Xaçmaz Xaçmaz Xaçmaz: Görüşlər, Düşüncələr
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Nizami Xudiyev XAÇMAZ XAÇMAZ XAÇMAZ: GÖRÜŞLƏR, DÜŞÜNCƏLƏR... SEÇİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ XI cild «Elm və təhsil» Bakı - 2014 2 Elmi redaktor: Yaqub Mahmudov AMEA-nın müxbir üzvü, tarix üzrə elmlər doktoru, professor Rəyçi: Kamal Abdullayev AMEA-nın həqiqi üzvü, filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Xudiyev N.M. Xaçmaz. Bakı, “Elm və təhsil”, 2014. Kitabda Azərbaycan rayonları içərisində xüsusi yeri olan, Azərbaycanın “Şimal qapısı” adlandırılan Xaçmazın tarixi keçmişinə nəzər salınır, əhalisinin etnik tərkibi, şəhərsalma mədəniyyəti, iqtisadiyyatı, arxeoloji material-larına aid mənbələr tədqiq olunur, Xaçmazda bu gün aparılan misilsiz quruculuq işlərinin inkişafından danışılır. “Heydər Əliyev və Xaçmaz”, “İlham Əliyev və Xaçmaz” bölmələrində isə Ulu öndərimizin və möhtərəm Prezidentimizin Xaçmaza uğurlu səfərlərindən söhbət açılır. Xaçmaz rayonu Azərbaycanın ən gözəl guşələrindən Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. biridir. Burada təbiət də gözəldir, torpaq da münbitdir və bunların hamısından əhəmiyyətli odur ki, buranın adamları da qəhrəmandır, fədakardırlar. Heydər Əliyev 4602000000 ---------------- qrıflı nəşr V 098 - 2014 © “Təhsil”, EİM, 2010 Biz Xaçmaz rayonunun timsalında bu gün Azər © “Elm və təhsil”, 2014 baycanda apardığımız siyasətin nəticələrini görürük. ilham Əliyev 4 BİR NEÇƏ SÖZ Bu gün Azərbaycan xalqı öz tarixinin ən məsul dövrünü yaşayır, dövlət müstəqilliyini möhkəmləndirmək, onu dönməz, əbədi etmək üçün səylə çalışır, ərazi bütövlüyünün bərpası yolunda məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirir, gələcək xoş güzəranını təmin etmək məqsədilə misli görünməmiş nailiyyətlər əldə edir. Ülvi hisslərlə yaşayan hər birimiz arzu edirik ki, doğma ocağımızda daim işıq yansın, firavan yaşayaq, balalarımızın gələcəyi xoşbəxt olsun, ata-analarımız ahıl yaşlarında layiqli ömür sürsünlər. Bu həm də o deməkdir ki, dövlətimiz möhkəmlənsin, qloballaşan dünyaya daha yaxından inteqrasiya edərək tərəqqinin önündə getsin, insan hüquqları, qanunçuluq ali məqsədə çevrilsin, azad söz, azad insan, demokratiya gündən-günə inkişaf etsin, çiçəklənsin. Vətənini, xalqını sevən hər bir kəs bu yüksək amallar uğrunda daim mübarizə aparmalı, öz imkanları daxilində əlindən gələni əsirgəməməlidir. Elmi və ictimai sahədə fəaliyyət göstərən bir insan kimi məni də bu ali hisslər, duyğular daim çalışmağa, mübarizə aparmağa Azərbaycanın dilbər guşələrindən olan, qədim tarixə ma səsləmişdir. Uzun illər Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin rəhbərliyi lik Xaçmaz respublikamızın şimal bölgəsində yerləşən sərhəd altında çalışmış, fəaliyyət göstərmiş, necə yaşamağı, xalqa necə rayonlarından biridir. 1930-cu ildə rayon kimi təşkil olunub. xidmət etməyi öyrənmişəm... Rayonun 156 min nəfər əhalisi, 1046 kvadrat kilometr ərazi Fəaliyyətim dövründə bir sıra ictimai və dövlət vəzifələrində çalışmış, vətənimizin və xalqımızın xoşbəxt gələcəyi naminə bütün si, 2 şəhəri, 12 qəsəbəsi, 136 kəndi, 28 inzibati ərazi vahidliyi, biliyimi, bacarığımı sərf etmişəm. Bu gün də mənə göstərilən yüksək 70 bələdiyyəsi var. Xaçmaz rayonu Quba, Qusar, Dəvəçi ra etimadı doğrultmağa çalışıram. yonları, Rusiya Federasiyası və Xəzər dənizi ilə həm Bunlarla yanaşı böyük fərəh duyuram ki, qədirbilən xalqımız sərhəddir. Rayonda azərbaycanlılarla yanaşı 22 xalq və etnik uzun illərdir ki, məni şərəfli bir ada - millət vəkili adına layiq qrupdan olan millətlərin nümayəndələri yaşayırlar. Xaçmaz görmüşdür. Artıq üçüncü dəfədir ki, deputat seçilmişəm. 