Egzemplarz bezpłatny / Free copy 2 Lato Summer ’21 4, 88 Kraków Culture Summer Na wspólnej scenie On One Stage

20 Summer Jazz Festival Kraków Jeden miesiąc, sto koncertów One Month, One Hundred Concerts

38 Międzynarodowe Triennale Grafiki Niepokój o los świata

International Print Triennial Global Unease

ISSN 2719-9134 kwartalnik / quarterly 2021 (2)

Editorial Od redakcji fot. / photo by Michał Ramus Michał by / photo fot. Nowe terytoria New Grounds

inauguracji kwartalnika „Kra‑ Wszystkie te wątki zbiegają się podczas themselves in this new reality, looking for Odków Culture” minęła – zda‑ Kraków Culture Summer – wydarzenia pre‑ ways of functioning in spite of all adversities wałoby się – chwila, a już wiele zdążyło się zentującego propozycje koalicji krakowskich and even finding inspiration for new projects. zmienić w naszym życiu. W lato wkraczamy festiwali na wspólnych scenach w przyja‑ New tools and ideas for promoting and pre‑ z możliwością bezpośredniego uczestnictwa znym otoczeniu parku Jordana. Współpraca senting artists, organisers and producers w wydarzeniach, co skrzętnie wykorzystują wielu instytucji złoży się też na wyjątkowe are emerging, and new or once forgotten ich organizatorzy. Kraków wraca do swojej obchody 500‑lecia dzwonu Zygmunt. Liczne cultural territories are appearing, such as the ulubionej roli kipiącego energią ośrodka ży‑ wystawy – od prezentacji dawnych mistrzów Potocki Palace, the new venue of KTO Theatre cia kulturalnego, choć przypada to na zwykle po osiągnięcia mistrzów współczesnej gra‑ and Kraków’s beautiful outdoor spaces. This mniej obfity w imprezy czas wakacji. Nie fiki – dopełniają obrazu krakowskiego lata summer we are working harder than ever tym razem jednak, bo najbliższe miesiące z kulturą. on ensuring the comfort and safety of all mają nam przecież zrekompensować ostatni Korzystajmy z jego uroków! participants and on reaching harmony with okres posuchy. Wracają zatem z nową siłą our surroundings. The pandemic has made stałe punkty krakowskiego programu festi‑ Grzegorz Słącz us seek closeness while reminding us that we walowego, a na letniej scenie pojawiają się Redaktor Naczelny must take nothing for granted... i nowe jasne punkty. All this intertwines during Kraków Cul‑ Było to możliwe także dzięki szybkiej ture Summer – an event showcasing ideas reakcji i kreatywności krakowskich mene‑ ven though it seems like just yesterday of a coalition of Cracovian festivals sharing dżerów – szefów festiwali i instytucji kultury. Ethat we launched the “Kraków Culture” stages at the beautiful Jordana Park. Several Ich wypowiedzi i refleksje znajdą Państwo quarterly magazine, plenty has changed institutions have also worked together to pre‑ na naszych łamach: wracającym motywem around us. We step into summer with a real pare celebrations of the 500th anniversary jest umiejętne odnalezienie się w nowych prospect of attending events in person at of the Sigismund Bell. The cultural summer realiach, znalezienie sposobów na funkcjo‑ long last as organisers are finalising the de‑ also features numerous exhibitions, from nowanie wbrew wszelkim przeciwnościom, tails. Kraków is returning to its favourite role presentations of works by early masters to a nawet szukanie w nich inspiracji do of a cultural centre teeming with life, even the latest in printmaking. nowych przedsięwzięć i projektów. Powstają though it is happening during the summer Let’s make the most of it! kolejne narzędzia i pomysły na promowanie holidays which are usually less busy with i prezentowanie osiągnięć artystów, organi‑ events. This year is different, though, and the Grzegorz Słącz zatorów i producentów, otwierają się nowe coming months abound with events making Editor-­in-Chief lub nieco zapomniane kulturalne terytoria up for the long period of cultural drought. – jak Pałac Potockich, nowa siedziba Teatru Summer stages are seeing the return of reg‑ KTO czy wyjątkowe plenery Krakowa. Tego ular items of Kraków’s festival programme lata zwraca uwagę jeszcze większe niż zazwy‑ alongside brand new, dazzling events. czaj poszanowanie bezpieczeństwa i komfor‑ All this was made possible by the rapid tu uczestników imprez, a także dążenie do response and creativity of Kraków’s festi‑ harmonii z otoczeniem. Pandemia wzmocni‑ val organisers and cultural institutions. You ła potrzebę bliskości – ale także przypomnia‑ can read some of their reflections in this is‑ ła, że nic nie jest nam dane raz na zawsze… sue; a common theme is being able to find

KRAKÓW CULTURE KRAKÓW CULTURE Platformy współpracy. 4 Working Together. Rozmowa z Izabelą Błaszczyk Interview with Izabela Błaszczyk

WYDARZENIA EVENTS Festiwal Muzyki Polskiej Festival of Polish Music Bogactwo polskiej muzyki 8 Live Polish Magazyn o kulturze Miasta Krakowa klasycznej na żywo Classical Music City of Kraków cultural magazine Mateusz Borkowski Mateusz Borkowski

Wydawca / Publisher: Krakowskie Biuro Festiwalowe, ul. Wygrana 2, 30-311 Kraków tel. 12 354 25 00, fax 12 354 25 01 Elżbieta Szmytka Dyrektor / Director: Izabela Błaszczyk fot. / photo by Maja Jantar Zastępca Dyrektora ds. Marketingu / Deputy Director for Marketing: Aleksandra Wdowiak

Redakcja / Editors: ul. Konopnickiej 17, 30-302 Kraków tel. 12 354 27 30, [email protected] Redaktor Naczelny / Editor-­in-Chief: Festiwal Opera Rara Opera Rara Festival Grzegorz Słącz ([email protected]) Intrygi i maskarady 12 Intrigues and Masquerades Redagują / Editorial staff: Barbara Skowrońska Barbara Skowrońska Dorota Dziunikowska ([email protected]) Anna Mazur ([email protected]) Musica Divina Musica Divina Izabela Osiadły ([email protected]) Na nowych szlakach. 14 New Trails. Justyna Skalska ([email protected]) Rozmowa z Łukaszem Serwińskim Interview with Łukasz Serwiński Barbara Skowrońska (redaktor prowadzący, [email protected]) Summer Jazz Festival Kraków Summer Jazz Festival Kraków Bartosz Suchecki ([email protected]) Zapach jazzu 20 Jazz Is in the Air Tłumaczenie / Translation and proofreading: Bartosz Suchecki Bartosz Suchecki Caroline Stupnicka EtnoKraków/Rozstaje EtnoKraków/Crossroads Projekt makiety / Layout design: Kuba Sowiński (Biuro Szeryfy) Głosem własnym. 24 In Their Own Voice.

Oprac. graficzne i skład / Design & typesetting: Rozmowa z Janem Słowińskim Interview with Jan Słowiński Kuba Sowiński (Biuro Szeryfy), Łukasz Podolak (Weird Gentlemen) W stronę dźwięków 26 Summer Sounds Współpraca graficzna / Graphic design collaboration: Bartosz Suchecki Bartosz Suchecki Anna Górska, Jacek Kabziński Festiwal Kultury Żydowskiej Jewish Culture Festival Druk / Printed and bound by: Drukarnia Legra Namiot spotkań. 28 Meeting Marquee. Reklama / Advertisement: [email protected] Rozmowa z Julią Lorenc Interview with Julia Lorenc Agnieszka Wyrobek-Kaczor, tel. 515 137 990, ULICA Festival ULICA Festival Agata Kubec, tel. 511 832 762 Cuda i dziwy. 31 Wonders and Oddities. Nakład / Circulation: 10 000 egz. / copies Rozmowa w Jerzym Zoniem Interview with Jerzy Zoń Okładka / Cover: Orfeo & Majnun, kukły zwierząt zaprojektowane przez Rogera Titleya Festiwal Miłosza Miłosz Festival (creatures.co.za), wyprodukowane przez vs.designlab / Vero Schürr Słowo w działaniu 34 Word in Action (vsdesignlab.com) / animal puppets designed by Roger Titley (creatures. Anna Mazur Anna Mazur co.za), produced by vs.designlab / Vero Schürr (vsdesignlab.com) Fotograf / Photographer: Joanna Gałuszka Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie International Print Triennial in Krakow Asystent fotografa / Photographer’s assistant: Marcin Pławnicki Sprzeczne przyszłości 38 Dissonant Futures Modelki / Models: Ira & Varya, Reklamex Ubrania / Costumes: Marta Pilas, absolwentka Szkoły Artystycznego Dorota Dziunikowska Dorota Dziunikowska Projektowania Ubioru / International School of Fashion Design graduate 42 Stylizacja & produkcja / Stylisation & production: Rafał Stanowski Wędrując z Hokusaiem Wandering with Hokusai Makeup: Natalia Redelbach Beata Romanowicz Beata Romanowicz Studio: Szkoła Kreatywnej Fotografii / Crative Photography School Zdjęcia z sesji wykorzystano także na s. 64 i 65. / Photos from the session also on p. 64 and 65. Katsushika Hokusai, Kwartalnik „Kraków Culture” można otrzymać pocztą na terenie Polski Burza na stoku góry, pod warunkiem dokonania przedpłaty na pokrycie kosztów wysyłki: z serii „Trzydzieści sześć 6 zł (w tym VAT 23%) za egzemplarz. widoków góry Fuji” Zamówienia: [email protected]. Thunderstorm Beneath You can receive “Kraków Culture” quarterly by post in Poland after pre- the Summit, from the series “Thirty- payment of p&p costs: PLN 6 (incl. VAT 23%) per copy. Orders: [email protected]. Six Views of Mount Fuji” Redakcja przyjmuje informacje o imprezach. Prosimy o informowanie na bieżąco o wszelkich zmianach i imprezach dodatkowych. Publikowane wiadomości pochodzą od organizatorów. Redakcja zastrzega sobie prawo do skrótów, selekcji oraz opracowywania dostarczonych materiałów. Redakcja nie odpowiada za zmiany repertuarowe oraz 500-lecie dzwonu Zygmunt 500 years of the Sigismund Bell za treść reklam. Organizatorzy zastrzegają sobie możliwość zmian Bije od pięciuset lat! 48 Five Hundred Years of Ringing! w programach. Dorota Dziunikowska Dorota Dziunikowska Kulinaria w plenerze 52 Outdoor Culinary Delights Izabela Osiadły Izabela Osiadły

Kraków Culture Summer Kraków Culture Summer Miejski park kultury 88 Urban Culture Park Grzegorz Słącz Grzegorz Słącz fot. / photo by Przemysław Czaja Przemysław by / photo fot.

Wapienne skały na tle jaskrawego błę- kitu mogłyby prze- grać chyba tylko LUDZIE PEOPLE ICE Classic ICE Classic z Gombrowiczem, Dlaczego zostałem muzykiem. 54 Why I Became a Musician. Rozmowa z Jakubem Józefem Orlińskim Interview with Jakub Józef Orliński i tylko gdybym go Wieczny ogień. 58 Eternal Light. wcześniej nie znał. Rozmowa z Januszem Makuchem Interview with Janusz Makuch

KRAKÓW KREATYWNY CREATIVE KRAKÓW „ Orfeo & Majnun Orfeo & Majnun Opowieść, która łączy 64 A Tale of Unity Only Gombrowicz Izabela Osiadły Izabela Osiadły

could possibly NA GORĄCO HOT TOPICS detract from the Rok Stanisława Lema Year of Stanisław Lem Lem krakowski 68 Lem in Kraków limestone rocks set Anna Mazur Anna Mazur against the vivid blue sky, and only if I hadn’t read him

before. lem.pl / source: źródło

Maciej Jakubowiak (s. / p. 84)

Przywrócony blask 72 Restored Glory Dorota Dziunikowska Dorota Dziunikowska

GŁOSY VOICES Odnaleźć harmonię 76 Finding Harmony Kamil Wyszkowski Kamil Wyszkowski Tylko sztuka nas uratuje 80 Only Art Can Save Us Łukasz Gazur Łukasz Gazur

FELIETON COLUMN Do czytania 84 Something to Read Maciej Jakubowiak Maciej Jakubowiak

REKOMENDACJE RECOMMENDATIONS Muzyka 18 Music Wystawy 46 Exhibitions Czyżby miłość? 62 Is This Love? Aga Kozak Aga Kozak Film 74 Film Rozmaitości 86 Miscellanea

Kraków Culture 02/2021 4 Kraków Culture Working Platformy Together Izabela Błaszczyk, director of KBF, talks współpracy about constructive solu‑ O konstruktywnych pomy‑ tions to difficult times. słach na trudne czasy opo‑ wiada Izabela Błaszczyk – dyrektorka KBF.

Grzegorz Słącz: FMF, Wianki, Piknik Grzegorz Słącz: FMF, Wianki, Kraków Krakowski – co zadecydowało o tym, że Picnic – what made you decide to bring te doskonale znane marki spotkają się these terrific brands together? w jednym miejscu i czasie? Izabela Błaszczyk: Back in spring, Izabela Błaszczyk: Już wiosną, przy‑ when we were preparing this year’s Miste‑ gotowując tegoroczny Festiwal Misteria Pas‑ ria Paschalia Festival – shown online with chalia – który odbył się z sukcesem w trybie great success – we realised that we’ve reached online – doszliśmy do wniosku, że nastą‑ a point when we no longer want forthcom‑ piło pewne przesilenie, że nie chcemy już ing festivals to be held purely on the screen. organizować festiwali wyłącznie w formule Although, I should add that we will continue „spotkania przed ekranem”. Chociaż nadal streaming events, mainly on PLAY KRAKÓW, będziemy realizować wydarzenia również because it hugely expands our reach. w taki sposób – przede wszystkim na platfor‑ Of course we are all missing meetings in mie PLAY KRAKÓW – bo wręcz niewiarygod‑ person and contact with other people and art‑ nie rozszerza to zasięg naszej działalności. ists, so we decided to bring together several Wszyscy bardzo tęsknimy za spotkaniami festivals in August and host them in the open na żywo i kontaktem z drugim człowiekiem air. Summer weather, the extensive vaccina‑ i artystami. Postanowiliśmy nadchodzące tion programme and the gradual easing of festiwale zorganizować w sierpniu – w ple‑ pandemic restrictions have all contributed fot. / photo by Robert Słuszniak nerze. Sprzyjające takim wydarzeniom to our decision. We hope fans of our (and lato, postępujące szczepienia, stopniowe other!) festivals join us for events held as zmniejszanie obostrzeń czasu pandemii – to part of Kraków Culture Summer on August były czynniki, jakie złożyły się na tę decyzję. weekends at Jordana Park. We have prepared Ostatecznie zapraszamy miłośników naszych a fantastic programme! (i nie tylko naszych!) festiwali na Kraków Culture Summer w sierpniowe weekendy Why did you choose Jordana Park as the do parku Jordana. Program jest naprawdę venue? imponujący! Over the last 18 months, we have been “weaning off” our audiences from thinking Dlaczego właśnie park Jordana stał się tą that events must be held at the Main Market wybraną przestrzenią? Square. I’d like to maintain this – we prefer Przez ostatnie półtora roku odzwyczaili‑ leaving the city centre for its residents to śmy odbiorców od tego, że imprezy „muszą” help them live normal lives. The Main Square odbywać się w Rynku. Warto utrzymać should only really be used as an event ven‑ taki trend – uważamy, że ścisłe centrum ue a few times a year; the rest of the time it miasta powinno pozostać do dyspozycji should serve its usual function as a place for → Izabela Błaszczyk 5 Menedżerka kultury, od 2011 roku dyrektorka KBF. Odpowiada za organizację, produkcję i markę licz- nych krakowskich wydarzeń kultu- ralnych oraz zaangażowanie insty- tucji w sieci współpracy z polskimi i międzynarodowymi środowiskami kultury i turystyki.

Cultural manager; she has been the director of KBF since 2011. She is responsible for organising, producing and marketing many of Kraków’s cultural events and for bringing institutions together into networks of partnership with Polish and international ­cultural and tourism circles.

walking and meeting friends, instead of closing half the space every few weeks to produce complex events. According to recommendations of the UNESCO World Heritage Cities network, the city centre should not be a site for mass events due to noise and crowding; additionally, frequent use of heavy machinery causes damage to old buildings and monuments. As a member of the Social Committee for the Resto‑ ration of Monuments in Kraków I am always thinking about events in terms of looking after our heritage. So we needed a suitable outdoor ven‑ ue; not the expanse of Błonia Meadows but a space for a more intimate, bou‑ tique arrangement. A natural green amphitheatre. We chose the Jordana Park for its excellent production op‑ portunities and proximity to the city centre. It’s a great space for concerts, small stages and performances, meet‑ ings, educational events and a food zone – all following the current health and safety recommendations. A few years ago we held a pilot concert in the park, and it turned out really well, even if I say so myself. It’s great to have experience to rely on. As a manager I should also mention that this year is financially difficult for culture, so it makes sense to hold several events at the same location to use resourc‑ es efficiently while maintaining the highest quality. We’ll be providing en‑ tertainment in safe conditions, but the fot. / photo by Kamil Zacharski by / photo fot. entertainment needs funds. Kraków Culture 02/2021 → 6 Wszyscy bardzo tęsknimy za spo- tkaniami na żywo. Postanowiliśmy mieszkańców dla ich komfortu i normal‑ potrafimy nawiązywać dobre i trwałe relacje. nego funkcjonowania. Lepiej zrobić tam Korzyść jest obopólna – my pomagamy pro‑ nadchodzące festi- kilka imprez w roku, a w pozostałym czasie dukcyjnie i organizacyjnie, a nasi partnerzy wale zorganizo- zaprosić do spacerów, niż zamykać połowę mogą prezentować swoje przedsięwzięcia płyty Rynku co dwa tygodnie, by realizować przed festiwalową widownią. Uczymy się wać w sierpniu – skomplikowane procesy produkcyjne. siebie nawzajem i przekonujemy, że wła‑ Sieć Miast Historycznego Dziedzictwa śnie partnerstwo jest wyjątkową szansą na w ­plenerze. UNESCO rekomenduje, by centrum miasta rozwój w dzisiejszej rzeczywistości kultury nie było przestrzenią masowych imprez – i zarządzania nią. „ głośnych i tłumnych, ale też wymagających Rolę KBF w Kraków Culture – niezależnie ciężkiego sprzętu i scenotechniki, które mają od tego, że cały czas organizujemy również We are all missing negatywny wpływ na zabytki. Jako członek własne wydarzenia: FMF, Misteria Paschalia Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków czy Sacrum Profanum – pojmuję właśnie meetings in per‑ Krakowa staram się w jak największym jako budowę platformy współpracy. stopniu uwzględniać w naszym myśleniu son, so we decided o organizowaniu wydarzeń troskę o miejskie A jaką rolę w kulturalnej „układance” to bring together dziedzictwo. miasta będzie pełnił Pałac Potockich? Szukaliśmy zatem przyjaznego pleneru: Fakt, pojawiło nam się w tym roku nowe several festivals nie chodziło o ogromną przestrzeń Błoń, miejsce dla kultury, a KBF‑owi przypadł ale o miejsce sprzyjające ciekawej, „butiko‑ zaszczyt zarządzania tym miejscem i częścią in August and host wej” aranżacji przestrzeni. Taki naturalny pałacowych przestrzeni. I od razu zapraszam them in the open air. amfiteatr w zieleni. Nasz wybór padł na do współpracy wszystkich organizatorów pobliski park Jordana oferujący dobre wydarzeń, tych inicjatyw, które chcą bardziej możliwości produkcyjne i bliskość centrum zaistnieć na kulturalnej mapie Krakowa. Na miasta. To miejsce nie tylko na koncert, daje piętrze Pałacu Potockich również mniejsze Kraków Culture Summer also means też możliwość zaaranżowania mniejszych organizacje mogą z naszą pomocą zreali‑ working with other organisers – is this scen i przestrzeni na spektakle, spotkania, zować przedsięwzięcie z udziałem swoich now standard for KBF? działania edukacyjne czy wydzieloną – odbiorców. My realizujemy tu program We have been showing for a long time now zgodnie z obowiązującymi zasadami – strefę Krakowa Miasta Literatury UNESCO, którego that KBF is delighted to share its production gastronomiczną. Kilka lat temu organizo‑ operatorem jest KBF, ale to miejsce pozostaje and promotional potential with a range of waliśmy pilotażowo koncert w tym parku otwarte dla innych. Dodam również, że partners. We want to help other organisers i nieskromnie powiem, że było wspaniale. przestrzeń Pałacu współdzielimy z Bunkrem and other festivals function effectively in Warto wykorzystać te doświadczenia. Jako Sztuki, działa tu księgarnia MOCAK Book­ the city. We coordinate the new municipal menedżerka muszę także wspomnieć, że ten store BUNKIER, a wkrótce powstanie rów‑ cultural policies as part of the Kraków Cul‑ rok dla kultury jest finansowo trudny, dla‑ nież – we współpracy z Fundacją Wisławy ture programme, and our plans confirm tego zachowując najwyższą jakość naszych Szymborskiej – wystawa związana z postacią that we can and do enter into and maintain projektów, zdecydowaliśmy się zrealizować i twórczością słynnej poetki. Pierwsze zre‑ successful, long‑term partnerships. Benefits je w jednej lokalizacji, bo doskonale wpływa alizowane wydarzenia pokazują, że mamy… go both ways – we provide production and to na efektywne wykorzystanie środków. szansę na sukces! Bo mieszkańcy chętnie organisational assistance, while our partners Zapraszamy oczywiście do bezpiecznej uczestniczą w wydarzeniach w Pałacu. present their events to festival audiences. i dobrej zabawy, ale pamiętajmy, że z czegoś We learn from one another and show that tę zabawę musimy sfinansować. Ostatnich kilkanaście miesięcy były trud- partnerships are a great opportunity for de‑ nym doświadczeniem dla świata kultury. velopment in today’s cultural reality. Kraków Culture Summer to także współ- Jaka jest najważniejsza nauka, którą po- Of course we continue organising our praca z innymi organizatorami – czy to winniśmy wyciągnąć z czasu pandemii? own events such as the FMF, Misteria Pas‑ już norma w działaniach KBF? Po pierwsze pandemia nauczyła nas, żeby chalia and Sacrum Profanum, but I see KBF’s Od dłuższego czasu pokazujemy, że KBF niczego nie odkładać na później. Na przy‑ role in Kraków Culture as building a plat‑ chętnie dzieli się z rozmaitymi partnerami kład plany związane z powstaniem platfor‑ form for collaboration. swoim potencjałem zarówno produkcyjnym, my PLAY KRAKÓW kiełkowały w naszych jak i promocyjnym. Chcemy być dla innych głowach dużo wcześniej. Gdy pandemia What role will the Potocki Palace play in organizatorów, dla innych festiwali takim stała się faktem, pomyślałam, że to jest ten the city’s cultural puzzle? miejscem, które ułatwia im funkcjonowa‑ moment – i włączyłam „tryb turbo”. Wyda‑ We gained a new space for culture this nie w mieście. Jesteśmy koordynatorem rzenia z udziałem publiczności trzeba było year, and KBF has the honour to manage it nowej miejskiej polityki kulturalnej Kraków z dnia na dzień odwołać – a jednocześnie, and part of the palace space. I would like Culture – i to kulturalne lato pokazuje, że ponieważ w czasie lockdownu nie cały zespół to extend an invitation to organisers of all 7

KBF mógł realizować swoje obowiązki w do‑ tychczasowym zakresie, mogłam w projekt PLAY KRAKÓW zaangażować więcej ludzi. Dziś trudno uwierzyć, że tak skomplikowane technologicznie i merytorycznie narzędzie było gotowe już w czerwcu, a jego oficjalna inauguracja – już ze sporą liczbą prezen‑ towanych materiałów, do których trzeba przecież było pozyskać wszelkie zezwolenia i prawa – mogła się wydarzyć z początkiem września ubiegłego roku. Właśnie uruchomiliśmy też własną bileterię „kbf: bilety”, nad którą prace trwały dwa lata. Pandemia tylko je przyspieszyła. Obecnie mamy w ofercie bilety na FMF czy wejściówki na bezpłatne wydarzenia literac‑ kie (musimy kontrolować liczbę osób, które events and initiatives aiming to carve their been working on for the last two years. The gościmy w naszych przestrzeniach), a już space on Kraków’s cultural map. We can sup‑ pandemic made us work faster! We are cur‑ wkrótce pojawią się tam propozycje blisko port smaller organisations hosting their own rently selling tickets for the FMF and passes 200 wydarzeń. events on the first floor of the Potocki Palace. for free literary events (we need to control Pandemia utwierdziła mnie w przekona‑ KBF operates the UNESCO City of Literature the number of visitors at our venues), and niu, żeby w zmianie zawsze dostrzegać to, co programme from the palace, but the venue soon we will be offering tickets for almost dobre. Nie warto rozpamiętywać, biadolić, is also open to others. We currently share the 200 events. zatrzymywać się nad tym, co nas dotknęło palace with Bunkier Sztuki and the MOCAK The pandemic has strengthened my be‑ – szukajmy takich aspektów sytuacji, które Bookstore BUNKIER, and the venue will soon lief that we should always look for positive są konstruktywne, z których może wynik‑ present an exhibition exploring the life and aspects in change. There’s no point in regret‑ nąć zmiana w dobrym tego słowa znaczeniu. work of Wisława Szymborska, prepared with ting things, complaining or focusing on the W KBF zdarzyło się w ostatnim roku wiele the Wisława Szymborska Foundation. Our negatives – we should look for constructive rzeczy, do których w innych okolicznościach first events confirm that we can succeed, and aspects of any situation which we can use dochodzilibyśmy latami, jak choćby powstanie Cracovians are delighted to attend events at to bring about positive change. So much i realizacja strategii Kraków Culture, powoła‑ Potocki Palace. happened at KBF last year which in other nie nowego kwartalnika, mnóstwo ciekawych circumstances would have taken years to treści i nowe serwisy, które oferujemy odbior‑ The last 18 months or so have been very achieve, such as preparing and launching com. Jesteśmy w stanie pracować hybrydo‑ difficult for the world of culture. What’s the Kraków Culture project, publishing the wo, nie tracąc na efektywności, korzystamy the most important lesson we should new quarterly magazine and the fascinating z licznych nowo powstałych narzędzi elektro‑ learn from the pandemic? content and new services for our audiences. nicznych. Jeśli spojrzymy na to w ten sposób, First of all, the pandemic taught us that We are able to work in a hybrid format with‑ to pandemia przyspieszyła naszą pracę! we shouldn’t put things off. For example, the out losing efficiency and we are reaching for idea for PLAY KRAKÓW had been germinating state‑of‑the‑art technologies. If we look at Czego wypada życzyć organizatorom in our heads for a long time. When the pan‑ things this way, the pandemic has brought wydarzeń? demic hit, I realised the time has come, and a lot of our work forward! Chciałabym, żeby to, co zaplanujemy na I switched into turbo mode. Events with au‑ przyszły rok, zostało możliwie w pełni i bez dience participation had to be cancelled over‑ What should we be wishing event organ‑ przeszkód zrealizowane. Żebyśmy ściągnęli night; at the same time, since not everyone at isers? maseczki na wydarzeniach i nie musieli KBF was able to continue working during the I really hope that everything we have sprawdzać, kto jest zaszczepiony. Chcemy lockdown, I was able to involve more people planned for next year can go ahead without wrócić do bezpośrednich kontaktów także in the PLAY KRAKÓW project. It’s hard to be‑ problems. That we can stop wearing masks w codziennej pracy – bo przecież czasem lieve now that this technologically‑advanced to events and not need to check everyone’s najlepsze pomysły przychodzą nam do platform was ready as early as June and its vaccination status. I hope to return to in‑per‑ głowy w czasie przypadkowego spotkania na official launch, featuring a large number of son working – after all some of our best ideas korytarzu… I żeby poprzez platformę PLAY materials – which we needed to obtain rights happen during quick chats in the corridor KRAKÓW w wydarzeniach z Krakowa brali and permissions for – was held in early Sep‑ at the office. I hope to reach people all over udział mieszkańcy całej Polski. A jeśli będą tember last year. Poland with our PLAY KRAKÓW platform. And mogli do nas przyjechać – zawsze będą przyj‑ We have also just launched our own digital if they want to visit Kraków, we will always mowani z otwartymi ramionami!� ticket office (‘kbf: bilety’), which we have welcome them with open arms!�

Kraków Culture 02/2021 8 Wydarzenia Events Live Polish Bogactwo Classical polskiej muzyki Music We can look forward to klasycznej na seven concerts filled with musical surprises, discov‑ żywo eries and premieres, all Przed nami siedem koncertów, performed by masters of na których nie zabraknie muzycz‑ their craft. nych zaskoczeń, wyjątkowych odkryć i prawykonań, a wszystko to w mistrzowskich wykonaniach. 17. Festiwal Muzyki Polskiej 17th Festival of Polish Music 8–18.07.2021 fmp.org.pl

egoroczna, 17. edycja festiwalu przy‑ 17th Festival of Polish Tniesie: Hagith Karola Szymanowskiego, The Music features Karol Szy‑ najlepszą polską kameralistykę, piosenki manowski’s Hagith, Poland’s finest chamber Witolda Lutosławskiego czy zapomniane music, and songs by Witold Lutosławski and pieśni Konstantego Gorskiego. Wśród zapro‑ Konstanty Gorski. This year’s performers szonych artystów znaleźli się m.in. Elżbieta include Elżbieta Szmytka and Janusz Woj­ Szmytka i Janusz Wojtarowicz, Vilém Vever‑ tarowicz, Vilém Veverka and Kateřina Engli‑ ka i Kateřina Englichová, Ewa Biegas, a do chová, Ewa Biegas and ensembles: the Choir tego tak uznane zespoły, jak Chór i Orkiestra and Orchestra of the Silesian Philharmonic Mateusz Borkowski Filharmonii Śląskiej pod batutą Macieja under the baton of Maciej Tworek and the Absolwent ­muzykologii na Tworka czy Wrocław Baroque Ensemble pod Wrocław Baroque Ensemble directed by An‑ Uniwersytecie Jagiellońskim, kry- kierunkiem Andrzeja Kosendiaka. drzej Kosendiak. tyk i publicysta muzyczny, peda- gog. Współpracuje m.in. z „Ruchem Jedyny taki festiwal w Polsce – poświęco‑ Over the years, the only festival in Po‑ Muzycznym” i Radiem Kraków. Autor ny rodzimej muzyce klasycznej – zgromadził land dedicated to our own classical music książek: Złota klatka (2017) oraz przez ostatnie kilkanaście lat stałą grupę has grown a dedicated group of listeners Organy na krańcach świata (2019). Dla Stowarzyszenia Muzyki Polskiej słuchaczy, która każdego roku czeka z wy‑ awaiting the July events. “The majority of opracował spacer po muzycznym tęsknieniem na lipcowe koncerty. „Trzon our audience is Cracovian music fans, but – Krakowie XIX i XX wieku. stanowią oczywiście melomani krakowscy, depending on how many tourists are visit‑ Graduate from musicology at the ale sporą grupę, w zależności od tego, jak ing Kraków – there are also many people Jagiellonian University, music critic dużo turystów jest w Krakowie, stanowią who come to our city to explore its culture and publicist and pedagogue. He works with Radio Kraków and the ludzie, którzy przyjeżdżają do naszego mia‑ and monuments and to interact with high “Ruch Muzyczny” weekly. Author of sta, żeby poznać kulturę, zabytki, miejsca, culture,” says festival director Paweł Orski. two books. He developed a tour of a przy okazji obcować z kulturą wysoką” – Despite the pandemic, last year the festival Kraków’s musical world of the 19th and 20th centuries for the Polish mówi dyrektor festiwalu Paweł Orski. Rok coincided with a period of looser restrictions Music Association. temu, mimo trudnej sytuacji spowodowanej and it was one of the few events in Poland fot. / photo by Magda Woch trwającą pandemią, korzystając z letniego held live rather than online, to the delight of luzowania obostrzeń, festiwal jako jeden the audience. “Last year showed the hunger Vilém Veverka & z niewielu w Polsce odbył się nie online, ale for live concerts among our visitors. We are Kateřina Englichová fot. / photo by Ilona Sochorová na żywo, co docenili licznie zgromadzeni słu‑ delighted to meet their expectations once chacze. „Ubiegły rok pokazał, że publiczność again this year by showcasing more out‑ festiwalu jest wręcz głodna koncertów na standing artists,” he adds. żywo. Staramy się więc spełnić jej oczekiwa‑ One of the interesting points of the fes‑ nia i w tym roku, zapraszając do Krakowa tival is the fact that while it is dedicated to znakomitych artystów” – dodaje dyrektor Polish music, it doesn’t limit itself to any Orski. particular period. It presents the whole spec‑ Wśród wielu walorów krakowskiego trum of styles, confirming that our music is festiwalu istotny jest fakt, że poświęcony jest and has always been an element of European on muzyce polskiej, jednak bez zamykania music. So what will we hear this year? The się na konkretną epokę historyczną. FMP festival opens with Karol Szymanowski’s otwiera się na pełne spektrum rodzimej Hagith (8 July, Church of St Catherine). The twórczości, pokazując, że nasza muzyka jest single‑act opera, loosely based on the Biblical i zawsze była częścią muzyki europejskiej. tale of King David (Old King) and the beauti‑ Co nas więc czeka tego lata? Na otwarcie ful young woman Abishag (Hagith) is written festiwalu zabrzmi Hagith Karola Szyma‑ in a German Expressionist style. It will be the nowskiego (8 lipca, kościół św. Katarzyny). second time the work is performed at the fes‑ Jednoaktowa opera, luźno osnuta wokół tival, having previously been shown in 2013 biblijnej historii króla Dawida (Stary Król) marking its centenary. This time, we will i pięknej dziewczyny Abiszag (Hagith), hear it with a new cast performing a version Kraków Culture 02/2021 → → 10

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Śląskiej utrzymana jest w stylu niemieckiego (11 lipca, Teatr STU). Zaprezentuje je wybitna Orchestra of the Silesian Philharmonic fot. / photo by Karol Fatyga ekspresjonizmu. Będzie to druga w historii sopranistka Elżbieta Szmytka, której towa‑ festiwalu prezentacja tego dzieła, poprzed‑ rzyszyć będzie akordeonista Janusz Wojtaro‑ nie wykonanie miało miejsce w 2013 roku, wicz, założyciel i lider cenionego Motion Trio. w stulecie powstania opery. Tym razem Lutosławski komponował piosenki taneczne, utwór usłyszymy nie tylko w nowej obsadzie, w tym tanga, walce i fokstroty, od końca ale także w wersji bazującej na nowych mate‑ lat 50. Nie robił tego jednak pod własnym based on new scores which have been crit‑ riałach nutowych w opracowaniu krytycz‑ nazwiskiem, a pod pseudonimem Derwid, co ically interpreted by PWM Edition. Joanna nym Polskiego Wydawnictwa Muzycznego. zostało ujawnione dopiero wiele lat później. Zawartko performs in the title role with W tytułowej roli wystąpi Joanna Zawartko, „Takiego repertuaru jeszcze nie mieliśmy. Wojciech Parchem as the Old King and the w Starego Króla wcieli się Wojciech Parchem, I może to jest też czas, żeby festiwal w jakimś up‑and‑coming tenor Stanisław Napierała a Młodym Królem będzie tenor Stanisław skromnym nurcie pokazywał raz w roku as the Young King. The work will be present‑ Napierała – jak przyznaje Paweł Orski twórczość trochę lżejszą, na pograniczu ed in a concert version with Maciej Tworek „wielka nadzieja polskiej wokalistyki”. Dzieło gatunków” – przyznaje dyrektor Orski. leading the Choir and Orchestra of the Sile‑ zostanie zaprezentowane w wersji koncer‑ Kameralne dzieła m.in. Macieja Radzi‑ sian Philharmonic. “I don’t understand why towej, Chór i Orkiestrę Filharmonii Śląskiej wiłła i Mieczysława Karłowicza zabrzmią performing operas in concert versions is still poprowadzi maestro Maciej Tworek. „Nie 16 lipca w Muzeum Manggha, a wykonają je so unpopular in Poland. It’s standard practice rozumiem, dlaczego w Polsce wciąż panuje Kameraliści Filharmonii Krakowskiej pod at many philharmonics and opera theatres taka niechęć do wykonywania oper w wersji batutą czeskiego dyrygenta mieszkającego around the globe, yet many people still op‑ koncertowej. Jest to normalną praktyką na stałe w Wiedniu – Františka Macka. pose it here. And a great concert brings much w wielu filharmoniach i teatrach operowych Wydarzeniem będzie rzadko grany Koncert joy both to the performers and the audiences,” na świecie, jednak w naszym kraju wciąż podwójny na obój i harfę Witolda Lutosław‑ Orski explains. niektórzy mają opory przed taką prezentacją. skiego w interpretacji wybitnego czeskiego During the second concert, we will A przecież świetne wykonanie koncertowe duetu: oboisty Viléma Veverki, zwycięzcy hear pieces for clarinet and piano by com‑ może być znakomitą przyjemnością zarówno Międzynarodowego Konkursu Obojowego posers such as Mieczysław Weinberg, Wi‑ w graniu, jak i słuchaniu” – tłumaczy dyrek‑ w Tokio (2003), oraz harfistki Kateřiny En‑ told Friemann, Ignacy Feliks Dobrzyński tor festiwalu. glichovej, zdobywczyni prestiżowej nagrody and Krzysztof Penderecki performed by Podczas drugiego koncertu utwory na Classical Prague Award (2017). Krzysztof Grzybowski on clarinet and Piotr klarnet i fortepian autorstwa m.in. Mie‑ Specjalnością festiwalu stało się też Sałajczyk on piano (9 July, Collegium Novum czysława Weinberga, Witolda Friemanna, przywracanie do życia koncertowego kom‑ of the Jagiellonian University). The following Ignacego Feliksa Dobrzyńskiego czy Krzysz‑ pozytorów nieznanych bądź zapomnianych. day, the Church of the Holy Cross resounds tofa Pendereckiego usłyszymy w wykona‑ Tak było w minionych latach z dorobkiem with organ music from the Samogitian Tab‑ niu znakomitego klarnecisty Krzysztofa Mieczysława Weinberga, księcia Józefa lature from 1618 penned among the others Grzybowskiego i pianisty Piotra Sałajczyka Michała Poniatowskiego czy Józefa Kozłow‑ by Adam of Wągrowiec, and performed by (9 lipca, Aula Collegium Novum UJ). A już skiego. Tym razem krakowska publiczność Marcin Szelest. dzień później, 10 lipca w kościele św. Krzyża będzie mogła poznać zapomnianą twórczość A slightly unusual concert features dance Marcin Szelest wykona utwory organowe Konstantego Antoniego Gorskiego działają‑ songs by Witold Lutosławski (11 July, STU autorstwa m.in. Adama z Wągrowca pocho‑ cego na przełomie XIX i XX stulecia. W kon‑ Theatre). They will be performed by the ac‑ dzące z tabulatury żmudzkiej z 1618 roku. cercie zatytułowanym Mistrz i uczeń (17 lipca, claimed soprano Elżbieta Szmytka accompa‑ Zaskoczeniem może być koncert z piosen‑ Aula Collegium Novum UJ) w wykonaniu nied by the accordionist Janusz Wojtarow‑ kami tanecznymi Witolda Lutosławskiego znakomitej sopranistki Ewy Biegas i tenora icz, founder and leader of the Motion Trio. 11

Specjalnością festi- walu stało się też przywracanie do życia koncertowego kompozytorów nieznanych bądź zapomnianych.„ Wrocław Baroque Stanisława Napierały usłyszymy cykle Ensemble One of the festi‑ fot. / photo by Łukasz Rajchert 12 pieśni op. 22 Ignacego Jana Paderewskiego oraz 12 pieśni Gorskiego do słów m.in. Ma‑ val’s specialities rii Konopnickiej i Władysława Syrokomli. „Są to pieśni nieprawdopodobnie ciekawe is performing od strony kompozytorskiej, znakomite music by forgot‑ w wyrazie, nastroju i bardzo wymagające Lutosławski composed dance tunes for tango, dla pianisty” – zapewnia dyrektor Paweł waltz and foxtrot from the late 1950s under ten or little‑known Orski. Występujący w recitalu Stanisław the pseudonym Derwid, and the compos‑ Napierała jest studentem w klasie prof. Ewy er’s real identity wasn’t revealed until many composers. Biegas w Akademii Muzycznej w Katowicach, years later. “This is a brand new repertoire laureatem tegorocznego Turnieju Polskich for us. Perhaps the time is right for the festi‑ Akademii Muzycznych w Łodzi, który odbył val to start including lighter material on the and Gorski’s cycle of 12 Songs set to words by się w czerwcu. boundary of genres,” admits Orski. Polish poets such as Maria Konopnicka and Festiwal zakończy występ Wrocław Ba‑ Chamber works by composers such as Władysław Syrokomla. “They are absolutely roque Ensemble kierowanego przez Andrzeja Maciej Radziwiłł and Mieczysław Karłowicz fascinating songs in terms of composition, Kosendiaka (18 lipca, kościół oo. Karmelitów resound on 16 July at the Manggha Museum highly expressive, filled with emotion and na Piasku), renomowanego zespołu specjali‑ performed by the Chamber Ensemble of the challenging for the pianist,” promises Orski. zującego się w wykonawstwie historycznym, Kraków Philharmonic under the baton of The previously mentioned tenor Stanisław który z pasją odkrywa mało znany repertuar the Vienna‑based Czech conductor František Napierała, studying under Prof. Ewa Biegas z Europy Środkowej. Wrocławska formacja Macek. An important event will be Witold at the Academy of Music in Katowice, is a win‑ zaprezentuje perły polskiego baroku: dzieła Lutosławski’s rarely performed Double Con‑ ner of this year’s Polish Music Academies Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego, Marci‑ certo for oboe and harp interpreted by the Vocal Competition held in June in Łódź. na Józefa Żebrowskiego i Grzegorza Gerwa‑ acclaimed Czech duo Vilém Veverka, winner The festival closes with the performance zego Gorczyckiego. of the International Oboe Competition in To‑ of the Wrocław Baroque Ensemble under Jedno jest pewne – każdy z siedmiu kyo (2003), and harpist Kateřina Englichova, the direction of Andrzej Kosendiak (18 July, koncertów zapowiada się znakomicie winner of the prestigious Classical Prague Carmelite Church), experts in historically i jest w czym wybierać. Od muzyki dawnej, Award (2017). informed performance with the focus on ex‑ przez najlepszą kameralistykę i operę, po One of the festival’s specialities is per‑ ploration of the less well-known repertoire crossover – każdy znajdzie coś dla siebie. No forming music by forgotten or little‑known of Central Europe. The ensemble presents i najważniejsze: będą to spotkania z muzyką composers. In previous years, we have ex‑ the pearls of Polish baroque music including na żywo!� plored works by Mieczysław Weinberg, works by Stanisław Sylwester Szarzyński, Prince Józef Michał Poniatowski and Józef Marcin Józef Żebrowski and Grzegorz Ger‑ Kozłowski. This time we are introduced to wazy Gorczycki. largely forgotten music by Konstanty Antoni One thing is certain – each of the seven Gorski who worked at the turn of the 20th concerts sounds incredibly promising, and century. The concert titled Master and Pupil there’s plenty to choose from. From early (17 July, Collegium Novum of the Jagiellonian music, via refined chamber music and op‑ University) features the soprano Ewa Bie‑ era to crossover music – there’s plenty for gas and tenor Stanisław Napierała perform‑ everyone! And, most importantly, they will ing Ignacy Jan Paderewski’s 12 Songs Op. 22 be encounters with live music!�

Kraków Culture 02/2021 12 Wydarzenia Events

Opera Rara 2019, Così fan tutte, reż. / dir. Cezary Tomaszewski, Intrygi premiera / premiere i maskarady Intrigues fot. / photo by Edyta Dufaj and Masquerades

Festiwal Opera Rara Opera Rara Festival 8–11.07.2021 operarara.pl

Barbara Skowrońska en festiwal przyzwyczaił nas już do festival is usually held dur‑ Tzimowego, karnawałowego terminu, The ing Carnival in winter, but jednak w czasach pandemii płynność re‑ with the ongoing pandemic repertoires have pertuarów nie dziwi nikogo, a umiejętności become fluid and organisers have become adaptacyjne organizatorów są w cenie. Dla‑ experts at adapting to the changing situation. tego tym razem – Opera Rara latem! Czemu Thus, welcome to a summer version of Opera nie, wszak opery nigdy nie dość, zwłaszcza Rara! And why not – opera is perfect for any gdy na festiwalowym afiszu widnieje jedno season, especially when the festival resounds z Mozartowskich arcydzieł: Così fan tutte. with one of Mozart’s greatest masterpieces: Pytanie jest stare jak świat. Jak sprawdzić, Così fan tutte. czy wybranek/wybranka kochają naprawdę The question is one of the oldest in the i nawet poddani próbie pozostaną nam wier‑ world: how can we be sure whether our cho‑ ni? Wolfgang Amadeusz Mozart i librecista sen one truly loves us and remains loyal even Lorenzo Da Ponte, współautor sukcesu Don when tempted? Wolfgang Amadeus Mozart Giovanniego i Wesela Figara, zilustrowali je and his librettist Lorenzo Da Ponte, co‑re‑ pełną maskarad i intryg opowieścią o dwóch sponsible for the success of the acclaimed siostrach Dorabelli i Fiordiligi, których Don Giovanni and The Marriage of Figaro, tell stałość w uczuciach sprawdzają (oczywi‑ the story of sisters Dorabella and Fiordiligi, ście w konfiguracji „na krzyż”) narzeczeni as their fiancés Ferrando and Guglielmo test Ferrando i Guglielmo, aż do szczęśliwego their faithfulness by dressing up to tempt finału nierozpoznani w przebraniach… them away. Festooned with masquerade Albańczyków. and intrigue, all ends well when the young Opera, choć ciepło przyjęta w czasach soldiers throw off their cunning disguises as Mozarta, okazała się zanadto buffa dla Albanians and the lovers are reunited. Florestan Pluto ‑ Florestan fot. / photo by Tibor by / photo fot.

purytańskiej XIX‑wiecznej publiki. Jej urok Although warmly received in Mozart’s (niekiedy słodko‑gorzki) w pełni odkrył day, the opera was a little too buffa for puri‑ dopiero wiek XX, a wraz z nastaniem teatru tanical 19th‑century audiences. Its somewhat reżyserskiego okazało się, że jej największy‑ bitter‑sweet charm was finally rediscovered mi zaletami – obok zawsze cudownej muzyki in the 20th century, and as theatre has be‑ Jak sprawdzić, Mozarta – są właśnie umowność intrygi come increasingly director‑driven, it turned i pewna doza frywolności. out that the elements of intrigue and frivolity czy wybranek/ Z Così… mierzą się (nie po raz pierwszy, are its greatest assets – apart from Mozart’s wybranka kochają bo premiera tej inscenizacji miała miejsce brilliant music, of course. podczas Festiwalu Opera Rara 2019) reżyser This version of Così…, premiered at the naprawdę? Cezary Tomaszewski, który do obsady dodał Opera Rara Festival in 2019, is interpreted troje tancerzy, ruchem i gestem komen‑ by director Cezary Tomaszewski (adding „ tujących i pointujących poszczególne arie three dancers who provide a commentary i wydarzenia, oraz Jan Tomasz Adamus on unfolding events through movement and How can we be przewodzący Capelli Cracoviensis grającej gesture) and Jan Tomasz Adamus conduct‑ na historycznych instrumentach. Warto też ing Capella Cracoviensis playing on period sure whether our wsłuchać się w śpiew złożonego z amatorów instruments. We will also hear the Kraków Krakowskiego Chóru Mieszczańskiego, który Community Choir bringing together am‑ chosen one truly dowodzi, że Festiwal Opera Rara – i sama ateur singers and showing that the Opera loves us? opera – są naprawdę dla wszystkich.� Rara Festival – and opera itself – are truly open to everyone.�

Kraków Culture 02/2021 14 Wydarzenia Events New Trails We talk to Łukasz Na nowych Serwiński about opportunities for szlakach change and Josquin des Prez. O szansie na zmianę i Josquinie des Prez mówi Łukasz Serwiński.

