... ANffX • 22 DE MAIO • 1987 PERIODICO GAlEGO SEMANAL

Do nacionalismo Distórico aos nosos dias Especial Let~a8;.,.# . nunha ampla conversa co autor de "Galiza como tarefa" Gal~gas - . - Teatro en A derradeira entrevista con , . ausencia -(Doce páxs). A Ai.Jtonomia séntalfe rñál -ao Tea­ Valentin Paz Andrade (Pax.7,8e9) tro. Os tempos de fé e militáncia ~a Ditadura fo ron-de esperanza na al-: tura da institucionalización de axu­ das e na crlación do CDG. Fé e es­ peranza que volve de novo a ser caridade· polo desinte-rés da admi­ nistra~ión e o regreso a unha políti-· ca cl_ientelista. O teatro galego defí• nese máis que nunca ·en auséncia, _nun contexto que procura com­ s prender e explicar o noso extra do e dia das letras monograficarnente dedicado ao tema. Xunto cos tra­ ballos .de autores e directores de n teatro incluimos o resultado dun o inquérito entre a xente da cena coa 1- e petición de que cadanseu interro­ 1, gado definise o seu proxecto xeral s ideal e os inconvenientes qqe ato­ i. pa para facelo realidade.- s n A "crise .dos tres 1- ;, . ·Xerardos" un - I­ , . s o pa~o ma1s cara a l . privatización ¡- O goberno· autónomo_

a deg·rada • progres1va~en- te á.RTVG (páx. 3) Xan Carballa

Xenaro Mariñas del Valle SUMARIO .BNG e PCLN pronúncianse "Non vexo á Academia, debe estar s sobr~ a ~mpaña .de HB s enterrada" (páx. 21) n (páx. s) n ~º? seus 79 anos é o único super­ mente crítico coa Institución e cos na-Galiza ¡j v1vmte dos integrantes da lrmanda­ académicos. Ten unha modéstia e e de da Fala de A Coruña. Foi funda­ unha humildade franciscanas que Galiza na prensa estatal J dor das Mocidades Galeguistas e, lle levan a afirmar que "aoque ten cos seus compañeiros, entrou na moito que dicer non lle custa traba­ · ...... ;...... (páx. 6) Real Académia Galega. Autor tea­ llo, pero aos que ternos pouco cús­ 111 Congreso da INTG, entre a t r~!, ~reocupado pola situación lin­ tanos moito" . Paramo-Cotecsa: gu1st1ca,'- hoxe móstrase absoluta- Ninguén sabe nada dos división' e o avance .(páx. rn) mil millóns ...... (páx.' 23) Alguns poderian O consenso alcanzado entre os tación das demais ponéncias que dous sectores predominantes na alcanzaron resultados moi dividi­ perqer o seu cargo-de ser reel.exidos Depósitos de residuos . INTG, para · a aprobación do infor­ dos e acordes co ambiente de ex­ ·tóxicos poden ser me da executiva, asi como para a trema tensión que se vivia neste 111 Congreso da ING, celeqrado os pa- ubicados na Galiza" apresen.tación dunha lista única e Alcaldes no para o secretariado riacionai- (que -sados 16 e 17 en Compostela, coa a ...... ~ .. :...... (páx. 23) co'ntará con cinco membros da asisténcia de algó menos de tres- e - UPG, tres do PCLÑ é dous indepen­ cento.s delegados. · 1- banqúiño dos acusados (páx. 4) dentes) non se viu reflexada na vo-

3 . CADA 4 MINUTOS ... a 1- 1- J

1)"' . & llOI& Blll 2/0PUflOll Nº 316 - 22 DE. MAIO DO 1987

; . . editorial A llOll ~flllA , J

&npr.i. Xanuillltlal Edledra: ~romociónS Luca de T~. sinalando o fin dunha época na histó• ( ... ) Esa senténcia é absurda e inacei­ portantes responsa.bilidades políticas, Ccw1é+a ..... • CcA.boiadu:w: Manuel Hortas·Vitanova ( ria da Galiza. E faino co fulgor da ob­ tábel para os galegos, e ademais os e o seu actuar, secretista e conspira­ Antón Baamonde, Fnmcill, Begoña Moa, Alfonso Rivas, Xa­ t• cións derradeiras . que publicamos, tir senténcias de nengun tribunal alleo tas á. Galiza, precisaban, seródia pero quin Agulla, Femando Carbatla, M. Femández Blanco Vrtor Paz Andrade rubrica con revelacións á Galiza". Era xa unha voz entrecorta­ imprescindibelmente, ur:i verniz de ga­ Vaqueiro, Antón M89C8to, Xico Peña, Xoan M. Estév~ Ma­ e nuel Lueiro Rey, Anselmo López.Carreira, Hemán Naval A importantes as verdades que no Pazo da pola emoción, pero firme rias leguidade. Cordero, lupe Ces, Francisco Ant. Vidal, Xavier Seosne ' Ri­ n de Trasalba, na sua última aparición ·ideas. ·Unha vida plena de acontecimen­ cardo Rivera, X. X. Piñelro Cochóh, Plácido lizancos, Uno r< Braxe, Xesus Campos, Manuel Estrada, Gonzalo Vilas, Als­ pública, confirmara con palabra firme ~ Agora Paz Andrade déixanos o seu tos, que resume toda unha época do xandre Banhos. Daquela fixera unha importante ir:iter­ _ testemuño de prinieira man sobre a noso país·. Desde o agramar da con­ Fotogr6: Tino Viz, Chus Garcia, Moncho Rama, X. Ma~ X. M. Albá!'I, E. Reimóndez, Che, X. M. Fontán, X. L Dii!Z'. ~ vención política, . con duras críticas _ responsabilidade política de que o ga­ ciéncia nacionalista, até a sua confor­ Netson Gómez, Mancho lglésias, Alexandra Diaz, Detmi AJ­ · aos poderes económicos e á falta de leguismo poiíticQ de postguerra non mación política, Paz Andrade. coñeceu varez, Xosé Luis Suárez Canal, Manuel Sendón. d lustradón: Xosé Lois, Pepe Carreiro, Cali, Calros Silvar Fe- vontade política en consolidar un pro­ tivese continuidade nen cónexión os períodos das lrmandades da Fala, rreiro, Fefo, Xúlio Gaioso, _Anxo Bsranga, Tokio, Henni~ d xecto de autogoberno __;asi entende­ coas : novas xeracións. O intento de Axllndm: Novosti, ADN, Jana e Prensa latina do Partido Galeguista, da · República, o-lo • Mont.x.: Xoseto Taboada, Guillermo Gómez ron sempre os nacionalistas do seu Castelao, co proxecto do Consello da da política baixo o fascismo, da refor­ ~ l.Jngiiltice; Femando Carbalta "I Publddllde: Xosé Femández Puga (Director), Rodolfo La­ m tempo a verba autonomía-, onde so- . Galiza como goberno no ~xílio que ma democrática, ... na sua actividade mas, Juan louzán (Madrid-Tfno. 91-2395634) .brijban as Deputacióhs· e onde era dese prolong·ación á acción galeguista como xornalista, como ensaísta, Reclecáóll e Adi1•.a.tia:ió11: Rua Pontewd111 4 - 5".(36201 rr1 Vigo) - Apartado de Correos 1371 (36280 Vigo) TetfS. Redac­ m preciso acelerar os traspasos de po­ fanada violentamente no 36, perma­ como empresário, como criador lite­ ~~~) .222.sa; - Administración e Pubticldade (986) der. · Aos poucos dias desa interven- necía no escuro. Pero sobretodo des­ rário, deixa agora o derradeiro deste­ cic lmprwlta: E.C. C--3 1958 tic . ción sentenciaba o Tribunal .Constitu­ coñecíase unha testemuña pública, de llo dunha vida ao servício da Galiza e l)lp6lllo LegM: c-s63-1!f17 cional o fallo .contra· a lei de Normali­ quen coñece os ~ocumentos na som- da sua dignificación nacional, ainda B&N: 0213-3105 pe A N06A TERRA non • ldentMk:a 1 la••• - ri­ do zación lingüística e Paz Andrade con­ . bra, que ·puxese no seu sítio a activi­ os matices, necesários, de quen con­ flCMI. opinión pulilc8doe nM - ...._, ,...... • denábaa e·chamaba a "unha revisión dade política de quen manipularon os hll;NiwMllCiw doe - MltoNL Non .. INndn CCll1'elp0n­ tw templa o país desde unha perspectiva d6nda .,.,,. ortxlnm Ml'I 90ldtedoe.. &di ~ .... da -militáncia galeguista para deten- fios desa continuidade. García Sabell liberal-progresista. produdón, 8MYlpl'e que .. cita~ po . ' 1m rec mE 1 cart;as o mi DESDE CATALUNYA ·A situacón deste problema tuais. Non podo pensar que tora no que interviron mulleres repre­ cionado da solidareidade entre COI está en fazer umha política que só un erro de enfoque, ou unha sentantes da Nicarágua, Guate­ as mulleres, que de dia en dia se rec Hol~ Bon dia ! : realmente transmita a sociedade ·torpeza lamentábel, por parte ·da mala, Cataluña, Mulleres Nacio­ fan conscientes da marxinación iso Perdoneu-me que nos us pugui galega um cornpromisso que cabeza visíbel do credo cr:istián, nalistas Galegas, Aizan e Asam­ opresión e represión que pade~ poi parlar en la vostra lléngua, peró tenda a normalizar lingüistica• mais ben penso que o Papa non · blea de Mulleres de Euskadi. cen polo só fe1to de selo. ner és que només he estat en Galiza mente este país. quixo pillarse os dedos, e prefe­ ~sta mesa debatéronse as dife­ una setmana. Suposo que no tin­ MULLERES NACIONALISTAS GALEGAS . EDUARDO GARCÍA tASAL rru abenzoar e agarimar institu­ rentes posturas do feminismo (V190) dreu molts problemas per enten­ (A Cor1,1ña) cionalmente, como representan­ frente aos movimentos de libera­ A CIDADE TOMADA en dre el catala,·a l'igual que jo amb VISITAS DO PAPA te máximo de Deus na terra, a ción nacional, na que foi espe­ el g·alego. opresión maldita dun povo que cialmente clarificadora a inter­ POLO EX~RCITO ñia Sóc un estudiarit de tercer de Despois da estadia do "Santo Pa­ quer sair adiante. Espero que o vención da representante da pla B:U.P. i vise a Lloret de Mar, dre' en ·Chile, moita xente se em­ que X.P. ate na terra non o ate Frente Sandinista de Liberación Durante todo este período de dur "província" de Girona( Fa un peza a decatar da hipócrita mas­ deus no ceu. o Nacional; xa ao remate leuse un mobiliza cións acaeci das nos últi­ car. mes van anar de vacances a San­ carada dunha institución murcha XOSE PABLO comunicado das mulleres do mos meses e protagonizadas po­ los diferentes estamentos soc1ais der tiago durant una setrilana. La e devaluada, que hoxe, lonxe de MOUTEIRA LAFUENTE Curdistán. cos meva gran sorpresa va ser que defender os intereses ~ociais dos todos pudemos ver a dura repre­ AS MULLERES, Para rematar este·dia dedicado o é l'únic periódic escrit en la lléngua oprimidos, serve máis ben de ali­ á muller, o prato forte, o "Tribu­ sión praticada polo Governo es­ autóctona era "A Nosa Terra", · cerce da clase opresora; de tutor PROTAGONISTAS pañol para devolver as causas á por EN GERNHA pular -of ópio ·do pavo, segundo ña de mulleres e· organizouse volver as cousas ao terreo da le­ obxt ciou as agresións que padece a galidade como df o señor Gonzá­ NOAMALIZACOM Marx afirmou- arteltando así un unha exposición de. fotografía. muller no fogar e na vida cotidia­ cóm muro de contención que impida Xa pola tarde iniciáronse actos lez. Porque claro, é ilegal loitar náld1 na e unha representante do mo­ polo pasto de traballo, dar res· -O conceito de normalizacom es­ o levantamelito do p.ovo en de­ cunha representación teatral do vimento pacifista, que fixo un re­ mas tabalece "a ac~om e efeito de manda de. liberdadé. grupo "Teatro Vivo" da Guate­ posta á crise industrial que nes­ cordo de Gladys del Esta!, morta tes· momentos está a padecer normalizar". Está no~om leva­ Unha cousa si cabe recoñecer­ . mala, que representou a obra pola Guarda Civil cando partici­ Ab us nos a reflexionar sobre o proces­ lle ao Papa: A sua vontade férrea · "lxok", sobre a situación da mu­ Cantábria. Porque o legal e o que paba nunha manifestación anti­ cumpre é deixarse asoballar. patrc so normalizadór que esta tendo de a.rranxar os problemas do ller na Guatema·la. nuclear. E xa como último teste­ o galego; a conclussom é evi- . mundo, ainda que ás veces a sua O que si tamén queda claro e dun 1 A continuación, unha mesa re­ muño. escoitouse unha grabación mini! dente: o galego segue estando incompeténcia -unha incompe­ donda sobre "As mulleres e os moi clariño é que a actuación da do colectivo de presas bascas. Garda Civil respostou máis a. u~ novo num estado diglóssico e a ansia­ téncia medida, calculada, conve­ procesos de liber~ción nacional" da potencia~óm educ.aciof'!al e niente para o mantimento dos Nun impresionante ambiente desexo de arrincarse esa esp1ni­ anter social está. numha lenta evolu- valores espirituais do mundo "li­ reuse a senténcia do tribunal. ña que tiña cravada no corazón cand; com. . bre"- impida tal~s anceios. Eis Nesta senténcia denúnciabase as desde as primeiras mobilizaci6ns un ha A populacóm galega vive, al­ senón a viaxe á Africa de Xoán fe de ermu diferentes formas de a9resión da nas que ficaron un pouco 11)áis o ce: hea, a necessidade que ten:i o Paulo cando os niáis crus mo­ muller por parte do sistema, .do abaixo da sua imaxe de autonda­ que No número anterior (ANT de suprema irachábel. e idioma dumha dinámica normali­ mentos da represión racial; aqui imperialismo, do fascismo e da e solc za~óm porque nom tem assumi­ a incompeténcia fíxoo trabucarse 315), e na entrevista da páxi­ dominación patri~rcal que discri­ Será toda esta actuación un do algo que tinha g_ue ser difun­ de meridiano, ficando demasia- na 7, aparecen duas erratas mina·n · á muller no campo políti• cóstume dos países europeus dido por umha política, coerente,. do ao Norte. · notábeis. A primeira de.las é co, social e económico e que uti­ (dado a actual tendéncia do Go­ Crlsc onde fixesse partícipe ao povo Para rematar, dicer _máis unha no titular: o entrevistado non lizan á muller como mero obxec­ verno español de achacar todo é Joaquío Costa senón Joa­ troque ou suceso acaecido á ~u­ "Fact1 do importante, que é assumir o vez que o Papa non fixo o que to. . acum desenvolvimento, desta . tarefa deberia facer. Nen sequer apelar quín Nieto, tal e como· apare­ Esta é a condena: "Este tribu­ ropeización do Estado)? Eu co1do que nos corresponde a todos. á simbólica auto-defensiva arma ce no interior. .Por ootra par­ nal, oyvidos os testemuños apor­ que non, o que si coido eu é .q~e blemé Sur9irom tamén ideias ·c9mo a da igrexa, tan temida séculas. te na entradiña da mesma tados polas testigos, condena a en calquer país Europeu o Minis­ Produ do biltngüísmo querando-nos fa­ atrás: a excomunión. entrevista, onde di: "están a este sistema baseado na explota­ tro do Interior dimitiría ante unha criati\ zer ver como natural alQO que Como eu non creo na moderni­ emerxer como derrotas", de­ ción dunha clase por outra, ao situación tan ·vergoñante. San" histoTicamente nunca o fo1. O bi­ zación cla lgrexa, debo pensar bería dicer "están a emerxer poder dos homes sobre as mulle­ Pero o señor Barrionuevo ten níveis lingufsmo, como .sotucóm para que non foi empregada por ne­ como cerrotas". res e na opresión dos povos á cara -dabondo para que outra. vez se a normalizar a lfngua galega, nom glixéncia, ou pior, por tral)sixén­ No número 314 publicouse penas capital de-ser aniquilado e lle metan outro "gol" e amda funda é-aceitavel porqué esta s1tuacóm cia solidária co aparello totalitá­ tamén un titular cunha errata borrado da história polo avance saia airoso da situación, como se de relevo. Na páxi na 1O o tí• nada pasase. Pero ct>ido que xa munic viria. em detrimento do galega e rié> chileno. O Papa falou de mo­ dos procesos de liberación que dade. a sua implanta~óm na sociedade tulo "Pervive a idea de que día a dia protagonizamos as mu- son moitos goles (o caso Zabalt· ral, de bondade, de amor ·ribre, de C1 seguiria sendo a mesma. de anxos e de demos, de ceus e · as mulleres cultas non son . ll~res e os homes . dos povos za,·_o caso Nani, etc.) polo que o A situa~om lingüística é clara­ de interno ... fíxoo ante un pavo feministas", . deberia dicer oprimidos. mellor sería que o Governo tro· •poi._, mente conflitiva e as conseqüen• que só quer viver en liberdade, "Pervive a idea de ·que as As mulleres libres dos povos li­ case de porteiro e se pode ser de Pro, a cias desta conflitividade ·relegam sen eivas, ao que non lle intere­ mulleres cultas non son ·fe­ bres executarán esta senténcia". equipo inteiro. -~ de crii ao galego a ser umha língua sem mininas". o · E. VEn•P~ ou cir san para nada as arengas relixio­ Ao remate desta xornada, e xa (Vigo) valor real. _. · , sas nen as andró.menas espiri- de volta queda o regosto emo- '·&·--!IDA 11. . Nº 316 - 22 DE MAJO DO 1987 ·IS!A 1111&0/3 87 A crise dos tres Xerardos, .un Raso máis cara a Rrivatización O governo autónomo degrada progresivamente .. á RTVG

Os pactos políticos entre .PSOE e AP repartíndose .. aquela histórica dívisión do parcelas de control, o amiguismo, enchufismo, xunto exército de Villa que tiña máis xenerais que soldados) estase co nascimento non desexado pola maioria gobernante a producir unha disfunción típi• e á maioria opositora, están dando unha imaxe . ca que impede aos axudantes totalmente penosa da Rádio Televisión de· Galiza, executar determinados cometi­ como se fose algo intrínseco e consubstancial, que dos por carecer de atribucións non o é, a uns meios autonómicos públicos. Ese suficientes. Os xefes, natural­ men,e, tampouco poden rebai­ repa~xeira de desaguisados que parecen buscar delibe~adamente a Pero nen todos os que dan degradación do meio de cara a sua privatización. ordes pertencen á xerarquia da empresa pública. Na véspera "Instrumentación manifesta, realizaron por teima e sacrificio da última crise resoan nos des­ malformación conxénita, su­ de persoas concretas e que pachos da· TVG chamadas de / rrealism o burocrático, gravísi• non füc:eron máis que confirmar espontáneos_de Alianza Popu­ mos problemas de organiza­ a regra. Non é na emisora au­ lar que sen máis direitos que ción", son alguns dos diagnós• tonómica, por moito que os calquer .outro cidadán recla­ ticos que se escoitan cando se presupostos e as declaracións man rectificacións de trata­ pede a profisionais relaciona­ iniciais fixesen concebir o con­ mentos informativos ou aten­ dos coa RTVG que valoren a si­ trário, onde se está a producir cións particulares para algun tuación do ente público des­ senón na empresa privada, acontecimento no que casual­ pois da última e non menos como o demostra a recente es­ mente aparecen como protago­ importante substitución de di­ treia do primeiro capítulo dun­ nistas. Coa campaña.municipal rector que acontece en non ha série sobre Cunqueiro, que en portas aumentan tamén as menos de dous anos. Esta vez, fixo Vidal Bolaño para Galaxia queixas comparativas. Esta vez o relevo é máis traumático e de Comunicación. A Televisión con inquedanza crecente por máis política e terminante a autonómica non só non recla­ canto desde a desaparieión de . J condena que pronúncia o di­ ma a contribución de criadores Barreiro, Alianza non domina o ntre rector saínte, nun aí vos queda galegas como Chano Piñeiro, . Consello. Algunhas mulleres a se iso que non vai acompañado Villaverde e outros profisionais de deputados da direita recla­ ión, por primeira vez de nengun xé- . da comunicación, experimenta­ maban ao teléfono a un direc­ ~de- nero de inde!11nización. dos premiados e no seu mellar to.r de Telexornal para esixirlle momento criativo, senón que explicación por un~a maneira :GAS de apresentar unha noticia. rigo) "O problema principal reside degrada progresivamente _ as en como se formou a Compa­ condicións de traballo que tiña­ ñia", -si na la un membto da mos a pouco de se inaugurar o Nun remedó santiagués de plantilla da TVG-. "A partir centro". Nancy Reagan, tamén a muller > de dun consenso pleno sobre o de Albor intervén na última cri­ últi- carácter modernizador que po­ Coméntase entre os profisio­ se como membro na sombra 5 p9- darían ter os meios autonómi• nais da información do meio a do Consello de Administración 1c1a1s cos, maniféstase cada vez máis desaparición dos programas da compañia, vetando candida-· epre­ o amiguismo, a contratación informativos, "neste momento tos. Plantexada a desaparicsión o es­ por razóns de clientelismo polí• de González Martín, o director sas á prescindiuse de todo o que non afir­ tico de persoas carentes de sexan os telexornais, despois da RTVG esixe como condición para o traslado de Rodríguez ~mos toda formación ou experiéncia dunha etapa na que sen meios >iliza­ relacionada co meio". Preeisa­ e nunha carreira de estaxano­ desde a ~ádio á TV a p·rovis.ión >iliza- mente a causa que dispara a vismo se chegaron a producir dun substituto-do. segundo. Asi última crise resolta coa despe­ dez programas informativos". é. como soan os nomes de Oue­ xinar dida de González Martín, é o ca Merino, Xavier García Sán- · >Síbel que alguns traballadores de Mentres tanto, a TVG contrata ~hez ou Luís Rial. Segundo fon-' :rata" TVG califican de usurrealista con empresas privadas de co­ tes da _Rádio autonómica, lgná­ . Nal­ diagramación burocrática do municación outros programas, Eugenio Pena.-iin dos nomes que milis se barallan para-Director Xeral en cada cio Rodríguez aceita a dirección s por o que permite mediante a apor­ crise da RTVG la pu- director xeral Bernáldez de Qui­ da emisora institucional presio­ rós". Este ex xerente da TV es­ tación de fondos públicos a do­ nado pola sua situació'n laboral 1 polo tación de equipa para futuras Globo é un modelo d.e socieda­ )S tei­ pañola aparecido como home A xefe por cabe~a de interino. "Ao non ter contra­ ·esió" da nova situación despois da empresas relacionadas coa te­ de de comunicación e teño a· to, se non aceitaba a dirección ile ou - derrota de Barreiro, abandeira levisión privada. lsto non pode seguridade de que en España Un dos ·logros do desembarco corria o risco de que prescindi­ 1 dun unha reorganización por revo­ chamar a atención se se lem­ conseguiremos os mesmos 're­ administrativo de· Bernáldez de sen dos seus servícios e asi llo polo que semellante ás da televisión bra que o próprio presidente sultados de eficácia para em­ Quirós é sen dúbida o do de­ fixeron saber como meio de >Cráti- de Madrid. A renovación dunha da Xunta se ten declarado pú­ presas deste xénero cando te­ partamento · de produción, que presión pa-ra que aceitase". blica e repetidamente en favor ñamos televisión privada". O cun total .de doce persoas che­ ; a te­ estrutura burocrática a meio da Alianza. Popular a inda non quer criación doutra nova que se so­ da televisión privada. "É a efi­ cronista de La Voz de Galicia ga a ter seis xefes e seis axu­ recoñecer que perdeu o dómí• >renta cácia -explica Fernández Al­ dantes de produción. Entre as as re­ brepón sen romper nen man­ que segue a visita instituc;ional nio sobre a RTVG e enxeña in- a ago- chará primeira, caótico mode­ bor durante a sua visita no Bra­ ·de Albor sinala que uel presi­ máximas categorias desta sec­ -fantilmente · fórmulas vena is 1ra C!e­ lo de xestión que chegou a ser sil ao grupo de O Globo en dente se refirió a la necesidad ción e o persoal que executa· as que lle permitan obviar as can­ da le­ obxecto dunha obra de teatro Abril do 8&- a que marca a de potenciar este tipo de em­ ordes (situa~os nunha igualda­ les regulamentares, como son ;onzá- cómico, é o bálsamo que Ber­ • bondade dunha empresa. O presas en Galicia. de numérica comparábel a as chamadas directas aos profi­ loitar náldez escolle para os proble­ sionais. ar res· mas do centro santiagués. enes­ · Fóra a dobraxe . Jdecer Abus·ando da indulxéncia auto­ Q que patronal que dá a disposición Bernáldez de Ouirós anúncia tr. en aos xornalistas que vai :laro e d~n.presuposto público, os ad­ Vi~o ministradores da TVG nomean cambiar o critério de versi.onar ión da películas do español ao galego. 5 a un novos cadros sen relevar aos espini­ anteriores. Os traballadores es­ A sua crítica á dobraxe alcanza orazón candalízanse cando se cria tamén as voces galegas das sé­ acións unha xefatura pantasmal para ri.es ianquis, como Dallas, e > máis o cesado xefe de Programas mesmo se p~rmite algunha torida- que conserva todo o seu nível broma sobre a rareza de ouvir­ e soldo. - lle dicer a un millonário texano ón un frases eri gaiego. Natilralmente ropeus do Go- Crl~e da criatividade a xustificación deste >cesto des­ 1r todo galegu izador é a procura dun­ "Factores políticos, xestión que 0 á eu­ ha mellar aplicación-de presu­ Jcoido acumula erro sobre erro e· pro­ postos. Como primeira medida J é que blemas empresariais están a Bernáldez de Ouirós propón ao Minis­ producir unha lóxica trise de Consello pasar en español to­ ¡e unha criatividade -comentan en das as películas producidas· San Marcos. Félase seguido de nesta língua. Sérvenlle a este 1vo ten níveis e de es~alafón pero esta-. · atra propósito o espí rito· da Consti­ vez se a postergar tmha cuestión tución co seu recoñecimento , ainda f ~mase undamental nun meio de co­ da ambígua legaltdade lingüís• que xa municación como é a criativi­ tica do Estado. Coagas e· PNG zabalt­ dade. Salvando os programas opóñense xunto con Alfredo > que o de . corte populista que · se Conde . a - esta medida que •no tro­ apo1•n e· protexen nun princí• apoian AP e· outros conselleiros =- ser de p10, ~ ~G non produce nada · do PSOE. J o de cr!ac16n se abeiramos catro VEN'ffH -Pitita -Rldruejo -c;o~o ¡¡;~itada do programa «Boa Noite» GLT (Vigo) ou ,cinco excepcións,· que se_ A llOI& 11111& Nº . ~16 -.22 DE MAJO DO 1987

Alguns ~odedan P-erder o seu cargo de ser·ree-lexldos P-Or mor das _sentencias· xudiciais