1995-ci və rayonu respublikamızda inkişaf etmiş iqtisadiyyatı, kənd tə 2000-ci illərdə namizədliyim Naxçıvan Muxtar Respublikasının sərrüfatı, sənayesi, əsrarəngiz Yalama—Nabran istirahət zo Şərur-Babak seçki dairəsindən verilmişdi. Bunu Ulu öndərimiz, Yeni nası və Şollar suyu ilə məşhurdur. Azərbaycan Partiyasının yaradıcısı Heydər Əliyev məsləhət gör müşdü. Hər iki seçkidə mən yüksək nəticələrlə deputat seçilmişdim. 5 6 2005-ci ildə Milli Məclisə üçüncü çağırış deputat seçkiləri Ən çox xatırlanan və heç vaxt unudulmayan isə görüşlərdən zamanı da naxçıvanlılar həmin dairədən mənim deputat seçilməyimi yorğun Bakıya qayıdarkən keçirdiyim ağır avtomobil qəzasından arzulayırdılar. Lakin seçkilər öncəsi YAP-dan bildirdilər ki, bu dəfə sonra xaçmazlıların mənə bəslədikləri doğma münasibət oldu. namizədliyimin Naxçıvandan deyil, başqa bir bölgədən verilməsi Saysız-hesabsız zənglər, teleqramlar, görüşlər, insanların baş verən nəzərdə tutulub. Bunu onunla əsaslandırdılar ki, kifayət qədər hadisədən təəssüf hissi keçirmələri, narahatçılıqları mənim tezliklə tanınmış bir adam olduğuma görə namizədliyimi Azərbaycanın istə normal həyata qayıtmağımda həlledici rol oynadı. nilən bölgəsindən verib əhalinin dəstəyini qazana bilərəm. 2005-ci il 6 noyabr tarixini isə həyatımın ən unudulmaz Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin layiqli davamçısı möhtərəm günlərindən biri kimi daim xatırlayıram. Xəstəxanada həyat Prezidentimiz, Yeni Azərbaycan Partiyasının sədri İlham Əliyev uğrunda mübarizə apardığım saatlarda əziz, doğma xaçmazlılar cənablarının tövsiyəsi, Yeni Azərbaycan Partiyası İdarə Heyətinin məni çox yüksək nəticə ilə özlərinə millət vəkili seçdilər. məsləhəti ilə namizədliyimin 56 saylı Xaçmaz kənd seçki dairəsindən Əziz xaçmazlılar! Həyatım boyu sizə minnətdaram, borcluyam və verilməsi qərarlaşdırıldı. Möhtərəm Prezidentimiz və Yeni Azərbay mübaliğəsiz deyirəm ki, sizin səsləriniz məni təkcə deputat etmədi, can Partiyası tərəfindən mənə göstərilən bu böyük etimad fərəh eyni zamanda tezliklə qaynar həyata qaytardı. hissimi bir qədər də artırdı. Bölgənin Prezidentimizi sevən, dövlətçiliyimizi qoruyan, Ulu Demokratik, olduqca şəffaf keçirilən növbəti parlament öndərimiz Heydər Əliyevin ideyalarını dönmədən həyata keçirən seçkisində seçiləcəyim dairədən deputat mandatına 19 namizəd var qəhrəman, qonaqpərvər, zəhmətsevər insanlarının çiyin-çiyinə idi. Bəli, böyük bir imtahan qarşısında qalmışdım. Lakin Heydər çalışmaları, respublikamızın “Şimal qapısını” çiçəklənən bir diyara Əliyev məktəbini keçmiş bir insan kimi qələbənin yeganə mənbəyini çevirmələri məni bu bölgənin tarixi, təbiəti, insanları barədə kitab xalqla bir yerdə olmaqda, onların düşüncələri ilə, gündəlik qayğıları yazmağa ruhlandırdı. ilə yaşamaqda görürdüm. Seçiləcəyim seçki dairəsinin bir şəhər, iki Hər bir tikilən bina, ucaldılan abidə, yazılan kitab tarixin qəsəbə və 103 