Musica Divina 3–7.08.2021 musicadivina.pl

Barbara Skowrońska: Czym jest Musi- Barbara Skowrońska: What is the social ca Divina – festiwal społeczny? festival Musica Divina? Łukasz Serwiński: Musica Divina to Łukasz Serwiński: Musica Divina is an wydarzenie poświęcone muzyce sakralnej event dedicated to sacral music with a focus z naciskiem na muzykę dawną. Odkrywamy on early music. We explore it together with ją wraz z artystami – staramy się, aby nasz artists; we aim to ensure that the programme program był skonstruowany z premier lub features numerous premieres and that in‑ nowych programów zapraszanych do Kra‑ vited artists take a fresh look at early music, kowa zespołów – sięgamy jednak również po and we also reach for works by contemporary dzieła kompozytorów współczesnych, które composers for whom early music serves as dla dawnych utworów są nie tyle kontrą, co a counterpoint. kontrapunktem. The social aspect of the festival is our Z kolei festiwal społeczny jest naszą nową new formula developed to fit the current formułą wynikającą z okoliczności. Niepew‑ situation. The uncertainty that accompa‑ ność towarzysząca pozyskiwaniu grantów nies obtaining governmental grants and ministerialnych i trudna sytuacja kultury the difficulties faced by culture in Poland w ogóle w Polsce pandemicznej sprawiły, że during the pandemic mean that apart Łukasz Serwiński nie licząc prywatnych darczyńców, finan‑ from private donors Musica Divina has Prezes Fundacji inCanto sowanie Musica Divina nie ma stabilnych no sound and stable financial support; i dyrektor artystyczny festi- wali Musica Divina (Kraków) podstaw, tym bardziej że festiwal jest niebile‑ this is especially important since all events i Rezonanse (Podkarpacie). towany i nie przynosi wpływów. Korzysta‑ are free and the festival doesn’t generate

Director of the inCanto jąc więc z wzorców europejskich, przede a profit. Following European models, in Foundation and artistic wszystkim brytyjskich, przecieramy szlaki particular those developed in the UK, we director of the Musica Divina na polskim gruncie: postanowiliśmy oprzeć are paving the way in Poland: we decided (Kraków) and Rezonanse (Podkarpacie region) się na finansowaniu społecznym. Ogłosi‑ to crowdfund the event. Since we made the festivals. liśmy publiczną zbiórkę, mamy już ponad announcement, we have already attracted sześćdziesięciu patronów [na dzień 4 czerwca over 60 patrons [as at 4 June – ed.]. It’s – przyp. red.]. To całkiem sporo, zważywszy a healthy number, especially given that że akcja wystartowała niedawno. Postrzega‑ we started so recently. We are seeing this my tę zmianę jako szansę – na budowanie change as an opportunity to build a com‑ społeczności wokół festiwalu i osiągnięcie munity around the festival and to develop w przyszłości takiej jego formuły, która da a formula which in future will give us ar‑ nam wolność artystyczną i szerszą perspek‑ tistic freedom and a broader perspective in tywę w planowaniu programu, doborze planning programmes and selecting artists artystów czy tematu. and themes. Musica Divina 2020 fot. / photo by Kacper Montusiewicz

Co czeka nas na Musica Divina – po raz What can we expect along the new trail pierwszy na nowym szlaku? of Musica Divina? Chcemy w tym roku zrealizować pięć This year we want to host five concerts koncertów, których motywem przewodnim centred around Josquin des Prez to mark będzie postać Josquina des Prez w 500. roczni‑ 500 years since the composer’s passing. Since cę śmierci kompozytora. Ale że Musica Divina Musica Divina takes place in Kraków – an rozgrywa się w nieprzypadkowym miejscu – important centre of early music – we want to bo Kraków jest przecież stolicą muzyki daw‑ present Josquin’s work in the context of Po‑ nej – chcemy twórczość Josquina możliwie land and the city. We have reached for collec‑ najściślej powiązać z kontekstem Polski i na‑ tions held at the archive of Wawel Cathedral: szego miasta. Stąd pomysł na wykorzystanie works by Cracovian and Polish contempo‑ zbiorów pochodzących z archiwów katedry raries of Josquin. We are exploring the cycle wawelskiej: dzieł twórców krakowskich Musica in Ecclesia Cathedrali Cracoviensi Audita i polskich współczesnych Josquinowi. Posił‑ published by Musica Iagellonica, featuring kujemy się serią wydawniczą Musica in Ecclesia music by little‑known Polish composers Cathedrali Cracoviensi Audita publikowaną including Tomasz Szadek, Marcin Paligon, przez Musica Iagellonica, w której ukazują Krzysztof Borek and Walenty Gawara. się utwory mało znanych polskich kompo‑ An important element of this year’s Mu‑ zytorów: Tomasza Szadka, Marcina Paligona, sica Divina programme is the performance Krzysztofa Borka czy Walentego Gawary. of Krzysztof Borek’s Missa Mater Matris from Mocnym punktem programu Musica Di‑ the Wawel collection. It fits perfectly with the vina jest wykonanie mszy ze zbiorów wawel‑ festival’s main motif, since it is an adaptation skich – Missa Mater Matris Krzysztofa Borka. of Josquin des Prez’s mass bearing a sister ti‑ Świetnie wpasowuje się w motyw główny tle Missa Mater Patris. It reveals how Josquin’s festiwalu, bo jest adaptacją mszy Josquina des music permeated Cracovian circles and how Prez o bliźniaczym tytule Missa Mater Patris. music circulated in Renaissance Europe. Możemy na jej przykładzie zaobserwować, jak Missa Mater Matris has not been per‑ twórczość Josquina przenikała do środowiska formed for a long time, and this edition of krakowskiego i jak wyglądał obieg utworów the composition is fresh. We hope to hear muzycznych w renesansowej Europie. it in whole – or at least some excerpts from Kraków Culture 02/2021 → → The Gesualdo Six fot. / photo by Patrick Allen

Missa Mater Matris nie została dotychczas w katedrze na Wawelu. W zapisie nutowym it – performed by the British ensemble The wykonana współcześnie, bo i jej edycja jest podobieństwa są więc olbrzymie, ale to nie Gesualdo Six, who were due to appear in całkiem świeża. Chcemy, żeby w ramach jest po prostu ten sam utwór, pod którym Kraków last year. The event was cancelled Musica Divina zaprezentował ją – w całości podpisał się ktoś inny. due to the pandemic, so we are hoping this bądź jej fragmenty – brytyjski zespół The year is more successful. Gesualdo Six, który miał wystąpić w Kra‑ Kogo jeszcze usłyszymy na festiwalu kowie już w ubiegłym roku. Wtedy się nie w tym roku? Is Missa Mater Matris something of a pla‑ udało z powodu pandemii, teraz czynimy Zaprosiliśmy m.in. zespół Sollazzo En‑ giarism? więc zadość naszym planom. semble z siedzibą w Bazylei, ale zrzeszający No, I don’t think authorship was seen that muzyków z różnych stron Europy, grupę way during the Renaissance. Copyright didn’t Czy w przypadku Missa Mater Matris Armonía Concertada z Hiszpanii, a także exist [laughs], and such compositions were mamy do czynienia z rodzajem plagiatu? dobrze znaną już krakowskiej publiczności most likely accepted and honoured. I’d say Nie, nie sądzę, żeby w renesansie tak śpiewaczkę Annę Marię Friman i sopranistkę that it’s more of an adaptation. The sounds are pojmowano kwestie autorstwa dzieł. Nikt się Helenę Ek, które wystąpią z towarzyszeniem almost the same – Borek’s intervention in the nie przejmował prawami autorskimi [śmiech], polskiego zespołu wokalnego, który powsta‑ music is minimal. However, he had to adapt a takie działanie było najprawdopodobniej nie specjalnie na tę okazję. Josquin’s composition to the performers and w pełni honorowane i akceptowane. Powie‑ instruments at his disposal. He transposed the działbym, że to raczej rodzaj opracowania. Kim był patron tegorocznej edycji? Dla- key and swapped women’s vocals for a male Są to niemal te same dźwięki – interwencji czego dorobek tego franko-flamandzkie- ensemble because that’s who was singing at Borka w materiał muzyczny jest bardzo nie‑ go kompozytora – znany i adaptowany Wawel at the time. This means the score looks wiele. Natomiast musiał on dopasować dzieło nawet w dalekiej Polsce – jest dla nas tak very similar, but it simply isn’t the same work Josquina des Prez do aparatu wykonawczego, ważny? signed by a different person. jakim dysponował. Dlatego przetranspono‑ Przede wszystkim ze względu na niepod‑ wał je do innej tonacji, zrezygnował z głosów ważalną wartość artystyczną. Josquin des Who else will we hear this year? żeńskich i dokonał aranżacji na zespół Prez wykształcił indywidualny styl, który We have invited the Sollazzo Ensem‑ męski – bo takie śpiewały w czasach Borka inspirował kolejne pokolenia. Przypuszcza ble based in Basel and bringing together REKLAMA

Korzystając z wzorców europejskich, przede wszystkim brytyjskich, przecieramy szlaki na polskim„ gruncie. Following European models, in WSZYSTKO CZEGO POTRZEBUJESZ particular those Z N A J DZ I E S Z U N AS developed in the UK, we are paving the TWOJ E PI O RO . PL

way in Poland. ul. Skotnicka 175 ul. Kilińskiego 2

się, że należał do uczniów innego wielkiego musicians from all corners of Europe, Ar‑ to write compositions based on melodies twórcy – Johannesa Ockeghema. Był obywa‑ monía Concertada from Spain, and vocalist found in some of Josquin’s best known works. telem świata: Flamandem, który śpiewał na Anna Maria Friman and soprano Helena Ek They will resound during the concert by Anna dworze w Mediolanie i pracował w Rzy‑ who will be accompanied by a Polish vocal Maria Friman and Helena Ek; the vocalists mie w kapeli papieskiej. Zyskał sławę już ensemble created especially for the occasion. will perform solo parts accompanied by a choir w swoich czasach, niegasnącą do dziś. Warto of Polish artists. Two of these compositions bowiem zwrócić uwagę, że współcześnie nie Tell us more about the patron of this are ready and we are planning to create two tylko interpretujemy jego dzieła, ale wciąż year’s festival. Why is the work of this more. They will serve as a contemporary coun‑ wykorzystujemy melodie oparte na ich cantus Franco‑Flemish composer – known and terpoint to the great Josquin des Prez.� firmi. familiar as far afield as in Poland – so Przekonamy się o tym także podczas important? Musica Divina: na zamówienie festiwalu More than anything it’s because of its Mariusz Kramarz pisze kompozycje bazujące irrefutable artistic value. Josquin des Prez na melodiach zaczerpniętych z kilku bardziej developed his own individual style which znanych utworów Josquina. Zabrzmią inspired generations of musicians. It is likely one podczas koncertu Anny Marii Friman that he studied under another great artist, i Heleny Ek – obu paniom będą powierzone Johannes Ockeghem. He was a true citizen głosy solowe, a harmoniczne tło doda zespół of the world, singing at the court in Milan chóralny złożony z polskich artystów. Na and working in Rome with the Papal ensem‑ razie powstały dwie takie kompozycje, w pla‑ ble. He reached great acclaim in his life and nach mamy jeszcze dwie. Będzie to rodzaj his fame was passed down the generations. współczesnego kontrapunktu dla wielkiego It’s worth noting that we still interpret his Josquina des Prez.� works, and frequently reach for melodies based on their cantus firmi. We will hear this during Musica Divina: the festival has commissioned Mariusz Kramarz

Kraków Culture 02/2021 Aleksander Kotsis Autoportret / Self‑portrait, 1870–1874

18 W stylu SF Pod hasłem Science & Fiction nadchodzi Letnia ofen‑ sywa Sinfonietty Cracovii! W jej ramach orkiestra proponuje VII Sinfonietta Festival (1–4.07, oddziały Muzeum Narodowego w Krakowie) z ulubionym przez krakowian Clubbingiem kameralnym, a także wykonaniem zwycięskiego utworu Międzynarodo‑

fot. dzięki fot. uprzejmości artysty courtesy / photo of the artist wego Konkursu Kompozytorskiego Sinfonietta per Sinfonietta – w tym roku jego tematem jest dzieło na smyczki i intrygujący theremin. Zagłębimy się Sebastian Perłowski również w Mikrokosmos Stanisława Lema, na który Rekomendacje złożą się dziecięca Sinfonietka Bajki robotów (11.07, Pracowite lato Ogród Doświadczeń) oraz projekcja animacji braci Wakacje od muzyki? Nic z tych rzeczy! Artyści Filharmonii Quay Maska na podstawie prozy Lema z muzyką Recommendations Krakowskiej nie odkładają instrumentów i nie schodzą Krzysztofa Pendereckiego i Gustava Holsta graną ze sceny. Jeszcze w czerwcu wystartował Royal Opera na żywo przez krakowską orkiestrę pod batutą Festival skoncentrowany na postaci i muzyce geniusza Jurka Dybała (15.07, ICE Kraków). bel canto Gioacchino Rossiniego. W lipcu zabrzmi – po raz pierwszy w Polsce w pełnej wersji! – jego Elisabetta, regina SF Style d’Inghilterra (4.07), a program festiwalu uzupełni oratorium Sinfonietta Cracovia’s Summer Offensive, held under Stworzenie świata Josepha Haydna (1.07). Lipiec przyniesie the banner of Science & Fiction, is coming! The także inaugurację cyklu pod dyrekcją artystyczną Seba‑ orchestra presents the 7th Sinfonietta Festival stiana Perłowskiego Muzyka Polska odNova, w którym (1–4.07, branches of the National Museum in będziemy odkrywać dotąd niewydane i/lub niewykony‑ Krakow) including audience favourite Chamber wane dzieła rodzimych twórców. W pierwszej odsłonie Clubbing and a performance of the winning piece usłyszymy kompozycje Stanisława Wisłockiego (w 100. of the International Composition Competition rocznicę urodzin), w tym prawykonanie Rapsodii polskiej na Sinfonietta per Sinfonietta, focusing on strings fortepian z orkiestrą (3.07). Z kolei na sierpień zaplanowa‑ and theremin. We will also explore Stanisław no Festiwal 4 Tradycji, który zgodnie z nazwą sięgnie po Lem’s Microcosm comprising the children’s Little muzykę polską, żydowską, cerkiewną i Bliskiego Wschodu. Sinfonietta Fables for Robots (11.07, Stanisław Lem Wrzesień upłynie pod znakiem Festiwalu Szymanowski / Science Garden) and a screening of the Brothers Polska / Świat oraz Festiwalu Chórów Chłopięcych; powró‑ Quay animation Mask based on Lem’s prose with ci także Muzyka Polska odNova – z Symfonią nr 15 „Wierzę live music by Krzysztof Penderecki and Gustav w tę ziemię” Mieczysława Weinberga. A nie zapominajmy, Holst performed by the Cracovian orchestra un‑ że przez całe lato do sali FK i najróżniejszych zakątków der the baton of Jurek Dybał (15.07, ICE Kraków). Krakowa na kameralne koncerty zaprasza Philharmonic Music Summer – od niezapomnianych piosenek ze starego sinfonietta.pl kina (Wars, Szpilman, Petersburski) po kompozycje na czworo skrzypiec czy trio stroikowe. Po królewsku Busy Summer Eine kleine Nachtmusik z jazzującymi improwi‑ zacjami pianisty Piotra Wyleżoła, energia dętej Time for a break from music? Absolutely not! Artists Orkiestry Reprezentacyjnej Straży Granicznej from the Kraków Philharmonic aren’t downing instru‑ z Nowego Sącza i idylliczne melodie VI Symfonii ments or stepping down from the stage. The Royal Opera Beethovena w wykonaniu Orkiestry CORda Craco‑ Festival, focusing on the life and music of the maestro via – wszystko to i jeszcze więcej zabrzmi podczas of bel canto Gioacchino Rossini already launched in June. trzech wieczorów festiwalu „Wawel o zmierzchu” In July, we will hear his Elisabetta, regina d’Inghliterra w jednej z najpiękniejszych (i to nie tylko w Kra‑ (4.07) – the first time the complete work is performed kowie) koncertowych scenerii: na zamkowym in Poland! The festival programme also includes Joseph dziedzińcu arkadowym. Dajmy się zachwycić, Haydn’s The Creation (1.07). July also features the launch zaskoczyć i oczarować! of odNova Polish Music, the philharmonic’s latest cycle under the artistic direction of Sebastian Perłowski in 20–22.08.2021 which the musicians discover previously unpublished Zamek Królewski na Wawelu or unperformed works by Polish composers. The first castellogt.pl instalment resounds with compositions by Stanisław Wisłocki (marking the 100th anniversary of his birth), Royal Kraków including the world premiere of his Polish Rhapsody Eine kleine Nachtmusik with jazz piano improvi‑ for piano and orchestra (3.07). The Four Traditions sations by Piotr Wyleżoł, high-energy brass in‑ Festival, starting in August, explores Polish, Jewish, struments from the Representative Orchestra of Russian Orthodox and Middle-Eastern music. In turn, the Border Guards from Nowy Sącz and idyllic September resounds with the Szymanowski Festival / tunes of Beethoven’s Symphony No. 6 performed Poland / World and the Boys’ Choir Festival, and the next by the CORda Cracovia Orchestra... We will hear instalment of the odNova cycle: Mieczysław Weinberg’s all this and more during the three evenings of Symphony No. 15. And let’s not forget the Philharmonic the “Wawel at Dusk” festival at royal castle’s Music Summer, bringing chamber music from time‑ Arcaded Courtyard – one of the most beautiful less songs of classic Polish cinema (Wars, Szpilman, settings in Kraków and beyond. Prepare to be Petersburski) to string quartets and reed trios to the enchanted, surprised and delighted! philharmonic and all corners of Kraków throughout the holidays. 20–22.08.2021 Wawel Royal Castle filharmonia.krakow.pl castellogt.pl Chór Polskiego Radia / Polish Radio Choir fot. / photo by Magdalena Hałas Za miasto W 75. rocznicę urodzin Zbigniewa Seiferta muzyka wybitnego skrzypka ożyje podczas Seifert Jazz Days. W Europejskim Centrum Muzyki Krzysz‑ tofa Pendereckiego w Lusławicach wystąpią: finalista konkursu Seiferta z 2018 roku Marcin Nowy stary adres Hałat z projektem OWL, trio RGG ze specjalnym programem inspirowanym muzyką Seiferta, Koncertowe (i gastronomiczne) życie powraca współtwórca zespołu Atom String Quartet Da‑ do wnętrza dawnego Hotelu Forum. Właściciele wid Lubowicz z premierowym materiałem oraz nowo powstałego klubu muzycznego Hol deklaru‑ wrocławski zespół EABS z autorskimi interpreta‑ ją otwartość na wszystkie gatunki – od łagodnego cjami kompozycji patrona wydarzenia. Koncerty ambientu po ciężki rock. Wśród pierwszych zapo‑ będą także dostępne w sieci. W ramach imprezy wiedzianych wydarzeń znalazły się m.in. koncerty odbędą się również panele dyskusyjne z udziałem spod znaku ARS LATRANS: Odrodzenie z udziałem polskich i zagranicznych dziennikarzy poświęcone Meek, Oh Why?, nath, Coals, Dafeat i Touch Me twórczości Seiferta oraz Krzysztofa Komedy, który Not (25, 26.06), święto miłośników basu i nowej w tym roku obchodziłby 90. urodziny. fali hip-hopu Czeluść Festiwal (30, 31.07) oraz pro‑ 21–23.07.2021 pozycja dla zwolenników klasycznego hip-hopu Europejskie Centrum Muzyki w postaci występu ekipy JWP/BC (7.08). Krzysztofa Pendereckiego, Lusławice 250 Hol, ul. Konopnickiej 28 seifertcompetition.com facebook.com/holklubmuzyczny Beyond the City New Old Address On the 75th anniversary of the birth of Zbigniew Concert (and gastronomic) life is returning to Seifert, the violinist’s music is brought back to the former Forum Hotel. Owners of the brand life with Seifert Jazz Days. The Krzysztof Pen‑ new music club Hol are declaring themselves derecki European Centre for Music welcomes open to all genres, from the gentlest ambi‑ Marcin Hałat, winner of the 2018 Seifert Com‑ ent to the heaviest rock. The first scheduled petition, presenting his project OWL, the RGG events come under the banner of ARS LATRANS: trio with a special programme inspired by Sei­ Odrodzenie feat. Meek, Oh Why?, nath, Coals, fert’s music, Dawid Lubowicz, co-founder of Dafeat and Touch Me Not (25, 26.06); the con‑ the Atom String Quartet, presenting brand new certs are followed by the Czeluść Festival cele‑ material, and the EABS ensemble from Wrocław brating bass sounds and the latest hip-hop (30, performing their own interpretations of the Wśród gigantów 31.07), and a classic hip-hop gig from JWP/BC events’ patron. Concerts will also be available Sacrum Profanum: Kanon to cykl wydarzeń poszerzający ofertę crew (7.08). online. The event will also feature discussion panels with journalists from Poland and abroad, jednego z najważniejszych festiwali muzyki współczesnej Hol, 28 Konopnickiej Street w Polsce. W trakcie koncertu Navigatio Desiderium (30.06, ICE facebook.com/holklubmuzyczny dedicated to Zbigniew Seifert and Krzysztof Kraków) usłyszymy światowe prawykonanie utworu lemelki Komeda who would have been celebrating his Piotra Tabakiernika w wykonaniu Chóru Polskiego Radia 90th birthday this year. oraz utwór Finito ogni gesto Francesca Filideiego w wykonaniu Noc w plenerze 21–23.07.2021 Orkiestry Muzyki Nowej. W programie Execution of Intelligence The Krzysztof Penderecki European Noc Jazzu daje sygnał do pójścia w miasto! Pod‑ (20.07, Małopolski Ogród Sztuki) pianista Reinhold Friedl Centre for Music, 250 Lusławice czas jej 14. edycji muzyka rozbrzmiewać będzie na przedstawi dzieła Franza Liszta, Kathariny Klement, Györgya seifertcompetition.com Małym Rynku, w altanie obok Teatru im. Juliusza Ligetiego i Zbigniewa Karkowskiego, a podczas Bad Acid Trip Słowackiego, na dziedzińcach Muzeum Książąt (14.09, MOS) Spółdzielnia Muzyczna contemporary ensemble Czartoryskich i MOCAK-u, w ogrodzie Dworku Zbigniew Seifert fot. / photo by Raymond Clement zmierzy się z utworami Olgi Neuwirth i Fausto Romitellego. Białoprądnickiego i na scenie letniej Nowohuc‑ 30.06, 20.07, 14.09.2021, 20.00 kiego Centrum Kultury. Wystąpią m.in. Vladislav ICE Kraków, ul. Konopnickiej 17 „Adzik” Sendecki, Jürgen Spiegel, Tomasz Grochot, Małopolski Ogród Sztuki, ul. Rajska 12 Little Egoists, Szymon Mika, Charles Burton Trio, sacrumprofanum.com Dominik Wania, Kaja Karaplios czy José Torres & Havana Dreams. Wstęp na koncerty bezpłatny. Among Giants Sacrum Profanum: Canon is a cycle of events accompany‑ A Night Outdoors ing one of the most important festivals of contemporary Jazz Night is the perfect opportunity to head music in Poland. During the concert Navigatio Desiderium into the city! During the 14th edition of the event, (30.06, ICE Kraków) we will hear a world premiere of Piotr music resounds at Small Market Square, at the Tabakiernik’s lemelki performed by the Polish Radio Choir marquee by the Juliusz Słowacki Theatre, in the and Francesco Filidei’s Finito ogni gesto performed by OMN – courtyards of the Princes Czartoryski Museum New Music Orchestra. The programme Execution of Intelli‑ and MOCAK, in the garden of the Dworek Biało‑ gence (20.07, Małopolska Garden of Arts) features the pianist prądnicki Cultural Centre, and on the summer Reinhold Friedl presenting works by Franz Liszt, Katharina stage of the Nowa Huta Cultural Centre. We will Klement, György Ligeti and Zbigniew Karkowski, while hear Vladislav “Adzik” Sendecki, Jürgen Spiegel, during Bad Acid Trip (14.09, Małopolska Garden of Arts) the Tomasz Grochot, Little Egoists, Szymon Mika, Spółdzielnia Muzyczna contemporary ensemble performs Charles Burton Trio, Dominik Wania, Kaja Kara­- music by Olga Neuwirth and Fausto Romitelli. plios and José Torres & Havana Dreams. Entry 30.06, 20.07, 14.09.2021, 8pm to all concerts is free. ICE Kraków, 17 Konopnickiej Street Małopolska Garden of Arts, 12 Rajska Street 17.07.2021 sacrumprofanum.com krakowskienoce.pl

Kraków Culture 02/2021 20 Wydarzenia Events Jazz Is Zapach in the Air A warm summer night, peo‑ ple strolling through the jazzu streets of the Old Town, Ciepła letnia noc, ulicami buzzing café gardens, and Starego Miasta spacerują jazz is in the air. ludzie, z kawiarnianych ogródków dochodzi gwar, a w powietrzu unosi się jazz.

26. Summer Jazz Festival Kraków 4.07–1.08.2021 cracjazz.com

Bartosz Suchecki ego dźwięki już od ćwierć wieku nie‑ sounds have invariably filled Jzmiennie wypełniają krakowskie lato. Its Kraków’s summers for a quarter Tradycja zapoczątkowana w 1996 roku przez of a century. The tradition started in 1996 Witolda Wnuka – wraz z pierwszym Letnim by Witold Wnuk – with the first Summer Festiwalem Jazzowym w Piwnicy pod Bara‑ Jazz Festival at Piwnica pod Baranami – has nami – zakorzeniła się tak mocno, że muzy‑ become so deeply rooted that the music does ka nie milknie nawet w obliczu pandemicz‑ not fall silent even in the face of the uncer‑ nej niepewności. Program 26. edycji imprezy tainty surrounding the pandemic. The pro‑ stanowczo przekonuje, że jazz wciąż jest gramme of the 26th annual event definitely różnorodny, żywotny i odporny: od 4 lipca do proves that jazz is still just as diverse, vital 1 sierpnia pod szyldem Summer Jazz Festival and resistant: from 4 July to 1 August, nearly Kraków odbędzie się blisko sto koncertów. one hundred concerts will be held under the Kameralne kluby i nieskrępowane plenery, banner of the Summer Jazz Festival Kraków. starzy mistrzowie i młodzi wirtuozi, ukłon Intimate clubs and unfettered open‑air ven‑ w stronę tradycji i miejsce do eksperymen‑ ues, old masters and young virtuosi, a nod to tów… Proszę państwa – oto jazz! tradition and a place for experimentation… Ladies and gentlemen, this is jazz! Ekspres do Luizjany Zanim rozgościmy się na dobre w kró‑ The Louisiana Express lewskim mieście, pierwszego dnia festiwalu Before we settle down in the royal city, on przeniesiemy się myślami do światowej stoli‑ the first day of the festival we will transport cy jazzu. W programie wielkiego święta jazzu our thoughts to the world’s jazz capital. The tradycyjnego – Niedzieli Nowoorleańskiej programme for the grand celebration of tra‑ (4 lipca) – znalazły się koncerty w kawiar‑ ditional jazz – New Orleans Sunday (4 July) niach na Rynku Głównym, parada nawiązu‑ – includes concerts at the cafés of the Main jąca do zwyczaju Mardi Gras, a także koncert Market Square, a parade echoing the Mardi główny z udziałem polskich i amerykańskich Gras, and a main concert featuring Polish muzyków na placu Szczepańskim. and American musicians on Szczepański Najbardziej wyczekiwanym punktem Square. tegorocznego festiwalu jest występ kwar‑ The most anticipated show of this year’s tetu Branforda Marsalisa. Pochodzący festival is the performance by the Branford Branford Marsalis Quartet z muzycznej rodziny amerykański saksofo‑ Marsalis Quartet. The American saxophonist, fot. / photo by Eric Ryan Anderson nista miał być jedną z gwiazd ubiegłorocznej who originates from a musical family, was edycji – harmonogram europejskiego tour‑ supposed to be one of the stars of last year’s née rozbiły jednak pandemiczne ogranicze‑ festival – but the schedule of his European nia w podróżowaniu. Trasa została przełożo‑ tour was shattered by pandemic travel re‑ saxophonist Tomasz Grzegorski (7 July) and na o rok i na razie wszystko wskazuje na to, strictions. The tour has been postponed for pianist Vladislav “Adzik” Sendecki and per‑ że 11 lipca goście ze Stanów Zjednoczonych a year and so far everything indicates that on cussionist Jürgen Spiegel (16 July), as well zaprezentują się przed polską publicznością 11 July the American guests will play before as singer Anna Grochowicz(22 July) and the na scenie Kina Kijów. Organizatorzy posta‑ a Polish audience on the stage of the Kijów German Trio (30 July). rali się również o niespodziankę – w ostat‑ Cinema. The organisers also have a surprise The Manggha Museum of Japanese Art niej chwili do programu imprezy dołączył in store: at the last minute, the event con‑ and Technology will host two of this year’s ulubieniec krakowskiej publiczności Nigel firmed a performance by a perennial favour‑ concerts. The Konopnicka Street stage Kennedy, który 10 lipca wystąpi w Kinie ite of the Kraków audience, Nigel Kennedy, features solo piano recitals, with Dominik Kijów z projektem When I’m 64. appearing at the Kijów Cinema on 10 July Wania and Vladislav “Adzik” Sendecki per‑ with his project When I’m 64. forming on 14 July and Adam Makowicz on Pałace i muzeum 1 August. W koncertach specjalnych weźmie udział Palaces and museum ekstraklasa polskiej sceny jazzowej. Na Special concerts will feature the leading Good vibrations dziedzińcu Pałacu pod Baranami (lub w jego figures of the Polish jazz scene. The courtyard Traditionally, the majority of concerts Sali Balowej – decyzja bliżej daty wyda‑ of the Pod Baranami Palace (or the Ballroom – will be hosted by Piwnica pod Baranami and rzeń) wystąpią: Dorota Miśkiewicz i Marek the decision will be taken closer to the date of Harris Piano Jazz Bar. Both places have been Napiórkowski (9 lipca), Stanisław Soyka the event) will host Dorota Miśkiewicz and struggling during the pandemic, but look to (16 lipca), Aga Zaryan (24 lipca) oraz Hanna Marek Napiórkowski (9 July), Stanisław Soy‑ the future with hope. “We are fighting for Banaszak z zespołem (31 lipca). ka (16 July), Aga Zaryan (24 July), and Hanna survival,” stresses Maciej Węglarz, Harris’ Cztery kameralne spotkania z jazzem Banaszak with her band (31 July). manager. “At the moment our activities are odbędą się w Pałacu Potockich. Podczas Four intimate meetings with jazz will be limited, we have just three concerts a week, bezpłatnych koncertów usłyszymy duety held in the Potocki Palace. The free concerts but during the festival events will take pianisty Dino Massy i saksofonisty Tomasza will feature duets by pianist Dino Massa and place every day. Hopefully this will create Kraków Culture 02/2021 → → 22

Muzyka nie milk- nie nawet w obli- czu pandemicznej Nigel Kennedy fot. / photo by Wojciech Łyko niepewności. „ Na powrót do normalności liczy też Bogdan a positive buzz and we can get back to our Micek, dyrektor Piwnicy pod Baranami, normal routine from August.” Bogdan Micek, The music does która z opóźnieniem zainaugurowała 65. rok director of Piwnica pod Baranami, which działalności. „Ludzie to bestie, które łakną is belatedly celebrating its 65th anniver‑ not fall silent even towarzystwa, a artyści muszą mieć widza, sary, also hopes for a return to normality. od którego oczekują konkretnej reakcji” – “Humans are animals that crave compan‑ in the face of the przekonuje. Czy to właśnie jazz przyciągnie ionship, and artists must have an audience uncertainty sur‑ publiczność? „Festiwal ma swoją renomę from which they expect a specific reaction,” i sympatyków, którzy już telefonują, pytają he says. Is it the jazz that will attract the au‑ rounding the o koncerty. Sądzę, że frekwencja dopisze” – dience? “The festival has its reputation and ocenia nasz rozmówca. W sąsiadujących ze supporters who are already calling, asking pandemic. sobą kamienicach przez cały lipiec słuchać about concerts. I think there will be a good będziemy wykonawców z najwyższej półki. turnout,” says Micek. Throughout July we Oprócz polskich artystów wystąpią również will be listening to top‑notch performers Grzegorskiego (7 lipca) oraz pianisty Vla‑ goście z zagranicy, m.in. austriackie trio in neighbouring tenement houses. As well dislava „Adzika” Sendeckiego i perkusisty Purple Is the Color, trio amerykańskiego as Polish artists, we will hear guests from Jürgena Spiegela (16 lipca), a także wokalist‑ pianisty Stanleya Breckenridge’a, kwartet abroad, including the Austrian trio Purple Is kę Annę Grochowicz (22 lipca) i German Trio włoskiego pianisty Dino Massy, trio ar‑ the Color, American pianist Stanley Brecken- (30 lipca). gentyńskiej gitarzystki Vanesy Harbek czy ridge’s trio, Italian pianist Dino Massa’s Dwukrotnie melomanów będzie gościć swingujące trio bluesowe amerykańskiego quartet, Argentinian guitarist Vanesa Har‑ Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Mang‑ gitarzysty Charlesa Burtona. bek’s trio and American guitarist Charles gha. Na scenie przy ulicy Konopnickiej usły‑ To nie koniec klubowego grania. W środy Burton’s swinging blues trio. szymy solowe recitale pianistów – 14 lipca (7, 14, 21 i 28 lipca) Pracownia pod Baranami And that’s not all the club performances. wystąpią Dominik Wania i Vladislav „Adzik” gościć będzie występy cyklu Scena młodych. Od On Wednesdays (7, 14, 21 and 28 July) Pra‑ Sendecki, a 1 sierpnia zaprezentuje się Adam 7 do 13 lipca w klubie Piec Art w ramach Solo cownia pod Baranami will host performanc‑ Makowicz. Piano Week usłyszymy siedmioro wirtuozów es as part of the Young Stage series. From 7 to fortepianu. Summer Jazz Festival Kraków 13 July we will hear seven piano virtuosos as Pozytywne zamieszanie zawita także w gościnnych progach Jazz part of the Solo Piano Week at the Piec Art club. Tradycyjnie gospodarzami największej Clubu u Muniaka (4, 8 i 23 lipca) oraz klubu The Summer Jazz Festival Kraków will also liczby koncertów będą dwie sceny klubo‑ Alchemia (8, 25, 28 i 29 lipca), w którym visit the guest rooms of Jazz Club u Muniaka we – Piwnica pod Baranami i Harris Piano usłyszymy m.in. dwa koncerty minicyklu (4, 8 and 23 July) and Alchemia (8, 25, 28 and Jazz Bar. Oba miejsca zmagały się ostatnio Kilar w Alchemii. 29 July), where we will hear two concerts z pandemicznymi przeciwnościami, ale z na‑ Jazz brzmi znakomicie również w ple‑ from the Kilar in Alchemia miniseries. dzieją spoglądają w przyszłość. „Walczymy nerze – dowody na potwierdzenie tej tezy Jazz also sounds great al fresco – we can o przetrwanie – podkreśla Maciej Węglarz, będzie można zebrać w strefie Arena Garden, hear for ourselves at the Arena Garden zone, menedżer Harrisa. – Na ten moment pro‑ tuż przy Tauron Arenie Kraków (9, 16, 25 next to Tauron Arena Kraków (9, 16, 25 July wadzimy ograniczoną działalność, mamy lipca i 1 sierpnia), oraz na zamku Tenczyn and 1 August), and at Tenczyn Castle in Rud‑ trzy koncerty w tygodniu, ale już w trakcie w Rudnie (30 lipca). no (30 July). festiwalu wydarzenia będą się odbywać Warto pamiętać, że w trakcie Summer And don’t forget that the Summer Jazz codziennie. Mam nadzieję, że to nakręci po‑ Jazz Festival Kraków odbywa się również tra‑ Festival Kraków coincides with the tradi‑ zytywne zamieszanie i od sierpnia będziemy dycyjna Noc Jazzu (17 lipca), o której piszemy tional Jazz Night (17 July), which we cover mogli wrócić do naszego normalnego trybu”. na s. 19.� on p. 19.�

24 Wydarzenia Events In Their Głosem Own Voice Jan Słowiński talks about music journeys from własnym the Carpathians to the O muzycznych podróżach od Appalachians. Karpat po Appalachy mówi Jan Słowiński. EtnoKraków/Rozstaje EtnoKraków/Crossroads 15–22.08.2021 fot. / photo by Michał Ramus etnokrakow.pl

Bartosz Suchecki: Na co dzień jest pan Bartosz Suchecki: You’re usually very człowiekiem niezwykle aktywnym. active. Did last year give you a chance for Ostatni rok przyniósł odrobinę wy- a breather, or quite the opposite? tchnienia czy wręcz przeciwnie? Jan Słowiński: We had to fight on sever‑ Jan Słowiński: Trzeba było walczyć na al fronts: for the survival of the company and kilku frontach: o przetrwanie firmy i klubu, the club, for finance, and for Joanna Słowiń­ o zagrożone finanse, o inicjatywy koncertowe ska’s concerts which kept being postponed or Joanny Słowińskiej, które były przenoszone cancelled. For me and my colleagues, last year lub odwoływane. Dla mnie i moich bliskich meant working twice or three times as hard współpracowników rok ten oznaczał dwa, as before – fortunately not just to keep our trzy razy więcej pracy niż dotychczas – na heads above the water. In spite of the prob‑ szczęście nie tylko po to, żeby utrzymać się na lems, we managed to produce several fantas‑ powierzchni. Wbrew sytuacji udało nam się tic projects, including recording an album by zrealizować wiele pięknych projektów, w tym Joanna Słowińska with the AUKSO orchestra m.in. płytę Joanny Słowińskiej z orkiestrą and Stanisław Słowiński’s quintet featuring AUKSO i kwintetem Stanisława Słowińskiego compositions by Zygmunt Konieczny, and z kompozycjami Zygmunta Koniecznego czy holding the EtnoKraków/Crossroads festival kolejną edycję festiwalu EtnoKraków/Rozsta‑ in a hybrid format. Jan Słowiński je – w wariancie hybrydowym. Dyrektor i twórca festiwalu There was plenty to fight for – the Etno­ EtnoKraków/Rozstaje, prezes Stowarzyszenia Rozstaje: u Zbiegu Było o co walczyć – festiwal EtnoKra- Kraków/Crossroads festival has come Kultur i Tradycji. Współzałożyciel, ków/Rozstaje od 1999 roku pokonał a long way since 1999! z żoną Joanną, krakowskiego długą drogę. The festival is an element of the artis‑ klubu Strefa. Kandydat do tytułu Krakowskiego Ambasadora Ten festiwal jest często elementem rzeczy‑ tic reality I inhabit with my wife Joanna. Wielokulturowości A.D. 2020. wistości artystycznej, w której poruszamy się Twenty‑two years ago we mainly focused

Founder and director of the z Joanną, moją żoną. 22 lata temu ognisko‑ on traditional music from the Carpathians, EtnoKraków/Crossroads festival waliśmy się na tradycyjnej muzyce Karpat, Poland and Central Europe. After covering and president of the Crossroads Polski, Europy Środkowej. Po opanowaniu the basics, we ventured further afield, to‑ of Culture and Tradition Association. Co‑founder of „elementarza” poszliśmy dalej – w stronę wards the Balkan Peninsula and towards Kraków’s Strefa club with his Półwyspu Bałkańskiego, w stronę edycji monographic editions: The Easter Wind, Arctic wife. Nominated for the title monograficznych:Podróż na Wschód, Muzyka Circle, Direction: South, and presentation of of Kraków’s Multiculturalism Ambassador 2020 AD. Północy, Muzyka Południa, edycji poświęconej music traditions inscribed on the UNESCO list. muzycznym zabytkom z listy UNESCO. Od From the Carpathians to the Appalachians. Karpat po Appalachy. Przez te wszystkie Over the years, we have had a single, clear lata misja jest jedna: koncentrujemy się na mission: we focus on music which is creative tym, co twórcze, intrygujące artystycznie. and artistically intriguing; on artists speak‑ Na artystach mówiących głosem własnym, ing with their own, distinct voice, focusing EtnoKraków/Rozstaje 2018 25 EtnoKraków/Crossroads 2018 fot. / photo by Robert Słuszniak

on building an original message and ready to engage in creative dialogue with tradition.

But you haven’t abandoned music from our own region. The last two decades have been key for Po‑ land’s ethno music scene. It is highly diverse, and I try to follow interesting ideas and pres‑ ent them in the context of what’s happen‑ ing around the globe as part of the festival. This exchange is supported by the Strefa club where we host concerts and artistic work‑ shops in ethno, improvised and ethno‑jazz music throughout the year. The EtnoKraków/ Crossroads isn’t just an occasional treat for tourists, but rather a culmination of events held the year over. Last year, during the covid pandemic, we held over 60 concerts at Strefa, including streamed productions.

