STUDIA ZIELONOGÓRSKIE Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze STUDIA ZIELONOGÓRSKIE pod redakcją Andrzeja Toczewskiego Tom XX Zielona Góra 2014 RADA REDAKCYJNA Zbigniew Bujkiewicz, Stanisław Kowalski, Jan Muszyński, Czesław Osękowski – przewodniczący, Andrzej Skibiński ZESPÓŁ REDAKCYJNY Emilia Ćwilińska – sekretarz redakcji Dariusz Dolański – zastępca redaktora naczelnego Anitta Maksymowicz – zastępca redaktora naczelnego Andrzej Toczewski – redaktor naczelny PROJEKT GraFIczny SerII Witold Michorzewski PROJEKT OKŁADKI Igor Myszkiewicz REDAKCJA Anitta Maksymowicz Alina Polak REDAKCJA TECHNICZNA Emilia Ćwilińska WYDAWCA Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze Towarzystwo Przyjaciół Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze PL ISSN 1233-815 X Zrealizowano przy pomocy finansowej Miasta Zielona Góra www.zgora.pl/studiazielonogorskie SPIS TREŚCI ARTYKUŁY I OPRACOWANIA Czesław Osękowski Połączenie Miasta Zielona Góra i Gminy Zielona Góra w jeden samorząd terytorialny szansą na wzrost potencjału i przyspieszony rozwój ................................................................................ 7 Zbigniew Bujkiewicz Z przeszłości szkolnictwa zawodowego w Zielonej Górze 1800-1945 ........................................................................................ 27 Grzegorz Biszczanik Zielonogórskie siegelmarki do 1930 roku ............................................ 45 Robert Rudiak Dni Literatury Radzieckiej w Zielonej Górze (1974-1989) ................ 63 Andrzej Buck Lubuski Teatr w Zielonej Górze 1951-2007. Teatr małej ojczyzny w systemie kultury. Przed powstaniem monografii .......... 101 Anitta Maksymowicz Bernhard Werner (1907-1942) – zielonogórski malarz ....................... 121 materiały, sprawozdania Izabela Korniluk V Sejmik Lubuskiego Towarzystwa Kultury – 26 listopada 1972 roku ................................................................................................... 143 Krzysztof Badach-Rogowski Ochotnicza Lekarska Pomoc Drogowa w województwie zielonogórskim w latach 1974-1980 ..................................................... 163 Ewa Duma Kronika Zielonej Góry za 2013 rok (wybór) ....................................... 173 WSPOmNIENIA, RELACJE Arkadiusz Cincio Leon Kukulski – żołnierz, nauczyciel, działacz społeczny .................. 193 Ludwik Skaziński Początki Lubuskiej Wytwórni Win w Zielonej Górze ........................ 205 RECENzJE Anna Kubrak Gerhard von Jordan, Unser Dorf in Schlesien, Wolf Jobst Siedler Verlag GmbH, Berlin 1987 ................................... 229 Adam Walaszek Anitta Maksymowicz, Emigracja z pogranicza Brandenburgii, Śląska i Wielkopolski do Australii Południowej w latach 1838-1914, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2011 ............... 233 Tomasz Nodzyński Anitta Maksymowicz, Emigracja z pogranicza Brandenburgii, Śląska i Wielkopolski do Australii Południowej w latach 1838-1914, Oficyna Wydawnicza UZ, Zielona Góra 2011 ............... 237 Tomasz Mikiera, Wiesław Hładkiewicz Muzeum w Zielonej Górze 1922-2012 .................................................. 245 Wiesław Hładkiewicz, Tomasz Mikiera Czy Mieszko I był wikingiem? .............................................................. 249 SYLWETKI Leszek Kania Kazimierz Rojowski (1927-2014) ........................................................... 253 Edward Daszkiewicz Wspomnienie o Włodzimierzu Janie Boguckim (1928-2014) ........... 259 Zbigniew Wawrzyniak Wspomnienie o Zbigniewie Majewskim (1931-2013) – „Szalonym Szeryfie z Drzonkowa” ...................................................... 263 Michał Kozień Przyjaciel młodego człowieka. Jerzy Zgodziński (1939-2014) – wychowawca, nauczyciel, harcerz ....................................................... 267 Konrad Stanglewicz Wspomnienie o Edwardzie Janie Mincerze (1947-2014) ................... 275 BIBLIOGRAFIE Dawid Kotlarek Bibliografia Zielonej Góry za 2013 rok................................................. 281 ARTYKUŁY I OPRACOWANIA Czesław Osękowski PołąCzenie Miasta Zielona Góra i Gminy Zielona Góra w jeden samO- Rząd terytorialny Szansą na Wzrost potencjału i przyspieszony rozWóJ Koncepcja połączenia Miasta Zielona Góra z Gminą Zielona Góra w jeden samorząd terytorialny po raz pierwszy została zaprezento- wana przez prezydenta Zielonej Góry Janusza Kubickiego 10 paź- dziernika 2012 roku na Uniwersytecie Zielonogórskim. Była to pierwsza publiczna debata nad warunkami i możliwościami po- łączenia obu samorządów, w której uczestniczyło około 200 osób z reprezentatywnych środowisk społecznych, politycznych i za- wodowych miasta, gminy i powiatu Zielona Góra. Zamysł ten od samego początku był koncepcją uwzględniającą wyzwania na przyszłość. Zakładano, że połączenie może dokonać się po dyskusji mieszkańców obu jednostek, po której powinno pojawić się przeko- nanie o słuszności ewentualnej decyzji o połączeniu oraz muszą zo- stać zachowane zasady partnerstwa i równowagi obu samorządów. Ponadto sensu integracji upatrywano w założeniu, że połączenie miasta i gminy stworzy przed mieszkańcami lepsze niż dotychczas warunki życia i korzystną perspektywę na przyszłość. Zakładano, że połączenie nastąpi z dniem 1 stycznia 2015 roku. Równocześnie podjęte zostały działania organizacyjne i logistyczne niezbędne do wdrożenia koncepcji. 