- oczywiście można wyczytać w dokumentach przetargo- frastruktura, którą mogliśmy zmodernizować i zagospoda- wych, ale od dowódców takiej informacji nie usłyszę. rować na nasze potrzeby”, tłumaczy kmdr Roman Bubel, Możliwość zajrzenia do wnętrza poszczególnych pojaz- dowódca MJR. „Przede wszystkim jednak Siemirowice dów? O tym nawet nie może być mowy. „Podczas targów

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 53 MARIAN KLUCZYŃSKI

zbrojeniowych w Kielcach był co prawda prezentowany stoją w równym rzędzie. Powietrze przeszywa jednostajny, wóz dowódcy zespołu ogniowego, ale wcześniej z wnętrza niski dźwięk silników i prądotwórczych agregatów. Ponad zostały wymontowane urządzenia niejawne, oprogramo- naszymi głowami obraca się zamontowany na jednym wanie zaś, z którego korzystamy na co dzień, zastąpiła je- z pojazdów radar. To element stacji radiolokacyjnej. go wersja uproszczona”, wspomina kmdr por. Cezary „Dzięki niej można monitorować sytuację powietrzną Drewniak, zastępca dowódcy MJR. w promieniu 240 km, a także na morzu w odległości do Na szczęście embargo nie jest absolutne. Wiedzy, którą 50 km”, wyjaśnia kmdr por. Maciej Jonik, dowódca dywi- żołnierze mogą się podzielić, jest dostatecznie dużo, by zjonu ogniowego MJR. Stacja przez cały czas pozostaje zrozumieć, jak to wszystko działa. A zatem… w gotowości do działania. Żołnierze uruchamiają ją jednak tylko w sytuacjach kryzysowych. Promieniowanie ZNIKAJĄCY MODUŁ emitowane przez radar mogłoby przecież ułatwić nieprzy- Pojazdy MJR stacjonują w głębi bazy. Do placu, na któ- jacielowi namierzenie pojazdów. Dane, których potrzebu- rym ćwiczą dziś żołnierze, jedziemy dobre kilkanaście ją żołnierze, spływają z innych źródeł. Ale po kolei. minut przez lasy, po drogach wąskich, krętych i skutych Załóżmy więc, że na polskich wodach pojawiły się nie- lodem. Wreszcie mijamy kolejną bramę. Potężne jelcze przyjacielskie okręty. Informacja o tym dociera do Siemi-

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 54 ARMIA / MARYNARKA WOJENNA MARIAN KLUCZYŃSKI Jednostka rakietowa intensywnie się rozbudowuje i ćwiczy, by skutecznie chronić kluczowe bazy morskie, rozsiane na Wybrzeżu miasta, strategiczne obiekty, szlaki komunikacyjne na lądzie i morzu.

rowic. Niedługo potem z bazy wyjeżdża kolumna wozów. w cztery rakiety. Do jednego celu zwykle są odpalane Wyjeżdża i… znika. Pojazdy mogą się rozlokować dwie. Kiedy dosięgną okrętu, pojazdy muszą w jak naj- w tzw. terenie przygodnym: na leśnej polanie, w zaroślach krótszym czasie przemieścić się w inne miejsce. „Wy- sąsiadujących z nadmorskimi wydmami, gdzieś pośród strzeliwując rakiety, demaskujemy się. Dlatego trzeba zro- pól. Oczywiście w to miejsce albo przynajmniej w jego bić wszystko, by przeciwnik nie zdążył odpowiedzieć”, pobliże muszą prowadzić jakiekolwiek drogi. Nie muszą zaznacza kmdr por. Jonik. być jednak pokryte asfaltem. Jelcze z powodzeniem poru- Uzupełnienie modułu stanowią pojazdy z dywizjonu szają po drogach gruntowych, leśnych duktach, pagórkach zabezpieczenia. „Odpowiadają one np. za transport rakiet. i nierównościach. „Prowadzimy regularny sondaż Wy- Wśród nich jest również mobilny warsztat, w którym mo- brzeża i kompletujemy listę miejsc, z których moglibyśmy gą zostać przeprowadzone drobne naprawy sprzętu me- operować”, przyznaje kmdr Bubel. chanicznego i elektronicznego”, informuje kmdr por. Jo- W skład tzw. dywizjonowego modułu ogniowego nik. Kolumna jest też osłaniania przez przeciwlotników, wchodzą pojazdy o różnym przeznaczeniu. Jego serce sta- którzy obsługują zestawy artyleryjskie i rakietowe. nowi ruchomy węzeł łączności. To tutaj właśnie spływają informacje na temat nieprzyjacielskich okrętów. Mogą TRÓJKĄTY, KWADRATY, ROMBY one pochodzić z różnych źródeł, np. od latających nad Na sporym monitorze została odwzorowana mapa, Bałtykiem samolotów. Nowoczesny system transmisji da- która przedstawia fragment Wybrzeża i kawałek Bałty- nych przesyła je w ułamku sekundy. Kmdr Bubel podkre- ku. Wody Zatoki Gdańskiej i otwartego morza są usiane śla: „Dzięki tego typu technologiom możemy śledzić ruch różnokolorowymi figurami. „Niebieskie koła oznaczają okrętów niemal w czasie rzeczywistym”. nasze okręty, żółte – jednostki niezidentyfikowane, zie- Kolumnę współtworzą też wozy dowodzenia. Wśród lone kwadraty to jednostki neutralne, a czerwone romby nich znajdują się te należące do dowódcy dywizjonu oraz – okręty wroga”, wylicza por. mar. Marcin Talaśka, do- dowódców baterii i zespołów ogniowych. „Dane o poten- wódca pierwszej baterii ogniowej, która ćwiczy za cjalnym celu trafiają do dowódcy dywizjonu, który przy- oknem. Są jeszcze zielone trójkąty na lądzie – to pojaz- dziela zadanie poszczególnej baterii – tłumaczy kmdr por. dy i wyrzutnie MJR. Drzwi, które prowadzą do wnętrza Jonik – jej dowódca zaś wydaje rozkaz konkretnemu ze- pojazdów dowodzenia, są co prawda dla postronnych społowi ogniowemu”. Żołnierze, którzy wchodzą w jego zamknięte, ale tutaj mogę prześledzić proces decyzyjny skład, namierzają cel, po czym przesyłają misję do akcep- oraz odpalenie rakiet. Jesteśmy w pomieszczeniu, gdzie tacji swoim zwierzchnikom i czekają, aż ci zgodzą się na mieści się trenażer systemu NSM. Tutaj pierwsze kroki odpalenie rakiet. „Taki rozkaz zwykle wydaje dowódca stawiają żołnierze nowo wcieleni do MJR, a ci z więk- baterii. Decyzja może jednak zostać scedowana na do- szym stażem regularnie doskonalą swoje umiejętności. wódcę zespołu ogniowego. Wszystko zależy od tego, jak Trenażer składa się z dziewięciu stanowisk imitują- dynamiczna jest sytuacja i ile w związku z tym mamy cych wozy dowodzenia i dwóch, przy których mogą ćwi- czasu”, podkreśla kmdr por. Jonik. Same wyrzutnie stoją czyć specjaliści ze stacji radiolokacyjnych. Oczywiście obok wozów dowodzenia. Każda z nich jest uzbrojona oprogramowanie, z którego korzystają w porównaniu

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 55

ZESPOŁY OGNIO- z oryginałem jest inne, WE TO BROŃ „Tego typu broń marynarka wo- uproszczone, a więc jawne. jenna miała w wyposażeniu już Por. Talaśka wciela się w rolę DEFENSYWNA. w czasach PRL-u. Potem jednak dowódcy zespołu ogniowego. została ona wycofana. Teraz warto Wybiera cel: okręt powoli ZOSTANIE UŻYTA powrócić do tej koncepcji”, przeko- przesuwający się mniej wię- nuje kmdr Bubel. Nadbrzeżne dy- cej na wysokości Helu. Wy- TYLKO W RAZIE wizjony rakietowe mają np. Chor- znacza trasę obu rakiet (jeśli wacja, Szwecja czy Finlandia. z tego zrezygnuje, system sam ZAGROŻENIA „Bałtyk jest morzem płytkim, za- może wybrać optymalny wa- mkniętym. Okręty siłą rzeczy mają riant) i czeka na ewentualne NASZEGO tutaj ograniczone możliwości, trud- zastrzeżenia dowódcy baterii. niej im odskoczyć od przeciwnika Czego mogą dotyczyć? TERYTORIUM i się ukryć”, tłumaczy komandor. „Choćby trasy, jaką ma się przemieszczać rakieta. Do- I dodaje: „Oczywiście broń rakietowa w żadnym wypad- wódca baterii może podpowiedzieć, aby wykonała po ku nie zastąpi okrętu. Może jednak stanowić dla niego do- drodze więcej zwrotów. W ten sposób trudniej ją będzie skonałe uzupełnienie. Tym bardziej że zasięg rakiet obej- strącić. Może też zasugerować, by rakieta ominęła okręt, muje wody ciągnące się wzdłuż całego naszego teryto- a następnie zawróciła i uderzyła w niego od strony mo- rium”. rza, co wprowadzi element zaskoczenia”, podkreśla W MJR służą żołnierze, którzy do Siemirowic przyszli kmdr Bubel. praktycznie z całej Polski, z różnych jednostek, co więcej Po chwili pierwsza z rakiet zostaje odpalona, a ja wi- – z różnych rodzajów sił zbrojnych. „Ja służyłem wcze- dzę, jak niewielki kształt przesuwa się w kierunku okrętu śniej w 9 Dywizjonie Przeciwlotniczym 3 Flotylli, a po- po zakreślonej na monitorze szarej trajektorii. Wkrótce tem w Dowództwie Marynarki Wojennej. Ale mamy dołącza kolejna rakieta. Ta zmierza do celu krótszą trasą. u siebie żołnierzy, którzy ukończyli Akademię Marynarki Obie spotkają się tuż nad nim, a potem uderzą z ogromną Wojennej i stanowili załogi okrętów, mamy takich z Bry- mocą. Okręt zostaje zniszczony. „Jeśli pogoda jest dobra, gady Lotnictwa Marynarki Wojennej, a nawet z wojsk lą- a na trasie nie ma przeszkód, które rakieta musi ominąć, dowych i sił powietrznych”, wylicza kmdr Bubel. „Przez może ona pokonać dystans znacznie przekraczający 150 te kilka lat zdążyliśmy się też już dorobić grupy wycho- km”, informuje kmdr Bubel. Skuteczność tego typu bro- wanków”. Tymczasem trwa nabór. „Poszukujemy np. spe- ni przekracza 90%. „Widziałem film, na którym uderze- cjalistów od łączności, informatyki, radiolokacji czy broni nie dwóch rakiet dokonało spustoszenia na fregacie klasy rakietowej”, dodaje komandor. »Oslo«. Doszczętnie została zniszczona nadbudówka”, Żołnierze z MJR regularnie trenują w jednostce, ale też wspomina dowódca MJR. A kmdr por. Jonik przypomina poligonie w pobliżu Ustki. Teraz intensywnie przygo- na: „Głównym celem takiego ostrzału nie jest zatopienie towują się do pierwszych ćwiczeń za granicą. Wiosną wy- nieprzyjacielskiej jednostki. Jeśli uda się tego dokonać, to jeżdżają do Norwegii. „Będziemy współdziałać z tamtej- bardzo dobrze. Przede wszystkim jednak należy uszko- szą marynarką”, zapowiada kmdr Bubel. „Norweski poli- dzić ją tak, by została wyłączona z dalszej walki”. gon daje możliwość przećwiczenia strzelań na znaczne odległości. Ma też system telemetryczny, który pozwoli WIOSNĄ DO NORWEGII kontrolować lot rakiety”, wyjaśnia dowódca MJR. „Jeśli Historia MJR sięga 2011 roku. Wówczas to został sfor- zboczy ona z kursu, po prostu spadnie do wody”. mowany nadbrzeżny dywizjon rakietowy. Na jego czele Tak więc jednostka rakietowa intensywnie się rozbudo- stanął kmdr por. Cezary Drewniak. „Pierwsze dwa lata wuje i ćwiczy, by skutecznie chronić kluczowe bazy mor- upłynęły nam pod znakiem prac koncepcyjnych, naboru skie, rozsiane na Wybrzeżu miasta, strategiczne obiekty, ludzi, wstępnych szkoleń. Sprzęt dostaliśmy w 2013 ro- szlaki komunikacyjne na lądzie i morzu. „Naszym celem ku”, wspomina. Minęły kolejne dwa lata i w Siemirowi- są duże okręty bojowe, ale też mniejsze jednostki wyposa- cach stacjonowała już Morska Jednostka Rakietowa. Skła- żone w broń rakietową, okręty transportowe i desantowe”, da się ona z dwóch dywizjonów rakietowych (drugi z nich tłumaczy kmdr por. Drewniak. I dodaje: „Oczywiście ze- dostanie sprzęt w 2017 roku) oraz dywizjonu wsparcia. społy ogniowe to broń typowo defensywna. Zostanie uży- W założeniu ma być jednym z kluczowych elementów ta tylko w razie zagrożenia naszego terytorium. Wtedy systemu odstraszania nieprzyjaciela, a w razie jego ataku musimy zrobić wszystko, by nieprzyjaciel nawet się do – obrony polskiego terytorium. Wybrzeża nie zbliżył”. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 56 ARMIA / LOGISTYKA

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE ZASTOSOWANE W KTO ROSOMAK WYMAGAJĄ ODPOWIEDNIEJ APARATURY KONTROLNO- -POMIAROWEJ ORAZ POMIESZCZEŃ anc RAFAŁ MNIEDŁO/11 LDKP MNIEDŁO/11 RAFAŁ

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 57

KRZYSZTOF WILEWSKI Fala remontowa Ruszyła budowa centrum obsługowo-remontowego rosomaków. Będą to pierwsze nowe warsztaty poziomu operacyjnego od 1981 roku.

entrum obsługowo-remontowe kołowych trans- powiedzieć, przełomowym wydarzeniem. Płk Adam porterów opancerzonych Rosomak, które po- Wojciechowski, zastępca szefa techniki w Inspektoracie wstanie na terenie 52 Batalionu Remontowego Wsparcia, podkreśla, że średni wiek prawie 400 budyn- w Czarnem, będzie miało kubaturę prawie ków warsztatowych szczebla operacyjnego, czyli np. hal C33 tys. m3 i niemal 6 tys. m2 powierzchni. Budynek ma rejonowych warsztatów technicznych i batalionów remon- się składać z 16 stanowisk obsługowo-naprawczych, la- towych, wynosi 58 lat. „Nasza armia od 1981 roku nie kierni, śrutowni, stacji diagnostycznej oraz magazynów zbudowała ani jednego nowego warsztatu poziomu opera- części zamiennych. Mają tu być wykonywane przeglądy cyjnego. Owszem, na poziomie taktycznym były takie in- techniczne rosomaków poziomu operacyjnego, czyli po westycje, jak chociażby zaplecze dla czołgów Leopard, dwóch i czterech latach użytkowania (poziom taktyczny które powstało w 10 Brygadzie Kawalerii Pancernej w Ża- – czyli jednostka liniowa – zajmuje się obsługą miesięcz- ganiu, czy warsztaty dla kołowych transporterów opance- ną, kwartalną, półroczną i roczną). W Czarnem będą rzonych Rosomak w Szczecinie”, wyjaśnia płk Wojcie- również dokonywane poważniejsze naprawy oraz będzie chowski. przywracana sprawność wozom powracającym np. z mi- Choć logistycy nie narzekają, to naprawdę trudno nie sji zagranicznych. zauważyć ich rozgoryczenia, że tak długo potrzeby inwe- Przetarg dotyczący wykonawcy inwestycji w wojewódz- stycyjne jednostek remontowych były odsuwane na dalszy twie pomorskim rozstrzygnięto pod koniec ubiegłego ro- plan. Do jakiego stanu doprowadziło to w wielu miejscach ku, a wartą ponad 32 mln zł umowę z firmą Skanska, któ- zaplecze remontowe, najlepiej widać w 16 Batalionie Re- ra wygrała postępowanie, podpisano 8 stycznia 2016 roku. montowym w Elblągu. Tamtejsze warsztaty mieszczą się Spółka ma 30 miesięcy na realizację kontraktu. Jak pod- w przystosowanych garażach, których stan techniczny jest kreśla płk Waldemar Masztalerz, szef Szefostwa Służby zatrważający. „Tutaj remont już nic nie da, gdyż stan Czołgowo-Samochodowej Inspektoratu Wsparcia Sił obiektu jest tak zły, że nadzór budowlany się na niego nie Zbrojnych, Skanska będzie odpowiedzialna za inwestycję zgodzi. Wszystko trzeba wyburzyć i postawić od nowa”, od A do Z, czyli nie tylko za wzniesienie budynku, lecz opowiada jeden z oficerów. także za jego wyposażenie w najnowszy sprzęt diagno- Na szczęście zdecydowanie idzie ku lepszemu, a Czar- styczno-naprawczy. ne jest jaskółką tych zmian. Prace koncepcyjne nad utwo- „Pojazdów naszpikowanych elektroniką, jeżeli to nie rzeniem na bazie batalionu remontowego nowoczesnego jest konieczne, nie powinno się obsługiwać w nieodpo- centrum obsługowo-naprawczego rosomaków ruszyły wiednich warunkach”, podkreśla płk Masztalerz. „Nowo- w Inspektoracie Wsparcia Sił Zbrojnych w 2011 roku. Jak czesne technologie zastosowane np. w KTO Rosomak lub wyjaśnia płk Adam Wojciechowski, początkowo zastana- czołgach Leopard 2 wymagają odpowiedniej aparatury wiano się, czy obiekt mający się specjalizować w serwisie kontrolno-pomiarowej oraz pomieszczeń nie tylko ogrze- i remontach naszych podstawowych wozów bojowych po- wanych, ale również o odpowiedniej wilgotności i kontro- winien powstać na bazie już istniejącej infrastruktury. lowanym poziomie zapylenia”. Ostatecznie postanowiono, że zostanie on zbudowany od podstaw. Zdecydowano również, że nasza armia wzboga- WYCZEKIWANY PRZEŁOM ci się nie o jeden taki warsztat, ale o dwa. Drugi powstanie Logistycy nie ukrywają, że budowa centrum jest dla w Rejonowych Warsztatach Technicznych 3 RBLog służby czołgowo-samochodowej bardzo ważnym, żeby nie w Rzeszowie.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 58 ARMIA / LOGISTYKA

SIEĆ WARSZTATÓW WOJSKOWYCH

W centralnym planie inwestycji 1 Regionalna Baza Logistyczna: kich stajniach (sprzedano je deve- budowlanych na lata 2013–2022 – Rejonowe Warsztaty Techniczne – Bydgoszcz, loperowi, który przerabia je na znalazł się również wspomniany – Rejonowe Warsztaty Techniczne – Grudziądz, dwupoziomowe mieszkania), ar- batalion remontowy w Elblągu. – Warsztaty Techniki Morskiej – Gdynia, mia będzie musiała postawić zu- Rozpadające się garaże przy ulicy – Warsztaty Techniki Lotniczej – Toruń. pełnie nowy budynek warsztatowy Królewieckiej zostaną sprzedane, 2 Remontowa Baza Logistyczna: przy ulicy Zaświat, w którym będą a zupełnie nowy obiekt powstanie – Rejonowe Warsztaty Techniczne – Nowy Dwór obsługiwane auta użytkowane przy ulicy Łęczyckiej. Na podobne Mazowiecki, przez jednostki i instytucje bydgo- inwestycje może liczyć również – Warsztaty Techniczne – Pilawa, skiego garnizonu. Żagań. 11 Batalion Remontowy – Warsztaty Techniczne – Łomża. W centralnym planie inwestycji w tym mieście wzbogaci się o halę 3 Regionalna Baza Logistyczna: budowlanych na lata 2013–2022 obsługowo-naprawczą dla leopar- nie uwzględniono Rejonowych – Rejonowe Warsztaty Techniczne – Rzeszów, dów. Jak podkreślają logistycy, ma Warsztatów Technicznych w Gru- – Rejonowe Warsztaty Techniczne – Żurawica, to być obiekt przystosowany do dziądzu. Niewykluczone jednak, – Warsztaty Uzbrojenia i Elektroniki Lotniczej opieki technicznej zarówno nad że i tu dotrze fala zmian. W tym – Nowy Dwór Mazowiecki, modelem leoparda 2A5, jak i zmo- wypadku mielibyśmy jednak do – Polowe Warsztaty Lotnicze – Bydgoszcz, dernizowanymi leopardami 2A4, czynienia z sytuacją niecodzienną. które będą miały oznaczenie 2PL. – Polowe Warsztaty Lotnicze – Radom. Logistycy chcą bowiem przenieść 4 Regionalna Baza Logistyczna: warsztaty z obecnej lokalizacji do NIE TYLKO OD PODSTAW – Rejonowe Warsztaty Techniczne – Jastrzębie, znajdującej się kilkanaście kilo- Armia będzie jednak nie tylko – Warsztaty Techniczne – Oleśnica, metrów po drugiej stronie Dolnej budować od nowa. „Nie ma sensu – Warsztaty Techniczne – Krosno Odrzańskie. Wisły Grupy, gdzie się znajduje burzyć dobrych budynków, speł- Centrum Szkolenia Logistyki. niających nasze oczekiwania. Tam, gdzie wystarczy mo- „Warsztaty w Grudziądzu mieszczą się w zabytkowym dernizacja, będziemy przebudowywać i unowocześniać”, obiekcie, w grudziądzkiej twierdzy”, wyjaśnia płk Woj- zapowiada płk Waldemar Masztalerz. Listę obiektów ciechowski. „Ich modernizacja i unowocześnienie są cał- przeznaczonych do modernizacji otwiera Krosno Odrzań- kowicie nieopłacalne, bo choć prowadzenie inwestycji skie. Tam, w koszarach wzniesionych w XIX wieku na w tego typu lokalizacjach wiąże się ze zwolnieniami po- potrzeby armii niemieckiej, powstanie nowoczesny warsz- datkowymi, to potrzebna nam infrastruktura, jak oksy- tat, w którym będą obsługiwane nasze czołgi oraz trans- downia czy fosforanownia, tam nie powstanie”. Przenie- portery opancerzone, zarówno gąsienicowe, jak i kołowe. sienie warsztatów z Grudziądza do Grupy miałoby rów- Gruntownie przebudowane zostanie również zaplecze nież wymiar operacyjny – zmieniłyby one swoją siedzibę obsługowo-naprawcze filii rejonowych warsztatów tech- z prawego brzegu Wisły na lewy. Decyzje w tej sprawie nicznych w Lublinie. „Ma się tam znaleźć baza warsztato- zapadną w najbliższym czasie. wa, zajmująca się naprawami, które obecnie odbywają się w niewielkich obiektach porozrzucanych po całym kraju. DLA DOBRA ARMII Będzie tam również funkcjonowało centrum obsługowo- Logistycy podkreślają, że inwestycje w warsztatową in- -naprawcze dla samochodów osobowych i ciężarowych”, frastrukturę są potrzebne naszej armii. „Budując nasze wyjaśnia płk Wojciechowski. kompetencje, nie robimy tego po to, aby coś odebrać prze- Kolejnym obiektem , który będzie modernizowany, jest mysłowi”, wyjaśnia płk Masztalerz. My musimy stworzyć hala w Rejonowych Warsztatach Technicznych w Jastrzę- odpowiednie warunki do wykonywania zadań, które są biu przeznaczona do obsługi przeciwpancernych poci- nam, logistykom, przypisane. Na czas wojny Siemianowi- sków kierowanych Spike, ale jedynie ich części sterującej. ce Śląskie czy inny zakład przemysłowy będą zajmowały Po unowocześnieniu i doinwestowaniu, wyposażeniu się naprawami w celu odtworzenia zdolności daleko w tyl- w nowe maszyny i narzędzia oraz przeszkoleniu załogi, nej strefie. A my musimy mieć potencjał przy wojskach”. będzie tam wykonywana również obsługa rakiet. Oprócz Wojskowi dodają, że absolutnie nie trzeba się też tego warsztaty z Jastrzębia wesprą inne placówki zajmują- martwić brakiem pracy. Wspomniane w kontekście cen- ce się leopardami. trum w Czarnem Siemianowice Śląskie będą serwiso- Ostatnim punktem na modernizacyjnej mapie jest Byd- wały nie tylko już dostarczone rosomaki, lecz także goszcz. Po tym, jak wojsko pozbyło się warsztatów służby wersje specjalistyczne wozów, które dopiero zostaną na- czołgowo-samochodowej znajdujących się w poniemiec- szej armii przekazane. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA PATRONAT POLSKI ZBROJNEJ 60 ARMIA / ROZPOZNANIE

PIOTR BERNABIUK WSZECHSTRONNI ZWIADOWCY Jak powstaje jednostka rozpoznania na miarę XXI wieku?

owódca sekcji 2 Kompanii Dalekiego Rozpo- opracowywano schematy szkoleniowe, trwały prace nad znania st. sierż. Arkadiusz Zadworny uważa układaniem etatu, kompletowaniem sztabu i pododdzia- służbę w 9 Pułku Rozpoznawczym za niezwy- łów. Do zadań wynikających z nowej struktury byli po- kle atrakcyjną, ale od razu dodaje, że nie dla trzebni starannie dobrani żołnierze, a niektórzy mieli Dwszystkich: „Gdy szukamy kandydatów do służby w na- kłopoty z dopasowaniem się do wymagań na nowych szym pułku, często słyszymy: »Do rozpoznania? Dzięku- stanowiskach. Wielu zaskakiwało to, że od typowo żoł- ję!«. Żołnierze innych specjalności widzą na poligonie, nierskich umiejętności ważniejsze okazywały się sztuka jak zwiadowcy na początku działań gdzieś znikają, a po- komunikowania się z ludźmi, umiejętność pracy anali- tem wracają po kilku dniach padnięci, brudni, zarośnięci. tycznej czy odporność psychiczna. Nie bierzemy przecież udziału w efektownych szturmach, Szef sekcji wychowawczej, a zarazem oficer prasowy lecz siedzimy całymi dniami zaszyci w terenie. A innym pułku mjr Sylwester Tabaka nie owija w bawełnę: to wydaje się trudne, nudne i nieefektowne”. „Wcielając ludzi do służby, nie mieliśmy jak zmierzyć 9 Warmiński Pułk Rozpoznawczy w obecnych struktu- wszystkich parametrów decydujących o ich przydatno- rach istnieje od 2010 roku. Jednakże dopiero w 2012 ro- ści. Braliśmy wówczas każdego chętnego, spełniającego ku zaczęło się faktyczne szkolenie, bo przez dwa lata podstawowe kryteria naboru, żeby tylko zapewnić

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 61 ŁUKASZ KERMEL/17 WBZ

wskaźniki ukompletowania stanu pułku. Następnie przy- spadochronowego w rozwijającym się w Lidzbarku puł- porządkowywaliśmy człowieka do konkretnej funkcji”. ku rozpoznawczym. W efekcie wielu ludzi w ciągu pięciu lat odeszło. Powstały tam trzy kompanie dalekiego rozpoznania, W większości podejmowali jednak wyzwanie. Modelo- a jednym ze sposobów przerzucania ich do działań bojowym przykładem jest mjr Marek Gałka, który odnalazł wych są skoki spadochronowe. Skryte desantowanie li- się wówczas znakomicie. Przyszedł do pułku w gorą- czącej sześciu żołnierzy sekcji na dalekie zaplecze prze- cym okresie jako kapitan i objął stanowisko pomocnika ciwnika wymaga stosowania technik HALO lub HAHO, dowódcy ds. desantowania. ale skoki z tak dużej wysokości to wyższa szkoła jazdy, Ze spadochroniarstwem wojskowym kojarzą się głów- a w pułku wszystko trzeba było zacząć od zera. Major nie dwie jednostki – 6 Brygada Powietrznodesantowa wspomina te czasy: „Oprócz jedynego skoczka, i 25 Brygada Kawalerii Powietrznej. Mjr Marek Gałka chor. Jędrzeja Piątka, nikt w pułku nie miał wówczas pełnił służbę w obu, następnie, ze zgromadzonym przez nawet podstaw przygotowania do skoków. Nie było lata doświadczeniem i klasą mistrzowską instruktora spa- sprzętu, spadochroniarni ani ośrodka szkolenia. Na dochronowego, postanowił spróbować pionierskiej robo- przygotowaniach do uzyskania samodzielności w szko- ty polegającej na tworzeniu od podstaw bazy i szkolenia leniu spadochronowym zeszło nam do 2013 roku.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 62 ARMIA / ROZPOZNANIE

Wspierał nas leźnicki Ośrodek Szkolenia Aeromobilno- -Spadochronowego i pomagali koledzy z hrubieszow- skiego 2 Pułku Rozpoznawczego, będący w tej dziedzinie o parę lat do przodu”. Przez trzy lata mjr Gałka stworzył od podstaw bazę i system szkolenia, przygotował instruktorów. W 2014 roku już wszyscy skaczący, od szeregowych z kompanii dalekiego rozpoznania po dowódcę pułku, wykonali plano- waną liczbę skoków, w tym bardziej zaawansowani na spadochronach szybujących. A skoki HAHO i HALO, według majora, to jeszcze na razie pieśń przyszłości.

ZMIANY W SZTABIE Płk Tomasz Łysek swój pułk widzi w całości jedynie w dokumentach. Jak zapewnia, nigdy nie miał możliwo- ści spotkać się ze wszystkimi żołnierzami na placu apelo- wym: „Nie ma dnia, żeby jakaś grupa nie szkoliła się poza jednostką. Statystycznie każdy mój żołnierz spędza 20 dni na szkoleniach poligonowych”. Zespół ISTAR wykonuje swoje zadania przede wszystkim w sztabie Wielonarodowego Korpusu Północno-Wschodniego. Żołnierze rozpoznania osobowego (HUMINT) z kolei rzadziej wyjeżdżają na poligony, bo głównie ćwiczą w środowisku miejskim. Zwiadowcy, by nie szkolić się ciągle w swojej okolicy, gdzie znają na pamięć wszystkie ISTAR (Intelligence, Surveillance, Target, Acquisition ścieżki, działają w górach, w terenie nadmorskim. Często and Reconnaissance) współpracują z Akademią Obrony ćwiczą w nocy – wykonują marsze na długich dystan- Narodowej, mają też doskonałe kontakty z bydgoskim sach. Podczas wielogodzinnego pokonywania trudnego JTFC (Joint Training Force Center). Wreszcie, po dłuż- terenu wyrabiają kondycję, ale też uczą się tego, żeby po szej przerwie, odtwarzają współpracę szkoleniową z eu- osiągnięciu rejonu, w którym będą prowadzić rozpozna- ropejskimi ośrodkami szkolenia armii Stanów Zjedno- nie, być w pełni sił fizycznych i intelektualnych. czonych. Zespół HUMINT doskonali się natomiast syste- W kompaniach rozpoznawczych najczęściej służą żoł- matycznie w rumuńskim Oradea, gdzie jest natowski nierze pochodzący z okolicy, ze ściany wschodniej. ośrodek szkolenia rozpoznania osobowego. W szkoleniu wykorzystuje się zatem lokalny patriotyzm Jesienią 2015 roku w pułku przeprowadzono przegląd i znajomość terenu. Tubylcy mają tu ścieżki wydeptane propozycji szkoleń zagranicznych, które przychodzą od dziecka, ich koledzy są policjantami, leśniczymi, soł- z Departamentu Kadr MON. Na wiele z nich dowódca tysami, a w rozpoznaniu są to bezcenne znajomości. pułku chce wysłać swoich żołnierzy, od kaprala do puł- W działaniach bojowych będą musieli na przykład zna- kownika. Zdaniem płk. Łyska ostatnią rzeczą jest trzyma- leźć schronienie w domu zaufanej osoby. nie na siłę ludzi w jednostce. Dowódcy szczególnie zale- ży na kształceniu młodych oficerów. Jego zdaniem pod- SĄ WSZĘDZIE porucznik od początku służby powinien się szykować do Potencjał pułku jest rozbudowywany także poprzez roli oficera sztabowego. Dowodzenie plutonem czy kom- współpracę z ośrodkami szkoleniowymi w siłach zbroj- panią jest w jego karierze jedynie epizodem, cennym do- nych, w tym z Ośrodkiem Szkolenia Aeromobilno-Spa- świadczeniem, więc już na tym etapie musi się włączać dochronowego i Centrum Szkolenia Marynarki Wojen- w pracę sztabową, w planowanie i kierowanie. nej. Zwiadowcy brali udział w ćwiczeniach grupy okrę- tów rozpoznawczych, wspierali także specjalsów BUTELKA NA DOBĘ z jednostki GROM. Z funkcjonariuszami Służby Wię- Ważnym partnerem zwiadowców jest Straż Graniczna. ziennej trenowali działania w sytuacjach kryzysowych, Od półtora roku biorą oni udział w patrolach Warmińsko- a w Szczytnie, od specjalistów z Wyższej Szkoły Policji, -Mazurskiego Oddziału SG. Jesienią 2015 roku otworzy- uczyli się metod prowadzenia przesłuchań. Na poziomie li drugi kierunek współdziałania z pogranicznikami, tym

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 63

St. sierż. Arkadiusz Zadworny, dowódca sekcji 2 Kom- panii Dalekiego Rozpoznania, przekonuje, że szkolenie zwiadowców nawet w najtrudniejszych warunkach nie przynosi jednak pełnego zgrania zespołów. Gdy podod- dział osiągnie zdolność bojową, powinien przetrzeć się 9 Pułk Rozpoznawczy ma w jednostce komplet zespołów rozpo- w misji. „Jeśli żołnierze spędzą ze sobą sześć miesięcy, znawczych przewidywanych w doktrynie ISTAR nawet nie uczestnicząc w walce, to niepasujący do kompletu ostatecznie odpadną”. Między kompaniami rozpoznania i dalekiego rozpoznania odbywa się spora rotacja ludzi w obie strony. Jed- nym kontuzje czy kłopoty ze zdrowiem nie pozwalają służyć w tych drugich, innym po kilkunastu skokach spa- dochronowych włącza się blokada. Jeśli mimo to pozo- stają wartościowymi żołnierzami, przenoszą się do kompanii rozpoznawczej. A stamtąd najambitniejsi trafiają do dalekiego rozpoznania, skąd następnie najlepszych pod- bierają… wojska specjalne.

ŻOŁNIERZE NA MEDAL Z ubiegłorocznych ćwiczeń „Cambrian Patrol”, uważa-

SEKCJA WYCHOWAWCZA 9 PUŁKU ROZPOZNAWCZEGO (3) 9 PUŁKU ROZPOZNAWCZEGO WYCHOWAWCZA SEKCJA nych za międzynarodową olimpiadę pododdziałów rozpoznawczych, ośmioosobowa ekipa dowodzona przez ppor. Rafała Piaseckiego przywiozła srebrny medal. W Górach Kambryjskich, w rejonie, gdzie są prowadzone słynne se- razem w Bieszczadach. Kpt. Marcin Gronczyński, do- lekcje do Special Air Service, w ćwiczeniach wzięło udział wódca 1 Kompani Rozpoznawczej, wybrał się tam jesie- blisko 180 zespołów, w tym 18 spoza Wielkiej Brytanii. Na nią ze swoimi żołnierzami w poszukiwaniu nowych wy- pokonanie liczącej 65 km pętli i wykonanie sześciu zadań zwań: „Działaliśmy w terenie górskim, rozległym, w do- taktycznych zespoły miały dwie doby. Polscy zwiadowcy datku obcym. Mieliśmy dużo pracy na mapach. od początku narzucili ostre tempo marszu. W kolejnych eta- Musieliśmy się skupiać na nawigacji. Ostatnim rozdzia- pach sprawnie rozpoznali obiekt, zaatakowali terrorystów łem, po kilku nocach spędzonych pod chmurką, po wy- i uwolnili zakładnika, pokonali też przeszkodę wodną. czerpującym marszu, bez zewnętrznego zabezpieczenia Por. Piasecki uważa, że na tak znakomity wynik złoży- logistycznego, były ćwiczenia ze Strażą Graniczną. Na co ły się doświadczenia zdobyte przez kolegów w poprzed- dzień współdziałamy z pogranicznikami, ale tym razem nich edycjach ćwiczeń, przede wszystkim jednak dorobek rywalizowaliśmy. Mieliśmy przeniknąć wyznaczony ob- szkoleniowy, udział, również z sukcesami, w krajowych szar, a oni musieli nas wykryć”. zawodach użyteczno-bojowych plutonów rozpoznaw- Kapitan w trakcie zajęć jest ze swymi żołnierzami. Tak czych, certyfikacje w ramach szkoleń poligonowych, jego samo jak oni marznie czy głoduje. W ćwiczeniach „Ja- własne doświadczenia z kursu „Patrol ’14”. strząb ’14”, podczas których działający sekcjami zwia- Zdaniem dowódcy pułku udział w ćwiczeniach połą- dowcy podgrywali rozpoznanie przeciwnika, plecak ka- czonych z rywalizacją ma ogromną wartość, żołnierze pitana ważył 34 kg. Nie licząc amunicji. Jedzenia i wody przez dwa tygodnie szkolą się w doborowym towarzy- mieli na trzy dni. Butelka dziennie. „Zakładaliśmy pozy- stwie. Dodaje przy tym: „Nie przygotowujemy teamu do skanie wody w terenie, ale okazał się bagnisty, więc na- wygrywania, wymieniamy co roku ludzi w drużynie, by wet nie było mowy o filtrowaniu czy uzdatnianiu chemią. poszerzać doświadczenia. A jak wracają z sukcesem, ma- Maszerowaliśmy 30 km przez trudny teren, by nas nie my wielką satysfakcję”. wykryto. Doszliśmy wreszcie do studni, ale okazało się, Ogrom i wszechstronność szkolenia w kraju i za grani- że jest zasypana. Na dodatek, choć po dwóch dniach cą przynoszą coraz bardziej widoczne efekty. Pułk z tra- zrzucono zasobniki ZT 100 z zaopatrzeniem, nie mogli- dycyjnej jednostki rozpoznawczej przekształca się śmy z nich skorzystać. Chwilami było bardzo ciężko, ale w strukturę odpowiadającą wyzwaniom współczesnego to właśnie takie sytuacje, takie emocje, najbardziej ich pola walki. Do osiągnięcia ostatecznego efektu potrzeba wciągają do służby w rozpoznaniu”, mówi. jednakże kolejnych kilku lat. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA KADR / ĆWICZENIA

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 65

PAULINA GLIŃSKA Dwa ognie W Skwierzynie odbyło się sojusznicze szkolenie przeciwlotników z Polski i USA. DANIEL ANDALUKIEWICZ/35 DYWIZJON RAKIETOWY OP RAKIETOWY DYWIZJON ANDALUKIEWICZ/35 DANIEL

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 66 KADR / ĆWICZENIA

anther Assurance” to efekt wieloletniej współpra- cy armii polskiej i USA. Ćwiczenia te otwierają cykl przedsięwzięć szkoleniowych poprzedzają- cych tegoroczny szczyt NATO w Warszawie. Do PPolski przyjechało 100 żołnierzy z armii amerykańskiej. Na co dzień stacjonują oni w niemieckim Baumholder, gdzie służą w batalionie artylerii przeciwlotniczej. W Skwierzynie przez cztery dni szkolili się wspólnie ze 100 żołnierzami z 35 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej. Trening był prowadzony pod polskim do- wództwem. „Żołnierze doskonalili planowanie, prowadzenie obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej, ćwiczyli zmianę stanowisk ogniowych, załadunek i roz- ładunek wyrzutni. Trenowali też odpieranie symulowa- nych ataków lotniczych. Była to dla nas doskonała oka- zja do wymiany doświadczeń i przetestowania własnych możliwości”, mówi ppłk Dariusz Stróżewski, dowódca 35 Dywizjonu. Wojskowi korzystali z przeciwlotniczych zestawów rakietowych S-125 Newa SC oraz baterii rakietowego systemu Patriot. Szkolących się w Skwierzynie żołnierzy odwiedzili minister obrony narodowej Antoni Macierewicz i amba- sador USA w Polsce Paul W. Jones, który zaznaczył, że dla Amerykanów ćwiczenia miały być testem szybkiego przerzutu na terytorium sojusznika zestawów przeciwlotniczych. „Szybkość przemieszczenia baterii i spraw- ność działania żołnierzy obu stron daje nadzieję na dobre współdziałanie w razie ewentualnego zagrożenia bezpieczeństwa. Ćwiczenia potwierdzają skuteczność wojsk rakietowych. Jestem pod ogromnym wrażeniem działania sprzętu, ale przede wszystkim wysokiej spraw- ności i współdziałania żołnierzy”, mówił szef resortu obrony. To nie pierwsze polsko-amerykańskie szkolenie przeciwlotników z wykorzystaniem systemu Patriot. W latach 2010–2012, w trzymiesięcznych cyklach, stacjonowała w Polsce szkolna (nieuzbrojona) bateria tego typu broni. Do tej pory amerykańscy partnerzy przeprowadzili 12 rotacji pododdziałów obrony powietrznej. W 2015 roku dowództwo wojsk lądowych USA w Europie wróciło do pomysłu wspólnych szko- leń przeciwlotników armii polskiej i Stanów Zjedno- czonych. W marcu 2015 roku w ramach operacji „Atlantic Resolve” (mającej na celu zwiększenie obec- ności wojskowej na wschodniej flance NATO) odbyło się ono w Sochaczewie. n DANIEL ANDALUKIEWICZ/35 DYWIZJON RAKIETOWY OP (4) RAKIETOWY DYWIZJON ANDALUKIEWICZ/35 DANIEL

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 67

DO TEJ PORY AMERYKAŃSCY PARTNERZY PRZEPROWADZILI U NAS 12 ROTACJI PODODDZIAŁÓW OBRONY POWIETRZNEJ

Do Polski przyjechało 100 żołnierzy z armii amerykańskiej. W Skwierzynie przez cztery dni szkolili się wspólnie z taką samą liczbą żołnierzy z 35 Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 68 ARMIA / ROZMOWA

POD PRAWNYM PARASOLEM Z Adamem Bodnarem o systemie pomocy prawnej dla żołnierzy, lepszej ochronie tzw. sygnalistów i wsparciu organizacji, które chcą działać na rzecz weteranów, rozmawia Małgorzata Schwarzgruber.

laczego zainteresował się Pan sprawami wete- Jak można by ułatwić im takie działanie? ranów? Potrzebna jest zmiana ustawy o działalności pożytku Postanowiłem przyjrzeć się bliżej środowi- publicznego i o wolontariacie. Jej obecne przepisy sku weteranów i weteranów poszkodowanych. wśród zadań publicznych nie wymieniają działalności DStanowią oni coraz liczniejszą grupę osób ze względu na na rzecz weteranów. Rada Ministrów może wydać roz- stały udział polskiego wojska w działaniach poza grani- porządzenie, które wprowadzi dodatkowe zadanie pu- cami kraju. W prasie pojawiały się artykuły, że żołnierze bliczne – działalność na rzecz weteranów, co znacząco na misjach jeździli nieodpowiednio przygotowanymi po- mogłoby przyczynić się do poprawy sytuacji tej grupy. jazdami, wielu zostało rannych, niektórzy wystąpili na Na początku listopada skierowałem pismo w tej sprawie drogę sądową o dodatkowe zadośćuczynienie. Ustawa do ministra pracy i polityki społecznej. o weteranach działań poza granicami państwa znacznie poprawiła ich status, ale skala problemów, z jakimi się Jaka była odpowiedź? spotykają, jest tak szeroka, że państwo nie zawsze może Minister rodziny, pracy i polityki społecznej wskazał, zapewnić odpowiednią pomoc wszystkim zainteresowa- że istniejące pojęcie „kombatant” powinno być rozu- nym, zwłaszcza weteranom ciężko poszkodowanym, wy- miane zgodnie z jego słownikowym znaczeniem. Tak magającym systematycznej opieki. Chciałbym się także więc według resortu działalność na rzecz weteranów przekonać, w jakim stopniu osoby ze statusem weterana może być realizowana w ramach działalności na rzecz i weterana poszkodowanego mają po powrocie z misji kombatantów. Jednocześnie minister zobowiązał się dostęp do świadczeń psychologicznych i psychiatrycz- zwrócić do ministra sprawiedliwości o stanowisko w tej nych, bo leczenie traumy jest procesem długofalowym. sprawie oraz rozważyć możliwość jej omówienia na po- siedzeniu Rady Działalności Pożytku Publicznego. Oprócz zagwarantowania weteranom poszkodowanym W zależności od wyników tych działań, minister rozwa- opieki rangi ustawowej, na rzecz tego środowiska jest ży możliwość podjęcia inicjatywy ustawodawczej. podejmowanych coraz więcej różnych inicjatyw. To prawda, że pojawia się coraz więcej osób i organi- Zapowiedział Pan wzmocnienie gwarancji prawnych zacji pozarządowych zainteresowanych pomocą na rzecz nie tylko dla weteranów misji wojskowych, lecz także weteranów. Podczas spotkania pracowników naszego biu- dla wszystkich żołnierzy. Uważa Pan, że nie mają oni ra z przedstawicielami tego środowiska okazało się, że zapewnionej odpowiedniej pomocy prawnej? nie mogą jednak podejmować tego typu zadań, bo nie Żołnierze w Wojsku Polskim po prostu nie mają po- mają prawnych możliwości uzyskania statusu organizacji mocy prawnej. Dostali ją podczas procesu dotyczącego pożytku publicznego. tego, co wydarzyło się w Nangar Khel, ale tylko dlate-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 69

go, że taką decyzję podjął minister obrony. Chciał- bym wspólnie z organizacją DCAF [centrum de- mokratycznej kontroli nad siłami zbrojnymi] przygotować konferencję na temat pomocy prawnej dla żołnierzy. Chciałbym też wykorzy- stać szczyt NATO, który odbędzie się na po- czątku lipca w Warszawie, aby w zbliżonym terminie zorganizować zjazd ombudsma- nów krajów NATO i porozmawiać o tym, jak wygląda świadczenie pomocy prawnej dla żołnierzy w innych państwach. Wiem, że w niektórych krajach działają wyspecjalizowane służby prawne, które się tym zajmują. Pomoc prawna dla żołnierzy ma nieco inny charakter niż dla cywilów. Trzeba znać specyfikę służby wojskowej oraz misji, rozumieć, na czym polega analiza prawna wydawanych rozkazów i czym są obowiązki związane z informacjami niejaw- nymi. Obecnie nie mamy profesjonalnych służb prawnych, które działałyby na rzecz żoł- nierzy.