The pandemic cannot be escaped, though, especially in the context of this year’s festival. This year’s EtnoKraków/Crossroads features a strong line‑up of artists from the odrębnym, skupiających się na budowaniu etno i artystów z różnych stron świata, którzy ethno scene from Poland and all over the oryginalnego przekazu, gotowych na twórczy aktualnie mieszkają i tworzą w Polsce lub globe who are currently living and working dialog z tradycją. w krajach o dogodnym w dobie pandemii in Poland or in countries accessible at this zasięgu. Co istotne – w trudnych czasach fe‑ time of pandemic restrictions. This is im‑ Nie rozstaliście się z muzyką naszego stiwal budujemy w oparciu o sieć partnerstw. portant, and during this difficult time we regionu. 15 i 22 sierpnia wspólnie z Radiem Kraków are building the festival around a network Ostatnie dwie dekady były kluczowe dla uruchomimy scenę na dziedzińcu gmachu of partnerships. On 15 and 22 August, togeth‑ rozwoju polskiej sceny etno. Jest wielowąt‑ przy alei Słowackiego – przewidujemy trans‑ er with Radio Kraków we will launch the kowa i zróżnicowana; staram się nadążać za misje na antenie Radia Kraków i retransmisje stage at the courtyard of the broadcaster’s ciekawymi propozycjami i na bieżąco w ra‑ na antenie radiowej „Dwójki”. 20 i 21 sierpnia building at Słowackiego Avenue – we will be mach festiwalu konfrontować je z tym, co w Fortach Kleparz odbędą się duże koncerty transmitting live on Radio Kraków and re‑ dzieje się w świecie. Tej wymianie doświad‑ plenerowe z silnym akcentem na polską scenę transmitting on Polish Radio Channel 2. On czeń sprzyja też działalność klubu Strefa, etno i scenę ethno electro. W ramach Kraków 20 and 21 August, we will host large outdoor w którym organizujemy koncerty i warsztaty Culture Summer zaproponujemy m.in. 21 i 22 concerts at Forty Kleparz with a nod towards artystów sceny etno, sceny muzyki impro‑ sierpnia na scenie w parku Jordana program Poland’s ethno and ethno/electro scene. We wizowanej, sceny etnojazzowej – w skali przygotowany specjalnie dla publiczności will host several events as part of the Kraków całorocznej. Festiwal EtnoKraków/Rozstaje najmłodszej, popołudniowe warsztaty pieśni Culture Summer, including a programme nie jest okazjonalnym fajerwerkiem dla tury‑ i tańców tradycyjnych ze Śląska i Mazowsza for kids on 21 and 22 August at the stage at stów, ale kulminacją całorocznych prezenta‑ czy warsztaty rzemiosła tradycyjnego. Nie‑ Jordan Park, afternoon workshops of tra‑ cji klubu przy św. Tomasza 31. W ubiegłym które z wydarzeń pokazane będą na platfor‑ ditional songs and dances from Silesia and „covidowym” roku zrealizowaliśmy w Strefie mie PLAY KRAKÓW. Klub festiwalowy zloka‑ Mazowsze and arts and crafts workshops. ponad 60 koncertów, włączając produkcje lizowany będzie w klubie Strefa, a epilogiem Some of the events will be streamed on the streamingowane. wydarzeń spod znaku EtnoKraków/Rozstaje PLAY KRAKÓW platform. The festival club is stanie się premierowe wykonanie Symfonii based at Strefa; events held as part of Etno­- Jednak od pandemii nie da się uciec, czterech stron świata z muzyką Stanisława Sło‑ Kraków/Crossroads culminate with the pre‑ szczególnie w kontekście tegorocznego wińskiego 1 października w Sali Audytoryjnej miere of the Symphony from Four Corners of festiwalu. ICE Kraków.� the World featuring music by Stanisław Sło­ W tym roku na EtnoKraków/Rozstaje wiński, held at the ICE Kraków’s Auditorium pojawi się mocna reprezentacja polskiej sceny Hall on 1 October.�

Kraków Culture 02/2021 26 Wydarzenia Events

Summer W stronę Sounds dźwięków

oncertowa zima trwała znacznie dark winter of concerts last‑ Kdłużej niż przewidywał kalendarz. Na The ed much longer than our cal‑ Bartosz Suchecki szczęście coraz śmielsze słońce oraz wieści endars expected. Fortunately, the glorious o kolejnych zaszczepionych napełniły orga‑ sunshine and the extensive vaccination pro‑ nizatorów wydarzeń pewnym optymizmem gramme are filling organisers with optimism i zachęciły ich do działania. Na kulturalnej and hope. Kraków’s cultural map has gained mapie Krakowa pojawiły się nowe miejsca new venues, existing places have adapted to godne uwagi, stare zaadaptowały się do obec‑ the current situation, and the list of outdoor nej sytuacji, a lista plenerowych propozycji music events in the coming months is look‑ muzycznych na najbliższe miesiące wygląda ing impressive. imponująco. Musical summertime in Kraków is tra‑ Nadejście koncertowego lata w Krakowie ditionally launched by the Wianki – Fête tradycyjnie zwiastują Wianki – Święto Mu- de la Musique. This year the event has been zyki. W tym roku impreza została podzielona split into two parts. On 26 June, the Street na dwie części. 26 czerwca w ramach cyklu Music cycle brings young Cracovian musi‑ Uliczne granie na pięciu kameralnych scenach cians to five stages at Róż Avenue, Szcze‑ (aleja Róż, plac Szczepański, Powiśle, Nad‑ pański Square, and Powiśle, Nadwiślańska wiślańska, Wesoła) zaprezentują się młodzi and Wesoła streets. The second part will be krakowscy artyści. Druga część zostanie incorporated into the Kraków Culture Sum- włączona do programu Kraków Culture mer programme. Every weekend in August, Summer. W ramach tego projektu w każdy Jordana Park hosts concerts, spectacles and weekend sierpnia w parku Jordana odbędą other cultural events prepared by local fes‑ się koncerty, spektakle i inne wydarzenia tivals and institutions. More in the articles kulturalne przygotowane przez krakowskie on p. 4 and 88. festiwale i instytucje. Więcej informacji w ma‑ The city’s largest music venue, Tauron teriałach na s. 4 i 88. Arena Kraków, continues to thrive. The Are‑ Życie kwitnie wokół największej lokali‑ na Garden reopened in May; its recipe for zacji koncertowej w mieście – Tauron Areny good summer holidays includes street food, Kraków. W maju wznowiła działalność strefa arts and sports events and free concerts, for Arena Garden, której przepis na udane example as part of the Summer Jazz Festi‑ wakacje obejmuje street food, zajęcia sportowe val Kraków. Ticketed concerts will be held i artystyczne oraz bezpłatne koncerty (m.in. under the banner AreNa Lato. The stage set w ramach Summer Jazz Festival Kraków). up at the outside car park welcomes Paluch, Biletowane koncerty odbywać się będą KęKę, Sobel, Nosowska, Another Pink Floyd pod wspólnym szyldem AreNa Lato. Na with their project The Wall Live and the Visual specjalnie przygotowanej scenie na parkingu Symphony Orchestra with their multimedia zewnętrznym wystąpią Paluch, KęKę, Sobel, spectacle Sympho House. Nosowska oraz grupa Another Pink Floyd The second instalment of the cycle Sum‑ z projektem The Wall Live i Visual Symphony mer at the Forts is once again hosted by Orchestra z multimedialnym widowiskiem Forty Kleparz. As the season starts, the Sympho House. outdoor space at Kamienna Street has been Na drugą edycję cyklu Lato na For- expanded to include a relaxation zone, bar/ tach zaprasza klub Forty Kleparz. Wraz restaurant and green spaces. Between 20 Wianki – Święto Muzyki 2019 27 Wianki – Fête de la Musique 2019 fot. / photo by Krzysztof Szlęzak

June and 29 August, we will hear over thirty concerts by Polish artists representing clas‑ sic rock and blues (Lady Pank, Dżem), pop (Andrzej Pia­seczny, Kasia Kowalska, Cleo) and alternative music (WaluśKraksaKryzys, Patrick the Pan, Kaśka Sochacka). The Hype Park has been created at the nearby site of the former railway depot. The 5,000 m2 space will serve as a venue for meetings and events. Many concerts are z rozpoczęciem obecnego sezonu przestrzeń Lista plenerowych planned for July and August, featuring hip- plenerowa przy ulicy Kamiennej została hop (Białas & White 2115, Undadasea, Kukon, poszerzona o strefę relaksu, restobar i tereny propozycji muzycz- OIO, Sobel, Tuzza Globale), rock (Nocny Ko‑ zielone. W okresie od 20 czerwca do 29 nych na najbliższe chanek, Riverside, Kult and the cycle Road to sierpnia zaplanowano tu ponad trzydzieści Soulstone Gathering) and pop (Sanah). koncertów polskich artystów – usłyszymy miesiące wygląda Podgórze will also be busy: concerts held klasykę rocka i bluesa (Lady Pank, Dżem), as part of the Summer Sounds cycle will gwiazdy popu (Andrzej Piaseczny, Kasia imponująco. be held from early July until mid-August at Kowalska, Cleo) i alternatywę (WaluśKraksa‑ the Parkowa Sports Centre. The venue hosts Kryzys, Patrick the Pan, Kaśka Sochacka). „ more live performances by leading Polish W sąsiedztwie fortów, na terenie daw‑ artists: Kwiat Jabłoni, Brodka, Krzysztof nych magazynów kolejowych powstał Hype The list of outdoor Zalewski, Kortez, Mikromusic, Bitamina Park. To liczące ponad 5 tysięcy metrów and Artur Rojek. kwadratowych miejsce spotkań i imprez. Na music events in the We'll also see the return of an expanded lipiec i sierpień zaplanowano w nim kilkana‑ edition of Męskie Granie! On 6 and 7 August, ście koncertów, które zadowolą miłośników coming months is the Polish Aviation Museum welcomes Da­ hip-hopu (Białas & White 2115, Undadasea, looking impressive. wid Podsiadło, Ørganek and Daria Zawiałow; Kukon, OIO, Sobel, Tuzza Globale), rocka both evenings close with the Męskie Granie (Nocny Kochanek, Riverside, Kult, cykl Road Orchestra, performing in the 2020 line-up to Soulstone Gathering) i popu (Sanah). Gospodarzem krakowskiej części on Friday and as a brand new ensemble on Będzie się działo również w Podgórzu. Od ogólnopolskiego cyklu Lato w Plenerze Saturday. początku lipca do połowy sierpnia w Cen‑ będzie Nowa Rezydencja. W lipcu i sierpniu The host of the Cracovian instalment of trum Sportu Parkowa planowane są koncerty na terenie dawnego centrum administra‑ the nationwide cycle Summer in the Out‑ z cyklu Letnie Brzmienia. Również tutaj cyjnego nowohuckiego kombinatu coś dla doors will be Nowa Rezydencja. In July and bawimy się w najlepszym krajowym składzie: siebie znajdą miłośnicy hip-hopu (Guzior, August, the site of the former administrative m.in. z Kwiatem Jabłoni, Brodką, Krzyszto‑ ReTo, Żabson), metalu i ciężkiego rocka (Kat centre of the Nowa Huta steelworks resounds fem Zalewskim, Kortezem, Mikromusic, Bi‑ & Roman Kostrzewski, Vader, Gruzja, Jad, with hip-hop (Guzior, ReTo, Żabson), metal taminą czy Arturem Rojkiem, którzy zagrają Clairvoyance, Me and That Man, Decapi­ and heavy rock (Kat & Roman Kostrzewski, na żywo wiele premierowych utworów. tated) oraz popu (Mery Spolsky, Stachursky). Vader, Gruzja, Jad, Clairvoyance, Me and That Wraca też Męskie Granie – i to w posze‑ Pozostałe weekendy upłyną pod znakiem Man, Decapitated) and pop (Mery Spolsky, rzonym wydaniu! 6 i 7 sierpnia na terenie imprez z setami didżejskimi na żywo. Stachursky). The remaining weekends will Muzeum Lotnictwa Polskiego wystąpią m.in. To tylko wybrane muzyczne plenery feature live DJ sets. Dawid Podsiadło, Ørganek i Daria Zawiałow, nadchodzącego lata – wiele wskazuje na to, And that’s just some of the outdoor music a oba wieczory zamknie Męskie Granie Orkie‑ że czekają nas jeszcze kolejne niespodzianki. to be heard this year – there’s bound to be stra – w piątek w odsłonie 2020, w sobotę zaś O wszystkich będziemy pisać na portalu plenty more surprise in store! Keep an eye on usłyszymy zupełnie nowy, tegoroczny skład. karnet.krakowculture.pl.� karnet.krakowculture.pl for the latest news.�

Kraków Culture 02/2021 28 Wydarzenia Events Namiot spotkań Meeting O programowych zaskocze‑ Marquee niach, potrzebie spotkań i głosie kobiet opowiada We talk to Julia Lorenc about Julia Lorenc. surprises in the programme, the need for meetings and the voice of women.

fot. / photo by Edyta Dufaj

30. Festiwal Kultury Żydowskiej 30th Jewish Culture Festival 25.06–4.07.2021 jewishfestival.pl

Justyna Skalska: Co znalazło się, czego Justyna Skalska: What’s coming, what’s zabraknie i co nas zaskoczy podczas missing and what surprises has the 30th 30. Festiwalu Kultury Żydowskiej? Jewish Culture Festival in store for us? Julia Lorenc: Tegoroczny festiwal przy‑ Julia Lorenc: This year’s events will be gotowaliśmy w bardziej kameralnej formie more scaled down than usual. Of course we niż zazwyczaj. Oczywiście nie zabraknie will host a few major music events, but most kilku większych wydarzeń muzycznych, jed‑ will be much more intimate. nak większość z nich będzie miała intymny Given the current situation, we won’t be charakter. holding the Shalom on Szeroka Street concert, Biorąc pod uwagę obecną sytuację, zre‑ which is usually the climax of the festival. zygnowaliśmy z koncertu Szalom na Szerokiej, But the Jewish Culture Festival is about far który do tej pory był największym wydarze‑ more than Szeroka – we’ll make sure there niem naszego festiwalu. FKŻ to jednak nie is no doubt after this year’s edition! Julia Lorenc tylko Szeroka – po tegorocznej edycji nikt już After last year we know how important it Menedżerka programowa nie powinien mieć co do tego wątpliwości! is to see people and spend time together, so Festiwalu Kultury Żydowskiej. Po ostatnim roku wiemy, jak ważna jest we are bringing the Jewish Culture Festival Programme manager of dla nas wszystkich możliwość spotkania się Marquee to the corner of Józefa and Wąska Jewish Culture Festival. z ludźmi i spędzenia czasu razem. Dlatego streets. The marquee, an instant favourite ponownie spotykamy się w Namiocie FKŻ, of our guests, was the perfect solution in the który podobnie jak poprzednim razem stanie current pandemic reality. It hosts the ma‑ na rogu ulic Józefa i Wąskiej. Namiot, który jority of this year’s events. Every morning tak pokochała nasza publiczność, okazał się kicks off with a Press Meeting with Aga Kozak idealnym rozwiązaniem w obecnej postpan‑ – a perfect start to the day with our delicious demicznej rzeczywistości. To właśnie tam coffee from a finjan. They are followed by odbywa się większość tegorocznych wyda‑ lectures, literary meetings, interviews, Se­ rzeń. Już od rana zapraszamy na Poranne niors’ Workshops and conclude with a film prasówki z Agą Kozak – idealne na rozpo‑ screening, concert or DJ event in the evening. częcie dnia w towarzystwie naszej kawy There will also be festival classics such as the z findżana. Potem czekamy na uczestników Sabbath Breakfast and Classics at Noon. And of festiwalu w tym samym miejscu z wykła‑ course we’ll be maintaining all necessary dami, spotkaniami literackimi, audycjami, precautions to ensure the safety of all guests spotkaniami Pracowni Seniora, by zakończyć and festival staff. fot. / photo by Aleksandra May Aleksandra by / photo fot.

Jealous dzień wieczornym pokazem filmu, koncer‑ z nimi, nawet jeśli nie w dosłownym tego But surely there are other festival loca‑ tem czy imprezą DJ-ów. Nie zabraknie też słowa znaczeniu. To właśnie w tym kontek‑ tions… naszych festiwalowych klasyków: Śniadania ście i nawiązaniu do naszego tegorocznego As well as those familiar to our audience – szabatowego oraz Klasyki w południe. Oczywiście tematu przewodniego – którym jest ogień, the Marquee and the Tempel Synagogue wszystko to przy zachowaniu zasad sanitar‑ szeroko rozumiany jako przyczynek do – this year we are taking events to venues nych, tak żeby wszyscy nasi goście czuli się spotkań i interakcji między ludźmi – powstał hosting our festival for the first time. One is bezpiecznie i komfortowo. projekt Kumzits, który jest eksperymen‑ the Museum of Municipal Engineering where talnym programem współpracy pomiędzy we’ll hear a concert by Łona and Webber and No ale przecież festiwalowych miejsc Berlinem, Jerozolimą i Krakowem. Podczas The Pimps. We’ll also head beyond Kazi­ będzie więcej… festiwalu nasi goście sami będą mogli stać mierz to the original historic Jewish quar‑ Oprócz tych dobrze znanych naszej pu‑ się jego częścią, biorąc udział w projektach ter in Kraków: Collegium Maius presents bliczności – Namiotu czy synagogi Tempel artystycznych oraz interwencjach miejskich an incredible audiovisual project inspired by – w tym roku wchodzimy z wydarzeniami rozsianych po Kazimierzu. Copernicus and prepared especially for the do przestrzeni, które do tej pory nie były festival by the ensemble Dark Matter with kojarzone z festiwalem. Jednym z nich FKŻ nieoczekiwanie pokazuje w tym roku the Polish artist Erith. będzie Muzeum Inżynierii Miejskiej, gdzie także „kobiecą twarz”. Skąd ten kobiecy – Since there’s no avoiding pandemic re‑ spotkamy się na koncercie Łony i Webbera nie tylko feministyczny – wątek? strictions, we decided to think of them as an z The Pimps. Wychodząc także poza Kazi‑ Jak wspomniałam, tegorocznym mo‑ impulse to change the way we think about mierz, zawitamy do pierwszego historycz‑ tywem przewodnim festiwalu jest ogień, the festival rather than seeing them just as nie żydowskiego kwartału w Krakowie. symbolicznie rozumiany także jako przyczy‑ limitations. All the more so because we were Mowa tutaj o Collegium Maius, gdzie razem nek do spotkania wokół niego. Nie mogliśmy so keen on meeting people, even if it wasn’t in z zespołem Dark Matter zaprosimy wi‑ zatem nie poruszyć szerzej wątku kobiecego. the literal sense. It is in this context, and by dzów na wyjątkowy audiowizualny projekt W tradycji żydowskiej kobiety pełnią wszak reaching for the leading theme of this year’s inspirowany Kopernikiem przygotowany niezwykle ważną rolę – to właśnie one są events – fire, widely regarded as a driver of specjalnie dla festiwalu wraz z polską strażniczkami „ogniska domowego”. We human interaction – that the project Kumzits artystką Erith. współczesnym świecie ich rola jest jednak was developed as an experimental collabora‑ Nie mogąc uciec od restrykcji covido‑ znacznie szersza. W naszym cyklu Sister­ tion between Berlin, Jerusalem and Kraków. wych, potraktowaliśmy je nie jako ogra‑ hood, który przygotowaliśmy wspólnie During the festival, our guests will be able to niczenie, lecz bodziec do zmiany myślenia z Martą Majchrzak, poruszymy aktualne get involved by taking part in artistic projects o działaniach festiwalowych. Tym bardziej tematy związane z kobiecością w tradycji ży‑ and urban interventions scattered through‑ zależało nam na wyjściu do ludzi, spotkaniu dowskiej. Zobaczycie kobiety, które w duchu out Kazimierz. Kraków Culture 02/2021 → → 30 fot. / photo by Yotam Menda Levi Yotam by / photo fot.

tradycji robią rzeczy niezwykłe i jakże ważne dla świata! Odniesiemy się też do spraw, które dotykają każdego z nas w codziennym życiu. Kolejne odsłony „kobiecej twarzy” będziemy mogli zobaczyć w wielu innych wydarzeniach – koncertach, wykładach czy projektach artystycznych. Wśród nich Marta Majchrzak niezwykle wyczekiwany – pierwszy w na‑ szej historii – Koncert kantorek! To projekt Marta Majchrzak, explores important ideas przygotowywany przez kantorki i muzyków of being a woman in Jewish culture. We will z różnych stron świata, którzy we współpra‑ meet women who stick to traditions while cy z polskimi artystami stworzą coś zaskaku‑ achieving great things on the global scale! jącego, specjalnie na tegoroczny festiwal. W tradycji żydow- We will also explore issues affecting all of us in our daily life. Czy Festiwal Kultury Żydowskiej będzie skiej kobiety pełnią More instalments of the female face will obecny w sieci jeszcze po jego zakończe- wszak niezwykle be revealed in other concerts, lectures and niu i po raz kolejny zagości w naszych art projects. They include the long‑awaited domach? ważną rolę – to wła- Kantor Concert featuring only women sing‑ Jak najbardziej! To właśnie dla tej części ers for the first time! The project has been publiczności, która nie będzie mogła oso‑ śnie one są straż- prepared by kantors and musicians from all biście zjawić się w Krakowie, stworzyliśmy niczkami „ogniska over the globe who have worked with Polish specjalną platformę streamingową. Będzie‑ artists to create something special for this my na niej transmitować festiwalowe wyda‑ domowego”. year’s festival. rzenia. Część z nich będzie także dostępna po zakończeniu festiwalu. „ Will the Jewish Culture Festival be avail‑ able online once again? Na koniec poproszę o garść własnych, In Jewish traditions, Of course! We have created a streaming osobistych festiwalowych rekomendacji! platform especially for those viewers who Najbardziej wyczekiwane przeze mnie women play an cannot attend the festival in person. We muzyczne punkty programu to koncert will stream events live, and some will also Jealous – punkowej grupy kobiecej, która incredibly impor‑ be available after the festival finishes. dostarczy nam dużo energii podczas wieczo‑ tant role of guard‑ ru w Namiocie oraz wspomniany już Koncert To finish, please give us a few of your kantorek, który będzie efektem współpracy ing the “home fire”. personal recommendations. wielu znakomitych artystek i artystów The event I’m most excited about is the z całego świata. Z rzeczy mniej oczywistych concert by the female punk band Jealous i niekoniecznie koncertowych zdecydowanie which will bring the Marquee down with polecam pokaz filmu Mamboniks, który po‑ their energy, and the Kantor Concert which rusza niezwykle ciekawe zjawisko: ogromne is the culmination of hard work of artists zainteresowanie tańcem mambo wśród ame‑ This year’s festival is also unexpectedly from all over the globe. I can also really rec‑ rykańskiej społeczności żydowskiej w latach revealing a female face. Why this femi‑ ommend the screening of the film Mamboniks, 50. XX wieku. nine – not just feminist – theme? exploring the 1950s craze of Jewish dancers W tym roku udało nam się przygotować As I said earlier, this year’s main theme is from New York City falling head over heels prawie 100 festiwalowych wydarzeń. To fire and its symbolic meaning of gathering for the mambo. okazja, by poznać nowych gości i ciekawe around it, so we couldn’t possibly leave out This year we have prepared almost 100 zjawiska z żydowskiego kręgu kulturowego, the theme of women. In Jewish traditions, events. They’ll be a perfect opportunity to a także zyskać nowe spojrzenie na aktualne women play an incredibly important role of meet new guests, explore Jewish cultur‑ tematy. Mam nadzieję, że tegoroczna edycja guarding the “home fire”, although in the al circles and cast a fresh eye on current będzie niemałym zaskoczeniem dla naszej contemporary world their role reaches far events. I hope we’ll bring plenty of exciting publiczności!� further. The cycle Sisterhood, prepared with surprises!� Wydarzenia Events 31 Wonders Cuda & Oddities i dziwy Director Jerzy Zoń talks about the ULICA pro‑ O programie ULICY, otwarciu gramme, the opening of nowej siedziby i przyszłości a new venue and the future Teatru KTO opowiada dyrektor of KTO Theatre. Jerzy Zoń.

34. ULICA Festival 9–11.07; 4, 5.09.2021 teatrkto.pl

Justyna Skalska: Nadchodzi czas waka- Justyna Skalska: The holiday season is cji, który w Krakowie zawsze obfituje coming, which in Kraków is always full w wydarzenia kulturalne, a jednym of cultural events, and one of the most z najbardziej oczekiwanych jest festiwal anticipated is the ULICA, street theatre teatrów ulicznych ULICA organizowany festival organised by KTO Theatre. What przez Teatr KTO. W jakiej formule odbę- form will the 34th edition take? dzie się 34. edycja? Jerzy Zoń: Last year, I wanted to show Jerzy Zoń: W tamtym roku chciałem the viewers of ULICA the craziest, most pokazać widzom ULICY najbardziej szalone, amazing and weird things. We tend to for‑ zdumiewające i dziwne rzeczy. Już od wie‑ get that people have wanted to see unusual ków – o czym zapominamy – ludzie pragnęli and shocking things for centuries: a head‑ oglądać to, co niecodzienne i zaskakujące: less woman, a tightrope walker, a fire eater. kobietę bez głowy, linoskoczka, połykacza That’s why I called the previous edition of ognia. Dlatego poprzednią edycję festiwalu the festival “Bizarre Acts”. However, the fot. / photo by Bartek Cieniawa nazwałem „Dziwne zdarzenia”. Przyszło strangest phenomenon in recent years ar‑ jednak najdziwniejsze w ostatnich latach rived in the form of the pandemic. In the Jerzy Zoń zjawisko – pandemia. Jesienią udało nam się autumn we were able to complete half of the Polski reżyser i aktor teatralny, zrealizować połowę zaplanowanego progra‑ planned programme. The restrictions did dyrektor i współzałożyciel Teatru KTO, organizator ULICY mu. Obostrzenia nie zniechęciły widzów, not discourage the audience, and the per‑ Festiwalu Teatrów Ulicznych. a spektakle, które prezentowaliśmy w plene‑ formances we held in the open air enjoyed

Polish theatre director rze, cieszyły się ogromną popularnością. great popularity. and actor, director and Niestety, wielu artystom, szczególnie Unfortunately, since many artists were co‑founder of the KTO spoza Polski, nie udało się do nas przyje‑ unable to come, especially from outside Po‑ Theatre, organiser of the ULICA Street Theatre chać. Dlatego postanowiłem kontynuować land, I decided to continue last year’s theme Festival. ubiegłoroczny temat, nazywając 34. ULICĘ by calling the 34th ULICA “Bizarre Acts. Re‑ „Dziwne zdarzenia. Reaktywacja”. Tegorocz‑ activation”. This year’s festival will have two na edycja będzie mieć dwie odsłony: letnią parts: summer (9–11 July) and autumn (4, 5 (9–11 lipca) oraz jesienną (4, 5 września). September). I should stress that this formula Muszę podkreślić, że ta formuła sprawdziła has already proven itself last year and that’s się już w zeszłym roku i dlatego chcemy ją why we want to continue it. kontynuować. What “strange” and interesting things Co „dziwnego” i interesującego znaj- can we find in the summer festival pro‑ dziemy w letnim programie festiwalu? gramme? Kraków Culture 02/2021 → → 32 Zapach czasu, reż. Jerzy Zoń (Teatr KTO) The Fragrance of Time, dir. Jerzy Zoń (KTO Theatre) Już od wieków ludzie pragnęli oglądać to, co niecodzienne i zaskakujące: kobietę bez głowy, linoskoczka, połyka- cza ognia. Staramy się zaprezentować bogaty We are trying to present a rich programme program mimo trudnego dla nas momentu, „ despite this difficult time for us when some gdy niektóre teatry, zwłaszcza zagraniczne, theatres, especially foreign ones, are unable jeszcze nie mogą do nas przyjechać ze wzglę‑ People have wanted to visit us due to various restrictions. There‑ du na różne ograniczenia. Dlatego w lipcu fore, in July we are preparing a Polish edition, szykujemy edycję polską, a we wrześniu to see unusual and and in September we hope to welcome an mamy nadzieję powitać w Krakowie między‑ international cast to Kraków. narodową obsadę. shocking things for In July, we will invite our regular guests, W lipcu zaprosimy naszych stałych go‑ centuries: a head‑ including HoM Theatre, Na Walizkach Thea‑ ści, m.in. Teatr HoM, Teatr Na Walizkach czy tre and Stage 96 theatre with a performance Scenę 96 ze spektaklem dla dzieci. Pokażemy less woman, a tight‑ for children. We will be showing a project by projekt naszych młodszych kolegów z Teatru our younger colleagues from Migro Thea‑ Migro: DROM – ścieżkami Romów. Teatr Biuro rope walker, a fire tre: DROM – on the Paths of the Roma. The Biuro Podróży zaprezentuje swój najnowszy spek‑ eater. Podróży Theatre will present its latest “pan‑ takl „pandemiczny” opowiadający o miłości demic” play about love and longing, isolation i tęsknocie, izolacji i oddaleniu, czyli Eurydy‑ and remoteness, namely Eurydice. There will kę. Nie zabraknie też takich gwiazd, jak Joan Kiedy Teatr KTO zainauguruje swoją also be stars such as Joan Catalá, an actor Catalá, aktor z Barcelony kreujący wspaniałe działalność w nowej podgórskiej siedzi- from Barcelona who creates wonderful per‑ przedstawienia z przypadkowymi ludźmi, bie przy ulicy Zamoyskiego? formances with passers‑by, and the German oraz Merel Kamp i Jos van Wees, czyli duet Uroczyste otwarcie siedziby odbędzie duo Merel Kamp and Jos van Wees whose z Niemiec, który w zabawnej etiudzie Spring‑ się dwa razy: 6 i 7 września. Poprzedzi light‑hearted etude Springtime – suspended time – zawieszony na dwóch sprężynach! – go, jeszcze w ramach ULICY, prawdziwie on two springs! – is a tragicomic love story. ukaże damsko‑męskie perypetie… Festiwal „dziwne” zdarzenie: po dwóch stronach The festival will take place in five locations: odbędzie się w pięciu lokalizacjach: trady‑ Wisły, między Kazimierzem a Podgórzem, traditionally the Main Market Square, the cyjnie na Rynku Głównym, Małym Rynku staną dźwigi, między którymi na wysokości Small Market Square and the Podgórski Mar‑ i Rynku Podgórskim, a także – i to jest 40 metrów będzie rozpięta lina. I to właśnie ket Square, and – for the first time – in front nowość – w dawnym kompleksie szpitalnym po tej linie – bez zabezpieczeń! – będzie of Tauron Arena Kraków and at the former Wesoła (gdzie zaprezentujemy m.in. spek‑ poruszać się charyzmatyczna akrobatka hospital complex Wesoła where we will pres‑ takle Ślepcy i Zapach czasu Teatru KTO) oraz z Francji Tatiana‑Mosio Bongonga z zespołu ent performances including The Blind and The przed Tauron Arena Kraków. Część widowisk Basinga. Jej przejście na drugą stronę rzeki Scent of Time. Some shows will also travel to zawędruje również do Gliwic i Tarnowa. będzie dla nas symboliczne – wszak Teatr Gliwice and Tarnów. KTO również przechodzi ze Śródmieścia do To w wakacje, a jesienią? Podgórza… That’s in the holidays – what about the We wrześniu szykujemy natomiast „ligę autumn? mistrzów”. Mamy nadzieję, że przyjedzie do Nowe miejsce na kulturalnej mapie Kra- In September we are preparing a “cham‑ nas Afuma: świetny zespół akrobatów z Togo kowa oznacza również nowe działania. pions league”. We hope to welcome Afuma używających sześciometrowych bambusowych Co szykuje dla nas Teatr KTO? – a great team of acrobats from Togo using szczudeł. Zaprosiliśmy również francuską Pod hasłem „Małopolska – Polska – six‑foot bamboo stilts. We have also invited grupę żonglerów, tancerzy i aktorów Bistaki, Świat” chcemy od wtorku do soboty pre‑ the French group of jugglers, dancers and która udowodni, że można zrobić rewelacyjny zentować najwyższej jakości spektakle, actors Bistaki, who will show that it is possi‑ teatr uliczny za pomocą… łopat i ziaren kuku‑ monodramy i przedstawienia taneczne spoza ble to make sensational street theatre using… rydzy! Wystąpi również arcymistrz klaunady Krakowa. Moim celem jest wyszukiwać shovels and corn kernels! There will also be Leo Bassi w poruszającym spektaklu Ja, Musso‑ i prezentować widzom wyjątkowe spektakle an appearance by clown maestro Leo Bassi in lini!, którego metafora w realiach współczesnej bez tekstu: pantomimiczne, performatywne, a moving performance Me, Mussolini!, whose Polski będzie aż nadto wymowna… Przed nami uniwersalne i zrozumiałe dla każdego. metaphor in the realities of contemporary w sumie 70 przedstawień, na które już teraz Niedziela z kolei będzie przeznaczo‑ Poland will be all too eloquent… We have zapraszam wszystkich krakowian i gości! na w stu procentach dla dzieci. Poprzez a total of 70 performances ahead of us, and fot. / photo by Arkadiusz Szadkowski piękne, mądre spektakle i warsztaty chcemy I hope all of Kraków’s residents and guests beautiful and clever performances and work‑ uwrażliwić młodych widzów na ból naszej will join us! shops to introduce young viewers to impor‑ planety, uczyć tolerancji i poszanowania dla tant topics such as the suffering of our planet, odmienności. Do tego dojdą działania uliczne When will KTO Theatre inaugurate its ac‑ tolerance and respect for difference. We will i warsztaty, ale – podkreślam – nie chcemy tivities at its new home at Zamoyskiego­ also host street activities and workshops, but robić z Teatru KTO domu kultury. Uważam, Street? I stress that we do not want to turn KTO The‑ że teatr powinien zostać teatrem. The grand opening of the theatre will be atre into a cultural centre. I think theatre Chcemy też otworzyć się na lokalną held twice: on 6 and 7 September. It will be should stay theatre. społeczność i swoim zwyczajem wyjść na preceded, still as part of ULICA, by a truly We also want to open up to the local com‑ ulicę. Dlatego też uczynimy Rynek Podgórski “strange” event: cranes will be erected on munity and take to the streets in our cus‑ naszą drugą sceną. Już teraz planujemy dwa both banks of the Vistula, between Kazimierz tomary way. That’s why we will make the plenerowe wydarzenia: w sierpniu Podgór‑ and Podgórze, with a 40‑metre rope stretched Podgórski Market Square our second stage. ską Paradę Teatralną, a pod koniec roku between them. And the charismatic French We are already planning two outdoor events: Podgórski Bal Sylwestrowy. Z kolei podczas acrobat Tatiana‑Mosio Bongonga from the the Podgórze Theatre Parade in August, and warsztatów realizowanych w ramach pro‑ Basinga ensemble will walk on this very rope the Podgórze New Year’s Eve Ball. In turn, jektu „Cztery odcienie teatru” mieszkańcy – without any protection! Her passage to the during the workshops carried out as part of dzielnicy – ale nie tylko – będą mieli okazję other side of the river will be symbolic for us the “Four Shades of Theatre” project resi‑ poznać łemkowską, tatarską i romską kul‑ – after all, Theatre KTO is also moving from dents of the district – and others – will have turę, zrozumieć rzeczywistość osób niepeł‑ the city centre to Podgórze… the opportunity to learn about Lemko, Tatar nosprawnych czy doświadczyć sztuki przez and Roma cultures, understand reality faced pryzmat ekologii i nowych technologii. A new location on the cultural map of by people with disabilities, and experience Kraków also means new activities. What art through the prism of ecology and new Czyżby Teatr KTO miał stać się Teatrem is KTO Theatre preparing for us? technologies. Podgórskim?! With the motto “Małopolska – Poland – Spotkałem kiedyś artystę, który w opusz‑ World”, from Tuesday to Saturday we want Is KTO Theatre about to become the czonych zakładach tekstylnych w jednej to present the highest quality performances, Podgórski Theatre?! z dzielnic w Lille we Francji zorganizo‑ monodramas and dance shows from out‑ I once met an artist who organised an wał Międzynarodowy Teatr Dzielnicowy. side Kraków. My goal is to find and present International Neighbourhood Theatre in Zaintrygowała mnie ta skomplikowana exceptional performances without words: abandoned textile factories in Lille, France. nazwa. „Nieważne, gdzie tworzymy sztukę; pantomimic, performative, universal, and I was intrigued by the complicated name. “It ważne, co za jej sprawą mamy do powiedze‑ understandable for all. doesn’t matter where we make art; it matters nia” – powiedział. I tego Teatr KTO będzie się Sundays, on the other hand, will be ful‑ what we have to say through it,” he said. And trzymać.� ly dedicated to children. We will present that’s what KTO Theatre is going to stick to.�

Kraków Culture 02/2021 34 Wydarzenia Events Word in Słowo Action This year we will search for a “more capacious form” w działaniu for stories of today’s world. W tym roku będziemy szukać „formy bardziej pojemnej” dla opo‑ wieści o współczesnym świecie.

10. Festiwal Miłosza 10th Miłosz Festival 9–11.07.2021 miloszfestival.pl

Anna Mazur asło dziesiątej edycji Festiwalu Miłosza motto of the tenth Miłosz Fes‑ H„Nieobjęta ziemia” zostało tradycyjnie The tival, “Unattainable Earth”, już zapożyczone z twórczości patrona wyda‑ is once again borrowed from the patron’s rzenia. Odwołuje się do swoistej dezorienta‑ writings. It refers to the sense of disorien‑ cji, którą przeżywamy w obliczu dynamicz‑ tation we experience when faced with rapid nych zmian zachodzących w świecie. Na changes all around us. Somewhat surprising‑ ratunek przychodzi nam – choć w nieoczy‑ ly, poetry comes to the rescue. Krzysztof Siw‑ wisty sposób – poezja. Krzysztof Siwczyk, czyk, the festival’s artistic director, suggests dyrektor artystyczny festiwalu, podpowiada, that it “doesn’t save people or nations, but że „nie ocala [ona] ludzi ani narodów, tylko rather the sense and meaning of words. We sensy i znaczenia słów. Są nam one dzisiaj need them like we need oxygen, which seems potrzebne jak tlen, którego brakuje w coraz in short supply in the stuffy language we use bardziej dusznej postaci języka służącego do to communicate.” He adds, “Perhaps poetry porozumiewania się”. I dodaje: „Być może conceals a new imagination which will help w poezji kryje się nowa wyobraźnia, dzięki the world shake itself out of doubt and uncer‑ której świat otrząśnie się ze zwątpienia i nie‑ tainty.” During the festival we will take part pewności”. W czasie festiwalu spotkamy się in online meetings with Agi Mishol, Alice w formie online z Agi Mishol, Alice Oswald, Oswald, Ivan Štrpka , Peter Gizzi and Antho‑ Ivanem Štrpką, Peterem Gizzim i Anthonym ny Joseph – artists who follow a similar path Josephem, twórcami, którzy – podobnie jak to Czesław Miłosz in searching for a language Czesław Miłosz – poszukują języka, którym to express the vastness and elusiveness of our można opisać rozległość i nieuchwytność life’s journey and the everchanging world. życiowej podróży i zmieniającej się wokół Agi Mishol stresses the great sensitivity of nas rzeczywistości. poets to the tiniest changes in language driv‑ Nic dziwnego zatem, że Agi Mishol en by issues such as climate change, extinc‑ podkreśla szczególne wyczulenie poetów na tion, pandemics, political crises and rapid najmniejsze przekształcenia językowe spo‑ technological development. “Poets, who are wodowane m.in. zmianami klimatycznymi, attentive to words, are the seismographs of wymieraniem gatunków, pandemią, kryzy‑ language and immediately identify all chang‑ sami politycznymi czy szybkim rozwojem es in a language, which is an organic entity technologicznym. „Poeci, uważni na słowa, that develops and changes, reflecting society są sejsmografami języka i natychmiast and politics. Our way to savour a new word 35

Agi Mishol fot. / photo by Bar Gordon identyfikują wszystkie zmiany w języku, is to integrate it into the poem. The poem is life. By thinking, it feels; and by feeling, it który jest organicznym bytem, rozwija się our taste buds. In particular, we are sensitive thinks. All in the same moment. Only poetry i zmienia, odzwierciedlając społeczeństwo to ‘laundered’ words, new words or expres‑ can do this. It turns to perceptive individu‑ i politykę – twierdzi izraelska pisarka. – Na‑ sions that have been created to camouflage als whose sensitivity to the living energy of szym sposobem na delektowanie się nowym something that is not fit to be said explicitly. poetry can have an enormous influence on słowem jest włączenie go do wiersza. Wiersz For example, in Israel, instead of saying ‘oc‑ it and on the rapidly changing world quietly, to nasze kubki smakowe. W szczególności cupied territories’ people say ‘settlements’, almost imperceptibly.” So open a volume of jesteśmy wrażliwi na słowa »wyprane«, thereby slowly modifying perception and contemporary poetry to find the potential nowe słowa lub wyrażenia, które zostały thought. Such phenomena greatly stimulate of poetic language in how our perception of stworzone w celu zakamuflowania czegoś, poetry, one of the roles of which is to awaken the world is changing. czego nie można powiedzieć wprost. Na people who have dozed off into comfortable The Miłosz Festival also seeks a more capa‑ przykład w Izraelu zamiast mówić »tery‑ new phraseologies.” The American poet Peter cious form to present new ways of expression toria okupowane«, ludzie mówią »osiedla«, Gizzi responds to the current crisis in his linked with poetry in its OFF section. Anthony powoli zmieniając w ten sposób postrzeganie poem Speech Acts for a Dying World from the Joseph, the British/Trinidadian poet whose i myślenie. Takie zjawiska silnie pobudzają volume Now It’s Dark: “when my library is work combines poetry and music, is a perfect poezję, której jedną z ról jest wyzwalanie full of loss / full of wonder / as the polis is fit. He says: “The music that accompanies my ludzi spod wpływu wygodnych nowych breaking / and casts a shadow / over all of me poems is not always improvised, but we work frazeologii”. Reakcję na bieżącą sytuację / thinking of it”. The author feels a pressing with a jazz sensibility in which the musicians kryzysową w świecie widzimy w wierszu need to note and communicate what he sees: are free to improvise within the form. That amerykańskiego poety Petera Gizziego. “as I look at the end / and sing so what / sing flexibility, and the ability to work organically W Aktach mowy dla umierającego świata z tomu live now / thinking why not / I’m listening and in the moment, is what gives the music, and Pieśni progowe ziemia trzęsie się w posadach and / receiving now / and it feeds me / I’m the instrumentation, its vibrancy. And I con‑ i nadciąga coś złowrogiego: „kiedy biblioteka always hungry.” sider myself to be another musician in that pełna strat / pełna zadziwienia / a polis się What role should poetry play in the con‑ action.” Can music help poetry reach a wider kruszy / i rzuca cień / na mnie całego”. Poeta temporary world which changes at a terrify‑ audience? “I would say that it’s the other way odczuwa jednak silną potrzebę rejestrowania ing pace? According to Ivan Štrpka, poetry around. Other art forms NEED poetry to reach i relacjonowania tego, co go otacza: „kiedy shapes unique, original meanings which can their audiences. They need the vibrancy and life patrzę na koniec / i śpiewam co z tego, / affect readers: “From the very beginning the force of the poetic. Poetry for me is an umbrella śpiewam na żywo, / myślę czemuż by nie virus of poetry grew its own living, open term for a range of aesthetic discourses. Like / prowadzę nasłuch, / już odbieram / i to network of unique, individual language. It ‘music’ or ‘literature’. There is poetry in jazz, mnie karmi, / a ja zawsze głodny” (przekład influences us in myriad ways. It deepens our in painting, in writing and performance. It’s Kacpra Bartczaka). sensitivity to the world, to relationships, to a destination rather than a static space.” Kraków Culture 02/2021 → → 36

Jaką rolę powinna zatem odgrywać poezja we współczesnym świecie, który zmienia się w zastraszająco szybkim tem‑ pie? Zdaniem Ivana Štrpki, poezja tworzy wyjątkowe i oryginalne znaczenia, które mogą wpływać na odbiorców: „Od samego początku wirus poezji rozwinął własną żywą i otwartą sieć oryginalnie działającej indy‑ widualnej mowy ludzkiej. Oddziałuje on na nieograniczoną liczbę możliwych sposobów. Pogłębia naszą wrażliwość na świat, relacje, życie. Czuje, myśląc. I czując, myśli. W tym samym momencie, jednocześnie. Tylko po‑ ezja to potrafi. Zwraca się ku spostrzegawczej jednostce, której wrażliwość na żywą energię poezji może po cichu, lecz nadzwyczajnie Anthony Joseph fot. / photo by Naomi Woddis wpływać na nią i na dzisiejszy szybko zmie‑ niający się świat”. Wystarczy zatem otworzyć Gdzie festiwalowi goście odnajdują jesz‑ Where else can festival guests find poetry? tomik współczesnych wierszy, by dostrzec cze poezję? W twórczości brytyjskiej autorki Writings of the British author Alice Oswald potencjał języka poetyckiego w zmienianiu Alice Oswald szczególną rolę odgrywa świat explore the world of plants, although she naszych sposobów pojmowania świata. roślin, choć sama twórczyni nie zgadza się rejects the label of being a “nature poet”. Her Festiwal Miłosza pod hasłem „Nieobjęta z określeniem „poetka natury”. Troskliwe sensitivity to nature is fuelled by her former ziemia” poszukuje też dla siebie formy bar‑ obcowanie z przyrodą ułatwiła jej wyko‑ job as a gardener. Oswald says, “Nature Po‑ dziej pojemnej, by móc prezentować jeszcze nywana niegdyś praca ogrodnika. Dlatego etry (as I define it) is human verse written więcej dróg ekspresji łączących się z poezją. Oswald mówi: „Poezja natury (tak ją definiu‑ in a human voice about the human expe‑ W koncepcję tę wpisuje się twórczość ję) to ludzki wiersz napisany ludzkim głosem rience of the natural world. Plants at night gościa pasma OFF – Anthony’ego Josepha, o ludzkim doświadczeniu świata przyrody. (blindly and scentedly) communicate a kind pochodzącego z Trynidadu brytyjskiego Rośliny w nocy (po omacku i wonnie) prze‑ of pre‑music, which I call Natural Pattern – it poety, który zestawia przekaz literacki kazują rodzaj przed-muzyki, którą nazywam sometimes takes visible form as frost – and z muzyką. O swojej działalności Joseph naturalnym wzorem – czasami przybiera‑ that is the language I am trying to learn. I am mówi w następujący sposób: „Muzyka, która jącym widoczną postać, jak mróz – i to jest happy to be called a Gardener Poet, since towarzyszy moim wierszom, nie zawsze jest język, którego próbuję się nauczyć. Cieszę that is my profession, but not a Nature Poet.” improwizowana, ale pracujemy z jazzową się, gdy nazywają mnie »poetką-ogrodnicz‑ What else does this year’s Miłosz Festival wrażliwością, w której muzycy – w ramach ką«, bo to jest mój zawód, nie jestem jednak have in store? As well as online discussions założonej formy – mogą swobodnie im‑ »poetką natury«”. with guests from abroad, we will also meet prowizować. Ta elastyczność i zdolność do Co jeszcze wydarzy się na tegorocznym Polish authors in person at the Potocki Palace. organicznej pracy tu i teraz jest tym, co na‑ Festiwalu Miłosza? Oprócz rozmów online They include Justyna Bargielska, Magdalena daje muzyce i instrumentacji żywiołowości. ze wspomnianymi zagranicznymi gośćmi Bielska, Sebastian Brejnak, Jacek Dehnel, W ramach takiej formy uważam sam siebie czekają nas spotkania autorskie na żywo Małgorzata Lebda, Agnieszka Wolny‑Ham‑ za jednego z muzyków”. Czy muzyka może z polskim poetami w Pałacu Potockich. kało, Joanna Roszak, Andrzej Sosnowski, zatem pomóc poezji w dotarciu do szer‑ Ten poetycki wielogłos stworzą: Justyna Sara Szamot and Urszula Zajączkowska. The szej publiczności? „Powiedziałbym, że jest Bargielska, Magdalena Bielska, Sebastian OFF section can be described in three words: odwrotnie – odpowiada Joseph. – To inne Brejnak, Jacek Dehnel, Małgorzata Lebda, avantgarde, punk and Brexit… And there will formy sztuki POTRZEBUJĄ poezji, aby dotrzeć Agnieszka Wolny-Hamkało, Joanna Roszak, be discussions with authors from home and do odbiorców. Potrzebują jej energii i siły Andrzej Sosnowski, Sara Szamot i Urszula abroad whose work is frequently shocking życiowej. Poezja według mnie jest terminem Zajączkowska. Pasmo OFF można natomiast while encouraging reflection.� zbiorczym obejmującym szereg dyskursów scharakteryzować w trzech słowach: awan‑ estetycznych, na przykład muzykę lub garda, punk i brexit – nie zabraknie dys‑ literaturę. Poezja jest w jazzie, malarstwie, kusji z polskimi i zagranicznymi autorami, pisaniu i performansie. To raczej cel podróży których twórczość nierzadko szokuje, ale też niż statyczna przestrzeń”. zmusza do refleksji.� Okładka książki Pieśni progowe 37 Petera Gizziego (tłum. Kacper Bartczak), Wydawnictwo WBPiCAK, 2020 Book cover of Threshold Songs by Peter Gizzi (transl. Kacper Bartczak), Wydawnictwo WBPiCAK, 2020

Od samego początku wirus poezji roz- winął własną żywą i otwartą sieć ory- ginalnie działającej indywidualnej mowy

Ivan Štrpka fot. / photo by David Konečný ludzkiej. „ From the very beginning the virus of poetry grew its own living, open network of unique, individual language.