"( Alcaldes no banquiño ·dos·acusados "' - Hout:io Audiéncias que · . querella que foi admitida a trá- mento deixar·á de perceber, de , construir un hipermercado na no SÓ ·e outras acompañado paralizaron os sumários mite. momento, ese diñeiro. finca da Raposeira. Nun contra­ polos concellais do seu grurº· seguidos contra Alealdes Paco Vázquez Outra denúncia por prevari­ to entre o Alcalde e os hiper­ Así a Audiéncia Provincia di­ mercados Alcampo, o axunta­ Q¡ até despois das eleicións · _e o Corte Inglés cación foi apresentada por anti­ tou senténcia condenatória Me para non interferir, pero gos concellais do PSOE, que mento comprometíase a ·con­ polo suministro .de materiais · Francisco Vázquez> Alcalde· de aducen que nas obras dunhas ceder a licéncia en zona dacia­ dunha empresa ao Concello. O POI alguns alcaldes, de - .rada como verde a cámbio de Pa1 recuncar, poden perder o A-Coruña, foLoutro dos rexido­ galerias comerciais invaden te­ Alcalde era oo-proprietário da res rnunicipais destacados en rreo público e, ademais, care- sesenta millóns ·para con$t.rui~ citada empresa. O· fallo foi de Tx• .séu caxato de rexidor ·. canto a querellas. A primeira . cen de licéncia. · unha piscina. A Al.idiéncia seis anos de inabilitación para da municipal por mor das denúncia foi interposta polo mandou paralizar as obras. cargos públicos e 60.000 pastas for, senténcias xudiciais. _Bea Estas mesmos concellais ti­ de multa. Recorreu ao Supre­ Festival de Cine, celebrado hai veron unha ·senténcia favorábel A senténcia foi recorrida, e rol1 Gonda r xa tivo que catro anos, no que se gastarori de perder Soto Ferreiro o Con­ mo, o que lle permite volverse ·diante da negativa ·de Francisco presentar ás eleicións. COé abandonar a alcaldia de O máis do- dobre ·dos 30 millóns Vázquez a permitirlles coñecer . cellQ de Vigo varase abrigado ofe ' Grove e· hai outros como presupostados. . ..- 1 a pagarlle unha forte suma a Tamén foi procesado, esta os documentos de asuntos a vez conxuntamente con 7 con­ pa! Manuel Soto·en Vigo, Rivas . A querella pola permuta dos tratar nos plenos. .Alcampo. · terreos. nos que se asenta "El cellais do seu grupo, porque apr Fontán en Pontevedra oli Rodríguez Quintas acordaron que o Axuntamento sec Francisco Vázquez en A Corte Inglés" foi fallada a favor Soto e A Raposeira dos demandantes, ditandd que en Baiona comprase 15 mil metros cua­ Ma Coruña que están na os terreas foran infravalorados Manuel Soto Ferreiro, AIC:alae drados de terreo na aba do Pa­ tarr . antesala de importantes · en case.250 millóns de pesetas. de Vigo, é outro dos socialistas Benigno Rodríguez Quintas ten rador. Os terreos catalogados diri seriténcias, por só citar a O Alcalde recorreu contra esta que foi notificado polo >culga­ que aparecer tamén a cotio po­ como zona verde foran -valora- Bér tres dos má1s coñe~idos. senténcia, polo que o Axunta- do. O motivo foi a licéilcia para los xulgados: unhas veces fai- . dos en cinco millóns de pese­ tas en 1972, pagándoos agora Rivas Fontán, Alcalde de Pohte­ Txo1 doce veces máis. can e vedra foi, sen dúbida, un d9S Como titular das parcelas á se o Alcaldes que máis ve.ces tivo venda figuran, entre outros, o pañé , que visitar o xulgadQ por mor Alcalde de Gondomar, Xosé de a da da sua xestión, chegando a in­ Lis Costas, que tamén foi pro­ so ;, sinuar o seu -abandonQ, ainda cesado por este motivo xu nto exen que_agora queira seguir no car­ co seu compadre Rod ríguez a rec go desde ·unha lista de "inde­ Quintas e o aparellador munici­ drid pendente": pal de Baiona. fosr 1 No 1985 ~ivo que visitar o AndQ . xulgado par.a responder a unha Outros dous do PSOE "A querella do portavoz do PSOE naquel intre, López de Guere­ Lois Pena, Alcalde de Ca ngas, ñu. O xuíz decretou o seu pro-. militante do PSOE, recolleu cesa"1ento pero despois a Au­ nestes catro anos unha dilata­ diéncia Provincial ditou acto de da experiéncia na comparecen­ sobreseimento. · cia nos xulgados. Ademáis de En 1986 voltou a ser procesa- . cinco querellas que foron so­ do por ppsíbel prevaricación na breseídas, por inxúrias, ca lúm­ licéncia do "Edificio Las Palme­ nias e outras menudéncias, foi ras". A Audiéncia ·Provincial condenado a duas multas de vóltou revocar o a·uto de proce­ cinco mil pesetas cada unha samento. A Comisión Munici­ por faltas en Novembro de 1985. O motivo:-pegarlle unha pal de Goberno fixera pública M•nuel Soto, alcalde de Vigo unha nota de prensa na que co:. patada a un caldeiro de cola da municaba a suspensión de li­ que usaban para pegar carteis céncias, a raiz do procesamen­ militantes do BNG, ademais de to. Voltou ser procesado Xosé proferir insultos e ameazas Rivas e catro concellai's que Os casos máis importantes n~ Estado contra un empregado munici­ con el · integr~n a citada comi­ pal. sión. Agora está pendente doutras Algun tempo despois a INTG · O paso polos xulg~dos . non En Granada, o proxecto foi acüsado de falsidade de querellas por cobrar unha paga presentou unha denúncia no se produciu só na Galiza, no .. dos -Alijares, unha urbaniza- documentos, malversación extraordinária sen ser legal, l o~ xulgado número 3 de Ponteve­ . resto do Estado houbo tamén . ción de luxo a carón da de fondos e exacción de im- por cont ratación de familiares dra contra Xosé Rivas por ·per­ sonados casos de presunta Alambra, foi ·autorizado polo postas ilegais. · e por denegación sistemática ceber emolumentos da Conse­ corrupción municipal. _ Axuntamento, presidido polo O Alcalde de San Andrés de documentos. paré llaria de Educación como se es- · Un dos principais· pontos socialista Antonio Jara. A de la Barca tivo que dimitir Xaime Reí, pertencente ao tivese traballando de mestre. A de conflito dase en Zaragoza . Junta de Andalucía opúxose ao demostrarse que o conce­ PSOE e Alcalde de Redondela, denuncia foi admitida estando - onde unha comisión de re­ e as arcas municipais vironse sionário dunhas obras muni­ foi demandado ao saberse que nas prim.eiras dilixéncias, ainda presentantes _ de todos os valeiras de 300 millóns de cipais escuramente adxudi­ o Xefe da Policía Municipal co· o que a Consellaria xa o deu de partidos.ditaminou á respon­ pesetas para pagarlle ao cadas era o seu cuñado.' braba como tal e tamén como baixa na nómina. sabilidade do Alcalde Antó• construtor. Josep Grau, Alcalde de Ja­ policía en Portugalete, con co­ nio González Treviño (PSOE) En Cartagena os catro par­ fre, en Girona, coñecido ñecimento do Alcalde. En Verín, ~enúncias mil nunha suposta corrupción tidos con representación no como o "Rumasín de Giro­ Eduardo Lema, ~lca lde de Vi· municipal. O caso denomína• concelllo repartíronse 26 mi­ na", está procesado por esta­ mianzo, tamén foi condenado Outro rexidor municipal que foi se "Chuecagate", en alu~ión llóns de pesetas, facéndoo de fa, alzamento de bens e frau­ por falsedade. requerido ao xulgado en multi­ ao construtor Francisco maneira proporcional ao seu de procesal. tude de ocasións fot Santiago Chueca, gran amigo do Alcal­ número de concellais. Os En Santander acusaron ao Outras condenas O Partí Cid Harguindey, alcalde de Ve­ de, que realizou obras por un grupos políticos recoñeceron Alcalde Juan Hormaechea de ción N. rin,·pertencente a Centristas de valor de 130 millóns sen que o feito ainda que indicaron cobrar "mordidas" aos em­ Dous alcaldes do BNG sofreron mente, Gal iza. · mediase contrato nen requi­ que non había intención de presários para sufragar a condenas. Así Xosé Maria Rive­ do, o ~ En Febreiro do 1985, foi con­ sito algun, agas para a pri­ lucro, comprometén~ose a campaña eleitoral, e agora ra Arnoso, Alcalde de Fene, foi aprese1 denado, por inxúrias leves, a meira fase cuxo valor era de devolver os cartas. Asi e todo hai un mes o aparellador mu­ condenado por apoiar a folga es paño indemnizar· a un concellal do 28 millóns. · o Alcalde Juan Martínez Si­ nicipal denunciou diante do xeral contra a reconversión. A PCLN < seu axuntamento con 30.000 En Andalucía coméntase o món (PSOE) tivo que cesar. xulgado ao home de confian­ senténcia, recorrida, impúñalle esta fo pesetas. · Chaméralle "seso de '· caso do Edificio Presidente, En Palencia saltou o escán­ za do reitor municipal por 30.000 pesetas de multa e tres Paso rr mosquito~· ao concelleiro opo­ adq.uirido por 4.312 mill.óns dalo co secuestro do conce­ meses de arresto, conxunta­ o fraca• apoderarse de material mu­ mias sitor. de pesetas, r:esaltando o es­ llal, ex AP, Rafael Becerril, nicipal de obras que se reali­ mente co tenente de Alcalde ~ Gago Fonte, como solicitantes princip; En Setembro do 1986 foi ab­ curo da contratación, non aparecendo no sumário que zan na cidade. españo solto do delito de desobedién­ saiu a concurso, os abusivos . se pegue para es.clarecer os En Santa Cruz de Tenerife dunha manifestación. cos do cia á Xunta, do que foi acusado intereses pola demor.a no feitos como indutores un ~imitiu o concellal Miguel Xavier Abalo, Alcalde de centra por non paralizar as obras dQ pago, que, con·xuntamente concellal e un militante de Ange.1 Martínez, cuxa muller Moaña, foi condenado asimes­ impedir pavillón polideportivo. co historial do vendedor, pu­ AP, que afirma que o Alcalde era accionista de "Marce­ mo por cumprir uns acordes de Batasur Con motivo destas obras Cid xeron en entredito ao Presi­ tamén estaba detrás do asun­ vean S.L." empresa favorita 1978 cando el non era Alcalde, · Pola Harguindey fixera unhas decla­ dente da Junta e sobretodo to. ' para a adxudicacióh das· acusado de falsidade de docu­ Comu.n¡ racións que a senadora_ Car­ ao Vice-presidente José Mi­ En Catalunya hai que citar obras do parque marítimo, mento público por intentar coñecer "l'~" Lovelle cQnp;i~erou a~l!lta­ guel Salinas, candidato á Al-_ o rocambolesco caso do Al­ por un valor de 1 .200 millóns arranxar a situación du n co lé­ apoiar , tónas. contr:a d seu bon nome. caldía de Córdoba. calde de Port de la Selva, que de pesetas. A.E. xio de EXB. . o ªº Parl¡ Apresentou a corresponden.te A. EYR~ Que pee estado fará car de de v1 tes na e: aquicor tras for2 O PCI nota de de Para ve1 esta CUipa· d1 ere que rnaneira Polfticas de viol PSOE dices~ repres'ió1 Ordes, .F AllOIA !IDA Nº 316 - 22:.0E MAIO·OO 1987 GALllA P()Li!la&/5 - ELECCIÓNS EUROPEAS "Será_. uriha camRaña b~ixo ceo _galego e con ollos gal~os" · HB apresentou .a sua candidatUra' en Compostela • r • • O abogado Txema axuda e solidariedade, pero non ·o problema de Euskadi é un pro­ Batasuna". esta seria hoxe "a contradición Montero, cabeza de Lista para unhas siglas, senón pára blema político que só se resol­ Coalición co BNG J_?rincipal a ní.vel de Estado espa­ s por Herri Batasuna ao · un proxecto máis démocrático, verá coa negociación e como .nol. Se outros compañeiros non ) contra a banca, en favor dos tra­ · terceiro obxéctivo, e máis difícil Ante as perguntas dos·xornalis­ entanden isto, ·non é a nosa res­ Parlamento europeu, e balladores e pola liberación dos ponsabilidade". - . a Txomin Ziluaga, di-rixente de alcanzar, dar una réplica á tas -sobre a non realización dun­ e povos". Europa qos mercaderes coa Eu­ ha coalición co BNG na Galiza, No remate do -acto intervirian da-mesma organización, ·"Sabemos, dixo Ziluaga, que ropa qos povos. Trata.ríase ta­ Txomin Ziluaga · respostaria de novo Txema Montero e Txo­ a un voto na Galiza vale por cen­ s foron os protagonistas da mén por último de criar un foro "que durante rnoitos anos exis­ min Ziluapa. Os membros da tos de votos das direitas. ~ un de debate para as novas ideolo­ tiran unhas relacións fraternais Mesa Nacional de HB, qúen xa 1- rolda de prensa que a voto duro, consciente e solidá­ coalición patriótica basca xias alternativas". . entr~ ambas organizacións que se mostraron dispostos a xurar e rio". · Montero considerou como esperaba se · segutrian manten­ a constitución se fose necesário ofereceu en Compostela o . Actualmente no Estado espa­ "altamente probábel" a conse­ do". · Mé;lnifestou o respeito que para salv~r asi !Js trabas impos­ .a pasado dia 16. O acto foi · ñol, indicou, estaríanse forman­ cución dun escaño, para o cal sentia·n ~·cara o BNG e cara ou- tas para 1mped1r a preséncia de l­ do, cada vez máis claramente apresentado polo HB necesitaria 300.000 votos, . trá_s oraan_izacións política~ q~~ Herri Batasuna ·na Europa, lem­ e dous campos, ·o dos que están existindo incluso a posibilidade tenen dire1to a facer a sua pollt1- braron que eran o partido "do secretário xeral do PCLN, coa OTAN, coa banca e coa Gar­ :o Mariano Abalo e contou de acadaren dous. ca respeito a outros pavos". ln­ qu~ máis se,!ala e aoque menos 3- da Civil e que votarán AP ou Para Txema Montero a forza dicou logo que "o BNG -tamén de1xan falar , mencionando que 3- ta mén coa preséncia do PSOE e o dos que defenden uns política que encabeza "non pre­ se ve perxudicado pola lei elei­ "en 10 anos TVE só nos conce­ )5 dirixente de Galiza Ceive, intereses políticos, culturais e tende herribatasunizar o Estado · toral", reafirmando por último deu 10 minutos". a­ Bértolo Losada. económicos en favor dos traba­ español, senón acudir ali ohde "o respeito mútuo existente". Finalizaron pedindo aos comi­ e­ lladores e que deben votar HB. haxa comités de a_poio suficien­ Mariano Abalo seria interro­ tés de apoio que procuren ."des­ ra Txomin Ziluaga, o primeiro dos tes". Así a campan~ realiza ríase g.a,do lo~o pqla posíbel contradi­ dramatizar os problemas" e que candidatos en intervir, mostrou­ Non pretend.emos. aqui "baixo un ceu galego e con c1on e.x1stente, ao pedir o voto fagan unha campaña "serea e se optimista a respeito da cam­ herribatasunizar o ollos galegos", dado o carttcter para unha organización diferen-:­ reflexiv~, eero tamén alegre e á combativa'. o paña, da cal dixo que empezaba estadow xenuíno da loita en Euskadi, só te da frente da que formap par­ a dar resultados positivos, inclu­ · entendíbel coa existéncia dunha te, e que ·concorre tamen ao A LCR, organización que ·xa :le pediu o voto para HB, através o­ so inesperados. Sinalou, como Segundo Txema Montero, HB violéncia revolucionária, xunto mesmo proceso eleitoral. Na exemplo, o apoio gue HB estaba ten tres obxectivos fundamen­ con outras características pró• sua opinión, non seria "en abso­ dalgunhas pintadas realizadas to a receber de inteléctuais de Ma­ tais á hora de apresentarse ao prias. lufo contraditório, dadas as es­ en Compostela, non estivo pre­ ez drid e Barcelona ou de sindica­ Parlamento europeu: "replicará Denunciou por último, como treitas relacións que sempre sente no acto, aoque, segundo ci- fosr especialmente de Astúrias e política desinformadora do xa fixeran outros dos presentes, existiron co povo basco e ante un dos seus dirixentes, non foi Anda lucia. PSOE na Europa, convencer ás "a manipulación constante que · o acoso que está a .sofrer HB de _convidada. o "Agora, afirmou, vimos pedir forzas políticas europeas de que se ven efectuando sobre Herri todo o Estado"_. Segundo Abalo, M.V.

as, "A solidaridade deberia basarse leu 1ta­ no resReito á soberania de cada organización" en- de SO· 1m- O BNG critica foi de iha de a campaña de HB n.a Galiza iha !mediatamente desP,ois de co­ e, pola mesma, autóctona. Pero ·defensa, a actuación de Herri 1 da ñecerse a celebración da roda ademais esa solidariedade ten­ Batasuna. A resultas das expli­ te is de prensa de HB en Composte­ se que basear no recíproco res­ cacións clarexadoras - dadas ; de la, cara a organización da cam­ peito da soberania decisória e · polo BNG a HB, e que os seus izas paña desta organización na Ga­ paridade de status de ambas as dirixentes dixeron tomar en 1ici- liza, o Bloque Nacionalista Ga-. duas organizacións como ünico consideración, · e máis da infor­ lego deu a coñecer un comuni­ .x.eito tamén- de que cada unha ·mación traguida de volta polos cado no que critica á coalición delas poda axeitar a sua 1-oita enviados do BNG; o noso Con­ tras sello Nacional reafirmouse an­ .aga basca, dando a coñecer así.mes• política ás ·condicións obxect.i­ mo o proceso de negociacións vas do povo no que se actua e tonte na decisión- de sair publi­ !gal, O MCG non ~irá o voto mantido entre ambas forzas po­ ao que tenta d1rixir, e que, camente ao paso de calquer po­ ares líticas cara a presentación dun­ como resulta óbvio, son relati­ síbel actuación eleitoral de HB itica para nengunha organización ha candidatura ao Par.lamento vamente dispares entre Galiza e na Galiza e de advertir publica­ europeu. Euskadi. Reiterémolo: por todo mente a todos os-nosos militan­ tes, simpatizantes e eleitores O BNG sinala que se ve "na isto, a proposta de HB foi consi­ iela,ªº derada inaceitábel e rexeitada que, nas actuais condicións, obriga, moi apesar seu, de facer calquer apoio á candidatura de que público que hai pouco máis dun polo BNG. - . 1 co­ O PCLN apoiará a "A segunda opción, continúa HB ao Parlamento europeu mes, cando o goberno éspañol constituiria, para os nasos afi­ omo fixo públicas as condicións da a nota, a dunha posíbel coali­ 1 co· ción de forzas galegas naciona­ .Jiados, un acto de indi.sciplina convocatória de eleicións ao verbo da nosa 'frente naciona­ candidatura apresentada Parlamento europeu, o Bloque listas, foi asumida -polo BNG e e Vi· levada e defendida por el nas lista galéga organizada como - Nacionalista Galega plantexou­ BNG e, para os simpatizantes e iado se tres posíbeis alternativas: conversas que tiveron lugar a seguida co PG, PNG, e PSG-EG, eleitores, un erro político de por Herri Batasuna concorrer en coalición con for­ · consec;i.Jéncias lesivas para o zas políticas relativamente ho­ e nas que o Bloque propuxo Reinosa. uns pontos pragmáticos míni• · nacionalismo galega e, xa que O Partido Comunista de Libera­ mólogas bascas e catalanas; logo, para os seus próprios in­ ción Nacional expresou publica­ Para este partido, os naciona­ concorrer en CDalición con ou­ mos que os demais interlocuto­ ·ero n listas galegos non poden ficar á res coincidiron en consideraren tereses poi íticos." · mente, através dun comunica­ tras forzas galegas autodefini­ O BNG lembra que na mesma Rive· do, o seu "apoio á candidatura marxe desta situación, "porque das como nacionalistas; conco­ tóxicos, coerentes e razonábeis. e, foi apresentada a nível de Estado se o Estado español consegue o Porén, a posíbel coalición d~ mañá da rolda de prensa reite­ rrer en solitário como alternati­ rou ante os dirixentes de HB os folg a español por Herri Batasuna". O seu propósito daríase un retro­ va da nación galega de base forzas galegas non prosperou. A ceso para todos os movimentos vista desa situación, o BNG viu­ argumentos relatados, aos que )n. A PCLN considera que votando a popular". · "Herri Béitasuna fixo caso omi­ ñalle esta forza polftica "dariase un de liberación nacional". se obrigado a concorrer en ·soli­ paso máis en pór en evidéncia "Neses intres, sinala o comu­ tário ás eleicións ao Parlamento so". "O BNG deplora, indica, ter ~ tres europeu, so pena de entrar en que levar á prática o que coas unta· o fracaso do Estado das autono­ Por estas razóns, indica tamén nicado, o BNG recebeu unha mías e mesmo eliminaríase o o PCLN, propuxeron ao Consello proP.osta de HB que excluía a contradición coas suas teses suas razonadas e r-eiteradas ad­ cal de ideolóxicas e coas necesidades verténcias tentou impedir: sair­ antes principal obxectivo da reacción Nacional do BNG, na reunión ce­ pos1bilidade de formarmos españolista e dos poderes fácti­ lebrada o pasado dia 14, que unha coalición e limitábase a de expresión política do pavo mos ao paso desa rolda de cos do Estado español que se este "acordase o seu apoio a recabar o noso apoio a unha galega, ou· ben de satelitizarse. p'rensa e descalificar o com.por­ ~ de tamento políticamente egoísta ~en t ra neste intre en tratar de Herri Batasuna, como mellor candidatura HB, coa posibilida­ Mais ao concorrer en solitário imes· impedir o éxito eleitoral de Herri xeito de actuar nunha perspecti­ de dunha preséncia testemuñal palas razóns devanditas, o BNG e insolidário de HB, asi como a os de Batasu na ". va internacionalista e mesmo _dalguns membros do BNG nes­ converteuse automaticamente conduta irresponsábel para co :;alde, Pota sua parte o Movimento para mellar defender Gal iza". ta lista. Examinada e avaliada na única alternativa política ga­ póvo galega e ideoloxicamente docu· Comunista de Galiza deu xa a "Ao non ser aceitada a nosa esa proposta polo BNG, o·noso lega que acude orno tal a estas alienada dos que ·se xunguiron tentar co ñ~cer a sua postura de ·non proposta, afirman, mantemos a Consello Nacional considerou­ eleicions ao Parlamento euro­ ao carro desa actuación, sob colé· apo1a r a nengunha candidatura nosa posición porq1:.1e o contrá­ na inaceitábel e acordou rexei­ peu no ámbito de todo o Estado pretexto de que agora primaba o ao parlamento europeu. O MC, rio seria un grave erro e un paso tala. Estimamos que as rela- es~añol". a contradición co Estado, como .. ·EYRE que pedira o voto no resto do atrás, como xa ocorreu cando se . cións de colaboración entre o 'Posteriormente, infórmase se .a evidente contradición da estado para a lista de HB, non aceitaron iniciar conversas con­ BNG- e HB deberian ser, como tamén, a Comisión Permanente nación galega co 'Estado espa­ ~ará campaña e deixará liberda- fusas con forzas políticas pseu­ tiñan sido até agora, as da má­ do BNG enviou a Euskadi a ñol só existise políticamente na e de voto para os seus militan­ do-nacionalistas e de direitas xima solidariedade posíbel, dous dos seus membros para medida en que pasase por Eus­ tes ~a Galiza por considerar que para acadar un acordo cuatripar­ pero baseadas sobre a recípro• entrevistárense cos dirixentes kadi e por HB, e as suas condi­ aqu1 concorren· nas eleicións ou- · tito (BNG-PSG/EG-PG e PNG) ca xenerosidade política e do de HB, explicarlles a nosa deci­ cións obxectivas próprias fosen tras forzas radicais. que está claro que o único que recíproco respeito da dignidade sión e facerlles constar que cal­ irrelevantes para a actuación O PCLN, que lembra na sua serviu foi para amasar a ·debili­ e a soberania de cada unha das quer actividade eleitoral de HB política, dos próprios cidadáns dota de prensa a obrigatorieda­ dade e ambigüidade do nacio- duas organizacións, único xeito na Galiza seria considerada ine­ galegas". e1 para HB de apresentarse a ní• nalismo ·galega". - de termos credibilidade perante vitabelmente como unha intro­ "Se todo isto acabase, finali­ ve ~atal e non nacional, por "En calquer caso, ·sinálase por os nosos respectivos f?OVos misión política na nosa nación za o comunicado, por favorecer culpa da decisión , do goberno, último neste comunicado, o cando tentamos conduc1los a e como unha agresión eleitoral aos inimigos políticos comuns ere q~e o apoio a. HB é a mellor PCLN mantén o seu máis firme .teren á sua vez e como tais po­ aos intereses das camadas po­ dos povos galega e basco, a man~1ra, nas actuais condicións apoió á alternativa e programa vos institucións políticas sobe­ pulares galegas, e que, de pro- · responsabilidade. non será des­ ~olít1c.as, de contestar a política do _BNG ", esperando que a sua ranas própr:ias: mal se pode. ducirse, veríamonos abrigados, de· logo, en· nengun caso, do pSQEv1oléncia . institucional do posición sexa "respeitada e convencer e mobilizar a un · moi apesar noso, a sairmos pu­ BNG, que fentou por todQs os d' posta de manifesto nos ín• apoiada e sirva para impulsar o .. povo para obter a sua sobera­ blicamente ao paso dela, expli­ meios evitar o que agora acon­ ices ~e aumento do paro ou na ' nacionalismo galego e o inter­ nia nacional cando se abdica de .cando á opinión cidadán a si­ tece e que ainda segue a con­ ~pderes1ón brutal xeralizada de nacionalismo". -o exercer ·esa soberanía como or-· tuación_ .e descalificando, . por fiar en que sexa remediábel de · .r s, Puerto Real, Renteria ou M.V. ganización política nacionalista forza .e por necesidade de auto- imediato". · . .&Rl&.IDI& Nº 316 - 22 DE MAIO DO 1987 S~gundo un· ~om . ~uto realizado nós catro- qiárjos .de cobertura ·estatai A·'inform&ción -. da Galiza é ·case 20 veces' menor -- - • • - , .. • 4 ' • - • • da que corresponderia polo: seu número de: habitantes