Gdzie widziałby Pan umiejscowienie takiej służby? Mógłby to być korpus działający na rzecz żoł- nierzy. Taki system funkcjonuje w Niemczech i mógłby stać się dla nas inspiracją. Dla odmiany, model amerykański przewiduje, że prawnik w mundurze dziś może występować jako adwo- kat w jakiejś sprawie, a jutro pomagać prokurato- rowi. Może warto rozważyć wprowadzenie podobnego systemu u nas, zwłaszcza że zapowia- dana nowa ustawa o prokuratorze ma zlikwidować prokuraturę wojskową.

WIZYTÓWKA ADAM BODNAR

est rzecznikiem praw obywatelskich od lipca J2015 roku. Doktor nauk prawnych z dziedziny prawa konstytucyjnego. W latach 2004–2015 był związany z Helsińską Fundacją Praw Człowieka, najpierw jako współtwórca i koordynator „Progra- mu spraw precedensowych”, a następnie jako szef działu prawnego i wiceprezes zarządu. Eks- pert Agencji Praw Podstawowych Unii Europej- skiej. W latach 2013–2014 był członkiem Rady

RPO.GOV.PL Dyrektorów Funduszu ONZ na rzecz Ofiar Tortur.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 70 ARMIA / ROZMOWA

W Polsce nie ma profesjonalnych służb prawnych, które działałyby na rzecz żołnierzy

Czy armii zawodowej jest potrzebny rzecz- zostaną podjęte wobec funkcjonariusza decyzje nik do spraw żołnierzy? Temat ten powraca personalne, których konsekwencją będzie prze- od kilku lat. niesienie na niższe stanowisko służbowe, do in- W naszym biurze sprawami żołnierzy zaj- nej jednostki czy nawet zwolnienie ze służby. muje się trzyosobowy zespół – Wydział ds. Dlatego wystąpiłem do prezesa Rady Mini- Żołnierzy i Funkcjonariuszy. Jestem ostrożny strów z prośbą o podjęcie działań mających na przy tworzeniu nowych instytucji „rzeczni- celu zapewnienie skutecznej ochrony praw sy- kowskich”, bo mam wątpliwości, czy w ślad gnalistów w służbach mundurowych. za nimi pójdą odpowiedni autorytet i zakres kompetencji. RPO jest instytucją ustabilizowa- Jedno z ostatnich Pana wystąpień dotyczyło ną i niezależną, może kierować wnioski do akcji zachęcającej żołnierzy do pozostania Trybunału Konstytucyjnego i przyłączać się dawcami szpiku. Co było w tym złego? do skarg konstytucyjnych. Czasem działania Pojawiły się wątpliwości, czy dane genetycz- mogą dotyczyć żołnierzy, ale także np. wcho- ne zbierane przez prywatną fundację, działającą dzić w zakres kompetencji zespołów: ds. Rów- nie tylko w Polsce, lecz także w innych krajach nego Traktowania czy Prawa Cywilnego. Pod- europejskich, są należycie chronione. Czy fakt, czas wizyty w województwie zachodniopo- że dane polskich żołnierzy znajdują się w ba- morskim dowiedziałem się, że w rodzinach zach innych państw, nie stanowi zagrożenia dla żołnierzy często dochodzi do przemocy. Warto polskiej armii? się zastanowić, czy w takim wypadku instytu- cja skoncentrowana tylko na tematyce wojsko- W corocznym raporcie RPO jeden rozdział wej podeszłaby do sprawy profesjonalnie. Jed- dotyczy spraw wojskowych. Ile było takich nym z moich zastępców jest płk Krzysztof spraw w 2015 roku i czego dotyczyły? Olkowicz, były szef koszalińskiej służby wię- W 2015 roku rozpatrzono 134 sprawy doty- ziennej. Przez lata nosił mundur i ma olbrzy- czące problematyki żołnierzy zawodowych. Do mie doświadczenie w pracy w strukturze hie- prowadzenia podjęto 39 spraw, sformułowano rarchicznej, wie, na czym polega wydawanie siedem wystąpień o charakterze generalnym. rozkazów, podporządkowanie służbowe. Cho- W 86 sprawach wskazano wnioskodawcy przy- dzi nie tylko o rangę i hierarchię, lecz także sługujące mu środki działania. Problematyka o lepsze zrozumienie spraw wojskowych. wniosków kierowanych do rzecznika dotyczyła przede wszystkim zagadnień wynikających ze Wielu żołnierzy nie zgłasza nieprawidłowo- stosunku służbowego żołnierzy. Chodziło ści w obawie przed represjami ze strony w szczególności o powołania i zwolnienia ze przełożonych. służby, relacje międzyludzkie, warunki pełnie- Funkcjonariusze służb mundurowych, którzy nia służby, pracę komisji lekarskich i świadcze- ujawniają nieprawidłowości w swoich instytu- nia odszkodowawcze, sprawy mieszkaniowe, cjach, tzw. sygnaliści, nie mają dostatecznej zaopatrzenie emerytalne żołnierzy zawodo- ochrony prawnej. W praktyce może się okazać, wych i ich rodzin, a także o ochronę prawną że w odwecie za zgłoszenie nieprawidłowości weteranów. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA ARMIA / WOJSKO SIĘ ZMIENIA 71

JAROSŁAW RYBAK Czas na decyzje

iele w wojsku się zmienia, ale jedno od lat pozostaje stałe: problem z podej- Wmowaniem decyzji. To dotyczy nie tylko mundurowych, lecz także sfery publicznej. Brak decyzyjności wynika z wielu powodów. Może to być efekt niechęci do wykonywania obowiązków służbowych, czyli zwykłego nieróbstwa. Często jest skutkiem asekuranctwa. Podjęcie trudnej decyzji może wywołać krytykę, natomiast jej brak zwykle gwarantuje święty spokój. Czy kogoś za to ukarano? Dlatego ślimaczą się inwestycje, a publiczne pieniądze są wyrzucane w błoto? Nie słyszałem, żeby próbowano wyjaśnić, kto pozwolił, aby w przez lata budowa- nym ORP „Gawron” (obecnie „Ślązak”) kadłub powstawał tak długo, że gwarancje straciły zamontowane w nim podzespoły, które powinny pracować w wodzie morskiej. Z pewnością specjaliści zajmujący się zamówieniami i infrastrukturą mogą mnożyć podobne przykłady. Martwy jest art. 231 „Kodeksu karnego”, na którego podstawie ściga się nie tylko za przekroczenie uprawnień, lecz także za niedopełnienie obowiązków skutkujące szkodą dla interesu publicznego. Budowa okrętu wymusza decyzje warte miliony złotych. Ale nawet w drobnych sprawach nie jest lepiej. Pamiętam ochotnika, który chciał trafić na szkolenie oficerów rezerwy. Pierwszeństwo mieli jednak absolwenci prawa, a on skończył administrację. Były wolne miejsca, bo prawnicy nie garnęli się w kamasze, ale absolwenta pokrewnego kierunku studiów nie chciano przyjąć, bo… pierwszeństwo mieli prawnicy. Tak przepisy interpretował major z WKU. Po długich bojach ochotnik odniósł sukces, ale tylko dlatego, że w jego sprawie interweniował ówczesny dowódca wojsk lądowych. I tu dochodzimy do kolejnego problemu. Możemy mieć bardzo decyzyjnych wysokich dowódców, którzy niewiele zrobią z powodu niedecyzyjnych podwładnych na średnim lub niskim szczeblu. A tam się właśnie wypracowuje decyzje. Z drugiej strony, system przez lata tworzony przez wojsko nie wspierał ludzi podejmujących wyzwania. Odwrotnie – promował asekuranctwo. Przypomnijmy sobie „aferę zaopatrzeniową” w jednej z jednostek specjalnych. Zarzuty postawiono wtedy kilkunastu żołnierzom. Sprawa na począt- ku była bardzo mocno nagłośniona przez media i ciągnęła się kilka lat. Tymczasem w interesie sił zbrojnych powinna być załatwiona jak najszybciej. Jeśli logistycy robili zakupy w zamian za ła- pówki, powinni natychmiast wylecieć z armii. Ale gdy zamawiali sprzęt, chcąc zagwarantować żołnierzom wyposażenie kompatybilne z sojuszniczym, to działali na korzyść jednostki. Wtedy sprawę należało zakończyć. Dziś niewielu pamięta finał sprawy, ale cień na specjednostce pozostał. A logistycy dostali sygnał, żeby się nie wychylać, bo na kilka lat można sobie zagwarantować bliskie kontakty z wojskowymi organami ścigania, a może i z dziennikarzami śledczymi. Jaka jest recepta na rozwiązanie tych problemów? Potrzebny jest de- cydent, który zmusi podwładnych do podejmowania działań bez zbędnej zwłoki. n

JAROSŁAW RYBAK JEST PUBLICYSTĄ ZAJMUJĄCYM SIĘ PROBLEMATYKĄ BEZPIECZEŃSTWA. AUTOREM KSIĄŻEK O POLSKICH JEDNOSTKACH SPECJALNYCH. BYŁ RÓWNIEŻ RZECZNIKIEM PRASOWYM MON I BBN.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 72 ARMIA / NIEZBĘDNIK

PAULINA GLIŃSKA Dłuższa służba szeregowych Projekt nowelizacji ustawy pragmatycznej przewiduje, że szeregowi zawodowi będą mogli pełnić służbę wojskową bez ograniczeń czasowych.

orpus szeregowych zawodowych po- nują, że nie widzą problemu, aby w wojsku słu- wstał 1 lipca 2004 roku. Cztery lata żyli też szeregowi 40-letni. Bo dziś służba to później w ustawie pragmatycznej zo- nie tylko kwestia sprawności fizycznej, ale tak- stały wprowadzone przepisy regulują- że pewnego doświadczenia. Dlatego posłowie Kce długość służby żołnierzy najniższego w ar- Prawa i Sprawiedliwości z sejmowej Komisji mii korpusu. Określono w nich, że szeregowy Obrony Narodowej, we współpracy z Minister- zawodowy może służyć maksymalnie 12 lat. stwem Obrony Narodowej i z pełnym popar- Gdy chce na dłużej związać się z armią, musi ciem szefa MON-u, chcą zmienić sytuację sze- awansować – po ukończonym kursie oraz eg- regowych. zaminie – do korpusu podoficerskiego (wyjąt- Złożony przez nich projekt nowelizacji usta- kowo także oficerskiego). wy pragmatycznej zakłada zniesienie 12-letnie- Takie ograniczenie czasu służby oznacza dla go limitu służby dla szeregowych zawodowych. żołnierzy brak prawa do wojskowej emerytury Ma to, z jednej strony, zatrzymać w służbie wy- oraz odprawy mieszkaniowej (przysługującej kwalifikowanych i doświadczonych, także na żołnierzom, którzy nabyli prawo do świadcze- zagranicznych misjach, żołnierzy. Z drugiej, nia emerytalnego) i był to twardy argument umożliwi wojskowym z korpusu szeregowych Jedna z propozycji twórców reformy w 2009 roku. Chodziło też zawodową stabilizację. zmian umożliwi ponowne powołanie o to, by stanowiska wymagające dobrej kondy- Projekt przewiduje też korzystne zapisy dla do służby rezerwi- cji i doskonałego stanu zdrowia, np. strzelców, rezerwistów, np. tych, którzy musieli pożegnać stów, którzy zostali mechaników czy kierowców wozów bojowych, się z mundurem przed upływem 12 lat służby. zwolnieni przed ukończeniem zajmowali ludzie młodzi. Tymczasem przedsta- Dzięki nowym rozwiązaniom będą oni mogli 12 roku służby. wiciele obecnego kierownictwa resortu przeko- ponownie ubiegać się o powołanie do armii.

NA WYŻSZE STANOWISKO

projekcie ustawy znalazł się też zapis dopuszczający, by oficerowie niższych stopni, zajmowali sta- Wnowiska służbowe przypisane stopniom wyższym. Obecnie żołnierz może zostać wyznaczony na stanowisko zgodne z jego stopniem wojskowym lub zostać skierowany do objęcia wyższego stanowiska w drodze awansu o jeden, kolejny stopień. Nowelizacja ma dać ministrowi obrony możliwość „w szczególnie uza- sadnionych przypadkach” wyznaczania żołnierza zawodowego na stanowisko służbowe przypisane do wyższego stopnia wojskowego, nawet o dwa lub więcej stopni, bez konieczności mianowania go na wyższy stopień wojskowy. PZ

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 73

WEDŁUG Więcej pieniędzy OBOWIĄZUJĄCYCH dla żołnierzy Od 1 stycznia 2016 roku wzrosło PRZEPISÓW wynagrodzenie zasadnicze żołnierzy SŁUŻBA zawodowych.

KONTRAKTOWA miany w wojskowych wynagrodzeniach wprowadzi- Zły dwa rozporządzenia – w sprawie stawek uposaże- MOŻE BYĆ nia zasadniczego oraz dotyczące dodatków do wojskowych pensji. PEŁNIONA Do kieszeni żołnierzy w stopniach od szeregowego do starszego chorążego trafiło od 100 do 200 zł więcej MAKSYMALNIE (np. 100 zł – szeregowy, 160 zł – sierżant, 190 zł – chorą- ży). Większą kwotę – w równej wysokości 210 zł – będą PRZEZ 12 LAT. JUŻ otrzymywać co miesiąc żołnierze służący w stopniach od starszego chorążego sztabowego do generała. NIEBAWEM MA SIĘ Taka wysokość podwyżek to efekt propozycji jeszcze poprzedniego ministra obrony narodowej, które utrzymał TO ZMIENIĆ nowy szef resortu Antoni Macierewicz. Postanowił on jednak przygotować dodatkowe, korzystne dla żołnierzy rozwiązanie. Do wynagrodzeń zasadniczych żołnierzy Ci, wobec których wszczęto procedurę zwolnienia ze została włączona kwota 300 zł, wypłacana do końca służby w związku z wygasającym kontraktem, będą mo- 2015 roku w ramach dodatku stażowego dla wojskowych. gli wystąpić z wnioskiem o zawarcie kolejnej umowy. O takie rozwiązanie od dawna zabiegały organy przedsta- Dzięki takim zmianom żołnierze powołani przed wicielskie. 1 stycznia 2013 roku zyskają prawo do emerytury, która Choć kwota 300 zł została jedynie przesunięta przysługuje po 15 latach służby wojskowej. Ci, którzy w puli wynagrodzeń, w praktyce oznacza podwyżki rozpoczęli służbę w korpusie szeregowych po 1 stycznia 2013 roku, uzyskają uprawnienia emerytalne dopiero po ukończeniu 55 lat i przesłużeniu co najmniej 25 lat. Sze- regowi będą też mogli uzyskać odprawę mieszkaniową, NOWE STAWKI UPOSAŻENIA przysługującą żołnierzom, którzy nabyli prawo do świad- ZASADNICZEGO: czenia emerytalnego. szeregowy – 2900 zł (grupa 0), starszy szeregowy – 2960 zł Posłowie zapewniają, że projektowane regulacje nie (grupa 1), kapral – 3370 zł (grupa 2), starszy kapral – 3430 zł wpłyną na zwiększenie kosztów osobowych i rzeczo- (grupa 3), plutonowy – 3490 zł (grupa 4), sierżant – 3560 zł wych utrzymania żołnierzy, w tym np. kosztów uposażeń (grupa 5), starszy sierżant – 3640 zł (grupa 6), młodszy chorą- czy szkoleń, bo nie spowodują zwiększenia liczby żołnie- rzy zawodowych. ży – 3740 zł (grupa 7), chorąży – 3850 zł (grupa 8), starszy cho- Zakładany jest jednak wzrost wydatków związany rąży – 3980 zł (grupa 9), starszy chorąży sztabowy – 4110 zł z uzyskaniem przez żołnierzy uprawnień do emerytury (grupa 10), podporucznik – 4310 zł (grupa 11), porucznik – od i odpraw mieszkaniowych. Wnioskodawcy podkreślają 4360 zł do 4420 zł (grupa 12 i 12A), kapitan – od 4540 zł do jednak, że wymienione uprawnienia żołnierze kontrakto- 4710 zł (grupa od 13 do 13B), major – od 5030 zł do 5360 zł wi nabędą najwcześniej za trzy lata (dotyczy to żołnierzy, (grupa od 14 do 14C), podpułkownik – od 5610 zł do 6310 zł którzy w tej chwili mają ponad 11 lat służby wojskowej), (grupa od 15 do 15C), pułkownik – 6860 do 8360 zł (grupa od dlatego dopiero wtedy przewiduje się pierwsze skutki fi- 16 do 16C), generał brygady – od 8910 zł do 9660 zł (grupa od nansowe projektowanych zmian. 17 do 17B), generał dywizji – od 10 310 zł do 11 260 zł (grupa Posłowie liczą, że ustawa do końca kwartału trafi do od 18 do 18B), generał broni – od 12 010 zł do 13 110 zł (gru- prezydenta do podpisu. n pa od 19 do 19B), generał – 15 410 zł (grupa 20 ).

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 74 ARMIA / NIEZBĘDNIK

innych, procentowo uzależnionych płacanych w ramach rekonwersji stanowiła kwota 300 zł i procent od od „podstawy” pensji, świadczeń kadry. Kwota ta jest bowiem uza- wysługi. Teraz będzie on wypłacany dla żołnierzy, np. nagród, zapomóg leżniona, oprócz stażu służby, tak- procentowo, w zależności od wysługi czy gratyfikacji urlopowych (jej że od wynagrodzenia. (3% po trzech latach, 6% – po sze- kwota to 35% najniższego uposa- Włączenie 300 zł do wynagrodze- ściu latach, 9% – po dziewięciu la- żenia). Więcej otrzymają też ci, nia zasadniczego spowodowało też tach, 12% – po 12 latach, a po 15 la- którzy żegnają się z mundurem zmiany w wypłacie dodatku stażowe- tach – 15% plus po 1% za każdy ko- i chcą skorzystać z pieniędzy wy- go. Jeszcze w ubiegłym roku dodatek lejny rok służby). n Kto może nosić mundur wojskowy? Trwają prace nad zmianą przepisów dotyczących zakazu używania umundurowania żołnierzy.

bowiązujące dziś uregulowa- miany jako ubiór wieczorowy, galo- dują prowadzenie działalności na Onia, określające, kto może nowy, wyjściowy, służbowy, polowy, rzecz obronności państwa. Do gru- sić mundur wojskowy, zostały ćwiczebny i specjalny, a także nie- py tej należy także młodzież szkol- przyjęte dziesięć lat temu. W ostat- które części munduru, w tym np. na i akademicka, która realizuje nim czasie nastąpiły jednak duże orły wojskowe, oznaki stopni woj- przedsięwzięcia w ramach przyspo- zmiany w umundurowaniu żołnie- skowych, korpusów osobowych, sobienia obronnego, obozów spe- rzy zawodowych i kandydatów. i specjalności. Nie dotyczy jednak cjalistycznych i bierze udział Nowe przepisy wprowadzono m.in. munduru polowego i ćwiczebnego, w uroczystościach o charakterze w rozporządzeniu w sprawie ro- ubrania ochronnego, koszulobluzy patriotycznym. dzajów, zestawów i wzorów oraz polowej i ćwiczebnej, beretu, fura- Na mundurze i wymienionych noszenia umundurowania i oznak wyżej jego elementach ich użyt- wojskowych przez żołnierzy zawo- PROPOZYCJE RESORTU kownicy będą jednak musieli mieć dowych i żołnierzy pełniących oznakę identyfikacyjną z nazwą służbę kandydacką oraz w tych od- DOTYCZĄCE NOSZENIA (albo skrótem nazwy) stowarzysze- noszących się do umundurowania UMUNDUROWANIA nia, organizacji społecznej, szkoły i wyekwipowania zawodowców WYCHODZĄ lub uczelni. Oznakę ma stanowić i kandydatów na żołnierzy. Dlatego podkładka o wymiarach 12x5 cm, konieczna stała się także noweliza- NAPRZECIW w kolorze ciemnoszarym z białym cja rozporządzenia regulującego OCZEKIWANIOM napisem, noszona na wysokości le- zakaz używania munduru wojsko- UCZNIÓW KLAS wej patki górnej kieszeni. wego. Projektowane przez MON Projektowany akt prawny wpro- przepisy dostosowują wykaz mun- MUNDUROWYCH wadza też nowe grupy użytkowni- durów wojskowych oraz jego czę- ków, które nie będą objęte zakazem ści do ubiorów oraz wzorów obo- żerki polowej oraz czapki futrzanej, używania munduru wojskowego. wiązujących obecnie w Siłach pozbawionych odznak wojskowych, Chodzi tu o żołnierzy w stanie spo- Zbrojnych RP. które mogą być używane przez czynku i osoby niebędące żołnie- Wciąż ogólną zasadą ma być za- konkretne grupy osób. Chodzi tu rzami w czynnej służbie wojskowej, kaz używania przez osoby nie- o członków, instruktorów i specjali- które biorą udział w występach uprawnione munduru wojskowego stów zrzeszonych w stowarzysze- wojskowych zespołów artystycz- lub jego części, nawet w sytuacji, niach lub organizacjach społecz- nych – w czasie tych występów, gdy zostaną one pozbawione oznak nych, które zawarły porozumienia oraz występują w filmach i innych wojskowych. Zakaz ten obejmuje o współpracy z armią (np. jednost- przedsięwzięciach artystycznych kompletny mundur wojskowy rozu- ką wojskową), a ich statuty przewi- – w czasie ich realizacji. PG/PZ n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA PATRONAT POLSKI ZBROJNEJ 76 ARMIA / NIEZBĘDNIK

Zderzenia z paragrafem Nasi eksperci rozwiązują Wasze problemy z interpretacją przepisów prawnych. Zachęcamy do zadawania pytań: [email protected]

REKRUTACJA DO SŁUŻBY PRZYGOTOWAWCZEJ

Interesuję się wstąpieniem do służby przygotowaw- podlegają też umiejetności kandydata. Na dodatkowe czej. Złożyłem dokumenty, ale się nie dostałem. Teraz punkty mogą liczyć osoby np. z prawem jazdy kategorii czekam na kolejny nabór. Czy mogą Państwo przy- C, C+E lub D, skoczkowie spadochronowi, nurkowie, sa- bliżyć mi szczegóły rekrutacji? Ile jest w tym roku nitariusze, ratownicy medyczni czy operatorzy sprzętu in- planowanych turnusów? żynieryjnego. Wojskowi oceniają motywację do pełnienia służby, a także predyspozycje ochotnika przydatne w ar-  Służba przygotowawcza jest adresowana do ochot- mii: umiejętność pracy w zespole, odporność na stres, go- ników mających co najmniej 18 lat. Warunki koniecz- towość podporządkowania się dyscyplinie służbowej. Do- ne to niekaralność, obywatelstwo polskie, zdolność fi- datkowe punkty można też zdobyć za postawy proobron- zyczna i psychiczna do pełnienia czynnej służby woj- ne, np. ukończenie klasy o profilu mundurowym, udział skowej oraz odpowiednie wykształcenie (wyższe w obozach przetrwania czy członkostwo w organizacjach w wypadku kształcenia na potrzeby korpusu oficerów, co pozarządowych o charakterze obronnym. najmniej średnie dla korpusu podoficerów i co najmniej Osoby, które przejdą ten etap rekrutacji i nie mają orze- gimnazjalne, jeśli chodzi o szeregowych). czonej zdolności do czynnej służby wojskowej, są kiero- Pierwszym krokiem jest złożenie wniosku do wojsko- wane na badania do komisji lekarskiej oraz pracowni psy- wego komendanta uzupełnień właściwego ze względu na chologicznej. Gdy zaliczą je pozytywnie, otrzymują orze- miejsce zamieszkania. Do wniosku trzeba dołączyć odpi- czenia o braku przeciwwskazań do odbycia czynnej sy, uwierzytelnione kopie lub po okazaniu oryginału ko- służby wojskowej. Proces rekrutacji kończy się wydaniem pie świadectw ukończonych szkół lub dyplomu uczelni, karty powołania, która jest decyzją administracyjną. a także innych dokumentów, które mogą mieć wpływ na Wzorem lat ubiegłych wojsko także w 2016 roku zapla- powołanie w szeregi armii (np. certyfikaty językowe, do- nowało trzy turnusy na potrzeby korpusu szeregowych. datkowe kursy, specjalizacje zawodowe). Pierwszy z nich rozpoczął się 7 stycznia i zakończy Samo postępowanie rekrutacyjne ma charakter konkur- 29 kwietnia. Bierze w nim udział 3800 ochotników. Dru- sowy i składa się z dwóch etapów. Pierwszy obejmuje for- gi ruszy w maju (4.05.216 – 26.08.2016), a trzeci we malną analizę wszystkich wniosków złożonych przez kan- wrześniu (6.09.2016 – 23.12.2016). dydatów. Na tym etapie wojskowi komendanci uzupełnień W bieżącym roku zostaną też zorganizowane dwa tur- pozyskują też informację o niekaralności kandydatów. nusy służby przygotowawczej na potrzeby korpusu pod- Drugi etap odbywa się w obecności ochotnika. Komisja oficerów. Pierwszy rozpocznie się 2 lutego i potrwa do rekrutacyjna, na podstawie złożonych dokumentów, przy- końca czerwca. Początek drugiego został zaplanowany na znaje punkty za wykształcenie i sprawność fizyczną, 5 lipca, zakończenie na 30 listopada. Oba będą prowadzo- w tym np. udokumentowane uprawianie dyscyplin sporto- ne w trzech szkołach podoficerskich: Wojsk Lądowych wych przydatnych w służbie wojskowej (m.in.: sporty w Poznaniu, Sił Powietrznych w Dęblinie oraz Marynarki walki, strzelectwo, pływanie), potwierdzone osiągnięcia Wojennej w Ustce. Weźmie w nich udział w sumie sportowe, czynne uprawianie sportu w klubach. Ocenie 100 ochotników. PG n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 77

NADGODZINY DLA CYWILÓW Jestem żołnierzem zawodowym, szefem sekcji, któremu szkolenie, wykonując tym samym swoje obowiązki pra- podlegają pracownicy cywilni. Często prowadzą oni za- cownicze, a od 17.00 do 22.00 odbył podróż powrotną, jęcia poza macierzystym garnizonem. Nie wiem, jak to jego uprawnienia do wynagrodzenia kształtowałyby rozliczać wypracowane przez nich nadgodziny. Problem się następująco: za czas podróży odbytej w ramach obo- polega na tym, że sekcja personalna naszej jednostki nie wiązującego rozkładu czasu pracy (między 10.00 uznaje przejazdu w ramach podróży służbowej za czas a 15.00) przysługuje mu wynagrodzenie, dodatkowo pracy i twierdzi, że nie należą się za to „godziny nad- pracownik od 15.00 do 17.00 świadczył pracę na rzecz liczbowe”. Jest to niesprawiedliwie, ponieważ często pracodawcy w godzinach nadliczbowych i z tego tytułu przejazd odbywa się w niedzielę lub trwa kilkanaście przysługuje mu oprócz normalnego wynagrodzenia rów- godzin. Przykładowo: pracownik wojska o godz. 5.00 ra- nież dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych. no udał się w podróż służbową do miejsca prowadzenia W kwestii podróży powrotnej należy wskazać, że za jej zajęć, był tam o godz. 10.00. Do godziny 15.00 prowa- czas dodatkowe wynagrodzenie pracownikowi nie przy- dził zajęcia, powrócił do macierzystego garnizonu o go- sługuje. Podróż powrotna odbywana poza obowiązują- dzinie 19.00. Sekcja personalna twierdzi, że w tym dniu cym rozkładem czasu pracy, choć nie ma wpływu na pracował jedynie pięć godzin, bo czasu przejazdu nie wynagrodzenie pracownika, to jednak powinna być wlicza się do czasu pracy. uwzględniana przez pracodawcę w kontekście przestrze- gania przepisów o zapewnieniu pracownikowi prawa do  W judykaturze uznaje się, że odbywanie podróży odpoczynku. Należy w tym miejscu przypomnieć, że służbowej poza obowiązującym pracownika rozkła- pracownikowi przysługuje w każdej dobie prawo do co dem czasu pracy nie zobowiązuje do wypłacenia mu najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. dodatkowego wynagrodzenia, chyba że przepis szcze- Wykładnia przepisów prawa pracy dotycząca niezali- gólny stanowi inaczej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy czania czasu podróży służbowej do czasu pracy została w trakcie podróży służbowej, ale poza godzinami pracy, oparta na założeniu, że w czasie podróży pracownik nie pracownik świadczy pracę będącą celem tej podróży. pozostaje w dyspozycji pracodawcy w rozumieniu W takim wypadku do czasu pracy trzeba zaliczyć te art. 128 §1 „Kodeksu pracy”, ponieważ nie jest możliwe fragmenty podróży służbowej. Powyższe tezy znajdują wydawanie mu w tym czasie poleceń związanych z wy- potwierdzenie w utrwalonym obecnie orzecznictwie Są- konaniem zadania. W efekcie możliwa jest sytuacja, że du Najwyższego. Wskazywał on wielokrotnie, że czas wielogodzinna podróż podejmowana jedynie w interesie dojazdu do i powrotu z miejscowości stanowiącej cel pracodawcy może pozostać bez żadnego ekwiwalentu ze pracowniczej podróży służbowej oraz pobytu w tej miej- strony zatrudniającego. Regulacja ta jest poddawana scowości nie jest pozostawaniem do dyspozycji praco- krytyce w doktrynie. Postuluje się, aby cały czas podró- dawcy w miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. ży służbowej, niezależnie od jej charakteru, wliczać do Jeżeli osoba pracowała stale w godzinach od 7.00 do czasu pracy. Wyżej wymieniona krytyka nie wpłynęła 15.00 i została wysłana w podróż służbową o godzinie jednak na zmianę utrwalonego stanowiska judykatury, 5.00, na miejsce wykonywania pracy dojechała o 10.00 które przedstawiono. n i ukończyła pracę o 15.00, a powróciła do domu o 19.00, DOROTA GUDALEWICZ, aplikant radcowski to za czas od godziny 7.00 do 15.00 nabywa prawo do Kancelaria Radców Prawnych SC normalnego wynagrodzenia za pracę, mimo że od 7.00 K. Przymęcka & J.P. Przymęcki do 10.00 nie wykonywała jej, jednak nie nabywa prawa do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych. Gdyby natomiast pracownik podróżował do miej- Podstawa prawna: ustawa z 26 czerwca 1974 roku sca stanowiącego cel podróży służbowej w godzinach od „Kodeks pracy” (DzU 2014 poz. 1502 ze zm.) 10.00 do 15.00, później od 15.00 do 17.00 prowadził – art. 128 §1.

Porady zamieszczane na łamach „Polski Zbrojnej” mają charakter informacyjno-doradczy i nie stanowią wiążącej interpretacji i wykładni prawa.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 78 ARMIA / NIEZBĘDNIK

WETERANI PYTAJĄ

Jestem weteranem poszkodowanym. Czy mogę ubie- PIENIĄDZE ZA NAUKĘ gać się o pomoc finansową na naukę? Jakie dokumen- Pomoc finansowa przysługuje na każdy rok szkolny lub akade- ty muszę złożyć? micki przez cały czas trwania nauki lub studiów, nie dłużej jednak niż przez czas określony w programie nauczania lub w pro-  Dla weteranów poszkodowanych przepisy przewi- gramie studiów. dują możliwość uzyskania pomocy finansowej na na- ukę. Może ona dotyczyć jednej z form kształcenia: nauki na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej, studiów pierwszego stopnia (licencjackie), studiów drugiego stopnia (uzupełniające magisterskie), jednolitych studiów magi- krycie kosztów: czesnego, przejazdów z miejsca zamiesz- sterskich oraz studiów podyplomowych. Refundacja kania do szkoły lub uczelni lub zakwaterowania w miej- przysługuje do wysokości 400% najniższego świadczenia scowości, w której wnioskodawca pobiera naukę lub emerytalnego. Od 1 marca 2015 roku najniższa emerytu- odbywa studia. ra wynosi 880,45 zł, co oznacza, że maksymalna kwota Po pozytywnym rozpatrzeniu wniosku przez ministra pomocy na naukę to obecnie 3873,98 zł. obrony narodowej pomoc jest wypłacana przez wojskowe Przyznana kwota może być przeznaczona na następu- biuro emerytalne właściwe ze względu na miejsce za- jące cele: opłatę za naukę lub studia, przejazdy z miejsca mieszkania weterana poszkodowanego. Aby ją otrzymać, zamieszkania weterana poszkodo- trzeba jednak przedstawić w WBE wanego do szkoły lub uczelni i z po- PAMIĘTAJ! aktualne zaświadczenie o kontynu- wrotem lub zakwaterowanie w miej- NIEUKOŃCZENIE NAUKI owaniu nauki lub studiów oraz do- scowości, w której weteran poszko- kument potwierdzający poniesienie dowany pobiera naukę lub odbywa LUB STUDIÓW WIĄŻE kosztów na opłacenie danego seme- studia. SIĘ Z OBOWIĄZKIEM stru. Wypłaca się ją w dwóch ratach Wniosek o przyznanie pomocy na ZWROTU OTRZYMANEJ do wysokości kosztów czesnego po- naukę składa się do ministra obrony niesionych w danym semestrze. narodowej w każdym roku szkol- POMOCY Pierwsza rata, za okres od września nym lub akademickim do 30 wrze- do stycznia, jest wypłacana do 30 li- śnia roku, w którym ma być ona przyznana. W przypad- stopada roku, w którym został złożony wniosek. Druga, ku złożenia go po tym terminie, pomoc jest przyznawana za okres od lutego do czerwca, do 30 kwietnia roku na- na jeden semestr w bieżącym roku szkolnym lub akade- stępującego po roku, w którym został złożony wniosek. mickim. Wniosek powinien zawierać: dane wnioskodaw- W wypadku wybrania formy pomocy finansowej na prze- cy, w tym imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz nu- jazdy lub zakwaterowanie, jest ona wypłacana po przed- mer i datę wydania legitymacji weterana poszkodowane- stawieniu właściwemu wojskowemu biuru emerytalnemu go. Ponadto należy do niego dołączyć zaświadczenie dokumentów potwierdzających poniesienie kosztów wydane przez placówkę oświatową lub uczelnię, w której przejazdu lub zakwaterowania. n wnioskodawca zamierza rozpocząć lub kontynuować na- IZABELA STELMACH, prawnik ukę lub studia, wraz ze wskazaniem liczby semestrów Centrum Weterana Działań poza Granicami Państwa w danym roku szkolnym lub akademickim, oraz zobo- wiązanie do niezwłocznego zawiadomienia ministra obrony narodowej o przerwaniu nauki w trakcie roku Podstawy prawne: ustawa z 19 sierpnia 2011 roku o weteranach szkolnego lub akademickiego. działań poza granicami państwa (DzU 2011 nr 205 poz. 1203); W formie załączników trzeba też złożyć oświadczenia: rozporządzenie ministra obrony narodowej z 9 lutego 2012 roku w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania wetera- o formie wypłaty pomocy (forma gotówkowa lub bezgo- nowi poszkodowanemu-żołnierzowi pomocy finansowej na naukę tówkowa) oraz o zamiarze wykorzystania pomocy na po- (DzU 2012 poz. 187).