Kraków Culture 02/2021 38 Wydarzenia Events Dissonant Futures Sprzeczne The seven exhibitions shown at this year’s Triennial are przyszłości a mosaic of the fears and anx‑ ieties being confronted by Siedem wystaw MTG 2021 to ­artists all over the globe. mozaika lęków i niepokojów, z któ‑ rymi konfrontują się dziś artyści w różnych zakątkach globu. Międzynarodowe Triennale Grafiki w Krakowie 2021 International Print Triennial in Krakow 2021 triennial.pl Colin Lyons, 14 parcel (nr akt 0650898: TB-1), granit (wydobywany z okolic Inner Loop w Rochester) polerowany za pomocą lewigatora i trawiony laserowo, 2019, Wystawa Główna 14 Plots (Spill File No. 0650898: TB-1), laser etched granite (polished using levigator, excavated from Inner Loop fill site), 2019, Main Exhibition

International Print Triennial The in Krakow (MTG) – one of the most important and longest‑running events Dorota Dziunikowska iędzynarodowe Triennale Grafiki dedicated to visual arts in Poland – has been Mw Krakowie – jedno z najważniej‑ held in Kraków since 1966. In the early years szych i najstarszych w Polsce wydarzeń events ran on a biennial cycle, switching to poświęconych sztukom wizualnym – or‑ a triennial format in the 1990s. ganizowane jest w Krakowie od 1966 roku. This year’s flagship events are the inter‑ Początkowo konkurs odbywał się w cyklu national Main Exhibition, held under the dwuletnim, od lat 90. co trzy lata. banner “Dissonant Futures”, and the exper‑ Flagowe ekspozycje programu głównego imental transgraphia. The latter, first held in fot. dzięki uprzejmości MTG tegorocznej edycji Triennale to międzyna‑ 2018, is a review of works by young Polish photos courtesy of MTG rodowa Wystawa Główna, w tym roku pod artists whose art breaks the boundaries of Hanna Oinonen, Wszystkie te 39 chwile, serigrafia welurowa na szkieletach liści (fragment dyptyku), 2019, Wystawa Główna All Those Moments, flock screen printing on skeleton leaves (fragment of a diptych), 2019, Main Exhibition

classic artistic printmaking. It also includes at the Nowa Huta Cultural Centre (26 June individual and collective exhibitions present‑ – 31 July), presenting around 300 works ing the most interesting individuals and cir‑ shortlisted for the competition and created cles in the genre. This year the international by almost 70 artists from 15 countries. “Art‑ competition and the transgraphia 2.0 competi‑ ists whose works have been selected for the tion received almost a thousand submissions Main Exhibition express fleeting moment from artists from Poland and abroad. (Iku Hidaka), describe decaying regions “Dissonant futures is a motto encouraging (Vanessa Hall‑Patch, Colin Lyons), share hasłem „Sprzeczne przyszłości”, oraz nasta‑ us to reflect upon the state of the world today. painful experiences (Gábor Koós), explore wiona na eksperyment transgrafia. Ta druga, The future – once the battle cry of artists of the relationship between humankind and zorganizowana po raz pierwszy w 2018 roku, the Great Avantgarde synonymous with opti‑ nature (Edward Bateman, Lihie Gendler‑Tal‑ daje przegląd twórczości młodych polskich mism and a hope for a better tomorrow – has mor, Michalina Wawrzyczek‑Klasik, Hanna artystów, których działania wykraczają poza recently become a term which invokes anxi‑ Oinonen), touch on past trauma (Justyna ramy klasycznej grafiki artystycznej. Ich ety and even fear. The coronavirus pandemic Sokołowska, Jolanta Rejs, Werner Schaar‑ dopełnieniem są wystawy indywidualne which has been raging around the globe for mann, Nikola Radosavljević), show possible i zbiorowe prezentujące wybitne postaci oraz over a year is a major natural disaster affect‑ configurations of tranhumanism (Grzegorz najciekawsze środowiska graficzne. Warto ing us all, and a catalyst of ‘unfinished busi‑ Frydryk, Paulina Łabuz‑Tarara), draw our podkreślić, że w tym roku do konkursu ness’ in social and political spheres, human attention to the ambivalence of words (Zu‑ międzynarodowego i konkursu transgrafia relations and issues of climate change. At the zanna Dyrda), and strive to reclaim their 2.0 zgłosiło się łącznie blisko tysiąc artystek same time we are increasingly aware of the personal space (Magdalena Hlawacz, Piotr i artystów z Polski i świata. vast inequalities and desperate living condi‑ Szurek),” explains Marta Raczek‑Karcz. „Sprzeczne przyszłości to hasło‑teza, tions in different parts of the world, and the “Fears and anxieties are also found in works które zachęca do refleksji nad aktualnym conflicting interests of certain groups, each presented at the transgraphia 2.0 exhibition, stanem rzeczywistości. Przyszłość, czyli fighting for its own interest and future,” says with the artists showing deformed objects sztandarowy termin artystów Wielkiej Marta Raczek‑Karcz, President of the Board (Paweł Krzywdziak), landscapes (Marcin Awangardy będący dla nich przede wszyst‑ of the International Print Triennial Society Pazera) and even human faces (Paweł Pu­ kim synonimem optymizmu i nadziei na in Kraków. zio).” The exhibition transgraphia 2.0. Art lepsze jutro, w ostatnich latach stał się okre‑ In previous years, the main exhibition Is a Space of Freedom at Unity Centre at 16 śleniem, które ewokuje niepokój, a czasem has been held at Bunkier Sztuki. Since the Lubomirskiego Street (27 June – 25 July) wręcz lęk przed tym, co ma nastąpić. Szale‑ gallery is currently undergoing renovation, feature works by around 20 artists pushing jąca od roku pandemia koronawirusa jest nie the Main Exhibition of the International the boundaries of printmaking, boldly step‑ tylko największą katastrofą naturalną, która Print Triennial 2021 in Kraków is held ping into the exhibition space and skilfully Kraków Culture 02/2021 → → Edward Bateman, Park Narodowy Yosemite nr 3114 i 3557, druk pigmentowy na papierze z odpadów włókien- niczych wykonany w technice 3D na bazie cyfrowego modelu krajobrazu skonstruowanego w oparciu o dane geograficzne, 2021, Wystawa Główna Yosemite No. 3114 and 3557, pigment print on rag paper from landscape 3D printed based on geographical data, 2021, Main Exhibition

w ten czy inny sposób dotknęła wszystkich nieprzepracowanych traum (Justyna Soko‑ intertwining different forms of expression mieszkańców globu, ale także katalizatorem łowska, Jolanta Rejs, Werner Schaarmann, and classical and new media. »niezałatwionych spraw« w obszarze życia Nikola Radosavljević) i ukazują możliwe Works shortlisted for the main compe‑ społecznego czy politycznego, relacji między‑ konfiguracje związane z transhumanizmem tition were selected by the five members of ludzkich i globalnych zagadnień klimatycz‑ (Grzegorz Frydryk, Paulina Łabuz‑Tara‑ an international jury comprising experts nych. Jednocześnie coraz bardziej zdajemy ra), wreszcie uczulają na ambiwalentne in printmaking arts and including former sobie sprawę z nierówności i odmienności działanie słów (Zuzanna Dyrda) i walczą winners of the competition. Works by three warunków życia w różnych częściach świata, o odzyskanie własnej intymnej przestrzeni of the jurors are presented at the exhibition a także sprzeczności interesów poszczegól‑ (Magdalena Hlawacz, Piotr Szurek) – zapra‑ Careful Observers at the International Cul‑ nych grup, z których każda walczy przede sza Marta Raczek‑Karcz. – Lęki i niepokoje tural Centre (9 June – 7 July). Sean Caulfield wszystkim o własną przyszłość” – tłuma‑ ujawniają się także w pracach prezentowa‑ from Canada has spent over a decade ex‑ czy Marta Raczek‑Karcz, Prezes Zarządu nych na wystawie transgrafia 2.0, a najlepiej ploring issues of the Anthropocene and the Stowarzyszenia Międzynarodowe Triennale zaświadcza o nich sięganie przez artystów impact of humankind’s activities on the en‑ Grafiki w Krakowie. po deformację zarówno obiektów (Paweł vironment. Grzegorz Hańderek from the Przez dekady przyzwyczailiśmy się, że Krzywdziak) czy krajobrazu (Marcin Pazera), Katowice printmaking circles explores space, wystawa główna odbywała się w przestrze‑ jak również ludzkiej twarzy (Paweł Puzio)”. the way it is shaped and its relationship with niach Bunkra Sztuki. W związku z remon‑ Na wystawie transgrafia 2.0. Sztuka jest humankind, and the evanescence of select‑ tem budynku na Plantach na Wystawę przestrzenią wolności w Unity Centre, czyli ed spatial forms. Diane Victor from South Główną Międzynarodowego Triennale dawnym Szkieletorze przy ulicy Lubomir‑ Africa creates works focusing on issues of Grafiki 2021 w Krakowiewybierzemy skiego 16 (27 czerwca – 25 lipca) zobaczymy post‑colonialism and gender, studies social się do Nowohuckiego Centrum Kultury prace ok. 20 artystów poszerzających reguły relations and puts marginalised and excluded (26 czerwca – 31 lipca), by obejrzeć ok. 300 graficznej gry, odważnie wkraczających people at the forefront of her artworks. zakwalifikowanych do konkursu dzieł autor‑ w przestrzeń wystawienniczą i harmonij‑ As well as the main competition, each tri‑ stwa blisko 70 twórców z 15 krajów świata. nie łączących różne środki wyrazu, a także ennial presents a lifetime achievement award „W pracach wybranych na Wystawę Główną klasyczne i nowe media. and prizes for merit in Polish and interna‑ graficy i graficzki rejestrują ulotne chwile Za wyborem prac zakwalifikowanych tional printmaking circles. The exhibition (Iku Hidaka) i opisują niszczejące obszary do konkursu głównego stoi pięcioosobowe of works by the laureate of the Grand Prix (Vanessa Hall‑Patch, Colin Lyons), dzielą międzynarodowe jury złożone z profesjonali‑ d’Honneur MTG 2021 in Kraków Jan Pamuła. się bolesnymi doświadczeniami (Gábor stów zajmujących się sztukami graficznymi, Continuum at the Manggha Museum of Japa‑ Koós) i zwracają uwagę na istotę relacji w tym laureatów poprzednich edycji MTG. nese Art and Technology (12 June – 11 Septem‑ człowieka z naturą (Edward Bateman, Lihie Prace trojga artystów‑jurorów MTG 2021 ber) showcases this pioneer of digital arts, ex‑ Gendler‑Talmor, Michalina Wawrzyczek‑ składają się na wystawę Uważni obserwato‑ hibition curator, professor and former rector ‑Klasik, Hanna Oinonen), podejmują temat rzy w Międzynarodowym Centrum Kultury of the Academy of Fine Arts in Kraków. His Paweł Puzio, 41 CHRSTOPORONX0 (1st Gen), MATHILDEOT170 (2nd Gen), druk pigmentowy, 2020, wystawa transgrafia 2.0 CHRSTOPORONX0 (1st Gen), MATHILDEOT170 (2nd Gen), pigment printing, 2020, trans- graphia 2.0 exhibition

Marcin Pazera, Syntetyczny sztorm III, animacja komputerowa, 2021, wystawa trans- grafia 2.0 Synthetic Storm III, computer animation, 2021, transgraphia 2.0 exhibition

(9 czerwca – 7 lipca). Kanadyjczyk Sean W Międzynarodowym Triennale Grafiki oeuvre “brings together the finest standards Caulfield od ponad dekady zajmuje się kwe‑ w Krakowie od lat uczestniczą działający of classical abstraction with work in digital stiami dotyczącymi antropocenu i wpływu w obszarze grafiki eksperymentalnej artyści images, opening it to movement and flow”. działań człowieka na środowisko. Związany z Kanady – ich dwudziestoosobową repre‑ The International Print Triennial in z katowickim środowiskiem graficznym zentację poznamy na wystawie ProTO‑typy. Krakow has long included experimental Grzegorz Hańderek prowadzi poszukiwania Współczesna kanadyjska grafika eksperymen‑ printmaking artists from Canada; we will skupione wokół przestrzeni, sposobów jej talna w Galerii ASP przy ulicy Basztowej 18 see a review of works by twenty artists at kształtowania i relacji pomiędzy nią a czło‑ (9 lipca – 24 sierpnia). SMTG zaprasza także the exhibition ProTO‑type(s) Experimental wiekiem, a także efemeryczności wybranych na dwie wystawy we własnej siedzibie – Contemporary Canadian Printmaking at form przestrzennych. Z kolei pochodząca Międzynarodowym Centrum Sztuk Graficz‑ the ASP Gallery at 18 Basztowa Street (9 July z Republiki Południowej Afryki Diane Victor nych przy Rynku Głównym 29. Krzysztof – 24 August). There are also two exhibition tworzy prace odnoszące się do problemów Kula. Prewentorium (14 lipca – 3 sierpnia) at the International Print Triennial Society postkolonialnych i kwestii związanych z gen‑ to najnowszy projekt laureata Nagrody Centre at 29 Main Market Square. Krzysztof der, bada relacje społeczne, bohaterami prac Specjalnej MTG 2018 w Krakowie, w którym Kula. Preventory (14 July – 3 August) is the czyniąc wykluczonych i marginalizowanych. artysta wykorzystuje gotowy obiekt w posta‑ latest project of the laureate of the Special Poza konkursem podczas każdej edycji ci odnalezionego w Beskidach opuszczonego Prize MTG 2018 in Krakow, in which the artist MTG przyznawana jest nagroda za całokształt kontenera mieszkalnego. Z kolei Prism Kra‑ reaches for an abandoned prefab building twórczości oraz szczególne zasługi dla ków – Conspectus (11–31 sierpnia) to rozpi‑ found in the Beskidy Mountains. Finally, międzynarodowego i polskiego środowiska sana na wiele tradycji i języków artystyczna Prism Kraków – Conspectus (11–31 August) graficznego. Prezentacja dorobku laureata wypowiedź 43 grafików reprezentujących is an artistic statement of myriad traditions Grand Prix d’Honneur MTG 2021 w Krakowie 15 krajów zrzeszonych w Międzynarodowym and languages by 43 printmakers represent‑ Jan Pamuła. Continuum w Muzeum Sztuki Stowarzyszeniu Prism. ing 15 countries of the International Prism i Techniki Japońskiej Manggha (12 czerwca – „Artyści i artystki biorący udział w MTG Association. 11 września) w sposób przekrojowy przybliża 2021 podzielają i wyrażają przy pomocy “Artists taking part in MTG 2021 experi‑ twórczość artysty związanego z Krakowem, środków wizualnych niepokój, który jest ence the same anxieties as the rest of us, and jednego z prekursorów grafiki cyfrowej, nieobcy każdemu z nas, jednocześnie starają they use visual arts to express them; they also kuratora wystaw, profesora i byłego rektora się uwrażliwić odbiorców na zachodzące aim to show changes happening in the world Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki. wokół zmiany i zachęcić ich do podejmowa‑ around us and encourage us to prevent them W jego oeuvre „najlepsze wzorce klasycznej nia działań zapobiegawczych zarówno na on a micro- and macro‑scale,” stresses Marta abstrakcji spotykają się z działaniami w sfe‑ mikro-, jak i makroskalę” – podkreśla Marta Raczek‑Karcz.� rze obrazu cyfrowego, które otwierają go na Raczek‑Karcz.� ruch i przepływ” – czytamy w uzasadnieniu wyróżnienia.

Kraków Culture 02/2021 42 Wydarzenia Events Wandering with Hokusai Wędrując z The curator of the collection showcasing works by one of the greatest masters of Hokusaiem Japanese woodblock prints O historii kolekcji sztuki japońskiej talks about the latest exhibi‑ Muzeum Narodowego w Krakowie tion at the National Museum pisze kuratorka wystawy jed‑ in Krakow. nego z największych mistrzów drzeworytu.

HOKUSAI. Wędrując… HOKUSAI. Wandering… 13.08–7.11.2021 mnk.pl

rezentacja drzeworytów autorstwa presentation of woodblock Pznakomitego mistrza Katsushiki The prints by the Japanese mas‑ Hokusaia (1760–1849) powstała wyłącznie ter Katsushika Hokusai (1760–1849) compris‑ w oparciu o zbiory własne Muzeum Naro‑ es items exclusively from the collection of the dowego w Krakowie, kolekcję gromadzoną National Museum in Krakow accumulated niemal od początku działania najstarszej since the early days of Poland’s oldest na‑ narodowej instytucji wystawienniczej na tional institution of its kind. ziemiach polskich. In 2019, we celebrated the centenary of W 2019 roku obchodziliśmy 100. rocznicę official diplomatic relations between Poland nawiązania oficjalnych stosunków dyploma‑ and Japan. The occasion was a perfect oppor‑ fot. / photo by Mirosław Żak Mirosław by / photo fot. tycznych między Polską a Japonią. Przy tej tunity to discuss cultural relations between Beata Romanowicz okazji w obu krajach szeroko komentowano the countries and stress the fact that Poland’s Historyk sztuki, kustosz z ponad trzydziestolet- wzajemne kontakty kulturalne i szczególnie fascination with Japanese art dates back far nim doświadczeniem w Dziale Sztuki Dalekiego podkreślano fakt, że inspiracje sztuką Japonii further than official diplomatic documents. Wschodu MNK, autorka wystaw, katalogów, artykułów na temat sztuki japońskiej i kolekcji są w Polsce znacznie starsze niż oficjalne do‑ On the year of the 32nd Summer Olympic MNK, inicjatorka działań multimedialnych w pol- kumenty dyplomatyczne. W roku 32. Letnich Games in Tokyo, we are once again take skiej sztuce wystawienniczej od 2001 roku. Igrzysk Olimpijskich w Tokio znów inten‑ a look eastwards. An art historian, curator with over thirty years’ sywnie spoglądamy w stronę Japonii. As we launch the exhibition of Hokusai’s experience at the Department of the Art of the Przy okazji wystawy drzeworytów Hoku‑ artworks, it’s worth noting that stunning Far East at the National Museum in Krakow, author of exhibitions, catalogues and articles saia warto zatem przypomnieć, że wspaniałe examples of Japanese art could be found at on Japanese art and National Museum’s collec‑ przykłady japońskiego rzemiosła artystycz‑ the National Museum in Krakow as early tions, and initiator of multimedia activities in nego trafiły do Muzeum Narodowego w Kra‑ as in 1892. And this was less than thirteen Polish exhibition art since 2001. kowie już w roku 1892. Stało się to niespełna years since the foundation of the first na‑ trzynaście lat po założeniu pierwszego tional museum in the country – a country narodowego muzeum w kraju, który nie which didn’t even exist at the time… While fot. dzięki uprzejmości Muzeum Narodowego w Krakowie istniał wówczas na politycznej mapie świata… Poland had to work hard to maintain its own photos courtesy of Kraju, który dbając o własną tradycję, pamię‑ traditions, it also strived to protect mate‑ the National Museum in Krakow tał także, by chronić kulturalną spuściznę rial heritage of the rest of the world. The → → Kraków Culture 02/2021 44 ← Katsushika Hokusai, Wodospad Kirifuri w górach Kurokami w prowincji Shimotsuke, z serii „Oglądanie wodospadów w różnych prowincjach” Kirifuri Waterfall at Kurokami Mountain in Shimotsuke, from the series “A Tour of Waterfalls in Various Provinces”

Katsushika Hokusai, Wodospad Amida na trakcie Kisokaido, z serii „Oglądanie wodospadów w różnych prowincjach” Amida Waterfall on the Kisokaido Road, from the series “A Tour of Waterfalls in Various Provinces”

materialną świata. Pierwszym ofiarodawcą był Wiktor Osławski (1814–1893), patriota, uczestnik powstania listopadowego, oficer odznaczony Orderem Virtuti Militari. Dzięki otwartym umysłom pierwszych dyrektorów Muzeum oraz zaufaniu, jakim cieszyła się narodowa instytucja, kolekcję szybko wzbogacały kolejne cenne dary. Po‑ chodziły one zarówno od Polaków, jak i ludzi, którym Polska była bliska z racji rodzinnych powiązań czy osobistych sympatii. Nowe stulecie rozpoczęło się gestem rzeź‑ biarza Antoniego Madeyskiego: w 1901 roku ofiarował on muzeum delikatny wazonik zwieńczony figurką mędrca. Natomiast rok 1902 przyniósł wyjątkowy dar – realizację testamentu Władysława Kościelskiego (1819–1895). Ten żołnierz i podróżnik w swo‑ ich wędrówkach trafił aż na dwór sułtana, gdzie przybrał imię Sefer Pasza. Nie wy‑ rzekając się wiary chrześcijańskiej, pełnił Do muzealnych zbiorów trafiło ponad sie‑ National Museum’s first benefactor was Wik‑ on m.in. funkcję szambelana i głównego dem i pół tysiąca obiektów sztuki japońskiej, tor Osławski (1814–1893) – a Polish officer inspektora tureckiej kawalerii. W ciągu w tym ponad pięć tysięcy znakomitych awarded the Virtuti Militari Order for his pełnego przygód życia zgromadził znakomite grafik, głównie z okresu Edo (1603–1868). role in the November Uprising. obiekty, w tym wybitne militaria, które do W czasie II wojny światowej naziści The open‑mindedness of the original dziś stanowią dumę kolekcji japońskiej MNK. zrabowali ok. pięciuset obiektów z bezcennej directors and the trust placed in the insti‑ W pierwszych dekadach XX wieku groma‑ kolekcji japoników. tution meant the museum quickly amassed dzone latami dzieła sztuki i rzemiosła japoń‑ Powojenne dary, a także zakupy MNK priceless artworks bequeathed by new Polish skiego powierzyli muzeum także m.in. Ferdy‑ przyniosły nowe cenne nabytki. Obecnie licz‑ donors or foreign benefactors with connec‑ nand Kowarski (1834–1906), Edward Goldstein ba znakomitych ofiarodawców przekracza tions with the country. (1844–1920) czy Antoni Grubissich de Keresztur setkę; ostatnio do Muzeum trafiło m.in. po‑ The 20th century started with a dona‑ (1853–1922), który przekazał kolekcję swojej nad osiemdziesiąt drzeworytów przekaza‑ tion from sculptor Antoni Madeyski, who żony Marie Pauline Louise de Pourtales‑Gorgier nych przez dr. Jensa Wiebela. presented the museum with a delicate vase Grubissich de Keresztur (1870–1911). W 2005 roku, pozostająca stale w zbio‑ topped with a figurine of a wise man in 1901. Zupełnie wyjątkowy okazał się rok 1920. rach i pod opieką merytoryczną, jak i kon‑ In 1902, the museum received an extraordi‑ To wtedy Feliks Jasieński (1861–1929) – serwatorską MNK kolekcja Działu Sztuki Da‑ nary gift following the execution of the will krytyk sztuki, patriota, wielki propagator lekiego Wschodu, przejęta została w depozyt of Władysław Kościelski (1819–1895). The kultury Japonii – budowaną długo i z nie‑ przez Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej soldier, art collector and traveller spent time zwykłym znawstwem kolekcję przekazał Manggha (tę samodzielną dziś instytucję at the court of the Sultan of the Ottoman Em‑ w całości Muzeum Narodowemu w Krakowie. otwarto w 1994 roku z inicjatywy Andrzeja pire where he served under the name Sefer Katsushika Hokusai, Przeprawa przez rzekę Oi w Kanaya na drodze Tokaido, z serii „Trzydzieści sześć wido- ków góry Fuji” Crossing the Oi River in Kanaya on the Tokaido Road, from the series “Thirty‑Six Views of Mount Fuji”

Wajdy, wówczas jako oddział Muzeum Na‑ Paşa. Without renouncing Christianity, he On the 160th anniversary of the birth rodowego w Krakowie pod nazwą Centrum served as court martial and chamberlain. of Feliks “Manggha” Jasieński, the greatest Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha). He led a long and colourful life collecting donor of Japanese artworks to the National W 160. rocznicę urodzin wielkiego dar‑ fascinating objects including military items Museum, we present the exhibition HOKUSAI. czyńcy MNK Feliksa „Mangghi” Jasieńskiego which are now the pride and glory of the Wandering… Quotes from Jasieński’s writings zapraszamy na wystawę HOKUSAI. Wędrując… National Museum’s Japanese collection. on Hokusai and Japanese art, featured in the Cytowane na wystawie wypowiedzi Jasień‑ During the early decades of the 20th cen‑ exhibition, take us back in time to when Eu‑ skiego na temat Hokusaia i sztuki japońskiej tury, other donors of Japanese artworks have rope was first becoming captivated by it. An przenoszą nas w czas, gdy Europa zachwyciła included Ferdynand Kowarski (1834–1906), important elements of the exhibition is the się nimi po raz pierwszy. Jedną z atrakcji Edward Goldstein (1844–1920) and Antoni presentation Manga – Various Sketches which ekspozycji są albumy Manga – różnorodne szki‑ Grubissich de Keresztur (1853–1922) who inspired Jasieński’s pseudonym. ce, od których kolekcjoner zaczerpnął swój bequeathed the collection of his wife Marie Hukusai’s life and work are presented słynny pseudonim. Pauline Louise de Pourtales‑Gorgier Grubis‑ in the context of the Edo period and wood‑ Artystyczną sylwetkę Hokusaia sich de Keresztur (1870–1911). block prints ukiyo‑e – pictures of the floating przedstawiamy w nawiązaniu do epoki A real breakthrough came in 1920 when world. During his long life, spanning almost Edo i drzeworytów ukiyo‑e, czyli obrazów Feliks Jasieński (1861–1929) – patriot, art nine decades, Hokusai constantly sought to przepływającego świata. Hokusai – artysta critic and great proponent of Japanese cul‑ produce better work, showing that even the niepokorny – przez całe prawie dziewięć‑ ture – donated his entire collection, amassed greatest artists can be beleaguered by inse‑ dziesięcioletnie życie poszukiwał i zmagał with meticulous care over many years. The curities. The wandering in the exhibition się z poczuciem artystycznej niedoskonało‑ National Museum received over seven and title can be taken literally, for example as ści, dowodząc, że ciągłe wątpliwości charak‑ a half thousand artworks from Japan, includ‑ a meander along the Tōkaidō trade route teryzują największych mistrzów. Wpisane ing five outstanding prints mainly from the linking Kyoto – Japan’s former capital – and w ludzkie losy tytułowe wędrowanie rozu‑ Edo period (1603–1868). today’s capital Tokyo (formerly known as miane może być dosłownie, np. jako podróż During the Second World War, the Nazis Edo). It can also be interpreted as a metaphor po trakcie handlowym Tōkaidō łączącym plundered around 500 items from the price‑ for the intertwining and permeation of dif‑ starą (Kioto) i nową (Edo – dzisiejsze Tokio) less collection. ferent spheres shown to us by Hokusai: the stolicę Japonii. Ale może być także interpre‑ The museum has been rebuilding and stunning series Thirty‑Six Views of Mount Fuji, towane jako metafora przenikania, prze‑ growing its collections since the war through privately commissioned prints for special chodzenia, wnikania do wielu bogatych sfer, donations and acquisitions. Today, there are occasions surimono, fascinating illustrations które otwiera przed nami Hokusai: wspa‑ over a hundred benefactors; a recent addition of literature and historical events, and nar‑ niałości cyklu Trzydzieści sześć widoków góry to the collection is a set of over 80 woodcuts ratives from Japanese tales about ghosts and Fuji, wybitnych druków okolicznościowych donated by Dr. Jens Wiebel. apparitions. surimono, intrygujących ilustracji literatury In 2005, the collection of the Department The narrative of the exhibition is con‑ i wydarzeń historycznych, a także narracji of the Art of the Far East was transferred to structed to allow plenty of time for a wander ujętych w japońskich legendach o duchach the Manggha Museum of Japanese Art and in search of fine artistic impressions and for i zjawach. Technology; now an independent institu‑ a pause to admire the subtleties of Japanese Narracja wystawy skomponowana zo‑ tion, the museum was opened in 1994 on the woodblock prints.� stała w taki sposób, by był czas na wędrówkę initiative of Andrzej Wajda, originally as w poszukiwaniu artystycznie ekscytujących a branch of the National Museum in Krakow wrażeń, jak i odpoczynek przy subtelno‑ and named Manggha Centre of Japanese Art ściach japońskiego drzeworytu.� and Technology.

Kraków Culture 02/2021 46

Rekomendacje Recommendations W listopadzie 2017 roku na parkingu jednego Warsaw fa hasAleksander Gierymski’s Warszawa masłynnąPomarańczarkę Aleksan‑ war. Thefate ofthepainting,plundered which hadbeenlistedasoneofPoland’s w Krakowie –wrękach prywatnych. Teraz widniało na liście najważniejszych polskich Zima wmałym miasteczku,któreprzez70lat In November 2017, thepolicediscovered a Winter inaSmallTown, 1872 przeprowadzonej wMNKmożnaoglądaćGa‑ przez nazistów w 1939 roku ze zbiorów kra jego brata. jednego z największych rzy polskiegorealizmupozostawało całyczas nierozwiązaną zagadką. Okazuje się, żedzieło most importantartworks lostduringthe rolled upcanvas paintinginacarparkat in Kraków we’re delightedtoshow the mous in Sukiennice.TheNationalMuseum in Kraków, the painting goes on display at the Gallery ofthe19th- the Gallery lerii SztukiPolskiej XIXwiekuwSukiennicach. kowskiego MuzeumNarodowego długobyły painting by hisbrotheronceagain. last 70 years. In fact the work by one of the z powrotu doprzestrzenipublicznejobrazu z krakowskich centrów handlowych policja Maksymilian miasteczku Gierymski,Zimawmałym by theNazisfromKraków's NationalMu greatest artistsof19th- strat wojennych. Losyobrazu zrabowanego czone dzieło Maksymiliana Gierymskiego czone dziełoMaksymiliana Gierymskiego all thistime.Afterundergoingmeticulous alism hadbeeninprivate handsinKrakow out tobeaheavily damaged work by Mak one ofKraków’s shoppingcentres.Itturned symilian Gierymski symilian Gierymski seum in1939,hadbeenamystery for the conservation work attheNationalMuseum odzyskany obraz popieczołowitej konserwacji obraz. Okazało się, że było to mocno znisz odnalazła wycięty z krosna wrulon i zwinięty dra wKrakowie Gierymskiego, cieszymy się fot. Pracownia Fotograficzna MNK/photo by MNKPhotography Studio w Sukiennicach –oddział MuzeumNarodowego Sukiennice –Branch of theNational Museum Pokaz obrazu miasteczku Zimawmałym Gallery of the19th-CenturyPolish in Art Presentation of Winter inaSmallTown Recovered Masterpiece Jewish Woman with Oranges, and here Galeria SztukiPolskiej XIXwieku w Krakowie, Rynek Główny 1/3 Dzieło odzyskane 1/3 Main Market Square until 5.09.2021 do 5.09.2021 in Krakow, mnk.pl mnk.pl Winter in a Small Town, XIX Century PolishCentury Art century Polishcentury Re - wiecznych mala‑ ‑ ‑ ‑ ‑ ‑ ‑

„4 ×nowoczesność” wpisujesięwpowracającą idziśdebatę What is national style as a stylistically distinctform asastylistically What isnationalstyle ex Wystawa iWnętrz Architektury z1912rokuoraz… historia was widelyasked inEuropefromthestartof20thcen‑ wyrażająca wyjątkowość To danejkultury? pytanie zadawano Zagadnienia, i do które zajmowałydziś przed stu laty artystów Polska Sztuka Stosowana i Warsztatów Krakowskich, słynna Hutsul tradition, activities of theAssociation ofPolish Ap Exhibition ofArchitectureandInteriors1912,and...the powstania języka esperanto. na temat znaczenia rodzimej kultury itradycjina tematznaczenia rodzimejkultury oraz relacji nie straciły naaktualności–wystawa MNKrozpoczynająca cykl intensywnie wraz zodzyskaniem niepodległościw1918roku. main two themes of the first instalment of thecycle will the relationshipbetween andglobalisation. The locality tion attheNationalMuseuminKrakow, launchingthe the regained independence in 1918. The issues explored by tury, and in Poland it became especially pressing following lokalność–globalizacja. Głównymi wątkami odsłony pierwszej pressing the uniqueness of a given culture? The question history ofesperanto.history plied ArtsandtheKraków Workshops andtheacclaimed zakopiański, inspiracje Huculszczyzną, działania Towarzystwa Czym jest styl narodowy jako jeststyl formaCzym odrębnastylistycznie be Polish national costume of the second half of the 19th sobie wEuropieodpoczątkuXXwieku,Polsce zaśszczególnie cyklu będą:polskistrójnarodowy z2.połowy XIXwieku,styl artists a century ago arejustascurrenttoday:artists acentury theexhibi on thesignificanceofnationalcultureandtraditions and century, theZakopane style,inspirations drawn fromthe cycle “4×Modernity”, forms apartoftheongoingdebate Żeleński, Stanisław Wyspiański (design), Andrzej Sydor (production), 1905 (projekt), Andrzej Sydor (realizacja), 1905 Chair from adiningsetof Zofia and Tadeusz Krzesło zkompletu meblidojadalni Zofii i Tadeusza Żeleńskich,Stanisław Wyspiański Muzeum Narodowe wKrakowie –Gmach Główny, National MuseuminKrakow –MainBuilding, W poszukiwaniu korzeni In Search ofRoots Polskie style narodowe Polish National Styles 1, 3MajaAvenue until 2.01.2022 do 2.01.2022 al. 3Maja1 mnk.pl mnk.pl ‑ ‑ ‑

fot. Pracownia Fotograficzna MNK / photo by MNK Photography Studio Do zobaczenia w MOCAK-u W 2021 roku Muzeum Sztuki Współczesnej w Kra‑ kowie MOCAK obchodzi 10. rocznicę otwarcia. Jubile‑ uszowe wystawy czasowe ruszyły w maju i czerwcu tego roku i potrwają do następnej wiosny. Wszystkie powstały w oparciu o budowaną od dekady kolekcję in‑ stytucji i dają możliwość poznania gromadzonej w Kra‑ kowie sztuki współczesnej w różnych kontekstach. Jedną z prezentacji jest Dialog z przestrzenią, a wśród innych znajdziemy przykłady strategii opartych na użyciu przez twórcę własnego ciała jako środka wy‑ razu i źródła symboli (Artysta jest obecny) czy sposobów

wykorzystania zasobów kultury i komentowania ich Wystawa Współistnienie / Exhibition Coexistence przez współczesnych artystów w ich własnych pracach fot. materiały prasowe Muzeum Krakowa / photo: Museum of Krakow press materials Lucas Cranach starszy, Madonna pod jodłami, ok. 1510, olej na desce, ze zbiorów Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu / Lucas Cranach the (Sztuka karmi sztukę). A może Architektura jako symbol, Elder, Madonna Under the Fir Tree, ca. 1510, oil on board, from the collection tekst i tło? Wszystko do zobaczenia w MOCAK-u! of the Archdiocese Museum in Wrocław Wystawy jubileuszowe MOCAK-u Damy radę! fot. materiały prasowe Zamku Królewskiego na Wawelu / photo: Wawel Royal Castle press materials Muzeum Sztuki Współczesnej MOCAK, ul Lipowa 4 Tak często powtarzaliśmy to sobie w czasie do 20.03.2022 mocak.pl ostatnich miesięcy naznaczonych pandemią… Wawel – odrodzenie Muzeum Krakowa postanowiło zapytać nas, See You at MOCAK! jak w codziennym życiu radziliśmy sobie z zu‑ Byliście w ostatnich latach na Wawelu? Nawet jeśli tak, na pełnie niespodziewaną sytuacją, w której zna‑ pewno nie znacie go w obecnej odsłonie: teraz na zamku można In 2021, the MOCAK Museum of Contemporary Art in leźliśmy się w marcu 2020 roku. Co ten czas zobaczyć nie tylko wszystkie zachowane arrasy z kolekcji Krakow is celebrating its tenth birthday. Exhibitions zabrał, co pozostawił, a może stał się źródłem króla Zygmunta Augusta, ale także arcydzieło renesansowego marking the anniversary were launched in May and inspiracji? Efektem jest opowieść zbudowa‑ mistrza Lucasa Cranacha starszego Madonna pod jodłami wypo‑ June this year, and will remain on show until next na przez muzealnych kuratorów wspólnie ze życzone ze zbiorów Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocławiu. spring. They are based on the collections amassed „zwykłymi ludźmi” – o codzienności w cza‑ To jeden z najcenniejszych obrazów przechowywanych w Pol‑ by the institution over the decade and are an intro‑ sach zarazy. O małych i wielkich bohaterach. sce, a na zamkowej ekspozycji towarzyszy mu prezentowane duction to contemporary art in Kraków in a range O smutkach, lękach, ale i radościach. O tym, po raz pierwszy (!) malowidło Madonna z Dzieciątkiem wśród of different contexts. One exhibition is Dialogue with jak pandemia zmieniła nasze życie, myślenie tańczących aniołków odnalezione niedawno w krakowskim Space, while others include examples of artists using i postrzeganie świata. A może i o tym, co dalej? klasztorze oo. Franciszkanów i poddane konserwacji przez their own bodies as a means of expression and a Współistnienie wawelskich specjalistów. Pokaz dzieł Cranacha uzupełniają source of symbols (The Artist Is Present) and ways in Muzeum Podgórza – oddział Muzeum Krakowa, inne prace ze zbiorów Zamku Królewskiego na Wawelu ilu‑ which contemporary artists use cultural resources ul. Limanowskiego 51 strujące ścisłe związki Krakowa z najważniejszymi centrami and comment on them in their own work (Art Feeds do 24.04.2022 kultury odrodzenia w Europie. on Art). And how about Architecture as a Symbol, Text muzeumkrakowa.pl Cranach na Wawelu and Background? All this – and more – at MOCAK! Zamek Królewski na Wawelu Anniversary exhibitions at MOCAK We Can Do It! do 24.10.2021 MOCAK Museum of Contemporary Art, 4 Lipowa Street We kept repeating this mantra during the wawel.krakow.pl until 20.03.2022 long months of the pandemic... The Muse‑ mocak.pl Wawel – Revival um of Krakow is asking how we have been coping with the completely new situation Have you been to Wawel recently? Even if you have, you we have found ourselves since March 2020. almost certainly haven’t seen the latest: the castle is host‑ Wojciech Wilczyk, Grodziec, Cementownia „Grodziec”, z cyklu What has this time taken away from us ing an exhibition of all arrases from the collection of King „Postindustrial”, 2005, Kolekcja MOCAK-u / Grodziec, “Grodziec” and what has it brought; or has it perhaps Sigismund Augustus, and the masterpiece by Lucas Cranach Cement Factory, from the cycle “Postindustrial”, 2005, MOCAK been a source of inspiration? The result is Collection the Elder Madonna Under the Fir Tree, on loan from the Arch‑ a tale built by curators and “ordinary peo‑ fot. materiały prasowe MOCAK-u / photo: MOCAK press materials diocese Museum in Wrocław and one of the most valuable ple” about the reality of life during the pan‑ artworks in Poland. We will also see for the first time (!) the demic; about small and big heroes; about painting Madonna and Child Among Dancing Angels, discov‑ sadness, fear, joy; about how the pandemic ered recently at the Franciscan Monastery in Kraków and has changed our lives, thinking and how renovated by experts from Wawel Castle. The presentation we perceive the world. And maybe about of Cranach’s works is accompanied by other works from what next..? Wawel collections illustrating the close ties between Kraków Coexistence and important Renaissance cultural centres in Europe. Podgórze Museum – branch of the Museum Cranach at Wawel of Krakow, 51 Limanowskiego Street Wawel Royal Castle until 24.04.2022 until 24.10.2021 muzeumkrakowa.pl wawel.krakow.pl