8 Czesław Osękowski Władze miasta podejmując się trudnego i ryzykownego zadania wyszły z założenia, że Zielona Góra stoi przed szansą powiększenia i rozwoju swojego potencjału oraz przekształcenia się w centralne miasto środkowej części pogranicza polsko-niemieckiego. W kon- cepcjach przestrzennego zagospodarowania i strategiach rozwoju kraju, Polski Zachodniej i województwa lubuskiego uwzględnia się dążenia Zielonej Góry do pełnienia kluczowej roli w tym regionie, funkcjonalnie powiązanym z Gorzowem Wielkopolskim i sąsied- nimi miastami metropolitalnymi: Wrocławiem i Poznaniem oraz po niemieckiej stronie granicy z Cottbus. Mając na uwadze pełne wykorzystanie szans związanych z funkcją obszaru aglomeracyjne- go, zasadne jest dążenie do wzmocnienia roli Zielonej Góry, jednej z dwóch stolic województwa lubuskiego. W obecnych warunkach kluczowym instrumentem realizacji tego celu jest powiększenie ob- szaru Zielonej Góry do około 280 km2 i wzrost stałej liczby miesz- kańców do około 140 tysięcy. Działania te mogą być najszybszą drogą do rozszerzenia przestrzennego i demograficznego potencjału miasta, oddziaływującego na cały lubuski region oraz powstania silnego aglomeracyjnego ośrodka średniej wielkości. Dążenie do wzmocnienia potencjału i pozycji Zielonej Góry wpisuje się także w politykę Unii Europejskiej odnoszącą się do euro- pejskich obszarów aglomeracyjnych i metropolitalnych. W perspek- tywie finansowej UE na lata 2014-2020 powstał specjalny program finansowania 300 europejskich metropolii, w tym 18 polskich miast. Za połączeniem Miasta Zielona Góra z Gminą Zielona Góra z dniem 1 stycznia 2015 roku przemawiały względy ekonomiczne, społeczne i planistyczne. Podstawowym jednak argumentem oka- zał się konsensus mieszkańców miasta i gminy oznaczający zgo- dę na utworzenie wspólnej jednostki samorządu terytorialnego, co znalazło wyraz w wynikach referendum gminnego oraz konsulta- cji z mieszkańcami. W dniu 18 maja 2014 roku w Gminie Zielona Góra odbyło się referendum w sprawie połączenia z Miastem Zie- lona Góra, w którym uprawnionych do głosowania było 15107 osób, spośród których udział w referendum wzięło 8336 osób, tj. 55,18%. Za połączeniem zagłosowało 4396 osób uczestniczących w refe- rendum, tj. 52,73%. W dniach 17-30 czerwca 2014 roku w Zielonej Połączenie Miasta Zielona Góra z Gminą... 9 Górze odbyły się konsultacje społeczne w sprawie połączenia Mia- sta Zielona Góra z Gminą Zielona Góra. Uprawnionych do udziału w konsultacjach było 92462 osoby, spośród których udział w kon- sultacjach wzięło 32441 osób, tj. 35,09%. Za połączeniem opowie- działo się 28913 osób biorących udział w konsultacjach, tj. 89,12%. Rozstrzygające referendum w gminie i pozytywny wynik kon- sultacji społecznych w mieście posiadały znamiona ustawowego wymogu zgodnego połączenia obu samorządów. Wola mieszkańców Miasta i Gminy Zielona Góra została wzmocniona uchwałami Rady Miasta i Rady Gminy popierającymi połączenie obu samorządów z dniem 1 stycznia 2015 roku. Pozytywną opinię wyraziła także Rada Powiatu Zielona Góra. Zamiar połączenia poparły również odrębnymi uchwałami: Związek Miast Polskich, Sejmik Województwa Lubuskiego, Senat Uniwersytetu Zielonogórskiego, Organizacja Pracodawców Ziemi Lubuskiej, Zielonogórski Okręgowy Zarząd Polskiego Związku Działkowców, Wojewódzki Związek Ochotniczych Straży Pożar- nych Województwa Lubuskiego. Ponadto pisemnego poparcia dla połączenia udzieliło 12868 mieszkańców Zielonej Góry. Taka sytuacja kolidowała w pewien sposób z regulacjami ustawowymi. Z formalnego punktu widzenia połączenie Miasta Zielona Góra z Gminą Zielona Góra na podstawie wniosku zain- teresowanych jednostek samorządu terytorialnego mogło nastąpić z dniem 1 stycznia 2016 roku w trybie art. 4b ustawy z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym. Wówczas wybory samorządo- we w mieście i gminie musiałyby w krótkich odstępach czasu od- być się dwukrotnie: raz 16 listopada 2014 roku wraz z wyborami samorządowymi w całym kraju i drugi raz w pierwszym kwartale 2016 roku, już do połączonego samorządu. Mogłoby to wywołać szereg organizacyjnych i finansowych problemów, a nawet konflik- tów społecznych. Byłoby to swoiste wielomiesięczne zawieszenie stabilności działania władz samorządowych, co m.in. w obliczu prac nad wykorzystaniem środków finansowych