Drodzy Czytelnicy, jeśli macie pytania dotyczące przepisów prawnych dla weteranów, przysyłajcie je na adres: [email protected]

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 79

EKSTREMALNE KULINARIA / ŁATWE podsmażamy pokrojoną w piórka ce- grzybów pojawiają się od październi- Zimówka duszona bulę. Kiedy się zeszkli, wrzucamy ka do marca w czasie odwilży. Zi- odcedzone grzyby. Doprawiamy solą, mówka ma kapelusz o rdzawożółtej w śmietanie pieprzem i smażymy około 10 minut. barwie i aksamitny w dotyku trzonek. Dodajemy śmietanę i smażymy jesz- Jesienią i wiosną może być mylona Dwie duże garście zimówki cze dwie – trzy minuty. z innymi grzybami rosnącymi w kęp- aksamitnej, dwie spore cebule, pieprz, sól, masło do smażenia, Zimówka aksamitna, zwana kach na drzewach, w tym 200 ml tłustej śmietany także płomiennicą zi- z trującą maślanką wiąz- mową, rośnie w la- kową. Jednak zimą o po- grzybów odcinamy kapelusze, sach, parkach i ogro- myłkę trudno, ponieważ Zczyścimy je i wrzucamy do lekko dach na pniach oprócz zimówki nie ma osolonej wrzącej wody. Gotujemy kil- drzew liściastych, głów- w lesie innych świeżych ka minut. W tym czasie na patelni nie wierzb i topoli. Kępy grzybów. AD n

Z ŻOŁNIERSKIEGO KOTŁA / TRUDNE

PIOTR BERNABIUK Naleśniki Barszcz ukraiński z rokitnikiem 200 g owoców rokitnika, 0,5 kg cukru, 200 g mąki, szklanka anowie, a co ten nowy kapral od kilku dni od telewizora nie mleka, sól, olej do smażenia, Podchodzi?”. 300 g twarogu, dwie łyżeczki „Uczy się gotować”. cukru waniliowego, cukier puder „On jest przecież po łączności”… „Tak, ale od kiedy zamieszkał z nami w internacie, chce zdoby- woce umyć, zalać wrzątkiem, wać nowe umiejętności. Spodobało mu się, że sami gotujemy so- Ododać cukier i gotować około bie obiady”. pół godziny, przetrzeć przez sito. „Coś już ugotował? Co mu wyszło?”. Usmażyć naleśniki. Wymieszać „Miał wyjść barszcz ukraiński”… przecier z rokitnika z twarogiem „Niełatwe zadanie”. i cukrem waniliowym. Nakładać ma- „Według niego, bardzo łatwe, bo wrzucił mrożonkę do gara, sę do naleśników i podawać je posy- zagotował i podał. Ohyda. Posadziliśmy go więc przed telewizo- pane cukrem pudrem. rem i kazaliśmy oglądać programy kulinarne dotąd, aż się na- Rokitnik zwyczajny w Polsce ro- uczy”. śnie dziko wzdłuż brzegu Bałtyku „Są efekty?”. i tam jest objęty ochroną. Pomarań- „Wczoraj nagle krzyczy: Jest! Jest! Mam barszcz ukraiński! czowe owoce można jednak zbierać A potem z wypiekami na twarzy opowiada, jak barszcz w telewi- z uprawnych krzaków, także tych zji gotowali. Czego to tam nie nawrzucali – jakieś mięso naj- zdziczałych. Dojrzewa od sierpnia pierw, potem por, seler, marchew, pietruszkę, ziemniaki, jakieś do października, ale owoce utrzymu- przyprawy… Pytam, czy buraki były? Nie pamięta… Teraz robi ją się na krzakach aż do wiosny. Za- sobie notatki”. wierają witaminy z grupy B, kwas „Ja tam podziwiam chłopaka. Nie dość, foliowy, prowitaminę A, żelazo oraz że łączność ogarnął, to jeszcze wchodzi dużo witaminy C. Rokitnik działa w gotowanie… W sumie to byłem jeszcze przeciwmiażdżycowo, a olej z niego całkiem niedawno w podobnej sytuacji”. jest używany do leczenia oparzeń, „I nauczyłeś się gotować?”. odmrożeń, wrzodów żołądka i dwu- „Nie, ożeniłem się”. n nastnicy. AD n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA ARSENAŁ

/ PRZEGLĄD

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 81

PAWEŁ HENSKI WYŁOM W DOKTRYNIE Chiny są jedynym mocarstwem atomowym na świecie, które w znaczący sposób powiększa swój arsenał atomowy. US NAVY

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 82 ARSENAŁ / PRZEGLĄD

ekin od lat konsekwentnie starały się więc osiągnąć parytetów ilościo- rozbudowuje i modernizuje wych. Nie chciały też zapewnić sobie możli- swoje siły atomowe. Proces wości uderzenia wyprzedzającego. Jedyną ten z jednej strony obejmuje gwarancją miała być świadomość, że w razie wprowadzanie do uzbroje- ataku podejmą działania odwetowe i zadadzą nia nowoczesnych, wielo- swoim wrogom niepowetowane straty. głowicowych międzykonty- Zgodnie z tym założeniem Chiny od lat gło- nentalnych rakiet balistycz- szą zasadę, że nie użyją broni atomowej jako nych, a z drugiej uwzględnia pierwsze, a jeśli jej w ogóle użyją, to nie pod dywersyfikację ich środków wpływem groźby dokonania ataku nuklearne- przenoszenia. Dla Chin co- go przez przeciwnika, lecz w chwili faktycz- raz istotniejsze jest zwięk- nego jego przeprowadzenia. W tę politykę szenie „przeżywalności” ar- wpisuje się zasada pokojowego zarządzania senału atomowego w wy- bronią atomową. Zgodnie z nią Chiny składu- padku ewentualnego konfliktu z mocarstwami, ją swoje głowice atomowe w odseparowaniu takimi jak USA czy Rosja. Takie podejście mo- od ich środków przenoszenia. Międzykonty- że świadczyć o uelastycznieniu chińskiej dok- nentalne rakiety balistyczne nie są na co dzień Ptryny użycia broni atomowej i odejściu od trak- uzbrojone i nie są wpisane w dyżury strate- towania jej jedynie jako pasywnego środka od- giczne, tak jak w Rosji czy USA. Wynika to wetowego. również z bardzo scentralizowanego łańcucha Chińska Republika Ludowa to jedyne mocar- dowodzenia siłami atomowymi i olbrzymiej stwo atomowe na świecie, które w znaczący kontroli komitetu centralnego partii komuni- sposób powiększa swój arsenał atomowy. Ta stycznej nad arsenałem atomowym. tendencja trwa od lat osiemdziesiątych XX wieku i charakteryzuje się niezwykłą konsekwen- MODERNIZACJA SYSTEMÓW cją. Państwo Środka ma około 260 głowic ato- LĄDOWYCH mowych, z których 200 jest przenoszonych Jednakże rozwijanie przez Stany Zjedno- przez rakiety. Spośród nich 60 to rakiety mię- czone technologii, takich jak tarcza antyrakie- dzykontynentalne. Większość można użyć do towa, broń hipersoniczna oraz laserowa, może przeprowadzenia uderzeń na terenie Stanów stawiać pod znakiem zapytania skuteczność Zjednoczonych. Nie jest tajemnicą, że część jest chińskiej doktryny atomowej. Pekin obawia wymierzona w Rosję oraz Indie. się, że polityka pasywnego odstraszania okaże Od samego początku chińska doktryna ato- się bezużyteczna, jeśli przeciwnik rozwinie mowa zakładała odstraszanie pasywne. Wo- skuteczne środki antybalistyczne. Zagroże- bec miażdżącej przewagi arsenałów atomo- niem jest też konwencjonalna broń hiperso- wych USA i ZSRR, a później Rosji, Chiny niczna, za pomocą której przeciwnik może starały się pokazać potencjalnym przeciwni- zniszczyć chińskie środki przenoszenia broni kom, że przeprowadzenie ataku atomowego atomowej, zanim te zostaną uzbrojone w gło- na ich terytorium jest nieopłacalne. Gwaran- wice atomowe. Chińska doktryna atomowa cją polityki odstraszania miała być możliwość prawdopodobnie będzie więc dostosowywana dokonania ataku odwetowego na miasta do zmieniających się postzimnowojennych re- i ośrodki przemysłowe agresora. Chiny nie aliów. Pierwszym krokiem może być uzbroje-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 83 CHINA DEFENCE CHINA

Najbardziej żmudne i najtrudniejsze z technologicznego punktu widzenia jest dla Chin wprowadzenie do służby okrętów podwodnych przenoszących międzykontynentalne rakiety balistyczne. nie w broń atomową okrętów podwodnych i rozpoczęcie wo się je wycofuje. Te pierwsze są zastępowane przez przez nie patroli bojowych. napędzane paliwem stałym DF-21 i DF-21A, które pro- Od początku lat osiemdziesiątych XX wieku rdzeń dukowano w latach 2006–2011, drugie zaś – przez chińskich sił atomowych stanowiły bazujące w silosach DF-31 oraz DF-31A. Są to rakiety napędzane paliwem międzykontynentalne rakiety balistyczne typu DF-5 oraz stałym o zasięgu, odpowiednio, ponad 7 tys. km oraz DF-5A. Starsze DF-5 mają zasięg 12 tys. km, a młodsze, 11 tys. km. Pierwsze doniesienia na ich temat pojawiły DF-5A, 13 tys. km. Miały one stanowić środek odstra- się w 2006 roku. Jednakże, wbrew przewidywaniom szania przede wszystkim przeciwko Stanom Zjednoczo- Pentagonu i z bliżej nieznanych przyczyn, produkcja nym i ZSRR. Oba typy rakiet są napędzane paliwem cie- i wprowadzanie do uzbrojenia, szczególnie rakiet DF-31, kłym, co już dzisiaj jest rozwiązaniem archaicznym. Ich przebiega dość wolno. odpalenie wymaga czasu ze względu na konieczność za- W 1997 roku pojawiły się pierwsze doniesienia o tym, tankowania paliwa. Ciekłe paliwo jest też bardziej nie- że Chiny pracują nad nową międzykontynentalną rakietą bezpieczne w eksploatacji. balistyczną, oznaczoną jako DF-41. Najnowsze informa- W maju 2015 roku Pentagon raportował, że część racje na jej temat pojawiły się w latach 2014–2015. Ma to kiet typu DF-5A została uzbrojona w system kilkugło- być uzbrojona w kilka głowic i napędzana paliwem sta- wicowy. Pociski te prawdopodobnie od lat są przystoso- łym rakieta przenoszona przez transporter kołowy. Nie- wane do przenoszenia kilku głowic, ale Chiny wcześniej które źródła podają, że jej maksymalny zasięg wyniesie nie sięgały po takie rozwiązanie. Fakt, że zrobiły to te- nawet 15 tys. km, a więc będzie największy na świecie raz, może być reakcją na rozwijanie przez Stany Zjed- w odniesieniu do rakiety międzykontynentalnej. Według noczone systemów antybalistycznych, takich jak tarcza niepotwierdzonych doniesień pierwszy lot DF-41 miał antyrakietowa. 3 września 2015 roku, na defiladzie woj- się odbyć w lipcu 2012 roku. W sierpniu 2015 roku od- skowej zorganizowanej z okazji 70. rocznicy był się czwarty test rakiety, a 11 grudnia 2015 roku zakończenia II wojny światowej, Chiny pokazały wielo- – piąty. W czasie próby rakieta wyniosła dwie ćwiczeb- głowicową wersję rakiety DF-5, oznaczoną jako DF-5B. ne głowice, z których każda uderzyła w inny cel. Spadły Według niektórych źródeł DF-5B zostały wyposażone na poligon w zachodnich Chinach. w moduł napędowy na paliwo ciekłe wzorowany na chińskiej cywilnej rakiecie nośnej typu Chang Zheng PRACE NAD SYSTEMEM KOLEJOWYM 2C. Dzięki temu zasięg DF-5B miałby być większy niż Co najmniej od początku lat dziewięćdziesiątych 13 tys. km. XX wieku Chiny pracują nad kolejowym systemem prze- DF-5 są jedynymi chińskimi rakietami balistycznymi noszenia rakiet balistycznych. Odpowiednie know-how przechowywanymi w silosach. Pekin dość szybko od- pozyskano z Ukrainy, która w latach osiemdziesiątych szedł od takiego rozwiązania, cały wysiłek kierując na ubiegłego wieku produkowała dla ZSRR kolejowy sys- rozwój mobilnych transporterów kołowych. Olbrzymi tem rakietowy RT-23UTTCh Mołodiec. Prowadzone pra- obszar Państwa Środka daje możliwość ich skrytego roz- ce wpisują się w plan dywersyfikacji środków przenosze- mieszczenia w specjalnie przygotowanych jaskiniach nia głowic atomowych oraz dalszego rozwijania syste- i tunelach oraz innych nietypowych miejscach. mów mobilnych. Najstarszymi systemami mobilnymi są rakiety DF-3A Pierwsze oficjalne chińskie doniesienia na temat syste- o zasięgu 3 tys. km oraz DF-4 o zasięgu 5,5 tys. km. mu kolejowego pojawiły się w 2006 roku, gdy rządowa Obydwie napędzane paliwem ciekłym. Obecnie stopnio- telewizja pokazała wagon-wyrzutnię, wagon dowodzenia

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 84 ARSENAŁ / PRZEGLĄD

oraz inne należące do systemu. by znacznie się oddalić od Docelowym uzbrojeniem ma CHINY MAJĄ DUŻĄ Azji. Niewykluczone, że być międzykontynentalna wie- z tego powodu w przyszłości logłowicowa rakieta DF-41. LICZBĘ POCISKÓW rakiety JL-2 zostaną zmody- 5 grudnia 2015 roku amerykań- fikowane lub zastąpione inną ski wywiad poinformował MANEWRUJĄCYCH konstrukcją. o przeprowadzeniu przez Chiny Wprowadzenie do służby testu wyrzutni kolejowej z jej TYPU CRUISE. okrętów podwodnych uzbro- użyciem. jonych w rakiety balistyczne Wprowadzenie do uzbrojenia CZĘŚĆ Z NICH jest nie tylko wyzwaniem wyrzutni kolejowych otworzy technologicznym, lecz także przed chińskimi siłami atomo- PRAWDOPODOB- wielką próbą możliwości wymi nowe możliwości. Syste- chińskiego systemu dowo- my kolejowe będą z pewnością NIE MOŻE PRZE- dzenia i kontroli arsenału zamaskowane jako cywilne skła- atomowego. Zgodnie z dok- dy towarowe, a nawet pasażer- NOSIĆ GŁOWICE tryną chińskiej centralnej ko- skie. Do dyspozycji pociągów misji wojskowej na co dzień wojskowych będzie przynaj- ATOMOWE okręty nie powinny być mniej 2 tys. km szybkich linii uzbrojone w rakiety z praw- kolejowych oraz duża liczba tuneli i górskich schronów. dziwymi głowicami atomowymi. Do tej pory nie wyko- W chińskich tunelach wojskowych obok siebie mogą się nywały też patroli bojowych z bronią atomową na pokła- zmieścić trzy składy. Systemy te będą bardzo trudne do dzie w ramach polityki odstraszania, tak jak to robią namierzenia i śledzenia. Pozwolą też na szybkie prze- okręty amerykańskie, rosyjskie czy brytyjskie. Chińczy- mieszczanie rakiet praktycznie w dowolne miejsce w kra- cy przede wszystkim nie mają żadnego doświadczenia ju, zmniejszając ich odległość od potencjalnych celów na w takich działaniach. Poza tym wiążą się one z zastoso- terenie Stanów Zjednoczonych oraz Eurazji. waniem odpowiednich systemów komunikacji, zabezpie- czeń i kontroli okrętów. Niemniej jednak, według niepo- OKRĘTY PODWODNE WYCHODZĄ W MORZE twierdzonych informacji, w grudniu jeden z okrętów Najbardziej żmudne i najtrudniejsze z technologiczne- klasy Jin rozpoczął patrol bojowy. Kwestią otwartą pozo- go punktu widzenia jest dla Chin wprowadzenie do służ- staje, czy jednostka jest uzbrojona w broń atomową. by okrętów podwodnych przenoszących międzykonty- nentalne rakiety balistyczne. Od 1986 roku marynarka POCISKI MANEWRUJĄCE wojenna miała do dyspozycji jeden okręt z napędem ato- Chiny mają dużą liczbę pocisków manewrujących typu mowym klasy Xia, oznaczony jako 09-II (typ 092). Mógł Cruise. Część z nich może mieć możliwość przenoszenia on przenosić 12 rakiet balistycznych typu JL-1 o zasięgu głowic atomowych. Analitycy wskazują szczególnie na około 1700 km. Już w latach dziewięćdziesiątych został CJ-10, które mogą być wystrzeliwane z mobilnych wy- on uznany za przestarzały, a od 2005 roku nie jest używa- rzutni lądowych, przez okręty podwodne i nawodne oraz ny operacyjnie. przez bombowce. CJ-10 może przenosić 500-kilogramo- W 2006 roku pojawiły się pierwsze doniesienia na te- wy ładunek bojowy, a jego zasięg wynosi około 1500 km. mat nowego okrętu, klasy Jin, z napędem atomowym, Według różnych szacunków Chiny mają od 200 do oznaczonego jako typ 094. Pierwszy wszedł do uzbroje- 500 takich pocisków. nia w 2007 roku, jednakże gotowość operacyjną osiągnął Jakkolwiek nie są to informacje potwierdzone, jest dopiero trzy lata później. Obecnie Chiny mają już trzy ta- możliwe, że Państwo Środka pracuje nad odpalaną z po- kie jednostki, a docelowo planują wprowadzić do służby wietrza wersją CJ-10 uzbrojoną w głowicę atomową (ro- osiem. Typ 094 jest uzbrojony w 12 rakiet balistycznych bocza nazwa CJ-20). Do jej przenoszenia prawdopodob- JL-2. Jednogłowicowa JL-2 to zmodyfikowana DF-31. nie zostaną przeznaczone bombowce typu Xian H-6K, Pentagon szacuje, że jej zasięg wynosi około 7400 km, które na co dzień przenoszą konwencjonalne CJ-10. Do czyli jest wystarczający, żeby z chińskich wód przybrzeż- końca 2015 roku Chiny wprowadziły do służby około nych atakować cele na Alasce, Guam, w Rosji lub In- 15 sztuk takich samolotów. Jest to najnowsza wersja H-6. diach. Jednakże, żeby osiągnąć cele na terenie kontynen- Promień bojowy H-6K wynosi około 3500 km. Bombo- talnych Stanów Zjednoczonych, okręty typ 094 musiały- wiec będzie mógł przenosić po sześć pocisków CJ-20.n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 85

SRI LANKA Czwarta generacja w natarciu

Lankijskie siły powietrzne, mające dotychczas wielozadaniowe myśliwce Kfir, przechwytujące F-7 oraz myśliwsko-bombowe Su-27, wzmocni osiem wielozadaniowych myśliwców JF-17 Thunder.

mowę zakupu podpisano na po- ma, która chciałaby nabyć 16 sztuk względu na problemy finansowe, Uczątku stycznia w czasie wizyty tych maszyn. Innym państwem, które związane ze spadkiem cen ropy naf- w Kolombo premiera Pakistanu zamierza zakupić myśliwce od Isla- towej, do transakcji nie doszło. W ni- Nawaza Sharifa. W ubiegłym roku mabadu, jest Nigeria. W grudniu geryjskiej gazecie „Punch” podano, pojawiły się informacje, że pakistań- 2014 roku poinformowano, że w grę że w tym roku w budżecie są pienią- skimi JF-17 jest zainteresowana Bir- wchodzi 25–40 sztuk, jednak ze dze na pierwsze trzy JF-17. W n LITWA

REPUBLIKA KOREI Jednostka ma mieć około 50 tys. t Nowy wyporności desantowiec

grudnia 2015 roku w Ulsan 15w Republice Korei zwodowano CHINY nowy okręt desantowy, „Cheonja- bong”, zaliczany do drugiej generacji jednostek LST (LST-II). Ma on Więcej lotniskowców 126,9 m długości, 19,4 m szerokości CHINA DEFENCE CHINA i 4950 t standardowej wyporności. Maksymalnie rozwinie 23 w. Z pręd- a początku roku chińskie mini- morskie Chin potrzebują co naj- kością 12 w. może przebyć Nsterstwo obrony potwierdziło, mniej trzech lotniskowców, tak aby 8 tys. Mm. Załoga desantowca skła- że nowy, drugi lotniskowiec jest bu- jeden zawsze był w gotowości ope- da się ze 120 osób. Na „Cheonjabon- dowany w stoczni w mieście Dalian, racyjnej, jeden w trakcie szkolenia gu” można zaokrętować około w prowincji Liaoning. Jednostka ma załogi, a jeden w remoncie. Chińscy 300 żołnierzy wraz z pojazdami, mieć około 50 tys. t wyporności eksperci wojskowi sugerują, że ich w tym czołgami. Jednostka ma też i pokład startowy z tzw. skocznią. przyszłe lotniskowce mogą mieć na- dwie barki desantowe i lądowisko dla Na lotniskowcu będą stacjonować pęd nuklearny. dwóch śmigłowców. „Cheonjabong” samoloty J-15. Obecnie marynarka wojenna Chin zostanie przekazany południowoko- Zhang Junshe, naukowiec z insty- ma jeden lotniskowiec „Liaoning”, reańskiej marynarce wojennej w koń- tutu badawczego chińskiej marynar- który wszedł do służby we wrześniu cu tego roku, a gotowość operacyjną ki wojennej, twierdzi, że jednostka 2012 roku. Jednostkę tę zbudowano osiągnie około marca 2017 roku. ta będzie używana operacyjnie, do na bazie odkupionego od Ukrainy Pierwszy okręt LST-II, „Cheonwang- patroli bojowych i dostarczania po- kadłuba nieukończonego okrętu bong”, był dostarczony 28 listopada mocy humanitarnej. Ocenił, że siły z czasów sowieckich. WT n 2014 roku. WRT n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 86 ARSENAŁ / TECHNIKA

INDIE Czas śmigłowców

stycznia 2016 roku premier Na- 3rendra Modi uczestniczył w uro- czystym wmurowaniu kamienia wę- gielnego pod nowy zakład produkcji śmigłowców w dystrykcie Tumkur w stanie Karnataka. Będzie to część państwowego koncernu Hindustan Aeronautics Limited. Pierwsze wy- FRANCJA USA produkowane tam maszyny powinny się wzbić w powietrze w 2018 roku. Premier Modi wyraził nadzieję, że w ciągu 15 lat HAL dostarczy Hercules na fali 600 śmigłowców. Wśród nich będą lekkie maszyny ostatnim dniu 2015 roku kon- działań specjalnych, 29 transporto- Ka-226T. Porozumienie w tej spra- Wcern Lockheed Martin poinfor- wych C-130J-30 z wydłużonym kawie podpisano podczas wizyty pre- mował, że 30 grudnia podpisał z rzą- dłubem i 13 HC-130J Combat King miera Modiego w Moskwie w końcu dem USA wieloletni kontrakt na do- II, maszyn Combat SAR, mogących grudnia 2015 roku. Zgodnie z nim stawę 83 samolotów C-130J Super zaopatrywać śmigłowce w paliwo 60 sztuk Ka-226T będzie wyprodu- Hercules w latach 2016–2020. War- w powietrzu. Oprócz tego sześć lata- kowane w Rosji, co najmniej tość umowy wynosi 5,3 mld dolarów. jących cystern KC-130J otrzyma lot- 140 w Indiach w nowym wspólnym Większość samolotów trafi do amery- nictwo Korpusu Piechoty Morskiej, zakładzie. Zastąpią one w indyjskich kańskich sił powietrznych. US Air a pięć ratowniczych HC-130J (bez siłach zbrojnych śmigłowce Cheetah Force otrzymają 30 maszyn MC-130J wyposażenia do tankowania w po- i Chetak. TED n Commando II przeznaczonych do wietrzu) trafi do straży przybrzeżnej.

AUSTRALIA Szpiegowskie G550 Siły powietrzne w Australii wzbogacą się o samoloty szpiegowskie.

aką wiadomość podała na początku stycznia Australia Dwusilnikowy G550 może przewozić do 18 pasażerów. TBroadcasting Corporation. Platformą będą luksusowe Maszyna ma zasięg 12 tys. km, a maksymalny czas jej lotu małe odrzutowce Gulfstream G550. Ich dostosowaniem do przekracza 12 godzin. Będzie uzupełnieniem samolotów nowych zadań zajmie się amerykańska firma L-3 Commu- patrolowych P8 Poseidon i dronów Triton. WW n nications Mission Integration z Teksasu. Wartość kontraktu, w ramach programu „Foreign 93,6 MLN Military Sales”, wyniosła DOLARÓW 93,6 mln dolarów. Przeróbka samolotów ma się zakoń- czyć do 30 listopada 2017 roku. Brak innych szczegółów kontraktu, m.in. nie wiadomo, ile samolotów będzie poddanych przebudowie. GULFSTREAM

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 87

Kadłub maszyny wykonany jest głównie z kompozytów – ma charekterystyczny, sześciokątny przekrój, który zmniejsza echo radarowe. NHI

SZWECJA

USAF Ostatni NH90 1 stycznia 2016 roku Agencja Reutera Firma Patria Halli przekazała 18 grudnia 2015 roku podała, że cztery transportowce C-130 szwedzkim siłom zbrojnym ostatni z dziesięciu zamierza zakupić od Lockheeda Mar- zmontowanych przez nią śmigłowców NH90. tina Francja. Dostawy, według źródeł wojskowych, rozpoczną się w 2017 roku. Obecnie siły powietrzne Francji yła to maszyna w wersji taktycz- z nich ma być gotowy na początku mają eskadrę (2/61 Franche-Comté) Bnego transportu TTH/IM. 2020 roku. Oprócz NH90 dla Szwe- C-130H. Zakup nowych herkulesów W końcu 2016 roku jest planowana cji, Patria zmontowała też 19 z 20 ta- ma związek z problemami z nowym modyfikacja siedmiu szwedzkich kich śmigłowców zakupionych dla europejskim transportowcem Airbus śmigłowców TTT/IM do wersji po- Finlandii. Ostatni z nich dostarczono A400M. n szukiwawczo-ratowniczej. Ostatni w czerwcu 2015 roku. WT n

EGIPT Echa Mistrali

osja potwierdziła, że dostarczy REgiptowi 46 śmigłowców szturmowych Ka-52 w wersji morskiej. Maszyny te opracowano z myślą o zakupionych we Francji dwóch desantowych śmigłowcowcach typu Mistral. Jednak po wybuchu konfliktu rosyjsko-ukraińskiego władze w Paryżu wstrzymały przekazanie tych maszyn Rosji, po czym zwróciły jej pieniądze. Dwa eksrosyjskie mistrale w paździer- niku 2015 roku odkupił Egipt, i to dla niego są przewidziane Ka-52K. W n CHINA DEFENCE CHINA

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 88 ARSENAŁ / TECHNIKA

TADEUSZ WRÓBEL Amfibia na miarę W rywalizacji na dostawę nowych opancerzonych pojazdów desantowych dla amerykańskiego Korpusu Piechoty Morskiej pozostały dwie firmy.

pośród pięciu ofert na następcę 40-letnich opance- zemplarze, których cenę jednostkową określono na rzonych pojazdów szturmowych (Amphibious 6,5 mln dolarów, o około 10 mln niższą niż wcześniej roz- Assault Vehicle – AAV) Korpus Piechoty Morskiej patrywanych konstrukcji. ACV powinien wejść do służby zaakceptował do dalszej procedury wyboru dwie. w latach 2020–2021. Ostatnie wozy mają być dostarczone SPrototypy kołowego bojowego pojazdu desantowego w roku 2023. Korpus Piechoty Morskiej zamierza wypo- (Amphibious Combat Vehicle – ACV) mają przedstawić sażyć w kołowe ACV sześć batalionów. firmy BAE Systems i SAIC. Kontrakt z pierwszą z nich opiewa na kwotę 103,8 mln dolarów, a z drugą na NOWE WYMAGANIA 121,5 mln dolarów. Każdy z oferentów ma dostarczyć od Po anulowaniu 6 stycznia 2011 roku projektu gąsienico- stycznia do kwietnia 2017 roku 16 pojazdów. Marines wego ekspedycyjnego pojazdu bojowego (Expeditionary chcą, aby nowa konstrukcja poruszała się w wodzie jak Fighting Vehicle – EFV), który był przewidywany jako AAV, a na lądzie była szybka i zwrotna jak stryker US Army. następca AAV, marines postanowili wprowadzić do służby Co równie ważne, ma zapewniać poziom ochrony porów- dwie różne konstrukcje. Oprócz ACV, mogącego pływać nywalny z pojazdami minoodpornymi typu MRAP. Wyło- na morzu, chcieli nabyć również transporter opancerzony niony w 2018 roku dostawca ma wyprodukować 204 eg- (Marine Personel Carrier – MPC), który miał zabierać

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA ARSENAŁ / TECHNIKA 89

trzyosobową załogę i dziewięciu marines z wyposaże- niem. Ten pojazd miał stanowić wsparcie podczas działań na lądzie. Opracowane w 2011 roku wymagania przewi- dywały, że następca AAV będzie mógł zabrać wzmocnio- ną 17-osobową drużynę. Wojskowi oczekiwali, że pojazd przepłynie co najmniej 13 km z prędkością nie mniejszą niż 8 w. (14,8 km/h) przy falach o wysokości 0,3 m, ale powinien też móc działać, gdy będą one trzy razy wyższe. W wypadku MPC nie zakładano jego desantowania z okrętów, ale miał mieć zdolność do pływania z prędko- ścią 6 w. Innym warunkiem była możliwość współdziała- nia z czołgami M1A1. Wśród wymagań dla ACV przedstawionych przez pie- chotę morską w zapytaniu do firm w 2014 roku była moż- liwość transportu 10–13 żołnierzy desantu oraz montażu różnych zestawów zdalnie sterowanego uzbrojenia, m.in. granatnika automatycznego kalibru 40 mm i armaty kalibru 30 mm. Po analizie odpowiedzi wojskowi zweryfiko- wali swe oczekiwania. Jako wymóg pozostało dziesięciu żołnierzy desantu. Teraz uznano, że wystarczy, by ACV był w stanie przepłynąć 3 Mm z prędkością 5–6 w. i mógł się poruszać przy falach o wysokości 0,6 m.

WŁOSKI RODOWÓD BAE Systems postanowiło opracować dla amerykań- skich marines ACV oparty na kołowym transporterze MARINES CHCĄ, opancerzonym SuperAV 8x8 włoskiej firmy Iveco Defen- ce Vehicles. Pojazd powstał według wymagań włoskich ABY NOWY POJAZD wojsk lądowych, jednak nie został przez nie kupiony. Su- perAV zaczęto oferować więc klientom zagranicznym. PORUSZAŁ SIĘ W sierpniu 2011 roku BAE Systems i Iveco nawiązały współpracę, by na bazie tej konstrukcji przygotować pojazd dla programu MPC. W sierpniu 2012 roku został za- W WODZIE JAK AAV, USMC kwalifikowany do dalszych prób i badań. 8 maja 2013 ro- A NA LĄDZIE BYŁ ku SuperAV zakończył pomyślnie 12-dniowe próby w Camp Pendleton, jednak program MPC zamrożono SZYBKI I ZWROTNY w 2013 roku z powodów finansowych. Wtedy zakładano, że na około dziesięciu lat. Tymczasem MPC powrócił już JAK STRYKER US AR- w marcu następnego roku, jako kołowy wariant ACV. Włoski pojazd ma 7,9 m długości i jest oferowany MY. MA TAKŻE ZA- w dwóch szerokościach – 2,7 lub 3 m. Jego wysokość wynosi 2,3 m. Spód kadłuba ma kształt litery V. Poziom PEWNIAĆ POZIOM ochrony balistycznej i przeciwminowej wozu może być dopasowany do wymagań zamawiającego. Masa bojowa OCHRONY PORÓW- pojazdu wynosi 24 t. Wewnątrz SuperAV jest miejsce dla kierowcy i 12 pasażerów. Przy czym, jeśli na pojeździe NYWALNY Z POJAZ- zostanie zamontowana dwuosobowa wieża z uzbrojeniem, liczba żołnierzy desantu zmniejsza się do ośmiu. W wa- DAMI MINOODPOR- riancie przygotowanym dla marines oprócz trzyosobowej załogi mieści 13 żołnierzy. Wóz może przepłynąć z nimi NYMI TYPU MRAP 18,5 km z prędkością ponad 11 km/h.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 90 ARSENAŁ / TECHNIKA

BAE Systems opracowało ACV oparty na konstrukcji kołowego transportera opancerzonego SuperAV 8x8 włoskiej firmy Iveco Defence Vehicles. USMC NADAL W SŁUŻBIE

prócz amfibii Korpus Piechoty Mor- matyczną kalibru 25 mm i dwa karabiny Oskiej ma ośmiokołowe wozy bojowe maszynowe. Do piechoty morskiej trafiły LAV, oparte na konstrukcji szwajcarskiego też pojazdy specjalistyczne, m.in. wozy do- transportera Piranha. W latach osiemdzie- wodzenia, zestawy przeciwlotnicze oraz siątych XX wieku kupiono ich 758. LAV-y są niszczyciele czołgów z wyrzutniami przeciw- używane w czterech lekkich pancernych pancernych pocisków kierowanych TOW-2. Singapurska firma SAIC proponuje amery- batalionach rozpoznawczych. Wersja bojo- Korpus zamierza wykorzystywać pojazdy kańskim marines pojazd wywodzący się wa, LAV-25, jest uzbrojona w armatę auto- LAV do 2035 roku. n od transportera opancerzonego Terrex.

Jako napęd SuperAV zastosowano silnik wysokoprężny wstępnie energię wybuchu, a druga dodatkowo chronić z turbodoładowaniem Iveco Kursor 13 6L mocy 560 KM, przedziały załogi i desantu. Nowy pojazd jest bardziej mo- połączony ze skrzynią biegów ZF 7HP902, mającą sie- bilny i ma większą ładowność. I to właśnie Terrex 2 bę- dem biegów do przodu i jeden bieg wsteczny. Zapewniają dzie podstawą dla ACV. W jego wnętrzu jest miejsce dla one maksymalną prędkość 105 km/h na drodze i 10 km/h 14 osób, w tym dwuosobowej załogi. Wokół pojazdu na w wodzie. Walorem włoskiej konstrukcji jest duży zasięg jego kadłubie zamontowano 11 dzienno-nocnych kamer. – 800 km na lądzie i 64 km w wodzie. SuperAV może Terrex 2 wyposażono w sześciocylindrowy silnik Ca- pływać przy stanie morza 2, czyli falach o wysokości do terpillara o mocy 600 KM i automatyczną skrzynię bie- 0,5 m. Rezerwa wyporności w wersji SuperAV dla mari- gów Allison 4500SP. Napęd pozwala przyspieszyć od nes wynosi 21%. Pojazd nie ma osi, wszystkie jego koła 0 do 50 km/h w ciągu 15 s. Jego maksymalna prędkość to mają niezależne zawieszenie i zasilanie. 90 km/h. Według serwisu Janesa, podczas prób morskich Terrex 2 pływał z prędkością 6 w. (około 11 km/h) przy RYWAL Z AZJI stanie morza 4, co oznacza fale o wysokości do 2,5 m. Konkurentem BAE Systems jest firma SAIC, która proponuje amerykańskim marines pojazd wywodzący się od SPRAWDZONY W DZIAŁANIU transportera opancerzonego Terrex. Użytkownikiem pro- Obecnie amerykańska piechota morska dysponuje gą- dukowanego od 2006 roku przez firmę ST Kinetics wozu sienicowymi amfibiami szturmowymi AAV-P7A1. Pierw- jest armia Singapuru. 25-tonowy Terrex ma 7 m długości, sze z tych pojazdów, oznaczone jako LVTP-7, pojawiły się 2,7 m szerokości i 2,1 m wysokości. W wersji jako trans- na początku lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku. porter piechoty zabiera oprócz dwuosobowej załogi Oprócz czteroosobowej załogi amfibia może przetranspor- 12 żołnierzy desantu. Jako napęd jest stosowany silnik tować z okrętu na brzeg 25 marines z wyposażeniem. Po- wysokoprężny z turbodoładowaniem Caterpillar z serii jazdy te wykorzystano w inwazji na Grenadę oraz woj- C9, o mocy 400 KM, wraz z automatyczną skrzynią bie- nach w Zatoce Perskiej w 1991 i 2003 roku. gów Allison 4500SP. Zapewnia on pojazdowi maksymal- Jeśli pozwolą na to środki finansowe, Korpus Piechoty ną prędkość 110 km/h. Zasięg wynosi 800 km. Koła mają Morskiej chce też kupić 470 sztuk ACV w wersji na gąsie- niezależne zawieszenie. Podobnie jak BAE System, SAIC nicach. Na razie jednak postanowiono, że zostaną zmoder- wraz transporterem Terrex włączony został w 2012 roku nizowane 392 egzemplarze AAV (z 1311 posiadanych). do programu MPC. Transporter przeszedł próby w USA. Prace mają się rozpocząć w roku budżetowym 2018, a za- Tymczasem we wrześniu 2015 roku Singapurczycy za- kończyć w 2023. Dotyczyć będą m.in. opancerzenia i na- prezentowali transporter kolejnej generacji, 30-tonowy pędu. W amfibiach zostaną zamontowane siedzenia absor- Terrex 2. Wóz ten ma długość około 8,5 m i jest szeroki na bujące energię wybuchu i nowe pędniki. Modernizacja ma 3–4 m. W porównaniu z poprzednim oferuje wyższy po- obejmować od 22 do 96 sztuk AAV rocznie, a wykona- ziom ochrony. Singapurczycy zaprojektowali dwie sekcje niem zajmie się firma SAIC. Unowocześnione pojazdy tra- spodu kadłuba w kształcie litery V. Dolna ma absorbować fią do czterech batalionów. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA ARSENAŁ / LEKSYKON

nr 26. Szeregowy, 4 Pułk Chemiczny (2011 rok) rys. Monika Rokicka 92 ARSENAŁ / LEKSYKON

NR 26. UBIÓR SPECJALNY SZEREGOWY, 4 PUŁK CHEMICZNY (2011 ROK)

ubiorze specjalnym. Jest nim rzedstawiamy żołnierza jednostki wojsk chemicznych w promieniotwórczymi, Pstrój chroniący przed skażeniami biologicznymi, chemicznymi i - znany jako filtracyjna odzież ochronna (FOO-1). Podstawowymi elementami są dwuwar- kapturem i spodnie. Zewnętrzną warstwę stanowi niepalna, wodoodpor stwowe kurtka z kamuflażu wz. 93. Warstwa we- na, o własnościach oleofobowych, tkanina mundurowa w materiału filtracyjnego typu saratoga. Żołnierz nosi też wcho- wnętrzna jest wykonana z gumy butylowej rękawice (wraz dzące w skład kompletu FOO-1 wykonane z buty ochronne. Specjalistyczna odzież pozwala bezpiecz- z bawełnianymi, ocieplającymi) i nie przebywać w skażonej atmosferze do 24 godzin. Oprócz FOO-1 ochronę przed skaże- pyłami zapewnia maska przeciwgazowa MP-5. Na odzieży żoł- niem oparami, aerozolami i nierz nosi kamizelkę taktyczną. Przy prawym boku jest widoczna torbabroń, na karabinek gumowe sztur buty- i rękawice. W wyposażeniu jest jeszcze kompozytowy hełm bojowy i n mowy wz. 96 Beryl kalibru 5,56 mm.