Kraków Culture 02/2021 48 Wydarzenia Events Five Hundred Years of Ringing! The Royal Sigismund Bell is the larg‑ est historic bell in Poland – a price‑ less artefact and unique symbol of Poland’s culture and history. Bije od

pięciuset lat! most famous bell in Poland Thewas cast in 1521 in Kraków on Wawelski Zygmunt to największy the orders of King Sigismund the Old by the Nuremberg master Hans Beham. He worked zabytkowy dzwon na ziemiach pol‑ at a workshop near today’s Biskupi Square, skich, cenne dzieło rzemiosła, ale and the bell was transported to Wawel along Kraków’s streets on beams by rolling them przede wszystkim – wyjątkowy sym‑ along logs as though on train tracks. It took about an hour to raise the bell to the top of bol polskiej kultury i historii. the cathedral tower, with King Sigismund the Old, Queen Bona and a crowd of curious Cracovians watching the spectacle on 9 July. The bell, initially known as campana magna Dorota Dziunikowska ajsłynniejszy dzwon w Polsce został (it earned its founder’s name in later centu‑ Nodlany w 1521 roku w Krakowie na ries), first resounded on 13 July 1521. zlecenie króla Zygmunta Starego, a jego The Sigismund was the largest bell in twórcą był przybyły z Norymbergi ludwisarz Poland until it was succeeded by a contem‑ Hans Beham. Dzieło powstało w pracowni porary bell in Licheń in 1999. Weighing in at niedaleko dzisiejszego placu Biskupiego close to thirteen tonnes, it’s around 250 cm i stamtąd przetransportowano je krakowski‑ tall and its circumference around the lower mi ulicami na Wawel. Wykorzystano przez rim is 8 metres. The surface is covered in tym specjalne belki, które toczono jak po inscriptions, coats of arms, sketches, orna‑ szynach po rozkładanych na trasie kłodach. mental motifs and house marks of the maker. Samo wciągnięcie dzwonu na wieżę katedry The top bears a Latin inscription from its przebiegło ponoć bardzo sprawnie i szybko founder: “To the greatest and best God, and (trwało niecałą godzinę), a przyglądali się mu to the Virgin Mother of God, the illustrious król Zygmunt Stary i królowa Bona oraz licz‑ King Sigismund of Poland had this bell cast nie zgromadzeni gapie. Odbyło się to 9 lipca, to be worthy of the greatness of his mind and kilka dni przed wspomnieniem liturgicznym deeds in the year of salvation 1520”. św. Małgorzaty. Właśnie z okazji tego święta, The Sigismund was first swung by twelve 13 lipca 1521 roku głos dzwonu zwanego strong men pulling ropes. According to me‑ początkowo campana magna (imię fundatora diaeval custom, cathedral bells were rung przylgnęło do niego dopiero w kolejnych wie‑ by peasants from villages belonging to the kach) rozbrzmiał po raz pierwszy. cathedral chapter. In later years, the king Do 1999 roku Zygmunt pozostawał naj‑ entrusted the function to the guild of car‑ większym takim obiektem w Polsce (obecnie penters whose members were paid a set Jan Matejko, Zawieszenie dzwonu wielkością przewyższa go tylko współczesny jako bractwo dzwonników. W ciągu ostat‑ Zygmunta na wieży katedry w Krakowie w 1521 roku, 1874, olej, deska, w zbiorach dzwon w Licheniu). Waży niemal trzynaście nich dekad należało do niej wielu znanych Muzeum Narodowego w Warszawie ton, ma wysokość ponad 250 centymetrów, krakowian, w tym jedna kobieta: Barbara Hanging of the Sigismund Bell in the a w dolnym obwodzie mierzy aż osiem me‑ Szyper, historyk sztuki w Muzeum Narodo‑ Cathedral Tower in Kraków in 1521, 1874, oil, trów. Na powierzchni czaszy umieszczone są wym. Honorowym Dzwonnikiem był papież, board, from the collection of the National Museum in Warsaw inskrypcje, herby, przedstawienia figuralne, Jan Paweł II, który napisał do krakowskich domena publiczna / public domain gmerki – czyli znaki firmowe twórcy – oraz dzwonników: „Dzwonienie Zygmuntem to motywy ornamentalne. W górnej części najwspanialsza modlitwa, uwielbienie Boga widnieje łaciński napis od fundatora: „Bogu i uszanowanie historii Polski”. Najlepszemu Największemu a także Dzie‑ W XIX wieku, po utracie niepodległości wicy Bożej Rodzicielce i świętym patronom przez Polskę, dzwon Zygmunt zyskał rangę swoim / boski Zygmunt Król Polski dzwon jednego z najważniejszych symboli naro‑ ten godny umysłu i dzieł a także czynów dowych. Otoczono go licznymi legendami, swoich wielkości kazał zrobić w roku zbawie‑ m.in. o tym, że został odlany ze zdobycznych nia / 1520”. armat, a na jego dźwięk w Boże Narodze‑ Do pierwszego rozkołysania serca Zyg‑ nie, Wielkanoc i noc świętojańską budzą się munta za pomocą lin trzeba było dwunastu spoczywający na Wawelu polscy królowie amount to ring the Sigismund on great li‑ silnych mężczyzn. Zgodnie ze średniowiecz‑ oraz rycerze śpiący pod Giewontem. Stał się turgical feasts and later other important nym zwyczajem dzwony w katedrze obsługi‑ też częstą inspiracją dla literatów i arty‑ events such as coronations, royal entries wali tak zwani świątnicy, czyli chłopi ze wsi stów, w tym Wincentego Pola, Lucjana and funerals, ingresses and funerals of bish‑ należących do kapituły katedralnej. Z czasem Rydla czy Stanisława Wyspiańskiego, który ops, election and death of the Pope and even król powierzył tę funkcję członkom cechu umieścił go w kilku dramatach. Zygmunt (with permission) funerals of members of cieśli, którzy za ustaloną opłatą mieli wpra‑ został uwieczniony m.in. przez popularnego the nobility. Today the role of Wawel bell‑ wiać Zygmunta w ruch z okazji największych malarza Piotra Stachiewicza oraz Stanisława ringer is highly lauded, handed down the świąt liturgicznych, a później także innych Tondosa – na obrazie powielanym często generations or from colleague to colleague. ważnych wydarzeń, jak koronacje, wjazdy na dawnych pocztówkach. Wielokrotnie Since the 1960s, the privilege of ringing the i pogrzeby królewskie, ingresy i pogrzeby szkicował go Jan Matejko, a namalowany bell has belonged to about 30 members of the biskupów, wybór i śmierć papieża czy nawet przez niego w 1874 roku obraz Zawieszenie Fraternity of Wawel Bellringers. Over the (za specjalną zgodą) śmierci i pogrzeby dzwonu Zygmunta na wieży katedry w 1521 decades its members included many notable przedstawicieli możnych rodów. Dziś funkcja roku zapisał się trwale w zbiorowej wyobraź‑ Cracovians, but just one woman – Barbara wawelskiego dzwonnika to rola niezwykle ni Polaków. Artysta przedstawił moment Szyper, art historian at the National Muse‑ zaszczytna, przechodząca często z pokolenia zawieszenia i jednocześnie poświęcenia um. Pope John Paul II, Honorary Bellringer na pokolenie lub przekazywana sobie towa‑ dzwonu, któremu przyglądają się rodzina of the Sigismund, wrote to Cracovian bell‑ rzysko. W latach sześćdziesiątych XX wieku królewska, dostojnicy i mieszczanie, a także ringers, “Ringing the Sigismund is the great‑ powstała nieformalna grupa osób różnych charakterystyczne postaci tamtego czasu, est prayer, adoring God and paying respect profesji, która sama określa się czasem m.in. Bartolomeo Berrecci, odpowiedzialny to Poland’s history.” Kraków Culture 02/2021 → → W rocznicę zawie- szenia dzwonu na Wawelu, 9 lipca o godzinie 17.15 znów usłyszymy jego dono- śny głos.

Jan Matejko, szkic kompozycyjny do obrazu „ Zawieszenie dzwonu Zygmunta, ok. 1874, rysunek na papierze, w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie The bell tolls on the za renesansową rozbudowę zamku, czy Compositional sketch for the painting Hanging błazen Stańczyk – przed nim spoczywa of the Sigismund Bell, ca. 1874, drawing on anniversary of its oczekujące na zamontowanie serce dzwonu. paper, from the collection of the National Museum in Krakow hanging on 9 July „Dzwon królewski: siedziałem u królewskich domena publiczna / public domain stóp, królewski za mną dwór...” – wspomina at 5:15pm. Stańczyk w Weselu. Z okazji jubileuszu pięć‑ setlecia malowidło Matejki wypożyczone ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie obejrzymy bezpłatnie w Zamku Królewskim wielojęzyczne głosy, rozmowy, bicie dzwonów During the 19th century, when Poland na Wawelu – w towarzystwie rysunków katedry, przejeżdżające nieopodal samochody was under partitions, the Sigismund was i szkiców do obrazu z przechowywanych i inne ślady wawelskiej codzienności. Uzyska‑ widely regarded as one of the most impor‑ na co dzień w Domu Jana Matejki (8 lipca – ny w ten sposób materiał, zmiksowany i prze‑ tant national symbols. It is shrouded in leg‑ 31 sierpnia). kształcony przez artystów, zostanie udostęp‑ end: it is said that it was cast from cannons W rocznicę zawieszenia dzwonu na Wa‑ niony publiczności na stronie internetowej captured from enemy forces, and that its welu, 9 lipca o godzinie 17.15 znów usłyszymy 500-Sigismundus.com. ringing at Christmas, Easter and St John’s jego donośny głos. Tego dnia Dom Norymber‑ W rocznicę pierwszego bicia Zygmunta, Eve wakes kings laid to rest at Wawel and ski wraz z polskimi i niemieckimi partnera‑ 13 lipca po południu (17.00–19.00) od Bramy knights dreaming in a cave under the moun‑ mi (wśród których znalazł się również Dom Floriańskiej i dawnej bramy Sławkowskiej tain of Giewont... It has inspired authors and Krakowski w Norymberdze) zaproszą na cykl na Wawel przejdzie parada przygotowana artists such as Wincenty Pol, Lucjan Rydel wydarzeń przygotowanych przez współcze‑ przez Balet Cracovia Danza we współpracy and Stanisław Wyspiański, with the latter in‑ snych artystów. Zainauguruje je multime‑ z innymi krakowskimi instytucjami i arty‑ cluding it in several dramas. The Sigismund dialna rekonstrukcja obrazu Jana Matejki stami. Na jej trasie – tej samej, którą pięćset was depicted by the popular artist Piotr na Wawelu. XIX-wieczne dzieło stało się lat temu transportowano dzwon do kate‑ Stachiewicz, while its painting by Stanisław punktem wyjścia do instalacji przygotowanej dry – zaplanowano wydarzenia, happeningi Tondos has been used in old postcards. It was przez prof. Marka Chołoniewskiego oraz oraz pokazy na scenie na Rynku Głównym. frequently sketched by Jan Matejko, whose studentów Akademii Muzycznej w Krakowie Za scenariusz i reżyserię całości odpowia‑ 1874 painting The Hanging of the Sigismund i Wydziału Intermediów krakowskiej Aka‑ dają Romana Agnel (Balet Cracovia Danza) Bell in the Cathedral Tower in 1521 is a na‑ demii Sztuk Pięknych. Autorzy postanowili i Jerzy Zoń (Teatr KTO) przy współpracy tional treasure. The artist depicts the mo‑ odtworzyć dźwięki renesansowego Krakowa Bronisława Maja. Z kolei wieczorem tego ment the bell was raised and blessed, admired z początku XVI wieku, które mogły stanowić dnia na Wawelu czeka nas pokaz Latarnia: by the royal family, assorted dignitaries and tło przestawionych na obrazie wydarzeń. rozpocznie go o godz. 20.00 koncert laure‑ Cracovians; there are also important figures Kompozycja zabrzmi o godz. 21.00 pod wieżą atów międzynarodowego konkursu muzyki from the era including Bartolomeo Berrecci, Zygmuntowską. Towarzyszyć jej będzie pro‑ elektroakustycznej Etiuda na jedno uderzenie responsible for the Renaissance refurbish‑ jekcja laserowa Artura Lisa – na fasadzie wie‑ w dzwon, którego pomysłodawcą był prof. ment of Wawel Castle, and the court jester ży oraz murach zamku i katedry. Na kolejne Marek Chołoniewski. Następnie zaplanowa‑ Stańczyk with the bell’s clapper at his feet. trzy dni (10–12 lipca, 10.00–19.00) na Wawelu no pokaz laserowy oraz spektakl multime‑ “The Royal Bell: I sat at the King’s feet, the zaplanowano projekt artystów związanych dialny złożony z pięciuset jednominutowych royal court behind me...” recalls Stańczyk in z Pracownią Działań Akustycznych w Aka‑ kompozycji audiowizualnych/wideoklipów Wyspiański’s drama The Wedding. To mark demii Sztuk Pięknych w Norymberdze Bells zrealizowanych przez studentów ASP w Kra‑ the celebrations of the 500th anniversary of Distance. Rozstawione w różnych miejscach kowie według koncepcji prof. Grzegorza of raising the Sigismund, Matejko’s paint‑ mikrofony zbierać będą współczesne dźwięki: Bilińskiego. Tego wieczora o godzinie 21.00 ing, loaned from the National Museum in Piotr Stachiewicz, Dzwon Zygmunt, XIX wiek, 51 olej na desce, w zbiorach Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni Sigismund Bell, 19th century, oil on board, from the collection of the Stanisław Fischer Museum in Bochnia domena publiczna / public domain

10am–7pm) Wawel hosts the project Bells of Distance prepared by artists from the Acous‑ tics Studio at the Academy of Fine Arts in Nuremberg. Microphones distributed over a large area collect contemporary sounds: multilingual voices, conversations, ringing of cathedral bells, traffic and other signs of Wawel life. The material will be mixed and transformed by the artists and posted on 500-Sigismundus.com. On the anniversary of the first tolling of the Sigismund, 13 July (5–7pm), a parade prepared by the Cracovia Danza Ballet with other Cracovian institutions and artists walks from Floriańska Gate to Wawel, fol‑ lowing the route of the bell’s journey five hundred years ago. Events and happen‑ ings accompany the procession, including demonstrations at the Main Market Square. The pageant was prepared and directed by Romana Agnel (Cracovia Danza Ballet) and znów usłyszymy bicie Zygmunta, któremu Warsaw, is shown at a free exhibition at Jerzy Zoń (KTO Theatre) with Bronisław odpowiedzą inne krakowskie dzwony Wawel Royal Castle alongside drawings and Maj. At 8pm, Wawel hosts the presentation Całość obchodów stanowi efekt zgodnego sketches from the collection at Jan Matejko Lighthouse – a concert by winners of the współdziałania licznego grona organiza‑ House (8 July – 31 August). international electroacoustic music com‑ torów i partnerów. Koordynacji programu The bell tolls on the anniversary of its petition Etude for a Single Strike of the Bell, podjęło się Miasto Kraków. Warto podkre‑ hanging on 9 July at 5:15pm. On the same prepared by Prof. Marek Chołoniewski. It ślić, że pięćsetlecie Zygmunta świętowane day, Nuremberg House is joined by Polish is followed by a laser display and a multi‑ jest również w Norymberdze, rodzinnym and German partners (including Kraków media spectacle comprising five hundred mieście Hansa Behama. 17 lipca odbędą się House in Nuremberg) in hosting a cycle of minute-long audiovisual compositions and tam projekcje laserowe i koncert, a także events prepared by contemporary artists, video clips made by students at the Academy całodniowy performans – druga odsłona inaugurated by a multimedia reconstruc‑ of Fine Arts in Kraków following the concept Bells of Distance – w którym nagrane wcze‑ tion of Jan Matejko’s painting at Wawel. of Prof. Grzegorz Biliński. The Sigismund śniej dźwięki Krakowa zostaną zmiksowane The 19th-century masterpiece is the starting Bell resounds once again later in the evening z odgłosami ulicznymi Norymbergi. W ten point for the installation prepared by Prof. (at 9pm), echoed by other Cracovian bells. sposób brzmienie krakowskiego jubilata Marek Chołoniewski and students at the The celebration is the result of a collabo‑ w symboliczny sposób przekroczy nie tylko Academy of Music in Kraków and the Depart‑ ration of numerous organisers and partners, granice Krakowa, ale i Polski.� ment of Intermedia at the Academy of Fine coordinated by the City of Kraków. The anni‑ Arts in Kraków. The authors aim to recreate versary is also being marked in Nuremberg, sounds of Renaissance Kraków of the early the home city of Hans Beham. On 17 July 16th century which may have accompanied the city presents laser projections, a concert events depicted in the painting. The com‑ and a day-long performance of the second position resounds at 9pm by the Sigismund instalment of Bells of Distance in which sounds Tower, accompanied by a laser projection recorded in Kraków are mixed with street prepared by Artur Lis and displayed on the sounds from Nuremberg. The sound of the tower façade and the castle and cathedral Cracovian bell symbolically crosses the bor‑ walls. Over the next three days (10–12 July, ders of Kraków and Poland!�

Kraków Culture 02/2021 52 Wydarzenia Events Outdoor Culinary Kulinaria Delights w plenerze

racovians undoubtedly love to eat, and Cthere are plenty of delicious choices in the capital of Małopolska. Charming cafés, Izabela Osiadły rakowianie niewątpliwie kochają jeść, atmospheric restaurants, patisseries abound‑ Ka wybór miejsc w stolicy Małopolski, ing with sweet delights, traditional milk bars, w których mogą kosztować wyjątkowych quirky pubs, exotic cuisines, food trucks... potraw, jest ogromny. Urokliwe kawiarenki, and that’s just the start! Chosen as the Euro‑ małe klimatyczne restauracje, cukiernie pean Capital of Gastronomic Culture in 2019, z niezliczonymi łakociami, tradycyjne bary Kraków is reopening after a long break en‑ mleczne, oryginalnie udekorowane puby, forced by the pandemic, and in summer 2021 lokale serwujące egzotyczne dania czy place things will be unstoppable. All the more since wypełnione food truckami – to zaledwie Kraków's impressive event menu includes początek długiej listy wyjątkowych punktów culinary festivals, held at marketplaces and gastronomicznych. Kraków, wybrany na in the great outdoors. Europejską Stolicę Kultury Gastronomicznej For the last eight years Najedzeni Fest! 2019, rozkwita na nowo po przerwie spowo‑ has been showcasing the latest culinary ini‑ dowanej pandemią i latem 2021 będzie nie tiatives, bars and restaurants, online shops, do zatrzymania! Zwłaszcza że w imponujące chefs leading cookery workshops, bloggers menu imprez Krakowa na stałe wpisały się and delicious publications. “We want to build przecież także festiwale kulinarne, organizo‑ a welcoming, fun atmosphere supporting wane zarówno w przestrzeniach targowych, new projects and bringing people and ideas jak i w plenerze. together around the table. At the festival we Najedzeni Fest! już od ośmiu lat pre‑ show how many people are passionate about zentuje najciekawsze inicjatywy kulinarne, cooking and how many flavours intertwine restauracje i bary, ale także sklepy interne‑ in bars and restaurants and even in the tiniest towe, kucharzy prowadzących warsztaty home kitchens,” say organisers Katarzyna gotowania, blogerów i smakowite wydawnic‑ Pilitowska and Magda Wójcik. Next instal‑ twa. „Chcemy zbudować życzliwą i radosną ments of the cycle are held on 27 June at We‑ atmosferę sprzyjającą powstawaniu nowych soła complex, and on 12 September at Stary projektów, łączeniu idei i ludzi wokół Kleparz market where we will be celebrating stołu. Festiwal jest miejscem, w którym all things potato. pokazujemy, jak wielu ludzi pasjonuje się Stary Kleparz also hosts the Art & Food gotowaniem, ile smaków kłębi się nie tylko Bazaar – a cyclical event bringing togeth‑ w restauracjach czy barach, ale w każdej er artists, designers and cooks. The event najmniejszej kuchni” – mówią organiza‑ promises delicious food from local chefs, torki Katarzyna Pilitowska i Magda Wójcik. brings producers and visitors together and Kolejne edycje zaplanowano 27 czerwca promotes local produce, delicacies and dishes na Wesołej, a także 12 września na Starym from all over the globe. Each event is accom‑ Kleparzu pod hasłem „Po ziemniaki!”. panied by workshops, and regular features Także na Starym Kleparzu możemy on the menu include seafood and organic odwiedzić Art & Food Bazar – cykliczne prosecco. The organisers promise a relaxed wydarzenie skupiające artystów, dizajne‑ atmosphere: “Bring your whole family, dogs, rów i gotujących. Impreza zapewnia dobre blankets and have a picnic by our market jedzenie od miejscowych kucharzy, stwa‑ stalls!” Events are held on 27 June, 10 and rza możliwość bezpośredniego kontaktu 25 July, 8 August and 5 September. Arena Garden, fot. dzięki uprzejmości Tauron Areny Kraków / photo courtesy of Tauron Arena Kraków

Arena Garden is making a welcome return – last year the event won the hearts of Cracovians for its special atmosphere, beautiful setting, delicious food and a great way to spend time with family. The space around Tauron Arena Kraków is filled with food trucks selling food, drinks and sweet delicacies from all over the globe, curated by chef Tomasz Dziura. You’ll find dishes from Greece, Mexico, Hungary, Morocco, Japan, Italy... Make sure you visit Kiszmen for deli‑ z wytwórcami, promuje produkty dobrej ja‑ Pietruszkowy (plac Niepodległości), gdzie cious bagels and burgers served with pickles kości, delikatesy i potrawy różnych zakątków kupimy produkty bezpośrednio od lokalnych and ferments from Charsznica. As last year, świata. Każdej edycji towarzyszą warsztaty, certyfikowanych wytwórców. Dodatkowo the organisers host “Breakfasts on the Lawn” a do stałego menu należą owoce morza i bio‑ w tym roku odbędzie się tam pierwsza od‑ during the summer months. logiczne prosecco. Organizatorzy stawiają na słona Slow Chef Festival. Do października If you’re into healthy, organic food, don’t bezpretensjonalną atmosferę. „Na nasz bazar w sześć wybranych sobót na Targu Pietrusz‑ miss the Pietruszkowy Farmers’ Market at możecie zabrać całą rodzinę, psy, własne kowym spotka się para czołowych szefów Niepodległości Square in Podgórze, where koce i urządzić piknik przy jednym z klepar‑ kuchni, których zadaniem będzie przygoto‑ you’ll find plenty of local produce. This year skich straganów” – zapewniają. Wakacyjny wanie w formule live cooking dań do degusta‑ will see the first instalment of the Slow Chef rozkład spotkań: 27 czerwca, 10 i 25 lipca, cji. Zostaną w nich wykorzystane wyłącznie Festival. On six selected Saturdays until Oc‑ 8 sierpnia i 5 września. produkty z „Pietruszki”. Najbliższa okazja do tober, the Pietruszkowy Market welcomes Kontynuacji doczekała się Arena skosztowania jednej z kilkudziesięciu porcji pairs of leading chefs, presenting a live cook‑ Garden, którą krakowianie pokochali rok nadarzy się 3 lipca podczas obchodów 8. uro‑ ing show preparing dishes for visitors to sam‑ temu za niepowtarzalną atmosferę, wystrój dzin targu. Kolejne terminy wkrótce! ple, using only produce from the market. The w klimacie ogrodu, smaczne jedzenie i moż‑ Na krakowskiej mapie gastronomicznej next opportunity to try a selection of dozens liwość atrakcyjnego spędzania wolnego czasu pojawiają się kolejne odsłony znanych miejsc, of dishes comes on 3 July during celebrations z rodziną. W przestrzeni plenerowej wokół jak również kulinarne nowości. Jeżeli marzy‑ of the market’s eighth anniversary. More Tauron Areny Kraków codziennie czeka na cie o przeniesieniu się na tropikalną rajską dates coming soon! nas strefa food trucków – z jedzeniem, napo‑ wyspę, koniecznie sprawdźcie nową lokaliza‑ Kraków’s culinary map is constantly jami i słodkościami. O bogatą ofertę gastro‑ cję Bezogródek przy alei Focha 40. Strefie gaining fresh aspects of familiar venues and nomiczną z całego świata dba szef kuchni chill utrzymanej w klimacie miejskiej dżungli brand new initiatives. If you’re dreaming Tomasz Dziura. Znajdziemy tu dania z Grecji, towarzyszą egzotyczne smaki i zapachy. Z ko‑ of visiting a tropical island, make sure you Meksyku, Węgier, Maroko, Japonii czy lei w rejonie Dworca Towarowego na ulicy check out Bezogródek at 40 Focha Ave‑ Włoch. Ciekawostką jest Kiszmen oferujący Kamiennej powstał kompleks Hype Park za‑ nue, serving exotic flavours and smells in a wyśmienite bajgle i burgery z dodatkiem pewniający obok punktów gastronomicznych chilled-out urban jungle setting. Hype Park kiszonek z Charsznicy. Wzorem ubiegłego także scenę z muzyką na żywo (patrz s. 28) on Kamienna Street hosts myriad culinary roku podczas wakacyjnych miesięcy organi‑ i pomysłowo zaaranżowane industrialne spots alongside a live music stage (see p. 28) zatorzy zapraszają fanów dobrego jedzenia miejsce wypoczynku. Nie zapomnijcie także in an ingenious post-industrial setting. And na „Śniadania na trawie”. o Kraków Culture Summer (patrz s. 4 i 88) don’t forget Kraków Culture Summer Miłośnicy żywności zdrowej i ekologicz‑ – w sierpniu spotykamy się w parku Jordana (see p. 4 and 88) – see you at Jordana Park in nej powinni wybrać się na podgórski Targ w jego przepysznej strefie kulinarnej!� August at the delicious food zone!�

Kraków Culture 02/2021 Dlaczego zostałem muzykiem O sobie i kulisach swojej pracy opowiada Jakub Józef Orliński.

Opera Rara 2019 fot. / photo by Alicja Wróblewska Ludzie People 55 Why I Became

a Musician Barbara Skowrońska: Complete the sentence: I love baroque music, because… Jakub Józef Orliński: It brings free‑ We talk to Jakub Józef dom! In baroque masterpieces – and let’s not be afraid of the term – composers wrote Orliński about his life extraordinary things, but they also left huge and work. spaces for performers to filter the sounds and to show themselves through them as artists and as people. Of course plenty is written in the score, and the historically informed performance practice shows us that certain Barbara Skowrońska: Poproszę things should be done one way rather than o dokończenie zdania: fascynuje mnie another. And I believe that you need to know muzyka baroku, bo… all the rules inside‑out so you can know how Jakub Józef Orliński: Daje wolność! and when to break them. W arcydziełach barokowych – tak, nie bójmy For example, performers are free to play się tego słowa – kompozytorzy pisali rzeczy around with pauses: “Here you can add some‑ niezwykłe, ale zostawiali też wykonawcy thing from yourself, show your thinking”. In gigantyczne pole do przefiltrowania dźwię‑ the most common form of baroque arias, ABA, ków przez samego siebie i pokazania cząstki you are free to play around with the repeated siebie jako artysty i jako człowieka. Oczywi‑ A part, add something of your own. I just ontratenor Jakub Józef Orliński, uwa- ście wiele jest zapisane w nutach, a do tego love this creative process. I am rather slow Kżany za jedno z największych odkryć wykonawstwo historyczne uczy nas, że coś at it, but that’s precisely because I take such w świecie muzyki klasycznej ostatnich lat, trzeba zrobić tak, a nie inaczej. Przyjąłem delight in it. I spend six, sometimes eight znów zaśpiewa w Krakowie! Artysta wyróż- więc regułę, że trzeba jak najlepiej znać te hours rehearsing and coming up with one niony „Paszportem Polityki”, nagrodami Opus zasady, żeby móc je świadomie łamać. version, then another… Some parts of the Klassik, Gramophone Classical Music Award, Ta wolność to np. fermaty, które sygna‑ work are more rigid, and those which are a ostatnio także International Opera Award spotka się z krakowską publicznością 17 lipca lizują wykonawcy: „O, tu możesz wstawić less so are more my own. podczas dwóch koncertów w Centrum coś od siebie, pokazać, co masz w głowie”. To Kongresowym ICE Kraków w ramach gwiaz- także najczęściej spotykana forma arii baro‑ Before I step onto the stage… dorskiego cyklu ICE Classic. Usłyszymy kowej: ABA – w powtórzonej części A możesz I have a routine. First of all I must be ready program pochodzący z drugiego albumu zacząć kolorować, pokusić się o coś swojego. physically. Lots of people think that singing solowego Orlińskiego Facce d’amore: wybór Uwielbiam ten kreatywny proces. Jestem comes just from here [points to his head and arii Cavallego, Handla, Bononciniego czy w nim dość powolny, ale to właśnie dlatego, throat]. But the truth is that it’s physically Contiego. Polskiemu śpiewakowi towarzyszyć że się nim rozkoszuję. Siedzę w sali prób demanding, and your entire body needs to będzie specjalizujący się w wykonawstwie dawnych oper zespół il Pomo d’Oro. po 6–8 godzin i wymyślam: tu taką wersję, be ready. I’m glad I’m highly conscious of tam inną… Ta część utworu jest najmniej my body, partly through breakdancing. I do ountertenor Jakub Józef Orliński, odtwórcza, a najbardziej twórcza – i dlatego some modified yoga exercises and simple one of the greatest rising stars in C najbardziej moja. stretches. I also like to do handstands so classical music of recent years, makes a welcome return to Kraków! Winner of the I can feel my shoulders working, to be up‑ “Paszport Polityki” and Opus Klassik prizes, Zanim wejdę na scenę… side‑down and to feel the gravity pull my soft the Gramophone Classical Music Award Mam swoją rutynę. Przede wszystkim palate down… which means up… Or do I mean and more recently the International Opera muszę być przygotowany fizycznie. Wielu up… that is down? [laughs] What else? Breath‑ Award, the artist performs two concerts at ludziom może się wydawać, że śpiew jest ing exercises, of course, because about 70% the ICE Kraków Congress Centre on 17 July tylko tutaj [Jakub Józef Orliński wskazuje na of success in singing comes from controlling as part of the ICE Classic cycle. We will głowę i szyję]. A tymczasem to także ciężka your breathing. And I drink lots of water. hear a repertoire from Orliński’s second solo fizyczna praca, do której gotowe musi być album Facce d’amore: a selection of arias by Cavallo, Handel, Bononcini and Conti. całe ciało. Dlatego cenię sobie, że mam jego My favourite baroque composer is… He will be accompanied by il Pomo d’Oro świadomość – także przez breaking. Stosuję I haven’t got one. And, to be honest – and ensemble specialising in performing early zmodyfikowane ćwiczenia z jogi, proste I’m sorry – I don’t really like this question. It’s operas. rozciąganie. Lubię sobie też stanąć na rękach, the same with pieces from both my albums, Kraków Culture 02/2021 → → 56 O muzyce nie można myśleć wstecz i także za dużo w przód. Najbardziej war- tościowa jest tutaj i w tym momencie – inspiruje,„ dotyka… When it comes to music you can’t żeby poczuć działające barki, żeby być do Zostałem muzykiem… góry nogami i żeby miękkie podniebienie Z potrzeby dzielenia się z innymi. I jesz‑ think back, or too siłą grawitacji poszło w dół… czyli do góry… cze z potrzeby zatrzymania się tu i teraz. Bo far ahead. It is most A raczej do góry… czyli w dół [śmiech]! Co o muzyce nie można myśleć wstecz i także za jeszcze? Oczywiście ćwiczenia oddechowe, dużo w przód. Najbardziej wartościowa jest important right bo jakieś 70% sukcesu śpiewaka to kontrola tutaj i w tym momencie – inspiruje, dotyka… oddechu. I piję bardzo dużo wody. Daje mi wolność, zachwyca mnie, wypełnia here, right now, i przenosi w całkiem inne światy, jak gdyby when it inspires and Mój ulubiony kompozytor barokowy to… w sferę medytacji. Lubię to uczucie i chciał‑ Nie mam. I powiem szczerze, przepra‑ bym je za każdym razem przekazać swojej touches us all… szam – nie lubię tego pytania. Tak samo jak publiczności. Jeśli się udaje, to jest to dla z ulubionymi utworami z mojego pierwszego mnie źródłem wielkiej satysfakcji. czy drugiego albumu albo miastami, które or the cities I visit. Every piece, every city, odwiedzam. Każdy utwór, każde miasto, każ‑ Gdybym nie był śpiewakiem, byłbym… every composer has a completely different dy kompozytor mają zupełnie inną energię Tu widzę całkiem dużo możliwości! energy and I have very different memories i wiążą się z nimi zupełnie inne wspomnie‑ Świetnie się czuję w wymagających aktyw‑ and feelings about them. nia czy odczucia. ności zajęciach manualnych. Co ciekawe, The composer I sing the most frequently Najwięcej śpiewam Handla – do niego cała moja rodzina jest biegła w sztukach wi‑ is Handel – that’s what I am asked to sing, jestem najczęściej zatrudniany i jest go zualnych – malarze, architekci – a ja w ogóle so I have a lot of his music in my repertoire. najwięcej w moim repertuarze. Ale tych nie umiem rysować ani malować. Bliżej mi But there are so many composers! That’s kompozytorów jest tylu! Dlatego na moich do fizycznego kształtowania rzeczy, np. rzeź‑ why my solo albums feature so many litt­le- solowych albumach pojawia się tak dużo nie‑ bienia. Albo mógłbym być stolarzem. Ostat‑ known names. Even fellow musicians ask me, znanych nazwisk. Nawet ludzie ze środowisk nio robiłem drewnianą kratkę na balkon, “Where on earth did you find this, who is this, muzycznych czasem pytają: „Gdzieś ty to taką na bluszcz. Ucinasz, mierzysz, szlifujesz, how did you get it?!” But it’s the result of hard znalazł, co to za człowiek, skąd tyś to wziął?!”. tu malowanko, tam gwoździe, śrubki, coś work, which I share with Yannis François – A to właśnie jest efekt żmudnej i ciężkiej pra‑ przykręcić, odkręcić, fenomenalne! I mam my treasure hunter. So I love Cavalli, Bonon‑ cy, którą wykonujemy z Yannisem François, jeszcze jeden pomysł: mógłbym być ogrodni‑ cini and Boretti just as much as I love the far moim wyszukiwaczem skarbów. I tak samo kiem w jakimś zamku nad Loarą. Mieszkać more famous Purcell, Handel, Vivaldi, Bach uwielbiam Cavallego, Bononciniego, Boret‑ w takim małym domku, przycinać bukszpa‑ and Gluck. They all have their own style and tiego, jak wielkie sławy: Purcella, Handla, ny w różne kształty i formować konstelacje fascinating stories to tell. Vivaldiego, Bacha czy Glucka. Każdy z nich z kwiatów – co za piękny barok! ma swój własny styl i tyle ciekawych historii My favourite rock band is… do opowiedzenia. Nie ruszam się z domu bez… The Offspring. When I was in primary Mój plecak to mój dom. Mam tam wszyst‑ and middle school, I had a Walkman and all Mój ulubiony artysta rockowy to… ko – od XIX‑wiecznego otwieracza do piwa, their tapes. Me and my friends skateboarded Zespół The Offspring. Jak byłem w pod‑ który dostałem na urodziny, przez mazaki, – we were this little gang of four – and, well, stawówce i gimnazjum, miałem walkmana tasiemki do sklejania nut, wodę, piłkę do we were excited like little kids. I suppose, i wszystkie ich kasety. Jeździliśmy z kole‑ rozciągania, taką twardą, gumę, też do roz‑ we were just kids [laughs]. You listen to this gami na deskorolce – mieliśmy taki mały, ciągania, ampulowy klucz do roweru… Nawet indie rock and skate around a skate park… czteroosobowy gang – i mówiąc nieładnie, gumki do włosów, bo zazwyczaj którejś just awesome! jaraliśmy się tym jak dzieci. No, po prawdzie z moich koleżanek z produkcji ich brakuje, byliśmy wtedy dziećmi [śmiech]. Słuchasz a wtedy: hyc, i jest. I became a musician… takiego indie rocka i wjeżdżasz na deseczce No i nuty! Może jestem mało ekologicz‑ Because of my need to share with others. na skatepark… coś pięknego! ny w tym aspekcie (staram się to nadrobić And because of a need to focus on here and ICE Kraków, nagranie kon- 57 certu z Capellą Cracoviensis, grudzień 2020 ICE Kraków, concert recording with Capella Cracoviensis, December 2020

fot. / photo by Robert Słuszniak

w innych sferach), ale muszę mieć papierowe nuty. Coś na nich zanotować, przewrócić kartkę, dotykać ich, widzieć je… Bo ja mam pamięć wzrokową i nie potrafię zapamiętać strony 64 na czytniku elektronicznym. A na papierze zawsze wiem, że druga fraza Cara sposa się zaczyna w trzecim systemie na dru‑ giej stronie. To mi też pomaga się odnaleźć – jak się zdarzy, że wpadnę na scenie.

Rzecz, którą robię codziennie… now. When it comes to music you can’t think know that the second phrase of Cara sposa Hm, prawdopodobnie śpiewam [śmiech]. back, or too far ahead. It is most important starts in the third system on the second page. right here, right now, when it inspires and It also helps me find myself – for example if Nie umiem… touches us all… It gives me freedom, it en‑ I have a memory blank on stage. Oj, w gotowaniu słaby jestem. To troszkę chants and fills me, and it takes me to com‑ skandaliczne, wiem. No, może jakiś naj‑ pletely new worlds, as though through med‑ Something I do every day… prostszy makaron… Usprawiedliwię się: dużo itation. I love this feeling and I always want Hmm, sing, I guess [laughs]! podróżuję, a nie da się gotować w hotelu. to share it with the audience. I am absolutely Podczas produkcji mamy tyle prób, że delighted every time I get it right. I can’t… w przerwie idziemy gdzieś ze znajomymi Oh, I’m not great at cooking. Terrible, zjeść razem i kończy się na tym, że robię If I hadn’t become a singer, I would be… I know. Well, maybe some simple pasta… My sobie tylko śniadania i kolacje. Czasami jak Oh, I could have lots of ideas! I love all excuse is that I travel a lot, and you don’t get mamy fajną obsadę – a zazwyczaj tak jest – sorts of manual activities. It’s interesting, to cook in hotels. During productions I have to jednego dnia jedna osoba gotuje dla całej because my family is very into visual arts so many rehearsals, friends and I go out to reszty, następnego ktoś inny. Kiedy przycho‑ – painters, architects – and I can’t draw or eat during breaks, so I only make breakfast dzi moja kolej, cóż, staram się… Na szczęście paint to save my life. I’d be more into phys‑ and supper. When we’ve got a good team – zawsze pojawiają się wtedy na stole jakieś ically shaping objects, maybe sculpture. which is most of the time – then we take turns bonusy od kolegów! Or I could be a carpenter. I recently made cooking for the group. When it’s my turn, I jeszcze jedna rzecz – mówiłem już o mo‑ a trellis for the balcony, for the ivy. Cutting, well, I do my best… But fortunately there jej rodzinie malarzy, rzeźbiarzy i architek‑ measuring, polishing, a lick of paint, some are always bonus dishes from my colleagues! tów, a ja kompletnie nie umiem ani rysować, nails and screws here and there, brilliant! Oh, and another thing – I mentioned my ani malować. Cały czas podejmuję próby, Or, here’s another idea: I could be a gardener family of artists, sculptors and architects, włączam sobie jakieś filmiki na YouTubie, at a chateau on the Loire. I’d live in a little and I just can’t draw or paint. I keep trying, ale to się absolutnie nie udaje… Zapał nadal cottage, trim hedges into all sorts of shapes looking at YouTube tutorials, but I never get mam, więc co parę miesięcy do tego wracam and create constellations of flowers – a truly anywhere… The will is there, so I try every i za każdym razem przekonuję się na nowo, baroque living! few months or so, but every time I remember że jednak nie. that I just can’t. I never leave home without… Jestem z siebie dumny, gdy… My rucksack is my home. It contains I’m proud when… Najbardziej to nawet nie „gdy”, tylko everything – a 19th‑century bottle opener Not so much “when” but “of”: of my en‑ „za”: za wytrwałość. Mało osób sobie zdaje I got for my birthday, pens, tape to mend durance. Not many people realise how many sprawę, ile kłód mi było w przeszłości rzuca‑ music scores, water, a stretching ball, elastic, obstacles I faced in the past – I laugh about it nych pod nogi – mówię to dziś z uśmiechem, also for stretching, a multitool for my bike… now, but the beginning wasn’t easy at all. So ale początki nie były łatwe, oj nie. Dlatego je‑ I’ve even got hairbands, because during the I am proud of myself that I endured those times stem z siebie dumny, że wytrzymałem i teraz rehearsals or recordings one of my friends and now I can derive real joy from what I do. z pełną satysfakcją mogę robić to, co robię. always loses theirs, so bang! Got them right there. When I’m in Kraków, I like… W Krakowie lubię… And music, of course. I know it’s not very Going for walks, definitely! I love strolling Spacerować – zdecydowanie! Uwielbiam eco‑friendly of me – and I try to make up for around the Main Market Square and meet‑ przechadzać się po Rynku, spotykać się tam it in other ways – but I have to have paper ing friends – I have quite a few in Kraków. ze znajomymi, których mam w Krakowie scores. Then I can make notes, turn the pages, And it’s always – I used to come to Kraków sporo. I to jest zawsze – a przyjeżdżałem tu touch them, see them… I have a very visual regularly in the past, and also recently I’ve i dawniej, i ostatnio wpadam całkiem często memory and I can’t remember page 64 on an popped over for concerts quite often – a real na koncerty – bardzo przyjemne doznanie.� e‑reader. When I use paper scores, I always pleasure.�

Kraków Culture 02/2021 58 Ludzie People Wieczny ogień Eternal Nie jestem ­wizjonerem. Na szczęście – mówi Light Janusz Makuch. I’m not a visionary. Fortunately – says Janusz Makuch.

Justyna Skalska: The leading theme of the 30th Jewish Culture Festival is fire, following on from last year’s Prologue. Has the pandemic dimmed its light, or will it shine brighter than ever in 2021? Janusz Makuch: We have spent many years searching for and finding new meaning in the Jewish universum, and more recently we have been exploring it through the prism of the four elements. Now the time has come for Fire/Light – an incredibly important sym‑ bol in the Jewish religion right from its very beginning as the Hidden Light or Or HaGanuz. fot. / photo by Edyta Dufaj Edyta by / photo fot. Fire is as beautiful as it is dangerous, and it burns everything in its path. It is as univer‑ Janusz Makuch Justyna Skalska: Tematem przewodnim sal as it is intimate. It draws us in, it helps Twórca i dyrektor 30. edycji Festiwalu Kultury Żydowskiej us dream, and it allows us to see everything Festiwalu Kultury Żydowskiej; w roku 2018 jest – tak jak podczas zeszłorocznego more clearly. został wyróżniony jako Prologu – ogień. Czy pandemia przygasi- It is a symbol of eternity and of passing at jedyny Polak honorowym ła nieco jego blask czy wręcz przeciwnie – the same time. Having created heaven and tytułem „Przyjaciel Izraela” (hebr.: Yakir Israel). zapłonie on w 2021 roku jeszcze jaśniej? earth, God said, “Let there be light”. This Janusz Makuch: Od lat nieustannie light marks the beginning of illumination, Founder and director of the festival; he was poszukujemy i odczytujemy nowe znaczenia revelation, rapture, voracity, power of the awarded with a honorary żydowskiego uniwersum, a od kilku edycji mind which is always faced with the choice title of “The Friend of badamy ów wszechświat przez pryzmat between stoking the fire of the passion for life Israel” in 2018 as the only person from Poland. czterech żywiołów, które są elementami and slow passing. We, the organisers of the stworzenia. I tak oto przyszedł czas na Ogień/ Jewish Culture Festival, burn with a fire of Światło – symbol niezwykle ważny dla religii passion for life and exploring Jewish culture. żydowskiej, począwszy od źródeł jej powsta‑ Finally, fire is a powerful metaphor for the nia, czyli od Ukrytego Światła (Or Ha-Ganuz). rebirth of Jewish life, the miracle of return Ogień jest równie piękny, co groźny – and the creation of the State of Israel – and spala wszystko poza samym sobą. Ma bardzo for me this is its most important meaning. uniwersalny, a jednocześnie intymny cha‑ And the festival will also burn bright with rakter. Zmusza do patrzenia, ba!, pozwala all the colours of the rainbow, sent down marzyć, ale też pomaga lepiej i wyraźniej by God as a sign that He would never again postrzegać rzeczy wokoło. destroy the earth with flood. proj. / designed by Studio Otwarte Studio proj. / designed by

To symbol wieczności i przemijania jednocześnie. Stworzywszy niebo i ziemię, Bóg powiada: „Niech stanie się światłość”. I ta światłość jest początkiem iluminacji, olśnienia, zachwytu, nienasycenia, sprawczej mocy umysłu, który zawsze stoi przed wybo‑ rem pomiędzy podtrzymaniem ognia pasji życia a powolnym obumieraniem. A w nas – organizatorach Festiwalu Kultury Żydow‑ skiej – płonie zarówno ogień pasji życia, jak i poznania kultury żydowskiej. Wreszcie ogień jest potężną metaforą od‑ rodzenia się żydowskiego życia, cudu powro‑ tu i powstania Państwa Izraela – i dla mnie osobiście jest to najważniejsze znaczenie. Niezależnie zaś od wszystkiego za‑ pewniam, że festiwalowy ogień zajaśnieje wszystkimi kolorami tęczy – tęczy, którą Bóg zesłał ludziom na znak, że już nigdy nie zniszczy Ziemi wodami potopu.