Mentres a povóación da Galiza supón unha porcentaxe Reinosa- se pode dicer que "madrileña" en Cataluña xusti­ do 7'46 por cento .do.total estata!, o volume de produza sesgo algun, pois sabi­ .fica a "ignorancia" dunha co­ do é que tanto .Euskadi; debido · munidade de tanta importáncia información orixinada .na ·Galiza non ~upera o 0,40, á violencia; como Madrid, debi­ en todos os terreas.) segundo un ~ómputo realizado, nun período de 15 dias, do a que á capital do estado e nos catro diários· de cobertura estatal: Diário 16, El País, sede do gobernq son fontes ha­ Por último é obsetvábel o feí• Ya e ABC. Galiza, que'ocupa 3,25 colunas de inform_ación bituais de informacións. En to de que en cada un dos diá­ todo caso o discutíbel é o enfo­ rios son frecuentes as notícias na quincena contabilizada, sumando.o total dos catro que informativo da violéncia ou sobre Euskadi, firmadas en Ma­ diános, só supera en bruto a Extremad~ra, "Rioxa, Aragón o centralismo informativo de drid, o que dá idea dunha má e Baleares .. Na correlación volume de información• Madrid, pero aquí. só se trataba cobertura ou dun plantexamen­ ·povoación Galiza ocupa o lugar máis baixo das ·17 . de constatar e contabilizar nu­ to sesgado da información. o com,,únidades autónomas, cun índice de 0,05, quer dicer, mericamente unha realidade M.V. por todos coñecida de maneira unhas vinte veces menos dos.que lle deberia . · . empírica. corresponder de atemos a este critério. Madrid, Euskadi Cabe observar no estudo a. e Cantábria son as únicas comunidades que superan o frouxa preséncia de Cataluña, índice. . · . xustificada seguramente pola Critérios Os Índices achados correspón• escasa venda de prensa editada Nalguns dos xornais, a sec­ en Madrid nesta comunidade A análise adxunta, realizada dense co resultado de dividir a ción de "Nacional" comprende co gallo de comparar o vo­ porcentaxe de información total (non é tampouco momento de ou amplíase con subseccións entrar a val'orar cal das duas cir­ lume de información dedi­ . dedic~da a cada comunidade, que · 1évan o · epígrafe de ·"re­ cunstáncias é causa e cal a con­ cado a cada comunidade nos catro diários analisados, xións". ou "autononiias" que si pola prensa que se define pqla porcentaxe de povoación secuéncia ou, por outra parte, foron contabilizadas. se a escasa venda de prensa como de cobertura estatal que cada unha desas comunida- . así como a correlación en ~ . des representa a respeito da po­ Existe por outra banda a pe­ voación· total do estado. As1, .o quena variante de que a medi­ tre ese volume e a porceñ­ ci'ón en colunas non é igual taxe de povoación que co­ "1'" significa ria qu~ vol u me de rresponde a cada comuni­ información e de povoación co­ para o ABC que para os demais .contidos diárips, dada- qué este edítase a dade a respeito do estado rrespóndense plenamente. Gali­ non é a única posíbel. za neste sentido é a comunida­ tres colunas, mentres que os Se ben na análise realizada aquí non houbo lugar para deterse Dé de pior coberta infótmativp• demais o .fan a cinco, sen em­ a observar un feíto fundamental como é o dos contidos (é tan feíto existen outras variá­ bargo· esta variábel en nada. in- escasa a información dedicada á Galiza que en quince dias re­ beis que poderian ser tidas m~nte, pois o seu índice é de en conta, por exemplo, a 0,05 mentres que. Madrid seria ., flue a respeito da análise com­ sulta imposíbel entrar nesta matéria), existe unha experiéncia parativa por c·omunidades autó• de todos coñecida sobre o tipo de.información que se oferece renda per cápita, sen em­ a mellor cun índice de 4,9a. bargo eremos que desta O período estudado é o com­ nomas que nó's pretendiamos da Galiza. Xenericamente consiste en criar unha irnaxe de nós realizar. e logo actuar comai se esa imaxe fose a real. forma xustificaríamos un pren'dido entre o 27 de Febreiro síntoma de desenrolo con e o 13 de Marzo do presente Agachar ou pasar de longo ante os principais problemas es­ Moita preséQcia de · truturais deste país, ante as mobilizacións máis importantes out ro. ano, ambos inclusive. Os diá­ -tal é o caso das rececentes tractoradas, obxecto dun escan­ Unha crítica que si mere­ rios an~~ados son todos os Madrid e Eusk~di e pouca ce a análise feita a tocante existentes con cobertura estatal daloso siléncio- ou ante os fitos da sua cultura diferenciada, é (Diario 16, El País, Ya e· ABC; de Cataluña como se fai na -prensa de vocación estatal editada en Madrid, á división en comunidades mentres se dá oportuna notícia de suicídios inabituais, vingan­ autónomas. A información dado que El Alcazar p.ermanece Algunha·s das notícias sucedi­ zas campesinas, moderneces auto-ridiculizantes, etc. é apre­ dedicada á Galiza ou á Cata­ cerrado nestes momentos). das no períodico analisado, e luña debería ser maior que . As páxinas · estudadas son sentar á nosa terra como o lugar onde se producen un rosário que influiron decisivamente na de extravagáncias, violéncias e comportamentos ancestrais. a dedicada á Extremadura, aquelas que en cada un dos análise, foron a marte de Txo­ por exemplo, ai.i:lda que am­ xornais aparecen coa cabeceira Compárense as semellanzas dese tratamento co que se ofe­ min, a ·toma de posesión do rece de Latinoamérica, por exemplo, e convenceranse de que bas contasen co mesmo nú­ de "Esp'ana" ou "Nacional". novo goberno basco e o discur­ O computo fíxose en base á o tercer-mundismo é.unha realidade que a metrópole por unha mero de habitantes, pois as so de Yoldi, asi como o princí• banda J)rovoca coa sua. política e por outra deforma e caricatu­ primeiras son comunidades medición de columnas. Asi, por pio· do. conflito de Reinosa que nacionais cunha dinámica exemplo, da información "na­ riza cos seus meios de comunicación. Hábil maneira de apre­ no último día subiu de forma sentarnos a nós mesmos como os culpábeis da·s nasas pró• própria e diferenciada que cional" de "Ya", 125,6 colunas importante o índice ·de Cantá­ non pode ser igualada ou teñen a sua orixe en Madrid prias desgrácias. o bria. En xeral, de nengun destes M.V. coberta desde Madrid. (Por (ver cadro adxunto), 44 en Eus­ sucesos -agás se acaso o de exemplo, seria lóxico que kadi, pero só O, 15 na Galiza. os máis destacados escrito­ Non foron contabilizados os ele­ res galegas, bascas ou cata ­ mentos gráficos (fotografias, (1) · Diario -16 El PAIS Ya ABC TOTAL% Povoación % Correlación láns tivesen un tratamento debuxos, etc.), nen os comentá­ ' lnformacJPovoación maior na prensa de voca­ rios, nen tampouco as entradi­ Madrid (2) 138 127'96 125'6 (3) 102 493'6 (62'08%) 12'44% 4'99 ñas. Cataluña 7 17'61 1'15 2'72 28'48 (3'58%) 15'81 % 0'23 ción estatal). Dito noutras Euskadi 31 32 44 . 38'6 145'6 (18'31%) 5'68% 3'22 palabras, a democrácia non Edicións ..,Rexionais" Anda lucia 7 9'42 10'9 4'6 31'92 (4'01%) 17'09 0'23 se pode rexir exclusivamen­ Murcia 1'1.5 0'9 2'6 1'6 6'25 (0'78%) 2'54% 0'31 te por critérios numéricos, Existen outros elementos im­ Baleares 0'12 0'84 0'18 0'88 2'02 (0'25%) 174% 0'14 pois desa maneira os países portantes para descreber este Galtza 0'42 1'76 0'15 0'92 3'25 (0'40%) 7'46% 0'05 pequenos desaparecerían estudo. Por exemplo, convén Asturias 3'.36 o 0'12 1'72 5'20 (0'65%) 3'00% 0'22 do mapa. Haberia que bus­ Castilla-León 7 5'81 4 1'84 18'65 (2'34%) 6'86 0'34 car entón unha média pon­ ter en conta que El País canta Aragón 1'42 o 0'12 0'40 1'94 (0'24%) 3'18 % 0'08 coo·edicións próprias para Cata­ Canárias 0'09 2'06 1'15 o 3'30(0'41%) 3'63% 0'11 derada, máis que unha mé­ lunya, Andalucía e Valéncia e o Cantábria 4'24 3'36 '2'61 ·2'56 12'n. !1'60%) 1'36% 1'18 . dia arimética. Dase aquí o ABC ten unha edición propria Valéncia 2'93 8'9 4'91 0'48 17'22 (2'16%) 9'68% 0'22 caso de que as comunida­ en Andalucía: o ABC de'Sev.illa. Castilla-La Mancha 7'18 0'87 7'03 0'64 1772 (2'22%) 4'37 %' 0'5 des plenamente diferencia­ Aqui contabilizárorise só, claro Navarra · 1'61 1'09 o 1'64 4'34 (0'54%) 1'35% 0'4 das do estado, non só non está as edicións "nacionais". Rioxa o·. o o 0'52 0'52 (0'06%) 0'67% 0'08 merecen o trato que lle se­ · Por outra parte, o feito de qUe Extremadura 0'58 IY79 o 0'92 2'29 (0'28%) 2'83% 0'09 ria apropiado, stmón que Madrid alcance un lugar desta­ Total Estado nalguns casos, como o ga­ (Sen Ceuta e Malilla)· - r- - - 795'03 (100%) 100'00 % - cado, non impede que cada un lega, figuran á cola de to­ deste diários mclua várias páxi­ (1) Periódo analisado: entre o 27 de Febreiro e o 13 de Marzo, ambos inclusive. das as autonomias, por bai ~ nas de carácter local dedicadas (2) Número de Colunas. xo incluso da Rioxa ou de a Mad'rid que, por suposto, non (3) ABC editase a tres colunas, p.ortanto as suas colunas teñen maior anchura. Múrcia. · o incluimos no cómputo. , I ot í libn cando o sangue chega aos despachos mente establecido fixese un cántico á cer a orde pública ao précio que fose se" e emporca as próprias mans: Ese é, necesidade dunhas relacións sociais necesário. . paré ·xustampnte, o momento para ' deixar pacíficas. Habia que insinuar que os Non cabian surpresas. Nengun per- Gali .Re ·1·nosa . constáñcia de que se sabe conviver co. principais causantes da morte de Gon- soeiro do PSOE ia aplicar, neste caso, sangue. É aí cando se mede a capaci- zalo Ruiz tiñan sido as próprjas xentes un siloxismo semellante ao que utili- com dade de m·inistros, sub-secretários, de .Reinosa por querer demostrar a zou García Damborenea con HB. Ni.n- XESUS VEGA parlamentários e candidatos para dar vulnerabilidade da Guarda Civil. Que guén ía solicitar unha enérxica actua- Poder · · ' média volta, pedir unha copa e ir dor- Gonzalo Ruiz foi vítima de si mesmo, ción xudicial contra o seu próprio par- ción < ~:1 orno seria calificada a morte de mir coma se fose outro. día calquer. da sua falta de respeito aos uniformes, tido por presuntas responsabilidad~s Empe "' Gonzalo Ruiz se os protagonis- Porqu~ aquel xove~, 7- de Maio, non da s_ua incomprensión da política de indirectas na morte de Gonzalo Ru1z. pois ~ · tas do suceso non pertencesen pasaba nada. O Xefe de Estado e o Solchaga, da sua impaciéncia pór ter A dobre moral non- é exclusiva da. Ponte1 aos corpos de seguridade do Estado? presidente do governo ian dedicar uns asegurado un posto.de·traballo. "boa sociedade" norte-americana que · mos l Que diría F~lipe González nq caso de minutos do' seu tempo aos fotó~rafos condena a Gary Hart pero que aceita Galaic que o morto fose da Guarda Civil e que querian retratar "un dia na vida de· Con esta teoría do crime perfeito, sen recato a intervención na Líbia. era ad non un manifestante? España". Famílias .felices, caras sorrin- evitaba-se• a incómoda búsqueda de · Cando todo se valora en función de chama Perguntas cuxas respostas xa coñe- tes, cans simpatiquísimos, xardins ben responsábeis no aparello· do Estado. contábilidade eleitoral, este tipo de su- Aquilo cernos. Non hai navidades no código coidados ... Uns persoeiros encantado- As cousas ocorreron asi porque Reino- cesos poden ser calificados· co~~ "co- ~~S,dd; moral e político da equipa gobernante. res para un país encantado. Unha boa sa comezaba a ser un símbolo de re- nxunturais alteracións da estab1hdade corno lsto non é Fráncia, nen Corea do Sul. imaxe para Europa e· USA. sisténcia a unha política que non pode social de pouca incidéncia eleitoral": O deAnr ·Por su,posto, tampouco é Hawai. En Pero habia que dar unha versión ofi- ser cuestionada. A perigosidade dese que nunca aparecerá n9 diágnostico prazos réalidade, xa o dician hai virite anos: cial ainda que fose breve. Unha tarefa tipo de símbolo~ esixía unha política do tecnócrata de turno é o preocupan- nun ba "Spain is different". para un especialista: José Barrionuevo ~'pacificadora" imediata. Habia que te nivef de corrupción . ideolóxi~a q~e, fixéron Aquí non se permite· dimitir. lso fica Peña. A ocasión req~ería que o enea- restaurar a honra ferida dun corpo mi- apresenta aquela parte do corpo socia fantáSJi reservado para os cobardes. A valentia rregado directo de administrar un ha litar -non esquezamos: o grande .des- que asume a insolvéncia moral- ~os En A1 . h~i demostrala nestas ocasións, parte do·mónópólib'da violéncia legal- cobrimento do felipismo-- -e restable- que gobernan no s~u nome. 0 quemé L.-_____.:______:. ·_·.:....r .::...-'.::...~ ..l.' .:....· ----=:::'<:.=j _i.::."it.:....•'"i...,' :::.J'_..::.._...:::...:i .:...:r :.....:·:.....'' -~~.:!- ::::· ::..:...::';'-:!.-~·-~~.!!--=-.:.:_...... ::~~2·J:....:.1 _:'~· :..:." !.!'.º'::!.!.'' .!..::'''.1~~~~::...__:::....:__:• !.._• ___!..;' ·;.!_' .:....· -.....!':!..:' ..,2 ·2 ·!.1J1.1 ' '-'.J;r.J.¡.11.L• .h-·l) -,---...:!L~¡,;,..:.....-- 1 'llj,_P._()J, & llOI& !DI& . Nº 316 - 22 DE MAIO 00 1987 . IOGllDADl/7

.Na madrugada do 19 de Maio morria nun Paz Andrade. Político~ · xornalista, deixa tras de si un ronsel profundo de· . hospital de Vigo Valentin Paz Andra.de, intelectual, empresário, c·riador literário, · traballo e-entrega ao país, que os anos e os aqueixado desde hai meses dunha coñecedor de primeira man, como analista historiadores.serán quen de varorar na·sua enfermedade que otiña alonxado de toda e como.protagonista, dos .sucesos políticos xusta .medida. A entrevista que agora activida .pública. Unha das figuras da Galiza da· Gali.za en todo este século, Paz Andrade publicamos foi realizada imediatamente máis representativas do século morria con · antes do agravamento da sua enfermidade. Derradéira entrevista antes do agravamento da sua e_nfermedade VALENTIN PAZ ANDRADE - ' UN CORAZON SEN SOSPEITA

e Xan Carballa J

~título dun dos primeiros liberdade e como desafio dos comerciais. Un país como de siléncio e ditadura. Valentin descoñecidos do nacionalismo libros de Valentin Paz Andrade tempos é o que alenta nas proxecto de progreso que está Paz Andrade fai memória do - durante os anos da posguerra, como, por exemplo, a atitude .e serve como imaxe de marca páxinas do diario Galicia (1922- - na fundación do Partido Galicia sesenta anos despois para ·o xornalista e o político: 1926), primeira experiéncia de Galeguista e na transición de que desaparécese, desde a de Castelao en relación á r­ perspectiva do xornalismo . desaparición do Partido o, Galicia como tarefa. O país -xornalismo ·ético, a contrafio daquela vivéncia política li­ como proxecto comun en das cabec.eiras mercantis e fundamental por riba dos anos -actual, e conta aspectos · Galeguista. n­ a- P.~ria explicamos o proceso de xesta· á lrmandade da Fala, xa era amigo de Cas- TEr.105 UNHA unha citación para se presentar en Vigo e dacción do periódico apresentáronme a un 1r­ cton do diírio ªGalicia.7 telao e estaba preocupado por esa idea po- regresar a Afrita. O xefe militar era Viondi, . home que era consul de Chile na Coruña e es Ell)pecei facendo xornalismo moi cedo, lítica que foi a única idea orixinal que na- AUTONOMIA un concuñado de Castelao, quen nos man- tiña o propósito de fundar un xornal en iz. po 1s xa cuns amigos cos que estudaba en queles anos meus empezou a circular a im- do'u para A Coruña, "que vos califiquen en Vigo. Alí nos vimos na sala de redacción, da Pontevedra, estando no sexto ano saca- porse. Mandei esas crónicas nun tempo en MEDIA_ JlZADA. E UNHA Coruña por se estades ou non aptos para na que habia unha caricatura de Castelao ue . mos. un" semanário que se titulaba ',,Alma que todo o mundo que podia, máis ou me- · voltar alá". Na Coruña houbo un médico en forma de mural, esa onde pon ao demo ita Galaica ,_estimulados por un home que nos habilmente, buscaba a maneira .de vir- A' ~ONOMIA DE que, supoño que por simpatia persoal, cunha lupa ollando e perguntando "Este é era administrador dun outro xornal que se se .para a Península. U I' pois era un home máis ben duro, me axu- o mundo que fixo Deus!" ... Son detalles de chal)laba. "La Correspondencia Gallega". NÓs conseg.uimos partir e pasei unha COEXISTÉNCIA CQ ( - dou. Polas crónicas que public~ra no "No- interesantes de galeguismo prematuro. ;u­ A9uilo fo1 unha aventura de mocidade que tempada en Cartaxena, desde onde, des- roeste" de~pertara certas simpatias difu- O caso era que aquel cónsul tiña poucos so durou uns meses. De todas as manei­ pois dun permiso, collimos un tren para CENTRALISMO· sas e unha delas debia ser a deste home, cartos, non creo que che~asen a 50.000 pe- ;o- Madrid, onde eu nunca estivera. Cando .Búa Carou, cun certo sentiniento galeguis- setas, e nun princípio puxenme de acordo 1de ras, despois do servício militar, que, fixen como soldado de cuota, veu a catástrofe chegamos collimos os xornais e o ABC A NENGUN ta -era amigo de Vilar Ponte. Estaba espe- con el. Falei co meu tio, Xoán Bautista An- .O de Annual e mobilizáronnos ~ vários reem­ traía en titulares bastantes grandes "Todos / ·rando ditame definitivo, pois o inicial era drade, con Cástelao e con Lousada Dié- ÍCO prazos e mandáronnos P,-ara Africa. Saimos los ·permisos de los soldados de Africa re: NACIONA' ~A LLE de "corazón sospechoso , o qüe indicaba guez. "Que vos parece esta oportunida- an· fiun barco de Vigo, .o· ' Guillén Sorolla", e vocados. Deben ·presentarse inmediata- · Lfi111'1\ un período de observación de duas ou tres de?". A min pare9íame unha posibi!idade 1ue f Xér~n.nos unha despedida espectacular, mente ... ". Non fixen caso e víñenme para PODE SATISf~ªCER semanas. Vilar Ponte e García Acuña -da- coa que non contabamos e que hab1a que ::ial antaSj1~, que non se esquece nunca. . Pontevedra, con Cabanillas que me visitara I'\ quela director de "El Noroeste"- que pu- ~proveitar .e eles ~stiveron de ac~rdo. Ví- jos En Afnca empecei a facer unhas crónicas na pensión e acompañoume a facer vári.as .. blicou vários libros e tiña un ha cultura am- nenme a Vigo, fale1 con Lustres R1vas, que · o ,que mandaba a HEI Noroeste" de A Coru­ visitas na capital. . ~ . _ __ • ~ plí~itn~ e ,e~cr~bia estupepdamente, visitá- , , , era redactor de "La Concordia" e estaba nJ,_ llQJqu~ -~11do oc9rri_a istQ ~í! p~r.t~fl_cia ~n Pgnt~~esJ!a, -ªº PQL!.C9 ternP.Q_chegq_u_~_ll_•__ ronme no Hospital. Estando despois na re- (pasa á páxina seguinte) ••_.-•••••11111••1111------~ ------.... &Rl&!DU ·8/IOCDDDI_ Nº 316 - 22 DE MAfO 00 1987