kəndinin demək olar ki, hamısında oldum. İndi həmin yaşadılması üçündür. Çalışdım ki, bu kitabda Xaçmazın hələ tam günləri xatırladıqca ürəyim dağa dönür. Seçicilərimin mənə öyrənilməmiş tarixini, bu gününü, gözəlliklərini, Ulu öndərimizin göstərdiyi qayğını, diqqəti, qonaqpərvərliyi heç vaxt unutmuram. təbirincə desək, “bunlardan ən qiymətlisini - insanlarını” yazıb- Çoxsaylı görüşlər, toy və yas məclislərindəki iştirakım, oradakı yaşadım, xoşbəxt günlərini, gələcək inkişafını oxuculara çatdırım. səmimi, açıq söhbətlər mənə yerlərdəki vəziyyəti, problemləri, Xaçmaz haqqında çox yazılıb, yazılır və yazılacaq. Qoy mənim camaatın dərd-sərini öyrənməyə daha çox imkan verdi. Kəndbəkənd bu kitabım da doğma Xaçmaza və xaçmazlılara kiçik töhfəm olsun. gəzdikcə, ziyalılarla, ağsaqqallarla, yerli camaatla görüşdükcə məndə bu bölgəyə, insanlara sevgi, məhəbbət daha da artdı. Səmimi Müəllif deyim ki, Xaçmaz mənə doğma Şahbuzumu, təbiəti, meşələri isə Batabatı xatırlatdı. Məndə bir daha əminlik yarandı ki, doğma Azərbaycanımızın hər bölgəsi hər birimizə əzizdir. Xaçmazda mən özümü bəzi deputatlığa namizədlərin dediyi kimi “yad” yox, doğmadan da doğma hiss edirdim. Görüşlər zamanı bir ağbirçəyin üzərlik yandırmasını, digərinin məni müqəddəs “Qurani-Kərim”in altından keçirməsini xoş xatirə kimi xatırlayıram. Bəlkə də bu dualar məni gələcəkdə gözlənilən təhlükələrdən qorudu. 7 8 müxtəlif əmək və sənət sahələri ilə məşğul olduğunu təsdiq edir. Tarixçi alimlərin araşdırmalarına görə qədim dövrlər XAÇMAZIN TARİXİNƏ BİR NƏZƏR dən keçən əsrin əvvəllərinə qədər İrandan, Gürcüstandan, Arran və digər bölgələrdən Azərbaycana gətirilən bütün Coğrafi baxımdan Xaçmaz rayonunun yerləşdiyi ərazi ticarət, alış-veriş malları, hərbi yüklər Şamaxıdan keçərək uca Qafqaz dağları ilə Xəzər dənizinin arasında olan dar Dərbənd və Niyazabadın limanlarına daşınmış, oradan da keçiddədir. Bura əsasən düzənlikdən ibarət olmaqla, Sa- quru və su yolları ilə Dağıstana, Rusiyaya və başqa ölkə mur-Dəvəçi ovalığına aiddir. İqlim baxımından yayı qu lərə göndərilmişdir. Bu yol xalq arasında “Şirvan yolu” raq, mülayim-isti, qışı isə mülayim-soyuq olmaqla, yağın- kimi tanınırdı. İlk orta əsrlərin ərəb müəlliflərinin təsvir tılı keçir. Bol sulu çayları, münbit torpağı, meyvəli me etdikləri bu yoldan təxminin iki min il istifadə edildiyi şələri, bağları Xaçmaz rayonunun ərazisində ta qədimdən göstərilir. insanların yaşamasını mümkün etmişdir. Xaçmazın bir çox yurd və yaşayış yerlərinin, tarixi Xaçmazın qədim tarixinin şanlı səhifələri zaman-za abidələrinin aşkara çıxarılması üçün arxeoloqlar tərəfin man öyrənildikcə və bu səhifələr “dil açdıqca” məmləkə dən arxeoloji qazıntılar, tarixçilər tərəfindən elmi axta timizin qəhrəmanlıq tarixi gözlərimiz önündə canlanır və rışlar, araşdırmalar aparılmış, 5 min il yaşı olan Sərkər- hər birimiz qürur hissi keçiririk. təpənin, 6-7 yüz il yaşı olan məşhur Niyazabadın qaranlıq Qədim tarixi İpək yolunun üstündə yerləşən, şərqdən səhifələrinə işıq salınmış, elmə və geniş ictimaiyyətə qərbə, şimaldan cənuba karvanların axın-axın keçdiyi, maraqlı məlumatlar çatdırılmışdır. səyyahların dolaşdığı, bir çox elmi və tarixi mənbələrdə Azərbaycan tarixinin müxtəlif qaynaqlarını, yəni ar adı Müşkür mahalı kimi çəkilən bu torpaq müasir Xaç-