Festiwal Kultury Żydowskiej pojawił się na kulturalnej mapie Krakowa 33 lata temu. Jak zmienił się od czasów pierw- szej edycji? Czy w jakiś sposób wpłynął na pana postrzeganie kultury żydow- poplątane bywają ścieżki naszej nieoczywi‑ The Jewish Culture Festival was first skiej w ogóle? stej tożsamości! held in Kraków 33 years ago. How has Czym są owe 33 lata w porównaniu Zaczynaliśmy od błogiej fascynacji the event evolved over the years? Has it z blisko 700-letnią obecnością Żydów wszystkim, co przypominało kulturę Żydów influenced the way you perceive Jewish w Krakowie? aszkenazyjskich, jednak zdecydowany culture in general? Pierwsze edycje były beztroskie i miało przełom nastąpił w roku 1991, kiedy po raz What’s 33 years in comparison with to swój osobliwy urok, bowiem usprawie‑ pierwszy pojechałem do Izraela – do Jeru‑ the seven centuries of Jewish presence in dliwiało masę przedziwnych artystycznych szalajim. Wtedy zrozumiałem, że pląsanie Kraków? wyborów. Ale – pozostając w kręgu ognia – w takt muzyki klezmerskiej to nie wszystko, In the early years, the festival was care‑ najważniejsza była pasja, ów żar, który nas a nasz festiwal zaczął coraz mocniej i coraz free, which gave it a specific charm and wówczas od wewnątrz rozpalał. Odkryliśmy, wyraźniej grawitować w kierunku kultu‑ justified many rather outlandish artistic że taki sam żar i pasja poznania rozpalają ry i Ziemi Izraela. Jeśli więc mam jednym choices. Sticking with the theme of fire, the setki, a potem tysiące osób, które z jakiegoś zdaniem określić naszą drogę od 1988 roku most important element has always been the powodu zaczęły poznawać żydowski świat, do 2021 roku, to brzmi ono: „Od sztejtl do passion and fervour which burned within us. a nawet utożsamiać się z nim. Ja sam byłem Syjonu”. We discovered that this passion and fervour wówczas mało świadomym dwudziesto‑ is shared by hundreds and later thousands ośmioletnim pasjonatem wszystkiego, co 33 lata to nie tylko wspomnienia o wiel- of people who started taking an interest in żydowskie. Dziś jestem sześćdziesięcio‑ kich gwiazdach, które gościły na scenie the Jewish world and even identifying with letnim dojrzałym syjonistą, dla którego muzycznej FKŻ, ale również spotkania it. Back then I was a fairly naïve 28-year- przeszłość ma znaczenie o tyle, o ile ów z ludźmi i wydarzenia, które odcisnęły old fan of everything Jewish. Today I am syjonizm konstytuuje. Jakże przedziwnie swoje piętno… a sixty-year-old Zionist for whom the past is Kraków Culture 02/2021 → → 60

Festiwalowy ogień zajaśnieje wszystkimi kolorami tęczy.

Lubię słowo „piętno”. Brzmi jak DNA „ important as long as this Zionism continues. ludzkości. Mam w pamięci wiele takich What twisted paths we take! wydarzeń i osób. Nie było więc tego jedne‑ The festival will also We started with a blissful fascination with go, chociaż… Przywołam koncert finałowy everything involving Ashkenazi culture, but Szalom na Szerokiej, kiedy na scenie występo‑ burn bright with all the main breakthrough came in 1991 when I wał nieżyjący już legendarny pieśniarz Theo visited Jerusalem for the first time. I realised Bikel. Śpiewał pieśni żydowskie w jidysz the colours of the that dancing to klezmer beats isn’t enough, – języku wymordowanych Żydów z Europy rainbow. and our festival started to increasingly grav‑ Centralnej i Wschodniej. Pod sceną tańczyło itate towards the culture and State of Israel. tysiące ludzi, panowała wszechobecna radość. If I were to choose a single phrase to describe Prowadząc ten koncert, miałem możliwość our journey from 1988 to 2021, it would be podziwiać jedyną taką wspólnotę między jak drzewo w ziemię, zarówno duchowo, jak “From Shtetl to Zion”. ludźmi ze wszystkich stron świata. Działo i fizycznie. Nie tylko festiwal. Wiele jest na się wówczas coś magicznego. W pewnym Kazimierzu instytucji, które nie tylko kul‑ Thirty-three years means looking back momencie Theo przerwał, podniósł w górę tywują pamięć żydowską, ale starają się, aby at great musicians who have performed dłonie i powiedział: „Cisza… Proszę, bądź‑ nie była to pamięć od święta. at the festival, meetings and events all of cie ciszej”. A gdy zaskoczona publiczność which have left their imprint… zamilkła, on chwilę odczekał i mówił dalej: Przyjechał pan do Krakowa w 1980 I like “imprint” – it’s almost like a stamp „Wsłuchajcie się w te milczące głosy Żydów, roku, pierwszy festiwal odbył się of humankind’s DNA. I can remember many których życie zostało przerwane”. Wskazał w roku 1988. Wiem, że pochodzi pan such people and events. There wasn’t really kolejno na puste, ciemne okna kamienic. z Puław, prawda? a single one, although… I’ll recall the finale „Oni żyli tu, i tu, i tu, i tam, parę ulic stąd, jak Nie. Pochodzę z Jerozolimy. W Puławach concert Shalom on Szeroka Street, featuring the Mordechaj Gebirtig. Ich już nie ma i to my, tu się tylko urodziłem. late, great singer Theo Bikel. He sang in Yid‑ i teraz, musimy być ich głosem, przenosić ich dish – the language of murdered Jews from pieśni ponad wszelkimi granicami, ponad Jak pana zdaniem przez te ponad trzy Central and Eastern Europe. The stage was bólem tej pustki i ogniem nienawiści, trosz‑ dekady zmieniła się sama dzielnica? surrounded with thousands of joyful people czyć się o ich pamięć”. Ludzie stali jak zahip‑ Czym jest dziś? dancing together. As a host of the concert notyzowani. „Dlatego przed wami i przed Trudno jednoznacznie powiedzieć, I was privileged to admire this community nimi wykonamy teraz hymn żydowskich czym Kazimierz jest dzisiaj. Panuje w nim of people from all corners of the globe; it was bojowników Zog nit keynmol az du geyst dem olbrzymi chaos. Czym innym jest dla Żydów absolutely magical. Then, at one point Theo letstn veg – Nigdy nie mów: oto jest ostatnia z dróg”. świadomych historii i zatroskanych o jego stopped, raised his hands and said, “Quiet… Gdy zaczął to śpiewać, miałem wrażenie, że los, czym innym dla mieszkańców, którzy Please be quiet.” He waited a moment as the cała Szeroka wstrzymała oddech, a wśród marzą jedynie o spokojnej nocy, jeszcze czym shocked crowd fell silent, and continued, kolorowej publiczności pojawiły się nagle innym dla restauratorów, hotelarzy, branży “Listen to the silent voices of Jews whose lives cienie tych, których spopielił ogień Zagłady. turystycznej i dla tych, którzy od zmierzchu here were cut short.” He pointed to empty, Nikt już nie krzyczał, nikt nie tańczył. Stali‑ do świtu spędzają tu upojne happy hours. W ja‑ dark windows. “They lived here, and here, śmy w milczeniu. Pomyślałem wówczas, jak kimś sensie Kazimierz stał się zwierciadłem and there, and a few streets away, like Mor‑ potężny i oczyszczający jest ogień pamięci czasów, w jakich żyjemy. dechai Gebirtig. They are gone and it is us, i miłości. W każdym razie mam nadzieję, że to here and now, who must speak with their nie festiwal przyczynił się do zmian, któ‑ voice, carry their songs across all borders, Festiwal nie tylko zainicjował powszech- re Żydowskie Miasto Kazimierz uczyniły above the pain of this emptiness and the fire ne zainteresowanie kulturą żydowską stolicą knajp, foodtrucków i meleksów… Od of hatred; we must remember them.” People w Krakowie, ale stał się również symbo- lat patrzę na to zarówno z życzliwością, jak stood hypnotised. “This is why I will dedicate lem odrodzenia się żydowskiego życia na i obrzydzeniem: z życzliwością i wdzięczno‑ to them the anthem of Jewish survivors Zog Kazimierzu… ścią wobec tych wszystkich, którzy Kazi‑ nit keynmol az du geyst dem letstn veg – Never say To miłe, pomyślę o tym. Kazimierz mierz szczerze kochają, czego dowodem jest that you’re going your last way.” When he started odegrał i wciąż odgrywa pierwszorzędną ich troskliwa działalność, pełna szacunku dla singing, it felt as though the entire street rolę w naszej pracy i w naszej wizji kultury żydowskiego dziedzictwa; i z obrzydzeniem held its breath, and the colourful audience żydowskiej. Jesteśmy w to miejsce wrośnięci wobec chciwości pozostałych, dla których filled with shadows of those extinguished by Theo Bikel, koncert Szalom na Szerokiej, 2005 Shalom on Szeroka Street ­concert, 2005 fot. / photo by Paweł Mazur Paweł by / photo fot.

im bardziej niechlujnie bądź – według ich fires of the Holocaust. No-one was shouting the years with mixed feelings; I’m grateful prostackiego gustu – „elegancko”, tym lepiej… or dancing; we all listened in silence. I real‑ to everyone who truly love Kazimierz and Na szczęście przetrwały miejsca, które ised how powerful and cleansing the fire of express it through their activities and re‑ zarówno współczesną architekturą, jak remembrance and love is. spect for Jewish heritage, yet I am repelled i atmosferą w naturalny sposób wpisują się by the greed of others who like it as scruffy w ducha tego wciąż magicznego miejsca. Po‑ As well as rousing interest in Jewish as possible, or, worse still, “smart” according zostaje mieć nadzieję, że z czasem przybędzie culture in Kraków, the festival has also to their vulgar tastes… tu osób nie tylko zasobnych w pieniądze, ale become a symbol of a revival of Jewish Fortunately places survive where con‑ także w mądrość i wrażliwość oraz świado‑ life in Kazimierz… temporary architecture and atmosphere mych długu, jaki mają do spłacenia wobec I like that. Kazimierz has always played naturally intertwine with the spirit of this Żydów, którzy przez wieki to miasto budo‑ an important role in our work and our vision magical place. I hope that with time it will wali, czynili je pięknym i jedynym w swoim of Jewish culture. We are deeply rooted here, fill with people rich not so much in money rodzaju. Przypominam, że Kazimierz jest both spiritually and physically. And not just but in wisdom and sensitivity, conscious największą nietkniętą ogniem Zagłady dziel‑ the festival – there are many institutions in of the obligation they have to the Jews who nicą żydowską w całej Europie! Kazimierz cultivating Jewish culture and built the city over the centuries, making it working hard to make sure it’s not just re‑ beautiful and unique. Let’s not forget that Jak widzi pan przyszłość festiwalu, Kazi- membered on special occasions. Kazimierz is the largest Jewish district in mierza, żydowskiego życia? Europe which hasn’t been destroyed by the Nie jestem wizjonerem. Na szczęście. You first arrived in Kraków in 1980, and fire of the Holocaust. Moim jedynym marzeniem jest, aby po the first festival was held in 1988. You’re moim odejściu Festiwal Kultury Żydowskiej from Puławy, is that right? How do you see the future of the festival, wciąż istniał, rozwijał się i jak ogień rozpa‑ No, I’m from Jerusalem. I was only born of Kazimierz, of Jewish culture? lał wyobraźnię i głód wiedzy wśród Żydów in Puławy. I’m not a visionary. Fortunately. My only i nie-Żydów. hope is that after my passing the Jewish Cul‑ Kazimierz będzie zapewne żył dalej, ale How has the district changed over the ture Festival continues to exist, develop and życiem innym niż to dawne, wyłącznie decades? What is it today? stoke imagination and a hunger for knowl‑ żydowskie. Po swojemu. Jak? Nie wiem. Jedy‑ It’s hard to say exactly what Kazimierz edge among Jews and gentiles alike. nie się obawiam. is today. It’s filled with chaos: it’s something I’m sure Kazimierz will continue to ex‑ Zaś co do żydowskiej przyszłości… Jak completely different for Jews conscious of ist, but with a different life, no longer just pani wie, przyszłości przewidzieć się nie history, for residents who just want a peace‑ Jewish. In its own way. How? I don’t know. da. Jedno jest pewne: świat kazimierskich ful night in, for restaurateurs, hoteliers and But I do worry. Żydów, który przez setki lat promieniował others working in the tourist industry, and In terms of Jewish future… As we all know, światłem mądrości i wiary, przeminął. for tourists here to party round the clock. In we cannot predict the future. One thing is Bezpowrotnie. Czy się tu jeszcze kiedykol‑ a way Kazimierz has become a reflection of certain: the world of Jews of Kazimierz who wiek odrodzi taki, jaki był? Nie. Nie wierzę. the time in which we live. glowed with the fire of wisdom and faith for I dlatego wspomnienie o nim płonie w moim In any case I hope it’s not the festival centuries is gone, forever. Will it ever return sercu, jak Wieczny Ogień – Ner Tamid.� which has turned the Jewish City of Kazi­ the way it was? No, I don’t believe it will. And mierz into a metropolis of bars, food trucks that’s why its memory burns in my heart like and golf buggies. I’ve been watching it over the Eternal Light – Ner Tamid.�

Kraków Culture 02/2021 Aleksander Kotsis Autoportret / Self‑portrait, 1870–1874

62 fot. autor nieznany, własność Muzeum Narodowego w Krakowie własność Muzeum Narodowego nieznany, autor fot. photo by unknown author, property Museum in Krakow of the National author, unknown by photo Sukiennice i Wieża Ratuszowa, ok. 1899–1905

Rekomendacje The Cloth Hall and Town Hall Tower, ca. 1899–1905

Na tropie Krakowa Recommendations Chodzę po mieście i się zachwycam, kręci mnie tu wszystko na nowo. Głównie budynki, które – nieza‑ słonięte przez rzeki turystów – są nagle jakby bardziej widoczne. Może to też dlatego, że chodzę po Krakowie Czyżby miłość? wiedziona przez perfekcyjną wakacyjną lekturę (którą pochłaniać należy w jednym z wakacyjnych ogródków lub pod drzewem ze szklanką kompotu czy kieliszkiem Is This Love? nalewki): serię kryminałów Maryli Szymiczkowej, w których mieszczka krakowska z przełomu XIX i XX wieku, niejaka Szczupaczyńska (po krakowsku Aga Kozak oszczędna i moralna), rozwikłuje tajemnice mor‑ derstw. A przy okazji oprowadza nas – a właściwie robią to prawdziwi autorzy serii: pisarz Jacek Dehnel i jego życiowy partner, tłumacz, historyk, ameryka‑ nista i krakus Piotr Tarczyński – po mieście. Historie poszczególnych kamienic, dawny bieg Wisły i Rudawy atrzę na siebie i sama nie wierzę: look at myself and can’t quite believe it: niegdyś płynących dzisiejszymi ulicami Dietla i Reto‑ Pczyżbym naprawdę dzieliła ten I one part of me has just done a facepalm ryka, a do tego plotki i ploteczki o słynnych krakowia‑ zachwyt z chłopakami z Myslovitz i z while another is humming a cult song nach, barwne i żywe regionalizmy, wspaniale opisane zwyczaje – to wszystko sprawia, że aktualny Kraków Placu Broni oraz z Carlosem Fuentesem, once sung by Maryla Rodowicz about zyskuje zupełnie inny wymiar. Historia staje się żywą który powiedział kiedyś we „Wprost”, że adventures outside Kraków, getting up sensacją, ekscytuje na nowo, rozkochuje w starych Kraków to najpiękniejsze miasto na świe‑ to mischief and carefree times (lyrics by murach, zachęca do domorosłych śledztw i zaglądania cie? Jedna część mojej osobowości robi Agnieszka Osiecka). And because my soul na podwórka – i to nie tylko Domu Egipskiego. właśnie lekki facepalm, jednak druga po longs for this mischief, and the time in Maryla Szymiczkowa (Jacek Dehnel, Piotr Tarczyński) cichu podśpiewuje słowami Osieckiej the capital of Małopolska passes more „Śledztwa profesorowej Szczupaczyńskiej” Znak literanova Marylę (nie zważając na kolejny face‑ slowly, I have returned here after a decade in Warsaw to rekindle my romance (or is palm): „Trzeba mi wielkiej psoty, / trzeba On the Trail of Kraków mi psoty, hej... / Na wszystkie moje it true love?) with Kraków. tęsknoty, / ochoty duszy mej. / Wielkich I was supposed to be here just in pass‑ I wander around the city and I delight in it – everything is amazing once again. The beautiful wypraw pod Kraków, / długich rozmów ing, until May, yet July is here and I’m buildings seem so much more visible now that rodaków, / wysokonogich lasów / i bardzo not going anywhere. I long for August they’re not obscured by crowds of tourists. I am dużo czasu”. Ze względu na te potrzebne when the city is at its most beautiful in guided by the perfect holiday novel (one which must mojej duszy psoty, na ten czas w stolicy the scorching sunlight… be devoured in the garden or under the tree with a glass of chilled juice or a cheeky vino): Maryla Małopolski płynący bardziej slow, na ten Aga Kozak – journalist, coach, sex educator Szymiczkowa’s crime thriller series, set at the turn zachwyt, w który to miasto mnie wpra‑ and wellbeing and meditation mentor. Head of of the 20th century, in which a bored middle‑class wia po dwóch dekadach naszego romansu the Kręgi Festival and co-author of the podcast “Sharing is caring”. housewife Turbotyńska (as thrifty and nosy as be‑ (a może jednak miłości?), przeprowadzi‑ falls a Cracovian) sets her mind to solving murders. łam się po dziesięciu latach w Warszawie As she does so, Szymiczkowa – a persona created z powrotem do Krakowa. by co‑authors Jacek Dehnel and his partner Piotr Miałam tu być nomadycznie na Tarczyński – takes us on a tour of the city. Histories chwilę, do maja, tymczasem nadszedł of individual tenement houses, the old courses of the Vistula and Rudawa rivers which once flowed lipiec i nigdzie się nie wybieram. Cze‑ down today’s Dietla and Retoryka streets, all the kam na sierpień, kiedy w skwarze coraz latest gossip, colourful local dialect and sharply bardziej złotego słońca Kraków wygląda observed customs all come together to put today’s najpiękniej… Kraków in a fresh perspective. History becomes a living sensation; it is exciting; it makes us fall in Aga Kozak – dziennikarka, coacherka, edukatorka seksualna, nauczycielka dobrego życia i medytacji. love with ancient walls; it makes us want to take up Szefowa Festiwalu Kręgi i współautorka podcastu sleuthing and go nosing around hidden courtyards – „Sharing is caring”. and not just at Egyptian House…

Maryla Szymiczkowa (Jacek Dehnel, Piotr Tarczyński) “A Zofia Turbotyńska Mystery” series translated by Antonia Lloyd‑Jones Muzyczne wschody Jeśli czytacie te słowa pod koniec czerwca lub na początku lipca, sięgnijcie czym prędzej po program Festiwalu Kultury Żydowskiej. W tym roku trawi go „Ogień” – główny motyw przewijający się przez cały program. Waszej szczególnej uwadze polecam muzykę robioną przez kobiety i feministyczny śpiew liturgicz‑ ny kobiet. Z niektórymi łamiącymi tradycję kantorkami będę miała okazję porozmawiać w przepięknym Namiocie festiwalowym. Nie przegapcie koncertów tych wyjątkowych ko‑ biet, ale też Janka Młynarskiego i jego Combo Salonowego, bo przygotowali wyjątkowy kon‑ cert Miłość i wygnanie. Kresy – Warszawa – Izrael.

Nie mogę też nie polecić absolutnie niezwykłe‑ Arras Pijaństwo Noego z serii „Dzieje Noego” go doświadczenia: koncertu o poranku – w obie (fragment), ok. 1553, Bruksela, Flandria, w zbiorach festiwalowe niedziele od ósmej rano DJ‑e będą Zamku Królewskiego na Wawelu grali sety „Muzyka na wschód słońca”. Arras Drunkenness of Noah from the series “The Life fot. Tomasz Machciński, 2014, dzięki uprzejmości Miesiąca Fotografii w Krakowie dzięki uprzejmościFotografii Miesiąca 2014, Machciński, Tomasz fot. photo by Tomasz Machciński, 2014, courtesy of Krakow Photomonth courtesy of Krakow 2014, Machciński, Tomasz by photo of Noah” (fragment), ca. 1553, Brussels, Flanders, 25.06–4.07.2021 from the collection of Wawel Royal Castle jewishfestival.pl fot. Dział Dokumentacji Wizualnej Zamku Królewskiego na Wawelu photo by the Department of Visual Documentation at Wawel Royal Castle Twarze, miraże Krakowskie budynki będą na miejscu – miejmy nadzieję – jeszcze przez Musical Risings stulecia. Może polecę wam od serca coś, co zobaczyć można w Krakowie Uczta na Wawelu tylko tego lata? Nie byłabym sobą, gdybym nie rekomendowała czegoś If you’re reading this in the end of June or ze współprowadzonego przeze mnie niegdyś Miesiąca Fotografii. Jedną in early July, grab the programme of the Je‑ 16 lipca czeka nas (bo ja się wybieram!) nie‑ z wystaw – moją ukochaną! – można zobaczyć w Muzeum Manggha do wish Culture Festival. The main theme of this zwykłe wydarzenie: uczta na Wawelu, przy‑ 5 września. Już sam tytuł Tomasz Machciński. Tysiące twarzy, setki miraży year’s programme is “Fire”. Make sure you gotowana jako wydarzenie towarzyszące (oczywiście cytat z Kory) sugeruje, że to dzieło raczej campowe, ironiczne, don’t miss music performed by women, inc‑ zapierającej dech w piersiach (i tak, wiem, wielowymiarowe. Każdy, kto zderzy się ze zdjęciami Machcińskiego, prze‑ luding feminist liturgical song. I’ll be talking że to dziwne, że piszę to o dywanach, ale ciera najpierw oczy ze zdumienia, później – kiedy poznaje historię jego with some of the amazing female kantors in uwierzcie) wystawy Wszystkie arrasy króla. opus magnum – doznaje jeszcze większego odlotu. Tomasz Machciński nie the beautiful festival Marquee. Don't miss the Powroty­ 2021–1961–1921. Trzej szefowie kuchni jest bowiem nowojorczykiem, warszawską czy krakowską bohemą, zagi‑ concerts of these exceptional women, as well (Marcin Sołtys, Janusz Myjak, Łukasz ­Cichy) nionym bratem Kantora – choć jest być może jakąś inkarnacją Andy’ego as one by Janek Młynarski and his Combo i jedna sommelierka (Anna Bocheńska) prze‑ Warhola. Mieszka w Kaliszu i nieprzerwanie od 1966 roku w jakimś Salonowe who have prepared another un‑ analizowali rachunki kuchni wawelskiej dziwacznym performansie portretuje samego siebie w kalejdoskopowej missable gig, titled Love and Exile. Borderlands z czasów Zygmunta Augusta (kiedy arrasy odsłonie: wielości stylów, afiliacji etnicznych, rasowych, seksualnych. – Warsaw – Israel. And make sure you experience zostały zawieszone z okazji kolejnego ślubu Sala w Mandze wypełniona jest jego autoportretami i specyficznym the special morning gigs: on both Sundays króla bezskutecznie walczącego o dziedzica) dragiem: wykorzystując niedoskonałości starzejącego się ciała, artysta during the festival, DJs will perform “Music i przygotowują swoją interpretację dań z ów‑ wciela się w rozmaite postacie: od bezdomnych szaleńców, poprzez for Sunrise” from 8am. czesnych składników. Potrawy zostaną podane w cudownym entourage’u, a towarzyszyć im starych wiarusów, królów jak z szopki, dzikich jak z Malinowskiego, 25.06–4.07.2021 po niezwykłą liczbę postaci kobiecych, których typologię – mając do jewishfestival.pl będą jak zwykle zajmujące opowieści Bart‑ dyspozycji kupione w second‑handach ciuchy i tanie kosmetyki – bu‑ ka Kieżuna – antropologa i autora książek duje lepiej od jednej z najlepiej sprzedających się na świecie fotografek, kulinarnych. Cindy Sherman. 16.07.2021 Renesansowa uczta na Zamku Królewskim na 28.05–5.09.2021, Muzeum Manggha Wawelu, wydarzenie towarzyszące wystawie Wszystkie arrasy króla… Faces, Mirages All being well, Kraków’s buildings will continue to stand here for Feast at Wawel centuries to come, so how about seeing something which is around We’ve got a delectable event coming up on just this summer? I wouldn’t be me if I didn’t recommend something 16 July: a feast at Wawel Castle accompanying from the Krakow Photomonth festival which I used to co‑run. One of the breathtaking exhibition (yeah, I know the exhibitions – my favourite! – is on at the Manggha Museum until it’s carpets, but really) All the King’s Tapestries: 5 September. The title itself – Tomasz Machciński. Different Faces, Different Homecomings 2021–1961–1921 – and of course I’ll Places – suggests something camp, ironic, multidimensional. If you’ve be going! The chefs (Marcin Sołtys, Janusz seen Machciński’s photos, I bet you couldn’t quite believe your eyes at Myjak and Łukasz Cichy) and sommelier first – and the more you learn about his opus magnum, the more outlan‑ (Anna Bocheńska) have analysed the acco‑ dish it becomes. Tomasz Machciński isn’t from New York, Warsaw or unts of the royal kitchen from the days of even Kraków’s bohemian circles, although I have a sneaky suspicion King Sigismund August, when the monarch he might be a reincarnation of Andy Warhol. He lives in Kalisz, and commissioned the tapestries to mark his latest ever since 1966 he has been running something of an eccentric perfor‑ marriage in his neverending quest for a heir, mance art project, producing a kaleidoscope of self‑portraits, exploring and prepared their own interpretations of myriad styles and ethnic, racial and sexual affiliations. The Manggha dishes using ingredients from the period. As exhibition space is filled with the images showcasing his unique drag Jan E. Młynarski fot. / photo by Kobas Laksa usual, the delicious banquet will be accom‑ style. By exploring the imperfections of an ageing body, the artist panied by fascinating stories told by Bartek takes on myriad identities: mad hobos, conscripts, panto kings and Kieżun – anthropologist and culinary author. savages, and by trawling for second‑hand clothes and cheap makeup he builds countless female personas, rivalling Cindy Sherman – one 16.07.2021 Renaissance feast at Wawel Castle of the best‑selling photographers working today. accompanying the exhibition All the King’s 28.05–5.09.2021, Manggha Museum Tapestries...

Kraków Culture 02/2021 64 Kraków kreatywny Creative Kraków A Tale of Opowieść, Unity która łączy The international social ­project returns to Kraków to Międzynarodowy projekt promote tolerance and love. ­społeczny powraca do Krakowa, by uczyć o tolerancji i miłości.

Orfeo & Majnun 1–30.08.2021 orfeomajnun.pl

Izabela Osiadły rojekt Orfeo & Majnun od 2018 roku project Orfeo & Majnun Ppołączył już ludzi różnych wyznań, Thehas been bringing together narodowości kultur i poglądów w Brukseli, people of all races, nationalities, cultures Aix‑en‑Provence, Rotterdamie, Wiedniu and politics in Brussels, Aix‑en‑Provence, i Valletcie. Nawiązująca do słynnego greckie‑ Rotterdam, Vienna and Valetta since 2018. go mitu o Orfeuszu i Eurydyce oraz do losów Recalling the Ancient Greek myth of Orpheus Madżnuna i Lejli – bohaterów klasycznej and Eurydice, and the classic Persian sto‑ arabskiej opowieści – międzynarodowa ry of Majnun and Layla, the international inicjatywa społeczna pokazuje, ile wspól‑ social initiative shows how many common nych elementów można znaleźć w pozornie elements can be found in seemingly distant odległych kulturach. Zdawać by się mogło, cultures. You might think that East and że Zachód i Wschód, cywilizacja europejska West – civilisations of the Middle East and i bliskowschodnia, są skrajnie różne, ale Europe – are vastly different, but love is still miłość jest w nich tak samo silna, tęsknota love, longing is still painful, and death is still tak samo dotkliwa, a śmierć zostawia taką devastating. samą pustkę. Events held as part of Orfeo & Majnun are Wydarzenia organizowane w ramach a multilingual manifestation of tolerance Orfeo & Majnun stanowią wielojęzyczną and unity; they bring together marginalised manifestację tolerancji i wspólnoty, wspie‑ communities and engage and integrate resi‑ rają środowiska marginalizowane, aktywi‑ dents in different parts of Europe. The pro‑ zują i integrują społeczność mieszkańców duction’s Austrian director Martina Winkel różnych państw Europy. Jak przekonuje says: “Each city participating in the project austriacka reżyserka Martina Winkel: develops the mythical tales, giving them its „Każde z miast uczestniczących w projekcie own colour, flavour and taste, and the people rozbudowuje mityczne opowieści, dając im who it them imbue it with a unique atmos‑ odcienie własnego kolorytu, własne smaki phere.” The Cracovian premiere of the pro‑ i zapachy, a dzięki tworzącym je ludziom ob‑ ject was due to be held in March 2020, but darza je wyjątkową atmosferą”. Krakowska the event had to be postponed due to the pan‑ premiera projektu miała odbyć się w marcu demic. The initiative arrives in August in 2020 roku, jednak te plany pokrzyżował a refreshed, magical summer staging. “In wybuch pandemii. Inicjatywa powróci więc the context of the pandemic, when so many fot. / photo by Joanna Gałuszka → Kukły zwierząt zaprojek- 65 towane przez Rogera Titleya (creatures.co.za) i wyprodukowane przez vs.designlab / Vero Schürr (vsdesignlab.com) Animal puppets designed by Roger Titley (crea- tures.co.za), produced by vs.designlab / Vero Schürr (vsdesignlab.com) fot. / photo by Joanna Gałuszka

w sierpniu bieżącego roku w odświeżonej i równie magicznej letniej odsłonie. „W kon‑ tekście pandemii, kiedy tak wielu z nas do‑ tknęły różne trudne przeżycia, Orfeo & Maj‑ nun – opowiadający o niełatwym związku między miłością, stratą i tęsknotą – nabrał nowego, niezwykle aktualnego wymiaru” – mówi Anna Kwiatkowska, koordynatorka zajęć odbywających się w ramach projektu na Zgody 7. Jednym z najważniejszych przedsięwzięć projektu są warsztaty organizowane z myślą o członkach różnych grup społecznych Krakowa. „Przede wszystkim chcielibyśmy zgromadzić ludzi, którym chce się działać i którzy nie zgadzają się na powszechny kon‑ sumpcyjny marazm. Zależy nam również na tym, żeby w jakiejś skali pokazać, jak wiele potencjału drzemie poza dużymi instytucja‑ mi kultury i poza centrum miasta: w klu‑ bach osiedlowych, małych domach kultury oraz w przestrzeniach, w których działają animatorzy ze środowisk organizacji poza‑ rządowych” – deklaruje Daniel Arbaczewski, kurator polskiej edycji projektu. Każdy znajdzie tu miejsce dla siebie. Dominika Feiglewicz z Fundacji Migawka w Krakowie oraz niesłysząca aktorka Patry‑ cja Jarosińska zaprosiły na warsztaty dziesię‑ cioosobową grupę słyszących i niesłyszących młodych osób. „Za pomocą historii Orfeusza Kraków Culture 02/2021 → Przede wszystkim chcielibyśmy zgro- madzić ludzi, którym chce się działać i któ- rzy nie zgadzają się na powszechny kon- sumpcyjny„ marazm. Warsztaty Ryby w modzie / Fish in Fashion workshops fot. / photo by Cecylia Malik More than anything we want to bring i Eurydyki poszukamy uniwersalnego języka wymieniać się refleksjami i szukać artystycz‑ teatru, który połączy ze sobą język migowy, nego wyrazu dla tematów inspirowanych the project to peo‑ taniec i teatr. Język migowy stanie się impul‑ mitami” – zapowiada. Efekty ich pracy ple who want to sem do poszukiwań ruchowych rozwiązań zostaną opublikowane w formie podcastów, i emocji w naszych ciałach” – zapowiadają. zdjęć i innych form artystycznych na Facebo‑ work together and Opowieści ze Wschodu i Zachodu trafią oku (Orfeo & Majnun – warsztaty dla senio‑ również do mieszkańców Domu Opieki rów). Za oprawę wizualną odpowiedzialna who want to stand Społecznej przy ulicy Łanowej 41. „Są to jest artystka plastyk i autorka scenografii up to the ubiquitous osoby dorosłe, przewlekle psychicznie chore. Agnieszka Polańska. Wzięcie udziału w Orfeo & Majnun to dla Nieodłącznym elementem projektu Orfeo consumerism. nich szansa na integrację; otwarcie się na & Majnun są kukły zwierząt. Za niezwy‑ nową przestrzeń, nowe bodźce i doświadcze‑ kłe projekty pegaza, cerbera czy ptaków nia. Podczas naszych spotkań przy użyciu odpowiadają Vero Schürr oraz Roger Titley. różnorodnych technik plastycznych krok „Obecność lalek w naszym projekcie to coś, of us have been struggling, Orfeo & Majnun – po kroku wybudujemy mitologiczny krąg co możemy określić jako storytelling design. telling the tale of the complex ties between opowieści o miłości, tęsknocie i stracie” – Wprowadzając gotowe formy w ruch, dając love, loss and longing – has taken on a new, mówi organizatorka i prowadząca warsztaty im życie, budujemy narracje, które u odbior‑ very tangible dimension,” says Anna Kwiat‑ artystka plastyk Agata Widomska. Na Zgody cy wywołują silne, najczęściej pozytywne kowska, coordinator of events held as part 7 zagoszczą dzieci, które dowiedzą się, jak emocje. Ważne jest, że większość lalek of the project at Zgody 7. ważne są emocje i czy różnią się one w za‑ powstaje dzięki amatorom i wolontariuszom, One of the most important elements are leżności od wieku, koloru skóry czy pocho‑ którzy potem stają się ich animatorami. workshops aimed at different social groups dzenia. „Będziemy rozmawiać o najmocniej‑ Dzięki temu są z nami na wszystkich etapach in Kraków. “More than anything we want szych uczuciach, zarówno tych pięknych, tworzenia: w tym procesie stajemy się wspól‑ to bring the project to people who want to jak miłość czy przyjaźń, jak i tych mniej notą” – dodaje Daniel Arbaczewski. Do akcji work together and who want to stand up to przyjemnych, jak smutek czy samotność. przyłączyły się też aktywistki z kolektywu the ubiquitous consumerism. We also want to Zastanowimy się też, czy sztuka może pomóc Siostry Rzeki, oraz kilkoro osób związanych show the scale of the potential which can be komuś w ciężkiej sytuacji i jaka jest rola z Młodzieżowym Strajkiem Klimatycznym found beyond major cultural institutions and zwierząt i natury w życiu człowieka” – doda‑ i CSW Wiewiórka. „Podczas ośmiu warszta‑ beyond the city centre: in local clubs, small je Anna Kwiatkowska. Także seniorzy poru‑ tów Ryby w modzie powstała kolekcja 26 ryb, cultural centres and spaces ran by amateurs szą trudny temat ludzkich uczuć. Pomoże im które uświetnią opowieść o miłości i tęskno‑ from nongovernmental circles,” adds Daniel w tym reżyser, aktor i instruktor teatralny cie. Chcemy spotkać świat ludzki ze światem Arbaczewski, curator of Poland’s instalment Mateusz Przyłęcki. „Na zajęciach będziemy podwodnym – światem rzeki, który jest of the project. dużo rozmawiać, dzielić się swoim życiowym dla nas bardzo mało znany. Nasza kolekcja There is something for everyone. Domini‑ doświadczeniem, wykonywać proste ćwicze‑ będzie celebracją zachwytu nad naturą” – ka Feiglewicz from the Migawka Founda‑ nia pobudzające wyobraźnię i kreatywność, mówi Cecylia Malik, artystka i projektantka tion in Kraków and the deaf actress Patry‑ czytać wspólnie teksty, dyskutować o nich, mody zajmującej się upcyclingiem.� cja Jarosińska have prepared workshops for 67

Cracow Fashion Awards 2021 fot. / photo by Joanna Gałuszka

ten hearing and deaf young people. They The results will be published on Facebook as prócz warsztatów w ramach projektu Orfeo explain, “We reach for the story of Orpheus a series of videos of the participants (Orfeo & O& Majnun zorganizowany zostanie szereg and Eurydice to search for a universal lan‑ Majnun – workshops for seniors). The visuals różnorodnych wydarzeń o charakterze otwartym guage of theatre by combining sign language, for the podcasts will be prepared by the artist (możliwy obowiązek wcześniejszej rejestracji). Centrum projektu będzie się znajdować w namio- dance and theatre. Sign language will serve and stage designer Agnieszka Polańska. cie rozłożonym w przestrzeni parku Jordana as a starting point for finding movements An important element of the project are w ramach Kraków Culture Summer (patrz s. 4 which express the emotions of our bodies.” animal puppets. The extraordinary interpre‑ i 88).). Zrealizowane zostaną w nim m.in. warsz- The classic tales will also visit the residents tations of Pegasus, Cerberus and many birds taty lalkarskie, malarskie, eko czy czytanie bajek of the Social Care Home at 41 Łanowa Street. are made by Vero Schürr and Roger Titley. dla najmłodszych. Wielbiciele muzyki mogą liczyć “These adults have long‑term mental health “The presence of puppets in our project can be na koncert z elementami opery Orfeo & Majnun problems. Orfeo & Majnun is a great oppor‑ described as storytelling design. By putting zaplanowany na 20 sierpnia na pobliskiej małej tunity for integration by opening up to new the forms in motion and thus giving them scenie. Organizatorzy zapraszają również na spa- cery w przestrzeni miejskiej połączone z inicja- spaces, new stimuli and new experiences. We life, we build narratives which stir powerful, tywą „Bądź turystą w swoim mieście – poczuj will reach for a variety of artistic techniques usually positive emotions. It’s important that Kraków”. Z kolei zajęcia z Kids in Kraków na to gradually build a mythological cycle of most of the puppets are made by amateurs Zgody 7 odbędą się w każdą niedzielę sierpnia stories about love, loss and longing,” says Ag‑ and volunteers who later operate them. This o godz. 11.00. ata Widomska, organiser of the workshops. means they are with us at all stages, bringing well as workshops held as part of Zgody 7 hosts children’s events exploring us closer together as a creative community,” As the Orfeo & Majnun project, there will emotions and whether they vary depending adds Daniel Arbaczewski. The campaign also be a range of accompanying open events on age, skin colour or nationality. “We will is also joined by activists from the Siostry (prior booking may be necessary). The project talk about our most powerful emotions, both Rzeki collective and people involved with headquarters will be at a marquee erected in the beautiful ones such as love and friendship the School Strike for Climate and CSW Wiew‑ Jordana Park as part of Kraków Culture Summer and the less so, such as sadness and loneli‑ iórka. “During eight workshops Fish in Fash‑ (see p. 4 and 88). Events will include puppetry, ness. We will also think about whether art ion, we created a collection of 26 fish which painting and environmental workshops and reading sessions for the youngest visitors. Music can help people who are going through hard will accompany the story of love and longing. fans can look forward to a concert featuring ele‑ times, and the role of animals and nature in We want to bring together the human and ments of the opera Orfeo & Majnun, planned for our lives,” adds Anna Kwiatkowska. Older aquatic worlds – the world of rivers, which 20 August at a nearby small stage. The organis‑ people will also explore the difficult issues of is still largely unknown. Our collection will ers will also host walks in the city space as part human emotions guided by the actor, direc‑ be a celebration of our enchantment with na‑ of the initiative “Become a Visitor in Your Own tor and theatre instructor Mateusz Przyłęcki. ture,” says Cecylia Malik, artist and fashion City!” Finally, events as part of Kids in Kraków “We will spend a lot of time talking, sharing designer specialising in upcycling.� at Zgody 7 will be held at 11am on every Sunday our life experiences, doing simple exercises to in August. stimulate imagination and creativity, read‑ ing and discussing texts together, exchanging reflections and seeking artistic expressions for themes inspired by the myths,” he says.

Kraków Culture 02/2021 68 Na gorąco Hot Topics Lem krakowski Lem Opowieść o Stanisławie in Kraków Lemie w Krakowie to historia stawania się pisarzem Stanisław Lem’s life in i budowania kariery literackiej. Kraków tells the tale of how he became an author and built his literary career.

