Nawai Secondary School Est

NAWAI SECONDARY SCHOOL EST. 1975 REG. NO. 9381 ‘ Learning Lightens Life’ P O Box 118, Nadi, Fiji. Phone : 9338650/7468736 E-mail : [email protected] Website: nawaisecondary.org

YEAR 12 VOSA VAKAVITI

Lesoni: 1

Matana: 4 iTovo Vakavanua (iTaukei Culture and Traditions)

Matana Lailai: 2 Na Veiliutaki Vakaitaukei

Veika me rawati: Volā na yaca ni matanitu vanua, yasana era okati kina, na kedra icavuti kei na yacadra buli na turaga era veiliutaki kina

Ulutaga: Na Veiliutaki Vakaitaukei

Matanitu Vanua ICavuti Turaga

Tailevu Kubuna Vunivalu Tui Kaba Naitasiri Matanikutu Na Qaranivalu

KUBUNA Ra Nakorotubu Na Masau Lomaiviti Manuduitagi Tui Navitilevu

Na Vunivalu Rewa Burebasaga Roko Tui Dreketi BUREBASAGA Kadavu Nacolase Tui Tavuki

Namosi Nabukebuke Tui Namosi

Serua Nakorolevu Na Vunivalu

Nadroga Nakuruvakarua Na Ka Levu

Ba Jio Na Momo Na Tui Ba

Cakaudrove Lalagavesi Na Tui Cakau TOVATA Bua Cakaunitabua Na Tui Bua

1 | Page Seraphina P h o n e 9553059 E m a i l : jacquelinefaith902 @ g m a i l . c o m

Macuata Caumatalevu Na Tui Macuata

Na Tui Lau Lau Vuanirewa Na Tui Nayau Na Sau ni Vanua Ko Lau

CAKACAKA LAVAKI

Digitaka e dua vei iratou na matanitu vanua sa tabaki koto e ra ka vola na i cavuti kei na yaca buli kei koya e dau vakaliuci kina vakavanua kei na tolu na vanua e okati kina.

(a) Burebasaga

(b) Tovata

______

2 | Page Seraphina P h o n e 9553059 E m a i l : jacquelinefaith902 @ g m a i l . c o m

Lesoni: 2 (Notes)

Matana: 2 Wilivola kei na Vakadidigo

Matana Lailai: 3 Na bula veimaliwai vakamatatamata kei na vanua e vakaraitaki kina

Veika me rawati: Tasereka vakamatata na veika e yavu ni talanoa, na viko, na kui, na yamotu, na lutua kei na ibunu ni talanoa

Ulutaga: Na Talanoa Leleka

Talanoa Leleka Vulici

1. Na Cawiri Ni Gauna 2. Na i Loloma 3. Na Sasaga Ni Vuli

Na Cawiri Ni Gauna Na iLoloma Na Sasaga Ni Vuli Na nona vukea e dua na marama E na nona vukea e dua E na nona vukei lako mai Serene o Saimoni, qo e na na cauravou lailai rau nona itubutubu a) nona sega ni rawa ni veisautaka na Yabaki lima e dua na o Viliame o ratou nona taya ni motoka. turaga ka volivoli tale na vuvale nei Na veivuke qo e gadrevi e na dua na tikoga e na loma ni Simione e vanua e vulagi kina na marama qo sitoa, qo e na kena Delainavesi.qo e na ka sega ni bau dua e kele me tarogi sega ni yacovi se rawati nona solia e $300 rawa na isau ni na dola me veivuke koya e na vuku ni nona leqa e na matakau kei na rosi e e na nona lai vuli o loma ni dua vakacaca na auwa, e via volia o cauravou Viliame e Lodoni. laurai vua na nuiqawaqawa ka ni lailai ka solia vakaoti o E sega ni namaki batabata sara tiko na vanua. Qo e la na turaga. na veivuke qo, ka na dua na yakavi [e na vovo ni E gadrevi na veivuke kidacalataka o rarama ni matanisiga], na nona duri qo e na nona vinakata Manasa na ilavo e toka e batini gaunisala e na vanua e o cauravou me lai solia vua o Tevita, ia e luluvu ga o leqa tiko kina na nona motoka na ciqoma o na ganena na koya e na vuku ni marama ni Serene veika e vinakata e na veinanumi kei na gauna ni sigani sucu, veimositi

dina ga ni sa tiko vata vakavuvale e na bogi oya. E laurai mai kei na Kalou [mate] e na nodrau mai ni ratou marautaka  Veivuke e vakayacori e na leqa na marama tinana kece na non alai vuli o Viliame e kei na ganena e na italanoa Lodoni ka ratou leqa vakacalaka se kaya ni oya e coqa. nodratou icolacola kece ka dodonu me ratou qarava vata.

3 | Page Seraphina P h o n e 9553059 E m a i l : jacquelinefaith902 @ g m a i l . c o m

Na nona vakanananu tiko o Na nona vakanananu Na nona b) marama ni Serene ni raici Saimoni tiko o la na turaga ka vakanananu tiko o ni sa lako tiko yani vua ,qo e na vukea na cauravou e Viliame ni sa lai nona vakanananutaka se na mai na loma ni sitoa, qo e yaco e Delainavesi e vukei koya o Saimoni se na cakava na nona na vuku ni ka e vei koya e dua na itovo ca ka laurai vakanananutaka na raica.qo e na nona vua na nuiqawaqawa, rere kei na vuvale ka mai solegi e vakanananutaka domobula. na rarawa e na kena tiko me na dua na dei tu vua na iliuliu ni gauna e na  Cei e vakanananu kei na cava vale na vanua erau n cakacaka vinaka e vakanananutaka alai tini kina na lewe ni vakataki rau na nona vuvale. e laurai tuakana, dua na ni solia vua e dua na nona motoka kei na veivakayaloqaqataki ni vale me rawa ni rau na cava na bula e dau gade mai kina vuravura eda na lai tini na nona kece ga vua na Kalou itubutubu.e rawa ka qai vakatau vua na ni tukuni eke ni vanua eda n alai cava veika e mai raica o kina. Viliame e Delainavesi e solia vua e dau na veivakayaloqaqataki ni vuli me yacova sara na kena ivakatagedegede e cake. c) Mo dau veivukei, se matatamata Veinanumi Veinanumi kei na cava ga o raica ni gadreva na vakaveiganeni dina. veivukei vakavuvale veivuke. - E laurai na nodrau - Na nodra kana - O Saimoni nona vukea na marama veimositi o cauravou veitalatalataki koya ni Serene. lailai Yabaki 5 kei na mai nakoro ka rogo - O marama ni Serene na nona lai ganena sa mai kacivi na vosa ni vukei wati Saimoni. na nona bula e na veivakadreti. nona vakasamataka - E na vuvale nei  Vakavuvuli e vulici me volia na nona Simione e matakau ka vaka kina Delainavesi e na na nona na solia na vuku ni veiciqomi e kena itaba me kua na yalo vinaka kei kina ni guilecavi koya o na ganena veivakayaloqaqataki ni vuli.

4 | Page Seraphina P h o n e 9553059 E m a i l : jacquelinefaith902 @ g m a i l . c o m