(verf da páxina anterior) · chamar metinme no Café Regina, que era como sucede .hoxe, ainda que si teñan por vas, Francisco Pita ... moi ·mal pagado ainda que era un grande moi dos políticos e escritores gal:gos. E.n- omjsión... · " Teño falado coñ alguns amigos diso, e xornalista. Reunímonos co promotor no tro e levántanse dous berrando' Valentm, Ou a teñen ao xeito de cada un, pois son · estase comentando unha inxustícia gorda Hotel Continental e comezamos a perfilar Valentin!!" Eran amipos me'us: Pepe Pala-· libres de escollar e praticar. · · no facendo un acto de simpatía ou home­ .a empresa. Plantexouse o do título,e dixen cios ' irmán do arquitecto, e o Conde de uFaro" foi toda a vida un xornal sen opi­ naxe aos xornalistas que morreron preci­ o de "Atlántico". Castelao asentiu e tamén Castelo. "Que che pasa home?", pergunta- nión: Profisionalizaba a neutralidade, o de­ samente por selo. os outros, pero o ~e Cbil.e·non dicia nada e· ron. "Que me vai pasar, ·que me sus¡end_e- sentenderse das causas, o .non exercer a perguntámoslle: :.4 . mm paréceme ben, (On o periódico e non sei q~e (acer. ~ dm- censura moral e política no senso nobre da ; Desde a· Asociación de Prensa fíx-"8 pero ... permitiríame · recorda~l!es,, que eu me os dous a un tempo 1so arranxamos- función. O caso da "Voz" non o coñezo de unha proposta 10 Concello de .V190 para como chileno ... son do Pac1f1co . Todos cho nós e agora mesmo". Botamos a an- tan aotigo porque antes líase moi pouco que lle fixese unha homenaxe 1 Blanco To­ unanimemente decidimos que non valia .a dar por Alcalá e eu ia sen sab~r gue pen- en Pontevedra, pero ainda hoxe non ten rres e a Lustres Rivu, e o alcalde non esta­ eroposta e·como levaba na recámara o de sar, pero deixeime ir .. S~bif.Tl~S a Goberna- editoriais. Supoño que é porque non teñen ba en desacordo, pero parece que llgun­ 'Galicia" propúxeno e ficou. . ción por unha escale1ra hum1da de pedra, esa evidéncia que ternos outros de enten­ his outras cousas teñen máis pres1. Puxémonos a traballar coa .meta de sair e chegamos ao antedespacho do Ministro, UN DIARlo·QUE der o xornalismo doutra maneira, supoñen Pois penso q1,1e hai que reparar esa o 25 de Xullo, o dia de Galicia. El tiña un que era Martínez Anido. Saiu un secretário que hai tamén collida para esa posición inxustíc1a. · compromiso verbal . con outra. persona e .dixéronlle "mira, vimos a ver a Don Se- ·RENÚNCIA AO neutral, e a maioria d.os xornais galegas E tamén a HerKlio Botana que non era para dirixir o diá~io, pois el! non tina os 23 veriano porque a este amigo noso o gober- encaixáronse nese modelo de non ser nun­ estritamente xomalista ... anos que se precisaban .legalmente. Era un nador de Pontevedra, que debe ser un bár- EDITORIAL ca tribuna de opinión. Periso que iso mer­ licenciado en Direito que non era galega, e baro, !J4JSpendeulle o periódico ... que é ma as oosibilidades de arraigo. A proba é Era impresor ainda que algo escrebia. El era un quist~ extraño para~ xornal._0 cas,o noso". Eu non saía do meu asombro. -En- RENÚNCIA AMAIOR . que o ,rThe Times", "El Sol", "El País", to­ era irmán de Portela Valladares, unha.estu­ é que uns d1as antes da sa1da o senor Ca- tramos no despacho do Ministro e eu cala- dos os grandes xornais fanse a base de penda persona. Era un patriarca do obrei­ diz ·Vargas, o propietário, chamoume e_ .do coma un peto. Sen dicer naqa Martín~z POTENCIAUDADE DE editoríais. . rismo, unha espécie de Pablo Iglesias de mostroume o artigo de fondo que entrega- Anido·empezou a marcar no telefono e po- menor talla, pero... · ·Había_naquel tempo moitos periódicos ra, par~ 'o primei~o núm~ro, .º director. C~- ñeno co Gobernador: Oiga Gobernador, xa OPINIÓN QUE ESTA Aqui houbo moitos episódios, despois llino lino e surx1u a pnmeira batalla. 01- sei gue suspendeu a publicación dun pe- Aqui chegou haber "La Concordia" pola · coa guerra, nos que tiven certa interven­ xenlÍe: "eu ou fago un xornal liberal, inde- riód1co ... dé contraorde apora mesmo". IMPÚCITA NA . · tarde; "Faro", "El Pueblo Gallego" e "Gali­ ción. Por exemplo o de Xosé Núñez Búa, pen.dente e galeguista ou non f~go nad~, . Colga e acabo~se a cuestion. Víñen~e . d~ cia" pola mañá ... que é moito. Habia un se­ que era vice-presidente da Deputaciónn e pois se o xornal nqn ven serVlr ao pa1s volta. Verdade1ramente eran causas mcn- · manário moi popular que se titulaba · "La era moi amigo meu. O caso é que veu para · dunha tñaneira total eu non me meto nesta beis. · . PUBLICACIÓN DUN Ráfaga", que era dun tipo chamado O Vigo e-o dia que sairon as tropas á rua aventura e tampouco· os amigos que eu-_ E cal era a· atitude do EPG a respeito Champa que cultivaba ·un xornalismo un marchouse a talar para a rádio chamando aporto" (Vilar Ponter Castelao, ... ) "que su- desa crise? . · PERIÓDICO pouco inxurioso". A xente lia ao parecer a opor resisténcia e falou até a unha ou paño que me seguirán". Deume a razón e · o EPG estaba coa ditadura, pésie a _que máis que hoxe. duas da tarde. Saiu da emisora, que estaba díxome que es.e artigo non iría e ofereceu- . era xa de Portela e ~9n podía .~acer nada. , Pero parece incomprensíbel que hoxe na Porta do Sol, e marchou para a sua casa me facelo a min. Elaboreino cunha expresa · Pártela parece que tma mten~~o~ de falar calquer opinión que disinta é ainda máis en Colón. Xa había mortos na rua e ali fixe­ profisión a~ fe .galeguista, ~e ser indep~.n- . comigo para comprar el o penod1co. incomoda que naquel tempo, pois ainda ran unha escabechina. Cando a redada de dente, de v1r lo1tar contrá a mcomprens1on En troques, cando v~u a Re~úbl!ca en saía un xornal como o que vostede dirixia, ·Botana, Waldo Gil, Arbones e todos aque­ que se tina coa Galiza, o caciqüismo que efeito, chegou a campana do pnme1ro Es- 'ESTASE FACENDO que era independente, liberal e que, con les meteron no allo a Núñez Búa. Pola aominaba ... proposto director tatuto e fíxoa el. Fun eu. quen mandadeira da cadea, á que xa coñecia, 9 pa~a di~i- precisament~ atrancós, tivo un período de vida, pero enviou recado dicindome que se non con­ tiu, claro, .Cad1z Vargas d1xome qu~ tina dirixiu 0 asunto, facendo as ed1tona1s e UNHA INXUSTfclA NON hoxe quizá xa non fose posíbel unha aven­ que sel o eu a pasei a Lustres.Rivas a redac- . todo demais. tura como •Galicia" ... seguia de Besada -o dono da sua casa­ 0 HOMENAXEANDO AOS e de Santiago Montenegro -dono da emi­ toA~~f~ous ou tres dias veu Basílio Alvarez "Galicia" no seu momento foi todo un Posíbel seria, pero fai falta xente. Naque! sora- que declarasen que deixera de falar desde Ourense para felicitarnos; entrou acontecimento, mesmo no asp~o gráfi· XORNAUSTAS QUE tempo con moita economia de medios a antes das doce da mañá, cando sairon ás dando voces na redacción e abra_zándonos co... · respeito de hoxe facíanse causas, pois o tropas á rúa, "a miña sorte non ten solu­ a· todos e a causa foi bastante ben para A xente acostumouse a· ler un periódico .MORRERON públ ico non era tan esixente. Hoxe fai falta ción". Chamei a estes dous amigos e pe­ aquel tempo, para ser as postrimeiras da- independente. Aqui habia o precedente do unha equipa forte e polo menos tan falta dinlles ese favor ainda faltando á verdade. :: quel tempo de monarquia, liberal máis ou . "Sol" de Madrid, que saira 4 ou 5 anos an- tres elementos de bandeira na redacción Esa testemuña salvouno. ció11 menos. Sobre de Setembro do ano tes e ch ego u a ser quizá mellor periódico PREaSAMENTE pafa levar a dirección. C9n menos non se rra, 0 .13 o Naque! perfodo, do 18 de Xullo ao 13 de daq1 · t 1 • • d "G r de.Europa. Cando saiu "Galician houbo ta- cobre esa misión hoxe. E moito máis difí• se~umte en ramos no ca vano 0 i- · mén urí episódio. Ao dono convencérano Setembro en que tiven que marchar deste­ aprf cia ', ou sexa que case non tivemos nen ªun POR ~ELO: cil, apesar de que os meios mecánicos rrado a Verín, pasaron unha chea de cou­ avantaron moito, pero ainda é moi custo- C1 ano de liberdade. Veu a ditadura, chamá- para que a axéhcia en Madrid fose Men- so. _, • sas, entre elas que a fins de Agosto apare­ ronme ao gooerno militar, ameazándome cheta. A mesma que tiña o "Faro".. Era BLANCO TORRES, céronme dous curmáns de Castelao. Só moit o xeneral con que se seguia criticando a unha axéncia anacrónica. Cando me deca- Cando fala de leitores e de moitos perió• me coñecian a min en Vi_ao. Leveinos a deu 11,t. d d1't d "acabarían éomigo" tei dixen nue precisábamos unha fonte de LUSTRES RIVAS, . dicos, detrás de todo iso hai unha parte unha pequena casa que tiña alugada en tiña po ica ª ª ura · información máis áxil, niáis actual, máis vi- da sociedade, unha parte da burguesia que García Barbón a lila Cauto, Ramiro. Viñan áS VI lso quer dicer que na Galiza, o "Galicia" brante e metida no país e tiña que ser "Fe- QUINtANILLA .... ten outra visión do país, outra maneira de tivo era o único xornal non só máis á esquerda, bus", que era a do "Sol": Manuel Aznar, de cando en vez polo meu despacho a sa­ concebir o futuro, toda esa parte da socie­ ber como ian as cousas, pero cando oco­ se SE senón probabelmente o único de inspira- Fé.lix Lorenzo, Vicente Saracho, Valentin dade que daquela editaba e hoxe non o fai, do. f ción galeguista no meio de xornais comer· Laiseca ... case todos bascas, e que facian rreu o meu desterro non t1ven tempo a co­ desapareceu? nectar con eles. Liáronse con outros fuxi­ realn ciais... moi ben as causas. Ate aquel momento co- Hai que ter en canta os cuarenta anos dos e tramaron unha escapada nun barco tante Claro, claro .. Eran xornais comerciais, o laboraba con eles Castelao que se incorpo- de ditadura. Ese .paréntese destruiu todo o de pesca. Apoderáronse dun, o bou · Eva ·, os r "Faro", a "Voz de Galicia ", que se parecía rou ao "Galicia". . PENSOQUE·A clima de inquietudes, inspirado pola leitura e propuxéronse sair para o extranxeiro. Esta moito ao "Faro", que era arcaico, e daque- Hai tres elementos na composición dun dos periódicos. Parece que non, pero eses Xuramentáronse a que se eran descuber­ fixen la o contraste era·moi aberto. periódico diário que coido son f11ndamen· HISTóRIA HAI QUE son feítos que tardan en compensarse. tos pegábanse un tiro, e asi foi, porque al­ París O caso é que na primeira embestida pu- tais. Un é o editorial. Pen"so que un diário O periódico non foi só nov1dade por to­ guén os delatou. Empezáronlles a asulagar dos, xéronme duas multas de 250 pesetas cada que renúncia a el, renúncia á maior poten- COÑECELA. das esas cousas que ternos comentado, se­ o barco cunha mangueira e cando tiñan a socia unha ou arresto substitutório de quince cialidade de opinión que está implícita na nón polo contido. Nós empezámos a publi­ água ao pescozo matáronse todos, que era r dias. Tiven que sacrificarme á popularida- publicación dun periódico. O editorial cum- CANTO MAIS car as páxinas literárias, empezámos coa eran uns dez ou once. Ara ne de do periódico e optei por nón pagar e ir pre unha misión da que a xente non se dá crítica musical, habia incluso un cronista Podíamos contar moitas cousas porq ue que a á cadea. Tiña un prazo de 48 horas para conta: suministrar a opinión que sobre os OBXECTIVAMENTE obreiro que era un tan Hurtaza, comunista, realmente teño unha biografía moi conten­ dos 1 saldar as multas. Visitei en Pontevedra .aos sucesQs políticos pode soster por canta e que o dia que nos apresentamos Caste­ ciosa. guerr. meus familiares para comunicarlle a miña própria o resto do dia. Hai aí unha espécie · lao, Cabanillas e eu ás eleicións veu verme ... e un corazón sospeitoso. abste1 decisión. Estiven cun meu tio, que foi quen de economia do pensaF que serve aos que MELLOR Díxon e díxome: "Nós temas seguros douscen­ ... mandáronme a Verin e ali aquelo era me predicou.máis rebeldía, e nun momen- non soen pensar, que son, desgraciada- tos votos e son para vós se prometedes eu de to colleu o diñf~iro para pagarme as multas mente, mo1tos. Cando se acostuman á lite- E OBXECllVIDADE un foco de fanáticos e tiven que baraxarme respo: que, saindo deputados, e se se plantexa e salveime de milagre. e díxenlle "era boa, que fa/ase de rebeldía ratura dun xornalista rematan por pensar nas Cortes o recoñecimento da URSS, non falei e ·e agora col/ese os cartas". Ao dia seguinte, coma el, e iso é moito mellar que non pen- EMPEZA POR SER. votades en contraH e claro, díxenlle que Valentin Paz Andrade nárranos peri- que n1 non sei como corren as causas, que se en- sar nada, porque se o xorrialista ten crité- ainda que non mo pedise era algo de cai­ pecils dramíticas daquela época e un pos· Pero . cheu a ruado Príncipe de.xente á hora que rio, e sabe o seu ofício e ten altura sempre REAUDADE xón. terior traslado a ~eixo de Queixa, nun· nitude tiña que ingresar na prisión. Algunha que lle infundirá ideas progresivas, liberais e Exercia algunha influéncia directa a di­ has durísimas condícións. Voltando ao fio te á OJ choraba, que non me CQñecia de nada, em- de acordo coa índole do xornal. rección do Qaleguismo nos xornais? Bóve• da conversa ... lo hist1 pecei a receber ramos de flores, visitas,... Outra característica é a caricatura. A cari- da nun diár10 seu do 1~33 sinala as suas Vendo a guem á luz de cincuenta anos, exemp algo extraordinario até o ponto de gue pa- catura é un latigazo, algo de moito efeito chamadas indicativas a Alvarez Gallego no parece que hai un interés moi grande en cer, a . sou o seguinte: "El Pueblo Gallego' !EPG) gue debe ter un xornal sempre, e que o EPG ... que, cando menos, non se teña presente e toda ... estaba claramente contra a miña atitude, e , Galicia" tiña en portada. A caricatura de A DISCREPANCIA DE mesmo nen se coñeza o que aconteceu na­ de redactor xefe estaba Paco Luís Bernár'- Castelao xa lle daba ao periódico un nível Álvarez Gallego rifara con Portela, e este que! periódo, como ve esa actividade? Detc dez. Ao dia se9uinte· de entrar eu na cadea extraordinário. . chamoume a min. Xerardo facia os edito­ se de J CASTE.LAO CO Penso ~ue a historia hai que coñecela. tirou unha folhña dicindo "como galeguis- Unha terceira condición debe ser un arti- riais e facíaos moi ben, porque era un gran endure ·xornalista. Portela chamoume e pediume Canto má1s obxectivamente mellor e ob­ alemán ta e xornalista estou solidarizado coa atitu- · go humorístico. Cómpre que o teña na pri- xectividade empeza por ser realidade. Pero de de Paz Andrade e expréso a miña sim- meira ou noutra -nós pensábamos na -pri- GALEGUISMO DO que fixese os editoriais e habia que facer a brigadé campaña do Estatuto. Eu estaba en contac­ é tan disparatado o que ocorreu na Espa­ mler, q . patia ... e desde este momento renúncio a· meira p·orque era planas moi grandes. Hai ña, que naturalmente, hai xente que lle ser redactor do EPG". Foi ·meterse na ca- unha anédota a respeito disto. Ainda que ÍNTERIOR ÉCERTA. to -con Bóveda e Castelao e eles non tiñan be/ do 1 necesidade de tomar unha posición activa QOStaria tapalo. A min gostaríame que non un moc dea com·igo até que o botaron pola noite. ás veces eu facia algunhas, pero sen ser t1vese acorrido, pero tapalo non creo que . O director de EPG era Fernández Mato, e sección, mentres estivo.de reaactor-xefe - TEÑO UNHA CARTA niso porq~e xa sabían que se facia todo o Aí no sexa unha atitude defendíbel porque ~e do .se a era redactor xefe meu Blanco Torres, pois foi o que máis durou nese posta- Roberto que convmer. · non se di a verdade aliméntase unha fi c­ xente. f Lustres Rivas marchara para Buenos Aires Blanco Torres, el era o encargado. A cen- QUE LLE DIRIXIU A campaña fíxose a base de editoriais e doutros artigos. Naque! momento EPG era ción, que pode ser pior que a realidade e lia dos coa Axéncia Reboredo. Houbo un lio entre sura moitas veces tacháballas. Lembrouse sobretodo que non e a verdade. · eles dous, mandáronse os padriños e con- ' de que fora seminarista e escrébeu un "En- CASTELAO A PIÑEl.ÍO. o !!Jell.or per.i?dico da Galiza e era o de gl at ~rra O que pasa é que a xente vai morrendo, Se t1ve~ certaron un duelo ... que· ainda os había!! tre Paréntesis" ~ra o título da sua sec- ma1s circulac1on. EN QUE LLE DI UNHAS os testemuños "de visu" van desaparec~~ ­ efectivo Todo aquilo naque! Vigo pequeno armaba ción- en latin. Ao dia seguinte un irmán Había unha gacetiña do EPG falando das do, hai poucos que escreban con obxect1v!· ses esta unhas tremolinas de medo e feria moito a seu, que era cura de San Benito de Lores, agresións aos rapaces que o voceaban .... dade e con certa valoración do que se fa,1. gu ida, p imaxinación popular,_ e non sei como -un perto de. Sanxenxo, busco ume un ha mañá COUSAS TREMENDAS Non sei ... Lembro unha vez que viu Gil De todas formas eu que vivin, por desg.ra· maletas dos padriños era Arbones, un médico que e díxome, ºmira, non lle deixes escreber Robles dar un mitin no ·odeón. Era eu edi­ cia, aquel periódo en forma bastante activa aliados, foi deputado socialista na República e ó fu- en latín a Roberto porque está escañando torialista do EPG e ocorréuseme facer doume conta de que iso só poderia pasar silaron no 36 pero b duelo non se celebrou. a língua do Lazio*, Oue 1 unha sección humorística co asunte da sua nun país de pouca altura e de sentim~nto s xente q Entre as mostras solidárias estivo a dos Blanco Torres que firmaba Frai Roblan· chegada. Saiume afortunada polos resulta­ primitivos, sentimentos que só estalan 1 colaboradores dos tranvías,. que se empe- to ... dos que despois se comprobaron. Titulá­ cando o clima é propicio .para que ~stalen Habia ñaron en pagar as multas e iniciaron unha A O PARTIDO da Espa1 subscrición a denéntirrios que lle pedían s veces si, efectivamente. ·Fusilárono, base "Saúdo a José Mana", e tomáballe o e aqui foino e dunha maneira desorbitada. pelo desde a primeira liña. Penso que non lnglaterr a cada pasaxeiro, pero díxenlles que non ao igual que a Lustres Rivas. Aos dous re- Hoxe non seria posíbel? han na 1 mas trouxesen até derradeiro dia, e des- dactores xefes matáronos. GALEGUISTA NON mo perdonou nunca. Recibin moitas felici­ 0 tacions e incluso a de Bias Agra, que era Hoxe non seria posíbel... pensamos nós. Unidos , pois entregámosllas ao director da prisión Blanco Torres retárase con Fernández PUDO ACTUAR NA Temos que pen·sar asi.. · dos tiña para cobrir as necesidades dos· presos. Mato. Non era este un home do gileguis- redactor-xefe do "Faro". Ao dia seguinte Pero como vostede dicia •o que no~ ·Rusia pe Este foi o primeiro espisódio do "Gali- mo7 publiquei outro titulado "Adios a José Ma­ CLANDESTIMDADE ría,,. e seguialle criticando. lso foi antes das lembra a história esü condenado • repeti· non sex¡ cía", da sua persecución, o primeiro reso- . Fernández Mato parecía home non moi eleicións do 1934. Tr-0peceime unha vez la". EEUU q1 nante e de ·certa tracendénci~ popular. An- firme nas ideas. Escrebia ben, ainda que PORQUE·A XENTE DO con Gil Robles en Portugal, no Grán Hotel · Claro, claro. Pódese recair no mesmo pe-h mente, p dando o tempo veu un Gobernador a Pon- un poco retoricista. · cado de maneira que realmente_ un a fose un s do Porto, e apresentáronmo no· hall ~I é aqui forz tevedra, Rodríguez Villamil, que empezou Desde a altura ..i;:. Dit" adura de Primo de GRUPO GAWIA NON estaba desterrado en Portugal- saudeino previsión razoábel que a xentfl coneza ~ a perseguirnos e que un bon dia ditou ua que non debe facer e tamén o que de País e re unha suspensión indefinida. Cando che- Rivera e da República vese a importíncia ·e quedei coa idea, pola frialdade que amo- deles, ex¡ sou, que ainda lembraba aquel episodio. facet. · gou o ofício.coa decisión eu fiquei desean- que ten o xomalismo de Opinión, do edito- QUIXO un~a gra certado. Non se me ocorreu nada mellor nal que.vostede filaba, pero resulta pouco Virios_xornalistas teñen morto violenta· No seu libro-·LI marginación~deGa!icil• , QUtsmo, que marchar a Madrid. Era Decembro, e concebíbel que cincuenta anos despois os mente entre 'os que traballaron no •Gali• ten un epígl'llfe ao comenzo dun í ' cun fria de medo. Sen sa'ber .a que porta xomais da Galiza non tivesen opinión cia•, atanco T~rres, Quintanilla, Lustres Ri· dun autor llemín que_~¡ ·o o A•Oa&DDA Nº 316.: 22 DE MA!O DO 1987 SOOllDADl/9 I& )87 , 1940, e no 42 ou 43 apareceume unha tar­ publicado non me lembro donde, un pe­ de Piñeiro no Hotel Gran Vía, en Madrid, e qu'eno ensaio titulado "Castelao con Pon­ estivo unha tarde enteira di~J11dome que ia tevedra ao fondo". Vin que o meteron nese a París a falar con Gira! para que nomease número e espontaneamente Paco del Rie­ O, e a Castelao ministro. Díxenlle que me collia >rda go díxome que o incluiran. Pero neutros de surpresa e pensaba que habia que me­ números, non xa do Grial, mesmo de edi­ me­ ditalo, porque non tiña seguridade de que 'eci- cións especiais, algunhas dedicadas sobre­ fose un acerto. Pero el estaba tan obstina­ todo a Castelao, Otero e Risco, para eses do que non se lle podia razonar nada para non se tivo conta de que eu pudese facer selle o caso. Aos poucos dias marchou para algunhas cousas. · ~ra Fráncia, pero sen tomar precaucións, paré­ Esas son debilidades humanas. O pior 1To­ ceme, pois dous ou tres elementos da Fa­ · de todo iso .é que todo iso trouxo a des­ ista­ lanxe daqui descubríronlle as intencións e trucción do Partido Galeguista, que tivo un ¡un· acompañárono á Francia desde Hendaya. papel histórico e que teria evitado moitas Ainda que iso tivo consecuéncias contra couas. Esa cegueira deles foi tremenda. esa Piñeiro xa que á volta metérono na cadea. Non séi a quen botarlle a culpa dese fe­ . --Ao chegar a París presentouse a Gira! e nómeno, porque desde lo~o iso non foi ini­ . este·parece que non se cémvenceu. Entón ·ciativa nen de Paco del Riego, ainda que a 1 era foi v1sitqr a lrujo, a quen coñecin. moito e seguiu cega e irreflexivamente, nen do llla, foi senador comigo. lrujo quería moito a nen penso que, inicialmenté, de Piñeiro. ia. El Castelao, pésie a que afmal rifaron en Bos Mais ben penso que de Sabell. Que foi estu­ Aires, e este encarregouse de convencer a unha falta de irstmto político de Sabell. brei­ Gira! para o nomeamento. Desde logo a Sabell foron eles quen o rne­ IS de Castelao emprendeu. viaxe para voltar, teron ao galeguismo e levárono á Acade­ desgraciadamente, ferido irreversibelmen­ mia Galega. A Sabell servírono cegamente. >pois te. Perdeu un ano aí porque en América fa- · rven­ O próprio Sabell ten unha posición polí• cia moito labor e tif1.9 un ha xent.e que o se­ tica preponderante ... Búa, guía, unha xente que daba cartos cando inn e había que dalos, e que editaba libros, facia · Proporcionáronlla eles. Quizá eles non para cousas, e ese ano perdeuse coa sua mar­ pensaron niso, pero Sabell é un home co·n í rua cha e' a sua enferm1dade. faculdades e que sabe aproveitar as cou­ ando Castelao, politicamente, non era un s.as ... 'ª ou home demasiado formado e houbo certos Cando a sua intel'Yención en Trasalba na staba momentos nos que se inspiraba nos ami­ entrega do 'Prémio Otero Pedrayo vostede 1 casa gos. Houbo un tempo er:i queiun eu, outro talaba en preséncia entre outros, de García i fixe­ Bóveda, pero xa ao desconectarse tivo el Sabell, dos gobernadores Civis ... un pouco da de que operar pola sua canta, como era un ali habia unha defensa da identidade na· ague- home moi lúcido en- xeral penso que se de- cional da Galiza frente a unha política que Pola ... ª fendeu bastante ben, con bastantes acer­ a atacaba. "ecia, ~ tos e en Bos Aires fixo moito labor, aparte Certo. E o .único que protestou do que· 1 con- . ro do prestíxio que gañou e autenticamente eu dixen foi Sabell. Ouvii'.'19, ai nda que el 18sa­ u merecía. - pensa que non. Coincidira con aquela sen­ Jemi- ~ E esas discrepáncias das que se ten fála- téncia sobre o idioma do Tribunal Consti­ 3 talar do que tiña con Piñeiro en canto este re· tucional e tiña que faceló. Era a primeira on ás · presentaba ao galeguismo do interior? vez que falaba en público nun lugar como solu­ esr',lo do presente e... o pressnte o mon­ durar máis do que durou, porque desapa­ Esa discrepáncia é certa . Eu teño aí un ha aquel, era un prémio que me daban e tiña e pe- tan de frlcasos do pasado*, porén a xera­ receu o ditador e non deixou sucesión al­ que facelo. Ou estar calado ou despois dade. ción .súa non foi un fracaso, apesar da gue­ gunha. carta de lle dirixiu Castelao a Piñeiro. Non a Piñéiro pero si a un nome suposto que -dunha 'bofetada como supuña aquela sen- · rra, da ditadura, non se transmitiu parte Podia comentar algo sobre o que seria a téncia, que despois foi tamén a_senténcia 113 de daquela experiéncia histórica e daquela era Piñeiro, e dille unhas causas v.erdadei­ transmisión da heréncia do nacionalismo, r..amente treme.n,das. doutro tribun al, tiña que reaccionar. Fal­ deste­ aprendizaxe7 do galeguismo, de antes da guerra e des· taria ao meu deber moral, aparte do inte­ le cou­ Non sei sé Piñeiro se movía por conta . Cuar!lnta anos a borrar o pasado son pois. Como aqui volve a reaparecer e própria. Habia outro tipo, un tal Prá, ou rés político que pudese ter a cousa. Dinme apare­ moitos anos, aparte de que a dictadura ce­ como hai unha certa exclusivización ou conta de que el protestaba polo baixo e Ta­ ao. Só ·algo así, que era de Ribadeo e vivia en Bar­ deu un pouco ·afina!, c~ndo xa c~s~ _non ªP.ropiaci~n. dese herdo desde un ha posi­ celona, e chegaron a pór en entr'edito a po­ fa'll tamén se decatou, pés1e a que non lle 1inos a . tiña resortes. Estes fenomenos h1storicos c1on de direitas7 · lítica de Castelao alá. · · · djn importáncia a ese protesta . 9da en ás veces viven de inércia, e o franquismo Documentación do galeguismo histórico . Viñan Penso que de direitas e de esquerdas. Se Castelao nesa. carta, que é unha carta tivo uns anos de inércia. Quer dicer, que ollamos fríamente o que realmente paou, inspiradísima, panos a parir. Parece que lle que dá unha idea cabal da sua xénese e o asa- se se tivese empuxado teríase desmorona­ evolución, segue sen facerse pública, non o oco.­ foi a única ideoloxia que moveu este país querian tomar cantas do que. facia, e non do. Franco excedeuse na duración porque había ninguén con autori.dade par.a pedirlle ve ·preciso que iso saia á luz? \0 a co­ realmente non houbo unha oposicion mili­ neste período de tempo, desde primeiros >S fuxi- de século até hoxe e se difundiu na Galiza. contas, e se houbese seria unha organiza­ Non penso que teña moito interés esa tante, problema que o favoreceu, pero que ción, seria o Partido ... pero astes torpedea­ 1 barco Para ben ou para mal non houbo outra e documentación que apareceu en Ponteve­ os nosos exiliados non comprenderon. todos se botaron enriba dela. Os mesmos ron o Partido Galegu1sta. Aquí o Partido · •Eva·, Esta é unha cuestión moi importante. Eu dra, porque me ofereceron unha mostra mxeiro. socialistas que antes do 36 eran aberta­ Galegu ista non pudo actuar na clandestini­ dela e eran instáncias-formulárias, de peti­ fixen, penso gue n~ ano 46, un~a vía~~ a dade porque estes caballeros non quixe­ scuber­ París e atope1me amda con mo1tos ex1l1a­ mente contrários, neste período considera­ cíón de inscrición do Partido. rque al· ron que era a bandeira a tremolar ... ron, non só Piñeiro, senón todos os do gru­ Por certo que ao partido puxéralle eu dos, entre eles don Xosé Calviño que era po Galáxia. Aqui veu durante este tempo su lagar socialista e que penso que ainda vive. El ... pero refírome a unha heréncia que se­ nome. O que utilizábamos ·era de Partido tiñan a guía no exilio ... Ramón Saltar, 1rmán do ciruxano Saltar, de Nazonalista Galego, pero estaba en auxe era moi amigo de Largo Caballero, de Compostela, e quixo reorganizar as . cau­ )S, que Aranquistain ... Expúxenlle a miña idea de Hitler e para evitar confusións antes de re- O que penso é que ese galeguismo hoxe sas. Cun dos que falou foi comigo e díxen·­ - matar a Asamblea de Constitución do Par­ que a atitude de non ir á España os exilia­ está resultando un pouco mutilado. Non porque lle que estaba disposto a·que houbese diá­ tido, dixen que non sabia se non seria me­ dos que podian, sobretodo despois da acompaña á elaboración que debe ter a logo e nos entendésemos todos, "eu estou conten- guerra, era un erro. lndicáballe que aquela llor mudar o título porque había xente que doutnna galeguista co que pasou na Espa­ na mesma liña. de sempre, díxenlle, pero se botaba atrás no do nacionalismo por ser abstenci ón alongaba a vixéncia de Franco. ña. Está un pouco desfasada desta monar­ estes señores a min téñenme á marxe de Díxome Rten vostede razón. Lévoo dicindo naquel intre unha marca fascista na Euro­ quia para acá. Voume explicar. todo i[lcfuso da própr{a qat~xia- " .. Pe~ie a pa .. Propuxen entón o nome de Partido Ga- Jelo era eu desde hai moito tempo pero non topo Examinando friamente o problema ac­ que eu era · un dos princ1pa1s acc1on1stas. resposta ou é contrária. A proba é que o leguista e quedou asi. · , raxarme tual ternos unha autonomia mediatizada, Constituiron Galaxia prescindindo ·de min Ao pouco tempo houbo unha comidaa falei con Aranquistanin moitas veces e di sen dúbida. E unha autonomia de coexis­ en absoluto e nun momento en que eu non que non·. de homenaxe a Castelao e despois fumos IS peri· téncia co centralismo e esa autonomia de Paz Andrade no carcere de Vigo estaba aqui. Cando me convidou por pri­ todos ao Café Moderno. Otero subiuse a 1unpos­ Pero por primeira vez na história a mag­ coexistencia a nengun nacionalista lle no.1923. meira vez o Centro Galega de Bos Aires a unha mesa e empezou a· botar una·discur- ~•. nun· nitude da represión desvitalizou totalmen· pode satisfacer, nen pode admitila. Aquí aparente entre galeguistas e non galeguis­ dar ali unha serie de conféréncias, foi can­ . so de elóxio ao porto, un discurso maravi­ lo 10 fio te á oposicion e ficou mesmo como mode­ consérvanse os gobernos civis, que son tas. do constituiron Galaxia. O caso é que eu lloso. Toda aquela oratória e forza lírica de lo histórico, para o que se flxo despois, por embaixadas directas do centralismo, con­ Estaban mais definidos os contornos de naturalmente non puden intervir ai nen fa­ Don Ramón ... Ocorreu que todos, xa algo. ita anos, exemplo, en Chile ou Arxentina. Quer di­ sérvase un gobernador para todas as pro· cada partido. Os socialistas, por'exemplo, cer mais nada. alegres, -acompañámos ·a Castelao e indo 'lnde en cer, a selección, o peinado da povoación vincias, consérvanse as Deputacións, os Eu vin que xa iso era unha espécie dde por Michelena pasamos diante de Telégra­ toda ... non-eran galeguistas, non se lle podia f?Jar esente e axuntamentos non receberon máis auto­ diso e ao resto tampouco. As cousas vme­ fisura, de cisma ,que se tramaba aí, e non fos. Vexo que dous dos nosos amigos, :eceu na­ De todas maneiras isto foi unha metásta­ nomia da que tiñan, penso que isa hai que ron asi e chegámos a esta situación sen lle atopaba, nen lle atopei nunca, explica­ Xoaquin Maquieira e outro, suben as esca- . ade7 se de Alemaña que foron quen realmente retificalo e darlle á autonomía outro conti­ que saíse dun pensamento elaborado pre­ ción; ·pero eles esa causa praticárona deli­ leiras e póñense a redactar un telegrama :oñecela. endureceron a guerra. Aqui entraron os do que non ten, no que as estruturas do ­ viamente, senón pola forza das circunstán­ beradamente. Antes de vir Saltar, aló polo pedindo a independéncia da Galiza para centralismo desaparezan. Non sei se até o 55, chegara xa Colmeiro que era moi ami­ or e ob· alemáns co seu paso de ganso e a suas cias, das posicións que s~ foron adopta~­ enviar ao Goberno Central, e que o telegra­ brigadas. Estaba non só Hitler senón Him­ ponto de eliminar radicalmente as Deputa­ go. meu pero tam én deles. Con Colmeiro fista non llo quer retransmitir. u ustedes es­ 1de. Pero cións ou transformalas, iso seria outra do, algun_has pouco meditadas. Ad~ma1s na Espa· mler, que era un sátrapa feroz, e foi culpá­ - houbo xente que tampouco ... que se1 eu ... xa se despácharon a gasto. Para rñin que tán focos", dicíalles. Ante as protestas e que lle bel do que se seguiu aquí. Ao princípio foi cuestión, pero o que non pode existir é que non se conduciu como era de esperar temeron que, despois de morto Castelao, como non sabia por onde sair di ªademais 1 unha estrutura centralista dentro doutra eu ía me levantar coa xefatura puramenté' 1 que non un modelo fascista totalmente. que se conducise. non ten firma"; Hiso pónsefle", "eguen fir- creo que Aí no ano 1948 ou 49 pudo terse remata­ autonomista. Pero diso eu vexo _que non teórica, cousa que é absurda porque non . mar, retrucou: »Jorge Manrique , díxen• orque se do .se a reacción exterior fose máis inteli­ se escrebe, nen se pensa, nen se fai am­ Toda a sua xeración dá unha sensación había lugar nen esa foi a miña intención. lle eu. ªPois moi ben, mandarémofo en­ unha fic· ~ente. Non foi, claro, culpa dos nosos exi­ biente. A máis tardar, terá que se plante­ de homoxeneidade, non mostra fisuras De todas as maneiras toda . solución era tón". No ínterin veu a policía e á mañá se­ xar. sempre mellar que non facer nada pero, alidade e liados, senón dos próprios aliados, da In­ cara fóra, nunha série de fu nd a- por exemplo, chegouse ·a que cando empe- guinte tivemos que.ir onde o Gobernador, glaterra, da Fráncia, da Alemaña Federal ... O Estatuto do 36 tiña unha institución ~uestión que era un coitadiño, e que nos recebeu e que era moito máis democrática e funcio­ mentais, pero na prática vense diferéncia~ zaron as reurrións da Xunta Democrática iorrendo, Se tivese habido un movimento de apoio moi notórias na forma de conducirse poh· non ·apareceron por nengunha parte ne11 nos dixo de entrada "non se preocupe, efectivo aos nasos exiliados por parte de­ ·nal de que a de hoxe. Era que o. Presidente non vai pasar nada, pomqs unha 'múltita' iparec~ n.­ ticamente... · quixeron saber nada. Fun eu que tiven que obxect1v1· se~ estados isto teríase descomposto ense­ do Goberno galego elexíase, non polos e roáis nada, ao firmante do telegrama". E partidos, senón por todo o carpo ele1toral, Realmente esa diferenciación ten duas marchar a París ou a onde fose, custeándo- ue se fa). guida, pois aqui a xenté estaba facendo as dígolle eu upero mire vostede, e que o tele­ 1 m.aletas para marchar. Pero noíl'o viron os por votación directa. lsto é moi importante, partes. A primeira foi cando Castelaou me as viaxes e as estáncias, e tiráronmme grama firmábao Jorge Manrique", e dí o ir desgra· marchou para Extremadura, por ünha re- · o pasaporte e a meu fillo por ter os mes- nte activa aliados, nen Churchil.I.. ' porque entó~ e.scollíase ao home májs ca­ · gobernador "pois f'J10Í ben, home, pois a nia pasar paz e adema1s ao home que pudese exer­ presália política de Emiliano lglésias. Nese mos· apelidos, e eles non asomaron por Jorge Manrique ". Ou sexa que Jorge Man­ Oue contactos habia co interior, coa · cer funcións moderadoras, funcións de alta ponto surxiu o que se chamou Direita Ga- nengures. E iso foi un erro tremendo deles ntimentos xente que non se exilara 7 rique foi multado moitos séculas despois ó eStalan conducción .política. leguista que foron u~s elem~ntos c~mo · e éo dano de inutilizar o Partido. de morto polo Gobernador de Pontevedra Habia fóra unha posición subestimatória Arredor do Presidente actual da Xunta Filgueira Valverde, ~a1 quen di q~e Rl~~o Por que ere que foi t.odo iso por pedir a independéncia da Galiza. Je estalen -ainda que non esta claro- Martmez.. T1s- .orbitada. da España. Non nos daban categoría. Nen hai unha série de galeguistas que viviron Inglaterra, nen Fráncia nen quen manda­ car, Xosé Sesto e algúns ma)s. Pero cando . Por falta de visión, non por maldade. o tempo anterior e que hoxe din no ·cente· A conversa ainda pódia seguir polo fio ba~ na Europa nen tampouco os Estados nário de Castelao, \Ue *se Castelao vivise a campaña do Estatuto volcarons~ ,a favor, ~on sei se. por antipati~ , persoal comigo, amos nós. Un1d~s. claro. Aparte de que Estados Uni­ e ainda asi sairon cousas nos penod1cos e. amda que 1so sexa apariencia, porque se- que a infadigábel fortaleza e .unha memo­ aprobaría todo isto , e iso está por aí pu­ ria que produce asombro en calquer inter­ dos tiña unha militáncia exterior frente á blicado... · Castelao tivo que facer declaracións, que guen sendo amigo_s .meus ~nunca me, ~e- ·Rusia pero non frente ás dictaduras que están na colección de A NOSA TERRA, · mostraron o contrario. Hab1a unha polit1ca locutor, leva .Valentin Paz Andrade. Pero que no~ A quen te retires? Penso que disgracia­ contra estes elementos. Foi o único amago · · de facerme unha espécie bloqueo cultu- nos seus libros, na lembranza colectiva da o i repeti· non sexan a rusa. A de España, se os ~e EEUU· quixesn, teriase disolvido rapida­ damente nen iso. Coido que este home de cisma que tivo o galeguismo e xa con ral. FacíasQ. un número de hof!lenaxe !I Galiza, fican xa .para facer honor á obxecti­ mente, pero esta xente tiña medo de que non ten nen9un galeguista ao seu lado. carácter formal. . Otero Pedrayo e non se me petJ1a colabo- vidade que, como el nos di, empeza por nesmo pe· Non sei se Pineiro e algun mais... · ser realidade e "se ñon se di a verdade a/i­ ente unha fos~ un salto no valeiro, que non houbese Piñeiro naquel tempo· non contaba, .d~- ración pesíe a que s~bian ~a miña int!mi- aq~1 forzas dabondo para a rexéncia .do De todas maneiras hai unha crise de fi­ bia ser novo. Estaba en Lugo e pres1d1a dade con Otero; fac1ase outro a Cuev11las méntase unha ficción, que pode ser pior coñeza o guras e valores, explicábel polos cuarenta unha xuventude do· PG. Despois empezou e tampouco ... e outros moitos que se fixe- que a realidade e que, sobretodo, non é que debe pa1s e realmente, desde o ponto de vista deles, explícase pero non se xustifica. Foi · anos de opresión pero que son un obstá­ a ter intervencións, incluso cando nemea- . ron. Só unha vez que Grial dedicou un nú­ verdade". un~a grande falta de visión, pois o fran- culo grande para·que as causas marchen. ron a Castelao, Ministro da Rep.ública. l!léro a Castelao ~in que re~reducian un a~- GUSTAVO LUCA DE TENA " quismo, ou calquer ditadura, non podia Nos anos 30 non habia tanta confusión ' Castelao estaba en Buenos Aires no ano . t1go meu xa publicado a ra1z da sua marte, XAN CARBALlA A•ounau 10/SOGIBDADI Nº 316 - 22 DE MAIO DO 1987 Proposta unha ·Rlataforma ROia industrialización / . 111 Congreso da INTG entre·a división e o · avance