4 PUŁK CHEMICZNY

W 1963 ROKU ZOSTAŁA PODJĘTA DECYZJA O PRZENIESIENIU Z TORUNIA DO BRODNICY 4 BATALIONU ZABIEGÓW SPECJALNYCH I ROZPOZNANIA SKAŻEŃ.

atalion ten zarządzeniem dowódcy przez społeczeństwo miasta Brodnicy BPomorskiego Okręgu Wojskowego oraz miano wyróżniające „Brodnicki”. z 12 czerwca 1967 roku przeformowano Wtedy też jego patronem został prezydent w 4 Pułk Chemiczny. W 1989 roku zmie- Ignacy Mościcki. Swoje święto jednostka niono jego nazwę na 4 Pułk Przeciwche- obchodzi 20 maja. W tym samym dniu miczny, w 1995 roku zaś stał się 4 Puł- świętował stacjonujący w Brodnicy kiem Obrony Przeciwchemicznej. 20 maja w okresie międzywojennym 67 Pułk tegoż roku otrzymał sztandar ufundowany Piechoty. n

nrMajor 27. pilot, 21 Baza Lotnictwa Taktycznego

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA ARSENAŁ / W SŁUŻBIE CYWILIZACJI 93

RAFAŁ CIASTOŃ Prochu nie wymyślisz…

tytułowym powiedzeniu kryje się chyba cała istota faktu, jak ważnym dla Wludzkości wynalazkiem stał się proch. Opracowany w Chinach w IX wieku n.e. proch czarny, będący mieszanką siarki, saletry i węgla drzewnego, na kolejne dziesięć stuleci stał się podstawowym materiałem miotającym używanym w broni artyleryjskiej i strzeleckiej. W XIII wieku, wraz z podbojami mongolskimi, recep- tura jego produkcji trafiła do Europy, gdzie została w pełni doceniona. Europejczycy szybko znaleźli dla prochu lepsze przeznaczenie niż tylko race czy ładunki dymne. Pogrążony w niekończących się wojnach Stary Kontynent potrzebo- wał bardziej użytecznych wynalazków – hakownice, arkebuzy, muszkiety, bombar- dy, taraśnice, foglerze, kolubryny i kartauny szybko zmieniły europejską sztukę wo- jowania. Wraz z upowszechnianiem i udoskonalaniem broni palnej do lamusa przeszła ciężko- zbrojna jazda, w średniowieczu decydująca o wynikach starć na polach bitewnych. Na znaczeniu zyskała piechota, zwłaszcza wyspecjalizowane zaciężne formacje muszkieterów i stanowiących ich osłonę pikinierów czy lancknechtów. Ta tendencja bardziej była widoczna na zachodzie kontynentu, bo w Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jak to ujął Henryk Sienkiewicz, „wciąż jazda kupą w dym chodziła”, co wynikało z charakteru toczonych tutaj wojen, które wymagały połą- czenia zarówno zachodnich, jak i wschodnich sposobów wojaczki. Zaprawiona w bojach i dys- ponująca przewagą technologiczną europejska machina wojenna najdobitniej zademonstrowała swe zdolności w Nowym Świecie, gdzie kilkusetosobowe oddziały hiszpańskich konkwistado- rów podbiły wielomilionowe państwa Azteków i Inków. Od końca XV do drugiej połowy XIX wieku europejskie mocarstwa (oraz stworzone przez nie Stany Zjednoczone) osiągnęły dominującą pozycję w świecie. Hiszpania, Portugalia, Niderlandy, Francja, Wielka Brytania podbiły lub podporządkowały sobie obszary obydwu Ameryk, Afryki, Australii i znaczne połacie Azji. Indie stały się perłą w koronie Imperium Brytyjskiego, a upoko- rzone po wojnach opiumowych cesarstwo chińskie musiało wdrożyć politykę otwartych drzwi. Ostatnim zamkniętym od środka państwem pozostała Japonia, która jednak w obliczu demonstra- cji siły amerykańskich okrętów komandora Matthew Perry’ego również zgodziła się przystać na narzucone jej warunki. Wpływom Europy oparły się jedynie Turcja, Persja i Abisynia. Upowszechnienie prochu zmieniło sztukę wojenną, ewolucja broni palnej zaś sprawiła, że te zmiany nabrały charakteru ciągłego. Wprawdzie jeszcze w drugiej połowie XIX wieku prymityw- na i pozbawiona broni palnej armia Zulusów była w stanie pokonać pod Isandlwaną oddział armii brytyjskiej, jednak było to wynikiem ponaddziesięciokrotnej przewagi liczebnej, błędów w dowo- dzeniu i… wyczerpania się amunicji. Koniec XIX wieku to schyłek prochu czarnego, zastąpione- go przez proch bezdymny, silniejszy i łatwiejszy w użyciu, bardziej nadają- cy się do broni samopowtarzalnej i samoczynnej, która w początkach kolejnego stulecia miała zademonstrować swą siłę na frontach wielkiej wojny. Czarny proch nie wyszedł jednak z użycia, został za to „ucywilniony” i dziś jest używany do produkcji materiałów pirotechnicznych – wszelkiego rodzaju rac, sztucznych ogni, petard. Posługują się nim także bractwa rycer- skie i kurkowe, grupy rekonstrukcyjne i pasjonaci dawnej broni. n

AUTOR JEST DOKTORANTEM AKADEMII OBRONY NARODOWEJ, EKSPERTEM FUNDACJI IM. KAZIMIERZA PUŁASKIEGO.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA STRATEGIE

/ NEWPORT – WARSZAWA

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 95

STRATEGICZNE KALKULACJE Z Beatą Górką-Winter

o naszych oczekiwaniach wobec warszawskiego szczytu NATO i trudnych relacjach sojuszu z Rosją rozmawia Małgorzata Schwarzgruber. anc RAFAŁ MNIEDŁO/11 LDKP MNIEDŁO/11 RAFAŁ

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 96 STRATEGIE / NEWPORT – WARSZAWA

akie najważniejsze wyzwania stoją przed również bezprecedensowa liczba ćwiczeń na NATO, o których będzie się rozmawiało na terytoriach państw położonych na wschodniej warszawskim szczycie? flance sojuszu. Zdecydowanie najsłabiej idzie Największym wyzwaniem w ciągu najbliż- wdrażanie postanowień dotyczących utrzyma- szego półrocza będzie strategiczna adaptacja nia wydatków na obronność na poziomie 2% sojuszu do nowych wyzwań i zagrożeń. Pogłę- PKB. Państwa zobowiązały się do ich zwięk- biająca się niestabilność na wschodniej i połu- szenia w perspektywie dziesięciu lat, ale dniowej flance, niejasne zamiary Federacji obecne wyzwania związane z bezpieczeń- Rosyjskiej, chaos, który ogarnął kraje Bliskie- stwem sprawiają, że proces ten powinien prze- go Wschodu i Afryki Północnej w wyniku biegać szybciej, jeśli nie chcemy się mierzyć nieudanych reform po Arabskiej Wiośnie, później z dramatycznymi zaniedbaniami w tej a także terroryzm (w tym cyberterroryzm) dziedzinie. Według szacunków NATO, oraz kryzys migracyjny, zagrażający stabilno- w 2015 roku tylko pięć państw (z 28) osiągnę- ści państw Europy Zachodniej – to kwestie ło pożądany pułap 2% PKB. Państwa człon- sprawiające, że najbliższy czas powinien być kowskie nie decydują się na zwiększanie wy- okresem wyjątkowo intensywnego poszukiwa- datków, a nawet dokonują dalszych cięć. Skut- nia odpowiedzi na rosnącą presję w środowi- ki tego mogą być dla sojuszu katastrofalne, J sku bezpieczeństwa. Co istotne, wyzwaniem nie tylko z powodu zahamowania programów jest nie tylko określenie metod, za pomocą modernizacyjnych czy obniżenia gotowości których będziemy stawiać czoła tym zagroże- niektórych jednostek, ale także ze względów niom, lecz także zachowanie spójności poli- wizerunkowych. W dłuższym okresie NATO tycznej państw sojuszu w czasie, kiedy niemal może przestać być postrzegane jako sojusz każde państwo w nim uczestniczące boryka zdolny do odparcia ataku na swoje terytorium. się z własnymi kryzysami. Warszawski szczyt domknie postanowienia Na szczycie Organizacji Traktatu Północno- z Newport czy raczej stworzy nową per- atlantyckiego ma zostać dokonany przegląd spektywę? rozwiązań przyjętych we wrześniu 2014 ro- O stworzenie jakościowo nowej perspekty- ku w Newport. Jak wypada ta ocena? wy będzie dosyć trudno ze względów, o któ- Zasadniczo działania sojuszu mające na ce- rych wspominałam. Z jednej strony, na war- lu wdrożenie postanowień z Newport idą szawskim szczycie NATO sojusznicy będą w dobrym kierunku. Tworzy się tzw. szpica mogli pochwalić się pewnymi sukcesami, np. NATO wraz z jednostkami NFIU [NATO For- osiągnięciem pełnej gotowości operacyjnej ce Integration Units, czyli jednostki integra- szpicy, bo jej efektywne działania zostały za- cyjne sił sojuszu], które mają zapewnić jej prezentowane już w czerwcu 2015 roku pod- efektywne funkcjonowanie. Ostatnie lata to czas manewrów „Noble Jump”. Z drugiej stro-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 97 anc RAFAŁ MNIEDŁO/11 LDKP MNIEDŁO/11 RAFAŁ Sojusz jest dziś w trudnej sytuacji. Operacje w Iraku i Afganistanie miały wzmocnić siły bezpieczeństwa tych państw. Tak się nie stało

ny jednak, brak jest zgody w kwestii uznania niektórych Z naszej perspektywy takie działania są konieczne, by zagrożeń za priorytetowe. Trwa rywalizacja między dać wyraźny sygnał o gotowości do realnej, a nie tylko państwami wschodniej i południowej flanki o uwagę, si- deklaratywnej – w sensie zobowiązań traktatowych, ale ły i środki sojuszu. Nie ma też jednolitej opinii, jak da- niepopartych konkretnymi rozwiązaniami – obrony tych lej postępować z Rosją. Wszystko to sprawia, że naj- państw. prawdopodobniej ponownie będziemy szukali choćby najmniejszego wspólnego mianownika, na który mogli- Czy polskie propozycje reformy sojuszu zawarte by się zgodzić wszyscy członkowie. w dokumencie nazwanym „Warszawska inicjatywa adaptacji strategicznej” trafiły na podatny grunt A jakie jest nasze stanowisko w tej sprawie? i zostały zaakceptowane przez naszych partnerów Nie ustajemy w wysiłkach, by przekonać naszych z NATO? partnerów do polskich postulatów. Sprowadzają się one Od dawna sprzeciw wielu państw europejskich budzi- w głównej mierze do tego, że w obliczu rosnącej desta- ło rozmieszczanie większej liczby sił i uzbrojenia w re- bilizacji na wschodniej flance, NATO powinno zadbać jonie wschodniej flanki NATO. Podkreślano koniecz- o bezpieczeństwo tego regionu i zgodzić się na roz- ność ostrożnego postępowania w tej materii, by nie pro- mieszczenie tam dodatkowych jednostek wojskowych wokować niepotrzebnych spięć z Rosją, która każde oraz koniecznego sprzętu i infrastruktury obronnej, któ- wzmocnienie wojskowe w tym regionie widzi jako za- re pozwolą na skuteczną reakcję w razie zagrożenia. grożenie dla swojego bezpieczeństwa. To myślenie po-

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 98 STRATEGIE / NEWPORT – WARSZAWA

WIZYTÓWKA

kutuje w Europie do dziś, podobnie jak grożeniami dla naszych obywateli czy i przekonanie o tym, że wciąż możemy naszego terytorium. Dziś wciąż pokazu- czerpać zyski z tzw. dywidendy pokojo- jemy gotowość do angażowania się wej – czyli braku zagrożeń konwencjonal- w operacje sojusznicze. W ostatnich la- nych dla Europy po zakończeniu zimno- tach doszło jednak do zasadniczej zmia- wojennej rywalizacji. BEATA ny w naszym środowisku bezpieczeń- stwa. Dlatego oczekujemy, że naszą sy- Takie myślenie okazało się jednak pu- GÓRKA-WINTER tuację zrozumieją ci sojusznicy, których łapką… est analitykiem Polskiego przez lata wspieraliśmy, choćby przez Tak. Wypadki ostatnich lat pokazały, Instytutu Spraw Międzyna- udział w globalnej koalicji antyterrory- że logika ta nie wytrzymuje konfrontacji J stycznej. Kalkulacja strategiczna, ale rodowych. z realiami. Przed zawieszeniem koopera- też zwykły rozsądek każą nam dziś po- cji z Rosją NATO współpracowało z Mo- święcić więcej sił i środków na wzmoc- skwą w wielu istotnych dziedzinach: w programach nienie obrony naszego terytorium niż na misje ekspe- obrony przeciwrakietowej, operacji afgańskiej, zwal- dycyjne. czaniu terroryzmu. Im bardziej sojusz nadal chciał w niej widzieć partnera i współorganizatora światowe- Czy po okresie rozszerzania swych zadań i zaangażo- go porządku, tym ona chętniej wykorzystywała swoją wania operacyjnego NATO wraca do korzeni, czyli – mocno zawyżoną, jeśli weźmiemy pod uwagę wskaź- do misji kolektywnej obrony? niki ekonomiczne i społeczne – pozycję międzynaro- Sojusz jest dziś w trudnej sytuacji. Operacje – koali- dową, by realizować własne interesy. Robiła to kosz- cyjna w Iraku i sojusznicza w Afganistanie – miały na tem integralności terytorialnej czy suwerenności poli- celu wzmocnienie sił bezpieczeństwa tych państw, by tycznej państw, które uznaje za swoją strefę wpływów. były one w stanie zapewnić bezpieczeństwo swoim oby- Dziś, trochę na własne życzenie, sojusz musi jasno watelom oraz zahamować działania siatek terrorystycz- opowiedzieć się za wartościami, których zobowiązał nych. Tak się nie stało. Co więcej, regiony te są dziś źró- się bronić. Wzmocnienie wojskowe wschodniej flanki dłem postępującej destabilizacji i wydaje się, że musimy byłoby czytelnym sygnałem takiej właśnie postawy. zaangażować jeszcze więcej sił i środków, by zatrzymać Nie można również zapominać o tym, że nie tylko po- choćby rozrost tzw. Państwa Islamskiego. Z drugiej lityka Rosji powinna wzmagać naszą czujność. Desta- strony, rosnąca agresywność polityki rosyjskiej, wyraża- bilizacja postępuje w wielu rejonach świata, a państwa jąca się m.in. atakiem na Gruzję i Ukrainę, każe NATO takie jak Chiny regularnie podnoszą zdolności bojowe wrócić do myślenia o zagrożeniach konwencjonalnych. swoich sił zbrojnych. Należy zatem zabiegać o to, by Wygląda więc na to, że jeszcze się nie uporaliśmy z za- na terytorium NATO nie było słabych punktów czy grożeniami, które pojawiły się u progu XXI wieku, a już szarych stref, podatnych na presję wojskową czy poli- musimy stawić czoła kolejnym. Nie mam wątpliwości, tyczny szantaż, a taka sytuacja może mieć miejsce że dziś nie jesteśmy do tego wystarczająco przygotowa- w momencie wybuchu konfliktu o charakterze global- ni. Potrzeba dużej determinacji wśród liderów sojuszu, nym. Logika sojuszy wskazuje, że ucierpią wówczas by sprostać tej sytuacji. nie tylko państwa wschodniej flanki, lecz także NATO jako całość. Spodziewa się Pani przyjęcia na warszawskim szczycie nowego dokumentu na temat współpracy NATO W jakim stopniu przyjęcie na szczycie NATO decy- z Rosją? zji, na których nam zależy, jest związane z naszym Przez najbliższe miesiące wiele się może jeszcze wy- zaangażowaniem poza terenem sojuszu? darzyć, ale obecnie nie wygląda na to, by w Warszawie Polska od początku angażuje się w takie działania. doszło do zasadniczego przełomu w relacjach NATO– Stając się członkiem NATO, przyjęliśmy założenie, że –Rosja. Dużo się mówi o otwarciu tzw. kanałów komu- jako państwo o dość istotnym potencjale nie możemy nikacji i konieczności prowadzenia pewnego dialogu sobie pozwolić na status tzw. konsumenta bezpieczeń- z Moskwą, choćby na temat sytuacji w Syrii, gdzie Ro- stwa. Stąd nasza obecność na Bałkanach, w państwach sja zaangażowała się wojskowo. Na razie trudno jednak bałtyckich i w Afganistanie oraz wysiłek dziesiątek ty- prognozować, w jakim stopniu atmosfera w najbliż- sięcy żołnierzy, którzy narażali życie na bardzo odle- szych miesiącach pozwoli na ponowne zbliżenie Rosji głym teatrze działań, niezwiązanym bezpośrednio z zado sojuszu. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA KWARTALNIK BELLONA

9 5 LAT DO- ŚWIADCZEŃ W BUDOWA- NIU BEZPIE- CZEŃSTWA NARODO- WEGO PERIODYK NAUKOWY www.polska-zbrojna.pl 100 STRATEGIE / AZJA

RAFAŁ CIASTOŃ Wodorowy straszak Demonstrując dziś zdolności w dziedzinie programu atomowego, Korea Północna może się wkrótce pokusić o kolejne kroki, tym razem w dziedzinie rakietowej.

oreańska Republika Ludowo-Demokratyczna Pierwsze dwa są powszechnie uważane za nieudane. Do- 6 stycznia 2015 roku o godz. 10.00 czasu lokal- piero trzeci, choć relatywnie słaby (najczęściej podawany nego przeprowadziła próbę nuklearną. Według przedział mocy ładunku to 6–7 kt, chociaż według niektó- Korean Central News Agency, rządowej agencji rych opinii nawet – 7–16 kt), jest uznawany za sukces. Kinformacyjnej, był to test nowo opracowanego ładunku Wstrząsy sejsmiczne wywołane ostatnią próbą miały si- wodorowego. Są jednak poważne wątpliwości, jakiego ro- łę od 4,8 (według ocen południowokoreańskich) do dzaju ładunek został zdetonowany i jakie może mieć to 5,1 stopni w skali Richtera (według ocen chińskich i zwe- konsekwencje dla regionalnego systemu bezpieczeństwa. ryfikowanych amerykańskich). Sejsmolog Jeffrey Park Tegoroczna próba była czwartym testem atomowym z Uniwersytetu Yale twierdzi, że wstrząsy wywołane eks- przeprowadzonym przez komunistyczny reżim Korei Pół- plozją termonuklearną musiałby mieć siłę co najmniej nocnej. Poprzednie odbyły się w 2006, 2009 i 2013 roku. 6 stopni, Lee Chun-geun z południowokoreańskiego

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 101

Instytutu Nauki i Technologii podaje natomiast liczące się osoby. Pod koniec 2014 roku taką te- nieco mniejszy próg – 5,5 stopnia. Na podstawie zę przedstawił m.in. dowodzący wojskami ame- obserwacji wstrząsów, niemal identycznych jak rykańskimi w Korei gen. Curtis Scaparrotti, te z 2013 roku, ocenia się moc samego ładunku. a kilka miesięcy później identyczne stwierdzenie I w tym wypadku mówi się o 6–7,9 kt, co jest padło z ust szefa Dowództwa Obrony Północno- wartością o wiele niższą niż moc ładunku ter- amerykańskiej Przestrzeni Powietrznej i Ko- monuklearnego, która powinna sięgać setek ki- smicznej (NORAD) adm. Billa Gortneya. Przy- loton, a nawet kilku czy kilkunastu megaton. puszczenia na ten temat znalazły się także w opublikowanej na początku ubiegłego roku MOC I SEMANTYKA południowokoreańskiej białej księdze obronno- Słowo „termonuklearny” nie zostało tu użyte ści. Wciąż jednak większość ekspertów podaje przypadkiem – przechwałki reżimu o wejściu w wątpliwość rzekome zdolności komunistów w posiadanie broni wodorowej mogą bowiem w tej dziedzinie. Taki stan nie będzie jednak przypominać znane przed laty dowcipy o Radiu trwał wiecznie. Program nuklearny jest kontynu- Erewań, w którym na pytanie „czy prawdą owany i na pewnym etapie prawdopodobnie do- jest…” odpowiedź brzmiała „tak, ale…” i spro- chodziło do współpracy w tej dziedzinie z Ira- wadzała się do stwierdzenia „nie”. Korea Pół- nem. Nie jest zatem zasadne pytanie, czy Korea nocna mogła faktycznie opracować ładunek, będzie miała głowice nuklearne, lecz – kiedy? w którym został wykorzystany jeden z izotopów Dzień, w którym odpowiedź na nie stanie się wodoru – tryt, co może mieć na celu wzmocnie- jednoznaczna, podgrzeje i tak przecież już gorą- nie i zminiaturyzowanie głowicy, ale pozostaje cą sytuację w Azji Północnowschodniej. ona wciąż głowicą nuklearną, której wybuch Pekin jest uważany za jedynego sojusznika opiera się na reakcji rozszczepienia jądra atomu, Pjongjangu oraz jego obrońcę na forum między- a nie na syntezie wodorowej. narodowym. Wydaje się jednak, że trzeci z dy- Termin „wodorowy” jest zatem semantycz- nastii Kimów chętnie korzysta z tego faktu, nie nym nadużyciem i nie ma nic wspólnego z uży- licząc się przy tym zbytnio z interesami „wiel- wanym zwykle synonimicznie określeniem „ter- kiego brata”. Bezpośrednio po próbie nuklearnej AP/AHN YOUNG-JOON/EAST NEWS AP/AHN YOUNG-JOON/EAST monuklearny”. Ku takiej opinii skłania się wielu rzecznik ministerstwa spraw zagranicznych Hua ekspertów, z Siegfriedem Heckerem z Uniwer- Chunying oświadczyła, że Chiny stanowczo sytetu Stanforda na czele, który siedmiokrotnie sprzeciwiają się takim próbom i trwają na stano- miał okazję odwiedzać KRLD i został wpusz- wisku, że dla podtrzymania pokoju i stabilności

STUDENCI czony m.in. na teren ośrodka badań jądrowych Azji Północnowschodniej Półwysep Koreański W SEULU Jongbjon, a także odwiedził zakłady wzbogaca- powinien ulec denuklearyzacji. Dwa dni później z maskotką nia uranu. Paradoksalnie taka interpretacja może z jej ust padły jednak bardziej znaczące słowa. przywódcy Korei Północnej Kim jednak nieść poważniejsze konsekwencje niż Stwierdziła, że przyczyn leżących u podstaw ko- Dzong Una przechwałki reżimu same w sobie. reańskiego programu nie należy szukać w Chi- protestują Agencja KCNA podała, że próba potwierdziła nach i – co się z tym łączy – te nie dysponują przeciwko testowi bomby wodorowej moc „mniejszej bomby wodorowej”. Abstrahując także kluczem do rozwiązania problemu. Było dokonanemu przez od semantyki, warto się zastanowić, czy słowo to chyba najbardziej otwarte przyznanie się do Koreę Północną „mniejsza” nie odnosi się do fizycznych gabary- ograniczonego wpływu na kłopotliwego prote- w styczniu 2016 roku. Napisy na tów ładunku. Hecker uważa, że reżim może dys- gowanego, jakie padło dotychczas z ust chiń- banerach głoszą: ponować ilością materiału rozszczepialnego wy- skiego oficjela. ChRL chciałaby powrotu do for- „Potępiamy próbę starczającą do skonstruowania 18 ładunków, pod- muły rozmów sześciostronnych, ale Korea Pół- nuklearną Korei Północnej”. czas gdy możliwości produkcji są na poziomie nocna chce bezpośrednich kontaktów ze 6–7 sztuk rocznie. Pojawia się jednak pytanie, Stanami Zjednoczonymi i trudno spodziewać się czy jest w stanie umieszczać je w głowicach po- z jej strony ustępstw w tej kwestii. cisków balistycznych. Jeżeli nie, to dysponuje jedynie nieoperacyjnym straszakiem. GORĄCA LINIA Przeważają opinie, że Pjongjang nie dysponu- Koreański atom to bezpośrednie zagrożenie je głowicami nuklearnymi, choć pojawiają się dla dwóch głównych sojuszników USA w Azji też zdania odmienne, wyrażane w dodatku przez – Korei Południowej i Japonii. Dlatego też reak-

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 102 STRATEGIE / AZJA

KOREAŃSKI ATOM TO BEZPO- cja Waszyngtonu musi być szyb- nadawanych z głośników ka i zdecydowana. Sekretarz ŚREDNIE ZA- umieszczonych w kilkunastu obrony Ash Carter odbył rozmo- instalacjach wzdłuż granicy. wy telefoniczne ze swymi odpo- GROŻENIE Może się wydawać, że jest to wiednikami w Republice Korei niezbyt dotkliwa sankcja, ale – Han Min-koo, oraz Japonii DLA DWÓCH komunistyczny reżim takie po- – Genem Nakatanim, zapewnia- sunięcia traktuje niezwykle jąc, że postępowanie reżimu jest GŁÓWNYCH SO- poważnie, a dźwięki z głośni- dla Amerykanów nie do zaak- ków są słyszalne nocą w odle- ceptowania, a tzw. rozszerzone JUSZNIKÓW USA głości nawet 20 km. Republika odstraszanie, jakie Stany Zjed- Korei ograniczyła także dostęp noczone gwarantują obu pań- W AZJI – KOREI swych obywateli do specjalnej stwom, pozostaje faktem. strefy ekonomicznej w Ka- Gorące linie zostały urucho- POŁUDNIOWEJ esong, podobnie zresztą jak mione także między Seulem, trzy lata temu. Tokio i Pekinem. Z chińskim I JAPONII ministrem spraw zagranicznych GRA POZORÓW Wangiem Yi rozmawiał też amerykański sekretarz stanu Południowokoreańskie i japońskie media spekulują, John Kerry. Politycy zgodzili się, że postępowanie wobec czy test faktycznie był zaskoczeniem w ich krajach reżimu po teście nie może sprowadzać się do formuły i USA. Dziesięć minut przed nim z Okinawy nad Pół- „bussines as usual”. Już niebawem może się jednak oka- wysep Koreański podobno wyleciał samolot rozpozna- zać, że część amerykańskich reakcji wywoła co najmniej nia radioelektronicznego, a japońska maszyna do wy- irytację w Pekinie. krywania skażeń radioaktywnych wystartowała natych- Według doniesień dziennika „Chosun Ilbo” Seul miał miast po nim. Zachód snuje także domysły, co się zwrócić do USA o rozmieszczenie w rejonie półwyspu zdecydowało o dacie testu: potencjalne tarcia w apara- bombowców strategicznych B-52 i B-2, myśliwców F-22 cie władzy (w tym kontekście powraca sprawa śmierci oraz uderzeniowych okrętów podwodnych klasy Los An- w wypadku samochodowym Kim Yang Gona, zastępcy geles z 7 Floty, stacjonujących w Japonii, a być może tak- członka biura politycznego komitetu centralnego partii), że grupy lotniskowca USS „Ronald Reagan”. Jeden bom- zbliżający się termin kongresu partii, pierwszego od bowiec B-52 przeleciał nad terytorium Republiki Korei 1980 roku, chęć zwrócenia na siebie uwagi i podjęcia już 10 stycznia. Należy się spodziewać, że nie był to epi- dialogu ze Stanami Zjednoczonymi, a w konsekwencji zod i może ona liczyć na kolejne demonstracje siły. Być wynegocjowania porozumienia, tak jak miało to miejsce może we wzajemnych rozmowach pojawi się także kwe- z Iranem, czy faktyczny postęp programu jądrowego? stia rozmieszczenia w Korei Południowej zestawów prze- Jedno jest pewne, głosy potępienia ze strony Organi- ciwrakietowych THAAD. Seul do tej pory był niechętny zacji Narodów Zjednoczonych, Międzynarodowej Agen- takiemu rozwiązaniu z uwagi na ostry opór ze strony cji Energii Atomowej i organizacji pracującej nad całko- Chin, dla których każde zwiększenie amerykańskiej obec- witym zakazem prób jądrowych, czyli Comprehensive ności w regionie jest niekorzystne. Pekin, potępiając pół- Nuclear-Test-Ban Treaty Organization, nie odniosą żad- nocnokoreański test, może jednocześnie oponować prze- nego skutku, a nowe czy też ostrzejsze sankcje nie ciw militarnym formom reakcji USA na niego. wpłyną na złagodzenie kursu. Należy za to wziąć pod Korea Południowa i Japonia prawdopodobnie nie ogra- uwagę, że decydując się na test i zdając sobie sprawę niczą się do poszukania wsparcia u Amerykanów i będą z jego konsekwencji, KRLD zapewne zaplanowała wła- próbowały znaleźć rodzime odpowiedzi na gruncie woj- sne kontrposunięcia. skowym – poszukiwanie nowych i zwiększanie dotych- Demonstrując dziś zdolności w dziedzinie programu czasowych zdolności w dziedzinie obrony antyrakietowej atomowego (który jest środkiem obrony suwerenności może być jedną z nich (Japonia w październiku zakończy- i żywotnych interesów narodu przed narastającym szanta- ła formowanie ostatniej z kupionych 24 baterii rakiet Pa- żem nuklearnym ze strony wrogich sił kierowanych przez triot), chociaż w wypadku Seulu bardziej prawdopodobne Stany Zjednoczone), Pjongjang może wkrótce pokusić się są inwestycje w kolejne rakietowe środki rażenia. o zademonstrowanie kolejnych, tym razem w dziedzinie Pierwszym krokiem Korei Południowej było wzno- rakietowej. Powstaje pytanie, czy będzie to pocisk mię- wienie po 11 latach ciszy audycji propagandowych dzykontynentalny. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA Samochód dziennikarzy ostrzelany po 103 pierwszych demonstracjach w Damaszku.

MICHAŁ ZIELIŃSKI Dziennikarz zostawia znak MACIEJ MOSKWA/TESTIGO MACIEJ W Syrii do 2013 roku zaginęło lub zostało uprowadzonych ponad 30 dziennikarzy. W kolejnych latach było jeszcze gorzej.

od koniec grudnia 2015 roku opinię publiczną podejrzeń. Nie ulega wątpliwości, że współczesna techno- obiegła informacja o uwolnieniu dwóch polskich logia niejednemu dziennikarzowi uratowała życie. dziennikarzy przetrzymywanych przez Dżabhat Paradoksalnie przyczyniła się też do tego, że dzienni- an-Nusrę (Front al-Nusra), syryjskie ramię karze stali się celem. Jeszcze kilkanaście lat temu nawet PAl-Kaidy. Przez prawie dwa miesiące ich niewoli służbom talibowie, którzy formalnie zabraniali fotografowania, ko- udało się zachować pełną ciszę medialną, co miało nieba- rzystali z obecności przedstawicieli zagranicznych me- gatelny wpływ na powrót Polaków do domu. diów. W erze mediów społecznościowych każdy może Realia wojny domowej w Syrii oraz brutalność działań tworzyć materiały, które błyskawicznie trafiają do odbior- dżihadystów wymagają precyzyjnych i długotrwałych cy. Terroryści jednak szybko się zorientowali, że wpusz- działań, które nie dają żadnych gwarancji na szczęśliwy fi- czanie człowieka z zewnątrz nie niesie ze sobą żadnych nał. W najlepszym razie negocjacje z terrorystami trwają korzyści. Co więcej, jego obecność może sprowadzić na wiele miesięcy i kończą się wpłatą okupu. W najgorszym nich poważne kłopoty. więźniowie są sprzedawani tzw. Państwu Islamskiemu. Pierwsze zmiany zaczęły zachodzić podczas drugiej Historia Marcina Mamonia oraz Tomasza Głowackiego wojny czeczeńskiej. Do Czeczenii można było pojechać stanowi pewnego rodzaju precedens. wówczas na wycieczkę organizowaną przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej lub przedo- OBECNOŚĆ, KTÓRA NIESIE KŁOPOTY stać się nielegalnie. Każdy, kto zdecydował się na drugą Wypowiedź Marcina przerywa dzwonek telefonu ko- opcję, musiał się liczyć z oskarżeniem o terroryzm i dłu- mórkowego – drażniący dźwięk emitowany przez urzą- goletnim więzieniem lub deportacją. Sprawy przybrały dzenia z lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku. Melo- gwałtowniejszy obrót dopiero po 11 września 2001 roku. dia ze smartfona byłaby przyjemniejsza, ale ten zaginął Ruchy islamskie działały w coraz większej konspiracji, zaraz po przekroczeniu granicy turecko-syryjskiej. „Prze- a dziennikarzy zaczęto traktować jak szpiegów. praszam, dzwoni żona”. Marcin jest w Polsce od prawie W czasie Arabskiej Wiosny niechęć do obcych i stoso- trzech tygodni. Nigdy by się tutaj nie znalazł, gdyby nie wane przez dziennikarzy nowoczesne rozwiązania techno- bezpośrednie zaangażowanie bliskich. „Trzeba mieć ko- logiczne budziły strach przed dekonspiracją. Samych zaś goś zaufanego w domu. Zaangażowanie mojej żony w po- dziennikarzy zaczęto kojarzyć z pieniędzmi, które można łączeniu z pozostawioną przeze mnie instrukcją doprowa- było pozyskać od stojących za nimi redakcji lub bezpo- dziło do tego, że an-Nusra mnie wypuściła”. Marcin wie- średnio od rządów państw, z których pochodzą. lokrotnie powtarza, że najważniejsze to zostawić po sobie „Zostałem ściągnięty zaraz po przekroczeniu granicy. znak. Powinno się pisać SMS-y o swoich zamiarach, od- Powiedziano mi wprost, że chodzi o pieniądze. To było wiedzanych miejscach, podejrzanych sytuacjach, przeka- pierwsze poważne przesłuchanie, któremu zostałem zywać zdjęcia. Po wysłaniu tych informacji należy kaso- poddany w drugim dniu porwania. Prosta deklaracja wać je z telefonu, żeby w razie przeszukania nie budzić – jesteście towarem”, mówi Marcin Mamoń. Dzienni-

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 104 WOJNYSTRATEGIE I POKOJE / ZAGROŻENIE / NIEZWYKŁE MASZYNY

OD 2008 DO 2014 ROKU AL-KAIDA NA PORWANIACH ZAROBIŁA 125 MLN DOLARÓW MACIEJ MOSKWA/TESTIGO MACIEJ Bojownik Ahrar asz-Szam, należący do grupy zbrojnej ściśle powiązanej z Al-Kaidą. Ugrupowanie działa w północno-zachodniej części Syrii.

karz w Syrii był kilkakrotnie. Przedostatni raz w maju sumę, która może odgrywać istotną rolę w budżecie grup 2012 roku, ponad 12 miesięcy od wybuchu pierwszych terrorystycznych. starć. W tym czasie wojna domowa miała jeszcze charakter powstania przeciwko dyktaturze Baszszara al- GRA PSYCHOLOGICZNA -Asada. Wraz z przedłużającym się konfliktem i postę- Na liście osób porwanych przez Państwo Islamskie pującą degeneracją Syryjczycy zatracili wiarę w demo- i Al-Kaidę znaleźli się obywatele Wielkiej Brytanii, kratyczną rewolucję. To właśnie wtedy pojawiali się Stanów Zjednoczonych, Hiszpanii, Francji, Japonii, dżihadyści, którzy postanowili wykorzystać panujący a nawet Rosji. chaos do realizacji własnych celów. Dziennikarze, którym udało się przeżyć porwanie Przedłużająca się wojna wymagała jednak środków twierdzą, że tak wygląda ich praca i wykonując ją, świa- do jej prowadzenia. Działalność Al-Kaidy i Państwa Is- domie podejmowali ryzyko. O tym, w jaki sposób radzi- lamskiego w Iraku finansowano głównie dzięki pienią- li sobie z niewolą, milczą. Z jednej strony, dzielenie się dzom napływającym z kontrolowanych terenów i szczo- takimi informacjami może pomóc tym, którzy trafią drości zagranicznych sponsorów. W skali lokalnej grupy w ręce dżihadystów. Z drugiej, wiedza ta może posłużyć fundamentalistyczne utrzymują się także z przestępczo- do łamania więźniów. Mimo tego ci, którzy przeżyli, ści zorganizowanej. W 2013 roku nowojorski Commit- podkreślają, że przetrwali dzięki samodyscyplinie. Po- tee to Protect Journalists (Komitet Ochrony Dziennika- rwanie to rodzaj gry psychologicznej. Zewnętrznej, po- rzy) bił na alarm – od rozpoczęcia wojny w Syrii zagi- między więźniem i strażnikami, oraz wewnętrznej, to- nęło lub zostało uprowadzonych ponad 30 dziennikarzy. czonej w psychice. Do tej liczby należało dodać 24, których udało się uwol- „Uwięzienie to sytuacja skrajnej deprywacji potrzeb fi- nić, oraz 52 zabitych. zycznych i psychicznych. Potrzeby wyższego rzędu scho- Kraje europejskie oficjalnie nie płacą okupów. Jedno- dzą na dalszy plan w obliczu zaspokojenia potrzeb fizycz- cześnie od 2008 do 2014 roku sama Al-Kaida na porwanych i poczucia bezpieczeństwa”, tłumaczy dr Agnieszka niach zarobiła 125 mln dolarów. Jeżeli te dane zestawimy Skorupa z Instytutu Psychologii Uniwersytetu Śląskiego. z oświadczeniem Departamentu Skarbu Stanów Zjedno- Jednocześnie kładzie nacisk na różnice indywidualne, ta- czonych, z którego wynika, że w tym samym czasie USA kie jak odporność na stres, różne nasilenia neurotyczności, na okupy przeznaczyły 165 mln dolarów, to otrzymamy wytrzymałość oraz poziom psychopatyczności. „Do tego

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 105

nia, nie znaczy to jednak, że nie można ich przygotować OCHRONA PRAWNA na taką sytuację. „Celem naszych szkoleń jest przekazanie sposobu po- ziennikarzy w konflikcie niemiędzynarodowym chroni je- stępowania w sytuacjach, kiedy ktoś staje się zakładni- dynie prawo zwyczajowe. Zgodnie z 34. zasadą zwyczajo- D kiem, oraz zweryfikowanie tych umiejętności podczas za- wego międzynarodowego prawa humanitarnego dziennikarze jęć praktycznych”, wyjaśnia mjr Michał Bech, oficer sek- cywilni, pełniący misję w strefach konfliktu zbrojnego, powin- cji szkolenia specjalistycznego w Centrum Przygotowań ni być szanowani i chronieni, pod warunkiem że nie biorą do Misji Zagranicznych. Od kilku lat we współpracy bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych. Polscy oby- z Departamentem Komunikacji Społecznej są dla dzienni- watele, zgodnie z artykułem 46 „Opieki dyplomatycznej i kon- karzy organizowane w Kielcach szkolenia, których część sularnej”, mogą korzystać z opieki innych konsulatów i amba- stanowi symulacja porwania. Jest realizowany najgorszy sad państw Unii Europejskiej. Na terytorium państwa trzecie- możliwy scenariusz, obejmujący wszystkie jego fazy – od go, gdzie kraj członkowski, którego jest się obywatelem, nie schwytania i transportu, przez przetrzymywanie, po uwol- ma swojego przedstawicielstwa, każdy obywatel Unii korzysta nienie z użyciem pododdziału antyterrorystycznego. z ochrony dyplomatycznej i konsularnej każdego z pozosta- Mjr Bech zaznacza jednak, że ostatecznie największe zna- łych państw członkowskich na takich samych warunkach jak czenie ma odporność na stres. „Zależy to nie tylko od obywatele tego państwa („Karta praw podstawowych UE”). cech indywidualnych i przygotowania, ale także od tego, W razie porwania obywatela polskiego za jego uwolnienie od- jaka grupa dokonuje uprowadzenia, w jakim celu i, przede powiadają wszystkie służby podległe polskiemu MSZ-etowi wszystkim, jak traktuje swoją ofiarę”. i MON-owi. Jest jeszcze jeden czynnik, który współcześni dziennikarze zdają się lekceważyć – obycie kulturowe. Marcin Mamoń podkreśla, że doświadczenie zdobyte w trakcie wcześniejszych wyjazdów miało niebagatelny wpływ na jego zachowanie podczas porwania. Wielokrotnie praco- pojawia się zgeneralizowany odruch orientacyjny, który wał w krajach muzułmańskich, również na terenach kon- można zaobserwować również u osób długotrwale do- trolowanych przez fundamentalistów. Doskonale zna ich świadczających przemocy. Jesteśmy hiperczujni, nadre- mentalność, wie, jakimi motywami się kierują ci ludzie agujemy nawet na drobny bodziec, bo wszystko zagraża i jak z nimi rozmawiać. naszej integralności cielesnej, naszemu bezpieczeństwu. „Znam takie przykłady, kiedy dziennikarze wyjeżdżali To symptom adaptacji. Kiedy środowisko, w którym żyje- do zupełnie obcego świata i od razu wpadali w poważne my, jest skrajnie nieprzewidywalne, a my doświadczamy tarapaty. To, że zostałem porwany po 20 latach pracy, po- traumy, układ nerwowy reaguje w sposób nadintensywny wodowało, że byłem w stanie zachować spokój. Jasne, że i niestabilny. Stąd przejścia od euforii do depresji”. w mojej głowie działy się różne rzeczy, ale zawsze stara- Mimo że więźniowie Państwa Islamskiego prawie przez łem się szukać pozytywów – OK, wiążą ci opaskę na oczy, cały czas pozostają w izolacji, uwolnieni przyznają, że przesłuchują, ale przecież nie biją, nie grożą, przynoszą je- udało im się wymyślić metody na zaspokojenie podstawo- dzenie lub koc”, Marcin Mamoń podczas rozmowy kilka- wych potrzeb. Źródła swojego samozaparcia upatrują krotnie podkreśla, że nie przeżył takiego piekła, jak niektó- w spokoju umysłu i ćwiczeniach psychofizycznych. rzy dziennikarze, i dla niego porwanie jest lekcją, z której „Zgodnie z zaleceniami wojskowymi, kiedy osoba porwa- należy wyciągnąć wnioski. Nie kryje się z tym, że do jego na staje się jeńcem, powinna wykonywać konkretne kroki uwolnienia przyczyniły się kontakty zdobyte jeszcze pod- w celu przetrwania. Np. należy jeść posiłki i pić wodę bez czas wojny w Czeczenii. W Syrii nie było do tej pory takie- względu na to, jakiej są jakości, ponieważ zachowanie sił go przypadku, że porwani zostają zwolnieniami w tak fizycznych ułatwia utrzymanie równowagi psychicznej. szybkim czasie, do tego bez wpłacenia okupu. Za taki Warto wykonywać najprostsze ćwiczenia fizyczne, aby za- przebieg sytuacji odpowiada wyrok sądu szariackiego oraz dbać o siłę mięśni, oraz mentalne, żeby umysł był nie- poprzedzająca go interwencja wpływowych osób. ustannie czymś zajęty”, dodaje dr Agnieszka Skorupa. „Czas na konkluzję kiedyś przyjdzie, ale wiem jedno Amerykańska armia, nauczona doświadczeniami – osoby, które mnie nie odebrały albo zgubiły po przekro- z Wietnamu, przygotowała wytyczne, jak postępować czeniu syryjskiej granicy, dokonały niebywałej pracy, że- w sytuacjach uwięzienia. Wojskowych szkoli się jednak by mnie stamtąd wyciągnąć. Być może ktoś popełnił błąd, tak, by skrajnie ciężkie zdarzenia mogli tłumaczyć wyższą być może jakieś ogniwo nie zadziałało. Faktem jest, że lu- sprawą. Dziennikarzom ciężko używać takiego uzasadnie- dzie, do których pojechałem, uratowali mi życie”. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 106 STRATEGIE / PAŃSTWO ISLAMSKIE

JAKUB GAJDA Abdullah idzie na front W rozgrywających się na świecie konfliktach zbrojnych jest obecnie zaangażowanych ponad 250 tys. dzieci.