Anna Mazur 1945 roku Kraków stał się domem W dla jednego z najwybitniejszych pisarzy science fiction na świecie – Stanisława Lema. Przyjechał tu ze Lwowa, w którym 1945, Kraków became home to spędził szczęśliwe dzieciństwo, a później In Stanisław Lem, one of the greatest – na progu dorosłości – przeżył koszmar science fiction authors of all time. He ar‑ II wojny światowej. Do rodzinnego miasta rived from Lviv where he had spent a happy nigdy już nie powrócił – to właśnie Kraków childhood, and where, at the threshold of stał się dla niego bezpieczną przystanią. adulthood, he had lived through the horrors Wojciech Orliński, jego biograf, twierdzi, że of the Second World War. He never returned w innym mieście Lem nie zostałby pisarzem: to his old hometown, and Kraków became tylko w Krakowie mogło dojść do korzystne‑ his safe haven. According to his biographer go splotu okoliczności, które popchnęły go Wojciech Orliński, no other city could have na ścieżkę literacką. Gdzie indziej być może created the right opportunities to push Lem wybrałby karierę lekarza (do tego jeszcze towards a literary career. Had he lived else‑ wrócimy) bądź przedstawiciela jakiegokol‑ where he might have become a doctor (more wiek innego zawodu – tu możliwości się nie later) or any other professional – after all kończą, bo jak wiemy, Lema ograniczała we know Lem’s imagination was bound‑ jedynie wyobraźnia. Ruszając śladem autora less. Let’s follow in the author’s footsteps in po Krakowie, przekonamy się, które miejsca Kraków to discover which locations played odegrały w jego życiu najważniejszą rolę the most important role in his life and per‑ i być może zaważyły na jego pisarskim losie. haps sealed his literary fate. So let’s start Ale zacznijmy od początku… from the beginning… Było lato 1945 roku. Stanisław Lem wraz In summer 1945, Stanisław Lem left Lviv z ojcem Samuelem i matką Sabiną wyruszyli with his mother Sabina and father Samuel ze Lwowa jednym z pierwszych transportów on one of the first repatriation transports to repatriantów na Ziemie Odzyskane. Wysiedli the Recovered Territories. Instead of going jednak na stacji w Krakowie i skierowali all the way, they disembarked in Kraków and swoje kroki na ulicę Śląską 3, gdzie już headed to Śląska Street, to a two-room flat źródło / source: lem.pl czekało na nich miejsce w dwupokojowym rented by close friends: the Kołodziej family. W opracowaniu artykułu korzystałam mieszkaniu zajmowanym przez państwa They took a room in the lodge with a niche ze spaceru literackiego pióra Wojciecha Kołodziejów, bliskich przyjaciół rodziny. separated by a curtain. It was there, in the Orlińskiego w przewodniku Kraków. Opowieść o literackim mieście oraz Lemowie zajmowali tam jeden pokój w stró‑ niche, that Stanisław wrote The Astronauts biografii Lem. Życie nie z tej ziemi tego żówce i tzw. nyżę, czyli wnękę, którą można and Hospital of the Transfiguration. samego autora. było wydzielić zasłoną. To właśnie w tej nyży Soon after arriving in Kraków, Samuel In writing this article, I reached Stanisław Lem napisał Astronautów i Szpital found a job at a hospital and his son went for Wojciech Orliński’s piece in Przemienienia. back to medical school he’d started back in the guide Kraków. Tales from the City of Literature and his biography Lem. Niedługo po przyjeździe do Krakowa Lviv. The Nowodworski Collegium, then A Life Out of This World. Samuel Lem znalazł zatrudnienie w szpitalu, home to the Medical Academy, is the next → → Kraków Culture 02/2021 70

Tylko w Krakowie mogło dojść do korzystnego splotu okoliczności, które popchnęły Lema na ścieżkę literacką. „ No other city than Kraków could have created the right opportunities to natomiast jego syn wrócił na studia me‑ stop along the route of places which influ‑ dyczne, które rozpoczął jeszcze we Lwowie. enced Lem’s choice of career. He was never push Lem towards Collegium Nowodworskiego, gdzie mieściła enthusiastic about medicine and only en‑ się Akademia Medyczna, to kolejny przysta‑ rolled at medical school under his father’s a literary career. nek na szlaku miejsc ważnych dla przyszłe‑ pressure; he was far more drawn to engi‑ go pisarza w wyborze takiej właśnie kariery. neering and had considered studying at the Medycyna od samego początku nie budziła Lviv Polytechnic. As he restarted medical w młodym Lemie entuzjazmu, studia podjął school in Kraków, he became increasingly tylko ze względu na wywieraną przez ojca convinced he didn’t want to become a doctor “Tygodnik Powszechny” published a few of presję (tak naprawdę fascynowała go budo‑ – but he did become passionate about science. his early poems and stories. He enjoyed the wa maszyn i przed wojną myślał o studiach He was studying under Dr. Mieczysław Choy‑ atmosphere so much that he kept returning na Politechnice Lwowskiej). W Krakowie nowski who’d suggested fascinating reading to the office even after he became a successful przy ulicy św. Anny 12 utwierdził się w prze‑ materials. Lem quickly got to grips with the writer, simply for a chat. konaniu, że nie chce zostać lekarzem, ale principles of science, which later made him At the threshold of his literary career, też rozbudził w sobie prawdziwą pasję do stand out from many other science fiction Lem was faced with a major communist-era nauki. Trafił bowiem pod skrzydła doktora authors and drove him to write masterpieces obstacle: the requirement to list his profes‑ Mieczysława Choynowskiego, który podsu‑ such as Solaris and His Master’s Voice. In 1949, sion in his official ID. As a would-be doctor wał mu najciekawsze lektury. Dzięki temu Lem deliberately flunked his finals and didn’t and aspiring author he couldn’t simply state zrozumiał, na czym polega nauka, co później get his medical diploma. he was a writer; first he had to enrol at the zdecydowanie odróżniało go od wielu His literary interests were growing rapid‑ Polish Writers’ Union, which was impossi‑ innych twórców science fiction, a w nasze ręce ly, and he encountered another person who ble without presenting a body of work. Al‑ trafiły takie pozycje, jak Solaris czy Głos Pana. had a major influence on his career: Jerzy though he had published a few poems and W 1949 roku Lem celowo nie zdał ostat‑ Turowicz. The legendary editor-in-chief of stories, including The Man from Mars, this nich egzaminów – i nie otrzymał dyplomu the “Tygodnik Powszechny” weekly also was deemed insufficient. He was saved by lekarskiego. recommended books to young Stanisław, Kraków’s unique atmosphere and the close W tym samym czasie rozwijał już zainte‑ especially classic literature. Lem found ties of the literary community. In 1950, Lem resowania literackie, co ostatecznie dopro‑ himself working at the editorial office at 12 met Jerzy Pański, an influential editor from wadziło go do spotkania z inną ważną w tym Wiślna Street – one of the few places behind the Czytelnik publishing house. He soon życiorysie postacią: Jerzym Turowiczem. the Iron Curtain able to publish writings signed a book contract, and published The Legendarny redaktor naczelny „Tygodnika relatively free of communist propaganda. Astronauts the following year to great acclaim. 71

po śmierci Samuela) i Kołodziejów – prze‑ This finally allowed Lem to present himself at prowadziły się jednak do bardziej komfor‑ Kraków’s branch of the Polish Writers’ Union towego jak na warunki PRL-u czteropokojo‑ to (literally!) seal his fate as an author. wego mieszkania przy ulicy Bonerowskiej 5. Soon afterwards, he married the medical To właśnie tam powstały teksty zaliczane doctor Barbara Leśniak in a church wedding dziś do kanonu: Eden, Dialogi czy pierwsze in 1953 followed by a civil ceremony the year Powszechnego” również polecał młodemu opowiadania o Tichym i Pirxie. after. He was still living at his cubicle at Śląs‑ pisarzowi lektury – tym razem literaturę W tym czasie Lem publikował we wspo‑ ka Street, so the young couple couldn’t move piękną. W tym czasie Lem trafił do siedziby mnianym już Czytelniku, ale też w innych in together at first – he even joked that theirs redakcji przy ulicy Wiślnej 12, która była jed‑ oficynach: Iskry czy Książka i Wiedza. Pod was a “remote marriage”. A few years later, nym z nielicznych miejsc za żelazną kurtyną, koniec lat 50. zorientował się, że kłopotów after Samuel’s passing, Sabina Lem and the gdzie tworzono teksty dalekie – oczywiście z cenzurą udawało się unikać przede wszyst‑ Kołodziej family moved to a more comfort‑ w miarę możliwości – od komunistycznej kich w Wydawnictwie Literackim – w ten able flat, taking four rooms at 5 Bonerowska propagandy. Opublikował wówczas w „Ty‑ sposób opublikował m.in. Dialogi i Pamiętnik Street. It was there that Lem wrote his ca‑ godniku Powszechnym” kilka młodzień‑ znaleziony w wannie. Od tej pory Stanisław nonical Eden, Dialogues and the first stories czych wierszy i opowiadań. Atmosfera, jaka Lem pozostał stałym gościem wydawnic‑ about Tichy and Pirx. panowała w redakcji, tak mu spodobała, że twa, które najpierw mieściło się przy Rynku As well as being published by Czytelnik, chętnie wracał na Wiślną nawet po odnie‑ Głównym 25, a następnie w Domu Pod his works were also issued by publishers such sieniu sukcesu pisarskiego – żeby po prostu Globusem przy ulicy Długiej 1. Szczęśliwym as Iskry and Książka i Wiedza. By the late uciąć sobie z kimś pogawędkę. zrządzeniem losu przy tej samej ulicy mie‑ 1950s Lem realised that Wydawnictwo Li­ Gdy Lem zaczął aspirować do miana pi‑ ściły się niewielkie sklepiki, do których Lem terackie was the most resilient to censorship, sarza, wyrosła przed nim niebagatelna prze‑ chętnie zaglądał w poszukiwaniu ulubionych allowing him to publish Dialogues and Memoirs szkoda, jaką był w okresie PRL-u obowiązek słodyczy – chałwy i marcepanu. Po słodkie Found in a Bathtub. Lem remained a regular wpisania zawodu do dowodu osobistego. przysmaki wpadał też do cukierni w Hotelu author of the publishing house, originally Jako niedoszły lekarz / początkujący twórca Cracovia przy alei Focha 1, najnowocześniej‑ located at 25 Main Market Square and later nie mógł tak po prostu zadeklarować, że jest szym wówczas miejscu noclegowym w Polsce, at the Pod Globusem House at 1 Długa Street. pisarzem, musiał najpierw zarejestrować się w którym zatrzymywali się odwiedzający By a happy coincidence, the latter was also w Związku Literatów Polskich, a to z kolei Kraków dewizowi turyści. Zachodził tam po surrounded by little shops selling Lem’s fa‑ nie było możliwe bez dorobku literackie‑ drodze do mieszczącego się przy hotelu kio‑ vourites such as halva and marzipan. He also go. Miał co prawda na koncie publikacje sku, w którym kupował zagraniczną prasę. stopped for sweet delicacies at the patisserie kilku wierszy i opowiadań, w tym Człowieka Ostatnia lokalizacja na liście krakow‑ at Cracovia Hotel at 1 Focha Avenue – at the z Marsa, tych tekstów było jednak zdecydo‑ skich miejsc ważnych dla kariery pisarskiej time the most modern hotel in Poland wel‑ wanie za mało. Uratowała go specyficzna dla Lema to osiedle Kliny w Borku Fałęckim. Na coming Western tourists visiting Kraków. He Krakowa łatwość nawiązywania kontaktów przełomie lat 1957 i 1958 Lemowie kupili tam also stopped at the nearby kiosk which sold w obrębie niewielkiego centrum i powią‑ dom w niedokończonym stanie surowym international newspapers. zanego towarzyskimi więzami środowiska. i od razu wpadli w spiralę niekończących się The final spot on Lem’s trail in Kraków is W 1950 roku napotkał bowiem na swojej remontów (osuszanie fundamentów, napra‑ the Kliny estate in Borek Fałęcki district. In drodze Jerzego Pańskiego, wpływowego re‑ wa dachu…) – do nowego lokum wprowadzili late 1957, Stanisław and Barbara bought an daktora z wydawnictwa Czytelnik. Niedługo się więc dopiero po roku od zakupu. Częsty‑ unfinished house there, immediately falling później podpisał umowę na wydanie książki, mi gośćmi u pisarza przy ulicy Narwik byli into an endless spiral of renovations (drench‑ a w następnym roku ukazali się dobrze Jan Błoński (sąsiad z Klinów) oraz Jan Józef ing the foundations, fixing the roof…) and przyjęci Astronauci. Z takim sukcesem lite‑ Szczepański. Ostatecznie Lemowie rozpoczę‑ finally moving into their new home a year rackim na koncie mógł już wyruszyć na ulicę li w 1978 roku budowę większego i wygod‑ later. They received frequent visitors, includ‑ Krupniczą 22 do krakowskiego oddziału ZLP, niejszego domu, oddalonego od starego zale‑ ing their neighbour Jan Błoński and Jan Józef by swój los pisarza przypieczętować (dosłow‑ dwie o kilka numerów. Na Klinach powstały Szczepański. Eventually, in 1978, the Lem nie!) w dowodzie. najważniejsze utwory Stanisława Lema family built a larger and more comfortable Niedługo później nastąpiły ważne zmiany z tzw. złotego okresu twórczości. Dzięki house a little way down the same street. It w życiu prywatnym Lema: wziął ślub z lekar‑ przeprowadzce na dalekie wówczas rubieże was the golden era of Stanisław’s writing ką Barbarą Leśniak (kościelny w 1953 roku, Krakowa, Lem mógł ponadto spełnić moto‑ career. Having moved to the far suburbs, he rok później cywilny). Pisarz nadal zajmował ryzacyjne marzenie o posiadaniu samochodu was also able to finally fulfil his dream of klitkę przy Śląskiej 3, więc ze względów – począwszy od wschodnioniemieckiego AWZ owning a car, starting with the East German lokalowych młoda para nie mogła ze sobą P70. Później zrealizował je jeszcze kilka razy: AWZ P70. He later upgraded it to a Wartburg zamieszkać od razu (Lem żartował nawet, przy zakupie Wartburga 1000, Fiata 1800, 1000, followed by a Fiat 1800, Fiat 125p and że byli „małżeństwem tramwajowym”). Po Fiata 125p oraz Mercedesa-Benza W126. Ale even a Mercedes-Benz W126. But that’s a kilku miesiącach obie rodziny – Lemów (już to już temat na zupełnie inną opowieść…� whole other story…�

Kraków Culture 02/2021 72 Na gorąco Hot Topics

Restored Przywrócony Glory blask

Dorota Dziunikowska ajważniejszą świątynią Krakowa jest Mary’s Basilica has been Kraków’s Nod średniowiecza kościół Mariacki, St most important church since the a od ponad pięciuset lat jego perłą pozostaje Middle Ages, and for over five hundred years monumentalny ołtarz główny wykonany the jewel in its crown has been the monu‑ w latach 1477–1489 na zlecenie miejskich mental altar made between 1477 and 1489 rajców przez sprowadzonego z Norymbergi on commission of city councillors by the rzeźbiarza Wita Stwosza. To wyjątkowe dzie‑ Nuremberg master sculptor Veit Stoss. The ło, największa w Europie gotycka nastawa extraordinary artwork is Europe’s largest ołtarzowa, pozostaje w miejscu swojego prze‑ Gothic altarpiece, and it has been in place znaczenia od stuleci – na przekór kolejnym for centuries, unlike in other churches of the epokom nakazującym zastępować dawne period when it was standard to replace old ołtarze wystrojem zgodnym z nowymi altars to fit the latest fashions. modami. In February 2021, conservation work on W lutym 2021 roku zakończyła się trwa‑ the altarpiece was finally completed after jąca pięć lat konserwacja ołtarza. Jeden z naj‑ five years. One of Poland’s most valuable słynniejszych polskich zabytków odzyskał antiques has been restored to its original fot. Klaudyna Schubert / ASP photos by Klaudyna Schubert / Academy of Fine Arts in Kraków blask i kolory, jakie mogli oglądać mieszkań‑ dazzling glory as it was admired by medi‑ cy średniowiecznego Krakowa. Po ponad pię‑ aeval Cracovians. After over five centuries, ciuset latach znów możemy podziwiać ołtarz we can marvel at the altarpiece in its full w całej okazałości, uzupełniony i oczyszczony glory, with all the missing details replaced z zabrudzeń i nie zawsze najszczęśliwszych and impurities and some not-so-well-advised – z dzisiejszego punktu widzenia – przema‑ amendments of past eras cleaned off. It was lowań dokonanych w poprzednich epokach. an international project overseen by the In‑ Było to przedsięwzięcie na międzynarodową ter-Academy Institute of Conservation and skalę, nad którym czuwał Międzyuczelniany Restoration of Works of Art. Prof. Andrzej Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Bednarczyk, rector of the Academy of Fine Sztuki. Rektor ASP w Krakowie prof. Andrzej Arts in Kraków, stresses that work was car‑ Bednarczyk podkreśla, że praca przebiegała ried out at the highest possible level: “The na najwyższym poziomie: „Zespół łączący team bringing together representatives of przedstawicieli Akademii Sztuk Pięknych the Academies of Fine Arts in Kraków and w Krakowie i Akademii Sztuk Pięknych Warsaw comprises some of the finest experts w Warszawie składa się z najwybitniejszych in conservation and renovation. It has at its specjalistów w dziedzinie konserwacji i re‑ disposal state-of-the-art technologies used nowacji zabytków. Jednocześnie dysponuje for conducting research and conservation najwyższej klasy aparaturą technologiczną, on an unprecedented scale.” The partnership dzięki której mógł przeprowadzić badania brings together conservators, art scholars, i działania konserwatorskie na niespotykaną historians, physicists, chemists, engineers dotąd skalę”. Do współpracy zaangażowano przedstawicieli wielu dziedzin – nie tylko konserwatorów i badaczy dzieł sztuki, ale także historyków, fizyków, chemików, in‑ żynierów oraz innych naukowców i specja‑ listów dysponujących wręcz „kosmicznymi” technologiami. Konserwatorom zależało na tym, by jak najbardziej zbliżyć się do oryginału: odsłonić pierwotną, gotycką kolorystykę szat i karna‑ cji postaci. „Wszystko, co możemy pokazać z fenomenu sztuki średniowiecznej, przeka‑ zujemy dzisiaj – zaznacza kierujący pracami konserwatorskimi Jarosław Adamowicz, profesor krakowskiej ASP. – Jeśli cokolwiek mnie przytłaczało, to fenomen dłuta mistrza. Fenomen absolutnej, bezgranicznej wyobraź‑ ni, jaką dysponowali twórcy tego retabulum”. Monumentalna średniowieczna kon‑ strukcja wykonana z dębu liczy 13 metrów wysokości i 11 metrów szerokości. Figury w głównej scenie Zaśnięcia Matki Bożej w otoczeniu apostołów mierzą niemal trzy metry. Dwa ruchome i dwa nieruchome skrzydła ołtarza wypełniają sceny z życia Matki Boskiej i Jezusa – w sumie ponad dwieście postaci wyrzeźbionych w lipowych klocach. W predelli (podstawie ołtarza) Stwosz zobrazował Drzewo Jessego, czyli and other experts with cosmic technologies coronation of the Virgin Mary and patrons genealogię Marii i Jezusa, zaś ołtarz wieńczy at their disposal. of Poland St Adalbert and St Stanislaus. The scena koronacji Matki Boskiej i figury patro‑ The curators were keen to get as close to entire artwork is captivating with its beauty nów Polski: św. Wojciecha i św. Stanisława. the original as possible; to restore the original, and realism. Stoss gives his figures visages Całość zaskakuje nie tylko uderzającym Gothic colours of the visages and costumes. of his contemporary Cracovians, presenting pięknem, ale i realizmem. Stwosz nadał po‑ “We are presenting everything that we can of all details including hands twisted with a staciom rysy współczesnych mu krakowian, the phenomenon of mediaeval art,” stress‑ lifetime of work and rheumatism, balding odtwarzając wszelkie szczegóły, także te nie es Jarosław Adamowicz, professor at the scalps and veins showing through fine skin. najpiękniejsze – dłonie zdeformowane pracą Academy of Fine Arts in Kraków who led the The conservation work of the main altar i reumatyzmem, łysiejące czaszki, widoczne conservation work. “If I were overwhelmed of St Mary’s Church has been closely tied pod napiętą skórą żyły. by anything, it was the inspiration of Stoss’ with the Academy of Fine Arts in Kraków for Konserwacja ołtarza głównego kościoła carving work; the inspiration of the absolute, many years. Jan Matejko himself, as rector of Mariackiego od lat ściśle wiąże się z działal‑ boundless imagination of the creators of this the School of Fine Arts in the late 19th centu‑ nością ASP w Krakowie. Sam mistrz Jan Ma‑ retabulum.” ry, made a deal with the parish of the Basilica tejko, jako dyrektor ówczesnej Szkoły Sztuk The monumental mediaeval oak con‑ on artistic conservation on the interiors of Pięknych, zawarł z parafią umowę dotyczącą struction is 13 metres tall and 11 metres the church. In 1932 and 1933, the team work‑ opieki artystycznej nad wystrojem wnętrza across. The figures in the main scene de‑ ing on the conservation of the altarpiece świątyni. W latach 1932–1933 w skład zespo‑ picting the Dormition of Mary, surrounded included the academy’s rector Józef Mehoffer łu ds. odnowienia ołtarza powołano rektora by apostles, are almost three metres tall. The and Professor Konstanty Laszczka. Almost Akademii Józefa Mehoffera oraz profesora two moving and two fixed wings of the altar 150 years later, the Academy of Fine Arts in Konstantego Laszczkę. Po niemal 150 latach are filled with scenes from the life of Mary Kraków continues to care for one of the most ASP nadal trzyma pieczę nad stanem jednego and Jesus, featuring over two hundred fig‑ outstanding mediaeval artworks in our part z najwybitniejszych dzieł sztuki w naszej ures carved into linden blocks. In the altar of Europe. On the feast of the Assumption części Europy. W uroczystość Wniebowzięcia foundation, Stoss presents the Jesse Tree of Mary on 15 August, the church will hold a NMP – 15 sierpnia – w kościele odbędzie się or the genealogy of Mary and Jesus, while thanksgiving celebrating the conservation dziękczynienie za konserwację ołtarza.� the altar is crowned with the scene of the of the altar.�

Kraków Culture 02/2021 74 Kill ItandLeave ThisTown (2019), Zabij to iwyjedźztego miasta reż. /dir. MariuszWilczyński © Gutek Film

Rekomendacje Recommendations Tej imprezy nie mogło zabraknąć! roku Krakow W tym This year’s Krakow SummerAnimationDays arehere! They includeOsmanCerfon’s surrealistIAm wieczorami w sąsiedztwie zamkukrólewskiegoikrólowejwieczorami wsąsiedztwie Julia Orlik’s moving (reż. OsmanCerfon), poruszające dziełoJuliiOrlikJestem Poland’s greatest actors and directors and blues-rock Poland, Germany, France, Belgium andSwitzerland. If you love animations, cometotheWielkiej ArmiiNa‑ It andLeaveThisTown resoundswithvoices ofsome śników animacjinaplacuWielkiej ArmiiNapoleona,gdzie polskich aktorów ireżyserów oraz jedynąwswoim rodzaju polskich rzekobejrzymy najlepsze produkcje animowane jarzeń!) pracujących wkorporacji. Niezabraknie również Summer AnimationDays będziegościćwszystkichmiło muzykę zespołuBreakout. filmu animowanego Zabijtoiwyjedźztegomiasta,wktórej nich znalazły się: nagrodzona podczas Festiwalu Etiu from the legendary Polishfrom thelegendary bandBreakout. made over the course of 14 years, the feature the evenings towatch someofthebestproductionsfrom Slugs HaveNoLegstakingasatiricallookattherealities usłyszymy głosy największych (żyjących i już nieżyjących) Green Film Festival poleona Squareby Wawel Royal CastleandtheVistula in z Polski, Niemiec, Francji, Belgii czy Szwajcarii. Wśród for Cigarettes (awarded attheEtiuda & AnimaFestival), tutaj, atakżezabawny krótkimetraż Dlaczegoślimakinie czyńskiego: realizowanego przez14latdługometrażowego mają nógukazujący dzieńzżycia tych mięczaków (bezsko of working for amajor corporation. We will also see the da&Anima ipełnasurrealizmuanimacjaIdępopapierosy opus magnumofthePolish animator MariuszWilczyński: opus magnumznanegopolskiegoanimatora MariuszaWil‑ fot. organizatora arch. /photooftheorganiser courtesy 11th Krakow SummerAnimation Days XI Krakow SummerAnimation Days At theFoot ofWawel Pod Wawelem 30.07–1.08.2021 30.07–1.08 2021 I’m Here, and Aline Höchl’s ksad.pl ksad.pl -length Kill Going Out Why ‑ ‑ ‑ will searchfor answers totheseandotherques‑ wać planetę? Jak proceswymierania gatunków Film Festival, tradycyjnie który zagościwdru Boulevards (near Dragon’s Den) in the second Festival, traditionally comingtotheVistula Epoka człowieka.Prezentowane podczaspokazów planety. Wprogramie tegorocznejedycji znalazły poszukamy podczas4.edycji BNPParibas Green platformie streamingowej vod.greenfestival.pl. plenerowych filmy będąrównież dostępne na jak taty. Wśród laureatów poprzednichedycji kra towarzyszące imwykłady, dyskusjeczywarsz festiwal filmów otematyce ekologicznej iokazja, nieopodal SmoczejJamy. To największy wPolsce ruszających tematykę ochrony środowiska oraz Should we stopcommercial flightstosave the mental film festival andaperfect opportunity mankind? Who’s We afraid ofgreenenergy? the festival include to catchuponthestateofourplanet. Thisyear’s tions during the 4th lonej energii?Odpowiedzi nateiinnepytania kowskiego festiwalu znalazłysiętakieprodukcje, programme includes screeningsofsomethe half ofAugust. It is Poland’s largest environ planet? How dospeciesextinctionsaffect hu zwierząt wpływa na ludzkość? Kto się boi zie Czy musimy zrezygnowaćCzy zlatania, chcącrato by w pigułce otrzymać pełen raport o stanie naszej best productionsexploringenvironmental is się pokazy najlepszych światowych produkcji po and workshops. Winners of previous editions of on vod.greenfestival.pl. outdoor screenings,thefestival isalsostreamed and sues andaccompanying lectures,discussions giej połowie sierpnia na Bulwarach Wiślanych Kraina miodu, Anthropocene: 4th BNPParibas Green Film Festival 4. BNPParibas Green Film Festival On theBoulevards Na bulwarach Witajcie wSodomieczy greenfestival.pl greenfestival.pl 15–22.08.2021 15–22.08.2021 The HumanEpoch.Aswell as Honeyland, Welcome toSodom BNP Paribas Green Film Antropocen. ‑ ‑ ‑ ‑ ‑ ‑ ‑ ‑ ‑ Włoskie wakacje 75 Made in Italy (2020), Na tarasie reż. / dir. James D’Arcy Kino Agrafka i Kinokawiarnia KIKA zapraszają w lipcu i sierpniu na 18. Wakacyjne Podróże Filmowe. To ideal‑ na okazja dla małych i dużych kinomaniaków, by nad‑ robić filmowe zaległości! Chętni na francusko-włoską sałatkę? W ramach cyklu Kino na Tarasie zobaczymy produkcje z południa Europy, m.in. dramat histo‑ ryczny Martin Eden (reż. Pietro Marcello), rewelacyjną komedię Daniela Cohena Małe szczęścia w gwiazdorskiej obsadzie (w roli głównej m.in. Bérénice Bejo i Vincent Cassel) i Włoskie wakacje, rozgrzewającą serce opowieść z krajobrazami Toskanii w tle (reż. James D’Arcy). Nie zawiodą się również miłośnicy kina François Ozona: na ekranach pojawi się najnowszy film francuskiego reżysera Lato ‘85. A w wakacyjne niedziele o 11.00 kino przy ulicy Krowoderskiej zaprasza młodych widzów na spotkania z cyklu Czytamy i oglądamy w Agrafce. To

© M2 Films dobrze już znane pokazy filmowe połączone z warsz‑ tatami rozwijającymi wyobraźnię. Z kolei w podworcu dawnej fabryki guzików Kinokawiarnia KIKA orga‑ W parku Na leżakach nizuje nieodpłatne plenerowe pokazy filmowe, czyli Podgórskie Plenerowe Kino Sąsiedzkie. Gotowi na Kino pod chmurką, w nieoczywistym miejscu, blisko W tym roku tradycji znów stanie się zadość i Kino Pod wakacyjną podróż? domu? W Krakowie wszystko jest możliwe! Już po raz Baranami już po raz 15. uruchamia w lipcu i sierpniu kolejny miasto przygotowuje dla mieszkańców i gości Letnie Tanie Kinobranie – ulubiony wakacyjny fe‑ Wakacyjne Podróże Filmowe wakacyjne przeglądy filmowe realizowane w ramach stiwal filmowy mieszkańców Krakowa i jego gości! Kino Agrafka, ul. Krowoderska 8 budżetu obywatelskiego – a więc z inicjatywy samych W klimatyzowanych salach kinowych i na dziedzińcu Kinokawiarnia KIKA, ul. Krasickiego 18 krakowian. Sobotnie Kino Letnie Muszla, zlokalizo‑ pałacu pod rozgwieżdżonym niebem, w wygodnych kinoagrafka.pl kinokika.pl wane w parku Decjusza, w lipcu i sierpniu pokaże hity fotelach i na leżakach będziemy oglądać filmy z ostat‑ ostatnich miesięcy (Palm Springs), komedie (I znowu nich miesięcy i minionego sezonu. Wydarzenie będzie zgrzeszyliśmy, dobry Boże), a także coś dla młodszych wi‑ podzielone na tematyczne tygodnie, a cena biletu – On the Terrace dzów (Jak wytresować smoka). Z kolei Prokocimskie Kino znacznie niższa niż zwykle. Nie zabraknie również In July and August, Agrafka Cinema and KIKA Cin‑ Plenerowe w piątki, także w lipcu i sierpniu, zaprosi Plakatobrania: do dyspozycji widzów zostanie udo‑ ema & Café present the 18th Holiday Film Journeys widzów na takie klasyki kinematografii, jak Rzymskie stępnione archiwum filmowych plakatów. – a perfect opportunity for film fans to catch up! wakacje czy Pół żartem, pół serio. Natomiast w lipcowe Letnie Tanie Kinobranie Fancy a French/Italian salad? The cycle Cinema on środy Nowohuckie Kino Plenerowe przy strefie Arena Kino Pod Baranami, Rynek Główny 27 the Terrace presents productions from Southern Garden zaprezentuje m.in. Mission: Impossible – Rogue kinopodbaranami.pl Europe, including the historical romance Martin Nation, Minionki, Twój Vincent czy Zawód: szpieg. Eden (dir. Pietro Marcello), Daniel Cohen’s comedy Kino Letnie Muszla, park Decjusza On Deckchairs A Friendly Tale (starring Bérénice Bejo and Vincent lipiec–sierpień, soboty, 21.00 Cassel) and James D’Arcy’s Made in Italy set in glo‑ Prokocimskie Kino Plenerowe, ogród przy filii MDK Tradition is tradition, so in July and August Pod rious Tuscany. The organisers have a treat for fans im. K.I. Gałczyńskiego, ul. Na Wrzosach 57 Baranami Cinema hosts the 15th Summer Cinema of François Ozon with a screening of the director’s lipiec–sierpień, piątki, 21.00 Harvest – Kraków’s favourite holiday film festival! latest film,Summer of 85. At 11am on Sundays during Nowohuckie Kino Plenerowe, Arena Garden, Settle in a comfy armchair or stretch out on a deck‑ the holidays, Agrafka Cinema hosts meetings for ul. Lema 7 chairs in air-conditioned rooms and the courtyard young viewers as part of the Reading and Watch‑ 7, 14, 21, 28.07.2021, 19.00 of the Pod Baranami Palace to watch a selection ing cycle – film screenings combined with creative of films from recent months and the last season. workshops. KIKA Cinema & Café, located at a former In the Park Events will be divided by theme, and ticket prices button factory in Podgórze, hosts free outdoor film Cinema in the open air, in an unusual location, will be much lower than usual. Events also include screenings in the courtyard. Ready for a holiday? the traditional film poster exhibition and fair. close to home? Anything is possible in Kraków! Holiday Film Journeys Once again the city is preparing summertime film Summer Cinema Harvest Agrafka Cinema, 8 Krowoderska Street reviews funded through participatory budgeting Pod Baranami Cinema, 27 Main Market Square KIKA Cinema & Café, 18 Krasickiego Street – putting citizens in charge! The Muszla Summer kinopodbaranami.pl kinoagrafka.pl Cinema at the Decjusza Park, on Saturdays in July kinokika.pl and August, presents recent hits (Palm Springs), com‑ edies (Serial [Bad] Weddings 2) and something for kids (How to Train Your Dragon). On Fridays in July and August, the Prokocim Outdoor Cinema presents classic films such as Roman Holiday and Some Like It Hot. Finally, on Wednesdays in July the Nowa Huta Outdoor Cinema by the Arena Garden zone presents Mission: Impossible – Rogue Nation, Minions, Loving Vincent and Spy Game.

Muszla Summer Cinema, Decjusza Park July–August, Saturdays, 9pm Prokocim Outdoor Cinema, garden at the Gałczyński Youth Cultural Centre, 57 Na Wrzosach Street July–August, Fridays, 9pm Nowa Huta Outdoor Cinema, Arena Garden, 7 Lema Street 7, 14, 21, 28.07.2021, 7pm Palm Springs (2020), reż. / dir. Max Barbakow © Gutek Film © Gutek

Kraków Culture 02/2021 76 Głosy Voices Finding Odnaleźć Harmony As we gather round the campfire, at the cinema, harmonię philharmonic or theatre, we Gromadząc się przy ognisku, open ourselves to experienc‑ w kinie, filharmonii czy teatrze, ing and sharing emotions. otwieramy się na przestrzeń prze‑ But how best to enjoy them żywania i współdzielenia emocji. while protecting our planet? Jak cieszyć się nimi, nie szkodząc przy tym naszej planecie?

potykaliśmy się od zawsze. Homo Ssapiens sapiens jest przecież gatunkiem stadnym. Odbieramy świat i odkrywamy go w grupie. W samotności nie jesteśmy w stanie trwać długo. To dlatego dla przed‑ stawicieli naszego gatunku izolacja jest karą – i to karą bardzo dotkliwą. Potrzebu‑ jemy interakcji, emocji, rywalizacji, czu‑ łości, dotyku i bliskości. Bycie w grupie to Kamil Wyszkowski bazująca na pierwotnym atawizmie potrzeba Przedstawiciel i Dyrektor Wykonawczy przetrwania. UN Global Compact Network Poland. W ONZ pracuje od 2002 roku. W latach 2009–2014 Dyrektor Biura UN Emocje i empatia – people – have been gathering Development Programme w Polsce, od Atawizmy z przeszłości kształtują naszą We together since the earliest days. 2004 roku Przedstawiciel UN Global potrzebę wspólnego przeżywania w tym Homo sapiens sapiens is a social species, after all. Compact w Polsce. W czasie wolnym pisze opowiadania science fiction. samym miejscu i czasie tych samych wyda‑ We perceive and explore the world commu‑ rzeń. Gromadząc się przy ognisku, w kinie, nally. We cannot survive alone for long. For Representative and Executive Director of UN Global Compact Network Poland. filharmonii czy teatrze, otwieramy się na our species, isolation is a punishment – and He has been working for the UN przestrzeń przeżywania i współdzielenia a harsh one, at that. We need interactions, since 2002. Between 2009 and 2014, emocji. Grupa nas też określa – sami często emotions, rivalry, tenderness, touch and he was Director of the UN Development Programme in Poland, and has been klasyfikujemy się jako część takiej czy innej closeness. Existing as part of a group is an Representative of UN Global Compact zbiorowości. Wspólne doświadczanie kultury essential element of survival, rooted in pri‑ in Poland since 2004. In his spare time to jedna z najbardziej magicznych ludzkich mal atavism. he enjoys writing science fiction stories. umiejętności. To właśnie tę magię odkryli‑ śmy w rozświetlonej i oswojonej ogniem ja‑ Emotions and empathy skini ponad 100 000 lat temu. To wtedy jako Past atavism shapes our need to experience gatunek zaczęliśmy tworzyć kulturę opartą things and events jointly, at the same time na spotkaniu człowieka z człowiekiem. and in the same place. As we gather round Dziś nie są to już walki gladiatorów, the campfire, at the cinema, philharmonic or turnieje rycerskie, taniec słońca ani krwawe theatre, we open ourselves to experiencing obrzędy w Tenochtitlan. Szukamy coraz and sharing emotions. Groups define us – we 77

fot. / photo by Grzegorz Ziemiański bardziej wyszukanych sposobów na smako‑ frequently describe ourselves as belonging wanie przestrzeni czasu wolnego. Chcemy to this or another community. Experiencing albo adrenaliny i pobudzenia, albo wyciszenia culture together is one of the most magical i endorfin. Powstał przemysł zarządzający human capabilities. We first discovered this emocjami. Dziś poddajemy się dyrygentom magic in caves illuminated by firelight over kształtującym nasze emocje w takt muzyki, a hundred millennia ago. It was then that świateł, tańca, słowa i scenografii. Wszyst‑ we first started creating culture based on ko się przenika i zmienia się też przestrzeń encounters between individuals. spotkań ze sztuką i kulturą. To już nie Today these are no longer gladiatori‑ sztampowa i przewidywalna sala koncerto‑ al combats, knights’ duels, sun dances or wa, widownia teatru czy opery, gdzie kanony bloody Tenochtitlan rites. We are constantly mody zamykają nas w sztywnych ramach searching for ever more sophisticated ways dostępnych opcji wynikających z dress code’u. of spending and experiencing our free time. Mamy więcej przestrzeni na ekstrawagan‑ We strive for excitement and adrenaline, or, cję i wolność. Kultura wymknęła się z ram alternatively, peace, quiet and endorphins. i rozsadziła przestrzenie dotąd zazdrośnie An entire industry dedicated to guiding our strzegące monopolu na obcowanie z nią. emotions has appeared. We submit to con‑ Wreszcie pojawiła się też empatia innego ductors shaping our emotions to the rhythm rodzaju. Człowiek w swoim głodzie rozwoju of music, light, dance, the spoken word and Kraków Culture 02/2021 → → 78

Green Film Festival fot. arch. organizatora / photo courtesy of the organiser zorientował się, że przesadził. Zrozumiał, że powierzchni ziemi, dewastując ekosystemy. stage sets. Everything intertwines, and the w trwającej od umownego 1830 roku epoce Presja ludzkiej aktywności odciska się na way we encounter art and culture is constant‑ antropocenu zniszczył ekosystemy, zanieczy‑ 66% powierzchni oceanów. Utraciliśmy 85% ly changing. There are no longer predictable ścił wodę, spowodował wielkie wymieranie mokradeł i bagien. Od 2000 roku wylesiono concert halls or auditoriums where canons of gatunków i gwałtowny wzrost temperatur, ponad 32 mln ha lasów tropikalnych. Do 2016 fashion lock us in rigid boundaries of avail‑ który może go zepchnąć w przepaść samo­- roku zniknęło 559 z 6190 gatunków zwierząt able options and dress codes. We have more zagłady. Zrozumieliśmy, że jesteśmy ostat‑ hodowlanych. Trwa w najlepsze wielkie wy‑ space for extravagance and freedom. Culture nim pokoleniem, które świetnie się bawi na mieranie owadów, już dziś powodując straty has snapped the leash and smashed the bar‑ górnym pokładzie Titanica, a dzięki naukow‑ w produkcji żywności na poziomie ponad riers which previously jealously guarded the com wiemy też, że kurs na górę lodową jest 235 mld USD. Wreszcie od 1950 roku wypro‑ monopoly of how we experience it. już precyzyjnie obrany i najpewniej statek dukowaliśmy 8,4 mld ton plastiku. To ponad We are also seeing a new kind of empa‑ zatonie. I tak naprawdę tylko nieliczni bawią tona na człowiekza – i nic z tego się nie thy. In our hunger for growth and devel‑ się na tym górnym pokładzie – pozostali, ci rozłożyło, a produkcja z roku na rok rośnie. opment, we have realised we have gone too na pokładach dla II i III klasy, nie mają szans Czy pojawiła się refleksja? Na gór‑ far. We have realised that since around the na udział w imprezie. Oni zatoną na trzeźwo nym pokładzie Titanica od czasu do czasu mid‑19th century, conventionally mark‑ i bez szansy na ulotną chwilę radości. przywódcy spotykają się przy stoliku ONZ, ing the start of the Anthropocene, we have żeby ustalić plan ratunkowy. ONZ nazwał go destroyed ecosystems, polluted the water, Niesprawiedliwy rozwój polityką klimatyczną i uparcie próbuje na brought about the extinction of many spe‑ Czy jest aż tak źle? Żeby chronić nas przed kolejnych szczytach klimatycznych uprawiać cies and caused temperatures to rise which nami samymi, powołaliśmy na bazie traumy terapię wstydem i motywować poszczególne may lead to our self‑destruction. We have II wojny światowej Organizację Narodów państwa świata do opamiętania się i zmiany come to understand that we are the last Zjednoczonych. To ONZ od 1979 roku prze‑ kursu. Czy ktoś ONZ pomaga? Na pewno generation living it up on the top deck of strzega nas, że zmiana klimatu postępuje naukowcy, którzy ogłaszają kolejne coraz our version of the Titanic, and scientists i że musimy pohamować naszą żarłoczność, bardziej alarmistyczne raporty. Kłopot pole‑ are warning us that we are heading straight chciwość i rozwijać się inaczej. Wiemy że od ga na tym, że mądrość najczęściej przegrywa for the iceberg and our ship will most likely początku epoki przemysłowej skala emisji z głupotą, podobnie jak ambitne reformy sink without trace. And the truth is that the CO₂ i metanu rośnie rok do roku i planeta – z populizmem. vast majority of us are not partying on top utraciła zdolność magazynowania tego, deck – those of us on lower decks have no co emitujemy, spalając pamiętające czasy Kultura na ratunek chance of joining the carousals and will sink dinozaurów gigantyczne paprocie, lasy desz‑ Na szczęście na pomoc ONZ ruszyli niektó‑ sober and with no chance for even a fleeting czowe i puszcze, które dziś są węglem, ropą rzy twórcy kultury – jednostki najczęściej moment of joy. naftową i gazem ziemnym. Przez ostatnie systematycznie pracujące nad swoją empatią. 50 lat podwoiła się liczba ludności, wolumen Zaczęli grupować się, działać i nawoływać Unjust development światowej gospodarki wzrósł czterokrotnie, do refleksji. Stali się inspiracją dla wielu. Are things really that bad? To save ourselves handel międzynarodowy dziesięciokrotnie, Powstały nurty sztuki opierające się na from ourselves, the United Nations was a rynek żywności się potroił. Na górnym powrocie do harmonii z naturą i traktowa‑ called into being in the wake of the Second pokładzie Titanica bawi się 47 wysoko rozwi‑ niu Ziemi jako powierzonego nam, ludziom, World War. Since 1979, the UN has been warn‑ niętych krajów; w tym gronie na 32. pozycji wspólnego dobra, a nie planety, która jest ing us that climate change is progressing jest Polska. Na niższych pokładach mamy nasza i nam poddana. Zaczęliśmy tworzyć rapidly and that we must put the brakes on pozostałe 150 krajów świata, gdzie człowiek „zielone wydarzenia”, które edukują o zagro‑ our gluttony and greed, and change the way z trudem wiąże koniec z końcem. żeniach wynikających ze zmiany klimatu, we develop. We know that since the start of Koszty tak zdefiniowanego nierówno‑ i w dodatku organizujemy je mądrze, aby the industrial revolution emissions of carbon miernie rozłożonego i niesprawiedliwego nie szkodzić naturze. Liczymy ślad węglowy dioxide and methane have been growing year rozwoju są zaskakujące. Aż 25% gatunków związany z transportem gości, zastanawiamy on year, and our planet has lost the ability to jest zagrożonych wyginięciem, a około się, jak zakupić „zielony prąd” z odnawial‑ store the emissions generated by burning miliona wymrze w przeciągu najbliż‑ nych źródeł energii, pamiętając, że globalne coal, crude oil and natural gas created over szych dekad. Człowiek przekształcił 75% gniazdko elektryczne aż w 75% opiera się na the millennia from the remains of giant ferns 79 Zrozumieliśmy, że każda impreza ma koszty środowiskowe, więc liczymy je i oddajemy z naddat- kiem naturze. „ We understand and rain forests dating back to the days when their empathy. They are coming together to that each event has dinosaurs roamed the earth. The world pop‑ act and call for reflection, and are becom‑ ulation has doubled in just the last fifty years, ing increasingly inspirational. We are seeing an environmental the global economy has grown four‑fold and artistic trends based on a return of harmo‑ cost, so we count international trade tenfold, while the food in‑ ny with nature and treating our globe with dustry has tripled in size. Forty‑seven highly respect as a common good entrusted to hu‑ them and repay developed countries are enjoying the top deck mankind, rather than a planet we are free to of our Titanic, with Poland in 32nd place. exploit as we wish. We have started preparing them with excess The remaining 150 countries where people “green events” which provide education on to nature. struggle to make end meets are all stuck on the threats resulting from climate change, the lower decks. and we are making sure these events don’t The costs of such an unevenly distributed damage the environment themselves. We and unjust growth are shocking. Currently up are tracking the carbon footprint generat‑ energii z paliw kopalnych. Zrozumieliśmy, to 25% of all species are at threat of extinction ed by our travelling guests and strive to use że każda impreza ma koszty środowiskowe, and another million are predicted to die out in electricity from renewable energy sources – więc liczymy je i oddajemy z naddatkiem the coming decades. Humankind has changed let’s not forget that on the global scale, 75% naturze – sadząc drzewa, finansując utwo‑ 75% of earth’s surface, bringing devastation of electricity from each socket originates rzenie parków i gromadzących wodę małych to ecosystems. Our activities affect around from fossil fuels. We understand that each zbiorników retencyjnych. 66% of the total ocean surface, and we have event has an environmental cost, so we count Okazało się, że można zorganizować koncert lost 85% of wetlands and marshlands. Over 32 them and repay them with excess to nature by z całkowitym pominięciem plastiku. Że million hectares of tropical forests have been planting trees, financing parks and collecting można zjeść wegetariańskie jedzenie na razed to the ground since 2000. A whopping rainwater in small butts. talerzyku z otrębów pszennych. Można 559 of 6190 livestock species have gone extinct It turns out it’s perfectly possible to hold wypić piwo w kubku z wytłoczyn kawowych, prior to 2016. Insects are dying out on a mass a concert without resorting to plastic; that a szukających kotleta poinformować, że scale, causing losses to food production of over we can serve vegetarian food on plates made wytworzenie jednego kg wołowiny to aż $235 billion. We have also generated around 8.4 from wheat bran; that we can pour beer into 40 tys. litrów wody i ekwiwalent ponad 36 kg billion tonnes of plastic since 1950. That’s over glasses recycled from coffee grounds, and CO₂ wyemitowanego do atmosfery. Może a tonne per person, none of it is decomposing, explain that producing a kilo of beef requires zdecydują się spróbować równie smacznego and production continues to grow. as much as 40,000 litres of water and results roślinnego zamiennika. Że można zrezygno‑ But are we pausing to reflect on the sit‑ in over 36 kg of carbon dioxide being emit‑ wać z gadżetów, a w zamian przeprowadzić uation? Global leaders occasionally meet at ted into the atmosphere. Perhaps devoted loterię opartą na crowdfundingu, z której the UN’s table on our Titanic’s top deck to carnivores could be convinced to switch to ufundowane zostanie okazałe drzewo. Jeśli discuss recovery. The UN has put together a delicious vegetarian alternative. We can do już chcemy zaoferować kawę i przekąski, to a plan known as Climate Action and at each without tatty plastic giveaways and switch wybierzmy te ze znakiem Fairtrade. A jeśli summit the organisation perseveres in nam‑ to a system such as a crowdfunded lottery to nie wiemy, jak się zabrać za organizację ing and shaming the worst offenders to moti‑ fund planting trees. We can switch to Fair‑ zielonego wydarzenia, to podpatrujmy, jak vate them to get a grip and change course. Is trade coffee and snacks. And if we don’t know robią to inni. W Krakowie co roku latem anyone helping the UN? Scientists, certainly, how to organise green events, we can look odbywa się Green Film Festival oparty na by issuing increasingly alarmist reports. The at how others do things. Kraków hosts an zasadach organizacji zielonych wydarzeń. trouble is, sadly, that wisdom generally loses annual Green Film Festival in the summer Ewentualnie poczytajmy o normie ISO out to ignorance, as do ambitious reform following green event principles. 20121, która wytycza standardy takich im‑ plans to populism. Or reach for the ISO 20121 norm which prez i pomóżmy wygrać mądrości z głupotą. sets out standards for such events, and help Może zbiorowym wysiłkiem uda nam się Culture to the rescue! wisdom overcome ignorance. When we join zmienić kurs Titanica i bezpiecznie dopro‑ Fortunately, the UN is garnering support forces, we can still change the course of this wadzić nas i przyszłe pokolenia do bezpiecz‑ from the world of culture – individuals and Titanic and navigate future generations to nego portu.� organisations systematically working on a safe haven.�

Kraków Culture 02/2021 80 Głosy Voices Only Art Tylko Can Save Us sztuka nas Krakers, or Cracow Art Week, aims to integrate the city’s artistic community and uratuje prove that it has its finger on Krakers, czyli Cracow Art Week, the pulse of cultural life. chce integrować środowisko artystyczne miasta i udowad‑ niać, że trzyma rękę na pulsie życia kulturalnego.