O consenso alcanzado viña sendo habitual. . necesidade de concretar e efec­ necesidade de facer converxer cións Laborais da Galiza. A entre os dous sectores . O novo organisr:no de máxi- . tivizar os distintos aspectos "as loitas contra o peche de criación de orQañismos e insti­ predominantes na INTG, ma dirección da central estará - comprendidos no Plan Gale~o empresas, coas mobilizacións tucíóns labora1s. de ámbito ga­ para a aprobadón do. formado por Xan Carballo, Ma,. de Emprego que o leven mais . estudantis, agrária, etc.". Xun­ lego serviria de apoio á loita nuel Mera, Xesus Seixo, Ra­ alá da simples consigna. to coa criación dunha frente ou que tradicionalmente ven le­ 1riforme da executiva, asi món · González . Losada, Silo plataforma de carácter táctico e Tamén se sinala a necesi.da­ vando a INTG a prol dun marco como para a apresentación Castro; Salustiano Guerra, conxuntural que loite contra o de de criar unha plataforma galego que relacións laborais. dunha lista única para o Xosé Manuel Iglesias, lgnácio pacto social. Nestes termos si­ pola industrialización da Galiza Na clausura do congreso in­ secretariado nacional (que Martínez Otero, Enrique Viéitez nálase a posibilidade dun acor­ que agrupe ao máis amplo nú­ tervirian representantes do sin­ contará con cinco e Miguel Campuzano. do coa CXTG, ampliábel a dicato b~sco LAB, Sindicato da mero de sectores., baixo un­ ccoo. . . · membros da UPG, tres do programa mínimo, cara o de­ Administración Pública do Por­ A ponéncia aprobada pola PCLN e ·dous · senvolvimento dunha ampla to da CGTP-lntersindical portu- · Plataforma pola · INTG fai fincapé tamén na ne­ independentes) non se viu mobilización que arrinque con­ guesa, Unión dos sindicatos do industrialización cesidade de ter preséncia nos cesións e obrigue a replantexar Porto da CGTP-IN e CCLL Es­ reflexada na votación das org~mismos tripartitos (Función Na ponéncia de "acción sindi­ a política do goberno central e tando tamén invitadas delega­ demais ponéncias que pública, lnserso, Smac, Cges, cións da CXTG, ERGA e das or- · cal~' - aprobada, no apartado dé- · da Xunta. alcanzaron resultados moi etc.), así como o apoio á cria­ ganizacións políticas BNG, divididos e acordes co dicado á situación global, detá­ Chámase tamén a atención, llanse os importantes benefi­ ción do Consello Económico e UPG e PCLN. na mesma ponéncia, sóbre a Social ou do Consello de Rela- ambiente de extrema cios bancários, en contraposi­ M.V. tensión que se vivia neste - ción coa disminución do poder 111 Congreso da ING, adquisitivo dos traoalladores, a celebrado os pasados 16 e perda de emprego ou a preca­ 17 en Compostela, coa riedade no traballo. A situación asisténcia de algo menos da economia galega concreta­ .de trescentos delegados. ríase, por exemplo, na diferén­ cia entre entradas e saídas en En base a unha modificación conceito de capital e rendas aprobada nos estatutos, o novo mixtas que no ano 1983 foi ne­ gativa para Galiza en 53.468 secretário x~ral ser(! eleito po­ millóns de pesetas. · los dez membros que compo- . ñen o secretariado nacional e No·traballo ·a desenvolver até non polo ·congreso t¡:¡I e com~ o próximo congreso sinálase a

afondar no sindicalismo na­ cionalista e de clase ou se te'" mos que, dalgunha maneira, Xan Carballo mermar, en funciqn dunha po­ lítica qe alianza, a nosa pró• pria capacidade· e a nosa pró• pria operatividade como cen­ tral. Que diferéncias existen no to­ cante ás relacións coa CXTG? As diferéncias están en parte en que se deu un proceso de ruptura praticamente hai dous anos; · hai toda un ha dinámica sindical diferenciada nos últi­ mos tempos, esta diferenci_a­ ción mantívose · tamén nas eleicións sindicais. .Avanza­ mos de cara a unha unidade de acción conxuntúral, non.só coa CXTG, á cal lle propuxe­ mos xa no mes de Febreiro Vostede foi até agora o secre- chegar . a acordes pontuais e . tário xeral dá INTG. Por que sen· embargo esta central op­ non se elex·eu este cargo no tou 8ºr convocar tamén a congreso? CCO . Partindo desta situa­ Eu non s·ei o alcance desta ción anterior, do que r:ion cabe · medida, de todas formas his­ dúoida é de que houbo dife- crer firmemente que o noso debe dar para, por un lado, re­ toricamente, dentro da INTG, . réncias. sindicais e políticas proxecto sindical é válido e matar con todos os resquemo­ houbo unha eleición da secre­ profundas coa CXTG, no seu que non ternos que ter medo res que hai do pasado e por tarra xeral en congreso. Eu momento, que materializaron Manuel Mera nengun en_contrastalo co con­ outro que é a mellor maneira creo que se está a mermar, a ruptura. · . xunto da sociedade e con ou­ de que vaiamos conxugando e dalgunha maneira, o que era Se o tempo .e a prática de- tras alternativas sindicais. Des­ vendo que cousas ternos en a figura en si da secretaria xe­ . mostran que esta unidade. é de esa opción ser capaces coas comun. Nós non vemos este ral tal e como estaba concebi­ posíbel, entón estaríamos vol­ nosas alternativas de xuntar­ proxecto corno algo que irnos da até agora, por canto axuda­ vendo ao pasado, no sentido nos con cal9uer outra opción sair con el pasado mañá xa, ba en moitas ocasi(ms a unifi­ de que o proceso de unidade sindical, a mveis conxunturais pero tampouco o vemos tan lo­ car posicións e eu espero que, do sindicalismo nacionalista por exemplo con CCOO e coa nxe como para que non se ainda que non fose elexida en se forxou desde o ano 79-80 CXTG, e dicerlles: señores, po­ poda efectivizar nun periodo congreso, a funeión da secre­ en base a unha unidade de ac­ démonos pór de acordo sobre relativamente non longo de taria xeral sexa a de tratar de ción na negociación colectiva, o tema da negociación colecti­ tempo. Claro que isto non só unificar, como foi na experién­ etc. e posteriormente foise va e nós entendemos que hai depende da INTG, senón ta­ cia histórica, as distintas co­ mantendo co critér.io de vincu­ que facelo desta maneira, mén dos debates que poda ter rrentes. lación da loita de clases á libe­ como ternos seguridade de a CXTG sobre este tipo de te­ ración nacional. que ternos, tanto iniciativa, mas. Que co·nclusións destacaria como. un proxecto para iso, deste 111 Congreso1 non se está neste momento eremos que en gran medida Non se est6 na INTG ante o ris­ Houbo un debate profundo e perto dunha nova ruptura? iso nos vai beneficiar ao sindi­ co dunha nova ruptura? forte sobre a conceición da Ademais de que pudese haber calismo nacionalista. E no que A miña impresión persoal é central sindical e a experiéncia diferéncias . políticas ijlobais significa xa acordos menos co- que non estamos perto dunha histórica do sindicalismo na­ · nos últimos tempos, ha1 situa-. . nxunturais e máis profundos, ruptura. Non hai razón nen ne­ Por que non se elexeu secretá­ cesidade dunha ruptura. Pri­ cionalista até esta data. Den­ cións que xeraror;i unha ten­ rio xeral neste congreso 1 eremos que a respeito da tro das duas ponéndas que sión bastante grande como foi CXTG nós ternos que ter unha meiro porque a central sindical Nós pensamos que esta é unha é un proxecto amplo que admi­ foron obxecto de debate habia o proceso da coordenadora central sindical plura1 e no fu­ atitude e unhas relacióps que posicións que podian chegar a sindical galega que era un sexan de preferéncia. E unha te as distintas maneiras de turo eremos que debe selo tan­ pensar e onde inclusive, por ·unha síntese, porque se nas proxecto de confederación to ou máis. Entórí o léxico é central sindical que ten o mes­ conclusións e na ponéncia ofi­ coa CXTG, a nível de. dirección mo ámbito ca nos, que coinci­ parte daquelas forzas que po­ que· dentro. do secretariado vai . dan ser maioritárias, hai unha cial se recollen toda unha sé­ nacional sen que isto se· tras­ haber sempre distintas corren­ dimos en moitos aspectos polí­ rie de pre~up,ost!JS do 11 Con- ladase claramente ás bases e ticos e sindicais, ternos tamén conciéncia de que non se debe .tes de opinión e que elexer un utilizar abusivamente esa . greso, o lox1co e que se .pro­ se analisase nun congreso. cargo en congreso que colo­ diferéncias noutros aspectos, fundice tamén neses temas, Por iso a catro meses desa si­ non queremos obviar iso, pero maioria. Sabemos que · hai . que a unha desas cé>rrentes xa compañeiros, grupos, non falo · porque a situación evolucio­ tuación o· congreso estivo en­ de facto por riba das demais eremos que cunha maior rela­ nou desde o 11 Congreso até volto nesta tensión. Eu creo ción prática e efectiva pode sequer de tendéncias, que ai~ ­ non nos parece que é o mellor da non se acostuman a conv1 - hoxe. lso poderíase recoller que todo o mundo ten inten­ método. Pero ademais quere­ nascer algo, que é mbi necesá­ ver, a intentar que . as outra ~ · perfectame.nte, se houbese ción de avanzar na unidade in­ mos pór os organismos colec­ rio, como é a existéncia no fu­ vontade de síntese, por parte terna e .isto é o que desexa­ turo dunha só central. Este é opcións que poda haber aq~ 1 tivos por enriba das persoas e dentro, teñen igual direito lexk dos defensores da ponéncia mos e penso que é unha das debe quedar . reflexado ade­ . un dos pasos fundamentais, oficial. Non foi asi; e a vota­ cuestións máis· importa11tes e eremos, para que haxa un dia . timo que outras. En todo caso, ma is que o papel desa pers·oa cal é o camiño mais acertado ción que houbo dentro do pró• . que 11este sentido, se ben depende das resolucións que · na .Galiza unha central que prio congreso foi dun 45 por pode haber diferéncias claras sexa hexemónica, forte, capaz para cambiar este país, e para tome o organismo. Cremas servir fielmente aos traballado­ cento a favor da ponéncia al­ e o demostran as votacións, que neste aspecto a central vai de trazar ela só e en si, lo1tas ternativa e dun 55 por cento a , tamén hai o interés de conser­ contra a patronal e lograr éxi­ res .dirao o tempo. A nós paré­ avanzar moito no que a senti­ cenos que se por parte de to­ favor da po·néncia ofitial, co var a INTG como ferramenta do democrático se retire e in­ tos. Daí ven unha proposta gue cal o congreso se most.ra pra­ histórica do sindicalismo na­ facemos, que é a da Mesa Sin­ dos os compañeiros que ~sta ­ clusive evitar calquer tipo. de mos en organismos de ticamente dividido en canto a cional e de clase. Eu creo que, vícios no traballo. dical Galega, proposta que par­ ~1rec ­ certos eixos de actuación, non entre os compañeiros que le­ te de duas organizacións que ción -que creo que ~iso IJl)OS tanto no futuro como en canto vamos tantos anos traballan- Que conclusións destacaria do son soberanas e· que seguen coincidir- hai unha intención a se ternos que avanzar forta­ . do xuntos, e que foron elexi­ Congreso? sendo independentes a nível de ii encauzando todas estas lecendo a própria ferramenta dos para o secretariado nacio­ Eu creo ·que a decisión máis organizativo. Penso que iso é Qpinións equivoca~as, eremos que é a INTG, se t~mos que ~a · 1, asi será. importante do congreso é ~: de un paso,.; in~er~.é,E i~ que s~ que o pod~~~s c~ns.egu1r: ., .. A ;ti­ ~a- 1ita le­ rco is. in- sin- ESPECIAL LETRAS/87 1 da ,or- . rtu­ ; do Es­ ~ga­ • or- · NG,

M.V.

J, re­ emo- 1 por neira 1do e 1s en este irnos á xa, an lo­ >n se 1rlodo o de on só )n ta­ da ter de te-

to rís• ;oal é dunha en ne­ a. Pri ~ indical 1 admi­ ·as de •e, por ue po- 1¡ unha :e debe

1 esa Je · hai . on falo ¡ue ai~- 1 conv•- outras · er aq~i ito lex1- lo caso, certado e para ballado­ :)s paré­ e de to· ue esta- 10 direc­ so irnos 1tención as estas eremos J~ir: INQUERITO. INFORME .DRAMATICO DO TEATRO GALEao··.

ALBERTO AVENDA~ Pero est"a é o d.iama deste país: temos ·que collar oritmo Dieir primeiro que o teátro ga­ do mundo desde nós carecen­ lego se define por ausencias. do. de referencias propias. E 0 E de entre estas, a dunha tra­ teatro galego comenza a co­ dición consistente é que leva llar ese ritmo nos anos 70 o peso da zafia que hoxe se coas xomadas teatrais de Ri­ soporta. A Galicia, país des­ badavia. Desde os 60 algo es­ cabezado culturalmenté por taba a cocer en Europa, eran antonomasia, transmítenlle a · os anos- das formas diversas súa propia vida en diferido · de teatro: Grotowski, Brook . desde hai tanto tempo que as o Living Theatre ... O Estad~ propias deficiencias chéganse Español ferve no 70 co "Tea­ XÁN· a xustificar dicindo que son tro Independente" e Galicia cousa "do poste". A falla de engancha ese carro con opti­ tradición teatral en Galicia, · mismo e boas intencións. Son CEJUDO, ·ten que ver coa ausencia dun­ os anos da precariedade in-· compoñente da ha burguesía propia que xe­ fraestructural e da airalancha _ equipa t~atral nerase unha vida cultural au­ dé grupos. Os anos do teatro , Moucho Clerc tóctona. Pero seica aquí por de Blanco-Amór, de Euloxió non haber, ·nin diso hQull.o. _ Ruibal, do Teatro Circo da Co ~ Baleado-UD pro:acto (burguesía, claro; porque ·ga- - ruña e da aparición dun dos teatral como u.aJaa legos· hainos por mill~iros e textos máis interesantes, dra­ eqalpa a.a que englobe colonos en Buenos Aires). mática e literariamente falan­ acto.... , director • Porque non se trat.a de inven­ do, da dramaturgia galega: COIURIDW plútlco ·púa tar historia cultural propia Dado e M. Lpurenzo, datan a rio ou de "Os vellos non de- . "Laudamuco señor de ningu­ abordar espectáculoll de onde o qué existe é ·ª crómca aparición da dramaturxia ga­ ben de namorarse" ; algo irre­ res" de Roberto V. Boláño. dlñlntu caracterúdcaa. da destrucción, o esfarela­ lega a mediados do XIX, coin­ cuperable "per se", a pesar Logo acaba a efervescencia, Deatro deña equipa q11e mento histórico, a supervi­ cidindo coa publicación do de que as onomásticas abri­ aparecen ou permanecen un- comtltuimos ao 81 co vencia,. o final da vida en di-. primeiro texto.·Desde entón e guen a dicir ós catedráticos . has cantas compañías qtle · aome de lloac:bo Cien:..· recto. De aí que, por un lado, deica hoxe pódese afirmar qtle é unha obra· mestra deste tentan a profesionalización· e, partimos dllllha as rifas dos pescadores gale­ que a cantidad.e dos textos século. Bótaselle unha ollada de -golpe·, reinventada a Auto· prefenada -ra1 pola gos e portugueses no río teatrais galegas é máis · que ó teatro -tan só ó europeo-­ nomía, a política de Centro tnudcomécUa e g6stanos Miño ou os nosos Antroidos discreta e a súa calidade, en da época e "Os vellos" que­ Dramáti,co tende a absorber - upec:to particular pertenzan máis á categoría liñas xerais, tan discutible darían relegados a simple xo- esas compañías incipientes que 6 uaba certa mistura da antropoloxía cultural dun que OS. fai irrepresentables . guetiño de provincias (e que con engado dos grandes me­ de a6aeros. O aoso país qtie a unha tradición tea­ hoxe. Mesmo os nosos cumes me perdoe ·o seu respetado dios, dos grandes presupos­ proaecto 6 moatar tral propiamente dita. Tanto é teatrais hai que reeséribilos autor, o noso máis importante tos. Esta é a realidade do tea­ •peetáeulos así que os nosos investigado­ drámáticamente, caso dun . intelectual e político naciona­ tro galego e a súa paradoxa: res e homes de teatro, F. Pi- Cunqueir9 fortemente litera- lista). · a opulencia non trouxo a calf· - . · · Centro Dramático Galego - · pres.enta A POUSADEIRA de Cario Goldoni . Director: Xan Cejudo ' Aula de· Cultura (Caixa Galicia) Santiago Venr~s 22, Sábado 23, Luns 25, Martes 26 d~ Maio ás. 20,30. horas Venda antecipada de entradas na taquilla desde 2 horas antes de cada funci6n '

~ . . - ~ . . ~ . ' - ~ ·. · . . : ~ . ,' . ·· .. ; - . ·. ' :·' ' • ~ - • ' • .) , - , _: .. • • - - ~ • • - • • •• • 1 - • • t ~ _,_ , .

' . ·Y. , r • ...... Y ., &'1111& !DI& . Nº 316 - 22 DE MAJO DO 1987 ESPECIAL LETRAS/87 13

7 - ·dade. A presencia dos gran­ frutos afilados no pasado, era des medios -por fin unha au­ algo' incipiente; sigriificou o sencia Sl,lperadá-, non con- primeiro paso para a neutrali­ INQUERITO . seguiu a sensación de-norma­ zación dun feito, o teatral, lidad~ cultural no· eido teatral que é en esencia algo diná.JÍú:­ e nin. saquera xenerou espec­ co, diacrónico, que· vai co co.t_ ...... _ tempo e que· é sempre resul­ táculos competitivos en rela­ .... B.'t , ...... ción· con outtas culturas. Por­ tado dunha demanda social. 1Sti:t que o teatro da Ad.m.ínistra• Pero. Galicia é un deses luga­ - ...... T ... T-91!1 ;mo oión é un "invento que non res onde as casas se comen­ pi ...... :en­ zan polo tallado -por mor: da _et!•pt•l:lllÍ ...... _ . parte -da análise da realidade ,, • ileC. qli1k•• - E o e que se define, wiha vez · ~huvia, ·seica- e a absorción co- máis, poi:- ausencias: e de1en- · dos · principais reductos tea­ -tna• hº 8 o 'c •• . 70 .. Dd6lllO ...... ,.- tre estas, aquela dunh~ políti• trais galegos por parte da Ad­ Ri- ...... tnll ca teatral coherente. ministración . Autonómica, Jll"6pdo ...... _ . es­ Hai que partir-de que o ac- · para crear un Macrocentro 1 .•• tran . tor galego é un artista autodi­ Dramático, significa pc>ñer o ...... , . • o,.. reas dacta, moitas veces· carente tellado ali onde non se sabe de~"•pas ook, de ínformación e referencias. poñer ou non intéresa cons­ hp-tf&gw. 0.tH•H · ;ado Oue afrontar ·a formación de truir os alicerces do edificio. ..._cada ----- . rea­ actores, directores, profisio­ O descabezamento ctiltural slna de -•l'áclo ..Calar. licia nais da escena en stima é un deste país ten qúe .ver tamén lllto ' ... polu pÑpdM >pti­ elemento fundamental do con. este tipo :de políticas feí• condld6• Ya Son concepto· "política teatral". tas "desde arriba", pero cun­ ...... cl6. 1 in- Oue o traballador do teatro ha novidade: agora execútase ~­ 1cha empect6Cldo9...... en GaJ.iciil vive nunha soeie­ no idioma da tribu. .. 1atro dade hostil, no sentido en Non quero rematar sen cer­ O...-~lat.11••- - .oxió que é unha sociedade que ten ta dos~ de empirismo. Sen di­ - met.Doe - ..... LCO-: _ - . moi pouco contacto con esta cir que é le~timo que os ac­ ...... dos actividade cultural~ Que o pú­ tuais profisiqnais do teatro .tamo. trahe•mdo m - dra­ blico galego é un mal público; esixan á súa subvención, o Jll'Ollecto ... llan­ pero non só porque non acu­ apoio da Administración ó ~coi.o- .ega: da 6 teatro, senón porque seu traballo; a potenciación ...... ~...... ngu­ cando vai non ten capacidade . das compañías etc. Pero que cospapela ...lef He láño. crítica, non pode contrastar e non pechen os ollas 6 proble: -ncia, "traga" ou rexeita sen máis. ma da demanda social de tea­ polomuc:aUnos --aao --··­ eleDco 11.o. i un- Oue o teatro é unha linguaxe tro en Galicia. Que a política . ._... - collag9 llO ... c¡Ue que se aprende, u~s códig·os de Macrocentro-visita-vilas aplonanm• o -11...... • ón· e, que son parte da formación que monta algo coa cóartada Upecto9 \uto­ ·cultural dunha persoa e que de ."crear un público" é un es­ melodram6tlc:la. • entro esta ten que empezar a ad­ pellismo cando falla o traballo ~coa. orber quirilos desde a base. A au­ de base· do que. antes se fala­ Noqae•nflna09 entes sencia dunha política teatral ba. Que o presti.xio e calidade lacoavealeat'e. teAo ... ; me­ desde a Ad.m.inistraQi.ón que­ futura do noso teatro está en dlcer qae DOD SOD taato upos­ da patente tamén no ermo relación'dfrecta cunha política de prodad6a como de :::> tea­ cultural que son as escolas teatral de base hoxe ausente.· cHRdbad6n. Nds-t doxa: neste aspecto. · E que nesa política estarán . pedir cartcNI, c:ftcUto., l calf- A institucionalización na todos -implicados, induídos os etc., para facer an década dos 80 dunha activi­ que ·agora non teñen subven­ 99pectácalo ...... ,_. dade que, s_e ben dera os seus ción. . D ' ''O teatro tamén na casa cos li.bros do Centro Dramático Galego" Edicións herais de Galicia.

enfermo imax-inario Moliere pousadeira _ _Carla Goldoni Almas perdidas Xos.é Cerrneño As tres Antón Chekhov

.eg edicións ~~rai? qe gal!~i5? Al 14 .ESPECIAL LETRAS/87 Nº

INOUERI.TO · DOUS MODELOS

- p.ópdm cln:aftos .. t8abo ... IUqlclaa ...... • . DE. ; · · ARQUITECTURA. - ·TEATRAL...... , ...... dllltdbalr. Cue .... . - ~-fetMD• -tldedM coatretantes. &a1 de f91to c:arác:la de lafraednlt.,., .-. 1ocala, ... --- téc:DICOll. o - ...... actor trabaUa ..,...... adeiaab -.... upecto9 :d• liltead,... • non pode dedlcane ..c11u1vemeate ao ·que Mda o ..U. A pdmelra · defliilc:lóa de arte - MgUDClo o dlcloaárlo de liada llOlbier 6 a de co •ehOldede e niaiia para vi1 facitr ben upba co.._, .• m1 para ter babWclade bal es que tnballar amo. Isto en vale tanto para o actor trs como·.,.... o· técnico. dié Preflrlrla gutar· a . te1 metacle ·do que e:uaa·"ª réi . •pectáculo ea im pnpara~a física e vocai dOll actont8 aate8 ca ea - Un aparatotddade célllca. pú M~ ra ref se C8) biC gié arn val ser de da' na pa! ten é e . Salón de festas do Gran Hotel der Mondarfz. Balneario. gal i cor: MIGUEL· trei MANOLO DA RUA · tadó en p~co's . prlvados, ·co- ·do teatro. aristocrático dos sé- .- ·~oq.elo aceitado polas novás na . CASTEL.O rretjores, .. etc., todo un siste- · cúlos.XVII e._XVIiL N·este_Úpo burgue'sias. da Coruña, Vigo cei< t." DOUS MOl)ELOS DE M':" · ma "de .espá<;:ios subsidiários · de teatros vai .deserirolarse a ou Pontevedra. Desdé ·o tea­ son director e crítico QUITECTURA .TEATRAL. . que· reforz.an :º ca:ráctet ·ritual · idade de. ouio ·do teat~o b\.ir­ tro· de Settéµo, instalado no os e social da ·festa teatral, pro- . gués _dcp sé~o ~- . "foxo das murallas". da Coru­ Na orde laatÍtucloDal ·Os ·homes a Ilustración.do sé-:- · _duto diil . exp~érieia teat:ral · ña de 17.67, até o grandioso Ne~ peDllO Dwl prox~o .. culo XVIff valorizarori ó- teatro : i barroca; .a xerarquización _do 3. cantó de. cisne do modelo: o Gal teatral lia medida ea qile c.orho a "escola de. .costu:in:es" ·. se:u mundo e· da festa privadá ;Na Galiza .tamén será este o. •lGarcía Barbón" inaugurado teat tea que ab~r u . como un ben s9cial e cultural · Slilón Doré, ACoruña, 1911. · ·en Vigo en 1927 e deseñado que necesidades e Ot1 gastos -.ilecesáiio . para . a '· crecente por Palacios a semellanza do corr detodáu~ . · burguesia urbana. Tam~n por teatro da Opera de París. Os dad c:omuaidade.. Tea de prinieiia ve"z, · no XVIII'··planl:fí:• düerentes "Principal" levan­ cas estar baaeado auaba .. - case o creciniento urbano e tados na Galiza ao longo do ca ir polítl~- teatral. coereate. ·nos pla:ns de ensanche d~s ci­ XIX ser~·o ponto de em::on­ dad dades· .europeas figura . como tro dos acontecimentos artís• pert É .predao polo táato,ter - ticos, políticos e científicos "Sal coata da formación dos un obxectivo pri6ntári.o o ha­ .Qilitamento· dentró da cidade, . (los galegos do pasado séeulo "Me ,proflalónaia e para isO e parte· do actual. Como cU "Dü ·Hrla predao a crlaclóa . dt!n edificio. autónomo e mo­ numental significtívo, : para Otero.Pedrayó do Principal de e "l dunba eacola ou laatltuto nas - de ·artes Cialcas, &i - qu-e . e¡npresários· da. revolu­ Ourense: "ali era o único lu - ción · industrial, intelectuais; gar oride ser ·percibía toda a tect· Integración ·aOtl fica programas e.COiares da ·. comercia~tes" e artesáps dis­ socied~de otirensá". do r .asignatura .do zo9o _puxesen ·dun luga.r de encém­ . dramático e a protección fro .. de ócio . c(.)~Partido. Interiormente os teatros de il 'do teatro afelzoado aal galegos rivalizarán nas deco­ .. raci6ns, realizadas polos. pin­ .comoasmdaa ·2. O .TEATRO "ALI.A ITA­ tore·s mais famosos, . ·desde en económicas áa LIANA'.' (S. XVIJJ.e XIX) · aaoclaclóns de-vldños, Italianos .co_mo· Lucini, mo ".¡:to- "Rei ...... - salia. de Castro" da Coruña, "Pril centros vlc:lñala e centros o modelo construtivo_ que 'se de emlno. Outro ·capítulo · até as fermosas pintw:as . de · "Pas utilizou : pa:r:a a construción Parada Justel no Ptjllcipal ou ~ "Vill serian as subvenclóns áa. dos teatros do · século XIX .foi com.,.ñl&a privadas e a ·rens·án. No seu. aspecto exter• "Gai Institucionalización de o que ~gora - chall\amos: rio cáseque tOdos adoptart un" me, bolsa• paria os dlferenu. "Teatro alla Italiana". Un mo­ ar de profunda · gravidade ·e ' Noia proflslonals do ·meto de .delo q\le. ten unha arquitéctu­ respeitabilidade ,que lles ven de 1\ cara á .ampUaclón de . ra própria, .CQn .técnicas Codifi­ dado polo recobrimento neo­ mas cadas· por experiéncia's xa en­ ~cas e coñedlilentos. clásico. nent saiadas desde· o Renascimen­ to, especialmente. e~ "Fráricia Os teatros serán o ·reflexo No álnblto proflalo8'll, e Itália durante· o XVll. ·e da soéieda:de na que se asen­ Os cos 1 o teatro .g&lego · XVIII. . . tan, hoxe· residuos dun mun­ caracterizase boze pola do imaxinário, produtos. dun truci1 fruta coloDlzaclón e a auséncia O teatro "alla italiana" é o ·tempo que. é i.i-rep~tíbel; . e de tradlcló~. de cara a . resultado da iensiÓn ent~e norm polo tanto dignos . de perma· tir de . criar esa tradlclon é . duas tendéncias: por · uilha nén9ia pa~a as xeracións futu- banda . a .sua planta ovai ou a sua preciso potenciar a ras. · búsqued• de formas circular, qoa .división entre ac­ . . tónic autócto~, por fuxlr'de tores e espectadores é \lDha 4. os TEATRoi . guidE atltude• ·miméticas. referéncia clara . ao carácter . CINEilATOGdnCOI· nova: democÍático do teatro clásico . <1810-1i30) cios grecolatin«> ¡ por o~¡~a .. banda ~ :: que e cMvhloJa}fa\i,'lece compal\Irlíeh..:~~~A ·' ·A" :;écé~.i~ictfi~C(e, :lg~~~~Jk '$se .& llOI& mu. . . Nº 316 _ 22 DE MAIO DO 1987 ESPECIAL LETRAS/87 15

Uálla .... •cm., - • de lac6Ddlo DO teabo -­ CD&LkÚ COBIO - teabo. táa DO ceaúto, dlaDte do INQUERITO __ ...... , __ _ pábllco; DO c:IDeaaat4igra· All~--- fo - cab4na de prow­ tos edala•l•cltloll ... tea- d6n, cletrú do pábllco. ,+Na• atra..- do ~~...... llo teatro, ...... d• mn:ídod• ...... can a cana • pmlcoll- dacaD90 •oV- 1ID papel completM de tnamno' ...... DOD te6ea Importante, 011 entreac­ tos llOD namel'OllOS, 011 (~...... ~ --Yalor DO d---· actons, etc.) de tógnfo: • .ala eñ6 OllCll- gardarroapaa deben NI' compet6ada 19CDliedda .... --- pua ...... c:IOllOll • de doado pua a paatalJa e DOD ace110. llo cine DOD bal Dacia panclclo, a área de Tem011 qae repawatar ...... o pábllco. *- pro­ ...... teJdoll ...... ablca- dnc:aD• DOD CODta. DO d6D da cabina de p10W­ cinematógrafo non bal teatra18 (llG... • cl6n: a hu debe atrawe­ ba8tldo.... , c:amezlnotl de .Mour •í de Cotarelo, ..., o espáclo - ..... utlstaa, maqulnárlaa, fo­ A r,.., d•, de Otero - 11o9, colanas oa cmtlna- JIOll, taló.. , armacé.. , de A ...da•1fta, de Seoaae) • pÓteaclar .. -· • o ..... perpendlca­ acesódOll e vátld011, ... lar POlllbel para DOD d• p6c:I011 para má81eot1, -­ c:lramatándU ...... laume. o. meo. - - ~pa~ a paxina segujnte) altenaaado mu clúk:u;

cos para o desenrolo de acti­ vidades sociais expándese ta­ mén polas vilas galegas que están a sofrer procesos de crecimento. Especialmente tras da Primeira Guerra mun­ dial a necesidade agudizase: teatro, varietes, mitins, confe­ réncias, bailes, e agora o novo invento do cinematógrafo! Unha vila sen teatro, sen local público non era ninguén. Mais as salas que se fan ago­ ra tañen variacións ahondo a respeito dos modelos nos que se inspiran (os "principal" da capital). As variacións son de­ bidas á crecente in.fluéncia do grande rival do teatro destes anos: o cmematógrafo. Un ri­ Así son os novos traxes val que iniciou a sua andaina senda un simples espectáculo criados por Emidio Tucci de feira para a "plebe iletra­ para esta temporada. da", máis a partir da 1 ª Gue­ Os últimos deseños en rra mundial vaise impondo tecidos frescos e cómodos paseniñaniente até que no tempo da República o cine xa para viver no verán é o espectáculo favorito dos á tua maneira. galegos. Agora os palcos son E os complementos: corridos, non superando os tres níveis, o espácio da cabi­ camisas, zapatos, garabatas, Tas na está presente desde a con­ cinturóns ... todo Emidio igo ceición do edificio, etc. Non Tucci. Unha exclusiva de ea­ son nen os cines actuais, nen El Corte Inglés. no os teatros clásicos do XIX. ru­ :>so Neste tempo, fixéronse na :o Galiza perto de 100 salas ou ldO teatros cinematográficos, dos ldO que hoxe funcionan tan só 8 do como emes, o alguns son ver­ Os dadeiras xoias arquitectóni• an- cas do modernismo que xa do cairon pola falta de sensibili­ on­ dade de autoridades e "ex­ tís­ pertos" : o "Linares Rivas" ou 11 cos Salón Doré" na Coruña; o "Moderno" de Viveiro; o ulo 11 Qi Diz" en Porriño; o "Odeón" de e "Royalty" en Vigo. Peque­ lu- nas pezas mestras da arqui­ a a tectura teatral e cinematográ­ fica que en países diferentes do noso serían "monumentos o ros de interés nacional". co­ >in- Outras destas pezas están 3de en pé milagrosamente: O Ro­ 11 Renacimento" de Ferrol; o ña, 11 Principal" de Ribadeo; o VERAN de 11 Pastor Díaz" de Viveiro; o ou­ "Villalbés" de Villalba; o ter- "García Novoa" de Pontedeu­ un me, o "Coliseo Noela" de e e , Noia; ou o "Cinema Zárate" ven de Mugardos, estos tres últi­ Leo- mos en perigo de derribo imi­ nente. exo ien­ Os teatros cinematográfi­ lun­ cos son as derradeiras cons­ dun trucións nas que se pode dis­ l, e frutar do espectáculo teatral ma­ normalizado na Galiza. A par­ lltu· tir dos anos 30, o cine atinxirá a sua especificidade arquitec­ tónica mentres o teatro lan­ guidece pouco a pouco. As 1. n.ovas construcións de espá­ c1os teatrais rexiranse cáse- . ';!}!~ exclusivamente por crité­ nós Oiü~mato~ráfüfcjS' _;as'.'ls.rr _&.. __ A·na&bll& · 16 ESPECIAL LETRAS/87 Nº 316 - 22 DE MAIO DO -198.7 ~~ ' e:

1 -1--\--'ll lg,, ¡':!1' ' · t___J

Roy.ety. Vigo 1911

Teatro Emllia Pardo Bazan. A Coruña 1901; derrubado no 1913 Rosalía de Castro. Vigo 1900-1910 rncendlado.