iemal każdego dnia pojawiają się w sieci fil- Rakki. Może to być pierwszy krok do wprowadzenia my i zdjęcia ukazujące dzieci, niejednokrot- przez IS regularnego zaciągu i obowiązkowej służby. nie zaledwie kilkuletnie, ubrane w stroje bo- Tymczasem na terenach Iraku i Syrii dzieci walczą nie jowników. Jest to obraz głęboko zatrważają- tylko w szeregach Państwa Islamskiego. Również inne Ncy, gdyż umysły tych maluchów są przeniknięte strony konfliktu wykorzystują niepełnoletnich, są wśród śmiercionośną ideologią. Świadczy o tym ich zachowa- nich zarówno siły islamistyczne, takie jak Dżabhat nie – zabawy w zabijanie oraz deklaracje podjęcia w do- an-Nusra, jak i Wolna Armia Syrii, szyickie milicje rosłym życiu walki z niewiernymi i odstępcami od wia- w Iraku, milicje jazydów oraz kurdyjskie oddziały mę- ry. Obecność małych żołnierzy w szeregach tzw. Pań- skie i żeńskie (YPG i YPJ). Istnieje jednak zasadnicza stwa Islamskiego (IS) to jednak problem złożony. różnica między rekrutującymi zazwyczaj 16- i 17-letnich Przede wszystkim dlatego, że różna jest ich droga na chłopców i dziewczęta w tym samym wieku organiza- front. Niektóre dzieci trafiają na tereny objęte wojną cjami kurdyjskimi a Państwem Islamskim, które do wraz z rodzicami, inne zaciągają się samodzielnie, jesz- „naśladowania dorosłych bojowników” nakłania cze inne są rekrutowane przymusowo na terenach zaję- dziesięcioletnie, a nawet dużo młodsze dzieci. tych przez siły Państwa Islamskiego. W opublikowanych w grudniu materiałach propagandowych Państwa Islamskiego pod tytułem DZIECI PO KAŻDEJ ZE STRON „Synowie żydów” grupa dziesięciolatków uczest- Od kilku lat pracuję z uchodźcami oraz imigrantami niczy w zabawie polegającej na bieganiu z pistole- z Afganistanu i często słyszę tłumaczenie kilkunastolet- tem po ruinach miasta i poszukiwaniu ukrytych po- nich chłopców na temat ucieczki z ojczyzny o mniej wię- śród nich związanych jeńców – niewiernych. Odna- cej takiej treści: „Jeżeli zostałbym w kraju, talibowie albo lezionych musieli zastrzelić. członkowie innej grupy przyszliby po mnie i wcielili do swojej bojówki. Zostałbym ich żołnierzem, czy chciał- DLA RODZINY I DLA SAMOTNYCH bym tego, czy nie. Moi rodzice nie chcieli dla mnie takie- Elitę wśród dzieci – żołnierzy Państwa Islam- go losu, dlatego prosili, bym uciekł z kraju”. skiego stanowi przede wszystkim potomstwo Takie przypadki pojawiają się też w kontekście zalewa- bojowników. Jeszcze w 2014 roku często jącej Europę fali uchodźców z Syrii i Iraku. Media i orga- podkreślano, że na teren działań wraz nizacje zajmujące się prawami człowieka nieraz już alar- z rekrutami z całego świata trafiają mowały o uprowadzeniach dzieci z syryjskich i irackich również ich rodziny. Dzieci po- szkół i poddaniu ich ideologicznemu praniu mózgów chodzące z regionów takich jak przez Państwo Islamskie. Po krótkiej nauce w szkołach posowiecka Azja Centralna, koranicznych i szkoleniach w obozach treningowych tra- według ich zaangażowanych fiały na front lub zajmowały się np. torturowaniem więź- w „świętą wojnę” rodzi- niów i jeńców. Wiele wskazuje jednak na to, że nieba- ców, mogą wreszcie wem obowiązkowa rekrutacja nieletnich do walki może otrzymać właściwe – is- stać się w Iraku i Syrii normą. W październiku 2015 roku lamskie – wykształcenie, Państwo Islamskie wydało dekret o obowiązku zapisania czego oni, żyjąc nie- w rejestrach jego policji danych wszystkich dzieci w wie- gdyś w reżimie sowiec- ku powyżej 14 lat zamieszkałych na północ od syryjskiej kim, nie dostąpili.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 107

Tymczasem lekcje w szkołach IS polegają niemal wy- konserwacją broni, a niekiedy uczestniczą wraz ze star- łącznie na nauce Koranu, urozmaicanej regularnym tre- szymi w patrolach. ningiem z bronią palną. Dla rodzin, których dzieci biorą Gorszy los spotyka przede wszystkim sieroty, dzieci udział w działaniach zbrojnych, Państwo Islamskie prze- uprowadzone i niejednokrotnie te, które wyrwały się znacza kwoty o równowartości około 250–350 dolarów spod opieki rodziców, by dołączyć do oddziałów bojow- miesięcznie – zapewnia to nie najgorszy poziom życia ników. W tym kontekście warto wspomnieć, że na „dżi- kilkuosobowej rodzinie. Najczęściej dzieci żołnierzy IS had” samodzielnie wyjechało w ostatnich latach z samej nie są wykorzystywane do działań stricte bojowych – tylko Europy co najmniej kilkuset nastolatków i nastola- przenoszą jednak amunicję, asystują na polu walki star- tek. Co oczywiste, stanowi to źródło ogromnego niepo- szym bojownikom, przygotowują im posiłki, zajmują się koju na Zachodzie i stało się obiektem szczególnej uwa-

OD 2012 ROKU 12 LUTEGO JEST OBCHODZONY MIĘDZY- NARODOWY DZIEŃ DZIECI ŻOŁNIERZY .COM LUIS LOURO/FOTOLIA LUIS

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 108 STRATEGIE / PAŃSTWO ISLAMSKIE

gi, zarówno socjologów, jak i służb. Większość billboardów IS jest skierowana właśnie do mło- z nieletnich rekrutów z zagranicy stanowi młodzież dzieży. Również filmy z działań bojowych są w okresie buntu, a także młodzieńczo zafa- montowane w taki sposób, aby przyciągać uwa- scynowani islamem nieletni konwertyci. gę młodych. Bardzo często można Decydując się jednak na wyjazd na wojnę, w nich odnaleźć analogie do mo- trafiają wyłącznie na fundamentalizm tywów z popularnych gier kompu- i fanatyzm, który zaczyna się im jawić terowych, których tematami prze- jako prawdziwe oblicze islamu. Media wodnimi są wojna i zabijanie. i organizacje pozarządowe wielokrotnie W 2014 roku propagandyści IS donosiły w tym kontekście również stworzyli krótki film bezpośred- o dziewczętach decydujących się nio odwołujący się do popularnej na wyjazd, by świadczyć serii „Grand Theft Auto”, który usługi seksualne bojow- miał zachęcić młodych ludzi do nikom, oraz o mło- wykorzystania w świecie realnym dych osobach zainte- pasji do brutalnych gier. Jego twórcy resowanych przede podkreślali, że w tzw. Państwie Is- wszystkim zabija- lamskim naprawdę robi się to, niem, a tylko po- co się dzieje w grach. „Nasze wierzchownie przyj- dzieci nie marnują czasu na mujących islam, by JONES/UN TOBIN gry komputerowe i oglądanie kre- móc pod płaszczykiem ide- skówek. Mają marzenie, którym ologii zrealizować swe morder- jest ustanowienie Państwa Islam- cze zapędy. skiego”, podkreśla w innym nagra- Spośród sierot i jeńców Pań- OBOWIĄZKOWA niu jeden z bojowników, będący stwo Islamskie często rekrutuje w towarzystwie kilkuletniego osoby do zamachów bombo- REKRUTACJA chłopca. I dodaje: „Pokładamy wych – według lokalnych źródeł wiele nadziei w Abdullahu [imię ponad 80% ataków samobój- NIELETNICH chłopca – przyp. J.G.] i innych czych na terenie północno- dzieciach w jego wieku. Wierzy- -wschodniej Syrii zostało prze- DO WALKI my, że podbiją cały Irak oraz Per- prowadzonych przez dzieci. Dla- sję, a także wyzwolą Jeruzalem”. czego bojownicy tak chętnie NIEBAWEM Państwo Islamskie to przykład wykorzystują nieletnich? Dzieci bardzo specyficzny, a dzieci wal- zazwyczaj są łatwiejsze do kon- MOŻE SIĘ czą i giną w 75% światowych kon- trolowania i do zmanipulowania fliktów. Niezależnie od szerokości przez dowódców. Najmłodsi re- STAĆ W IRAKU geograficznej i strony konfliktu za- krutowani przez IS często nie wsze jest to wielki dramat i trawią- znają jeszcze różnicy między I SYRII NORMĄ ca sumienie ludzkości choroba, na dobrem i złem, przez co z łatwo- którą niestety świat nie znajduje ścią mogą stać się najbardziej brutalni i bezwzględni wo- remedium. Według raportu organizacji War Child, w roz- bec przeciwników, z którymi przyjdzie im się mierzyć grywających się na świecie konfliktach zbrojnych jest w przyszłości. Oprócz tego dzieci są niedrogie w utrzy- obecnie zaangażowanych ponad 250 tys. dzieci. Ponad maniu – według informacji opublikowanych przez Hu- 40% z nich to dziewczynki, które najczęściej „służą” żoł- man Rights Watch, małoletni rekruci (niebędący pod nierzom i bojownikom jako seksualne niewolnice. n opieką rodziców) dostają miesięczny żołd w wysokości zaledwie około 100 dolarów miesięcznie. JAKUB GAJDA JEST ORIENTALISTĄ, EKSPERTEM DS. AFGANISTANU, IRANU, BLISKIEGO WSCHODU PRANIE MÓZGU I AZJI CENTRALNEJ FUNDACJI IM. K. PUŁASKIEGO Władze Państwa Islamskiego prowadzą szeroko zakro- ORAZ FUNDACJI „AMICUS EUROPAE”. NAUKOWO jone akcje propagandowe, których odbiorcami mają być ZWIĄZANY Z UNIWERSYTETEM ŁÓDZKIM. przede wszystkim ludzie młodzi. Większość ulicznych @JAKUBGGAJDA

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA PRZEGLĄD SIŁ ZBROJNYCH

1 0 DZIAŁÓW O SZKOLE- NIU I TAK- TYCE NA WSPÓŁCZE- SNYM POLU WALKI PISMO SZKOLENIOWE www.polska-zbrojna.pl 110 STRATEGIE / EUROPA

TADEUSZ WRÓBEL Mniej znaczy więcej Belgijski rząd zdecydował, że do 2030 roku przeznaczy na modernizację techniczną sił zbrojnych 9,2 mld euro.

hcę podziękować rządowi za odważną decyzję datki na obronność ograniczano. Ta tendencja stanowiła o inwestowaniu w obronność. Bezpieczeństwo „dywidendę pokojową”, wynikającą z zakończenia zimnej jest ważne, ale nie tanie”, oświadczył belgijski wojny. „Pierwsza ważna przeszkoda [w modernizacji ar- minister obrony Steven Vandeput po tym, jak mii] została usunięta, ale jest jeszcze wiele do zrobienia”, C22 grudnia 2015 roku zapadła kluczowa dla systemu stwierdził szef belgijskiego resortu obrony. Jednocześnie obronnego kraju decyzja. Władze w Brukseli postanowi- zapowiedział, że jeszcze za kadencji tego rządu zostanie ły, że do 2030 roku na modernizację techniczną zostanie zainicjowanych kilka procedur przetargowych. przeznaczone 9,2 mld euro. Zdaniem polityka nastąpił hi- Priorytetowe programy zakupów uzbrojenia mają doty- storyczny zwrot w tej dziedzinie, bo od dziesięcioleci wy- czyć lotnictwa wojskowego i sił morskich. Dużą wagę

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 111

MINISTER OBRONY BELGII CHCE OSIĄGNĄĆ NASTĘPUJĄCE PROPORCJE W WYDATKACH BUDŻETU JEGO RESORTU: 50% KOSZTY OSOBOWE, 25% BIEŻĄCE FUNKCJONOWANIE I 25% INWESTYCJE

1700 wojskowych, w tym 150 Amerykanów, którzy mają do dyspozycji 38 sztuk F-16. Inne źródła podają, że w belgijskim lotnictwie operacyjnie używa się tylko 54 tych maszyn. Według grudniowych informacji do 2030 roku Belgo- wie kupią 34 nowe myśliwce, czyli mniej niż wcześniej planowano. We wrześniu 2013 roku Agencja Reutera po- dawała, że rozważają oni zakup 35–55 samolotów Loc- kheed F-35 Lightning II. W kwietniu 2015 roku w gazecie „L’Avenir” znalazła się informacja, że spośród pięciu potencjalnych typów maszyn wielozadaniowych belgijskie lotnictwo preferuje przystosowany do przenoszenia US ARMY broni nuklearnej F-35. Jego rywalami są amerykański boeing F/A-18E/F super hornet, francuski dassault avia- tion rafale F3R, szwedzki saab JAS-39E/F gripen i ofero- Belgowie będą przykładać do cyberwywiadu, co ma wany przez Airbus Group eurofighter. związek z zagrożeniami wynikającymi z ekstremizmu is- Nie podjęto jeszcze decyzji odnośnie do możliwości lamskiego. Wojska lądowe pozostały zaś nieco w cieniu, tankowania w powietrzu. Być może Belgia, która od lat bo wiele znaczących projektów modernizacyjnych ich blisko współpracuje z Holandią, podobnie jak ona zdecy- sprzętu zrealizowano w ostatnich latach. duje się przyłączyć do wspólnego zakupu latających tan- kowców. Uczestnikami tej inicjatywy są też Norwegowie ZMIANY W POWIETRZU i Polacy. Najkosztowniejszym programem modernizacyjnym W planach inwestycyjnych znalazły się także bezzało- w Belgii będzie zakup nowych samolotów wielozadanio- gowe statki powietrzne. Otóż do 2021 roku zostaną ku- wych, które zastąpią używane od lat osiemdziesiątych pione dwa systemy, a do 2030 roku kolejne cztery. XX wieku F-16 (pierwszą transzę 116 amerykańskich W 13 rozpoznawczych bezzałogowców typu B-Hunter myśliwców Bruksela zamówiła w lutym 1978 roku, jest wyposażona już od dwóch lat 80 Eskadra stacjonują- a pięć lat później dokupiła ich jeszcze 44). Po zakończe- ca w Florennce. niu zimnej wojny znacząco została zredukowana liczeb- Przewidziano też modernizację statków powietrznych ność belgijskiego lotnictwa bojowego i obecnie ma ono przeznaczonych do przewozu najważniejszych osób dwa skrzydła. Według oficjalnych informacji zamiesz- w państwie. Teraz tego typu samoloty należą do 21 Eska- czonych na stronie internetowej ministerstwa obrony, dry w bazie Melsbroek, która zapewnia również transport Belgowie mają 72 maszyny F-16. lotniczy szczebla strategicznego. Najdłużej użytkuje się 2 Skrzydło Lotnictwa Taktycznego w bazie lotniczej tam dwa samoloty Falcon 20E-5. Weszły one do służby Florennes liczy 1150 żołnierzy i dwie eskadry z 30 samo- w 1973 roku i w 2004 zostały zmodernizowane, ale lotami. W 10 Skrzydle z Kleine-Brogel z kolei służy w tym roku mają zostać wycofane. W eskadrze od 1995

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 112 STRATEGIE / EUROPA

roku jest również jeden falcon NAJKOSZTOWNIEJSZYM na zamówienie Belgii zbudowano 900B. 21 Eskadra korzysta też z sa- dziesięć niszczycieli min. molotów brazylijskiego Embraera PROGRAMEM – dwa ERJ 135 i dwa ERJ 145 są MODERNIZACYJNYM KU NOWOCZESNOŚCI w służbie od 2001 roku. Najnow- W BELGII BĘDZIE Według planów z grudnia 2015 szym nabytkiem, a zarazem naj- roku nie przewiduje się dużych większym w jednostce, jest leasin- ZAKUP NOWYCH programów modernizacyjnych dla gowany airbus A321, który może SAMOLOTÓW wojsk lądowych, bo ten rodzaj sił przewieźć 152 pasażerów lub 10 t WIELOZADANIOWYCH, zbrojnych został doposażony ładunku. Nie wiadomo jeszcze, czy w ubiegłej dekadzie. Belgowie ku- Belgowie zdecydują się na nowe sa- KTÓRE ZASTĄPIĄ powali wówczas wozy kołowe, moloty, czy inną formę użytkowania UŻYWANE OD LAT a jednocześnie pozbywali się sprzę- statków powietrznych dla VIP-ów. OSIEMDZIESIĄTYCH tu gąsienicowego, w tym czołgów 20 Eskadra 15 Skrzydła dysponu- Leopard 1 i transporterów M113. je natomiast 11 samolotami trans- XX WIEKU F-16 Najważniejszą transakcją był zakup portowymi C-130H. Przed kilkoma w 2006 roku za 800 mln euro laty zapadły już decyzje o ich wymianie i herkulesy zo- 242 egzemplarzy KTO Piranha III w siedmiu wersjach. staną zastąpione ośmioma airbusami A400M atlas (jeden Według oficjalnych informacji armia belgijska miała ich formalnie będzie własnością Luksemburga). Dostawy w maju 2013 roku 138, w tym 64 w wersji transportera tych maszyn mają się rozpocząć w 2018 roku. piechoty, 18 z wieżą uzbrojoną w armatę kalibru 90 mm W grudniu 2015 roku odniesiono się również do przy- i 19 ze zdalnie sterowanym systemem wieżowym z ar- szłości lotnictwa poszukiwawczo-ratowniczego. Belgo- matą automatyczną kalibru 30 mm. Nadal jest używa- wie do takich misji używają trzech z pięciu śmigłowców nych 45 z 59 kupionych w latach dziewięćdziesiątych Westland Sea King Mk 48, które wprowadzono do służby XX wieku sześciokołowych transporterów Pandur. Bel- w 1976 roku. Pierwszą z maszyn wycofano w 2008 roku, gijskie siły lądowe dysponują też lekkimi pojazdami a drugą pięć lat później. Pierwotne plany zakładały rezy- pancernymi –218 wozami Dingo 2 (128 w wersji trans- gnację ze wszystkich śmigłowców Sea King do końca porter uzbrojony w karabin maszynowy kalibru 2015 roku. Będą one jednak nadal używane ze względu 7,62 mm i 28 z kaemem kalibru 12,7 mm) oraz na brak następców. Co więcej, Belgia kupiła jeden ratow- z 438 – Lince (Lynx). niczy sea king, wycofany z brytyjskich sił powietrznych Jeśli chodzi o plan modernizacji sił zbrojnych, to nie z przeznaczeniem na części zamienne. Tamtejsze lotnic- obyło się bez gorszych informacji. Otóż od 2030 roku do two ma jeszcze 20 śmigłowców, Agusta A-109, cztery 25 tys. zmniejszy się liczba żołnierzy. Belgowie twierdzą, NH90 NFH (morskie, pokładowe), cztery NH90 TTH że dokonają tym samym odmłodzenia szeregów armii. (transportu taktycznego). Najstarsze ich maszyny to trzy Średnia wieku wojskowych ma się obniżyć z około 40 lat Alouette III, będące w służbie od 1971 roku. do 34–35 lat. Cięcia obejmą pewnie komponent lądowy oraz lotniczy. Prawdopodobnie w związku ze zmniejsze- WYMIANA OKRĘTÓW niem liczby samolotów bojowych rozformowane zostanie Program modernizacji sił zbrojnych przewiduje wpro- jedno ze skrzydeł lotnictwa taktycznego. wadzenie nowych okrętów bojowych. Według planu Belgijskie siły zbrojne w przyszłości będą z pewnością w komponencie morskim dwie fregaty zostaną wymie- nowoczesne, ale niezbyt liczne. Patrząc na ich wyposaże- nione na nowe. Na razie siły morskie dysponują dwiema nie, szczególnie komponentu lądowego, można stwier- jednostkami tej klasy pochodzącymi z drugiej ręki – ku- dzić, że ukształtowano je z raczej z myślą o udziale piono je w 2005 roku od Holendrów za 100–120 mln eu- w zbrojnych interwencjach o małym natężeniu działań ro za sztukę. Weszły one do służby pod banderą belgijską niż w dużym konflikcie konwencjonalnym. Choć Belgo- w 2007 i 2008 roku jako „Leopold I” i „Louise-Marie”. wie dostrzegają zagrożenia na wschodnich i południo- Drugim dużym programem morskim będzie zakup wych krańcach Europy, to w ich ocenie nasz kontynent sześciu jednostek przeciwminowych. Nowe okręty zastą- nadal pozostaje miejscem w miarę bezpiecznym. Na ta- pią sześć niszczycieli min typu Tripartite, które służbę kie postrzeganie ma wpływ położenie geopolityczne. rozpoczęły w latach 1985–1990. Te jednostki są owocem W przeszłości co prawda sąsiedztwo z Francją i Niemca- trójstronnej współpracy belgijsko-francusko-holender- mi było dla Belgii przekleństwem, ale teraz te państwa są skiej, dzięki której w latach osiemdziesiątych XX wieku członkami jednego sojuszu. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA STRATEGIE / CELNY STRZAŁ 113

MARCIN RZEPKA Znaczenie słów

yskusja nad użyciem odpowiedniej nazwy określającej terrorystyczną organiza- Dcję kontrolującą obecnie znaczne tereny Syrii i Iraku nabrała wymiaru globalne- go. Gdy publicyści w Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Rosji, Turcji, Indiach rozważają zasadność rezygnacji z określenia „Państwo Islamskie” (ang. Islamic State, franc. l’Etat islamique, tur. İslam Devleti), politycy, w tym Barack Obama, François Hollande, David Cameron, wzywają do stanowczego odrzucenia tej formy na rzecz akronimu Daesh (w formie polskiej: Daesz). Odwołują się przy tym do racji politycznych i ideologicznych. Zatem Daesz – skrót od ad-Daula al-Islamijja fi al-Irak wa-asz-Szam, co znaczy Państwo Islamskie Iraku i Lewantu – ma być wyrazem sprzeciwu wobec organizacji i jej roszczeń. Trudność w przyjęciu odpowiedniej nazwy wynika przede wszystkim z wielości określeń, jakimi to ugrupowanie tytułowało się od chwili powstania. Obecna – Państwo Islam- skie – jest w użyciu od 2014 roku. Organizacja życzyłaby sobie, aby tworzoną przez siebie struk- turę uznać za kalifat, formę polityczno-administracyjną ukształtowaną w świecie muzułmańskim po śmierci Mahometa. Nie tylko ona jednak próbuje wrócić do tej, uświęconej przez tradycję, nazwy. W XX wieku w ten sposób określały się różne społeczności i ugrupowania muzułmańskie, od Afganistanu po Egipt, zgłaszające pretensje do dominacji nie tylko wśród muzułmanów. Wy- daje się przy tym, że nazwy, istotnie, więcej mówią o tych, którzy ich używają, niż o rzeczywi- stości, do której się odnoszą. Rezygnacja z określenia „Państwo Islamskie” (ad-Daula al-Islamijja) ma być zatem wyrazem sprzeciwu wobec prób definiowania terrorystów w kategoriach państwowych oraz religijnych. Wyrażają ją również muzułmanie zamieszkujący Francję, Wielką Brytanię oraz inne kraje. Jed- nak znaczący w dyskusji wydaje się głos Maajida Nawaza, brytyjskiego aktywisty i byłego członka islamistycznego ugrupowania Hizb ut-Tahrir. Dokonując rozróżnienia między islamem a islamizmem, krytykuje on tendencję do wprowadzania w przestrzeni publicznej określenia „Daesz”. Argumentuje, że ta forma to jedynie sposób na uniknięcie określenia „islam” w odniesieniu do ugrupowania, które mimo wszystko na radykalnej interpretacji tej religii buduje swoją tożsamość. Działanie takie byłoby formą egzotyzacji ruchu. Określenie „tzw. Państwo Islamskie” (w mediach europejskich pojawiało się: „samozwańcze”) zdaje się sugerować dystans mówiącego, który nie wierzy, że jest to państwo. Użycie słowa „pań- stwo” nie oznacza wszak, że z państwem mamy do czynienia. Wbrew pojawiającym się suge- stiom o słuszności wprowadzenia w polskim dyskursie publicznym okre- ślenia „Daesz” wydaje się, że nie uporządkuje ono zamętu terminologicz- nego. Warto jednak go używać, zastępując akronim ISIS, a przy tym stosować formę „Państwo Islamskie”, dookreślając je przymiotnikowo. Uznaję głos Nawaza, że rezygnacja z określenia „islamskie” nie zmieni faktu, że grupa odwołuje się do islamu, użycie zaś przez organizację ter- minu „państwo” wcale nie czyni z niego państwa. n

AUTOR JEST ORIENTALISTĄ, SLAWISTĄ, PRACOWNIKIEM INSTYTUTU HISTORII UNIWERSYTETU PAPIESKIEGO JANA PAWŁA II W KRAKOWIE.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA HISTORIA

/ II WOJNA ŚWIATOWA

ANDRZEJ W. ŚWIĘCH, MICHAEL STOKKE LAGRY NA DALEKIEJ PÓŁNOCY Niemcy stworzyli w Norwegii aż 562 obozy pracy.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 115

Zdjęcie wykonane w trakcie prac przy budowie kolei w okolicach Rognan w północnej Norwegii. Na zdjęciu polscy jeńcy wojenni pracujący tam w latach 1942–1945 KAZIMIERZ ŁUCZYŃSKI

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 116 HISTORIA / II WOJNA ŚWIATOWA

becność Polaków podczas „Weserübung”. W czerwcu tego samego roku II wojny światowej w Nor- otwarto lagry w Grini i Ulven. Były one zarzą- wegii kojarzy się przede dzane przez Sicherheitspolizei i początkowo wszystkim z udziałem służyły do przetrzymywania norweskich więź- w kampanii norweskiej. niów politycznych. Na terenie kraju znajdowały Niewiele mówi się nato- się cztery tego typu obiekty, gdzie więźniowie miast o przetrzymywaniu byli wyjątkowo brutalnie traktowani (dwa wy- ich w niemieckich obozach żej wspomniane, z których Ulven od 1943 roku na terenie tego kraju w la- został zastąpiony przez Espeland, oraz w Fal- tach 1942–1945. Kilka ty- stad i Sydspissen, zastąpione w 1942 roku obo- sięcy naszych rodaków, zem w Krøkebærsletta ). Większość stanowiły oprócz m.in. Sowietów, Ju- jednak różnej wielkości obozy pracy, w tym aż gosłowian, wykorzystywano 462 dla jeńców sowieckich, 30 dla polskich, głównie do prac przymusowych. 25 dla jugosłowiańskich, 40 dla niemieckich, Większość jeńców wojennych, więźniów, pięć dla norweskich, co łącznie daje liczbę aż pracowników przymusowych oraz dobrowol- 562! Co ciekawe, w Norwegii formalnie nie ist- nych zaczęto sprowadzać z okupowanych niały obozy koncentracyjne, takie jak w konty- O nentalnej Europie, będące często obozami za- państw oraz obozów znajdujących się w Euro- pie kontynentalnej niespełna dwa lata po nie- głady. Jeden tego typu obiekt zaczął co prawda mieckiej inwazji. Wynikało to ze znacznej in- powstawać w 1945 roku w Mysen niedaleko tensyfikacji prac budowlanych i inżynierskich Oslo, ale zanim go zbudowano, wojna się skoń- prowadzonych przez okupanta. Duży udział czyła. Niemniej jednak obozy przeznaczone dla w tych przedsięwzięciach miała działająca obywateli Jugosławii, ze względu na dużą tam już od 1940 roku Organizacja Todt, zaj- śmiertelność oraz sposób traktowania więź- mująca się głównie budowaniem obiektów niów, można określić jako koncentracyjne. wojskowych. W marcu 1942 roku do Norwegii zaczęto Priorytetowe prace były bezpośrednio zwią- zwozić jeńców wojennych z Polski. Byli to żoł- zane z planem utworzenia Wału Atlantyckiego, nierze Września 1939 roku, których przetrzy- którego znaczna część miała się znajdować na mywano do tej pory w obozach powstałych na terenie Norwegii jako Twierdza Norwegia. terenie III Rzeszy. W ciągu trzech miesięcy Oprócz budowy systemu fortyfikacji zamierza- sprowadzono od 1711 do 1722 osób. W tym sa- no na wybranych wyspach utworzyć bazy, m.in. mym roku przywieziono też niespełna 150 pra- dla marynarki oraz artylerii przeciwlotniczej. cowników pochodzenia polskiego. Pierwszy Zaplanowano również poprowadzenie i utrzy- większy transport odbył się dopiero w 1943 ro- manie ciągnącej się przez cały kraj, z południa ku. Podczas całej wojny do Norwegii zwiezio- na północ, drogi (nr 50) kolei północnej z Mo no 3,5 tys. Polaków. Wysłano tam także kilka do Kirkenes, a także kontynuację rozpoczętej tysięcy osób polskiej narodowości mających już wcześniej budowy baz okrętów podwod- pracować w charakterze strażników. nych w Bergen i Trondheim. Pierwsze niemieckie obozy w Norwegii, ŻYCIE W NIEWOLI przeznaczone głównie dla jeńców brytyjskich, Z dokumentów procesowych (w tym zeznań powstały już w 1940 roku podczas operacji świadków), a także Czerwonego Krzyża (nazi-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 117 ARCH. ERLINGA SKJOLDA ARCH.

MS „Rigel” w porcie, przygotowywany do wypłynięcia z transportem więźniów i jeńców wojennych ZATOPIONE TRANSPORTOWCE PRZEWÓZ JEŃCÓW WOJENNYCH DO SKANDYNAWII, A TAKŻE JUŻ NA TERENIE NORWEGII ZWYKLE ODBYWAŁ SIĘ DROGĄ MORSKĄ.

ykorzystywane do tego jednostki prospekcję spoczywającego na ponad więźniów niemieckich oraz norweskich Wbardzo często były przepełnione. 60 m wraku. W ramach dwustronnego po- (czasami znaleźć można informację o dużej Z transportem jeńców są związane dwie rozumienia norwesko-rosyjskiego został on liczbie przewożonych Polaków, ale, jak uda- największe w historii Norwegii katastrofy uznany za mogiłę oraz objęty ochroną i za- ło się ustalić autorom tekstu, najprawdopo- morskie. kazem nurkowania. dobniej było to od 50 do 100 osób). Pomi- W październiku 1942 roku u południo- Znacznie większa katastrofa miała miej- mo niewielkiej głębokości, na jakiej zatonął wych wybrzeży Norwegii, na skutek ataku sce dwa lata później, w listopadzie 1944 MS „Rigel” (nieco ponad 20 m), zginęło lotnictwa aliantów został zatopiony roku, kiedy to na południe od portu przeszło 2550 osób. Do końca lat sześć- MS „Palatia”, który przewoził ze Szczecina Sandnessjøen, niedaleko wysypy Tjøtta dziesiątych XX wieku wrak wystawał czę- prawie 1000 sowieckich jeńców wojen- (hrabstwo Nordland), został zatopiony, rów- ściowo z wody i dopiero wówczas podjęto nych. Zginęło wówczas ponad 900 osób. nież przez aliantów, MS „Rigel”, przewożący próbę usunięcia go i wydobycia pozostają- W 1997 roku Królewska Marynarka Wo- prawie 2,9 tys. jeńców wojennych, głównie cych w środku ciał, które pochowano na jenna Norwegii przeprowadziła pierwszą sowieckich i jugosłowiańskich, a także kilku cmentarzu wojennym na wyspie Tjøtta. n

ści wydali zgodę delegacji tej organizacji na inspek- i brutalnością strażników. Najtrudniejszą sytuację pod cję) wynika, że Polacy mieli lepsze warunki w obo- tym względem mieli przetrzymywani w Kristiansund. zach niż np. Sowieci. Wszyscy jeńcy i więźniowie Stosunkowo najłatwiejszą zaś ci, którzy byli w Nor- musieli ciężko pracować w trudnych i niesprzyjają- dland. Najgorzej i wyjątkowo brutalnie byli traktowa- cych warunkach – po dziewięć, dziesięć godzin dzienni przez Niemców Jugosłowianie, co często badacze nie włącznie z niedzielą – najczęściej w kamienioło- tłumaczą utożsamianiem ich z znienawidzoną przez mach, przy budowach dróg, kolei czy rozbudowie żołnierzy Wehrmachtu komunistyczną partyzantką portów. W wielu obozach spotykali się z szykanami Tity.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 118 HISTORIA / II WOJNA ŚWIATOWA

Polscy jeńcy wojenni w obozie w Sandnessjøen w północnej Norwegii podczas inspekcji Czerwonego Krzyża w czerwcu 1944 roku BADANIA WSPÓŁCZESNE WIEDZA O FUNKCJONOWANIU NIEMIECKICH OBOZÓW ZNAJDUJĄCYCH SIĘ PODCZAS II WOJNY ŚWIATOWEJ W NORWEGII NADAL JEST NIEPEŁNA. BRAKI TE STARAJĄ SIĘ UZUPEŁNIĆ BADACZE Z RÓŻNYCH OŚRODKÓW.

edną z głównych instytucji zajmują- list Polaków wysłanych w czasie wojny go już Stowarzyszenia Kombatantów Jcych się tą tematyką jest Centrum do Norwegii, którzy jeszcze w 1945 roku Polskich w Norwegii. w Narwiku połączone z Muzeum Wojny tam przebywali, a także nawiązać kon- Prace związane z obozami z okresu Czerwonego Krzyża (The Narvik Center takt m.in. z synem Kazimierza Łuczyń- II wojny światowej w Norwegii, ich postrze- with the Red Cross War Museum). skiego, jednego z jeńców wojennych. ganiem dzisiaj oraz archeologiczne są W związku z obecną budową nowego Przekazał on wspomnienia swojego ojca prowadzone też przez badaczy z Norwe- gmachu instytucji jest planowane m.in. z pobytu w tym kraju. Dzięki prof. Edwar- skiego Uniwersytetu Nauki i Technologii, przygotowanie wystawy poświęconej pol- dowi Olszewskiemu z kolei (rozdział swo- Centrum w Falstad (byłym obozie, obec- skim jeńcom wojennym. Stanowiło to jej książki „Polacy w Norwegii 1940– nie pełniącym rolę muzeum i ośrodka przyczynek do rozpoczęcia badań w ar- –2010” poświęcił on kwestii Polaków edukacyjnego) – prof. Marka E. Jasińskie- chiwach znajdujących się w polskich za- w obozach w Norwegii w trakcie II wojny go, Marianne Neerland Soleim oraz Leiv sobach. Udało się np. ustalić powojenne światowej) można było dotrzeć do osób Sem, a także współpracujących z nimi ba- losy kilku osób, dotrzeć do imiennych posiadających dokumenty nieistniejące- daczy z Wielkiej Brytanii i Polski. n MICHAEL STOKKE/ARCH. CZERWONEGO KRZYŻA KRZYŻA CZERWONEGO MICHAEL STOKKE/ARCH. W GENEWIE

W trakcie pobytu w Norwegii Polacy mieli „Polscy jeńcy odkryli, że w wagonach obok kontakt z innymi więźniami, sporadycznie przewożony jest makaron, a szczeliny są na także z ludnością norweską. W relacji jedne- tyle duże, że można pojedyncze nitki wycią- go z jeńców wojennych – Kazimierza gnąć za pomocą jakiegoś drutu. Tak zdobyty Łuczyńskiego, żołnierza Września, przekaza- i przemycony do obozu makaron przygotowanych przez jego syna Eugeniusza Łuczyń- li i poczęstowali Francuzów z sąsiedniego skiego – pojawia się ciekawa historia. Polacy, bloku. Ci, chcąc się jakoś odwdzięczyć, jakiś korzystając z nieszczelności wagonów na sta- czas później nałapali żab. Niestety żabie udka cji, gdzie przebywali, podkradli makaron: nie znalazły wielu amatorów wśród naszych

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 119

ALIANCI, WBREW OCZEKIWANIOM rodaków”. Henryk Lemański z kolei, NIEKTÓRYCH NAZISTÓW, różnych źródeł, było od 350 do któremu przydzielono kategorię III NIE OTWORZYLI FRONTU 380 tys. Za repatriację odpo- folkslisty i którego wcielono do ar- wiadał urząd repatriacyjny mi- mii niemieckiej, a następnie wysła- W NORWEGII. JEDYNE nisterstwa spraw socjalnych no do Norwegii, w powojennych ze- WALKI TOCZYŁY SIĘ oraz aliancki korpus ekspedy- znania sporządzonych przez Urząd W SĄSIEDZTWIE cyjny w Norwegii. Tamtej- Bezpieczeństwa wspomina o bli- szym władzom zależało na jak skich kontaktach z Norweżką nale- GRANICY Z FINLANDIĄ, najszybszym rozwiązaniu żącą (o czym początkowo miał nie GDZIE JUŻ POD KONIEC kwestii obcokrajowców. By- wiedzieć) do norweskiej konspiracji. 1944 ROKU WOJSKA łych jeńców, więźniów oraz W późniejszym czasie miała ona za- żołnierzy narodowości polskiej poznać go z „inż. Bröcke” (wysoko RADZIECKIE ZDOBYŁY skierowano do punktów zbor- postawionym członkiem ruchu opo- FINNMARK nych i obozów internowania ru), któremu przekazywał pewne in- – według obliczeń norweskich formacje, mające zaszkodzić Niemcom. badaczy było to 1590 jeńców wojennych (z czego oko- Wiadomo, że Polacy kilkakrotnie podejmowali pró- ło 500 osób zostało wywiezionych tuż przed kapitula- bę ucieczki z obozów w Norwegii. Najczęściej kiero- cją do Danii), 3,5 tys. pracowników przymusowych wali się do Szwecji. Złapanych zbiegów Niemcy zwy- i aż 11,2 tys. osób wcielonych do Wehrmachtu. kle rozstrzeliwali. Taki los spotkał m.in. ośmiu z 16 Polaków, którzy w nocy pod koniec maja 1944 ro- POWRÓT DO DOMU ku postanowili wydostać się z obozu w Törkeling koło Od maja w Norwegii działali polscy oficerowie łącz- Megaarden. Ucieczkę podejmowali nie tylko jeńcy nikowi z Londynu, a od jesieni, w ramach Polskiej Mi- i pracownicy przymusowi, lecz także Polacy wcieleni sji Repatriacyjnej (PMR), przedstawiciele komuni- do Wermachtu. Tak jak wiosną 1945 roku czterej żoł- stycznego rządu w Warszawie. Osoby wyrażające chęć nierze pracujący jako szoferzy w Nevernes koło Mo powrotu poddawano weryfikacji, którą prowadzili ofi- i Rana. Niestety, trzech z nich zostało złapanych i na cerowie PMR. Decyzję odmowną najczęściej dostawa- miejscu rozstrzelanych. Brutalność Niemców i brak lili byli żołnierze Wehrmachtu mający kategorię tości wobec uciekinierów ilustruje jedno ze wspo- I i II folkslisty. mnień Łuczyńskiego: zwłoki dwóch zbiegłych i na- Podczas pierwszej klasyfikacji ponad 11,4 tys. osób tychmiast rozstrzelanych jeńców, ku przestrodze in- podjęło decyzję o powrocie do Polski, a o pozostaniu nych, pozostawiono na kilka dni przy bramie na emigracji – około 2,3 tys. Całą akcję przeprowadzo- wyjściowej, którą codziennie pozostali mijali, udając no do połowy grudnia 1945 roku. Jednak w pierw- się do pracy. szym półroczu 1946 roku na powrót zdecydowała się niewielka grupa kilkuset osób. Część wybierających WYZWOLENIE OBOZÓW emigrację wyjechała do innych krajów, np. Szwecji Alianci, wbrew oczekiwaniom niektórych nazistów, czy Anglii. Niektórzy pozostali w Norwegii, zakłada- nie otworzyli frontu w Norwegii. Jedyne walki toczyły jąc tam rodziny i podwaliny polskiej społeczności. n się w sąsiedztwie granicy z Finlandią, gdzie już pod koniec 1944 roku wojska radzieckie zdobyły Finnmark – najbardziej wysunięty na północ region kraju. Pozo- ANDRZEJ W. ŚWIĘCH stali żołnierze III Rzeszy złożyli broń po oficjalnej ka- jest archeologiem. Specjalizuje się m.in. w badaniach podwodnych pitulacji. Poddanie się Niemców i wyzwolenie obozów i morskich oraz wrakach z czasów I i II wojny światowej. Współpra- zwykle odbywało się szybko i bezproblemowo. Czasa- cował z instytucjami badawczymi i naukowcami m.in. z Grecji, Nor- mi strażnicy i żołnierze sami składali broń, zamienia- wegii i Cypru. Od końca 2014 roku współpracuje z Centrum w Na- jąc się rolami z dotychczasowymi więźniami, wspiera- rwiku w ramach badań archiwalnych dotyczących polskich jeńców nymi przez partyzantów, a później norweskich i bry- wojennych w Norwegii w trakcie II wojny światowej. tyjskich żołnierzy. Według danych rządu Norwegii, w maju 1945 roku MICHAEL STOKKE w tym państwie znajdowało się około 454 tys. obco- jest historykiem. Pracuje w Centrum w Narwiku połączonym krajowców, zarówno więźniów, jeńców, jak i żołnierzy z Muzeum Wojny Czerwonego Krzyża. Specjalizuje się w tematyce dotychczasowego okupanta. Tych ostatnich, według jeńców wojennych II wojny światowej.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 120 HISTORIA / XX WIEK

TADEUSZ WRÓBEL Bitwa o Narwę Kluczowe znaczenie dla przebiegu wojny nad Bałtykiem w 1944 roku miała wielomiesięczna bitwa na linii rzeki Narwy.

końcu 1943 roku sytuacja wojsk niemiec- nić obszaru państw nadbałtyckich, które stanowiły natu- kich na froncie wschodnim pogarszała się, ralny bufor, chroniący Prusy Wschodnie. Niemieccy woj- ale nadal zagrażały one oblężonemu od skowi wykorzystali dogodne do obrony warunki terenowe. września 1941 roku Leningradowi. Dopiero Grupa Armii (GA) „Północ” zajęła pozycje obronne Ww wyniku ofensywny zimowej w końcu stycznia 1944 ro- w przesmyku między Zatoką Fińską a jeziorem Pejpus. ku Armia Czerwona przerwała blokadę miasta i zepchnę- Przepływa tamtędy rzeka Narwa, a po jej obu stronach są ła Niemców do Estonii. Sowieckiemu dowództwu bardzo lasy i bagna. Centralnym punktem było mające taką samą zależało na opanowaniu wybrzeży Bałtyku i ponownej nazwę estońskie miasto. Ze względu na strategiczne poło- okupacji Litwy, Łotwy i Estonii. Józef Stalin liczył, że za- żenie rejon ten był areną wielu bitew w historii. jęcie ostatniej z nich wyeliminuje walczących po stronie niemieckiej Finów. Opanowanie Tallina umożliwiało flo- STRATEGICZNY PRZESMYK cie sowieckiej wyjście na otwarte morze, tamtejsze lotni- 1 lutego 1944 roku dowództwo GA „Północ” stworzy- ska zaś ułatwiały atakowanie głównych miast Finlandii. ło specjalne zgrupowanie wojsk do obrony Linii Pantera, Również przywódcy III Rzeszy mieli świadomość poli- jak nazwano pozycje w przesmyku. Jako wzmocnienie tycznych konsekwencji porażki i dlatego postanowili bro- przybył tam w tym czasie III Korpus Pancerny SS. W lu-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 121

SS-Brigadenfuhrer Jurgen Wagner (z lewej) podczas inspekcji na froncie nad Narwą w rozmowie z żołnierza- mi z Banatu z 4 Ochotniczej Bry- gady Grenadierów Pancernych SS „Nederland”. BUNDESARCHIV (2) BUNDESARCHIV