że to środowisko się zmienia – nikt no‑one is in any doubt that Anie ma wątpliwości. I nie tylko o pan‑ And this environment is chang‑ demię tu chodzi. Krakers [w tym roku odbył ing – and not just because of the pandemic. się w dniach 13–20 czerwca pod hasłem (NO) Krakers [this year it took place between 13 HOPE – przyp. red.] to tydzień prezentacji and 20 June under the motto (NO) HOPE – ed.] sztuki współczesnej w galeriach – i nie tylko. is a week of showcasing contemporary art in Nawet zmiana nazwy przed kilku laty – galleries and more. Even the change of name z Gallery Weekend na Art Week – dobrze a few years ago – from Gallery Weekend to rejestruje zmiany zachodzące w obszarze Art Week – captivates the changes taking sztuki współczesnej w Krakowie. place in contemporary art in Kraków. „Dziś wielu kuratorów, animatorów kul‑ “Today, many curators, cultural anima‑ tury i artystów funkcjonuje poza obszarem tors and artists operate outside the realm of Łukasz Gazur instytucjonalnych galerii. Tworzą miejsca institutional galleries. They create spaces Dziennikarz, publicysta, autor dalekie od dobrze znanych, white cubowych far removed from the familiar white cube książek, absolwent politolo- przestrzeni wystawienniczych. To dobrze po‑ exhibition spaces. This really shows the gii i historii sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego, wieloletni pra- kazuje przetasowania i energię zmian. Wiele reshuffling and energy of change. Many cownik, a następnie szef działu z tych nowych miejsc nie ma w odróżnieniu of these new venues, unlike galleries, have kulturalnego „Dziennika Polskiego” od galerii osobowości prawnej, funkcjonu‑ no legal standing and function outside the i „Gazety Krakowskiej”. Autor licz- nych tekstów prasowych z dzie- je poza rynkiem sztuki, ale jednocześnie art market, but they also show the work of dziny sztuk wizualnych, teatru czy pokazuje prace artystów już uznanych, artists who are already recognised, such as tańca. Od 2020 roku pracuje dla jak Maria Loboda, która zaznaczyła swoje Maria Loboda, who has made her place in TVP Kultura. miejsce w międzynarodowym obiegu sztuki, the international art world by exhibiting her A journalist, publicist and author. wystawiając prace na biennale w Wenecji czy work at the Venice Biennale or the Documen‑ Graduate in political science and art history at the Jagiellonian Documentach w Kassel” – mówi Małgorzata ta in Kassel,” says Małgorzata Gołębiewska, University, former head of the Gołębiewska, dyrektor Krakersa, współzało‑ director of Krakers and co‑founder of the cultural section at the “Dziennik życielka Fundacji Wschód Sztuki. Wschód Sztuki Foundation. Polski” and “Gazeta Krakowska” dailies. Author of numerous arti‑ cles on visual arts, theatre and Weterani Veterans dance, he has been working at Krakers pozwala zaobserwować, jak zmienił Krakers reveals how the cultural landscape of TVP Kultura since 2020. się pejzaż kulturalny Krakowa i jego galeryj‑ Kraków and its galleries has changed – and ny krajobraz. I to nie tylko przez pandemię. not just because of the pandemic. For several Od kilku lat obserwujemy w Krakowie prze‑ years we have been observing a regrouping grupowanie sił. Dwie galerie‑weterani – czyli of forces in Kraków. Two veteran galleries, Starmach Gallery i Zderzak – straciły swój the Starmach Gallery and Zderzak, have lost Ufo Art Gallery impet, choć w obu wciąż można od czasu do their momentum, though both still offer in‑ fot. / photo by Krzysztof Marchlak czasu zobaczyć ciekawe i przemyślane pro‑ teresting and well thought‑out exhibitions pozycje. Przy ulicy Węgierskiej – choćby nie‑ from time to time. On Węgierska Street there dawne pokazy prac Janusza Orbitowskiego have been recent shows of works by Janusz czy Magdaleny Abakanowicz. Z kolei druga Orbitowski and Magdalena Abakanowicz. galeria, przeniesiona z ulicy Floriańskiej na The second gallery, which has relocated from aleję Słowackiego, „zderzyła” ze sobą szkła Floriańska Street to Słowackiego Avenue, Zbigniewa Horbowego i malarstwo Stefana “juxtaposed” glass by Zbigniew Horbowy Gierowskiego. and painting by Stefan Gierowski. Art Agenda Nova kilkanaście lat temu Art Agenda Nova was a revelation a de­ była objawieniem. To tam kolekcjonerzy cade or so ago. It was the key destination for sztuki najnowszej kierowali swe pierwsze collectors of the latest art in Kraków, espe‑ kroki w Krakowie – zwłaszcza gdy idzie cially when it came to up‑and‑coming artists. is uncertain. Not so long ago, the more prom‑ o najmłodsze artystyczne roczniki. To tu po‑ The gallery hosted some of the first exhibi‑ ising venues included the Henryk Gallery, kazywano m.in. jedne z pierwszych wystaw tions by artists such as Bartosz Kokosiński, now operating sporadically and nomadically, Bartosza Kokosińskiego, Tomasza Kowal‑ Tomasz Kowalski, Michał Zawada, Michał or Jak Zapomnieć. But “pop‑up projects” are skiego, Michała Zawady, Michała Korchowca, Korchowiec and Agnieszka Polska. Although now a peculiarity of a growing volume of Agnieszki Polskiej. Choć może dziś ten adres this address may have “cooled down” a bit artistic production. nieco „wystygł”, wciąż to tu właśnie można recently, it still presents the latest projects On the other hand, a UFO has been squat‑ zobaczyć najnowsze projekty artystów tej by artists of such calibre as Łukasz Surowiec. ting in Kazimierz, and it’s certainly worth miary, co Łukasz Surowiec. The Olympia gallery, still focusing on un‑ a visit. Director Maria Ciborowska has a nat‑ Zupełnie osobnym miejscem pozostaje usual artistic projects and growing its own ural feel for the young and the youngest gen‑ galeria Olympia, wciąż stawiająca na nie‑ artistic and social community, has remained eration, showing works by such artists as oczywiste projekty artystyczne i sprawnie a completely distinct place. Without preten‑ Marta Antoniak and Krzysztof Marchlak. budująca wokół siebie środowisko artystycz‑ tion and a cemented conviction of superior‑ “For me, anything that falls between figura‑ no‑towarzyskie. Bez zadęcia i sfermento‑ ity, it tries to construct its own hierarchies, tive and abstract painting is interesting. And wanego przekonania o wyższości próbuje far from the general dictates of taste. I am curious to see where the artists are posi‑ konstruować własne hierarchie z dala od tioned on this axis,” says Maria Ciborowska. ogólnie obowiązujących dyktatów gustu. Aspiring galleries In turn, Elementarz Dla Mieszkańców But, as we all know, life abhors a vacuum, Miast, located in an attic on Asnyka Street, Galerie aspirujące and Kraków has developed a large selec‑ is famous for its interesting art and un‑ Ale jak wiadomo, życie nie lubi próżni, tion of aspiring galleries. Some seem to be derground events. It has freshness and an a Kraków dorobił się sporej grupy galerii almost meteoric – they flare up and soon excellent sense of current artistic direction aspirujących. Niektóre z nich zdają się być disappear without trace. The future of many of the highest standard, and its exhibitions Kraków Culture 02/2021 → → 82 Bo choć malkon- tenctwo bywa w Krakowie w dobrym tonie, to wciąż jest tu energia i pomysły na nowe miejsca.„ Although being malcontent is some‑ jak meteoryty. Rozbłyskują, by wkrót‑ wciąż na nowo odświeżać artystyczny ce zniknąć. Przyszłość wielu z nich jest wizerunek Krakowa. Z dużymi sukcesami times in good taste niepewna. Jeszcze niedawno do bardziej i własnymi odkryciami twórczymi. in Kraków, there obiecujących miejsc należały galerie Henryk, dziś działająca sporadycznie i nomadycznie, Galeryjna Linia Maginota is still energy and czy Jak Zapomnieć. Ale „latające projekty” to Sporo jest galerii „otorbionych” Krakowem. obecnie specyfika sporego obszaru produkcji W różnym stopniu. To grupa galerii, które ideas for new places. artystycznej. sam nazwałem kiedyś „artystyczną Linią Za to na krakowskim Kazimierzu przy‑ Maginota”, miejsca okopane we własnych would make the best galleries at home and cupnęło UFO. Dziś to jedno z tych miejsc, do estetykach i punktach widzenia. Dobrze osa‑ abroad proud. których warto zaglądać. Prowadząca je Maria dzone, od lat chłoną i prezentują artystyczny The map of Kraków galleries also includes Ciborowska ma wyczucie młodego i naj‑ klimat Krakowa w wydaniu nieco bardziej another incarnation of F.A.I.T. Regardless of młodszego pokolenia artystów, pokazując doświadczonych roczników twórców. Mamy the address, it has always been a trend‑set‑ prace takich twórców, jak Marta Antoniak tu związkową galerię Pryzmat, gdzie pokazy‑ ting place. Suffice it to say that it was the czy Krzysztof Marchlak. „Dla mnie intere‑ wali się zarówno „wszyscy wielcy”, m.in. Da‑ foundation under this name that prepared sujące jest wszystko, co mieści się pomiędzy nuta Leszczyńska‑Kluza czy Adam Marczyń‑ the first exhibitions of the young abstraction, malarstwem figuratywnym a abstrakcyjnym. ski, jak i liczne grono artystów – członków for example Tomasz Baran. Today, it is one I z zaciekawieniem patrzę, gdzie artyści na ZPAP. of the most interesting phenomena in young tej osi się sytuują” – mówi Maria Ciborowska. Artemis z kolei potrafi stawiać i na art, appreciated far beyond the borders of Z kolei „Elementarz dla mieszkańców klasyków, jak Ewa Kuryluk lub Jan Dobkow‑ Poland. And in recent years, the creators of miast”, mieszczący się na strychu przy ulicy ski, i na artystów młodego pokolenia: Martę F.A.I.T. have been responsible for initiatives Asnyka, słynie z ciekawej sztuki i podziem‑ Kawiorską czy Marcina Kowalika. such as the Kraków Art Salon – an event very nych imprez. Ma w sobie świeżość i znakomi‑ Osobnym zjawiskiem pozostaje Otwarta well received by artists and critics alike. te wyczucie bieżącej produkcji artystycznej Pracownia. Powstała w 1995 roku, kiedy gru‑ Recently, a number of initiatives and na najwyższym poziomie, a jego propozycji pa artystów wynajęła w wolnym przetargu collectives have emerged, such as Widna wystawienniczych nie powstydziłyby się naj‑ zdewastowany lokal przy ulicy św. Kata‑ or the Nośna Foundation, which attempt lepsze – nie tylko polskie – galeryjne adresy. rzyny 2. Przez dwa lata mieściła się tam to refresh the artistic image of Kraków over Na mapie krakowskich galerii zauważmy niekomercyjna galeria i schronisko dla kilku and over again. They are highly successful kolejne wcielenie F.A.I.T.-u. Bez względu na bezdomnych malarzy. Później kamienicę and have been presenting their own creative adres zawsze było to miejsce wyczuwające odzyskał właściciel i zmusił artystów do jej discoveries. trendy. Dość wspomnieć, że to właśnie kry‑ opuszczenia. Stowarzyszenie przeniosło się jąca się pod tą nazwą fundacja organizowała do dawnej stolarni przy ulicy Dietla 11. Pre‑ The Gallery Maginot Line pierwsze prezentacje młodej abstrakcji – jak zentowali tu swoje dokonania m.in. Wojciech There are many galleries “wrapped around” Tomasz Baran. Dziś to jedno z najciekaw‑ Ćwiertniewicz, Ignacy Czwartos, Bettina Kraków to varying degrees. It’s a set of gal‑ szych zjawisk młodej sztuki, doceniane Bereś, Jacek Dłużewski. leries that I myself once called “the artistic daleko poza granicami Polski. A w ostatnich Z kolei Galeria Jana Fejkla to adres obo‑ Maginot Line” – places entrenched in their latach twórcy F.A.I.T.-u odpowiadają m.in. za wiązkowy dla fanów grafiki. Nie ma drugie‑ own aesthetics and points of view. Well es‑ bardzo dobrze przyjmowane przez artystów go równie znanego miejsca w tej dziedzinie, tablished, for years they have been absorbing i krytyków wydarzenie – Krakowski Salon a jego popularność wykracza daleko poza and presenting the artistic climate of Kraków Sztuki. administracyjne granice Krakowa. To zasłu‑ from the perspective of slightly more experi‑ W ostatnich latach pojawiła się spora gru‑ ga znakomitego rozeznania Jana Fejkla. Przy enced artists. Here we have the Association pa takich inicjatyw i kolektywów, jak choćby ulicy Sławkowskiej zobaczymy bardzo różne of Polish Artists and Designers’ Pryzmat Gal‑ Widna czy Fundacja Nośna – próbujących pokolenia artystów, z nieraz zaskakującym lery, where “all the greats” have shown their 83

Galeria Olympia podejściem do tradycji graficznej – od works, including Danuta Leszczyńska‑Kluza wystawa Michała Iwańskiego Spacer w mojej głowie, 2020 takich sław, jak Jerzy Panek, Stanisław and Adam Marczyński, as well as many other Michał Iwański’s exhibition Wejman, Władysław Pluta czy Krzysztof members of the association. Walk in My Head, 2020 Skórczewski, po Mariannę Stuhr. Artemis, on the other hand, has been able fot. / photo by Daniel Mączka Na krakowskim Rynku – dosłownie to rely on both classics, such as Ewa Kuryluk i w przenośni – rywalizować z Fejklem może or Jan Dobkowski, and on artists of the young tylko Międzynarodowe Centrum Sztuk generation such as Marta Kawiorska and Graficznych. To miejsce powstałe na bazie Marcin Kowalik. Międzynarodowego Triennale (a wcześniej Otwarta Pracownia remains a separate Triennial (formerly Biennial), it presents Biennale) Grafiki. Wystawiają tu twórcy phenomenon. It was founded in 1995, when works by artists of different generations, różnych pokoleń, z kraju i ze świata. Gale‑ a group of artists rented a ruined premises from Poland and abroad. The gallery is not ria nie boi się eksperymentów formalnych, at 2 Św. Katarzyny Street. For two years, it afraid of formal experiments, and it exhib‑ a obok dzieł Mersada Berbera czy Toshihiro housed a non‑profit gallery and shelter for its works by Mersad Berber and Toshihiro Hamano zobaczyć w niej możemy prace several homeless painters. Later, the owner Hamano alongside those by artists such as choćby Jakuba Woynarowskiego. reclaimed the townhouse and forced the art‑ Jakub Woynarowski. ists to leave. The association moved to a for‑ (NO) HOPE, czyli nowe rozdanie mer carpenter’s shop at 11 Dietla Street. The (NO) HOPE, or a new deal Tegoroczne hasło Krakersa – (NO) HOPE – do‑ gallery has exhibited works by artists such This year’s Krakers slogan – (NO) HOPE – fits brze wpisuje się w klimat panujący nie tylko as Wojciech Ćwiertniewicz, Ignacy Czwartos, well with the climate prevailing in Kraków w Krakowie. Pandemia, niepewność, zmiany Bettina Bereś and Jacek Dłużewski. and further afield. The pandemic, uncer‑ stylu życia wpływają także na konteksty ar‑ The Jan Fejkel Gallery, in turn, is tainty and lifestyle changes also affect ar‑ tystyczne. Co więcej, od kilku lat niezmien‑ a must‑see for fans of printmaking. There tistic contexts. What’s more, the outflow of nie postępuje odpływ animatorów kultury, is no other place of its calibre in this field, and culture animators, curators and even gal‑ kuratorów, a nawet adresów galeryjnych its popularity extends far beyond the admin‑ lery addresses to Warsaw or foreign centres do Warszawy czy zagranicznych ośrodków, istrative borders of Kraków. This is a credit has been constant for a few years now. The czego ostatnim, wymownym przykładem są to Jan Fejkiel’s discernment. On Sławkowska most recent telling examples of this are the przenosiny do stolicy jednego z ciekawszych Street, we see very different generations of relocation to the capital of one of the most miejsc na galeryjnej mapie Krakowa – czyli artists, with sometimes surprising approach‑ interesting places in Kraków, namely the galerii prowadzonej przez „Razem Pamoja” es to the printmaking tradition – from such gallery run by “Razem Pamoja”, or the slow – czy powolne znikanie CSW Wiewiórka ze celebrities as Jerzy Panek, Stanisław Wejman, disappearance of CSW Wiewiórka from the Składu Solnego. Co się na ich miejsce pojawi Władysław Pluta and Krzysztof Skórczewski former Salt Warehouse in Zabłocie. What w Krakowie – czas pokaże. Bo choć malkon‑ to Marianna Stuhr. will appear in their place in Kraków – only tenctwo bywa w Krakowie w dobrym tonie, Only the In­ternational Print Triennial time will tell. Although being malcontent is to wciąż jest tu energia i pomysły na nowe Society Centre can compete with Fejkiel. sometimes in good taste in Kraków, there is miejsca.� The headquarters of the International Print still energy and ideas for new places.�

Kraków Culture 02/2021 84 Felieton Column

k la u z e R

a

n

n

A

y

b

o

t

o

h

p

/

.

t

o f

Do czytania Maciej Jakubowiak Something to Read Ur. 1987, eseista, krytyk literacki, doktor literaturoznawstwa, redak- tor magazynu „Dwutygodnik”. Autor dwóch książek. Weganin, żona, córka, dwa psy, pochodzi z Żor, mieszka w Krakowie.

B. 1987, essayist, literary critic, literary scholar, editor of the “Dwutygodnik” magazine. Author of two books. Vegan, wife, daugh‑ ter, two dogs; born in Żory, lives in Kraków. Plantach najlepiej czytało się od best reading spot in Planty Na wschodu, wzdłuż Straszewskiego The Park used to be on the east‑ i Podwala, bo blisko na uczelnię i do Bunkra ern side, along Straszewskiego and Podwale Sztuki, gdzie piło się kawę z przyjaciółmi (to streets – close to the university and to Bun­ już nieaktualne). To nie przypadek, że wła‑ kier Sztuki for a coffee with friends (not any śnie tam na jednej z ławek zainstalował się more). One of the benches nearby serves as najmniejszy antykwariat w mieście. Bliżej the city’s smallest second-hand bookshop. Franciszkańskiej większy ruch i mniej słońca, Busier and more shady nearer Franciszkań­ ale siadywało się tam czasem, żeby wypatry‑ ska, although a good spot for watching ed‑ wać redaktorów „Tygodnika Powszechnego” itors of “Tygodnik Powszechny” making zmierzających na Wiślną (to też już nieak‑ their way to the office at Wiślna (also not and occasionally lift our eyes to compare tualne). Od strony Basztowej nie czytało się any more). Basztowa was usually out, and characters from the pages to their living prawie wcale, nie mówiąc już o Westerplatte, Westerplatte even more so, although it’s hard counterparts. choć trudno powiedzieć dlaczego. Zresztą to say why. In any case, when half the bench‑ Reading is also a spectacle, because even dzisiaj, kiedy połowa ławek jest oznakowana es are now labelled with names of Cracovian when we tell ourselves that we’re purely in‑ nazwiskami krakowskich piszących, to już authors, things are even more complicated. terested in the content, we also read so that bardziej skomplikowane. Bo czy wypada Would it be rude to read Herbert’s essays on others can see us reading. And that needs a czytać eseje Herberta na ławeczce Miłosza? Miłosz’s bench? Could you really read “Pol‑ good setting. Take the Jagiellonian Library: Czy można poczytać „Politykę” z Marianem ityka” with Marian Eile behind you? Lem its vaulted ceilings, centuries-old desks and Eilem za plecami? A czy Lema trzeba tylko – surely just at Lem’s? 17th-century prints at your fingertips can na Lemie? Of course home would be simplest. But get overwhelming. If you do read there, you Pewnie, że najprościej byłoby po prostu there are times when others have their own do it with dignity, seriously, respectfully; w domu. Ale zdarza się, że współdomownicy plans, say dancing around to Caribbean and no nonsense, either – I’ve never seen mają swoje plany, dajmy na to potańcówkę rhythms. Or neighbours are tearing down anyone leafing through a comic book (al‑ w rytmie zachodnich Karaibów. Albo sąsiedzi partition walls for the third time this year. Or though I’ve seen people napping, but that’s postanawiają po raz trzeci w tym roku zbu‑ for no other reason than you just can’t stand another story). The library on Rajska Street rzyć wszystkie ścianki działowe. A czasem being at home any more and simply need to is totally different, with its modern, well- i bez specjalnego powodu nie da się już wysie‑ go somewhere else, to keep sane. Although lit loft – you can read what you like there. dzieć z czytaniem w domu i trzeba się dokądś reading seems like a solitary activity by defi‑ So what, though, when other readers are wyrwać, żeby nie oszaleć. Bo czytanie, choć nition, enjoyed by people with a tendency mainly Scandinavian medical students (or wydaje się czynnością z definicji samotniczą, to introspection, it’s actually rather social. at least they were before the pandemic, so wybieraną przez osobniki skłonne do głębo‑ After all, books exist so we can understand that’s probably also out of date) memorising kich introspekcji, ostatecznie jest najściślej one another better, and if that requires ex‑ vast anatomical diagrams and making the społeczne. Wszystkie te książki po to przecież tricating ourselves from our tribal reality average reader feel they’re reading the wrong są, żebyśmy się lepiej rozumieli i łatwiej for a while, it’s all the more reason to return thing. Perhaps the friendliest reading room is fot. / photo by Grzegorz Ziemiański dogadywali, a jeśli wymaga to odseparowania legenda, pewien młody człowiek przez the one at MOCAK, next to the reconstructed się na pewien czas od plemiennej codzien‑ całe wakacje studiował Fenomenologię ducha study of Mieczysław Porębski, where – ac‑ ności, to tym bardziej trzeba do niej wracać Hegla, sporządzając obszerne notatki. Otóż cording to modern legend – a certain young i czasem podnosić wzrok, żeby porównać w MOCAK-u jest przyjaźnie, bo kameralnie man spent his entire summer studying He‑ papierowe postaci z ich cielesnymi modelami. i wygodnie, ale może właśnie zbyt przyjaź‑ gel’s The Phenomenology of Spirit, taking notes Inna sprawa, że czytanie to spektakl, bo nie, bo z tamtejszymi bibliotekarkami łatwo all the while. MOCAK is friendly because it’s możemy sobie wmawiać, że interesują nas wdać się w długie rozmowy, i zbyt wygodnie, intimate and comfortable; but maybe it’s tylko światy przedstawione, ale czytamy bo na pięterku z niskim sufitem są materace, actually too friendly – you get drawn into i po to, żeby inni widzieli, że czytamy. A to na których można się wyciągnąć, a wiadomo, conversation with the librarians – and too wymaga dobrej scenografii. Taka Jagiellon‑ jak to się kończy. comfortable, because the mezzanine is filled ka na przykład, z wysokim sklepieniem, W ogóle z wyciąganiem się bywa problem, with mattresses for visitors to stretch out on, chyba dwustuletnimi biurkami i drukami bo przy sprzyjającej pogodzie można by się and we all know how that ends. z XVII wieku na wyciągnięcie ręki, potrafi rozłożyć nad Wisłą. Wiadomo, że lepiej na jej And stretching out is another thing, przytłoczyć. Jak się już tam czyta, to czyta prawym brzegu, bo mniej ludzi i latem słoń‑ because when the hour is right the banks się szacownie, dostojnie, poważnie, żadnych ce nie takie nachalne. Ale mimo wszystko of the Vistula are best. The right bank, of głupot, chyba nigdy nie widziałem, żeby to nie są warunki do czytania, to są warunki course, because there are fewer people and ktoś tam zwyczajnie kartkował komiks do drzemania. Nawet nie wspominam o do‑ the sun is less brazen in the summer. But the (choć niektórzy spali, ale to osobna historia). linkach podkrakowskich: kiedyś rozłożyłem truth is that this isn’t a place for reading – Co innego na Rajskiej, na nowoczesnym się na kocu w Bolechowickiej, ale to już było it’s a place for dreaming. And I won’t even i porządnie oświetlonym poddaszu – tam kompletnie bez sensu, wapienne skały na tle mention picturesque valleys near Kraków: można czytać, co się tylko chce. Ale co z tego, jaskrawego błękitu mogłyby przegrać chyba once I stretched out on a blanket in Bolecho­ skoro większość czytających stanowią tam tylko z Gombrowiczem, i tylko gdybym go wicka, but that made no sense at all – only skandynawscy studenci medycyny (tak przy‑ wcześniej nie znał. Gombrowicz could possibly detract from the najmniej było przed pandemią, więc to też Poszukiwanie idealnego miejsca do limestone rocks set against the vivid blue sky, pewnie nieaktualne) memoryzujący obszer‑ czytania to może po prostu poszukiwanie and only if I hadn’t read him before. ne atlasy anatomii i tym samym wywołujący Świętego Graala albo innej Kukanii. Nic Searching for the perfect reading spot is w przeciętnym czytelniku poczucie, że czyta w tym dziwnego, czytanie od tego właśnie like searching for the Holy Grail or Atlantis. nie to, co powinien. Może najprzyjaźniejsza jest, żebyśmy się za bardzo nie zasiedzieli And that’s hardly a surprise – we read so we z czytelni byłaby ta w MOCAK-u, tuż obok w jednym miejscu i w jednym stanie. Pewnie don’t tarry for too long. That’s probably why odtworzonego gabinetu Mieczysława Poręb‑ dlatego najlepiej czyta się w tramwaju, na reading on a tram is best, maybe the no. 4 skiego, gdzie, jak głosi nie tak znów wiekowa przykład linii 4, tej z Bronowic.� from Bronowice.�

Kraków Culture 02/2021 Obrazy Marii 86 Tradycyjnie z okazji święta Wniebowstąpienia Naj‑ świętszej Marii Panny spotkamy się w krakowskich świątyniach i klasztorach, tym razem wokół czczonych w naszym mieście obrazów Marii – zgodnie z mottem Nocy Cracovia Sacra 2021 „Wizerunki Maryjne w sztu‑ ce sakralnej”. Najstarszym, sięgającym średniowiecza typem ikonograficznym są tzw. Hodegetrie krakowskie – przedstawienia Matki Boskiej dłonią wskazującej Nowohuckie lato patrzącemu drogę, czyli trzymane na ręku Dzieciątko Przed nami tygiel artystycznych i twórczych wyda‑ Jezus. Nazwa pochodzi od pierwowzoru obrazu prze‑ chowywanego w klasztorze Hodegon w Konstantyno‑

Rekomendacje rzeń – Nowohucki Festiwal Sztuki powraca w no‑ wej odsłonie jako NH FEST! Tegoroczna edycja będzie polu. Oprócz koncertów i zwiedzania obiektów, w tym trwającym ponad dwa miesiące świętem kultury, a jej wieży Zygmuntowskiej na Wawelu, przewidziano wy‑ centrum znajdzie się w zrewitalizowanym otoczeniu stawy, m.in. w klasztorach oo. Karmelitów na Piasku Recommendations Nowohuckiego Centrum Kultury. Na dwóch scenach oraz Księży Misjonarzy na Stradomiu, opactwach plenerowych odbędą się letnie koncerty zespołów: Big oo. Cystersów w Mogile i oo. Benedyktynów w Tyńcu Band Dobczyce, Lazy Swingers Band, Wolna Grupa czy klasztorze ss. Benedyktynek w Staniątkach. Bukowina, Chłopcy z Placu Broni, Drabina Jakuba 14. Noc Cracovia Sacra oraz Jana Wojdaka i Basi Stępniak-Wilk. W strefie 14, 15.08.2021 chillout wystąpią m.in. DJ Ekim, DJ B-Art, DJ Namteh krakowskienoce.pl i Adam Grzanka. W ramach imprezy weźmiemy udział w Festiwalu Teatrów dla Dzieci (27.06–3.07). W sześciu Paintings of Mary spektaklach wystawianych na Scenie NCK pojawią się znani bohaterowie opowieści dla najmłodszych: Cali‑ We mark the feast of Assumption of Mary by head‑ neczka, Alicja w Krainie Czarów czy Plastuś. Siły połą‑ ing to Kraków’s churches and monasteries to admire czą dotychczas rozproszone w kalendarzu inicjatywy beautiful paintings of the Virgin, following the mot‑ Krakowskiego Centrum Choreograficznego: Festiwal to of Cracovia Sacra Night 2021 “Images of Mary in Tańca Współczesnego SPACER, konkurs choreograficz‑ Sacral Art”. The oldest iconographic type, dating ny 3…2…1…TANIEC! oraz BalletOFFFestival, dzięki cze‑ back to the Middle Ages, are Cracovian Hodegetrias mu zobaczymy liczne spektakle i performanse tanecz‑ – depictions of the Virgin Mary holding Baby Jesus ne oraz wysłuchamy paneli dyskusyjnych (9–15.08). and pointing to Him as the source of salvation for Ważną sferą działań festiwalowych będą malarstwo humankind. The name is derived from the original i fotografia, a w galeriach NCK można oglądać prace painting, held at the Hodegon Monastery in Con‑ 74 artystek i artystów, wybrane przez jury Międzyna‑ stantinople; this style of icon is also known as Our rodowego Triennale Grafiki (od 25.08). Kulturalne lato Lady of the Way. As well as concerts and tours of w Nowej Hucie zapowiada się fantastycznie! venues including the Sigismund Tower at Wawel Castle, there will be exhibitions at the Carmelite NH FEST Church, the Congregation of the Mission Church, 25.06–31.08.2021 nck.krakow.pl the Cistercian Monastery in Mogiła, the Benedictine Abbey in Tyniec and the Benedictine Sisters Abbey in Staniątki. Summer in Nowa Huta 14th Cracovia Sacra Night The Nowa Huta Art Festival returns in a brand new 14, 15.08.2021 format as the NH FEST, bringing a multitude of ar‑ krakowskienoce.pl tistic and cultural events to the district! This year’s festival, running for over two months, will be a great celebration of culture. Two stages set up outdoors host concerts by Big Band Dobczyce, Lazy Swingers Band, Wolna Grupa Bukowina, Chłopcy z Placu Bro‑ ni, Drabina Jakuba and Jan Wojdak and Basia Stęp‑ niak-Wilk. The chillout zone features DJ Ekim, DJ domena publiczna / public domain B-Art, DJ Namteh and Adam Grzanka. The event in‑ cludes Children’s Theatre Festival (27.06–3.07). Six spectacles shown on the Nowa Huta Cultural Centre Stage welcomes protagonists of favourite fairytales, including Thumbelina and Alice in Wonderland. The Krakow Choreographic Centre joins forces of its initiatives, until now scattered throughout the calendar: the SPACER Contemporary Dance Festival, the 3...2...1...DANCE! choreography competition and the BalletOFFFestival present numerous spectacles, dance performances and discussion panels (9–15.08). Painting and photography will be an important element of the festival and the Nowa Huta Cultural Centre Gallery presents works by 74 artists select‑ ed by the jury of the International Print Triennial (from 25.08). Cultural summer in Nowa Huta will be hot Hot HOT! Obraz Matki Bożej Piaskowej (Pani Krakowa), NH FEST ok. 1500, fresk w kościele oo. Karmelitów na Piasku 25.06–31.08.2021 Fresco of the Virgin Mary (Our Lady of Kraków), ca. 1500, nck.krakow.pl Carmelite Church Taneczna podróż A Journey in Dance Na sali balowej i w operalni, w ogrodach francuskich In the ballroom and at the opera, in French gardens i na salonach, na scenie i w przestrzeni miejskiej – and in salons, on stage and in the city space – the 22. Festiwal Tańców Dworskich „Cracovia Danza” 22nd “Cracovia Danza” Court Dance Festival takes fot. / photo by Anna Kaczmarz by / photo fot. zabierze nas w podróż do początków baletu zawo‑ us on a journey to the earliest days of professional dowego w Polsce. Prezentowane niemal w każdym ballet in Poland. Presented in all corners of Kraków, zakątku Krakowa pokazy i spektakle nawiązywać będą the demonstrations and spectacles recall courtly zarówno do repertuaru baletów dworskich wystawia‑ ballet repertoires of Poland and Europe between the nych w Polsce i w Europie od XV do XVIII wieku, jak 15th and 18th centuries, as well as the creation of first i do powstawania na terenie Rzeczpospolitej pierw‑ professional ballet schools and dance ensembles. szych profesjonalnych szkół baletowych i zespołów The programme features demonstrations at the tanecznych. W programie znalazły się m.in. pokazy na Main Market Square, including a spectacle telling Rynku Głównym: spektakl Pierwsze baletu początki – w the story of the foundation of one of the first ballet operalni Hetmanowej opowiadający o powstaniu jednej schools in Poland at the Branicki family residence z pierwszych szkół baletowych w Polsce w rezyden‑ in Białystok and Cracovia Danza Ballet’s latest pro‑ cji Branickich w Białymstoku oraz nowa produkcja duction Fêtes galantes recalling garden entertainment Baletu Cracovia Danza Fêtes galantes nawiązująca do from the time of French Rococo. ogrodowych zabaw z czasów francuskiego rokoka. The festival is accompanied by hybrid workshops Festiwalowi towarzyszyć będą zorganizowane w for‑ Dancing Kraków led by Marie-Claire Bär Le Corre mule hybrydowej warsztaty Kraków tańczy, które po‑ (French Renaissance dance), Pierre-François Dollé prowadzą mistrzowie tańca: Marie-Claire Bär Le Corre (baroque dance) and Leszek Rembowski (early Pol‑ (francuski taniec renesansowy), Pierre-François Dollé ish dance). There will also be a masterclass in ba‑ (taniec barokowy) oraz Leszek Rembowski (dawny roque dance for students and graduates of ballet taniec polski). Ponadto zaplanowany został kurs mi‑ schools. Once again there will also be four-day work‑ strzowski tańca barokowego dla uczniów i absolwen‑ shops for children and teenagers Dancing by Wawel in

14. Wielka Parada Smoków / 14th Great Dragon Parade tów szkół baletowych. Podobnie jak w ubiegłym roku Kraków. Our guides on the dancing journey through odbędą się także czterodniowe warsztaty dla dzieci i early Europe will be the Cracovia Danza Ballet. młodzieży Kraków tańczy pod Wawelem. Przewodnikami Wejście smoków 22nd “Cracovia Danza” Court Dance Festival w tanecznej podróży po dawnej Europie będą tancerze 19–31.07.2021 Tu smocza stolica, nadajemy komunikat specjalny dla Baletu Cracovia Danza. cracoviadanza.pl małych i dużych wielbicieli smoków! Po ponad rocznej 22. Festiwal Tańców Dworskich „Cracovia Danza” przerwie spowodowanej pandemią legendarne (czy aby 19–31.07.2021 na pewno?) stwory po raz dwudziesty wezmą udział cracoviadanza.pl w Wielkiej Paradzie Smoków. Monstra, będące dosko‑ Balet Cracovia Danza / Cracovia Danza Ballet nale znanymi w świecie ambasadorami wawelskiego grodu, zaprezentują się w pełnej okazałości podczas widowiska plenerowego w zakolu Wisły – tradycyjnie już będą unosić się nad rzeką lub pływać na barkach. Do smoczego grona dołączą też zupełnie nowe gady powołane do życia w pracowniach Teatru Groteska. Paradę uatrakcyjnią pokazy laserowe i pirotechnicz‑ ne, a także stworzona specjalnie na tę okazję oprawa muzyczna. Krakowskie smoki zachęcają do udziału w iście królewskiej zabawie, której nie powstydziłby się wawelski dwór!

20. Wielka Parada Smoków 4.09.2021, 21.00 Zakole Wisły pod Wawelem paradasmokow.pl

Enter the Dragons Dragon metropolis calling, we have news for all fans of dragons! The pandemic forced the cancellation of last year’s event, but the legendary (or not...?) monsters are making a welcome return for the twen‑ tieth Great Dragon Parade. The lizard ambassadors of Kraków appear in their full glory at the great outdoor spectacle by the Vistula, floating in the air over the river or on barges. Traditional dragons are joined by brand new creatures brought to life at workshops of the Groteska Theatre. The parade features laser and pyrotechnic displays and specially prepared music. Join the dragons for a regal proces‑ sion even Wawel Royal Castle would be proud of!

20th Great Dragon Parade 4.09.2021, 9pm Vistula Boulevard by Wawel Hill paradasmokow.pl fot. / photo by Tomasz Korczyński Tomasz by / photo fot.

Kraków Culture 02/2021 88 Wydarzenia Events

Miejski park Kraków Culture Summer 6–29.08.2021 kultury krakowculturesummer.pl ummer Jazz Festival Kraków and Un‑ Ssound, Audio Art and EtnoKraków/ Crossroads, Cracovia Danza and Groteska Urban Theatre, Juliusz Słowacki Theatre and Piw­ nica Pod Baranami, Kids in Kraków and Orfeo & Majnun… What links these events, Culture Park institutions and brands? They’re all coming to Kraków Culture Summer! Difficult times require bold decisions – and it’s certainly a bold move to bring to‑ gether myriad different events under a single banner and present them in Jordana Park! On the last four weekends of the summer holidays, the park turns into Kraków’s cul‑ tural heart, hosting over a hundred meetings, workshops, courses, spectacles, projections, Namiot, mała i duża scena, strefa widza, concerts... The beautiful park is the perfect wydzielona strefa gastronomiczna – oto setting for family days out – as shown by the w skrócie geografia Kraków Culture Sum‑ Kraków Picnic, bringing good summer vibes

fot. / photo by Robert Słuszniak by / photo fot. mer. Tu właśnie zaplanowano największe to the city in recent years. koncerty tegorocznych Wianków, spek‑ Marquee, large stage, small stage, audi‑ takularne wydarzenia Festiwalu Muzyki ence zone and separate food zone – that’s Filmowej (Gala FMF w trzech sezonach, Agi Kraków Culture Summer in a nutshell! The Bagi, koncert FMF Youth Orchestra), ale też park will host the largest concerts of this koncerty i warsztaty spod znaku EtnoKra‑ year’s Wianki music festival, spectacular per‑ ków/Rozstaje, finał przerwanego pandemią formances of the Film Music Festival (FMF społecznego projektu Orfeo & Majnun, dzie‑ Gala in Three Seasons, Agi Bagi, concert by siątki warsztatów i spotkań przygotowanych the FMF Youth Orchestra), concerts and work‑ przez zaangażowane w program organizacje shops held as part of EtnoKraków/Cross‑ pozarządowe. Na scenie znajdzie się miej‑ roads, finale of the social enterprise Orfeo & Grzegorz Słącz sce dla nowoorleańskiego jazzu, muzyki Majnun (interrupted by the pandemic), and folkowej i minifestiwalu piosenki aktorskiej. dozens of meetings and workshops prepared ummer Jazz Festival Kraków i Unsound,­ Miłośnicy tańca mogą spoglądać na pokaz by non-governmental organisations involved SAudio Art i EtnoKraków/Rozstaje, Cra‑ Baletu Cracovia Danza albo… wziąć udział with the project. The stage resounds with covia Danza i Teatr Groteska, Teatr im. w silent disco. jazz straight from New Orleans, folk music Juliusza Słowackiego i Piwnica pod Bara‑ „Zależy nam, żeby w nowej scenografii and a mini singer-songwriter festival. Love nami, Kids in Kraków i Orfeo & Majnun… zielonego Krakowa zbudować fantastycz‑ dance? Don’t miss performances by the Cra‑ Co łączy te wydarzenia, instytucje i marki? ną atmosferę, postawić na strefę żywego covia Danza Ballet, or join the silent disco! Obecność na Kraków Culture Summer! doświadczania kultury w przyjaznej prze‑ “We want to use the new scenery of green Trudne czasy wymagają śmiałych strzeni, w piknikowym nastroju i przede Kraków to create a fantastic atmosphere pociągnięć – takim na pewno była decyzja wszystkim bezpiecznie. Chcemy w ten focusing on experiencing culture live in a o zebraniu pod wspólną egidą wielu różnych sposób zachęcić krakowianki i krakowian friendly space, a picnic atmosphere and of wydarzeń i zaprezentowaniu ich we wspól‑ do odkrywania nowych miejsc i pomysłów course in safety. We want to encourage Cra‑ nej przestrzeni parku Jordana. Przez cztery artystycznych w sierpniowej odsłonie, a tym, covians to discover new places and artistic ostatnie wakacyjne weekendy park stanie którzy planują weekend w naszym mieście, ideas in August, and hope that weekend visi‑ się sercem kulturalnego Krakowa, kusząc dać doświadczenie niezapomniane i klucz tors’ experience of Kraków’s culture will give ponad setką mniejszych i większych spotkań, do bogactwa krakowskiej kultury” – mówi them great memories for years to come”, says warsztatów i kursów, ale też spektakli, Robert Piaskowski, Pełnomocnik Prezydenta Robert Piaskowski, Plenipotentiary of the projekcji i koncertów. Całość zaś w natural‑ Miasta Krakowa ds. Kultury i inicjator nowej Mayor of Kraków for Culture and initiator of nej scenerii, z zachętą, by wybrać się tu całą miejskiej polityki Kraków Culture.� the new Kraków Culture municipal policy.� rodziną, tak jak na Piknik Krakowski, który O kulisach programowania Kraków Culture Summer We talk to Izabela Błaszczyk, director of KBF, about the w ostatnich latach wypełniał parki miasta mówi dyrektorka KBF Izabela Błaszczyk w wywiadzie background of the Kraków Culture Summer project pozytywnymi letnimi wibracjami. na stronie 4. (see p. 4). 6-29.08 Park im. Henryka Jordana w Krakowie, wszystkie 2021 weekendy sierpnia

KRAKOWSKIE BIURO FESTIWALOWE – INSTYTUCJA KULTURY MIASTA KRAKOWA