(ven da páxina anterior) . TEATROS CINEMATOGRÁFICOS (ANOS 1910-1930) TEATROS DO sJ!:CULO XIX GALEGOS MÁIS IMPORTANTES: las de decoradores: un . .:;, maro cun r8ctángulo pin­ (tan só os re~perábeis) 1878: PONTEVEDRA: "Princi­ tado en branco e unha TEATRO RENACIMENT,O. Fe- pal". Incendiado en 1980. Moi pef¡uena Ala de ferro na rro!. 1919. Hoxe cine. modificado actualmente. que brllla un arco eléctri­ COLISEO NOELA. Nóia. 1920. 1880: TUI. "Principal". A'\ban­ co. Eata liallña leva den­ Abandonado. donado. tro aos ad.ores, decora­ SALÓN TEATRO. Santiago. 1882: VIÓO. "Tam.berlick". En dos, ·acesórlos, vestidos, 1920. Hoxe cine. uso. xente, .anima Is, ddade• PRINCIPAL. Ribadeo. · 1918. 1892: FERROL: "Jofre". En uso. lntelru, campos balxo. o Hoxe ·cine. · "Nuevo" I IDEAL CINEMA ZÁRATE. Mu­ "Principal" I "Rosalía de Cas­ 1893: LUGO. "Teatro-circo" . •t;»I· ou a c:bqlva, o mar Derrubado. embrabeddo o• cumn gardos. 1926. Abandonado. tro" . En uso. COLISEO GARCÍA. NOVOA. 1832: VIGO. "Principal". De­ 1901: A CORlm"A. "Teatro Cir­ da• montañas e toda• as Pontedeume. 1929. Abandonado. rrubado en 1880. co I Emflia Pardo Bazán. Derru­ estrelaa do ceu... Un cine TEATRO VILLALBÉS. Villalba. 1841: SANTIAGO. "Principal". bado en 1913. é un lumgar negró .c:Olda­ 1924. Hoxe cine. En restauración. 1900: VIGO. "Rosalía de Cas­ dosamente dlspot1to no TEATRO PASTOR DIAZ. Vivie­ 1850: OURENSE. "Principal". tro". Incendiado en 1910. Trans· que se produ~ un espec­ . ro. 1929. Hoxe cine. · En restauración. fórmase en 1927 no "GARC1A táculo aovo. TEATRO LOSADA · Ourénse. 1865: BETANZOS. "Alfonset­ ·BARBÓN". 1928. Hoxe cine. · ti". Moi modificado. Desta lista, perigra o Principal ROBERT MALLET STEVENS, ESP~A. Ribadávia. 1928. 1874: ORTIGUEIRA. "Benefi­ de TUI en estado lamentábel de . 1924 Hoxe ci.pe. cencia" ...En r_estauración. abandono.

HOTELTOUR .. · _I

PORTUGAL-ANDALUCIA 11 Dias 16.900 CbROA NORDICM FIORDOS NO,RUEGOS 24 Dias 52 .900 MOSCU-LENINGRADO 1 7 Dias 85.500 'EXIPTO (CON CRUCEIRO) 12 Dias ' 125.900 MARROCOS 15 Dias 26.900 ESTAMBUL . 8 Dias 53.500 CAPITALES DA URSS 9 Di as 89.900 EE UU-<;;ANADA 16 Dias . 144.500 PARIS-PAISES BAIXOS 15 oras 29.500 XUGOSLAVIA-GREGIA TURQUIA 21 Dias . 69.900 ' . ,. ITALIA 15 Dias . 31.900 TUROUIA-CAPAÓOCIA 15Dias 71.900 A VOL TA AO MUNDO EN 25 Dias ·.298.500 CENTRQEUROPA 17 Dias 35.500 RUSIA-PAISES DO LESTE 26 Dias ' 79.900 GRAN ITALIA 21 Dias 39.900 CABO NORTE-LAPONIA 28 Dias 84.900 INGLATERRA -GAlES-ESCOCIA 21 Dias . 51.900 RUSIA-P. DO LESTE-ASIA CENTRAL 30 Dias 112.900 INCLUE: Viaxe en avión , estancia eri hotéles, traslados, visitas, gu.ia. Na Rusia ,. pensión completa.

INCLUE: Transporte en autocares de luxo, estáncia en campings, visitas cidade, guia, seguro, etc. Na Rusia estancia · · · · en hotel e pensión completa. V/AXES ZEPPELIN S.A ..(Gat. 740) . SAIDAS: Xuño, Xullo, Agosto e Setembro. · ~uesta de Santo Domingo, 24 - 2S013 MADRID SOLICITE FOLLETO INFORMATIVO Telfs. (91) 248 30 7J - 248. 84 19 A llOIA !IDA . e Nº J 16 - 22 DE 'MAIO DO -J98 7 ·ESPECIAL.LETRAS/87 17

INQUERITO XENTE DE .. PALIDA PEL

MANUEL LOURENZO

No primeiro coro de don Ha­ mlet de Cunqueiro dise que no castelo de Elsinore todo está pechado por mor do vento, ··todo ten que .estar dentro por culpa clo vento airado: a xente, o gado, os xardíns ... " Somos por esta razón, xente de pálida pel. explican os do coro. Xente de pálida pel que ten que estar dentro. Todo o coro terá por fundamento estas duas refe­ MIGUEL. réncias. Pois así o poeta dramá­ tico actualiza e recria situa­ cións que pertencen á memória PERNAS, colectiva, sobretodo no teatro menibro da máis primitivo, que recorre ao mito. Un povo identificase coas cooperativa Luís suas tradicións que poden ser Seoane estreitas, dunha colectividade pequena e pechada sobre si, ou · O meu proxecto teatral xerais como é o caso de Cun­ consiste nunha casa queiro que escolle o tema de grande, na que estexa Hamlet non será de todos, tan­ todo dentro, alnda que to como pode ser o arado. In­ ben deUmltado. Por un cluso máis ca un arado e ca un l~do os ·que fan a xestlón alalá. Por tratarse de algo coñe­ e administración; por cido, dun tema coñecido (que outro,osencarregados así nasce o teatro) o autor dra­ do equipamento mático usa símbolos para artístico, directores ·e transmitir esa mensaxe. Polo actores que discuten tanto a língua do teatro é unha espectáculós e textos. No lingua simbólica. Isto desembo­ mesmo teatro están os ca nunha característica estema talleres, de vestúario e do teatro que é a convención. cenografía. · Ouer dlcer, unba casa grande na que Está aceitada xeralmente esta se poda facer todo, a convencionalidade. Quen acu­ malo dunba interrelación· de ao teatro, á cerimónia do entre todos os teatro, sabe que está a ver ali departamentos.Dentro algo que foi preparado, algo . deste proxecto, que é convencional e que ten representar todo tipo de unha linguaxe que compre teatro, desdé clásico a aceitar se se quer entrar no \.cu.1.uv ~ -...... lpar nuns sµtos que O autor é polo tanto como un .za hai unha tradición eporme experimental. xogo e gozar e comprender. lle están a dar unha transfor­ bruxo que convoca aos perso­ de poesía·, fervoros_a e caudalo- · Dase pois unha confabulación? mación da realidade que parte naxes para actuar as suas vi­ sa. Para min as grandes obras O lncoveniente Pois o poeta dramático, o home da poesía dramática, do poeta véncias unha máis unha e ou­ de teatro escritas na Galiza son - .consisthía en pór de que propón unha situación, co­ dramático que é o compoñedor tra vez. O resultado segundo as de. Cunqueiro por exemplo, acorcio as várlas ñecida ou non pero que ten a primeiro daquel afeito. Aristóteles era a catarse, a unha de Cotarelo, tQdo o teatro lnstltuclóns que terlan ver con ese mundo co que está tran{¡uilidade e a pacificación breve de don Ramón Otero Pe­ de intervir nun proxecto metido. A segunda parte desta O teatro é pois unha língua, de espírito. Tamén pergunto drayo, que se non é específica• deste tipo para atender confabulación pois é o público sobretodo unha lingua distinta, que é o autor dramático, se un mente poeta, si é poeta entre un. presupoato que que recebe e participa nesta unha lingua que non é facil, so­ simples escritor, ou ben poeta todas as causas que foi, ·culto e seguramente seda máls convención. Pódeselle aplicar bretodo neste tempo que vivi­ e respóndeme que tamén é aberto ás experiéncias do exte­ grande ca os presuposto• ao teatro un carácter relix.ioso mos. A comurúcación fácil esta­ poeta. Un poeta poder ter ese rior. a que nos ten - pois que invoca unhas persona­ belécese através da música, do aleteo, esa forma. de -repente O desastre que padecemos é acostumados. Non se! se xes e convoca {por iso ten ca­ happening como material tea­ xenial e directa de conectar coa que durante moito tempo tiv"e­ o paía podaría dar lato rácter máxico) tamén ao públi­ tral, da televisión, que podes sensibilidade que chegue a· ser mos unha lingua sen cultura. algunba vez. Digo eu que co. Esa seria a sua característi• activar através dun botón, do colectiva. Eu chámolle ao escri­ Cando nasce a conciéncia re­ tampouco será tas ca social. Asi é como ambolos­ cine incluso, pero o teatro esi.x.e tor dramático poeta dramático xionalista de que había que fa­ complicado claquí a dous mergúllanse nunha situa­ participación~ estás en vilo por­ porque se noñ é un poema dra­ cer teatro dase por unha parte clnc:O ou dez anos. Tantó ción servida por diálogos xes­ que poden apelar a ti, senón di­ mático aquilo que ~screbe, po­ o sentido de que había que fa- · ·a realización deata casa tos e voces. Debido a estas cir­ rectamente si dunha maneira dará ser en todo caso unha cer as causas como se facian én coma· dalgunhas destas cunstáncias, o teatro ten un indirecta. Ademais como o tea­ constatación, un informe ou o · Madrid. Agás os que .buscaron caaas. Penso que polo de sentido directo de actuación tro ten que condens~r en pala­ desenrolo dunha . situación outros camiños, fenómeno ben hoxe o teatro camtña sobre o público que participa bras e accións en pouco tempo, máis ou menos válida para cin­ pouco estudado. Por exemplo, cara a produclóna por várias vias: por exemplo, todo o que no cine vemos per­ co minutos.cu dez dias. Eu creo os delices de Vilar Ponte, de · ppvadas. Quedamos_ pola aceitación duns sinos con­ fectamente desenrolado con que nós ternos que pedir moito don Ramón co teatro de másca­ cada vez meno• gl'Up08 vencionais. Esta é unha via de imaxes, música, sonidos, etc., máis aos que pretendemos ser ras, os deslices de Vilar Ponte de teatro lndependente participación. Se o público en resulta máis perigoso, - máis autores teatrais. Ternos que con Yeats, unha ·vía celtista porque se val cada vez principio vai ao teatro e atende próximo. Polo tanto predispón nos propor ser auténticos poe­ (buscar as tnbos céltigas atra­ -máis á estrutura sequer un momento está acei- ao público a se protexer máis. tas dramáticos, porque na Gali- vés ·do teatro) que ampliou o

• NAVEGANDO POLOS MARES + XORDANIA-SINAl-EXIPTO Cuba, Nicarágua, México, Austrália, DO NORTE Viaxe duh més dabon do completo por Marrocos, Arxélia,. Africa Ocidental, Unha travesia a vela de 14 dias nuns estes dous países, nunha auto"'carav_ilila Quénia-Tanzánia, Rutas coa bic:;i... antigos veleiros, desde a Holanda deica ax~itada con literas, cociña .. . Inclue voo Dinamarca. O total da viaxe é de 21 dias, desde Madrid. . Asimesmo, podes consultamos tarifas que inclue transporte nun autocar desde Précio: 175.000 pta. aéreas e xestións para calquer proxecto · Madrid, 7 noites de hotel na Fráncia, Saídas: Desde Xullo deic:_a-Novembro. de viaxe que teñas. · · Amsterdam e Alemaña. Chámanos para máis información ou Précio: 88.000 pta. Saídas: O 15 e 28 • Ademais viaxes a Cabo Norte, Alpes, · pasa p<;>las nosas xuntanzas informativas de Xullo e o 12· de Agosto. · Barco de vela polos niares da Holan- que farefnos na Galiza. da, lslándia; Turquía, -India Nprte e Vigo, 5 de Xuño-en "El Camaleón". • A OUTRA .CARA . Nepal, .:.....india Sul, Peru-Bolívia~ 'A Coruña, 4 de Xuño no Aten~o. DOS ESTADOS UNIDOS · Viaxe dun mes para coñecer a outra - ~ : cara de U.S.A., . ou sexa, non a de Rea­ gan, Disneylandia ou Falcan Crest; se­ ,., nón a das minorias, as vangardas, as tri­ anos bus índias, os. seus parques liacionais e a natureza e a sempre allea cultura. CLUB DE VIAJEROS Précio: 219.000 pta. Ronda·de Sant Pere, 11. 6º 3a. • 08010-Barcelona •Tlf .: 302 50 81 Saídas: Xullo e Agosto· desde Vigo e Ledesma,7 lº izqda •.:48001-Bilbao •Tlfs .: 424 42 65-424 22 1.5 Santiago . .· Rodriguez San Pedro, 2. Of. 1202 • 28015.:-Madrid •Tffs.: 445 11 45 -445 59 62 Á•O&& Dll& 18 -ESPECIAL LETRAS/87· . Nº 316 - 22 DE MAiO DO 1987 ··

campo ainda que non tivese · eco. O outro camiño era o máis INOU.ERITO fácil, imitar o modelo madrile­ ño.

Individual, dnd~ o O teatro que se deu a conti­ momento en que oa nuación na Galiza coincide coa actores e o•· dlrecton• crise das -formas teatrais e co delsaadeHnn asalto e ataciu'e á palabra. Víña• llhnplesmente membro• mos dunha tradiCÍón europea de colectlvom e 8e tan verbalista, tan conceitualis­ converte~ ea aomH. ta, tan de formas nada máis (parece ,que a palabra domina­ D•qu•la dl8poráa logo ba todo). que se quixo facer ao d• autoaomia para •• revés. En vez dunha palabra, X1111tann entre •I e que sexa un lapote, unha laba­ producir espectáculo• zada. Asi que coñecemos a fitu­ cqaba nadabWdade ra de Grotwski, de Artaud e to­ Iba. dos aplicábamos como podía• mos teorías que non nascian da nosa experiéncia senón dou­ tras moi distantes, dunha cul- tura profunda e longa no tem­ po. Ese teatro non foi nada teó• rico apesar de todas esas dis­ cusión que había en asambleas e demais. En realidade non se falaba de teatro. Falábase de CRECEMOS PORQUE política. Esta foi a miña xenrei­ ra de sempre. O que se falara tan pouco de teatro ou que para falarrnos de teatro hoube­ CREEMOS-NA. NOSA:~~{~t~ffü~l:::::. XENTE se que botar man de amigos aos que lle interesara o teatro e non os próprios actores cos que ao mellor estábamos traba­ llando. Non se discutía sobre as formas, pero todos queríamos ser xeniais á hora de pór Q es­ pectáculo nas táboas. Tíñamos asi unha mensaxe simbólica xunto cunha língua que ainda que declarase buscar a un pú­ blico popular estaba dirixida ao espectador que estaba na sua mesma onda. O estudante ou o listillo de tumo que entenderla aquela alusión. Paréceme que a paranoia franquista non era tan diferentee da paranoia anti­ franquista. Entre os que ían oferecerse ao xefe para sairen pola rua por facer castigos exemplares e os que estába­ mos teorizando en contra diso, non sei se haberla moita dife­ réncia. O que pasaba é que a nosa era moito máis divertida. Eu creo que non se criou real­ mente nada nesa época, desde o ponto de vista da linguaxe. Imitouse, copiouse, incluso fo­ tografías, calquer cousa que chegaba através da televisión ou dunha revista de teatro (pri­ mer acto). Cambiábanse estilos de contado perQ andábase sempre na clave da farsa, da tinta gorda para poder dicer entre duas frases unha palabri­ ña escondida que pudese en­ tender o propietário dos enten­ deres que logo che esixia nos colóquios unha absoluta pure­ za revolucionária. E por outra · parte o trata.mento tiña que chegar através dunha língua popular (popular era a palabra máxica e terribel). O f eito de que hoxe ahonde con catro ba­ daladas de catro señores que teñen poder ou diñeiro para que desapareza o teatro da Ga­ liza como está a pasar periódi• camente non é nada raro por­ que tampo'Q.CO hai nada consis­ tente detrás. Iso que chama­ mos profisión non é na realida­ de· tal profisión senón uns po­ bres autodidactas qu·e traballa- .mos por gosto durante un tem­ . po. Despois cairon moitos no é::amiño. Os que quedamos, tra­ ballamos por absoluta imposi- · · bilidade de dedicar a vida a ou­ tra causa. Pero c:tespois desas badaladas, de ver a criba, ama­ tan~a que se fai, un pensa que o teatro xa é para bastante xente, o qi.le o converte pol.s nun elemento burocrático a .to­ mar en consideración, tanto para facer dividendos · como. para cambiar periódicamente de profisió~ e buscar .aires no- . D

::_•) ....~~J ... i. 1 1 • A•OIADDA Nº -316 - 22 DIE MAJO.DO 1987 ESPECIAL LETRAS/87 -19

INQUERITO· UN OLVIDO PERMANENTE

J~ULIO . "··LAGO mem~rO dt>° . ; . .. . rea~Új · dg ·. ~tlántiCo ~ . >-~:., · Jmaxino ún marc:O de.. · ,-.. trabaD~ · '1ue permithre a coilsolidación dunha · · · ·· · - ·compañía. Esta . . .. .· ~mpañía consolidaéiá · · · levauia.adi&nte .un ·: proxecto teatral qll,e . comlstiria na montaxe de dous ·c»u tres . · . espectáéulo• ·a~ -áno; .en . p~xe&ta·a. · iileorp.oración :Pontual­ ...en ~da . ~o de' aetlón funtional. se es< o corp.un da profisión teatral despois de Ribadávia se xunta Nunca sen embargó se deron . taba a dar .no teatro ·precisa­ apareza convertida hoxe nun º teatro galego, é para lle facer cóntodo rio teatro galego coridi- mente naqueles . que ines·mos discurso mecánico e non ásu- · uºnha cea de homenaxe a un· cións mellores. Somos empre-.· - . deberian perf'>eguif por prirlcj-: ... ·.. _M··_ A··· . R··. 1·A'. _· .· ·. .'• .. mic;lo como un soporte ideoló:~d- · funcionário da.Xunta ,qa Galiza sas.que estamos a fatura:( arre- .. pio es·e· obxectivo. Algo que en .. .- :·. co capital. A língua non ·se en:.. . que ·consuma o veto . á obra dór · de · douscentos·. milións · de .' : toda -EtJ.roPa está en cueStión · · · ... · tende xa como . arma: Foi asú­ "Caprice de DÍeµ" 1 óu an.tes a . pesetas .. Se de verdade se crera_ ~ como· ºé a nómirla f&a dun. teá- ... B':AR:c·ALA.·-. mida po~as irlstitucións. e. polas Pousa, cando o botaron. A se- . rios prindpios de liberdade, de- . tró, que pode. conduci.i a ·que · · · · - · compañias pero na medida en guir non hai _máis ocasión. que . mo"crácia e in~::I°ependéncia ago- ·unha primeira acti-fa, .c;o:rno ei;;tá : . :mem·br"<'.>-·qo...... ·-. que non se entende máisºcomo . a de Céa-. de Vigo, espectáculo ra poderian darse con ·certa fol- a .Pasar nq teatro d.e : Be:rlin; . · .T.eafro·. Atlántic.Ó ' militánci~ explícase ben que no faválidado polo pouco ou nada ·.gura económica. ·. Nos ºtempos te~a -que facer con .. sesenta se ·profunde no us0 que dela se que ten:. de pro.testa;· Se terá . heróicos éramos dependentes ano~ ·o ... papel . de." Mária · ·de .,ara.Jacer·¡¡nha ·,. · está a. facer'. · Diazrte dunq~ pouca protesta que van e dan~ .. de·todo: da pasta qu.e ~íña.mos, .'jWoyzecl5", que . é. ·unha. moza .· proxeccipn: precisarla·ter cuestión capital como é a da lle un-pr-éniio: ~ .. ~: ._ . - dos tblOs que se. pudesen ap0il- . de botar os cans ás paredes . . o A. llGI& lllUA 20 ESPECIAL. . . 'LETRAS/87 Nº 316 - 22 DE MAIO DO i987

INQUERITO ·o ·.. ENSINO TEATRAL...... traballo CODtlD.... O, D1ID mícleo Mtüel. ICata . NA GALIZA ..tablllilade debel'la w ...... ·-··nielo Do ANTÓN LAMAPEREIRA J.8n . ser pouco menos que as ...... Nurias Espert ou os Flotats doce compe••••, .obn Hoxe en Galicia . non existe galegas ... . aD cln:afto w.ico DO que . nengún tipo de·ensi.ri.o teatral .... polállel levar - mínimamente riguroso e cun­ Apontada xa a necesidade m'nlmo de conata ha programación continuada. de argallar un ensino teatral faDdóaa por c::ad•aMU para Galicia compre agora ver espectácalo, DUD pnmo ·A inmensa maioria dos ac­ de que xeito se poderla facer. de dou m._. E8ta tores, directores, luminotécn.l­ As altematiyas poden ser va­ nal' dad• abrbia o cos, etc... galegos son autodi­ rias e dende o meu parecer a c::amJao .á c:rladóa de dactas e a pesares de que ._que se presenta nun chama­ moltu.mál8 compaiílali esta situación foi a que man­ do "borrador" dun Proxecto • de moltoll málll tivo vivo o teatro galego atá de Lei de Creación do "Insti­ proflldoaala, ... como a agora non se pode sublimar e · tuto Galego das Artes do Es­ ua malor aível de . dar por boa se desexamo_s .pectáculo" (I.G.A.E.), non é, tnbdo. Uaba actriz qu~ o noso teatrb deµce de ser nen moito· menos, a máis podeda anta 81tuadóa algún día algo de "andar por axeitada. Vexamos. Crear por lcleal co._..erar que casa" e inicie a_sua auténtica lei un Centro de Formación e COUA lle IDtel'HU'ia modernización · que dende Investigación Teatral que es­ f.áeer a011 prómm011 doa• lago non se vai lograr só .con taría adscrito ó devandito Ins­ an011: ora un triaballo marketing nin coas declara-· tituto Galega das Artes do continuado aun aácleo cións fnvolas e inconscentes Espectáculo e que terla por fi­ coacnto de dez oa· como por ex. as que fixo un -.. nalidade: "fomentar a forma­ qUlnce actore11, ora un alto responsabel do C.D.G. no ción teórica e práctica de fu­ traballo de IDvfftlgadóa. "Faro de Vigo" (19-V-85)' de­ turos profesionais das activi­ concreto, ora aa traballo cirido qúe: '" ... A xente xa dades escénicas, asi como a COD ·cUfeNate• dlrecto1'811 sabe .da existencia · dun nú­ especialización e perfecciona- e compaíilall durante ue cleo profisional posuidor dun­ - mento dos profesionais exis­ tempo. Poderla. dene ha certa calidade perfecta­ tentes nas diferentes áreas •elto an•JIAr a •aa mente. comparabel cos seus que conforman o feíto tea­ própla mtaadón ••coller homólogos de calquer país do tral" (Cap. I. art. 6), supón a e deflalr o HU labor, Estado 'español". creación dun organismo pú­ porque contarla C08 blico de ensino o que entre ·melo• para polo ·en .. Evidentemente non se trata outras causas plantexaría os prátlca. Uaba vez ante de manter unha actitude. ne­ seguintes problemas: npádo de traballo, can gativa nen '.de autodesprecio •l8tema de produdón sobre o que ternos senón de A) Unha inversión económi• ntábel podel'ÍBH se·r realistas e de_non autoen-. ca dificil de maxinar neste reOemomu: no que un ganamos xa que esta posi- momento nos políticos de prof181onal do teatro, . ción; a de coñecer as nosas li­ A.P. quen por ex. manteñen o uaba muller do teatro, mitacións, é a úneca que ciclo obligatorio de E.X.B. quer facer da .ua vida. ._ pode levamos a percurar cuns presupostos miserabeis unha millora do teatro galego. e o ciclo de Ensino Medio cun A Nalldade á que Neste sens.o entendo eu as presuposto por alumno e ano .Htamo• abpcad~• o• declaraciórts·que fiXo Antonio· coido que duas veces inferior profhdonal8 na Gallza é a F. Simón tamén no "Faro de ós da Generalitat. mera lmprovU&dón Vigo" (9-VIl-85) dous meses cotidiana cbea de despóis das -anteriormente ci- B) A dotación de prazas, Umltadóil. Á.8 vece• non . tadas: " ... coido que hai pou­ nun organismo público, cómo ... pode levar adlante ua cos actores que · cumpran a se ía cubrir? por méritos polí• e•pectáculo pola _ su:a función ~de tais ... e a xen­ ticos? amiguismo? ou por ca­ ~tldade de acto~• que te vaise dando conta que ao pacitación e categoría acadé­ nel IDterveñen. teatro non se pode chegar mica? E neste último caso, polo ·sexo, nen por non ter que sería o correcto, digo eu... Comprlda que "Ílnba fOB4' . - onde ir, nen por aniizade nen, quen está hoxe capacitado quen de Interpretar por casualidade. Pódese· che­ para ensinar nun Centro des­ naquel tipo de reJdsto gar por todo iso, mais non só• tas características: dramatur­ pero DO~ bal por iso :- o teatro é oútra cou­ xia, estética teatral, esceno­ . poldbWdades porque non sa ~·. grafía, histori~ do teatro, etc., hal •••te coa que facelo de teatro non é garantía de Gostariame rem1;ttar esta le­ etc.? e outra porque ao ~ellor Cecais compra recordar que chegar a ser un bon intérpre- ria dicindo que o autodidac­ para al~ar 1-o que te para ser un bon profesional _te. Certo. Mais admitirase tismo = aprender por un mes­ C) Qué niveis de ensino ho~ propó• noa bal con quen­ do teatro non é necesario pa­ que ésto non invalida en ab­ mo e buscar tódalas ocasións mologá.peis cubriría ese Cen­ pratlcar. Quer dlcer, que sar por unha apre!,ldizaxe xa soluto a necesidade de traba­ para facelo, non coincide co tro adscrito ó IGAE? Nivel de 8e DOD hal traballo DOD . . que no panorama teatral -es­ llar e aprender as diversas · engreimento e o darse moito Artes e Oficios ou de Escola •e cb~a -a ser actriz. pañol e europeo hai ext;)mplos técnicas interpretativas e pisto de quen non tendo, ce­ Universitaria ou de F.P.? Pén­ claros neste senso como ta­ - todo -aquelo que ruéude· para cais, mais que "madeira" sese que neste momento vai- · :r;nén é certo que o ter pasado chegar a ser un bon actor ou para chegar a ser boas actri­ se, ademáis da reducción das por unha Escola ou _Instituto unha boa actriz. ces ou actores galegas simu- Escalas e Carpos da Ad.minia-

os nosos escritores - en comic . Feito polo alumnos e ab:.imnas de 8° Nivel de EX.B. da promoción 1982-83 dos Colexi0s Públicos de Quintela e Reibón no conceil~ de · Moaña da bisbarra do Morraio