109 Korpusowi Strzeleckiemu z 2 Armii Uderzeniowej udało się zająć miasto Kingsepp i przyczółki na zachodnim brzegu Narwy. Kilka dni później jej oddziały po- większyły opanowany obszar w rejonie bagna Krivasoo i przecięły czasowo linię kolejową Tallin – Narwa. 18 Ar- mii także udało się uchwyć przyczółki po zachodniej stronie rzeki. Inne jednostki przeprawiły się przez jezioro Pejpus w rejonie miejscowości Meerapalu. Co więcej, sowieckie dowództwo desantowało liczącą pół tysiąca ludzi NARODOWE NARODOWE CYFROWE ARCHIWUM brygadę piechoty morskiej za niemieckimi liniami obron- nymi Mereküla. Interesujące jest to, że estońscy wojskowi jeszcze w 1939 roku zdobyli informacje, że Sowieci tym dotarły inne nowe jednostki. 1 marca 1944 roku Ar- mogą przeprowadzić desant w tym miejscu. Z tego po- mijna Grupa Wydzielona „Narwa” składała się z trzech wodu piechurzy morscy zostali rozgromieni przez nie- korpusów i miała ponad 120 tys. żołnierzy. miecką baterię artylerii nadbrzeżnej i piechotę. Gdy armia sowiecka stanęła u granic Estonii i pojawiło Działaniom ofensywnym sprzyjała pora roku. Zimą się widmo nowej bolszewickiej okupacji, tamtejsi polity- częściowo zamarznięte były bagna i rzeka, które przez cy, którzy wcześniej unikali otwartej współpracy militar- resztę roku ograniczały pole manewru walczących nej z Niemcami, wezwali rodaków do walki. Jak się sza- w przesmyku. Niemcy, wsparci przez silnie motywowa- cuje, na apel odpowiedziało kilkadziesiąt tysięcy ludzi. nych estońskich ochotników, rozpoczęli kontruderzenia. W sformowanych przy armiach niemieckiej i fińskiej od- Całkowicie zniszczono sowiecki desant morski i część działach estońskich oraz 20 Dywizji Waffen SS służyło przyczółków, a inne zostały zmniejszone. Front Lenin- w 1944 roku 70 tys. Estończyków. gradzki, pomimo tych porażek, wznowił ofensywę Stalin wydał rozkaz, że z powodów militarnych i poli- w połowie lutego. Jednak bez powodzenia. Do 6 marca tycznych Narwa oraz estońskie wybrzeże powinny być za- 1944 roku oddziały SS wyparły czerwonoarmistów jęte nie później niż do 17 lutego 1944 roku. Armia Czer- z przyczółków znajdujących się na północ od Narwy. wona rozpoczęła ofensywę w przesmyku 1 lutego. W tym czasie na przesmyku narewskim były trzy armie

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 122 HISTORIA / XX WIEK

BITWA KRWAWE ŻNIWO WAFFEN SS odczas wielomiesięcznych walk w re- Pjonie Narwy armia niemiecka straciła iemal półroczne walki o Narwę by- 12–14 tys. ludzi (zabitych lub zaginio- Nwają nazywane „bitwą europejskie- nych – część trafiła do niewoli), a 46–54 go SS”, bowiem wśród jednostek prze- tys. było rannych i chorych. Nie ma nato- rzuconych w lutym na ten odcinek frontu miast dokładnych danych o stratach Ar- znalazły się liczne Waffen SS, w których mii Czerwonej. Wziąwszy pod uwagę spo- służyli ochotnicy z różnych państw. Nor- sób prowadzenia natarć przez sowieckich dycki charakter miała 11 Ochotnicza Dy- dowódców, którzy w ogóle nie liczyli się ze wizja Grenadierów Pancernych „Nor- stratami ludzkimi, mogły one wynieść kil- dland”, w której służyli Duńczycy i Norwe- kaset tysięcy zabitych, rannych i zaginio- gowie. Na front pod Narwą trafiły nych. Według estońskiego historyka 4 Brygada Grenadierów Pancernych SS Marta Laara, od początku 1944 roku do „Nederland”, złożona z Holendrów, i gru- 14 września 1944 roku spośród żołnierzy pa bojowa z flamandzkiej 6 Ochotniczej Szturmowa SS „Wallonien”. W III KPanc Frontu Leningradzkiego zostało zabitych Brygady Szturmowej SS „Langemarck” SS znalazła się, składająca się z Estoń- lub zaginęło ponad 130 tys., przeszło oraz walońska 5 Ochotnicza Brygada czyków, 20 Dywizja SS. n 400 tys. zaś było rannych i chorych. n

uderzeniowe Frontu Leningradzkiego, który oprócz nich razem zgromadziła kilka razy więcej żołnierzy niż miało miał jeszcze kilka korpusów, w tym jeden czołgów. Es- do dyspozycji dowództwo GA „Północ”. Z powodu tońscy historycy szacują, że 1 marca 1944 roku było oko- ogromnych strat poniesionych na froncie wschodnim, ło 200 tys. żołnierzy. Pomimo przewagi liczebnej do a także w Normandii, nie mogła liczyć na posiłki. Pomi- 6 kwietnia 1944 roku Armia Czerwona utraciła kolejne mo zaciekłej obrony, już w drugim dniu ofensywy, przyczółki na zachodnim brzegu rzeki Narwy. Za to 26 lipca 1944 roku, Narwa została zajęta. Atak sowiecki Niemcy utrzymywali kontrolę nad Iwangorodem, wów- uprzedził posunięcie niemieckiego dowództwa, które, czas częścią miasta Narwa położoną na wschodnim brze- znając szczupłość swych sił, chciało je wycofać znad gu rzeki o tej samej nazwie. rzeki na nowe pozycje obronne, Linię Tannenberg. Opie- Sowieci rekompensowali sobie kolejne niepowodze- rała się ona o wzgórza znajdujące się kilkanaście kilo- nia w działaniach na lądzie zmasowanymi atakami lot- metrów za Narwą. Pomimo rozpoczętych 29 lipca ata- niczymi. W zemście za postawę Estończyków w nocy ków, czerwonoarmistom nie udało się przełamać Linii z 8 na 9 marca 1944 roku dokonali potężnego, nisz- Tannenberg do 18 września 1944 roku. czycielskiego nalotu na Tallin. Celami ich ataków był Obrońcy opuścili ją, gdyż zapadła decyzja o wycofaniu też inne estońskie miasta, m.in. Tartu. sił niemieckich z Estonii. Jej obrona stała się niemożliwa, gdy 1 września 1944 roku Finlandia podpisała rozejm ze DECYDUJĄCE UDERZENIE Związkiem Sowieckim i niebawem udostępniła jego ma- Fiasko ofensywy wiosenno-zimowej spowodowało, że rynarce wojennej swe wody terytorialne. Wojskom so- działania pod Narwą przyjęły charakter wojny pozycyj- wieckim udało się opanować do tego czasu południowo- nej z licznym użyciem snajperów i artylerii. Armia -wschodnią Estonię. Inną przyczyną wydania rozkazu od- Czerwona ponawiała co jakiś czas szturmy, które koń- wrotu była nowa ofensywa sowiecka, która rozpoczęła się czyły się wielkimi stratami. Tymczasem Stawka – do- 14 września 1944 roku. Jej celem było zajęcie stolicy Ło- wództwo sowieckie – szykowała potężne uderzenie na twy, Rygi, co nastąpiło 13 października. Cztery dni wcze- innym kierunku. 22 czerwca 1944 roku rozpoczęła się śniej Armia Czerwona dotarła do wybrzeża Bałtyku w re- operacja „Bagration”. W ciągu następnych dwóch mie- jonie litewskiej Kłajpedy. GA „Północ” została odcięta od sięcy została zniszczona niemiecka GA „Środek”, reszty sił niemieckich. Jej oddziały wycofano na Półwy- a front niemiecki pękł. W końcu lipca 1944 roku Armia sep Kurlandzki. Jednostki, których nie zdołano później Czerwona przypuściła decydujący atak na Narwę. Tym ewakuować, broniły się tam do końca wojny. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA / OPOWIEŚCI Z REZERWĄ 123

WŁODZIMIERZ KALETA Kapelusz, czyli trudne początki

ndrzej B., mjr w st. spocz., nie ma wątpliwości, że koniec XX wieku to najgorszy Ai najtrudniejszy czas jego służby. „Dla armii najpewniej też”, dorzuca. Uważa, że karierę wojskową w stopniu majora zakończył przedwcześnie. Jego postępowanie w ostatnim okresie pobytu w armii miało dobrze służyć wojsku i jednostce. Zamiast na pójście pod kapelusz, zasługiwało na kolejne gwiazdki na naramiennikach. Major chętnie przypomina kluczowe momenty swego żołnierskiego życiorysu. Wszystko zaczęło się pod koniec lat dziewięćdziesiątych. Prowincjonalną dotychczas jednostkę na północnym zachodzie kraju przeformowano i obarczono zadaniami natowskimi. Żołnierze w coraz większym stopniu zaczęli pracować z sojusznikami. Ci przewidzieli nawet dla Polaków część stanowisk w swoich sztabach. Któż z kadry nie marzyłby o pełnieniu tak prestiżowej służby, choć na krótko, za granicą? Andrzej B. z radością na to przystał. Znał jako tako angielski, dopiero co awansował na majora. Ku swojemu zaskoczeniu nie miał wielu konkurentów. Pomyślał, że jego przełożeni rezygnują z tak intratnych stanowisk z powodu strachu i barier psychicznych związanych z nieznajomością języka i restrukturyzacją armii. Pilnują stołków. Wyjadą za granicę i mogą już nie mieć szansy wrócić do swojej jednostki i na wcześniej zajmowane stanowisko. Prawda okazała się inna. Niedoskonałości języka angielskiego nieco peszyły majora, ale nie przerażały. Nie było też mowy o kompleksach z powodu braku wiedzy czy umiejętności wojskowych. Tak naprawdę najbardziej dokuczał bilans finansowy. Wysocy rangą polscy oficerowie za- rabiali tyle co niższy personel armii sojuszniczych. To bolało. Zwłaszcza że taki wyjazd ozna- czał całkowitą zmianę dotychczasowego stylu życia. Nie tylko oficera, lecz także całej jego rodziny… I dodatkowe obowiązki towarzyskie. Po powrocie do kraju major wysmarował raport, w którym napisał, że jeśli nie zmieni się zasad finansowania służby naszych żołnierzy w sojuszniczych sztabach, to nie będzie chętnych na wyjazd. W emocjach napisał też skargę do rzecznika praw obywatelskich, sugerując, że jeśli tak dalej będzie, oficerowie oddelegowani do NATO będą musieli kombinować, aby godnie żyć. Rzecznik wystąpił do kierownictwa resortu obrony w sprawie dodatku do uposażenia kadry peł- niącej służbę w jednostkach wchodzących do bezpośredniego działania z NATO, by kadra kon- taktująca się z sojusznikami nie musiała się zbytnio wstydzić. I tak też bez pośpiechu, ale jednak, wkrótce się stało. Nikt majorowi nie zwrócił żadnej uwagi. Dopiero kiedy nadszedł czas opiniowania, zauważył, że jego dotychczasowe dobre wyniki zdaniem przełożonych obniżyły się, choć, jak mówi, pracował tak samo jak wcze- śniej. Odwołał się do przełożonego, mimo że wszyscy przestrzegali go, że takich rzeczy się nie robi. Napisał i szybko się zorientował, że kariery to w wojsku nie zrobi. Kiedy odchodził z jednostki, nikt go nawet oficjalnie nie pożegnał. n

PPŁK W ST. SPOCZ. WŁODZIMIERZ KALETA SŁUŻYŁ W 7 ŁUŻYCKIEJ DYWIZJI DESANTOWEJ.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 124 HISTORIA / XX WIEK

Patrol NZW sierż./ppor. Stanisława Grabowskiego „Wiarusa” (pierwszy z lewej), około 1950 roku. Drugi od lewej – NN „Jastrząb”, trzeci – Józef Grabowski „Vis” – brat „Wiarusa”. IPN (2)

JAKUB NAWROCKI Krucjata Szalonego Staśka Próbował się odnaleźć w znienawidzonym ustroju, ale władza komunistyczna mu nie odpuszczała. Wrócił do partyzantki i stał się postrachem w całym województwie białostockim.

ył jednym z najbardziej walecznych żołnierzy pod- W trakcie jednej z wiejskich zabaw został napadnięty ziemia niepodległościowego na ziemiach północ- przez nieznanych sprawców, najprawdopodobniej nasła- no-wschodniego Mazowsza i Podlasia. Zasłynął nych przez UB. Użył wówczas broni. Z tego powodu był w tej okolicy z brawurowych akcji i iście ułańskiej poszukiwany przez milicję, musiał się więc ukrywać. Bfantazji. Stanisław Grabowski urodził się we wsi Grabo- W tym czasie spotkał wielu kolegów z czasów konspira- wo, w powiecie łomżyńskim, w 1921 roku. Niewiele wia- cji, którzy albo nie ujawnili się w ramach amnestii, albo – domo o jego młodzieńczych latach – pracował na roli tak jak on – byli prześladowani przez bezpiekę. Grabow- w gospodarstwie rodzinnym i uczył się rzemiosła stolarza. ski na nowo nawiązał współpracę z podziemiem narodo- W 1943 roku został zaprzysiężony jako żołnierz Narodo- wym. Zaczął tworzyć zręby oddziału partyzanckiego wej Organizacji Wojskowej i na stałe związał się z podzie- i nawiązywać kontakty z miejscową ludnością. Wraz miem narodowym. Nosił pseudonim „Wiarus”. Walczył z dziesięcioosobową grupą żołnierzy wstąpił do Pogoto- w szeregach III Brygady Wileńskiej Narodowego Zjedno- wia Akcji Specjalnej NZW (PAS NZW) na powiat wyso- czenia Wojskowego (NZW) kpt. „Burego” w jednej z naj- komazowieckie. Wtedy stał się postrachem milicji i bez- większych bitew polskiego podziemia pod Orłowem na pieki. Atakował milicjantów i funkcjonariuszy resortu Mazurach w 1946 roku. Po demobilizacji części brygady bezpieczeństwa. Nie unikał walki z dużo silniejszymi gru- wrócił w rodzinne strony i dalej prowadził działalność pami operacyjnymi UB i KBW (Korpus Bezpieczeństwa konspiracyjną. Pomimo młodego wieku dał się poznać Wewnętrznego). Potrafił w biały dzień zjawiać się na or- przełożonym jako żołnierz zdyscyplinowany, ale często ganizowanych przez komunistów wiejskich wiecach i wy- prowadzący walkę w niekonwencjonalny sposób. mierzać ich organizatorom sprawiedliwość przez publicz- ną chłostę. On i jego ludzie wykonywali też wyroki śmier- JEDYNA DROGA ci wydane przez podziemne sądy. Niejednokrotnie „Wiarus” ujawnił się w kwietniu 1947 roku w Powiato- wyprowadzał, pomimo licznych kordonów i kilkunasto- wym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) krotnej przewagi liczebnej wroga, swoich ludzi z obław w Białymstoku. Długo jednak nie cieszył się spokojem. KBW przeprowadzanych w celu rozbicia jego grupy. Parę

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 125

razy udało się „Wiarusowi” wyjść podziemia. Podszywał się pod zagubio- z okrążenia, np. w przebraniu kobie- nego lub oderwanego od innej grupy ty. Jego pomysłowość połączona zbrojnej partyzanta. Szukał na wsi kon- z zawziętością i determinacją w wal- taktów z ludźmi z lasu, by móc do nich ce z władzą ludową sprawiły, że wstąpić i wystawić siłom bezpieczeń- miejscowi zaczęli nazywać Grabow- stwa lub zlikwidować ich członków. skiego „Szalonym” lub „Szalonym W ten sposób „Księżyc” w latach Staśkiem”. 1949–1951 przyczynił się do cał- Jego patrol bojowy PAS NZW sys- kowitego rozbicia oddziałów po- tematycznie się powiększał o nowo akowskich plut. Czesława Czyża przybyłych partyzantów – najczęściej ps. „Dzik”, Franciszka Kisielewskie- byli to spaleni konspiratorzy lub wete- go ps. „Sosna” i Gabriela Oszczapiń- rani z czasów okupacji niemieckiej, których po ujawnieniu skiego ps. „Dzięcioł”. Snarski dotarł do „Wiarusa”. Ten w 1947 roku poszukiwało UB. Przez oddział Grabowskie- rozpoznał mistyfikację i postanowił zlikwidować agenta. go przewinęło się co najmniej 34 partyzantów. Podzielił „Księżyc” uniknął jednak śmierci z rąk partyzantów. podległych mu ludzi na kilkuosobowe patrole, które ko- Zdawał sobie sprawę, że jest spalony, więc uciekł. Długo operowały w terenie. Już na początku 1948 roku komendy nie cieszył się życiem – wraz z innym zabójcą UB zginął powiatowe urzędów bezpieczeństwa w Łomży, Wysokim w 1951 roku na mokradłach biebrzańskich z rąk Mazowieckim i Białymstoku meldowały przełożonym, że mjr. Jana Tabortowskiego ps. „Bruzda” i kpt. Stanisława oddział NZW „Wiarusa” należy do jednych z najgroźniej- Cieślewskiego ps. „Lipiec”. szych i najbardziej aktywnych na terenie województwa. „Szalony Stasiek” zrozumiał, że ubecka pętla coraz Jedną z najsłynniejszych operacji oddziałów Pogotowia bardziej się zaciska wokół jego oddziału. Pod koniec Akcji Specjalnej „Wiarusa” było opanowanie 29 września 1951 roku bezpieka zwerbowała kobietę z najbliższego 1948 roku Jedwabnego. On i jego żołnierze przyjechali za- otoczenia komendanta PAS NZW Wysokie Mazowiec- trzymanym po drodze autobusem PKS do centrum mia- kie, nadając jej pseudonim „Ewa”. Gdy 22 marca 1952 steczka. Miejscowa milicja, gdy usłyszała, że do Jedwab- roku do zabudowań agentki we wsi Babino przybył nego wkroczył „Szalony Stasiek”, zabarykadowała się „Wiarus”, ta powiadomiła o tym przez radio KBW z Bia- i nie podjęła żadnej interwencji. „Wiarus” zwołał wiec na łegostoku. Grupa operacyjna przybyła na miejsce i bły- rynku i prosił miejscową ludność o trwanie w biernym skawicznie otoczyła wieś trzema kordonami. oporze wobec komunistycznej władzy. Była to najprawdo- „Wiarus” postanowił się przebijać bojem przez kilku- podobniej ostatnia tego typu akcja w historii polskiego dziesięciokrotnie liczniejszą obławę. Nie miał najmniej- podziemia antykomunistycznego – i to ponad trzy lata po szych szans. Wraz z nim zginęli dwaj żołnierze z patrolu oficjalnym zakończeniu działań zbrojnych. – „Żbik” i „Humorek”. Ubecy nie kryli zadowolenia z tego, że w końcu udało im się dorwać nieuchwytnego POSŁAŃCY ŚMIERCI „Szalonego Staśka”. Tak tamte chwile wspominała po la- Zajęcie Jedwabnego odbiło się szerokim echem na całej tach Wanda Kalicka: „Wtedy wszystkie dziewczęta z Ba- Białostocczyźnie. Po tym wydarzeniu na szczeblu woje- bina zegnali, i mnie też, bo chcieli zobaczyć, która zapła- wódzkim bezpieki zaczęto przygotowywać przeciwko cze. Wiadomo: szkoda było chłopców, ale żadna nie pła- „Wiarusowi” operację z udziałem agentów i donosicieli, kała. Przynieśli wtedy od gospodarzy brony, postawili je którzy współdziałali ze specjalnymi grupami pościgowymi pionowo, poopierali ciała plecami o te brony i zdjęcia im sił bezpieczeństwa. Gdy bezpieka próbowała wprowadzić robili. Potem przyjechał duży samochód ciężarowy i za do grupy agenta, ten dotarł do szefa PAS NZW Wysokie nogi i ręce powrzucali ich na jego skrzynię. »Skur…ny, Mazowieckie i wyjawił prawdę na temat zleconego mu teraz będą w ubikacji w Mazowiecku pływać«, prze- przez komunistów zadania. chwalał się jakiś ubek”. Gdy UB zorientowało się, że niedoszły agent przeszedł Pozostałe jeszcze w terenie patrole PAS NZW „Wiaru- na stronę partyzantów, postanowiło inaczej rozprawić się sa” zostały do końca 1952 roku rozbite. Ciała partyzanta z Grabowskim. Wacław Snarski ps. „Księżyc” był żołnie- nie wydano rodzinie; obawiano się, że jego mogiła stanie rzem AK. Po wojnie działał w podziemiu antykomuni- się symbolem oporu przeciw narzuconej władzy. Do stycznym na Podlasiu. Po amnestii w 1947 roku został dziś, pomimo licznych poszukiwań prowadzonych przez zwerbowany do współpracy przez PUBP w Białymstoku. IPN, nie odnaleziono miejsca pochówku ppor. Stanisława Miał od wewnątrz niszczyć istniejące jeszcze oddziały Grabowskiego „Wiarusa”. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 126 HISTORIA / JUBILEUSZ

ANNA DĄBROWSKA Szeregi na stadionie Wartościowy żołnierz musi być wysportowany i sprawny intelektualnie.

bałość o utrzymanie wysokiej sprawności fi- załogujących w Warszawie, a także doroczne zawody zycznej i kondycji jest obowiązkiem każdego sportowe wojska. żołnierza”, pisano w 1936 roku w „Polsce Jak wynika z artykułów zamieszczanych w dzienniku Zbrojnej”. To zdanie można uznać za prze- w kolejnych latach, sport w wojsku zyskiwał popular- Dwodnią myśl dotyczącą sportu i kultury fizycznej w ar- ność. „Coraz to powstają nowe, wojskowe kluby sporto- mii, przewijającą się na łamach gazety przez wszystkie we, a liczne jednostki bojowe szczycą się posiadaniem lata jej istnienia. Styl pisania się zmieniał, ale przekaz drużyn piłki nożnej. Równie chętnie żołnierze ćwiczą właściwie pozostawał ten sam. lekką atletykę”, podawano w gazecie w 1938 roku. Pisa- no też o udziale oficerów w wyścigach konnych, sportach ARENA WOJSKOWEGO SPORTU motorowych czy rozgrywkach rugby. „Dla naszych lotników posiadanie płatowców to nie Także narciarstwo zdobywało sobie z każdym rokiem wszystko, liczy się także hart fizyczny. Dobrym lotni- coraz więcej zwolenników. „Ma ono bardzo szerokie za- kiem może być tylko ten, który panuje całkowicie nad stosowanie w życiu wojskowym, nie tylko w terenach wydajnością swoich muskułów”, stwierdzał w dzienni- górskich, ale także nizinnych. Podczas dużych śniegów ku w 1924 roku kpt. Marian Kownacki. Niestety, jak oddział na nartach szybciej i sprawniej pokonuje kilome- dodawał, nasze społeczeństwo rozwija się dopiero try”, argumentował por. Władysław Sokołowski. Dlatego w dziedzinie wychowania fizycznego i nie jest w stanie jego zdaniem warto inwestować w tę dyscyplinę i zachę- dać lotnictwu dostatecznie sprawnych kandydatów. cać żołnierzy, aby choć kilka dni w roku spędzali zimą na „Przez to fizyczne przysposobienie lotników zawiera lu- nartach. „Ten zdrowy sport kształtuje nie tylko sprawność ki, które koniecznie musimy uzupełniać, dbając o po- fizyczną, ale też odporność na zimno”. ziom ćwiczeń i fizycznej sprawności żołnierzy”. Jak Ze wszystkich dziedzin sportu, według mjr. Piotra uważał oficer, program wychowania fizycznego w armii Koronowskiego, największe znaczenie dla militarnego powinien być wszechstronny. „W zwiększeniu mocy wychowania młodzieży ma bieg na przełaj w naturalnym człowieka najważniejsze są naturalne ćwiczenia: biegi, otoczeniu, po drogach i polach. „Właśnie w takim terenie skoki, rzuty, a ich codzienne systematyczne wykonywa- życie każe obracać się na wojnie piechocie. Łatwo zrozu- nie zwiększa odporność organizmu”, pisał kapitan. mieć, ile oszczędza się czasu i materiału ludzkiego, jeśli Rozwojowi sportu w armii miał też służyć pierwszy kolumna posuwa się szybciej i sprawniej pod ogniem ka- w Polsce stadion na potrzeby sportu wojskowego. „Pra- rabinowym i artyleryjskim nieprzyjaciela”. ce przygotowawcze wokół budowy postępują raźno na- W 1954 roku na łamach „Żołnierza Wolności” mjr Ry- przód. Mamy nadzieję, że do wiosny ten szmat ziemi szard Sienicki wychwalał zalety lekkiej atletyki, obejmu- przemieni się w teren walk sportowych wojskowych od- jącej cztery rodzaje ćwiczeń – bieg, skok, rzut i marsz: działów”, pisano w 1922 roku w „Polsce Zbrojnej”. Jak „Marsz, krótkie szybkie biegi podczas ataku, pokonywa- dodawał dziennikarz gazety, boiska stadionu będą słu- nie przeskokiem przeszkód i rzut granatem to ćwiczenia, żyć do celów wychowania fizycznego naszego żołnierza które mają znaczenie dla każdego żołnierza, a od ich opa- i tu będą odbywać się codzienne ćwiczenia oddziałów nowania niejednokrotnie zależy powodzenie w walce”.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 127 NARODOWE ARCHIWUM ARCHIWUM NARODOWE CYFROWE Sport w wojsku weryfikuje poziom przygotowania żołnierzy do zadań bojowych.

W powojennym dzienniku pisano też o mistrzostwach dzin rocznie. Ta forma marszobiegu połączona Wojska Polskiego w strzelaniu do rzutków, zawodach z ćwiczeniami kształtuje sprawność, wytrzymałość lekkoatletycznych, rajdzie motocyklowym czy powstaniu i sprężystą sylwetkę”. sekcji łyżwiarskiej w kole sportowym Sztabu Generalne- go WP. „Dziś liczy ona 63 członków – oficerów, podofi- TESTY Z WF cerów i cywili, którzy dwa razy w tygodniu ślizgają się Po zmianach ustrojowych na poprawę kondycji pol- na Torwarze”, czytamy w gazecie z 1960 roku. skich żołnierzy wpłynął większy udział w misjach za- Innym pomysłem miały być sporty walki. „Są one po- granicznych. „Wyjazdy zmieniły ich mentalność, bo pularne wśród młodzieży, umiejętność walki wręcz może przekonali się, że w armiach zachodnich sportowy tre- się przydać na przyszłym polu walki, a świadomość wła- ning to standard”. Jednocześnie wraz z przejściem na ar- snych umiejętności dodaje żołnierzowi pewności siebie mię zawodową wojsko przestało mieć tak duży wpływ i podnosi jego morale”, tłumaczył mjr Roman Radziejew- na kształtowanie tężyzny fizycznej młodych Polaków, ski w 1990 roku. Jak argumentował, do uprawiania tego jak w latach, gdy zasadnicza służba była obowiązkowa, sportu niepotrzebny jest specjalistyczny sprzęt – wystar- a żołnierze przed śniadaniem biegali codziennie w ra- czy dres ogólnowojskowy czy mundur, walkę można mach zaprawy. „Teraz także bieganie jest najprostszą uprawiać w sali gimnastycznej, na placu musztry oraz formą sportu, która uczy dyscypliny i systematyczności, poligonowym placu ćwiczeń. „Jest to więc atrakcyjny a ponadto świetnie przygotowuje do egzaminu z WF-u”, i tani sposób na masowy sport w wojsku”. zachwalano w „Polsce Zbrojnej”. Ten test ze sprawności „W myśl hasła – każdy żołnierz sportowcem – nie po- fizycznej w 2012 roku żołnierze zaliczyli na średnią oce- winno być między nami ludzi niewysportowanych. Nie nę 4,13. „Jak się okazało, najtrudniej było wykonać im pozostaje więc nic innego, jak przełamać wrodzoną nie- pompki i zaliczyć marszobieg, najlepiej radzili sobie, chęć do gimnastyki i sportu i czym prędzej rozpocząć ich ćwicząc »brzuszki«”, wyliczała Paulina Glińska. uprawianie. Zapewni nam to pełnię sił i sprawność na Pozytywnym zjawiskiem dostrzeganym przez dzien- długie lata”, czytamy z kolei na łamach „Żołnierza Wol- nikarzy magazynu był coraz większy udział żołnierzy ności” z 1960 roku. w różnych zawodach. „Oznacza to, że dbają oni o tęży- znę fizyczną i widzą przyjemność w rywalizacji, a do- HARTOWANIE ŻOŁNIERZA datkowo imprezy sportowe organizowane przez żołnie- Dwadzieścia lat później w gazecie informowano, że rzy są promocją wojska”, czytamy w „Polsce Zbrojnej” wojsko musi nadrabiać zaległości z WF-u powstałe z 2002 roku. „Dbanie o kondycję fizyczną to oczywisty w szkołach podstawowych i średnich, a spowodowane fa- wymóg we współczesnym wojsku, a sprawność fizycz- talnym systemem edukacji fizycznej. „Ci jednak, którzy na jest wyróżnikiem wartości oficera, tym bardziej że przejdą przez wojsko, są już dobrze ukształtowani fizycz- w warunkach bojowych jest ona często gwarancją ży- nie, sprawnościowo i wytrzymałościowo. Służba wojsko- cia”, pisał w tygodniku z 1999 roku Wojciech Piekar- wa stwarza młodym obywatelom szanse fizycznego roz- ski. Dziennikarze „Polski Zbrojnej” podkreślali także, woju”, pisał płk Edward Woźniak. że sport w wojsku jest ważny nie tylko dlatego, że we- Głównym orężem w walce ze słabą sprawnością pobo- ryfikuje poziom przygotowania żołnierzy do zadań bo- rowych miała być poranna zaprawa. „Jest dla nich skar- jowych. „Wpływa też korzystnie na rozwój psychofi- bem szczególnym, daje bowiem wytrzymałość i zaharto- zyczny, uodparnia na stres i pomaga zachować zdrowie, wanie organizmu. W sumie przeznacza się na nią 150 go- dlatego żołnierz wysportowany to lepszy żołnierz”. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 128 HISTORIA / NIEZWYKŁE MASZYNY

TADEUSZ WRÓBEL PŁYWAJĄCA CIĘŻARÓWKA W czasach II wojny światowej amerykańscy konstruktorzy stworzyli amfibię na podstawie sześciokołowej ciężarówki.

merykańscy wojskowi jeszcze przed formalnym gan było opracowanie lekkiej czterokołowej amfibii przystąpieniem ich kraju do wojny przeciwko (QMC-4 1/4-Ton Truck Light Amphibian) o masie do Osi stwierdzili, że powodzenie przyszłych ope- 1200 kg. Tak powstał samochód osobowo-terenowy Ford racji w dużym stopniu będzie zależało od szyb- GPA Seep, oparty na konstrukcji Forda GPW, czyli licen- Akiej dostawy dla żołnierzy desantu walczących w głębi cyjnej wersji wozu Willys MB. Jednak był cięższy niż za- lądu priorytetowego zaopatrzenia, przede wszystkim kładano, jego masa bojowa przekraczała 1600 kg. amunicji i wody pitnej. Takiej możliwości nie zapewnia- Ford GPA miał transportować czterech żołnierzy z okrę- ły docierające tylko do brzegu barki desantowe, dlatego tu na brzeg. Pojazd dobrze się sprawował podczas testów oprócz ładunku umieszczano na nich samochody ciężaro- na wodach śródlądowych, ale na morzu pojawiło się wiele we, którymi dostarczano go dalej. Alternatywą był prze- problemów. Mała amfibia była trudna wsterowaniu, a przy ładunek zaopatrzenia na plaży. Potrzebne były więc spe- większych falach często wywracała się do góry dnem. In- cjalne pojazdy, mogące pływać i poruszać się po lądzie. nym mankamentem była niewielka ładowność, dlatego po- Dlatego wśród programów dotyczących sprzętu desanto- jazd nie nadawał się do transportu zaopatrzenia. wego przygotowano ten obejmujący amfibie. Bardziej za- NDRC postanowił więc zlecić opracowanie większej awansowane były prace na pojazdami gąsienicowymi. Ich kołowej amfibii, która mogłaby pływać po otwartym mo- prototyp powstał w latach trzydziestych XX wieku. Po- rzu przy wysokich falach, a także pokonywać rafy i ławi- czątkowo były przeznaczone do celów cywilnych. ce piasku. Szef NDRC Palmer C. Putnam wpadł na po- mysł, by stworzyć ją na bazie standardowej, sześciokoło- POCZĄTKI „KACZORA” wej ciężarówki armii amerykańskiej GMC 353 27 czerwca 1940 roku prezydent USA Franklin Delano o ładowności 2,5 t, dostarczanej przez General Motors Roosevelt utworzył „do koordynowania, nadzorowania Company. Prototypowe egzemplarze pojazdu zaprojekto- i prowadzenia badań naukowych na temat problemów le- wała firma Sparkman & Stephens Inc. z Nowego Jorku, żących u podstaw rozwoju, produkcji i wykorzystania zbudowała zaś kontrolowana przez GMC Yellow Truck mechanizmów i urządzeń wojennych” Narodowy Komi- & Coach Manufacturing Company. tet Badań Obronnych (National Defense Research Com- Wóz otrzymał oznaczenie DUKW, gdzie litera „D” mittee – NDRC). Jednym z zadań zleconych przez ten or- oznaczała rok zaprojektowania (1942), „U” – wielozada-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 129

Pierwsze zamówienie złożone w paź- dzierniku 1942 roku dotyczyło 2 tys. amfibii. Tyle samo sztuk zamówili w styczniu 1943 roku Brytyjczycy. Poza tym w czasie wojny po kilkaset DUKW trafiło do Australii, Kanady i Związku Sowieckiego. W zakładach w miejscowości Pontiac w stanie Michigan do końca 1943 roku wyprodukowano 4508 ciężarówek-amfibii, w 1944 roku kolejne 11 316 sztuk i jeszcze 5376 w 1945 roku, co daje razem 21 200 pojazdów (część publikacji podaje, że powstało ich około 50 mniej).

AMFIBIA ARMII Większość DUKW trafiła do amerykańskich wojsk lą- dowych (US Army). Stało się tak dlatego, że US Navy niowy, „K” – napęd na wszystkie koła, a „W” – dwie tyl- zaczęło brakować ludzi do szkolenia i obsługi szybko ro- ne osie. Później tę amfibię żołnierze nazwali „duck”, czy- snącej liczby różnorodnych jednostek desantowych. Na li „kaczor”. Pojazd otrzymał wodoszczelny stalowy ka- początku 1942 roku marynarka wojenna zwróciła się do dłub, wykonany z blach o grubości 1,6–3,2 mm, i śrubę US Army, aby ta przejęła część z barek desantowych, napędową o średnicy 63,5 cm. Napęd stanowił benzyno- a później wszystkie DUKW. Początkowo tę misję powie- wy, sześciocylindrowy silnik gaźnikowy o pojemności rzono korpusowi inżynieryjnemu. Pierwsze dowództwo 4,4 l i mocy 91,5 KM. Pojazd wyposażono w ręczną amfibijne w jego ramach utworzono 10 czerwca 1942 ro- skrzynię biegów, z pięcioma biegami do przodu i jednym ku w Camp Edwards. Na jego czele stanął gen. bryg. Da- wstecznym. Nowością był centralny system sterowania ci- niel Noce. Zaczęto formować brygady inżynieryjne amfi- śnieniem w oponach kół, który umożliwiał kierowcy do- bijne (Engineer Amphibian Brigades – EAB). Każdej stosowanie DUKW do podłoża, po jakim się poruszał. z nich przydzielono 36 sztuk DUKW. Przestrzeń ładunkowa miała 3,81 m długości i 2,08 m Pierwszą w pełni wyszkoloną jednostkę DUKW wraz szerokości. „Kaczor” mógł zabrać od 12 do 25 żołnierzy z EAB na wniosek gen. Douglasa McArthura wysłano na lub 2300 kg ładunku, m.in. armatę lub haubicę kalibru początku 1943 roku na południowo-zachodni Pacyfik. 75 mm. W późniejszym okresie wojny przystosowano do Tam w czerwcu 1943 roku przeprowadzono kolejne ćwi- transportu nim haubice kalibru 105 mm. czenia, które potwierdziły przydatność ciężarówek-amfi- Początkowo DUKW nie był uzbrojony, ale później bii. Wtedy DUKW przewiozły żołnierzy desantu na w znacznej części pojazdów zamontowano wielkokali- brzeg w rejonie Numei na Nowej Kaledonii. browy karabin maszynowy kalibru 12,7 mm. Na niektó- Później ciężarówki-amfibie przejął korpus transporto- rych amfibiach umieszczono wyrzutnie rakietowe z poci- wy US Army. Zorganizowano 70 kompanii DUKW skami kalibru 114 mm. Tym samym mogły one udzielać (sześć własnych miał US Marine Corps), które miały po wsparcia ogniowego desantowi. 50 pojazdów. Kompanie te włączono w skład batalionów. Prototyp DUKW był przekazany do testów w czerwcu W jednostkach DUKW służyło 12 829 żołnierzy. Wielu 1942 roku. Zdolności pływalne amfibii sprawdzono pod- było Afroamerykanami – w tym czasie w siłach zbroj- czas prób w zatoce Chesapeake, która jest największym nych USA panowała segregacja rasowa i czarnoskórych estuarium w Stanach Zjednoczonych. Testy z poruszania poborowych kierowano do jednostek pomocniczych. się w terenie przeprowadzono w Forcie Belvoir w Wirgi- nii, a zdolności załadunku zbadano w Forcie Eustis, OD SYCYLII PO OKINAWĘ w tym samym stanie. Ostatecznie sceptycyzm wojsko- Większość pojazdów wyprodukowanych do czerwca wych wobec nowej konstrukcji przełamała realna akcja 1943 roku (1099 z 1535) przetransportowano do Afryki ratownicza przeprowadzona przez eksperymentalny po- Północnej, gdzie alianci przygotowywali się do inwazji na jazd. Otóż w bardzo trudnych warunkach pogodowych, Włochy. Pierwszą operacją desantową, w której zostały przy wysokich falach, deszczu i wietrze wiejącym z pręd- użyte DUKW, było lądowanie na Sycylii 10 lipca 1943 ro- kością 110 km/h, DUKW uratował załogę łodzi patrolo- ku. Wykorzystano wtedy 100 pojazdów. Następnie w cza- wej straży przybrzeżnej, która utknęła na mieliźnie koło sie lądowania pod Salerno, między 9 września a 1 paź- Provincetown. dziernika 1943 roku, 150 DUKW i 90 barek desantowych

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 130 HISTORIA / NIEZWYKŁE MASZYNY Masa (pusty) 5,9 t

Wysokość 2,17 m Szerokość 2,5 m

Moc silnika 91,5 KM MocDUKW jednostkowa 14 KM/t

Prześwit 0,28 m

Długość 9,45 m

Zasięg 640 km z prędkością Prędkość 56 km/h na lądzie, 80 km/h na lądzie, 93 km/h na wodzie 10,2 km/h na wodzie

Sowiecka kopia ramach amerykańskiej „kaczora”, znaną transportować ła- Wpomocy wojskowej Zwią- jako ZiŁ-485 lub dunki o masie 3,5 t, zek Sowiecki otrzymał w cza- BAW-485. Ich amfibia była a na lądzie o tonę lżejsze. sie II wojny światowej 586 sztuk DUKW, oparta na strukturze ciężarówki W odróżnieniu od amerykańskiego których używano podczas forsowania Zis-151. Do 1962 roku wyprodukowa- pierwowzoru, sowiecka amfibia miała wielkich rzek. Tamtejsi wojskowi docenili no 2000 sztuk BAW-485. Pewna ich licz- tylną rampę. W BAW-485 mieściło się al- walory tej amfibii. W 1952 roku Sowieci ba trafiła do Wojska Polskiego. Sowiecki ternatywnie 28 żołnierzy z wyposaże- zaczęli produkować w Moskiewskiej Fa- pojazd był nieco dłuższy niż DUKW, ale niem, haubica kalibru 122 mm lub arma- bryce Samochodów ZiŁ własną kopię od niego wolniejszy. Na wodzie mógł ta przeciwpancerna kalibru 85 mm. n PK/DZIAŁ GRAFICZNY, NARA PK/DZIAŁ GRAFICZNY,

przewiozło przez Cieśninę Mesyńską 190 tys. żołnierzy, dotrzeć. Tylko trzy kompanie z pierwszego rzutu utraciły 30 tys. pojazdów i 12 tys. t zaopatrzenia. Kolejnym miej- 6–7 czerwca 1944 roku 41 sztuk DUKW. scem użycia DUKW podczas kampanii włoskiej był przy- W lądowaniu aliantów w południowej Francji w czerw- czółek w Anzio, gdzie alianci wylądowali 22 stycznia cu 1944 roku oraz w działaniach w Holandii wzięło 1944 roku. Niedostatek barek desantowych sprawił, że udział 16 kompanii DUKW. Ostatnią dużą operacją de- w lutym do przewozu na brzeg zaopatrzenia dostarczane- santową na zachodzie Europy, w której uczestniczyły jed- go przez statki typu Liberty użyto 450–490 DUKW. nostki ciężarówek-amfibii, było forsowanie Renu 26 mar- Największą operacją desantową, w której wykorzysta- ca 1945 roku. Wykorzystano wtedy 370 sztuk DUKW. no DUKW, było lądowanie aliantów w Normandii Kołowe amfibie były też używane w czasie walk na 6 czerwca 1944 roku. Użyto wówczas aż 19 kompanii Pacyfiku. Zadebiutowały podczas desantu Amerykanów ciężarówek-amfibii – 12 z nich wspierało oddziały lądują- na wyspach Roi i Namur w atolu Kwajalein na przeło- ce na plaży Omaha, a siedem pozostałych na Utah. mie stycznia i lutego 1944 roku. Wówczas 100 „kaczo- DUKW, wyładowane amunicją i innym zaopatrzeniem, rów” wykorzystano do przewozu haubic i zaopatrzenia. spuszczono na wodę z okrętów desantowych typu LST Kolejnym miejscem była wyspa Tinian na Marianach ponad 22 km od wybrzeży Normandii. W pierwszym w czerwcu 1944 roku. Później, we wrześniu 1944 roku, rzucie ruszyły ku nim amfibie z 453, 458 i 459 Kompa- była inwazja na wyspę Peleliu, w której uczestniczyły nii. Operacja normandzka była niezwykle trudna. Część trzy kompanie ciężarówek-amfibii. Aż 13 kompanii DUKW zatonęła lub została uszkodzona w wyniku eks- DUKW wzięło udział w wyzwoleniu Filipin. Trzy plozji min albo nadziania się na przeszkody ustawione uczestniczyły 19 lutego 1945 roku w lądowaniu na wy- przez Niemców. Niektóre zatonęły, bo były zbyt przeła- spie Iwo Jima. Kołowe amfibie brały też udział w ostat- dowane. Inne stracono, ponieważ wypuszczonym zbyt niej, wielkiej operacji Amerykanów podczas II wojny daleko od brzegu pojazdom zabrakło paliwa, by do niego światowej, bitwie o Okinawę. n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA HISTORIA / NIEŚMIERTELNA TAKTYKA 131

KRZYSZTOF KUBIAK Rutyna i arogancja

ążenie do uzyskania zaskoczenia jest prawdopodobnie najstarszą zasadą sztuki Dwojennej, a jednocześnie najbardziej efektywnym „mnożnikiem siły”. Jak pisał Stefan Mossor, „zaskoczenie to niewidzialne, nieuchwytne dla oka włókno, na które nanizane są niemal wszystkie przegrane walki, bitwy i wojny w historii”. Warunkiem jego uzyskania jest skrytość planowania i przygotowania działań oraz nagłość ich przeprowadzenia. Wiąże się to również z brakiem czujności i błędną oceną sytuacji, wynikającą najczęściej z rutyny oraz arogancji po stronie przeciwnej. W wymiarze taktycznym boleśnie przekonały się o tym m.in. marynarki rosyjska i australijska podczas kolejnych wojen światowych. Pod koniec października 1914 roku do portu George Town na będącej wówczas kolo- nią brytyjską wyspie Penang (południowo-zachodnie wybrzeże Półwyspu Malajskiego) wszedł rosyjski krążownik „Żemczug”, dowodzony przez kmdr. por. barona Iwana Aleksandrowicza Czerkasowa. Rosjanin doskonale wiedział, że na Oceanie Indyjskim grasuje niemiecki krążownik „Emden”, który nie tylko zatapiał statki handlowe, lecz także ostrzelał składy paliwa w indyjskim Madrasie. Mimo to dopuścił do obniżenia gotowości bojowej swego okrętu. W celu konserwacji wygaszono większość kotłów, a te, które pracowały, nie były w stanie zasilać podstawowych urządzeń, w tym podajników amunicyjnych, nie wystawiono dodatkowych wacht, a sam Czerkasow zszedł z pokładu, by na lądzie spotkać się z żoną. Taka właśnie sytuacja panowała na okręcie, gdy napotkał „Emdena”, którego agre- sywny dowódca, kmdr ppor. Karl von Müller, postanowił zadać kolejny cios Albionowi. Niemiecki okręt, z dostawionym fałszywym kominem udający brytyjski krążownik „Yarmouth”, wszedł przed świtem 28 października na redę George Town i z minimalnej odległości odpalił do „Żemczuga” dwie torpedy, następnie otworzył ogień artyleryjski. Rosyjski okręt nie miał żadnych szans, a jego niefra- sobliwy dowódca mógł jedynie oglądać ów spektakl z balkonu nadbrzeżnego Eastern and Oriental Hotel. Z 350 marynarzy wchodzących w skład załogi krążownika 88 poległo. Podobnym brakiem zdolności przewidywania wykazał się dowódca australijskiego krążownika „Sydney” 19 listopada 1941 roku, kmdr Joseph Burnett. Jego okręt uczestniczył wposzukiwaniu niemieckiego korsarza, krążownika pomocniczego (czyli uzbrojonego statku handlowego) „Kormoran”. Niemiec zdołał już w owym czasie pokazać kły, gdyż zatopił 11 statków handlowych. Mimo to, gdy „Sydney” wykrył u zachodnich wybrzeży Australii (w rejonie Zatoki Rekina) niezidentyfikowany sta- tek, Burnett zdecydował się podejść do niego bez ogłaszania alarmu bojowego, znieobsadzoną więk- szością stanowisk. Dowodzący niemieckim rajderem kmdr Theodor Detmers pokazał wówczas żela- zne nerwy. Dopuścił przeciwnika na odległość 1000 m i otworzył ogień z zamaskowanych dział. W ciągu kilku chwil „Sydney” został trafiony około 50 pociskami. Prawdopo- dobnie już pierwsze niemieckie salwy zmasakrowały pomost i pozbawiły ży- cia dowódcę nieszczęsnego krążownika. „Sydney” był jednak okrętem i w końcu oddał ciosy, przesądzając o losie uzbrojonego statku. Finalnie był to więc pojedynek samobójczy, ale ze wskazaniem na Niemców – z załogi „Kor- morana” poległo marynarzy 80 ludzi (na 397), „Sydney” zaś pociągnął na dno całą swoją załogę, liczącą 645 marynarzy. n

PROF. DR HAB. KRZYSZTOF KUBIAK PRACUJE W KATEDRZE KRAJÓW EUROPY PÓŁNOCNEJ NA UNIWERSYTECIE JANA KOCHANOWSKIEGO W KIELCACH,

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA HORYZONTY

/ NAUKA

KRZYSZTOF KOWALCZYK WRÓŻENIE Z LICZB Polscy matematycy jako pierwsi w Europie chcą zastosować mechanizm rynków predykcyjnych do prognozowania rozwoju technologii zbrojeniowych.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 133 TOSTPHOTO/FOTOLIA.COM

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 134 HORYZONTY / NAUKA

rupa ludzi, nawet takich, którzy się na Forsythe oraz Forrest Nelson, którzy zastana- czymś nie znają, wspólnie wyda lep- wiali się, czy zachowania rynkowe mogą być szy osąd niż jednostka. Ma to po- pomocne w przewidywaniu wyników wybo- twierdzenie naukowe, statystyczne”, rów prezydenckich. Na bazie takiego pomy- mówi o rynkach predykcyjnych dr Ka- słu, w 1988 roku został stworzony pierwszy mil Klesza, kierujący Centrum Zasto- eksperymentalny rynek predykcyjny – Iowa sowań Matematyki i Inżynierii Syste- Political Stock Market. W eksperymencie mów (CZMiIS) Polskiej Akademii wzięło udział około 200 studentów i pracow- Nauk. To jego zespół opracował meto- ników amerykańskiego uniwersytetu. Rynek dę takiego rynku, którą można zasto- prognozujący wynik wyborczego starcia Geo- sować w przemyśle zbrojeniowym do rgia H.W. Busha i Michaela Dukakisa okazał przewidywania, jak w przyszłości bę- się sukcesem i stał się bodźcem do powstawa- dą się rozwijać technologie obronne. nia kolejnych. W uproszczeniu rynek predykcyjny Odkrycie mechanizmu „mądrości tłumu” to matematyczna metoda prognozowania przy- wykorzystywanego w rynkach predykcyjnych szłości. „Żeby wyjaśnić, czym jest taki rynek, przypisuje się Brytyjczykowi sir Francisowi trzeba zestawić dwa pojęcia. Pierwsze to Galtonowi, wszechstronnie uzdolnionemu na- G»crowdsourcing«, co po polsku tłumaczy się ukowcowi i wynalazcy, który oprócz nauk jako »mądrość tłumu« lub »jarmark idei«”, przyrodniczych, antropologii, meteorologii, wyjaśnia Klesza. „Taka kolektywna mądrość medycyny i psychiatrii zajmował się statysty- ludzi od dawna jest poparta argumentacją ma- ką. W 1906 roku Galton obserwował gapiów tematyczną. Można w ten sposób badać praw- biorących udział w jarmarcznych zakładach dopodobieństwo zaistnienia pewnych zdarzeń – za najtrafniejsze określenie wagi mięsa ubi- w przyszłości”, dodaje szef CZMiIS. tego wołu mogli oni wygrać kilka pensów. Drugie pojęcie, według Kleszy, to „nowo- Naukowiec był przekonany, że przypadkowi czesne technologie big data”, czyli sposoby, uczestnicy zakładów – w zabawie brało udział by zachęcić ludzi do udzielenia odpowiedzi na prawie 800 ludzi – nie będą w stanie oszaco- interesujące nas tematy za pomocą komputera wać wagi tuszy. Po zakończeniu konkursu lub smartfona. Technologia big data pozwala sprawdził, jaki wynik typowała gawiedź, gromadzić i analizować duże zbiory danych, wziąwszy od organizatorów kartki z zakłada- w tym wypadku odpowiedzi ludzi. mi. Po uśrednieniu wszystkich wyników oka- zało się, że tłum pomylił się co do rzeczywi- MĄDROŚĆ TŁUMU stej wagi ubitego zwierzęcia zaledwie Pierwsze rynki predykcyjne wymyślili ame- o 0,5 kg – przy czym tusza ważyła ponad rykańscy ekonomiści z Uniwersytetu Iowa, 0,5 t, czyli błąd był marginalny. Rezultat tej profesorowie George R. Neymann, Robert obserwacji Galton opublikował w prestiżo-

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 135

METODA RYNKÓW PREDYKCYJNYCH ZNALAZŁA ZASTOSOWANIE W PROGNOZOWANIU NIE TYLKO WYNIKÓW WYBORÓW, LECZ TAKŻE WYDARZEŃ GEOPOLITYCZNYCH

wym czasopiśmie naukowym „Nature”, a konkluzja by- „Mechanizm rynków predykcyjnych jest bardzo efek- ła taka: grupa ignorantów przewidziała wynik trafniej- tywny. Są takie pola, na których świetnie się sprawdza. szy niż ekspert – w tym wypadku rzeźnik. W USA bada się w ten sposób np. prawdopodobień- stwo wystąpienia epidemii grypy na danym obszarze. SZACOWANIE RYZYKA I to z takim wyprzedzeniem, z jakim w żaden inny spo- Obecnie metoda rynków predykcyjnych znalazła za- sób nie można tego przewidzieć. Prawie zawsze da się stosowanie w prognozowaniu nie tylko wyników wybo- spytać ludzi o to, co ich interesuje. Amerykanie potra- rów, lecz także wydarzeń geopolitycznych. Trafiła też fią zadawać pytania z różnych dziedzin wielu ludziom, do korporacji, gdzie stała się źródłem wiedzy o firmie niekoniecznie specjalistom. I jak się okazuje, uzyskują i narzędziem do szacowania ryzyka związanego z reali- w ten sposób co najmniej tak dobre odpowiedzi na te- zacją projektów biznesowych – wykorzystanie zagrego- mat tego, co może nastąpić w przyszłości, jak przewi- wanych, pochodzących z różnych rynków danych po- dywania wytrenowanych analityków”, zapewnia szef maga w zarządzaniu projektami i ułatwia podejmowa- CZMiIS. nie decyzji, zwłaszcza na poziomie operacyjnym W jaki sposób to robią? „Można np. spytać: czy Ro- i strategicznym, np. gdy trzeba ocenić, czy dany projekt sja do końca pierwszego kwartału wyśle do Syrii woj- da się zrealizować w określonym czasie. W ten sposób sko? Okazuje się, że gdy ludzie na tak postawione pyta- szacuje się też potencjał innowacyjnych produktów nie będą odpowiadać binarnie, czyli tak lub nie, otrzy- przed wdrożeniem na rynek. Mechanizm ten stosuje mamy liczbę, która dla matematyków będzie miarą większość wielkich korporacji, m.in. Siemens, Google, ilościową prawdopodobieństwa zaistnienia takiego zda- General Electric, Hewlett-Packard. rzenia. Otrzymamy więc odpowiedź – przykładowo – W dziedzinie obronności i wywiadu takie metody że na 70% Rosja wyśle swoje wojska do Syrii”, wyja- wykorzystywali do tej pory przede wszystkim Amery- śnia matematyk. kanie. „Po tej stronie Atlantyku nikt z NATO nie po- Takie typowania sprawdzają się dobrze w krótkim chwalił się wdrożeniem tego typu rozwiązań”, ocenia i średnim horyzoncie czasowym, jak tygodnie czy mie- Klesza. W USA robi to DARPA (Defense Advanced siące. Tu skuteczność rynków predykcyjnych została po- Research Projects Agency), czyli Agencja Zaawanso- twierdzona. Nie ma natomiast pewności, czy sprawdzą wanych Projektów Badawczych w Dziedzinie Obron- się one w dłuższym okresie. Zespół dr. Kleszy opraco- ności, zajmująca się rozwojem technologii wojskowej. wuje metody, jak na podstawie krótkich, ale wiarygod- Inna agencja rządowa, tym razem koordynująca dzia- nych prognoz wypowiedzieć się o dłuższym okresie. łania wszystkich amerykańskich agencji wywiadowczych, czyli IARPA (Intelligence Advanced Research ZASTOSOWANIE GRAFENU Projects Activity), też korzysta z takich metod. Pracu- Mówiąc o sektorze obronnym, Klesza wymienia trzy je ona m.in. nad programami pozwalającymi przewi- dziedziny zastosowania rynków predykcyjnych. Pierw- dywać niepokoje społeczne. W tym celu analizuje da- sza to zarządzanie projektami, co już stosują korpora- ne statystyczne dotyczące ludzkich zachowań w skali cje. Chodzi o prognozowanie, czy pewien łańcuch dzia- masowej. łań uda się zakończyć z sukcesem, m.in. zrealizować

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 136 HORYZONTY / NAUKA

zamówienie na produkcję uzbrojenia dla zagranicz- nego odbiorcy. Druga to „strategiczny radar dalekiego zasięgu”. Pozwala on szukać odpowiedzi na pytania dotyczące przyszłości, np. czy Putin zajmie Ukrainę – tym zajmują się Amerykanie. Trzecia dziedzina, najciekawsza, według Kleszy, i najtrudniejsza matema- tycznie to zastosowanie rynków predykcyjnych w prognozowaniu przyszłych rozwiązań pola walki: w jakim kierunku KOLEKTYWNA będą się one rozwijać? „Jeżeli ktoś zapytałby, MĄDROŚĆ LUDZI PO- czy w tej chwili lepiej rozwijać turbiny gazowe PARTA JEST ARGUMEN- do napędzania czołgów, czy może pójść w stronę TACJĄ MATEMATYCZNĄ. małych dronów, które zamiast tych czołgów MOŻNA W TEN SPO- będą na polu walki dzia- łać na zasadzie roju, to SÓB BADAĆ PRAWDO- jest to pytanie nie na dziś ani na jutro, lecz na naj- PODOBIEŃSTWO ZAIST- bliższych kilkanaście czy kilkadziesiąt lat. I naszym NIENIA PEWNYCH ZDA- zadaniem, jako matematy- ków, jest uzyskać na to pyta- RZEŃ W PRZYSZŁOŚCI nie odpowiedź i z wiarygod- nych prognoz krótkotermino- wych zrobić prognozy wieloletnie”, przyznaje Klesza. Centrum Zastosowań Matematyki i Inżynierii Systemów, w którym matematycy głowią się nad takim problemem, zostało powołane do życia w Polskiej Aka- demii Nauk w 2010 roku, ale zespół pod kie- rownictwem Kleszy kontynuuje prace grupy ba- dawczej Industrial Mathematics and System Engine- ering, działającej od 2005 roku. Ci naukowcy, prowadząc prace badawcze, jednocześnie wykonują ko- mercyjne projekty, z których Centrum się utrzymuje. Do tej pory wykonało ich około 50, m.in. dla instytucji To we współ- z sektora administracji publicznej, firm IT, branży pali- pracy z ARP powstał rynek wowej i banków. Centrum współpracowało m.in. z Na- predykcyjny dostępny dla wszystkich (rynki stworzone rodowym Bankiem Polskim, Urzędem Komunikacji dla innych odbiorców nie miały charakteru publiczne- Elektronicznej, Polską Wytwórnią Papierów Wartościo- go). W 2014 roku CZMiIS uruchomił dla Agencji Roz- wych, Narodowym Centrum Badań i Rozwoju czy woju Przemysłu rynek LEM nano, udostępniony w in-

PHOTOMORPHIC PTE. LTD./FOTOLIA.COM PHOTOMORPHIC Agencją Rozwoju Przemysłu. ternecie na stronach Agencji. To pierwszy z rynków

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 137

predykcyjnych należący do powstałej marki LEM polskiego sektora obronnego i pojawiły się pytania – Logiczny Ekstraktor Możliwości. Główną te- o możliwość wykorzystania tej technologii przez pol- matyką są zaawansowane technologie oparte ski rynek zbrojeniowy”. na nanostrukturach węglowych, takich jak Wojciech Dąbrowski, który po odejściu z ARP kiero- grafen. Za jego pomocą uczestnicy rynku wał Polską Grupą Zbrojeniową, największym polskim oceniają, odpowiadając „tak” lub „nie” producentem uzbrojenia, przyznaje, że był zaintereso- na zadawane pytania, czy w efekcie wany wykorzystaniem rynków predykcyjnych na potrze- prowadzonych badań będą przyjęte by tego konsorcjum. „Moje doświadczenia z rynku gra- konkretne rozwiązania z użyciem fenu pokazały, że mamy w Polsce unikatową technolo- grafenu w różnych dziedzinach ży- gię, która pozawala prognozować kierunki rozwoju cia – w medycynie, farmacji, elek- technologii i możliwości ich zastosowań do rozwiązań tronice, sporcie, a także w zbroje- zbrojeniowych. Rynek predykcyjny w grupie zbrojenio- niówce. wej miał być spójnikiem triady, którą budowaliśmy: „Wprowadzenie rynku predyk- wojsko – nauka – przemysł, czyli platformą, gdzie odby- cyjnego dla grafenu w Agencji wa się wymiana koncepcji i pomysłów”, wspomina były Rozwoju Przemysłu wzięło się prezes PGZ. stąd, że mnogość jego zastoso- W jego zamyśle rynki predykcyjne miały doprowa- wania na wczesnym etapie prac dzić do zintegrowania działania trzech podmiotów: powodowała pewne ogranicze- PGZ, CZMiIS oraz Akademii Obrony Narodowej. „Sy- nie w wyobraźni co do jego za- mulatory AON połączone z rynkami predykcyjnymi stosowania. Chodziło o stwo- pozwalałby lepiej analizować właściwości nowo wymy- rzenie metodologicznie po- ślonego sprzętu wojskowego. Stwarzam wizję produk- prawnej platformy, na której tu, czysto komputerowo, który ma określone parametry, można weryfikować pomysły i poddaję je analizie za pomocą oprogramowania AON dotyczące wykorzystania grafe- wykorzystywanego do analizy zachowań na polu wal- nu. Nie było żadnego innego ki”, wyjaśnia Dąbrowski. Nie wprowadził jednak swo- dostępnego narzędzia. A rynek ich pomysłów w życie. O dalszym losie rynków pre- predykcyjny zwiększał szansę dykcyjnych dla grupy będzie decydował nowo powoła- poprawności przewidywań”, wspo- ny zarząd. mina Wojciech Dąbrowski, który Rodzimy rynek zbrojeniowy nie jest jedynym, który w tamtym okresie kierował ARP. interesuje się dokonaniami matematyków z CZMiIS. Matematycy z Centrum zastosowali Pod koniec 2015 roku dr Klesza wraz z kolegami wziął tę technologię także dla innych zamawia- udział w prestiżowej konferencji IMA (Conference on jących. Wkrótce ma zostać uruchomiony Mathematics In Defence) w Oksfordzie. Brytyjczycy, drugi rynek predykcyjny – LEM edu, którego którzy od lat szukają nowatorskich zastosowań dla ma- tematyka będzie się koncentrować wokół wie- tematyki w zbrojeniówce, choć deklarują otwarcie na dzy i kompetencji niezbędnych w nowoczesnej partnerów z NATO, to w praktyce bardzo rzadko zapra- gospodarce. szają na konferencję zespoły naukowe spoza Wysp. Zro- bienie w tym wypadku wyjątku dla polskiego zespołu PROGNOZY W ZBROJENIÓWCE należy potraktować jako prestiżowe wyróżnienie. To Sukces skłonił matematyków z CZMiIS do dostoso- cieszy, tym bardziej że metoda rynku predykcyjnego za- wania swojego rozwiązania także do potrzeb rynku prezentowana na konferencji przez Polaków spotkała się zbrojeniowego. „Dla takiego przemysłu jak nasz to z zainteresowaniem, zarówno ze strony brytyjskiego może być bardzo istotne wskazanie, bo trudno nam przemysłu, jak i środowiska akademickiego matematy- konkurować z potentatami zbrojeniowymi. Lotni- ków. Naukowcy z CZMiIS zapowiadają, że będą ją pro- skowców ani silników pulsacyjnych do samolotów bu- mować na Wyspach: „Razem z naszymi partnerami dować raczej nie będziemy, musimy więc szukać nisz, z Oksfordu zastanawiamy się, jak zwiększyć atrakcyj- dziedzin, w których moglibyśmy być dobrzy”, pod- ność naszego rozwiązania dla brytyjskiego przemysłu”, kreśla Klesza i dodaje: „Obecnie trwa konsolidacja zapowiada Klesza. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 138 HORYZONTY / KRÓTKA SERIA

sylwetkę dowódcy wzorowaną na fo- tam też zmarł 26 października 1937 Pomnik generała tografiach generała z 1919 roku, czy- roku i został pochowany. Na cokole li okresu, w którym przejął dowódz- pomnika umieszczono inskrypcje Lusowie powstał pomnik do- two nad powstaniem wielkopolskim. upamiętniające córki dowódcy: Jani- Wwódcy powstania wielkopol- Inicjatorem budowy było Towarzy- nę Lewandowską, zamordowaną skiego. Monument gen. Józefa stwo Pamięci Generała Józefa Do- w 1940 roku w Katyniu, oraz Dowbora-Muśnickiego autorstwa wbora-Muśnickiego. W Lusowie ge- Agnieszkę Dowbor-Muśnicką, zabitą Roberta Sobocińskiego przedstawia nerał mieszkał w latach 1919–1937, przez Niemców w Palmirach. AD n Głośne wsparcie Wojskowe roboty nie zdały poligonowego egzaminu.

merykańska Agencja Zaawan- nik pracował zbyt głośno, co unie- Asowanych Projektów Badaw- możliwia wykorzystanie robota czych w Dziedzinie Obronności w misjach zwiadowczych. Spot był (DARPA) po miesiącach badań wy- cichszy, ale żołnierze narzekali, że słała dwa roboty: Spot i Big Dog, wymaga za to nieustannego nadzo- zbudowane przez firmę Boston Dy- ru, a nosi tylko 18 kg. DARPA po- namics, na ćwiczenia z żołnierzami stanowiła wycofać oba projekty, na Korpusu Piechoty Morskiej USA. które wydano już ponad 30 mln do- Jak podano na portalu Military. larów. Inżynierowie z Boston Dyna- com, okazało się, że automatycznie mics mają teraz rozpocząć pracę Zakrwawiony sterowany Big Dog dobrze radził nad nowymi robotami sobie w trudnym terenie i przenosił wojskowymi. AD n order ciężkie ładunki, ważące ponad 180 kg. Niestety, zasilający go sil- okumenty, zdjęcia i listy pisane Dprzez gen. Józefa Kustronia przekazała do Muzeum Wojska Pol- skiego jego wnuczka Ewa Kustroń de Ramos, mieszkająca w Wenezu- eli. Do muzeum trafiły też trzy otrzymane przez generała ordery Virtuti Militari. Najcenniejszy

BOSTON DYNAMICS BOSTON z nich jest Srebrny Krzyż VM przy- znany za zasługi w wojnie polsko- -bolszewickiej. Generał miał to od- znaczenie, gdy poległ 16 września 1939 roku pod Oleszycami. Niemcy 30 MLN zwrócili je żonie, a na baretce do dziś zachowały się ślady krwi. DOLARÓW Gen. Kustroń był członkiem Legio- NA PROJEKTY nów Polskich, podczas kampanii wrześniowej dowodził 21 Dywizją Piechoty Górskiej. Jego grób znajduje się w Nowym Sączu. AD n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 139

Edukacja w sieci Muzeum Armii Krajowej ma nową stronę internetową.

rojekt „Muzeum AKtywne” to, i ferie” są poświęcone półkolo- Pjak tłumaczy kierownictwo pla- niom, „ZnAKi historii” opowiadają Jarskie racje cówki w Krakowie, nowa strona in- o wykładach, promocjach książek Na Litwie żołnierze ternetowa, dzięki której zwiedzają- i spacerach historycznych. „DKF” wegetarianie mają służyć cy otrzymali informacje o propozy- z kolei jest poświęcone spotkaniom w jednej jednostce. cjach spędzania czasu oferowanych Dyskusyjnego Klubu Filmowego, przez muzeum. Strona Muzeum- a „zAKazana kultura” opowiada aktywne.pl popularyzuje działania o grach miejskich, mappingach inisterstwo obrony Litwy roz- edukacyjne i promocyjne oraz uła- czy konkursach. Jak podkreślają Mważa kierowanie wszystkich twia nawigację po wszystkich for- twórcy strony, ma ona też pomagać służących w wojsku wegetarian do mach aktywności. Portal podzielo- rodzicom i nauczycielom prowa- jednej jednostki. Poinformował no na kilka działów. „Mała AKade- dzącym zajęcia w muzeum w od- o tym szef resortu Juozas Olekas. mia” to warsztaty i lekcje muzealne nalezieniu interesujących ich Jak podano na portalu stacji radio- dla dzieci i młodzieży, „wAKacje warsztatów. AD n wej ZW.It, takie rozwiązanie pozwoli stworzyć odpowiednią stołówkę w jednym miejscu, bez potrzeby zakaźnych i skrajnych warunków na przygotowywania osobnych posił- Japońskie organizm ludzki. W ramach projektu ków dla wegetarian w kilku jednost- prowadzonego przez Jednostkę 731 kach. Na razie w litewskiej armii zbrodnie w Harbinie powstał ośrodek do- służą tylko dwie osoby, które zade- świadczalny, w którym dokonywano klarowały taki sposób odżywiania. arzędzia chirurgiczne i kopie okrutnych eksperymentów na lu- Obaj żołnierze to wyznawcy Krisz- Ndokumentów dotyczące pseudo- dziach. Spośród ponad 3,5 tys. „ba- ny, którzy niedawno zaskarżyli woj- medycznych eksperymentów prowa- danych” tam osób żadna nie przeży- skowe menu. Po ich interwencji li- dzonych przez Japończyków na tere- ła. Eksponaty przekazali do Gdań- tewskie ministerstwo obrony zdecy- nie Chin w latach 1933–1945 trafiły ska przedstawiciele Muzeum dowało się na wprowadzenie do Muzeum II Wojny Światowej Zbrodni Japońskiej Jednostki 731 wegetariańskich posiłków od poło- w Gdańsku. Armia japońska badała w Harbinie oraz Harbińskiej Akade- wy tego roku. AD n wpływ broni biologicznej, chorób mii Nauk Społecznych. AD n

Uderzenie światłem Chiny wprowadzają do armii broń laserową.

arabiny PY132A miotające sil- przypomniano na portalu Asia Kne wiązki laserowe zaprezento- Times, używanie takiej broni prze- wano na targach Chinese Police ciwko ludziom jest zakazane kon- nia kamer wroga i uszka- Expo. W tę nowoczesną broń mają wencjami ONZ-etu. Chińczycy jed- dzania czujników w pojaz- jeszcze w tym roku zostać wyposa- nak zapewniają, że sprzęt będzie dach, robotach i dronach przeciw- żone chińska armia i policja. Jak wykorzystywany tylko do oślepia- nika. AD n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 140 HORYZONTY / SPOKÓJ NIEŚMIERTELNIKA ANNA DĄBROWSKA ANNA

ANNA DĄBROWSKA Jurajskie mogiły W Kotowicach spoczywają żołnierze wszystkich trzech walczących armii.

ereny Jury Krakowsko-Częstochowskiej w chwili To on w maju 1915 roku był pomysłodawcą austro- wybuchu I wojny światowej należały do Impe- -węgiersko-niemieckiej ofensywy pod Gorlicami, która rium Rosyjskiego, ale już w sierpniu 1914 roku doprowadziła do przełamania frontu rosyjskiego i wyzwo- nacierające wspólnie z zachodu wojska austro- lenia dużej części Galicji. T-węgierskie i niemieckie wyparły Rosjan z tych terenów. W listopadzie 1914 roku gen. von Hötzendorf miał pod Jura znalazła się pod kontrolą państw centralnych. swoim dowództwem 24 dywizje, wspierane przez siły nie- Nie na długo jednak. Wojna wróciła tu jesienią, kiedy mieckie. Naprzeciwko stanęły oddziały rosyjskiej 9 Armii oddziały cara Mikołaja I przystąpiły do ofensywy. Nacie- z gen. piechoty Płatonem Aleksiejewiczem Leczickim, rając po obu stronach Wisły w kierunku Śląska, dowódz- uczestnikiem wojny rosyjsko-japońskiej na czele. two rosyjskie planowało zdobyć Twierdzę Kraków. Austriacki dowódca, jako zwolennik prowadzenia dzia- Wojska austro-węgierskie skoncentrowały się między łań zaczepnych, 16 listopada dał rozkaz uderzenia na miejscowościami Żarki i Skała. Terenów tych broniły przeciwnika. Na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej 1 i 4 Armia dowodzone przez gen. Franza Conrada von rozgorzały ciężkie i krwawe walki. Przez kilka pierw- Hötzendorfa, szefa sztabu generalnego, jednego z najwy- szych dni natarcie rosyjskie było tak silne, że oddziały ce- bitniejszych wodzów państw centralnych podczas I wojny. sarza Franciszka Józefa cofały się przed przeciwnikiem.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 141

Wreszcie 21 listopada udało się przełamać front w okoli- szacunków historyków, od 1200 do 2000 poległych naro- cach Wolbromia oraz Pilicy i zmusić Rosjan do odwrotu. dowości polskiej, czeskiej, słowackiej i węgierskiej. Natarcie państw centralnych na wschód od Częstochowy Zostali tu pogrzebani również Bośniacy z I Bośniacko- i północny-wschód od Twierdzy Kraków trwało do po- -Hercegowińskiego Pułku Piechoty walczącego w skła- czątku grudnia 1914 roku. dzie II Korpusu Armii Austro-Węgierskiej. Niemcom i Austriakom udało się nie tylko zatrzymać Na cmentarzu pochowano żołnierzy wszystkich trzech ofensywę wojsk rosyjskich, ale też zmusić ich do odwrotu walczących armii. Niemcy toczyli boje m.in. w szeregach i oddania części zajętych terenów. Kosztowało to jednak 1 Gwardyjskiego Rezerwowego Pułku Piechoty z Poczda- armie państw centralnych około 80 tys. poległych. Nie mu, 1 Gwardyjskiego Pułku Dragonów z Berlina, 47 Puł- wiadomo natomiast, ilu podczas tych walk zginęło żołnie- ku Piechoty Landwehry ze Śremu czy 1 Pułku Artylerii rzy rosyjskich. Pieszej z Królewca. Żołnierze austriaccy, spoczywający w Kotowicach, słu- KOMASACJA GROBÓW żyli natomiast w 100 Pułku Piechoty z Cieszyna, 49 Puł- Gdy ucichły strzały, administrujące tym terenem wła- ku Piechoty z Brna, 81 Pułku Piechoty z Iglau, 99 Pułku dze austro-węgierskie rozpoczęły porządkowanie pobojo- Piechoty z Wiednia, 17 Batalionie Strzelców Polnych wisk i ekshumację zwłok poległych spoczywających z Judenburga. w prowizorycznych grobach. Zajmował się tym Departa- Najwyższym rangą Niemcem pochowanym na cmenta- ment Grobownictwa Wojennego. rzu jest mjr Gerhard von Bessewitz z 2 Batalionu 2 Pułku Jego pracownicy nie tylko zakładali cmentarze, lecz Piechoty z Berlina. Znajdziemy też groby dwóch braci: także starali się zidentyfikować poległych. W przypadku Lwaina i Lbauma Gartnerów z austriackiego 10 Batalionu żołnierzy państw centralnych było to proste dzięki noszo- Strzelców Polnych z Vigo di Fassa. nym przez nich nieśmiertelnikom, zawierającym dane Spośród Rosjan natomiast jedynym znanym z nazwiska personalne. Rosjan natomiast grzebano zwykle bezimien- żołnierzem jest Iwan Pawłow z 13 Biełożeńskiego Pułku ne, ponieważ najczęściej nie mieli oni przy sobie żadnych Piechoty. W Kotowicach pochowano też bezimiennych znaków tożsamości. Akcja budowy cmentarzy i identyfi- wojskowych z pułków piechoty: 267 Duchosimskijego, kacji poległych trwała na terenach Jury do 1918 roku. 316 Chwałyńskiego i 326 Biełgorajskiego. Jednym z największych powstałych wówczas obiektów była nekropolia wojenna w Kotowicach na wschód od Ża- POŁĄCZENI WROGOWIE rek, gdzie pochowano około 800 żołnierzy armii austriac- Zadbany w okresie międzywojennym cmentarz po kiej, niemieckiej i rosyjskiej. Cmentarz na planie prosto- II wojnie światowej zaczął niszczeć, zarastał krzewami kąta założono tu na początku 1915 roku, jednak ostatecz- i drzewami. Chociaż w 1988 roku trafił, jako jedyna wo- ny wygląd uzyskał on w latach 1917–1918. jenna nekropolia na Jurze, na listę zabytków, był wielo- Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości opiekę nad krotnie okradany i dewastowany. Mimo to nekropolia jest nekropolią objęło państwo polskie. W 1933 roku, zgodnie najciekawszym jurajskim cmentarzem z I wojny, przede z ustawą o grobach i cmentarzach wojennych, odpowie- wszystkim z powodu niespotykanych gdzie indziej pomni- dzialne za ochronę miejsc pochówku stały się władze lo- ków i stelli nagrobnych wykonanych z szydłowieckiego kalne. Na Jurze doszły one do wniosku, że łatwiej będzie piaskowca. się im opiekować kilkoma większymi obiektami, niż roz- Dziś cmentarzem opiekuje się Urząd Miasta i Gminy sianymi po terenie małymi cmentarzami i rozpoczęto ak- w Żarkach. Nekropolia od kilku lat jest odnawiana dzięki cję komasacyjną. inicjatywie Towarzystwa Jurajskiego z Pilicy oraz wspar- W jej wyniku w 1936 roku zlikwidowano dziewięć ne- ciu austriackiego Czarnego Krzyża i Śląskiego Urzędu kropolii wojennych: w Przewodziszowicach, Podgaju, Lu- Wojewódzkiego. dwinowie, Nowej Wsi, Łutowcu, Hucisku, Jaworzniku, Wojenna nekropolia leży w lesie na szlaku Frontu Parkoszowicach i Morsku. Ekshumowane szczątki żołnie- Wschodniego wielkiej wojny. Jest ulokowana nieopodal rzy oraz znaki nagrobne przeniesiono do Kotowic. Naj- cmentarza katolickiego i magistrali kolejowej. Przed wej- więcej poległych trafiło tutaj z cmentarza w Parkoszowi- ściem umieszczono tablicę informującą w czterech języ- cach (294), Jaworzniku (213), Hucisku (157) i Przewodzi- kach o historii tego miejsca oraz sentencję: „Śmierć żoł- szowicach (113). nierska jest święta i wszelki nakaz nienawiści maże. Nie- W ten sposób Cmentarz Wojenny w Kotowicach stał się ważne, czy na dziejów szali wrogiem, czy też trzecią pod względem liczby pochowanych jurajską ne- przyjacielem byli, jako żołnierze wzorowi na wieczną pa- kropolią wojenną. Dziś spoczywa tutaj, według różnych mięć sobie zasłużyli”. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 142 / POŻEGNANIA

Panu płk. dypl. Piotrowi Trytkowi Pani Czesławie Dec i Jego Rodzinie wyrazy żalu i głębokiego współczucia wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci oraz najszczersze kondolencje Matki z powodu śmierci składają dowódca, żołnierze i pracownicy wojska Mamy z 5 Pułku Inżynieryjnego w Szczecinie. składają szef wraz kadrą i pracownikami Zarządu Planowania Użycia Sił Zbrojnych i Szkolenia – P3/P7 Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje Panu płk. dr. Jarosławowi Kraszewskiemu, dyrektorowi Departamentu Zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi Biura Bezpieczeństwa Narodowego, Odszedł Człowiek skromy, ale wielki, oraz Jego Najbliższym Juliusz Kondraciuk. z powodu śmierci Będzie żył w naszej pamięci. Mamy Przyjaciele składają dowódca, żołnierze i pracownicy wojska 23 Śląskiego Pułku Artylerii.

Panu ppłk. Piotrowi Wełnickiemu Wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje i Jego Rodzinie Panu gen. bryg. w st. spocz. Antoniemu Skibińskiemu wyrazy szczerego współczucia oraz najszczersze z powodu śmierci kondolencje z powodu śmierci Żony Mamy składają dowódca, żołnierze i pracownicy wojska składają szef, żołnierze i pracownicy wojska 23 Śląskiego Pułku Artylerii. Centrum Szkolenia OPBMR w SZRP.

Panu mjr. Grzegorzowi Sobkowiczowi wyrazy głębokiego współczucia Panu ppłk. Dariuszowi Michniewicz oraz słowa wsparcia i otuchy z powodu śmierci i Jego Rodzinie Ojca wyrazy głębokiego współczucia składa dowódca 31 Batalionu Radiotechnicznego z powodu śmierci ppłk Sebastian Kowalczuk wraz z żołnierzami Ojca i pracownikami. składają komendant, żołnierze i pracownicy Wojskowej Komendy Transportu Katowice.

Wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia zastępcy dowódcy – szefowi sztabu 31 Batalionu Radiotechnicznego Z głębokim smutkiem przyjęliśmy wiadomość Panu mjr. Grzegorzowi Sobkowiczowi o tragicznej śmierci z powodu śmierci śp. ppłk. rez. mgr. Eugeniusza Bigda. Ojca Cześć Jego pamięci! składa dowódca 3 Wrocławskiej Brygady Wyrazy najgłębszego współczucia i żalu Radiotechnicznej Rodzinie gen. bryg. Wojciech Lewicki składają szef, oficerowie i pracownicy wojska wraz z żołnierzami i pracownikami Rejonowego Zarządu Infrastruktury w Krakowie. Dowództwa Brygady.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 143

Naszej Koleżance Panu ppłk. Arkadiuszowi Kręglowi Magdalenie Czerwińskiej wyrazy współczucia i szczere kondolencje i całej Rodzinie z powodu śmierci wyrazy współczucia Ojca oraz słowa wsparcia w trudnych chwilach po stracie składają dowódca, kadra oraz pracownicy wojska Taty Centrum Operacji Lądowych – Dowództwa składają koleżanki i koledzy Komponentu Lądowego w Krakowie. z Departamentu Komunikacji Społecznej MON.

St. chor. sztab. Pawłowi Pszczółce Panu ppłk. Krzysztofowi Leśniakowi wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci i szczere kondolencje z powodu śmierci Ojca Mamy składa szef Oddziału Zabezpieczenia składają żołnierze i pracownicy Żandarmerii Wojskowej. Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w Kielcach.

St. chor. sztab. Pawłowi Pszczółce Wyrazy głębokiego współczucia wyrazy głębokiego współczucia i szczerego żalu i szczere kondolencje z powodu śmierci Panu st. chor. Jarosławowi Urbanikowi Ojca z powodu śmierci składają koledzy i koleżanki z Oddziału Matki Zabezpieczenia Żandarmerii Wojskowej. składają komendant, kadra zawodowa i pracownicy wojska Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu.

Z głębokim smutkiem i żalem zawiadamiamy, że po długiej chorobie odszedł od nas Panu kpt. Ireneuszowi Malinowskiemu Pan Juliusz Kondraciuk, wyrazy głębokiego współczucia pracownik Departamentu Ochrony Informacji i szczere kondolencje z powodu śmierci Niejawnych Ministerstwa Obrony Narodowej. Matki Wyrazy głębokiego współczucia składają komendant, kadra zawodowa Rodzinie i pracownicy wojska składają dyrektor, żołnierze i pracownicy Centrum Szkolenia Artylerii i Uzbrojenia w Toruniu. Departamentu Ochrony Informacji Niejawnych.

Panu mjr. rez. Jarosławowi Jettka Panu st. chor. sztab. Bogdanowi Arendaczowi i Julicie Jettka i Pani Joannie Arendacz wyrazy szczerego i głębokiego współczucia wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci z powodu śmierci Matki Matki i Teściowej składają kierownictwo, kadra zawodowa oraz składają dowódca, kadra i pracownicy wojska pracownicy wojska 2 Rejonu Wsparcia Teleinformatycznego Oddziału Żandarmerii Wojskowej w Szczecinie Sił Powietrznych. i Wydziału Żandarmerii Wojskowej w Olesznie.