EDÍCIÓNS A·NOSA TERRA

A VENDA· .EN QUIOSQUES E UBRARIA~ &•OUDD& Nº 316 - 22 DE MAJO DO 1987 ESPECIAL IETRAS/87 21

IN.Q_UERITO

~ ROSA ÁLVAREZ ~ membro do grupo ·de ·Teatro do M~a¡até _·

Preocúpame o qiae eoino' penoa me Interesa dlcer 110bre o cenárlo, e ul o meu proa~ tran8cende· o ·próprlo teatro porque é unha atltude ~tal. No me1illrupo-t8mo8 moltas cousas por cUcer e a .D098 lilanelra de contalall e explicalu é . . precisamente facendo teatro. Como. contratada tes ·que facer o que ~e din que tes que facer. No caso do.Teatro do ·. - Malbarate defendemos a poslblildade de facer aqullo que o nollO corpo, · a n098 vlaceralidade e a nosa ideoloxía DOS di nun momento concreto. Pensar aun futuro paréceme máia problemático porque peDllO que na n098 proflslón se vive ao dla, · de hoxe para mañá. Contemplar o que ae­ pode facer daqul a cinco anos, couta a mlña crlatlvldade. Unba actriz forma parte dunba soded8.de e é receptlvá . con ela. En cousa de cinco ano• pode pensar - doutra manelra. Tocante aoa atrancoa paréceme espedalmente . duro ter que Ir de teatro lndependente como hal • sete anos. Carregar, descarregar, _org~ar a distrlbudón, preparar cartas e contacto• limita o teu traballo de actriz que é o que venlad~lramente ne111

xesúS camal/o SOtlflo

f----.--___,______E__ X_B ____ ~~ · ~· BUP COU ...... editorial galaxia/ edic_ione·s sm .ESPECIAL LETRAS/87 Nº. 316 - 22 ••oa&DE MAJO ·00nau 1981

tración, á ho~ologación dos anos,, nas diversas áreas que · diversos ensinos. Neste senso conforman o feito teatral, en INQUE.RITO tanto na Escola Superior de · ·España ou no extranxeiro. Arte Dramático de Madrid 2) Durante 3-4 anos impar~ como no Institut del Teatre · tición de cursos· continuados la~ Ben entendido de Barcelona existe unha "re.- e longos, Por ciclos e especia­ qae.&godlapOñaa conversión" que entre outros lidades, cO.~ niveis de inicia­ facelo liempn .... - obxectivos, segundo a miña ción, medio e de perfecciona-­ - pncl8o ... ..u.ar. • . .mtormación, esixe ós seus mento. Estes cursos ·serían · botar ...... adlaata. "º . alumnos C?l\le teñan rematado dados por especialistas das qae ~ - pábUCo1 .DOD o COU. · diversas áreas. Serían des- · c:noq.aeM poda Irnos ir en·Galiciá 6 revés? centralizados e localizados · rwpombtlbar ao . E por último D) . · ·· naquelas zonas oñde houbese ...,.aácalo daaba babaa Compre nesté momento · unha infraestructura mínima ~-O problema é crear un Ente que presµrilo e demanda de asistencia a a DOnDallaac:lóa. Até qa«t centralizado en Santiago para. eles. Esta iniciativa levouse a coaceDo., Xaata, cal..- a p:teparaeión dos profesio- cabo hai dous anos organiza­ -de-afdno • outnY náis do teatro galego· alguns da pola-Escala-Dramática Ga­ m.tltac::l6aa DOD deles traballando neste mo- lega .e p~trocinada pala Xunta programe. de forma mento . na Coruña ou, Vigo? de Galicia. A pesares . de di­ coatlauada • o teatro Haberá hoxe .demanda abon- versas fallas, a organización non .forme parte d8 vida do para-cubrir matrícula nun 'destes cursos supuxo quepa­ deñe paÍll1 DOD babefti Centro de Ensino- teatral das saran por Santiago, Coruña, . - ••.,... de molacloaalo. rapazas e rapaces que ~ dese- Ourense e Vigo profesores da ' rais e neste momento tamén que dentro de 6 ou máis anos xen ser actrice.s ou actores en categoría de An.tonio Malon- ós profes~res de Dramatiza­ houbera en Galicia un "hu­ . Galicia? da, Helena Ferrari ou Johan- ción nos Colexios de EXB mus" teatral que sí crearla Coido, xa que logo, que nun · nes Vardar. mentres non se creen nas Es­ público, actores bos, espalla­ prazo ~ediato ·e . medio as. 3) Creación cie Escalas Mu­ calas Universitarias de For­ ría o "veneno'.' do teatro e po­ altemativas poden ser outras . nicipais ou . Comarcais senie­ mación do Profesorado de sibilitaría o que debemos ter: e algunhas delas foron sinala- · llantes. as que existen en Va-_ -EXB, cátedras específicas de unha Escola ou Facultada de das- en entrevistas mantidas lladolid, Albacete, Lleida, Dramatización, que forma rango universitario para for­ con OuiCo Cadaval, Manolo etc., etc., que poderían ir diri­ parte do curriculum escolar mar a xente do teatro. Lourenzo e Xosé Manoel Pa- xídas fundamentalmente _ós. obligatorio. zos. grupos de teatro das Asocia- Matino, e soño, que a corto Ogallá servan estas notas l) Convocatoria ·públi.ca .de cións de Veciños, .Grupos pa­ e medio plazÓ estes serían que se erga a tea e comeze o becas, de duración de 3-4 rroquiais, Sociedades Cultu- pro~ectos fecundos de cara a espectáculo... o

MABEL . SUSCRIPCIÓN ÁS RIVERA EDICIÜNS EXTRAS membro dd' : Teatro. do Malbarate · DE A NOSA TERRA A penpectlva Ideal serla que H pudeHn dar 88 condldóaa ueltacla• . DO AN087 para alcanzar unha moblUdade de plaatWa que é como eu concibo . RECIBA-AS NA SUA CASA SEN CUSTE ALGUN UDba •ltuadón de traballo crlatlva. O que PRECIO DA SUSCRIPCIÓN: 2.000 PTA. · eu lle pedlrla ao teatro anta •ltuaclóa Hriaa PRECIO VENDA AO PÚBLICO: 2.300 PTA. ..-..,Wclade•de traballar. Esta oportaalclade non existe polo de agora. Haberla ASOMBRA que solucionar IMENSA DE totalmente o problema r de flaaaclaclóa das O'fERO PEDRA YO ·compaiilas, e desta maaelra as po•lbWclades Extra-8 88 Páxinas. de caclaquén ... . . P.V.P.: 700 PTA .. d ...avolverlaa HgUDdo - u suu preferéacl8•. · Poda f111• por levar poucó tempo traballaado non teña unha Uñá ben· deflalcla, alada que me. gostarla facer téatro . dramático. Peaao tamén A POSTGUERRRA DECENÁRIO. ·no teatro. · · NA GALIZA 1977-87 contemporáneo, que . conecte c:oa realldade de A Nosa Historia-2 288 Páxinas · hoae. Pero son as I 72 Páxinas P.V.P.: 1.200 PTA. oportunidades de traJ>allar as que creo que · P.V.P.: 400 PTA. van defbdado o lugar e as capaddad•s dunha actriz:

BANCO / CAIXA DE AFORROS ...... ,...... :...... ,...... ,...... CONTA / LIBRET-A ... ., ...... :...... TITULAR ...... ~ ...... :...... :...... - som· .os· c. ·oñeci.do . s DOMICILIO DA SUCURSAL ...... ~ ...... :...... : PovoAcióN ...... :...... : ...... :...... ,...... ~a Galiza:· intei~ .rOVINCIA ...... , ...... ~~~·~;~~;~~~...... :· ··- '.· p_ola· 00sa ..

.. . BANCO/ CAIXA DE· AFORROS ...... · ...... ~...... ~...... especialización . DQMICILIO DA SUCURSAL ...... :...... :...... ~ ...... :...... :...... -e. ll libros. NUMERO DA CONTA OU LIBRETA ...... ;.... ,...... POVOAClÓN ...... :...... :...... ~ ...... :...... :.;...... ,...... galegos PROVINCIA ...... :... :.... :., ...... :...... ;...... TITULAR ...... ;...... ~ ...... :...... e portugueses . SR. DIRECTOR-SERVASE JOMÁR NOTA DE ATENDER, CON CARGO A MIÑA CONTA, O . . República RECIBO QUE AO MEU NOME LLE SERÁ APRESENTADO POR PROMOCIÓNS CULTURAIS .Praza do Li}?ro El Salvador, 9 . GALEGAS S.A. (A NOSA TERRA). PAGO EDICIÓN EXTRAS . Tel. 26 63 77 "tel. ·-s6 58 12 VIA SACRA _ Nº 3 DATA ..... :...... ATENTAMENlE (ARMA) ...... , ... :...... :...... :.~ ...... __._ _A_c_-º-~-~--~..... ~------~~--N-_ T__~-~- -~-- ______~OMPP~!~L~ · l &·•oa&!IUA . Nº 316 - 22 DE MAJO DO 1987 SOOllDADl/23 Depósitos de resíduos Paramo-Cotecsa: tóxicos.pé>den seÍ' nen, Facenda.encontra ubicadós na Galiza · rastro dos ·. mil inillóns ·A xente O Grupo Páramo-Cotecsa apre:­ millóns que o Património do sentou suspensión de pagos Estado entregou ás duas em­ -que ornea nun xulgado de Madrid no que presas en-tal"óns nominais, des­ fontes sindicais. consideran pois de seren expropriadas a como un claro amaño. Cuestio­ Rumasa e vendidas aos seus MANUEL LUEIRO REY nan aslmesmo a legafidade antigos proprietários,· non apa­ deste procedimento pois su­ recen rexistados na contabili­ ende a marte do ponse que os proprietário~ ti­ dade das sociedades empresa­ dinfuntiño (qu~ veron que proceder ao cámbio riais. D Deus o teña como do domicíli·o social no· que. se Na ·sua visita' a "El Abelar", Neruda dicía, sempre des­ considera unha atitude delibe­ finca hoxe autoxestionada po­ perto, eternamente desper­ rada de obstrución á xustícia lo~ traball~dores despois de to, esco-rregándolle polo ao levar os trámites lonxe do d~sentenderse os proprietários carpo milleiros e milleiros lugar onde están ubicadas as ·dos animais da cabaña que até de olios de nenas inocen­ empresas e lonxe tamén dos os levaba a morrer de fame, os tes mortos) e unha vez che­ credores, entre os que se ·en­ inspector~s citan no informe gado esto que tle chaman A Xunta de Galiza anda nos tiña España de seguir as di­ contran os traballadores e nu­ que se observa que non se pro­ "transición", fo ron moitas últimos tempos moi ocupa­ rectrices que marca a CEE rryerosos gade~ros das provín• duciu ingreso na tesouraria da as burricadas que se dixe­ da nos temas meio-ambien­ en matéria do entorno natu­ c1as de A ·coruna, Pontevedra e mesma polos montantes de ron sobre a democracia. tais,. pois está á procura dun­ ral, en concreto para este Lu.go aos que se lles deben 90.150.000 pesetas e ¿Que unha torménta de sa­ ha canteira ou mina abando­ tema é a Directiva 319/8, re­ máis de 500 millóns de pese- . 36.564.354 pesetas. Asimesmo, raiba estraga as sementes? nada para a ubicación dun lativa á xestión de .resíduos tas. a conta de resultados negati­ ... A culpante foi a demo­ armacen de resíduos tóxi­ perigosos; existindo unha Ademais, nesta apresenta­ vos, que en Maio de 1985 as­ cracia. ¿Que a rapaza peitu­ cos, producidos pot indús­ lista de 30 substáncias tóxi• ción de suspensión faise apare­ cende a 855.036.519 pesetas, da, filla da veciña, que tivo trias galegas e do estado. cas ou grupos delas que cer ·a Propecsa como principal nor:i baixa nos meses seguin­ sempre os olios abertos . como lóstregos e os beizos Os resíduos tóxicos son constituen o anexo da leí.Es• credar, o que lles dá direito a tes, até Decembro do mesmo · tas substáncias veleñosas presentar a un interventor que ano. fervendo co desexo do restos procedentes da in­ amor, queda preñada? ... A dústria, que veñen definidos ou pezoñentas son: o arséni­ vai controlár o proceso de sus­ co e os seus compostos, fi!Ue pensión de pagos, cando os di­ En Mafriesa tampouco culpante foi a democracia. na Lei Básica de Resíduos Así . non irnos a ningures, Tóxicos e Perigosos.. aproba­ son producidos polas indús­ reétivos das duas empresas habia ning1:1én trias de plaguicidas, refino son os mesmos, intentándose din. En vida do difuntiño ti­ da en 1986, como materiais Se na finca de Mabegondo os ñamos unha "democracia sólidos, pastosos e líquidos do petróleo e química orgá­ presentar como os princlpais nica entre outras, que tamén debedores de si mesmos. traballadores se fixeron cargo castiza", e as augas mor­ contidos en recipientes, re­ da explotación en Mafriesa ta­ nas espalladas como un vi­ sultado dun proceso de pro­ xeran o perigoso mercúrio e En canto á cifra apresentada derivados, así coma cádmio polo grupo Páramo-Cotecsa de mén tiveron que ser eles quen dro limpo. dución, transformación, uti­ lles ensinasen os libros de con­ O normal sería que me lización e consumo, destina­ e compostos. O ·tálio tamén 700 millóns de pesetas de dé- . é tóxico, ao igual que o berí-· bedas os sindicatos consideran tabilidade aos inspectores de aforrase este comentario. dos ao abandono, dos que · Faeenda, xa que lago de ir Pero non.-A cousa cada vez logo talaremos, en cantida­ lio, e os compostos de cro­ que non se axustan á realidade mo hexavelante, o chumbo e que se dan de forma interesa­ duas veces non encontraron a vai a máis. E como polas · des ou concentracións que nengun responsábel pois a em­ rúas das vitas están el'es, representan un risco para a e derivados, antimónio, fe­ da. Citan asi o impago de salá­ noles, cianuros orgánicos, rios aos traballadores de am­ presa encóntrase praticamente os outros, os de sempre, sa úde humana, recursos na­ pechada desde hai tres meses. sin .faciana xa de funeral de turais e meio ambiente. biocidas, éteres, o amianto bas empresas que-se remonta causante de crancros respi: a tres m~ses; os descobertos 20 de Noviembre, en vés­ Galiza pode ser o basurei­ No seü informe faise constar peras das eleicións munici­ 1 ratórios, selénio, teluro, tit~­ na Seguridade -Social nos me­ ro de España, porque un ses de Xaneiro e Febreiro; a hi­ que na documentación exami­ pais, todo o que din está nio, bifenilos e trifenilos en- nada non aparece nengunha ponto da nosa terra será tre outros, dun total como poteca de 200 millóns de Pro­ tan fara do ambente que eleito para a recollida e ar­ pecsa; a débeda cos gadeiros conta bancária do -Sanco Pas­ debíamos estar palpando, dicimos de trinta. Ao parecer tor, sucursal número sete de macenamento de resíduos alguns . destes · compostos galegas e outros credores. - . que é abrigado que o faga. .. Madrid, que foi onde debían de perigosos e tóxicos, conver­ poden viaxar a unha cantei­ Non reparemos xa nas téndose a Xunta previsibe­ Mil millóns ingresar os taló ns de xunt.anzas estranas que se ra ubicada no noso país, 651.116.000 e de 113.000.000 mente no xestor dos resí• provindo das indústrias esfumados tan, pois na mistura o mes­ duos das indústrias máis con data de 3 de Xuño e de mo vai un cabalo cunha máis variadas, e convertén­ O que non aparece na contabi­ 37.593.080 de 22 de Xul!o, ex..: porcas e contaminantes. dose nunha ameaza para a volvoreta, un allo ci..m me­ lidade son os cerca de mil mi­ pedidos ao nome desta empre­ rengue, ou un.lacrán cunha A leí na que se basea o saúde e un gravísimo risco llóns que Facenda lle entregou sa polo Banco de Expansión In- loura mociña virxen ·si as tratamento destes resíduos para o meio natural. nos meses .de Maio e Xuño e dustrial. · · M. CHOUZA E R. CID hai. Nos ditos é onde ferve na sce pola necesidade que que nen 'a "Administración nen Os ·traballadores viñan de­ o mal. Exente -por ex-em:- Facenda saben sequer onde es­ nunciando a situación anómala . plo- que enchen a boca tán", en palabras de Suso Mos­ nestas empresas xa desde pou­ dicindo que "Felipe_ten ca­ quera, Secretário Xeral de co despois da sua reprivatiza­ risma" (esto do "carisma" UGT-Galiza. . ción, que tora duramente con­ tiña que se.r prohibido para Dos parados ao - A visita dos inspectores de testada por numerosas coope­ que os burricáns non tive­ Facenda ao domicílio social rativas galegas que pretendian sen oportunidade de or­ 11 das empresas os dias 12 e 13 que o Goberno lles vendese a near) estrevesen a dicir eles estas empresas. Cousa Comando Celta, con C" do presente mes levounos a re­ que nas eleicións munici~ dactar un informe do que se que non lograron. o pais a cóusa é muí distinta A.E. Ser parado converteuse dos, nen son marxinados, e, desprende que os perto de mil ás eledcións xenerales, nunha lacra social, en algo ademais, case nengun vive porque o voto ten sempre marxinado e marxinal como en Coia, dos 82 sócios. A que pagar algo que se os xitanos. A sociedade ca­ sua forma de expresión está debe. Que tí, ves cear ao pitalista e consumista ponos acorde cos canóns implanta­ meu restaurante e estás en cada vez en pior situación de dos dese hai tempo no fút­ , Ulo a responsabilidade? . deuda comigo, ten que pa­ prestfxio cidadán, como se bol: levan multitude deban­ garme co voto. Que te em­ eles tivesen a culpa do seu . deiras, dos máis diversos· puxei para que atraparas paro, ,de apancar con algo cores e significado, bombos Reprivatizar unhas empresas Páramo-Cotecsa, pero prefi­ aquela breva, tes que pa­ que xera precisamente o ca­ e platillos e tamén tracas. e venderllas ao seu antigo riu ese postor aos cooperati­ garme co voto. E eu cando pitalismo; como se o estar Teñen unha forma de diver­ proprietário que, anos antes, vistas galegas. Os reprivati­ vaia ao Axuntamento, xa o parado non lle pudese pasar sión máis parecida aos das as · puxera ao b_orde da que­ zadores, entre os que se en­ terei en conta. a calqueira nun país onde Xuventudes Celestes; son bra, non parecía unha ~oa contra algun ministro galego, Xa sei : foi causa vella d o cada vez son maior o núme­ uns máis dentro da masa medida para un goberno que debeiian de exp1icar o por­ caciqueo de GaHcia. Cast1e·­ ro das persoas: en Galiza xa que enche os campos de fút­ se declara progresista. Ne­ qué destas - predilec~ións lao ben o debm u d ito de 200.000 parados, sen contar bol, pero algo máis bullan­ garlle a compra delas a un que, só co paso duns poucos maneira que no admite dú­ os xóvene que nen sequer gueiros. Eles están insertos consórcio de cooperativas meses, se viran totalmente bida. Mais a xinxa m edrolll se apontaron nas listas . de na sociedde a todos os -efei­ galegas que tentaban asi desatinadas. Terian tamén tanto 1(e fago uso da verbar espera. tos. Poden entrar nos bares completar o ciclo (produción, que dar contas de por que ' xinxa como Franco Grande Fago esta reflexión des­ cando queiran porque teñen transformación e venda) pa­ esperaron tanto t.empo desde · di no seu · d iccionario1 ad­ pois de ver as reaccións do traballo e non son xuventu­ recía un desatino. ·conceder­ que os traballadores denun­ ve1rtindo cos m ariiiñ eiros de artigo da pasada semana des senón que xa teñen ti­ lle logo mil millóns aos pro­ ciaron que. os mil millóns O Grove -onde escr'ibo­ "Das xuventudes Celestes llos na sua maioria. Son a prietários se mellaba . un dis­ concedidos polo -Património ·emprégana metafórica• ao Komando Celta ou das norma.lidade dentro dunha péndio. Facer ouvidos xor­ do . Estado nunca entraron ment·e para falar da mala bengalas ás tracas". Os da masa de. forofos. Son o _Co­ dos durante meses ás protes­ nas empresas e só reacciona­ erba do mar, e eu empre­ Peña Comando Celta, con mando Celta con "C". tas dos traballadores que ron despois de que estes em- goa para falar da mala erba "C", que non teñen a ver cos Evidentemente non son afirmaban que todo ia á que­ . pregados fixesen multitude dos pobos) que tagor~, os do "Komando Celta", con K mellares que os parados, bra: unha irresponsabilidade. de manifestacións pacífi_cas e que ian pola rúa amostran­ que eu relataba no meu arti­ porque estar parado non é enxeñosas, tais ·como !impar do un si é non é, quero di­ go, como forma de compor- nengunha desonra, nen .algo Querer agora presentarse a praia de Riazor ou a estátua cir, que hasta podían estar _tarse · du11ha xuventude dian­ ·mao en si mirado desde o como inocente surprendido, .de Curros Enríquez. Se se xogando limpo, sin deixar te d1:1ri espectáculo de ma­ ponto de vista de comporta­ ao tempo que se tenta mos­ produce un gran fraude ao de vixilalos, tamén din que . s.as, non queren ser identi­ mento, pero o que si .é certo trar á UGT como a gr~n sal­ Estado, co~o anúncia algun eso de que nas eleicións ficados como algo marxinal, é que o paro influe no com­ vadora da situación, ten algo 1íder do PSOE, só o Goberno rnunic-tpais hai que pagar algo transgresor,. cando eles portamento particular e so­ de burlesco. O goberno ~iña será o responsábel; o impe­ co voto a deuda que teñas, son das poucas peñas que cial, por moi negro que isto elementos de xuício suficien­ .dilo non é nengun mérito, é é cousa da democracia . están legalizadas no Gober­ sexa. · · o tes para saber cal era a situa­ o seu deber. o ¡Ca rallo, xa está ben! no ·Civil·., Eles non son para- PUCHEIRO ción e as i·ntencións do grupo A.É~ - (pasa á páxina 31) -~ . , ' -; •.. .;. "' . - ~ . {. .. . .l. •oú. !IDA 241 Nº 316.- 22 DE MAIO DO 1987

. ' . Estamos levand~ a,sanidade ó-pobo .Dous mil millóns invertidos ata o momento son o primeiro paso para garantizar a asistencia sanitaria AConsellería de Sanidade e Seguridade Social entendéu que uncia a creación, construcción, adaptación ·e equipame.nto dos Centros de Saúde· necesarios e a súa completa dotación. Porque para levar a sanidade á poboación é impre~cindible ·dispar dos medios materiais básicos, onde os equipos de saúde poidan'desenrolar ó seu ~rabáno. Agora mesmo son 97 os centros de saúde·construidos oú en construcción, con unha inversión · de cáseque dous mil millóns en todo o territorio.

CENTROS ' CONSTRUIDOS~ EQUIPADOS ·ou EN F~SE DE CONSTRUCCION: e .. l] CENTRO INVERSION CENTRO INVERSION CENTRO INVERSION · I Ab!lgondo 19.323.5BO Antas de Ulla 14.141.202 APeroxa 16.831.126 Arzúa 2.:399.670 Báralla 5.955.421 · APorqueira 1.745.379 p A Baña 5.846.025 Begonte 26.119.983 Pwán 17.690.398 ) Boimorto 15.911.091 Bóveda 9.683.197 Ouintela de Leirado 14.540.416 Boqueixón 22.089.899 Carballedo 13.099.384 San Cibrao.de Viñas 11.023.064 b Brión 5.273.678 Castro de Rei 4.904.661 Taboadela · 16.224.128 A Capela 4.726.228 Caurel 30.405.319 Toen 8.033.036 ¡. Carballo 1.426.786 O Corgo 2.904.078 Trives 825.624 Cee 48.454.886 Friol 23.341.265 Vilar de Barrio 331.402 a Coristanco • 23.724.171 Lancara 10.000.758 Vilardevos 10.421.168 Cu'rtis 29.600.523 Meira 17.156.820 Arbo 7.614.463 p Dodro ' . 16.154.019 Murás 21.670.369 Barro 6.994.342 Irixoa 17.051.928 Outeiro de Rei 7.958.090 Campo Lameiro 2.154.938 L Laracha .. 32.680.342 Palas deRei 1.558.081 Cerdedo 9.319.500 Lousame 22.238.516 APastoriza 3.533.520 I• Crecente 7.146.181 A Mazaricos 28.955.491 Pedrafita 22.224.739 Forcarei 37.952.809 Melid e 43.224.665 .Ribeira de Piquín 5.114.724 Fomelos de Montes 1.104.656 a¡ Miño '19.802.127 Riotorto 17.963.488 AGolada 7.336.133 111 Moeche 2.118.346 Saviñao 17.654.376 Gondomar 14.332.403 Mugardos 34.164.883 Sober 12.890.863 ME!llQo 8.044.677 E: Narón 12.522.455 Taboada 3.157.775 Mondariz 26.127.427 CÍ{ Ole iros . 407.178 Trabada 17.404.036 As Neves 18.270.890 cu Negreira 27.872.217 Xermade 21.505.163 Oia 7.963.728 Oroso 17.322.667 Allariz 31.040.107 Pazos de Borbén 7.073.946 di Ortigueira 40.135.872 Bande 29.482.807 Pontecaldelas 19.613.544 A Outes · 16.671.066 Baños de Molgás 18.546.6€7 Ribadumia 20.726.610 Q¡ Ozados Rfos 20.633.821 Bead e 13.085.971 Rodeiro 8.040.748 Padrón ' 47.255.614 .can'eue 28.237.039 Salceda 25.716.811 ca O Pino 20.795.148 Coles 23.747.903 Salvaterra de Miño 21.196.143 na Rois 2.350.582 Chandrexa de Queixa 1.860.363 Seixo·Marfn 17.807.487 to1 Pontedeume 14.626.485 AGudiña 30.573.027 , Sillada I 22.240.907 Santa Comba 55.556.679 Laza - 12.812.618 Tomiño 13.345.340 be Santiso. 15.369.984 ~ Mace da 24.822.868 ' Valga 20.236.988 Sobrado 5.685.000 A Merca 18.144.921 Vigo 104.831.931 fa] Valdoviño 25.310.476 Oimbra 13.442.792 Vilaboa-Santa Cristina 6.630,130 me ValdoÓubra ·7.874.283 ,Padrenda 16.550.154 Vilaboa·Toural 7.627.139 ¡; Vedra 17.797.671 Peares 17.987.253 Vilanova de Aurosa 1.726.017 ble Alfoz 19.529.662 Pereiro de Agujar 19.236.262 po cai rio 1 Con tod~s ~stas medidas consegufose xa que un oitenta por ·cento dos problemas de saúde ter da poidan ser resoltos no lugar de ornee. e e An Fer Non está todo feito. E sabémolo ben. Por eio seguiremos a traballar para que moi logo -os ceu rre1 pro.blemas sanitarios da comunidad~ galega estean totalmente solucionados.·É a nosa obrÍga. Éo dereito . que de de Galicia. Estamos levando a sanidade ó pobo. gos mei bell elei es ti Co A e UNTA dad1 DE GAEICIA @) Lin¡ liza< . u mái: A Conselleria de Sanidade e Seguridade Soci81 Dirección Xeral de Asistencia Sanitaria e Seguridade Social. · .Gmeir ... O· ANOSATERRA CULTURAL . Nº 316

# Dedicado pola Académia a Franéisca Herrera Con duras críticas dos premiados · O 17 de Mfilo mobilizoll Entregados - amáis· de 2.000 persoas polos concellos os X Prémios da Crític~ Durante a habituai '~Cea das . Le: sua surpresa e a sua crítica. Suso tras", tivo lugar en :Vigo a entrega d~ Toro ao dicer que "a,gardaba do Prémios da Crítica que se fa- · , que llo deran aos de sempre"; En.;; en galego llaban por décima vez, organiza­ rique X. Macías aludindo a falta dos polo Círculo Ourensán. de axuda aos criadores; Manuel Os ·prémios corresponderon en &ivas, que nen esperaba o prémio criació~ literária a Suso de Toro, e menos na área que se lle conce­ autor da obra "Polaroid"; en In­ deu, ironizou comentando que vestigación a Vicente Almazán; . non ia falar da TV para lle non en ensaio a Xosé Carlos Bermejo; "amargar a cea aos presentes". Fi­ en música a Xosé Enrique Ma­ nalmente Antón Costa, represen-­ cías; en ciéncias e artes da repre­ tante de Nova Escala Galega pe­ sentación a Manuel Rivas e en ini­ diu na sua intervención, e na pre­ ciativas culturais a Nova Escota séncia do alcalde da cidade Ma­ Galega. nuel Soto, a disolución do Conse­ Durante ~ entrega dos prémios llo Escolar do Concello de Vigo, vários galardonados espuxeron a calificándoo de antidemocrático. Apresentáronse máis de douscentos trabalfos Fallouse.o prémio "Amigos dos Muiños" Con catro edicións _ás costas sé­ pondente a menores de 15 anos, guese a celebrar en Cotobade a foi para o traballQ colectivo apre­ Festa dos Muiños, que leva para­ sentado polos rapaces da. Escola­ lelamente a corivocatória dun cer­ Fogar "Príncipe Felipe" (Ponteve­ tame para traballos escolares cen­ dra). O Coléxio Público de Cas­ trado desta volta na loita contra os trelo (Cambados) recebeu un lote inrzéndios forestais .. O xur_ado pre­ . de libros valorado en 25.000 pese- sidido por Alfonso Rivas. Fraga e tas. - formado por Xosé Fraga, Manuel . O ~urado surprendeuse grata­ Lueiro Rey e Alfonso Eyré, con­ mente, e fíxoo constar nas suas Coa habitual disxuntiva que foron repartidos por toda Gali­ Asociacións Culturais e por dife­ cedeu o. primeiro prérnio (5 .000 conclusións, da ampla participa­ pesos . e diploma) ao · tr~ballo de ción, máis de douscentos traba­ entre os actos oficiais e os za nestas semanas, e que tentan rentes entidades viciñais de A Co­ ensibilizar, na imediata saída da ruña, así como polqs organizacións Xulián Feijoo (Póvoa de Trives) llos, no certafile e mostraron a sua "O monte é noso - Os incéndios intención de'facer unha selección do asociacionismo cultural campaña eleitoral, sobre a necesi­ políticas nacionali~tas ·(BNG, en xeral, tivo lugar unba dade de que as institucións munici­ UPG, PCLN, PSG-EG, ... ) os por­ forestais". Na categoría corres- p~a publicar nun libro. · nova edición do Dia d~ pais adopten con normalidade o tavoces da Mesa, que se mostraron · Letras Galegas, que este ano uso do idioma próprio do país. moi satisfeitos e recoñeceron que Semana de actuacións Apoiada pola Federación de o resultado superaba as expectati­ polarizaba a sua atención en vas que tiñan, confirmaron que o A Couruña, onde era acto servia de anúncio tamén para de homenaxe a Zeca Afonso homenax.eada Francisca o início dunha campaña de gale­ Herrera Garrido e tiña lugar guización do ensino que centraría Desenvolvendo a homenaxe plani­ unha série de conferéncias e reci­ as suas actividades no próximo Se­ ficada por un amplo grupo de ga­ tais con ·. importante parl:icipacióµ a manifestación convocada tembro. A eleición de A Coruña legos, e que tivo o seu comezo o de persoalidades da vida cultural pola Mesa de Normalización para esta manifestación veu moti­ pasado 25 de Abril, estanse a rea­ e política portuguesa-: o almirante Lingüística. · vada "pola clara e premeditada po­ lizar nesta semana final de 'Maio, Rosa Coutinho, protagonista ex­ sición antigaleguista do actual go­ cepcional da revolución do 25 de A Real Académía reúne e todo os bemo municipal". A crítica fíxose · Abril; Alipio de Freitas, xomalis­ anos para de ignar a penioa a que extensiva á Real Académia por ta, e o escritor José Saramago. lle dedica o Dia da Letra Galega . "avaliar coa sua preséncia rto con­ Os recitais-homenaxe celebra, Esta oficialización conte tada de - cello herculino esa política antiga­ ranse en Lugo, Santiago, A Coru­ de diferente po ici n política e .lega" e lembraron a convocatória ña ou Oleiros, Ferrol e Vigo. In­ culturai adqui,re, ano a an roáis aos concellos galegos para o vin- tervirán Vitorino e Zé Mário distáncia coa celebración popular. deiro 18 de Xullo co fin de revita­ Branco, Pi de la Serra, Benedito, A eleición de Franci ca Herrera lizar -e efectivizar o acordo que no Lu.ís Pastor e diferentes grupos Garrido, unha e critora en calquer 1984 asinaran 131 concellos com­ ·galegos. En Vigo, odia 23 a Ban­ caso menor, fixo coincidir o actos prometéndose por escrito coa nor­ da de Música de Grandola inter­ na Coruña, e na ua Ca a Con i - malización lingüística dos municí• pretará músicas de Zeca Monso toriaI, dando lugar ao feíto noticiá­ pios. potas ruas céntricas da cidade. Ta­ bel: o alcalde Franci co V ázquez O comunicado final da manifes­ rnén en diferentes cidades da Gali­ falaba galego por primeira vez en tación foi lido polo poeta· Miguel za, grupos da Asociación de Titi­ moitos mese e o concello, en pu­ Anxo Femán Vello, que criticou riteiros Galegos sairán polas ruas blcidade, na pren ·a, era designado especialmente ao concello da Co­ cos seus espectáculos de anima­ polo seu topónimo legal, sistemati­ ruña e ao seu rexidor Fran"Cisco · ción.' camente rexeitado polos mandatá­ Vázquez, a quen calificou de ini­ rios coruñeses: A Coruña. migo número un da Galiza porque O acto académico contou coa in­ "ten no seu ponto de mira o exter­ A. Asociación G.µtural -de Vigo tervención e a glosa do presidente mínio de todo o que signifique cul­ da RAG, Domingo García Sabell tura nacional galega". . o e os académicos Carlos Casares, X.C. .concede os seus Prémíos da Língua Andrés Torres Queiruga e Francico O 17 de Maio tamén se celebrou con música en Compostela. Fernández del Riego, que estabele­ Por primeira vez a Asociación seu permanente traballo en favor ceu conexións entre Francisca He­ Cultural de Vigo concedeu ·· uns · da mesma". rrera e Rosalia de Castro, "ainda galardóns -de orde positiva e ne­ que non chegou a ter a profundida­ gativa-" en vídeo o mellor Goldoni na montaxe do CDG Nove) de P·armuide - Un ano máis o esquema de pr9du­ tiago, está realizada en soporte ci6n do Centro Dramático Galego Video 1 C; ten unha duración de que se propón a posta en cena 56 .. minutos e ....desenvólvese en anual dun clásico universal e un Lindin (Mondoñedo), Lourenzá e autor galego vivo, repite unha in­ Mondoñedo trece días. A inten­ cursión cara a comédia de costu­ ción da série, que poderia chegar mes. Hai un ano fara un Moliere a c~n capítulos de cumprirse a en clave de farsa, . un .Enfermo proposta de Galaxia Comunica­ Imaxinário, máis próximo á Com:. ción ·s. A., é a de recriar en irnaxe media del Arte que o teatro de sa­ e persoas e situacións dos relatos re­ lón. Este ano, na véspera do Dia ·~ collidos a meio da intervención fi­ das Letras é o Goldoni máis eQga­ ro gurada do próprio autor, que é rellante e. vivo o da Locandiera, u Q) quen introduce o relato. A. Pousadeira, estreada en Ponte­ o.. Q) O filme de Vidal Bolaño foi vedra. O seu director Xan Cejudo .__-----..,..------..,..------iCl.. define a Mirand~lina (A Pousadei­ longamente aplaudido ao remate ra) coma a persoilaxe teatral femi­ Parmuide, que realizou unha equi­ da sesipn de .apresentación. Dunha da sesión de apresentación. Dunha nina máis surprendente e moderna pa dirixida por Roberto Vidal Bo­ rnaneira especial mereceu gaban­ maneira especial mereceu gaban­ do século dezaoito. laño está inspirado nun relato de zas, o traballo de actores -novas zas o traballo de actores ....:...... novas Cunqueiro en Xente de Aquí e de alguns deles, procedentes do tea- . alguns deles, procedentes do tea­ Na montaxe de A Pousadeira Acolá e foi rodada en lugares da . tro outros-, ·a dirección e a foto­ tro outros-, a dirección e a foto­ interviron Susana Dans, Xoán L. província luguesa. · grafi.a. Tamén se subliño1,1 a im­ grafía. Tamén se subliñou a im­ Gobema, Cruz Coll).esaña (no pa­ . N. película, apresentada en San­ portáncia de recuperar por un tra­ portáncia de recuperar por un tra­ pel de a Mirandolina), Xavier R. tiago, está realizada en soporte ballo destas características a reali­ Con Novo de Pannuide a empresa ballo destas características a reali­ Lour:ido, Vicente Montote>, Xosé Video 1 C, ten unha duración de actores e técnicos que xa Galaxia Comunicación pon ~ pri­ zadores, actores e técnicos que xa M. Olveira, Feniando Pedrido e zado~es, 56 minutos e desenvólvese en teñen participado en experiéncias rneira pedra dun edificio necesário teñen participado en experiéncias Laura Ponte. · Lindin (Mondoñedo), Lourenzá. e anteriores. A abertura para o mer­ e reclamado polo mundo da imaxe anteriores. A abertura para o mer­ A . Pousadeira apresentarase no Mondoñedo trece· días. A inten­ cado de pequeno formato contri­ galega como é a produción de pe­ cado de pequeno formato contri­ García Barbón de Vigo o venres ción da série, que poderia chegar buiría tamén á estabilidade do sec­ queno formato, realizada con buiría tamén á estabilidade do sec­ 5 de Xuño e os segu4ites 6, 7 e 8. a cen capítulos de cumprirse a tor cinematográfico galega, carac­ meios de nós, tomada da rnemória tor cinematográfico galega, carac­ Con Novo de Parmuide a empresa proposta de Galaxia Comunica­ terizado até agora pola &mi inter­ e a cultura próprias. O Novo de terizado até agora pola sua inter­ Galaxia Comunicación pon a pri­ ción S.A. , é a de recriar en ímaxe miténcia. No que se refire á posi­ Parmuide, que re!llizou unha equi­ miténcia. No que se refi.fe á posi­ meira pedra dun edifício.necesário persoas e situacións dos relatos re­ bel área de difusiónn comercial da pa dirixida por Roberto Vidal Bo­ bel área de difusiónn comercial da e reclamado polo mundo da imaxe collidós a meio da intervención fi­ série, os produtores sinalan a im­ laño está inspirado nun relato de série, os produtore inalan a im­ galega como é a produción de pe-· gurada do próprio ~utor, que é portáncia potencial . da área lin­ Cunqueiro en Xente de Aquí e de portáncia potencial da área lin­ queno formato, realizada con quen introduce o relato. güística portuguesa e as emisoras Acolá e foi rodada en lugares da güística portuguesa e as emisoras meios de nós, tomada da memória . O filme. de Vidal Bolaño foi de televisión de Latinoamérica. província luguesa. de televisión de Latinoamérica. e a cultura próprias. O Novo de longamente aplaudido. ao ·rem.ate G~ L.T. A película, apresentada en San- G.L.T. Reflexíón sobre linha estatua de Narciso Pérez·

FERNANDO M. VILANOVA · nesta especialidade na fonte que vedra, uns San Ero de Annenteira Martiño Sarmiento en Guimaráes lle encarregara o concello da sua e o fapioso "Guerreiro Celta", tes­ e a sua colección de guerreiros As terras ribeiráns do Salnés son vila natal para a praza Brañas. tigo silencioso da nosa húmida que sen a parte inferior das pernas pródigas en artistas, nas que a sua Concebida con catro fachadas en mocidade pontevedresa nun lóbre• poderian aparecer como xoellos capital, Cambados, de · gtanítica sóbria estrutura clásica responde go curruncho da Pontevedra mo­ (forma que dá o noso artista á sua ascendéncia, aparece como sinó­ euritmicamente · á ' cuadrangular. numental. obra)<2>. nimo de escultura, con Asorei planta do seu entorno. E esta obra a máis coñecida e En Madrid Narciso Pérez tivo como filio rnaior. O concello ac­ Viaxa car.a Madrid por mor completa de todas, paradigma da sensíbeis influéncias do neofor­ tual restaura esta tradizón recupe­ dunha beca da Deputación ponte­ estatuária galega desta época, malismo que aplicaba Juan Anto­ rando nomes que deion pé ao seu vedresa onde vai depurar o seu exemplo da diversificación que o nio, frente ao desea.freo renovador acento,. nunha aportación cultural conceito.. artístico, sempre baixo o historicismo e temas nacionais do momento. Nese senso é impor­ que fusionou arte cori literatura. - parámetro do rigor e o perfeccio- ~ acadaron neste momento. Nese tante o nexo do escultor cambadés Nesta última mostra cambadesa nismo que non concebía arrepentí- senso, talvez sexa a escultura que con José Capuz, artista valenciano recordou antoloxicamente a Nar­ . mentas e irnprovi_'.iacións. Precisa­ mellar reflexa aquel espírito cel­ afincado en Madrid que asumía ciso Pérez, home cáseque desco­ mente este exceso de seguridacle tista que levantaban os primeiros gran parte dos programas rnonu­ ñecido para a nasa plástica. Na no seu traballo fai que algunhas achádegos castrexos desde Britei­ mentais daquela e cuxo paralelo . mostra oferécese unha. ampla es­ obras sexan cuestionadas como tal ro a San Cibrán das Lás. Un espí• co naso home é sumamente evi­ colma do que füi a sua obra así polo seu desmedido intento d~ rito que, como non, daba nome dente. como dados biográficos e o que agradar. Retoma á Galiza e a sua oeste momento incluso a entida­ (1) "Alma Galega", 1920 representou a sua curta traxectória carreira parece estar encarrilada, des deportivas e sobretodo repre­ (2) O que parece claro é o para­ artística. · senda amplamente . recoñecido sentaba a toma de conCiéncia inte­ lelismo campo iti vo entre esta Nado nesta vila a comezos de pala sua capac~dade, alternando lectual coa Galiza. obra e outros traballo arte anais século tivo uns comezos enraiza­ en Mondariz (centro cultural e po­ A sua inspiración parece clara­ de cantaria, moi frecuentes na dos no domínio artesanal do ofí:• lítico da época). A marte aconte­ mente afectada polos guerreiros época para relóxio de sol de ca­ cio, tanto de canteiro cümo de cida en plena mocidade ( 1930) medievais que decoran a camba­ sas fidalgas como o que o mestre ebanista, naquel ambiente de per­ min acidente de automóbil truncou desa praza de Fefiñáns co seu xe­ Cerviño construiu para unha ca a feccionismo qu.e· caracterizou a esta importante traxectória per­ compositiva

Ben.. daquelas habia uns de esquerda e outros da direita. Co paso do tempo hai que recoñecer que os únicos que - se mantiveron verdadeiramente fieis e in.cluso deron a vida, foron os de es­ querda. Os de direitas ...

l . Si, ehegou o 36. Como recorda aque­ Jes dias? Con moito sobresalto. Acórdome que o dia do · Alzamento, ou un ·dia des­ pois-, encontreime cun membro das Mocidades que me dixo que estaba disposto a coller as armas para defen­ Xenaro Mariñas der ~República. Eu díxenlle: pe.ro que tes t~ que defender a unha República que desde o ponto de vista nacionalista non só non nos axudou nada senón que nos c9mbateu todo o posíbel e até del Valle boicoteou o Estatuto; deixa á Repúbli­ ca que se defenda por si só. Non me fixo caso e custoulle a vida, fo.i dos primeiros en cair: Logo morreron moi­ tos roáis da Mocidade. Todos os viti-. mados eran do grupo chamado de es­ querdas, seguidores de Viqueira. E vostede como librou? Como estaba en idade militar, collé­ "Non vexo a Aéadémia, ronme e leváronme para Astúrias. A casa viñérorune buscar, pero non esta­ ba. Cando cheguei, como todos os de­ debe estar enterrada'' mais, tratei de aconchabarme como puden. E, así, conseguin que me mili­ tarizasen na fábrica de tecidos de Xú­ Aos seus 79 anos é o único supervivinte dos integrantes da bia como "imprescindíbel e insubsti­ Irmandade da Fala de A Coruña. Foi fundador das tuíbel". Non era unha cousa nen a ou­ tra, pero quen ten amigos. . . chamá­ - . Mocidades Galeguistas e, cos seus compañeiros, entrou na ronme-moitas veces, pero sempre lo­ Real Académia Galega. Autor teatral, preocupado pola grei sair. situación lingüística, hoxe móstrase absolutamente crítico E cliegou outravoltE o rexurdir gale- coa Institución ecos académicos. Ten unha modéstia e unha _guista.. Como o ollaba? humildade franciscanas que lle levan a afirmar que "ao que Con certa pena. Paréceme que aquela. ten moito que dicer non lle custa traballo, pero· aos que ternos xente das Mocidades que xa tiñan al­ pouco cústanos moito". · gun prestíxio. algun relevo dentro do na:cionalismo, non responderon á hora asi como quen recoJle un ramo de flo­ Pois de nengunha maneira: non a da criación das liberdades democráti­ Cales son os primeiros recordos que cas. Inventaron esa causa, en vez de gar

Existen outros ·onde ~ anédota é máis vella que andar a pé: "O car­ teiro" (sei, .como mínimo duas versións e Q.on as conto porque, de verdade, teñen máis gráciá que Un niáis a posta no papel polo Pet Posset). - Outros son u , ' ev..anescéncias de ·canteiros noieses, a tradición tau- tre; tivera e na liña segointe tuvo .ga etapa na que o pintor vai fazen- t. ~- . meir... o· - N~ 3JQ - ~~DE _MAIO DO 1987 . GCULTURAL . . . Alvaiszere num 28 de Decembro Son muitos os contos e histórias de 1935, . fonnouse tecni.camenie de -antano que nos falam de espel- . na_Inglaterra, trabalhou um tempo bos, e nelas sempre atopamos a na RTP. Foi um dos fundadores alguém que na sua conversa coril do Centro Portugués de Cinema, o reflexo, atopa que óutros ~m do que · f oi presidente, ~ está pro­ quer~-lo . .nem procurá:·lo sempre fundamente ligado á renov:a~om saem muitos mais agra~ados. da cinematográfia lusa. A Televisom é o espelho de ho­ Crónica dos Bons Malandlvs gano, a realidade s6 existe tal estrea no Estado espanhol que como a vémos nese espelho, se ·será . ampliamente apres!lentado ·algo nom sai,. é que mesmo se- por M. Anjo Fdez. incluindo al­ melha· nom existir. - gumha entrevista com alguém li­ gado ao cinema do além do Min­ Son muito citados casos como ho. É o quarto longo-metrage do de aquela investiga~m social autor, e U1)1 filme de aventuras­ onde a umhas gentes dum lugar duns . simpáticos senvergonhas na calquer apresentavam-lhe as misé­ noite lisboeta, com um roubo de rias cotiáns duo vecµtllos polo es­ obras de arte um Cihisco disparata­ pelho de que falamos, e queda­ do,. na sua fala hai umha boa mos­ vam fondamente afectados com o tra de gi.rias e expresons lisboetas seu ánimo disposto para pór fím (a vei os subtituladores que fám). ás mesmas. Essa mesma gente tin­ Um dos personages, Ped.ro "O ha de cote no seu entorno o que Justizeiro" é um modelo de Sala­ rematavam de ver· comodamente zar. A sua posta em cena é muito sentados nuns estofos dos seus fo­ aceitável, ·asi como a difecfom gares, mas de nada se decatava ou ro dos actotes. A sua qualidade meia ainda decatándo-se se sentían co­ C> Q) é eleva4a, tal como a da maioria movidos. Olharom.o espelho má­ > da desconhecida e muito mteres­ gico (iste verdadeiramente reflexa sante produfom cinematográfica e fala) fixo-se a luz na suas dotes J ~ · portuguesa, lástima de Portugal percevedoras, e o seu corazom vi­ com apenas 300 salas de projec­ brou nas suas íntimas fibras. fOm e umha distribufom e cóntro• lo das mesmas totalmente em Os maos dos contos de agora maos das transnacionais, junguido somos políticos, todos os días se isso a absurdas ba.rreiras nos cam­ miran e remiram no espelho, e rina de Noia, as levitacións mais filia cativa de Francis será testigo por émulo de Dustin Hoffman que pos culturais, Cine: Teatro, pren­ claro a pouco que isto foque a ve­ estrañas, as presenzas mais líricas daqueles día que cambiarian as vi­ dá á sua actuación un carácter ina­ sa, revistas, livros ... entre Portu­ cinhanza a sua. própria image re­ :ou arrepiantes, os deportes e a das dos dous, e que tentaran recu­ propriado. gal e Brasil que civam o desenvol­ sulta-lhes triste e' creen de cora­ · m~a, as máquinas, as mais in­ pera despois ollando as cintas en vimen,to fílmico aos niveis ·que zom que nom é rem real nem a "Round Midnight" qu~da como críveis faunas, os temas mitolóx.i- _ super-8 gravadas polo pai, teste­ merescia (a ver se lhe ponhem re­ que debería corresponder-lhes; unha obra divulgadora, qu~ toca -eos-. bíblieos; alegóricos· e emble­ muño da preséncia de Dale na médio, que bém cumpria). Vale a como a velha hístóra de rachar o certos lugares comuns do jazz máticos, paisaxes, partidas de xa­ suas vidas. Tentativa tamén, e pena olhá-lo. espelho sabem que nom dá muito drez, as versións ou séries sobre inútil, de asir un pasado de claci­ máis qtie penetra. na sua eséncia. resultado sempre andam dando pode Giotto e Veláz.quez, as homenaxes sismo (aplicábel. ao jazz como ao Algo que ser de utilidade O dia 1O está programada em· voilas a ver se podem manipular a Picasso, beilarinas, xenetes, mesmo cine) definitivamente ido para os máis profanos, pero fóra Galiza no -Cine "Flor de Santida­ os botons mais sensíveis e inter­ dese carácter didáctico a fita deixa máscaras, persoaxes circenses, cos seus criadores. tle" (1973) de Adolfo MarsÍllach, nos do mágico espelho. As vezes soños, merendas campestres, te­ O argumento sona bastante ao máis beq indiferentes, e da~ as rodada nas terras pátrias, sobre o . expectativas que levantara, ainda chegam a facé-lo tanto, que o es­ mas de raíz folklórica ·ou urbanos, recorrido canto de Cortazar "El ·coñhecido testo de Valle-Inclán. pelho remata por só servir-lhes a perseguidor". O seu desenrolo é que se dei.ie ~er, decepciona. o desnudos, visións, ciéncia-fic­ Projecto ' rnuito ambicioso no seu eles~ todo o demais nom existe ben previsíbel, e desde o principio ción, homes-robots, temas históri• G. VILAS momento nom conquire o espera­ néga-se corri o espelho . . O que cos ou Hterários ... contri buen, en­ sabemos cal vai ser o remate da do dele. Mars.illach tém um senti­ nom soe ocupar nengunha neuro- · tre outros, a ese grande retábulo costa abaixo de Turner, cuxas caí• Arredor da 'meianoite do da teatralidade que posto a 24 na dos políticos que padecemos, das no alcool cada vez máis fre­ Fráncia-USA. 1985 T.0. "~ound Mid­ profano contemporáneo que ven nighf'. Director: Bertrand Tavernier. imgens por segundo,

L_ ------__., ______.. ______------~- ~------· ------,~ 30t~~ . Nº 316 - 22 .PE MAio DO 1987 o 316

ff A ' Afor Con1 te". curs Rosl zoac de, ses. 1o ; bran tica 1 2º) grafí ta da cm. 3º) berá pone fia o pech lema soai~ .f') reme 0 _ 22 DE MAJO DO 1987 .AXIRDA. 316

i M1'RIANO RAJOY- APRE.~l>I. G~UGOf

-- --- 1'

l~co_n_vo_c_u_órias~~~~~~~~~~~~~~~~[ - 1 '° CONCURSO DE posición pública na Teteria Rosa­ xente que intenta potenciar un ·sERPE FOTOGRARA •AVANTE"' linda de Vigo, durante todo o estilo de viaxar un tanto diferen-­ mes de Agosto. te. O mesmo poden 1organizar Este mes viu ·a lu·z o número f . - · A Asociación Cultural "Zeca 5°) O xurado estará formado d_e u$er:pe"~ publicación afiliada - AfonsoH de V!go, convnca o 1° unha saída para asistir a un en­ por profisionais e afeizoados á centro pacifista nalgun lugar da a "Adefe" Agrupación Deporti- · Concurso de Foto_grafía "Avan­ fotografia . . A sua decisión será va de Fene. E unha revista de­ te " . Poden participar neste con­ Europa, unha ruta ecoroxista inapelábel. para coñecer unha zona especial­ portiva, algo singular pota cali- curso, patrocinado pola Teteria 6º) O prazo de admisión das mente interesante da Penmxula,· da'de do seu papel, sobretodo da _,. Rosa llnda, profisionais ou afei­ obras finaliza o día 15 de Xullo. un circuito ciclo-turístico por Ibi­ portada" e tamén pola sua calida- zoa dos de calquer nacionalida­ Deberán ser remitidas ao aparta­ de gránca. Cun deseño anova- de, de acordo seguintes ba­ za ou o Sul da Fráncia, que un · as do de correos nº 227, 36280- trekking polo Rif, os Alpes ou os - dort quer servir de vínculo e de ses. Vigo, ou entre_gadas na Teteria . ~nsmo para.os deoortistas. - 1º) As obras poderán ser en Himalayas. Ou desde unha viaxe Rósalinda, rua Paraguai 19, Vigo. Pªíª coñecer Nicarágua, Peru ou CADE~~os DE PSICOiOXIA branca e negro ou cor, de temá­ 7°) O único prémio consistirá a ndia, até cruzar os Estados tica li bre. en 12.000 (doce mil) pesetas e Unidos de costa a costa nun au­ A . r.evista eqitada polo coléxio 2°) O formato mínimo das foto­ unha viaxe Vigo-Lisboa-Vigo, du­ tobus acondicionado. E, para os of1c1al de ps1cófOQOS de Galiza grafías será de 18x24 cm, mon­ rante os dias 4,5 e 6 de Setembro amantes do mar, travesías en "Cadernos de· Ps1coloxia" ten fadas sobre cartulina de 30x40 1987, á Festa do "Avante". barcos de vela polas costas da xana rua desde hai várias sema­ cm. Para calquer aclaración sobre Holanda ou Dinamarca. nas o seu número 1, dedicado ao 3º) Os orixinais, ilimitados, de­ o concurso, escreber áo noso en­ tema xenérico · de Psicoloxia e berán ser acompañados de plica derezo postal, (Apartado 227 - Educación. pondo no-dorso de cada fotogra­ Para comentar máis a fondo a 36280 Vigo), ou dJrixirse ó Tete­ P.ro_gramación_... para este verán lnclue ademais artigos de fía o lema. Nun sobre aparte (e ria Rosalrnda. Méndez Ferrín, Manuel G. Fer­ pechado), figurará no exterior o 'Anos Luz" estará na Coruña o 4 de Xuño ás oito do serán no nández Blanco, Félix García Villa­ lema, e no interior os dados per­ nova, Marcial Gondar, etc. así soais do autor. VIAXAR Ateneo (R/ Alfredo Vicenti, 6-1º) e en Vigo o 5 ás 11 da ·noite no con;to unha entrevista con René 4º) Coa totalidade das obras "Años Luz" é un colectivo de "Camaleón"· na Praia-de Samil. ~ B1anka Zazzo xunto cun inqué­ remetidas organizarase unha ex- 1.SAAC PEREZ VICENlE nto sopre a reforma psiquiátrica en Gahza. O grabador lsaacz Pérez Vicente A calidade na presentación ___, expón na Galeria Gruporzán de de mellar que se edita en Gali­ A Coruña. Aberta atée o 3 de za-,. tanto. como a do contido, _Xuño. _ _amph_an o interés desta revista.

MARIAl -NAO ME MATES, QUE nenas. A xenialidade deste Ven~· SOU A TUA MAE_! Meditac;áo so­ res... (que recomendo fer á par ·bre o espantoso· crime aconteci­ do outro, Venres ou os limbos do en Lisboa:. Urna familia máta do Pacífico, do mesmo autor) e despeda~ sua máe. Mandada mostra como o francés rompe os imprimir por um mendigo, que moldes en que o queren meter. CAMARAS foi lanc;ado fara do seu conven­ Unhas das obras capitais dos úl­ to, e anda pedindo esmola pelas timos tempos nunha boa traduc­ E MATERIAL portas. Oferecida aos país de fa­ ción de Gust.ftVO Luca de Tena. mílias, e aquetas que acreditam Unha obra imprensdndível. E a en Deus por Camilo Castelo esperar que nos traduzan máis: ·FOTOGRAFICO Branca. Hiena Editora. Lisboa, Ga~par, Melchor, ·Baltasar; Le 1987. 35 páx. coq ·de Bruvére, etc, deste home Texto de cordel do grande r:io­ que fotograf,a nenos porque, se­ velista portugués do século pa­ gundo as suas palabras, non os sado. Camilo. mostra que un pode comer. grande escritor éo ·até en textos · como o pre_sente: un romance de POESii COMPLETA, por X osé cego en prosa, onde un humor Mª Alvarez . Blázquez. Edicións máis qu_e negro é oferecido ao Xerais de Galicia Vigo, 1987. 188 leitor,· nunha prosa que ás veces páx. 1000 pta. . · · chega á rima e nun estilo total­ r:nente popular. A literatura de A cargo· do seu fillo, saen as cordel tamén -é, apesar da uni­ goesias completas (ou case) de versidade e outros, literatura, e Alvarez ·Btázquez, que se non é Camilo móstrano-lo; recomen­ un poeta fara de série, un tempo dável p'ara aqueles que non acre­ de estultície non deixou que fose ditan nunha literatura de cordel saboreado como deberia: -Un .REPORTAXES · actual. poeta que se le con agraCiio e ~· mesmo ás veces, con diverti­ EN VENRES OU A -VIDA SALVA­ mento. O livro consta tamén XE, por Michel Tournier. Col. Xa­ dunha · bibliografia do ) autor barín. Edicións Xerais de Galicia. mesmo os livros que asinabá VIDEO Vig_o,_1987. 136 pax. 600 ptas. co.n seudó~imo. No entanto, ·a A COÑECIDA SÉRIE FOTOGRÁFICA DE Tournier é un dos mellares es­ mm, · parace-me, falta un livro critores franceses de arestora. ·asinado con seudónimo·: Os no­ MANUEL FERROL Autor dunha im~ortante obra, de. mes da terra, aparecido no Mou­ cando en vez, 'adapta" as suas cho coa firma de Celso de Baión obras para oo leitor menos for­ Un livro que recupera un· poeta. · NO LIBRO mado (sic) filosoficamente e dan­ . o se en dicer que son obras para X.G.G. ' "EMIGRACIÓN'' !libros .1. EDITADO POLO CENTRO DE F.STIJDIOS FOTOGRÁHC'OS -os-»OSE'fl8/ SILENCIA- A xente ~ue ornea ~EVELADO (ven da páxina 23) · . Recen.te~ente saiu do prel~ un P.V.P. 1450 PTA. n~vo libro do ~eta lus~és Xa- . Gómez de la Serna déixOLi· dito -v1er Rod~í_gue? Barrio: Os ~po- ,. SCRIPIORES DE A JOSA !PU DESCONTO 00 15% DE .FOTOS A COR. gue o orneo era o berro máis sentos ~1lenc1ad9s..-~ Este · ht>ro, · franco da crea9ión. Non o poño que obt1vo un accésit rio VI Pfé:. AOS en dúbida. Abondame con ollar mio Esquío de: Poesia segundo LEITORF.s ·o ·10% NO .MESMO DIA , o gue estou ollando. o seu prologllista ArC:adio "l.. Ca­ E cando comence a campaña, sanova "recupera a vivencialida-. e esa xente coménce a ornear, de do eu !frico afén do q'ue se ten · ·-.. .. soudTEo AO xa me diredes. · chamado narCisismo epidérmi­ MONTERO RIOS,48-8-TELF.58 37 45 - Pero son causas da "democra- c·o, ( ... ) ac;:femaisde tér un axusta­ TELÉF~ (986) 22 85 4 7 SANTIAGO DE COMPOSTELA cia. castiza,, que delxou de heren­ do des_eño de campos · teméti~ cia o difuntino. o ·COS". '.