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 144 / POŻEGNANIA

Panu kpt. Piotrowi Dominikowskiemu Panu płk. Przemysławowi Farbotko, wyrazy szczerego żalu i głębokiego współczucia attaché obrony, wojskowemu, morskiemu i lotniczemu z powodu śmierci przy Ambasadzie RP w Hanoi, Brata oraz Jego Rodzinie i Najbliższym składają komendant, żołnierze oraz pracownicy wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia Komendy Portu Wojennego Gdynia. z powodu śmierci Mamy składają kierownictwo, pracownicy i żołnierze Panu Zbigniewowi Brzozowskiemu Departamentu Wojskowych Spraw Zagranicznych oraz Jego Najbliższym MON oraz wojskowy korpus dyplomatyczny wyrazy głębokiego współczucia oraz szczere akredytowany przy przedstawicielstwach RP kondolencje poza granicami kraju. z powodu śmierci Mamy składają żołnierze i pracownicy wojska Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych. Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci płk. Krzysztofa Dębka. Wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia Rodzinie i Bliskim Panu st. chor. sztab. Krzysztofowi Chojak wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci składają szef, żołnierze i pracownicy Ojca Inspektoratu Uzbrojenia. składają komendant bazy, żołnierze i pracownicy wojska 2 Regionalnej Bazy Logistycznej w Warszawie.

Z głębokim żalem pożegnaliśmy „Śpij kolego w ciemnym grobie, kmdr por. w st. spocz. Andrzeja Kreft, niech się Polska przyśni tobie”. pełniącego w latach 1978–1997 służbę w Komendzie Portu Wojennego w Gdyni. Z wielkim smutkiem i ogromnym żalem Cześć Jego pamięci! przyjęliśmy wiadomość o śmierci naszego kolegi Rodzinie Zmarłego – towarzysza broni wyrazy szczerego współczucia składają por. Mirosława Golonki komendant, żołnierze oraz pracownicy wojska żołnierza 2 Dywizjonu Przeciwlotniczego Komendy Portu Wojennego Gdynia. w Koszalinie. Wyrazy głębokiego współczucia oraz słowa wsparcia w trudnych chwilach Rodzinie i Najbliższym składają koleżanki i koledzy Z głębokim żalem i smutkiem z Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Lądowych przyjęliśmy wiadomość o śmierci we Wrocławiu ,,Promocja 2004”. prof. dr. hab. Tadeusza Mieczkowskiego ps. „Bończa”, nauczyciela akademickiego, działacza kultury fizycznej, żołnierza Armii Krajowej i ojca chrzestnego Panu mjr. rez. Waldemarowi Klockowskiemu Sztandaru 12 Brygady Zmechanizowanej. wyrazy głębokiego współczucia Wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje z powodu śmierci Rodzinie Żony składają dowódca, żołnierze i pracownicy wojska składa dowódca, żołnierze i pracownicy wojska 12 Brygady Zmechanizowanej 5 Lubuskiego Pułku Artylerii w Sulechowie. im. gen. Józefa Hallera w Szczecinie.

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 145

Panu ppłk. dr. inż. Zdzisławowi Malinowskiemu Pani mgr Elżbiecie Szczerbickiej oraz Jego Najbliższym szczere wyrazy żalu i współczucia z powodu śmierci wyrazy głębokiego współczucia i żalu Ojca z powodu śmierci składają komendant, kadra zawodowa i pracownicy Brata 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego składają dziekan, żołnierze i pracownicy z Polikliniką w Krakowie. Wydziału Zarządzania i Dowodzenia Akademii Obrony Narodowej w Warszawie.

Pani lek. med. Grażynie Kowalskiej Panu majorowi Jackowi Szparadze szczere wyrazy żalu i współczucia z powodu śmierci oraz Jego Najbliższym Matki wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci składają komendant, kadra zawodowa i pracownicy Mamy 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego składa szef Zarządu Zasobów Osobowych – J1 z Polikliniką w Krakowie. oraz koleżanki i koledzy z Oddziału Organizacyjnego Dowództwa Generalnego RSZ. Serdeczne wyrazy współczucia Rodzinie Zmarłego Panu płk. dypl. Wiesławowi Podleckiemu, płk. w st. spocz. dr. inż. Mieczysława Stukonisa, dowódcy 18 Pułku Rozpoznawczego, wieloletniego pracownika Instytutu Technicznego wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia Wojsk Lotniczych, z powodu śmierci składają dyrektor i pracownicy Brata Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych. składają komendant, żołnierze i pracownicy wojska 25 Wojskowego Oddziału Gospodarczego w Białymstoku. Z głębokim żalem i bólem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Panu płk. rez. dr. n. med. Grzegorzowi Gardeła mjr. rez. Franciszka Mokwa, szczere wyrazy żalu i współczucia byłego żołnierza Wojskowej Ochrony z powodu śmierci Przeciwpożarowej. Matki Wyrazy najgłębszego żalu i szczerego współczucia składają komendant, kadra zawodowa i pracownicy całej Rodzinie 5 Wojskowego Szpitala Klinicznego składają szef, żołnierze, strażacy oraz pracownicy z Polikliniką w Krakowie. Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej.

st. sierż. sztab. Andrzej Malinowski sierż. Grzegorz Szukiełojć 3 lutego 1997 r., UNIFIL Liban 19 lutego 2008 r., UNDOF Syria

szer. Robert Jankowski kpr. Roman Góralczyk 4 lutego 1992 r., UNDOF Syria 25 lutego 2005 r., PKW Irak

kpr. Piotr Nita st. kpr. Szymon Słowik 7 lutego 2007 r., PKW Irak 26 lutego 2008 r., PKW Afganistan

Pamiętamy st. chor. sztab. Andrzej Rozmiarek kpr. Hubert Kowalewski 10 lutego 2009 r., PKW Afganistan 26 lutego 2008 r., PKW Afganistan

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 146 / POŻEGNANIA

Panu mjr. Dariuszowi Gnasiowi Z żalem informujemy, wyrazy głębokiego żalu i szczerego współczucia że 5 stycznia 2016 roku zmarł z powodu śmierci płk w st. spocz. dr Józef Skrzypiec, Ojca wieloletni prezes Wydawnictwa Bellona SA. składają dowódca, żołnierze i pracownicy Odszedł zasłużony wydawca, absolwent Wydziału Dowództwa Garnizonu Warszawa. Historii Uniwersytetu Warszawskiego, doktor socjologii, wieloletni oficer Wojska Polskiego związany z jego pionem kulturalno-oświatowym, autor Panu płk. Arkadiuszowi Obarowskiemu kilkudziesięciu publikacji z dziedziny socjologii oraz wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci kultury i zarządzania. Z jego nazwiskiem na zawsze Mamy już będzie się wiązać pamięć o człowieku, który składają żołnierze i pracownicy przeprowadził Wydawnictwo przez trudny okres Departamentu Polityki Bezpieczeństwa przekształceń i pozostawił je jako jedną z czołowych Międzynarodowego MON. polskich oficyn wydawniczych. Dla załogi przedsiębiorstwa był człowiekiem, którego wiedza i doświadczenie pomogły przezwyciężyć liczne trudne sytuacje, jakie stawały przed Belloną w ciągu ostatnich Wyrazy współczucia i szczere kondolencje 25 lat. Kawaler Orderu Odrodzenia Polski, Zasłużony Pani Katarzynie Sapko Działacz Kultury. z powodu śmierci Żegnamy naszego przełożonego i kolegę. Syna Rodzinie składają komendant, żołnierze i pracownicy składamy wyrazy głębokiego współczucia. Komendy Portu Wojennego Gdynia. Kierownictwo i pracownicy Wydawnictwa Bellona SA

Panu ppłk. Piotrowi Harężlakowi wyrazy głębokiego współczucia i szczere kondolencje Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość z powodu śmierci o śmierci Mamy płk. w st. spocz. dr. Józefa Skrzypca, składają współpracownicy z Zakładu Taktyki AON. prezesa Wydawnictwa Bellona SA. Pracownicy Wojskowego Instytutu Wydawniczego

Panu ppłk. Maciejowi Zaborowskiemu Pani Monice Wrzesińskiej wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci Taty Ojca składają żołnierze i pracownicy składają dyrektor oraz żołnierze i pracownicy Departamentu Polityki Bezpieczeństwa Departamentu Budżetowego MON. Międzynarodowego.

Panu płk. Krzysztofowi Smyczowi Panu bryg. Leszkowi Knysz oraz Jego Najbliższym oraz Jego Rodzinie wyrazy głębokiego współczucia z powodu śmierci z powodu śmierci Ojca Matki składają żołnierze, strażacy oraz pracownicy składają kierownictwo, kadra i pracownicy Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej. Departamentu Kadr MON.

Nekrologi przyjmujemy tylko w formie elektronicznej. Treść kondolencji należy przesyłać pod adresem: [email protected] z nagłówkiem wiadomości: „Nekrologi”. Prosimy o telefoniczne potwierdzenie zamieszczenia kondolencji: 261 845 213, 261 845 230, 261 840 227

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA HORYZONTY / TVP HISTORIA 147

Ostatni król

uźna adaptacja Seneki – opo- Lwieść o ostatecznych decyzjach, podejmowanych w obliczu ogromnego dramatu historii. Dopóki żył Hektor i porywczy Achilles, Troja, miasto króla Priama, było bezpieczne. Ale kiedy zabito Hektora i zgi- nęli najlepsi wojownicy, miasto zo- stało zdobyte podstępem w dziesią- tym roku wojny. Artemida poparła Trojańczyków, prosząc, by Achajo- Przesłuchanie wie wrócili do swej ojczyzny. Nie- stety, zostali, ponieważ żył jeszcze jeden, Astyanaks, syn Hektora, dziecko… n ilm legenda. Pierwsza połowa lat kohol. Kobieta budzi się w więzie- 9 lutego 2016 roku, godz. 22.35 Fpięćdziesiątych XX wieku. Młoda niu. Po przesłuchaniu odmawia pod- piosenkarka Antonina Dziwisz jeź- pisania protokołu. Jej sprawę prowadzi po kraju z zespołem i występuje dzi por. Morawski. Okrutne tortury przed robotniczo-chłopską publicz- fizyczne i psychiczne sprawiają, że nością. Podczas jednego z koncertów dziewczyna jest bliska załamania, ale Jakub Bojko. dwóch mężczyzn wmusza w nią al- się nie poddaje… n Początki PSL-u 23 lutego 2016 roku, godz. 22.30 Opowieść o powstaniu i ewolucji polskiego ruchu ideowego Dominika. Jednocześnie ludowego Dreszcze coraz bardziej ulega wpływom druhny ślepo posłusznej temu, co remiera w TVP Historia! Druga remiera w TVP Historia! Rok każe „góra”. Gdy docierają wiado- Ppołowa XIX wieku przyniosła P1955. 13-letni Tomek wyjeżdża mości o wydarzeniach w Poznaniu, polskim chłopom uwłaszczenie. na obóz harcerski. Ponieważ nie Dominik, po przeczytaniu informa- Stworzyło to nową sytuację na zie- bierze udziału w pościgu za wyrost- cji o zwalnianiu więźniów politycz- miach polskich, podzielonych mię- kiem, który wybił kamieniem szy- nych, popełnia samobójstwo. dzy zaborców. Opowieść o polskim bę, co uznano za prowokację poli- Wstrząśnięty tym Tomek przepro- ruchu ludowym najlepiej pokazać tyczną, zostaje wpisany na czarną wadza samokrytykę i bierze winę na na losach konkretnej postaci, listę. Wraz z kolegami „deprawuje” siebie… n współtwórcy pierwszej organizacji 16 lutego 2016 roku, godz. 22.35 chłopskiej Jakuba Bojki. Obdarzo- ny charyzmą, uzdolniony trybun lu- dowy porywał swoją retoryką wiej- skie tłumy. Choć awansował w poli- 80 mln zł związkowych pieniędzy. tyce, nigdy nie opuścił rodzinnego 80 milionów Funkcjonariusze Służby Bezpieczeń- Gręboszowa. Był wójtem w swojej stwa podążają za nimi krok w krok. wsi przez blisko 25 lat. Troszczył olny Śląsk, jesień 1981 roku. Tuż Rozpoczyna się pasjonująca roz- się o rozwój szkolnictwa, założył Dprzed ogłoszeniem stanu wojen- grywka, w którą zostają zaangażowa- kółko rolnicze, zwalczał pijaństwo, nego młodzi działacze Solidarności ni duchowni i... cinkciarze. Każda ze dbał o tradycje patriotyczne. n organizują brawurową akcję wypro- stron ma asy w rękawie... n 20 lutego 2016 roku, godz. 19.45 wadzenia z wrocławskiego banku 24 lutego 2016 roku, godz. 22.30

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 148 HORYZONTY / PO SŁUŻBIE

Przekaż 1% podatku W pamięci kolejnych Twój dar nic nie kosztuje – a mi życie ratuje.

KSIĄŻKA Szanowni Państwo! Autorzy nie kończą jednak opo- Serdecznie dziękuję wszystkim Dar- wieści na dokonaniach wojennych czyńcom, którzy przekazali mi odpis 1% bohatera. Prześledzimy też jego z podatku za rok 2014. Przekazane środ- Król mniej znane losy po powrocie do Pol- ki finansowe umożliwiły mi zakup leku ski, kiedy to został oskarżony o zdra- i mogłem skutecznie walczyć przez kolej- dę i skazany przez władze komuni- ny rok z chorobą nowotworową. Kontynu- przestworzy styczne na karę śmierci, zamienioną uję przyjmowanie chemii, której nie refun- Biografia na dożywocie. Zrehabilitowano go duje NFZ, tym samym ponoszę pełne asa polskiego w 1956 roku. Potem nastąpił zwrot w życiu pilota. Dowiemy się, że dzia- koszty zakupu leku. Koszt kuracji mie- lotnictwa. sięcznej to 4 tys. zł. łał w kombatanckim Związku Bo- Ponieważ dalsze leczenie antynowotwo- jowników o Wolność i Demokrację, rowe wymaga znacznych nakładów finan- ył jednym z największych pol- zaangażował się w Zjednoczenie Pa- sowych, uprzejmie proszę: Bskich asów myśliwskich, a także triotyczne „Grunwald”, zrzeszające 1) o przekazanie 1% podatku za rok 2015 naszym najskuteczniejszym pilotem działaczy narodowych akceptujących na rzecz Fundacji „Wygrajmy Zdrowie” II wojny, który zanotował najwięk- rzeczywistość PRL-u, a ostatnie lata im. prof. Grzegorza Madeja w Warszawie, szą liczbę zestrzeleń maszyn wroga. życia poświęcił działalności politycz- Gen. pilot Stanisław Skalski docze- nej, m.in. w Samoobronie. wpisując w PIT: kał się kolejnej biografii, wydanej Książka ma charakter popularno- nr KRS: 0000242845 z okazji przypadającej w zeszłym -naukowy i, jak podkreślają sami au- cel szczegółowy 1%: roku 100. rocznicy swoich urodzin. torzy, nie pretenduje do miana mo- na leczenie Bogdana Niewitowskiego; Tematu podjęli się Grzegorz Sojda nografii naukowej. Mimo to history- i Grzegorz Śliżewski, dwaj badacze cy sięgnęli do bogatego materiału 2) bądź dokonanie nawet najdrobniejszej zajmujący się historią naszego lot- archiwalnego i wzbogacili narrację wpłaty (darowizny) na rzecz nictwa i autorzy takich pozycji, jak o liczne wspomnienia bohatera Fundacji „Wygrajmy Zdrowie” „Cyrk Skalskiego” czy „Ci cholerni i osób z nim związanych. Niewątpli- ul. Piękna 28/34 lok. 53 Polacy! Polskie Siły Powietrzne wą zaletą publikacji jest też kilka- 00-547 Warszawa w Bitwie o Anglię”. dziesiąt ilustrujących ją unikato- nr subkonta: Historycy starali się rzetelnie wych zdjęć Skalskiego. 40 1240 6410 1111 0010 4995 0536 przedstawić losy słynnego pilota, Do wad pozycji można zaliczyć z dopiskiem – na leczenie onkologiczne nie skupiając się wyłącznie na brak przypisów, pozwalających czy- Bogdana Niewitowskiego. okresie II wojny. Opowieść rozpo- telnikowi odnaleźć źródło cytatu czy czyna się w czasach młodości Skal- informacji. Mimo to jest to solidna skiego na Kresach. Kolejne etapy to biografia, którą można polecić każ- studia w dęblińskiej Szkole Pod- demu miłośnikowi historii i dziejów Pozdrawiam i z góry serdecznie dziękuję chorążych Lotnictwa i walki lotnictwa. n za wsparcie. w kampanii wrześniowej. Jednak Anna Dąbrowska Z wyrazami szacunku najsłynniejszy był czas II wojny, kiedy to w trakcie walk powietrz- Bogdan Niewitowski Grzegorz Sojda, Grzegorz Śliżewski pułkownik rezerwy WP nych Skalski zestrzelił co najmniej „Generał pilot Stanisław Skalski. Portret 18 maszyn wroga. ze światłocieniem”, Alma-Press, 2015

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 149

KSIĄŻKA Powrót Wielkiego ROSJA LAT 90. Niedźwiedzia XX WIEKU Pierestrojka i zmiany ustrojowe w ZSRR doprowadziły do jego upadku i puczu u szczytów władzy.

ajnowsza książka Serhiia frakcje polityczne. Z jednej strony państwa. To chyba pierwsza książ- NPlokhy’ego, ukraińskiego pro- partyjni liberałowie – z Michaiłem ka, która tak dokładnie, a zarazem fesora wykładającego na Harvar- Gorbaczowem i Borysem Jelcy- niezwykle interesująco przedstawia dzie, to dogłębna analiza wydarzeń nem, którzy próbowali otworzyć szczegóły tzw. puczu moskiewskie- w Rosji na początku lat dziewięć- Rosję na świat, licząc na pomoc go z 1991 roku. Obowiązkowa lek- dziesiątych ubiegłego wieku państw Europy Zachodniej i USA. tura dla każdego miłośnika historii – przede wszystkim przemian poli- Z drugiej strony tzw. partyjni twar- Rosji i wnikliwego obserwatora tycznych i jej skutków. Jak wskazu- dogłowi liderzy KPZR – z Gienna- współczesnych wydarzeń na je autor, obecna sytuacja na Ukra- dijem Janajewem, Wladimirem wschodniej Ukrainie. n inie ma bowiem swój początek Kriuczkowem i Olegiem Baklano- Jakub Nawrocki w wydarzeniach opisywanych wem, którzy pragnęli zachować Serhii Plokhy, „Ostatnie imperium. w książce. W tamtym czasie w pań- stan zimnej wojny i uzyskać pełnię Historia upadku Związku Sowieckiego”, stwie sowieckim ścierały się dwie kontroli armii we władzach Znak, 2015

KSIĄŻKA nowali Moskwie zajęcie o naszym kraju. Nie Galicji Wschodniej, któ- wiadomo, czy się ra nigdy do Rosji nie na- śmiać, czy płakać, Cios w plecy leżała. Jednocześnie sta- kiedy się czyta David Lloyd George nowczo zalecali Polsce, oskarżenia brytyj- a sprawa polska by przyjęła żądania Mo- skiego premiera: po I wojnie światowej skwy. Ale w Polsce był Wielka Brytania, naj- ktoś, kto miał odwagę naj- większe imperium ko- silniejszym ówczesnego lonialne, wytyka imperiali- ermin „appeasement” kojarzy świata powiedzieć głośne styczne zapędy Polsce, która chce Tsię głównie z polityką ustępstw „nie”: Józef Piłsudski. jedynie zwrotu swoich ziem, za- Brytyjczyków i Francuzów wobec Prof. Andrzej Nowak opisuje mani- branych przez Rosję w rozbiorach. Hitlera. Andrzej Nowak dowodzi, pulacje ówczesnego brytyjskiego pre- Kontredans brytyjskiego pre- że taką politykę Brytyjczycy stoso- miera Davida Lloyda George’a zmie- miera przerwały Bitwa Warszaw- wali wobec bolszewickiej Rosji rzające do ograniczenia terytorium ska, która zatrzymała bolszewików kosztem Polski już po I wojnie odradzającej się Polski do granic i wygasiła pochodnię światowej re- światowej. Bez wahania zaprosili Królestwa Polskiego i przekazania wolucji, oraz pokój brzeski, zupeł- rząd rosyjski do rokowań, by reszty ziem polskich bolszewickiej nie niezgodny z planami Brytyj- wspólnie ustalić nowy porządek Rosji. Premiera brytyjskiego wspie- czyków. n w Europie. Było to w momencie, rali najbliżsi doradcy Phillip Kerr Jacek Potocki kiedy Armia Czerwona maszero- i Ludwik Berstein-Niemirowski, Andrzej Nowak, „Pierwsza zdrada Zachodu: wała na Warszawę. Brytyjczycy czyli Lewis Namier, autor negatyw- 1920 – zapomniany appeasement”, w nocie dyplomatycznej zapropo- nych, a nawet obraźliwych notatek Wydawnictwo Literackie, 2015

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 150 HORYZONTY / PO SŁUŻBIE ANNA DĄBROWSKA ANNA

GRA pamiętywanie kart wydarzeń. Do gry może zasiąść od dwóch do czterech Desant na planszy osób i choć „Sosab” jest przeznaczo- ny dla dzieci od ósmego roku życia, Zostań spadochroniarzem Sosabowskiego. bawić się mogą całe rodziny. Nie jest to natomiast propozycja dla miłośni- ra „Sosab” to propozycja dla mi- gen. Sosabowskiego i 1 SBS. Gracze ków agresywnej rozgrywki, ponie- Głośników historycznych planszo- wcielają się w spadochroniarzy, ćwi- waż w grze mało jest interakcji. Co wych gier edukacyjnych. Przybliża czą w słynnym „małpim gaju” i biorą najwyżej można popsuć plany prze- ona dzieje 1 Samodzielnej Brygady udział w desancie pod Arnhem pod- ciwnika, zabierając mu upatrzone Spadochronowej oraz sylwetkę jej do- czas operacji „Market Garden”. karty. Gra trwa 30–40 minut, a ubar- wódcy, gen. Stanisława Sosabowskie- Uczestnicy doskonalą się w czterech wiają ją archiwalne ilustracje i mapa go. O profesjonalnym opracowaniu głównych cnotach: roztropności, okolic Driel, gdzie lądowali Polacy. planszówki świadczy duet jej auto- sprawiedliwości, umiarkowaniu oraz Zaletą planszówki jest też wydanie rów: Karol Madaj i Tomasz Ginter są męstwie, czyli zbierają punkty na jej w formie „print and play”. Jest znani z historycznych gier wydawa- czterech torach. Wygrywa ten z nich, ona dostępna na stronie Fundacji nych przez IPN, m.in. o Dywizjonie który ma najlepszy wynik na swoim im. Jadwigi Chylińskiej, skąd można 303 czy 111 Eskadrze Myśliwskiej. najgorszym torze. To bardzo ciekawa ją za darmo pobrać i wydrukować. n Zadaniem uczestników rozgrywki reguła, wymuszającą dbanie o rów- Anna Dąbrowska jest zbieranie kart opowiadających nomierny rozwój i gromadzenie Karol Madaj, Tomasz Ginter, „Sosab”, o ważnych momentach z dziejów punktów. Dodatkowe bonusy daje za- Fundacja im. Jadwigi Chylińskiej, 2015

WYSTAWA skim Muzeum Wojskowym w Zielo- Grupy Eksploracyjnej Nadodrze, nej Górze w siedzibie w Drzonowie którzy prowadzili poszukiwania Lubuskie pamiątki na wystawie zatytuowanej „Historia m.in. na terenie niemieckiego obo- ziemi wydarta”. Kolekcja powsta- zu jenieckiego w okolicach Krosna wała przez kilka lat. Eksponaty zo- Odrzańskiego. n ieśmiertelniki, guziki, mone- stały znalezione podczas różnego Nty, rzeczy osobiste, części rodzaju wykopalisk czy prac ziem- wojskowego wyposażenia z cza- nych prowadzonych w regionie. sów obu wojen światowych można Wiele z nich przekazali rów- oglądać od 20 stycznia w Lubu- nież działacze Lubuskiej

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 151

POD NASZYM PATRONATEM POLSKA Zakaz odwrotu ZBROJNA Żołnierze batalionów karnych Armii Czerwonej opowiadają o swojej niewdzięcznej roli.

ażda wojna pociąga za sobą cier- Naturalnie część z nich wydostała Kpienia. Nieludzkiego traktowania się z tego piekła, dzięki czemu dziś 140 można zaznać nie tylko ze strony nie- możemy przeczytać wspomnienia przyjaciela. Boleśnie przekonali się 18 żołnierzy batalionów karnych, STRON o tym „sztrafnicy”, żołnierze oddzia- spisane przez Artioma Drabkina. łów karnych, którzy na podstawie „Ani kroku do tyłu” to kolejna książ- rozkazu numer 227 wydanego 22 lip- ka rosyjskiego historyka, dzięki któ- WNIKLIWEJ ca 1942 roku przez Józefa Stalina rej poznajemy relacje bezpośrednich mieli ponieść najsurowszą z kar za uczestników opisywanych wydarzeń. OBSER- próbę ucieczki z frontu. Wydanie Jej bohaterowie opowiadają o swojej rozkazu było podyktowane niezado- służbie, życiu po wojnie oraz prze- WACJI woleniem wodza z uległej postawy stępstwach, za które trafili do jed- jego żołnierzy, bowiem w poprzed- nostki karnej. Czytelnik znajdzie tu nim roku przeszło 3 mln czerwonoar- opisy walk i śmierci, ale też pozna ŚWIATA mistów oddało się w ręce wroga. Ofi- odczucia samych żołnierzy. Co waż- cjalnie służba w batalionie karnym ne, to nie jest typowy opis działań ARMII miała być szansą na rehabilitację za wojennych. W konsekwencji tę książ- swoje czyny. W praktyce oznaczała kę można polecić nie tylko pasjona- niemal pewną śmierć lub okaleczenie tom historii. Piotr Zarzycki n MAGAZYN w walce na pierwszej linii albo roz- Artiom Drabkin, „Ani kroku do tyłu. PUBLICYSTYCZNY strzelanie przez towarzyszy z oddzia- Wspomnienia żołnierzy walczących www.polska-zbrojna.pl łów zaporowych. w batalionach karnych”, Oskar, 2015

POD NASZYM PATRONATEM giej strony, mając na uwadze także wysoki poziom szczegółowości opra- Tygrysy z czaszką cowania, można odnieść wrażenie, że książka właśnie tak miała być skon- struowana i adresowana jest głównie przybliżenie historii kompanii do znawców tematu. Ci z pewnością ZAMÓW Ociężkich czołgów wchodzącej będą mogli pogębić swoją wiedzę, w skład 3 Dywizji Pancerna SS „To- gdyż w niektórych fragmentach autor PRENUMERATĘ tenkopf” postarał się Wolfgang podaje nawet dokładną godzinę dzia- Schneider. „Pancerny Taran” opowia- łań. Czytelnik może też poznać co- e-mailem: da dzieje załóg Panzerkampfwagen dzienne życie zwykłych żołnierzy. [email protected] VI Tiger, a więc maszyn, które długo Autor, będący byłym oficerem nie miały sobie równych w szeregach Bundeswehry, a obecnie historykiem online: wrogów Rzeszy. Autor od pierwszych broni pancernej, używa dość przy- www.polska-zbrojna.pl stron przechodzi do akcji – opisuje stępnego języka, choć nie brakuje tu telefonicznie: wydarzenia z frontu wschod- także fachowej terminologii. n +48 261 840 400 niego, nieco zapominając Piotr Zarzycki o wprowadzeniu do tematu, Wolfgang Schneider, „Pancerny Taran. który jednak nie dla wszyst- Historia kompanii ciężkich czołgów kich jest oczywistością. Z dru- z Dywizji SS Totenkopf”, Oskar, 2015 KOSZTY WYSYŁKI GRATIS

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 152 HORYZONTY / PO SŁUŻBIE

KSIĄŻKA 50 książek, które napisał, a o których się co do tego wiele wątpliwości. mało kto już dziś pamięta. Jest szcze- W internecie natknęłam się nawet gółową, barwnie opowiedzianą re- na jednym z forów historycznych na Pancerny bój konstrukcją bitwy, którą w sierpniu opinię, że zajmowanie się bitwą pod 1944 roku stoczyła 1 Brygadą Pan- Studziankami jest już „niemodne”. Januszu Przymanowskim ponoć cerną im. Bohaterów Westerplatte Niezależnie jednak od mody, i poli- Osię mówi, że wymyślił połowę i 8 Gwardyjska Armia z Dywizją tyki, nie można odmówić Przyma- szlaku bojowego ludowego Wojska Pancerno-Spadochronową „Her- nowskiemu talentu pisarskiego. Ale Polskiego. W świadomości zbiorowej mann Göring”. W jej trakcie Stu- przede wszystkim nie można odmó- z pewnością na zawsze zostanie dzianki czternaście razy przechodzi- wić zwykłym żołnierzom, niezależ- przede wszystkim autorem przygód ły z rąk do rąk. Ostatecznie 16 sierp- nie, czy wylądowali w armii na załogi „Rudego”, które do dziś, bez nia Niemcy zostali pokonani. Wschodzie, czy na Zachodzie, chęci względu na zmiany polityczne w kra- Sam Przymanowski w posłowiu do walki za ojczyznę. Przypomina ju, gromadzą przed telewizorami ko- zaznacza, że nie ma w „Studzian- o tym chociażby lubelska wystawa lejne pokolenia. Wiele osób również kach” ani jednego zmyślonego na- Instytutu Pamięci Narodowej po- w „Studziankach” dostrzega wątki, zwiska, ani jednego faktu, który nie święcona „tym, co nie zdążyli do które znajdują odzwierciedlenie w lo- miałby potwierdzenia w dokumen- Andersa”. n sach czterech pancernych (wokół wy- tach czy rela- Joanna darzeń, które miały miejsce w okoli- cjach uczestni- Rochowicz cy tytułowej małej wioski, rozgrywa ków bitwy. Dziś, się akcja trzech odcinków serialu). po kolejnym Janusz Przymanowski, „Studzianki” to reportaż historycz- wznowieniu „Studzianki”, Cztery ny Przymanowskiego, jedna z około książki, pojawia Strony, 2015

POD NASZYM PATRONATEM Krusenstern. Maksymilian Mieczysław Jarosz, Bolesław Nie do złamania Ogrodniczuk, Roman Domański W pamięci kolejnych pokoleń mieli przetrwać i Stanisław Maślanka. Czytelnik znajdzie tu szczegóło- jako zwykli bandyci. we opowieści o życiu pod ciągłą presją, nieludzkich torturach i trud- ołnierze wyklęci, niezłomni ta to także coraz liczniejsze publika- nych wyborach, ale też o odwadze Żbohaterowie antykomuni- cje opowiadające o ich losach. i poświęceniu. Obrazu dopełniają stycznego podziemia, przez lata Marek A. Koprowski, historyk fotografie i w niektórych momen- w PRL-u byli nazywani przestęp- specjalizujący się w tematyce tach skromna narracja autora. „Żoł- cami, a formacje, w których służy- wschodniej i badaniu losów Pola- nierze Wyklęci” to seria godna poli, bandami faszystów. Tak też byli ków na Wschodzie, po raz kolejny lecenia, szczególnie młodzieży, traktowani – internowanie i poka- wysłuchał żołnierzy, którzy nie która coraz chętniej kształtuje w so- zowe procesy, zakończone najczę- złożyli broni wraz z zakończeniem bie ducha patriotyzmu. Tym bar- ściej karą śmierci. Wielu zostało II wojny światowej, i spisał ich dziej że sami bohaterowie zebra- zamęczonych w więzieniach lub wspomnienia. „Złapali go i dostał nych w niej relacji również angażu- poległo w walce. W pamięci kolej- czapę” to już trzeci tom drama- ją się w pielęgnowanie pamięci nych pokoleń mieli przetrwać jako tycznych wspomnień, wydanych o minionych czasach. n zwykli bandyci. W wolnej Polsce w serii „Żołnierze Wyklęci”. Tym Piotr Zarzycki doczekali się swojego miejsca razem swoją historię opowiadają: Marek A. Koprowski, „Żołnierze w historii, podkreślonego ustano- Marian Sobczyk, Zbigniew Maty- Wyklęci”, t. 3, „Złapali go i dostał wieniem dnia pamięci. Ostatnie la- siak, Wiesław Jeżewski, Jerzy czapę”, Wydawnictwo Replika, 2015

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA 153

KSIĄŻKA tem, a powszechnie wiadomo, że piloci to romantycy… I pa- Z głową sjonaci, którzy zawsze, bez w chmurach względu na okoliczności, służą najlepiej jak potrafią. Książka z pewnością będzie ciekawa dla pierwszej części wspomnień osób zainteresowanych polskim W Jerzy Gotowała, generał bro- lotnictwem wojskowym. Zapew- ni Wojska Polskiego, profesor ne też dopatrzą się w niej kilku doktor habilitowany historii woj- nieścisłości. Szkoda też, że skowości, dowódca wojsk lotni- zdjęcia zamieszczone w publi- czych i obrony powietrznej w la- kacji nie zostały bardziej wyeks- tach dziewięćdziesiątych ubiegłe- ponowane. go wieku, opisuje swoją służbę od Jerzy Gotowała we wstępie zapo- WYSTAWA początków w 1962 roku aż do lat wiada już następną część swoich osiemdziesiątych. To sprawnie na- wspomnień „Podniebni łowcy”, pisane wspomnienia, okraszone wyraża jednak przy tym brak wiary Żołnierze barwnymi opisami sztuki pilotażu w rynek wydawniczy i odbiorców, i wojskowej codzienności. Gdzieś pisząc, że „literatura pamiętnikar- ludowego wojska w ich tle rozgrywają się ważne dla ska nie jest u nas zbyt popularna”. całego świata wydarzenia: lądo- Postawiłabym tezę trochę inną. Pa- ystawę „Polska armia Stali- wanie na Księżycu czy kryzys ku- miętników jest tak wiele, że czytel- Wna”, zorganizowaną przez lu- bański. Jednak dla autora całym nik staje się wybredny. n belski oddział Instytutu Pamięci światem jest to, co się dzieje w ka- Joanna Rochowicz Narodowej, można oglądać na Zam- binie samolotu, za sterami. Jak Jerzy Gotowała, „Niebo nad głową”, ku Lubelskim. Obejmuje ona okres sam przyznaje, w końcu jest pilo- Bellona, 2015 od początków II wojny światowej do lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Są na niej prezentowane WYSTAWA m.in. plakaty, archiwalne zdjęcia i dokumenty obrazujące pierwsze lata funkcjonowania ludowego wojska. Wystawą tą organizatorzy chcą przybliżyć losy żołnierzy, którzy walczyli w tej formacji, nie pomija- Proszę państwa, gramy! jąc oczywiście politycznego kon- Dla dorosłych to powrót do dzieciństwa, a dla dzieci tekstu jej powstania i funkcjonowa- – po prostu wielka frajda. nia. „Powołana w 1943 roku przez Stalina formacja, niezależnie od krwi przelanej przez tysiące żołnie- polskim rynkiem gier kompu- czyć, jakie gry tworzono w Polsce rzy na froncie wschodnim, odegrała Zterowych w ostatnich latach od lat osiemdziesiątych, zapoznać w historii przede wszystkim rolę nieodmiennie kojarzy się przede się z polską prasa komputerową polityczną: karty przetargowej wszystkim „Wiedźmin”, bez wąt- z tamtego okresu, a także obejrzeć w działaniach dyplomatycznych, pienia nasz największy hit ekspor- filmy o historii polskiej branży narzędzia indoktrynacji i pacyfika- towy. Ponieważ jednak nie samym gier. A co najważniejsze, na udo- cji społeczeństwa oraz części zorga- wiedźminem świat stoi, warszaw- stępnionych przez organizatorów nizowanych przez komunistów skie Muzeum Techniki i Przemysłu komputerach zwiedzający mogą struktur represji”, napisano na stro- przygotowało dla zwiedzających zagrać m.in. w „Robbo” lub nie organizatorów wystawy. Ekspo- nie lada gratkę – wystawę „Digital „Wiedźmina”. Wystawa czynna bę- zycja jest udostępniona dla zwie- Dreamers”. Można na niej zoba- dzie do 15 marca. n dzających do 21 lutego. n

nr 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA 154 HORYZONTY / TAKA HISTORIA

ANDRZEJ FĄFARA Jak żyć, panie Cicero?

istoria nauczycielką życia... Autor tych słów Marek Tulliusz Cyceron nie żyje Hod 2058 lat, a jednak jego liczne złote myśli wciąż krążą po świecie. Był pisa- rzem, mówcą, politykiem, adwokatem, a nawet kapłanem. Także żołnierzem – wal- czył jako oficer w krwawej wojnie Rzymu ze sprzymierzeńcami, która miała miejsce w latach 90–88 przed Chrystusem. Jest oczywiste, że cytowana myśl Cycerona działa tylko wobec tych osób, które hi- storię dobrze znają. Mamy więc proste wytłumaczenie zagubienia życiowego więk- szości współczesnych. Także tych ze świecznika. Albo nie znają wystarczająco dobrze przeszłych dziejów, albo, nawet jeśli znają, nie zamierzają czerpać z tego nauk. Sami wiedzą lepiej, historia nie jest im do niczego potrzebna. Powiedzmy jednak szczerze, że nawet ci pozytywnie nastawieni wcale nie mają łatwo. Sytuacja w pierwszym wieku przed Chrystusem wyglądała dużo prościej. Za czasów Cycerona nie było tyle historii do ogarnięcia. Mezopotamia, Egipt, Grecja, Rzym. I to był cały materiał poznawczy, bo o Chinach Rzymianie chyba nic konkretnego nie wiedzieli. A dziś? Trochę się na świecie wydarzy- ło przez te 2 tys. lat. Ciężko więc dogłębnie opanować historię własnego kraju, a co dopiero powiedzieć – całego globu. Wyrażamy czasami pretensje, że świat mało wie o naszych sztandarowych wydarzeniach. Ale czy my mamy w tej kwestii czyste sumienie? Czy sami znamy tak dobrze historię innych państw? Te pytania zadała ostatnio laureatka Nagrody im. Kazimierza Moczarskiego, kanadyjska histo- ryczka Alexandra Richie. Wygrała konkurs książką o powstaniu warszawskim. Udało jej się przed- stawić ów tragiczny zryw Polaków w 1944 roku w sposób na tyle oryginalny, że jury nie miało wąt- pliwości. Po otrzymaniu nagrody powiedziała: „Pytacie, jak to możliwe, że cudzoziemcy nie wie- dzą nic o powstaniu warszawskim. Odpowiadam wtedy: a co wiesz o 73 dniach oblężenia Odessy albo o oblężeniu Sewastopola, gdzie po 80 dniach bombardowań stało dziesięć budynków?”. Ale wróćmy do Marka Tulliusza Cycerona. Ów światły Rzymianin rzucił 2 tys. lat temu myśl, lecz nie zostawił niestety szczegółowej instrukcji obsługi. Historia nauczycielką życia – łatwo się mówi. Tylko co żyjący w 2016 roku człowiek może wyciągnąć dla siebie z przebiegu bitwy pod Grunwaldem? Jakie nauki płyną dla współczesnych z przewrotu majowego? Co wynika z wojen w Iraku i Afganistanie? Bądźmy szczerzy, każdy bierze z kart dziejów to, co chce. I na tym polega słabość wskazówki wielkiego Cycerona. W historii świata było tyle roz- maitych wydarzeń, że odnosząc się do nich, można uzasadnić wszelkie współczesne działania: legalne i nielegalne, sensowne i bezsensowne, prawne i bezprawne. Jak zatem żyć, szanowny panie Cicero? n

nr 2 / LUTY 2016 / POLSKA ZBROJNA Wojskowy Instytut Wydawniczy, wydawca m.in. „Polski Zbrojnej”, „Przeglądu Sił Zbrojnych”, „Kwartalnika Bellona” oraz portalu polska-zbrojna.pl, serdecznie zaprasza do współpracy marketingowej w wydaniach specjalnych. REKLAMA I PROMOCJA NA ŁAMACH WYDAWNICTW SPECJALNYCH

Wydania specjalne:

— MilMedEXPO 2016 (22—23.04.2016) — Kurier Weterana (27—29.05.2016) — Prezentuj Broń — Balt Military EXPO (20—22.06.2016) — Newport — Warszawa szczyt NATO (8—9.07.2016) — Prezentuj Broń — MSPO (6—9.09.2016) — Prezentuj Broń — Cyber Security 2016 (17—19.11.2016)

REKLAMA IV okładka 8000 PLN II okładka 7000 PLN III okładka 6000 PLN 285 mm wewnątrz 5000 PLN 240 mm

ARTYKUŁ SPONSOROWANY tekst + grafika 5000 PLN

205 mm tekst 5000 PLN 165 mm

Upusty:

10% — współpraca w dwóch tytułach specjalnych 20% — współpraca w min. trzech tytułach specjalnych * wszystkie ceny są w kwotach netto

Wydawnictwa specjalne WIW-u regularnie trafiają do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Kancelarii Prezydenta RP, przedstawicieli rządu, przedstawicielstw wojskowych w Polsce, departamentów Ministerstwa Obrony Narodowej, dowództw i instytucji wojskowych, dowódców, żołnierzy, pracowników i fanów wojska. Dodatkowo są dystrybuowane także podczas targów, konferencji, imprez oraz innych wydarzeń z udziałem i pod patronatem Wojskowego Instytutu Wydawniczego. Zapraszamy do współpracy!!!

Aleje Jerozolimskie 97, 00-909 Warszawa, tel.: +48 261 845 365, e-mail: [email protected] Wydział Marketingu i Pormocji tel.: +48 261 845 180, e-mail: [email protected] NUMER 2 | LUTY 2016 | POLSKA ZBROJNA - 2 4

SERWIS SERWIS www.polska-zbrojna.pl

WOJSKA

INFORMACYJNY NA DOBĘ DOBĘ NA GODZINY GODZINY INFORMA BIEŻĄCYCH BIEŻĄCYCH

POLSKA-ZBROJNA.PL CJI Z ŻYCIA