Filmska Avangarda
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
2 1 Avangardna kinematografija (avant–gar- “konzumentima” avangarde ujedno i de je izvedenica iz prvobitnog militantnog najreprezentativnije, promoviranje novih i francuskog izraza “vanguard” – progresivno naprednih tehničkih rješenja u kontekstu kretanje preko zacrtane prve linije straže/ potrebe za proizvodnjom filmske slike. Može fronte ili fundamentalnog prednjeg mainstre- se, dakle, reći kako je, slijedeći liniju am plana, kada se izraz tumači izvan diskrepancijskog razgraničenja, militantnog konteksta) tradicionalno se avangardna kinematografija dijametralno poistovjećuje s konceptom eksperimental- suprotni autorski orijentir u odnosu na nog filma, te radikalnog ili neortodoksnog komercijalnu filmsku proizvodnju odnošenja filmskih autora prema konceptima (posebice dokumentarnu), te, istovremeno, u umjetnosti, kulturi i društvu, slijedom čega donekle sukladna njenim konvencionalnim se (uz navedenu eksperimentalnu) ovaj izraz alternativama s univerzalnim težištem na presudno veže i za tzv. marginalnu i/ili konvencijama o proizvodnji filmske umjetno- underground sineastiku. Temeljne sti. Rani filmski eksperimenti u zadanom karakteristike rane eksperimentalne (dakle pravcu uključivali su (ishodišno dadaističke – avangardne) filmske produkcije razgradnja i rano nadrealističke) koncepte perforacije su narativne strukture filma s težištem na tzv. temeljne filmske materije, radikalno prema inteligentnoj montaži – kako ju je tumačio totalnoj apstrakciji (“out of focus” tehnike, Sergei Eisenstein (1848. – 1948.), potom asinkrono editiranje zvuka, oslikavanje ili primat osobnog, subjektivnog autorskog devastiranje filmske vrpce, “pregorijevanje” odnosa prema prethodno definiranoj filma i slično). Da bi filmska avangarda uopće filmskoj materiji, potom integracija (mimo mogla doći do izražaja potrebno je bilo konvencionalnih dokumentarističkih prethodno uhodati standardne filmske trase, pravila) “sekundarnih” formi umjetnosti odnosno – razviti primarni interes za medij (o poput slikanja, plesa i slično, te, što je čemu svjedoči i naknadna, stagnativna, 3 integracija eksperimentalnih autora u dvadesetih godina prošlog stoljeća već međunarodnog značaja. Originalni score je za ze. Na tom tragu stižemo do 1926. godine i “sineatske korpuse” prethodno nerazvijenih, sudjelovali i neki renomirani umjetnici iz DVD izdanje komponirao Donald Sosin. Na njemačkog ekspresionističkog filmskog tj. zaostalih nacionalnih kinematografija drugih domena (poput ruskog pjesnika europskom kontinentu, preciznije – u Parizu, klasika Georga Wilhelma Pabsta (1885. – kakve su, primjerice, kinematografije afričkih Vladimira Majakovskog koji je radio s nekoliko godina nakon uspješnih promotivnih 1967.) koji je, nadahnut uspjesima svojih zemalja). Iako je tradicija eksperimentalne prethodno spomenutim Yevgenijem Slavin- prikazivanja filma Manhatta, javnost je američkih i francuskih prethodnika, te kinematografije, slijedom poučka o tzv. skym), trebalo je proći dovoljno vremena upoznata i s logičnim prekooceanskim dodatno motiviran povećanim interesom historijskoj avangardi, prvenstveno (pune dva desetljeća) da avangardna nasljednikom projekta – filmom Entr’acte, publike, u suradnji s pripadnicima pokreta vezana za europski kontinent, prvi radikalni kinematografija pridobije značajniju pažnju koji je premijerno emitiranje doživio 1924. u za novu objektivnost i psihijatrom radovi u čistom filmskom kontekstu ipak se filmske publike, pa se slijedom toga kao prvi prostorima baletnih studija Théâtre des Karlom Abrahamom, pod producentskim pripisuju autorima s teritorija SAD–a. historijski relevantan celuloid uz koji se veže Champs–Élysées–a. Na Entr’acte–u su režimom Hansa Neumanna, ekranizirao Pionirski pothvati Fredericka S. Armitagea eksperimentalni prefiks uglavnom navodi film surađivali slikar i autor skripte Francis eksperimentalni filmski skript naslovljen sežu do u samu vremensku oštricu fin de američke produkcije Manhatta, koji je 1921. Picabia, redatelj René Clair, te brojni Geheimnisse einer Seele. Ova narativno sièclea, a iz opusa mu se, kao školski primjeri režirao slikar Charles Sheeler uz pomoć tada asistenti iz pariških umjetničkih krugova kao kompleksna produkcija priča je o liječniku montaže eksperimentalnog filma, najintenziv- popularnog fotografa Paula Stranda. što Francis Picabia, Marcel Duchamp i Man koji pati od straha od noževa i osjeća nije izdvajaju radovi A Nymph of the Waves Manhatta je kratkometražni (10–minutni) Ray. Glazbenu kulisu za film i istoimeni balet intenzivnu potrebu da umori ženu s kojom je iz 1900., te The Ghost Train iz 1901. godine. dokumentarac o ranom dvadesetstoljetnom komponirao je Erik Satie, a dadaisti uključeni u braku. Gotovo svaki kadar svake scene do u Francuz Georges Méliès je u Parizu 1903. pro- Manhattanu, popularnom kvartu grada New u produkciju koncept su okarakterizirali kao tančine je snimljen uz pomoć filmskih movirao svoj film Le cake–walk infernal sa Yorka. Pamti ga se i kao prvi tzv. city film, filmski instantizam (franc: instantanéi- iluzionističkih sredstava u kontekstu superimpozicijskim tretmanom slike u odnosno uradak koji pionirski nije smjestio sme), što se referiralo na potrebu da se u napredne montaže, što je na premijerne kameri, a Armitage je iste godine, uz pomoć radnju u prostor, već je prostor definirao kao hodu mijenja koncept umjetničkog djelova- projekcije privuklo i brojnu internacionalnu kamermana A. E. Weeda, snimio (iz samo nositelja filmske deskripcije, što je rezultiralo nja, u ovom slučaju od ludičke komedije do publiku, pa se Geheimnisse einer Seele jednog framea) film Down the Hudson. Za eksperimentalnim suodnošenjem slike i zvuka totalnog djelatnog nonsensa. Za razliku uglavnom smatra za prvi “avangardni hit” u ovaj četverolist radova se može kazati kako na dramaturškoj razini. Primarna nakana od spomenutog filma Manhatta koji je povijesti kinematografije. ujedno predstavlja najranije izdanke projekta je, slijedeći analitičku ostavštinu predstavljao posvetu gadu, film Entr’acte je avangardnog filma u bogatoj povijesti njegovih autora, bila istražiti odnos između bio zamišljen kao posveta građanima, “..Filmografija austrijskog redatelja Ge- kinematografskog eksperimentiranja. U fotografije i filma, pa su platnom tako preciznije – umjetnicima koji su u to vrijeme orga Wilhelma Pabsta obuhvaća nijeme, godinama koje slijede navedenim autorima su dominirali divovski neboderi u statičnom djelovali na pariškim ulicama. Film traje zvučne, crno–bijele kao i filmove u boji. se, također pionirski u kontekstu filmske planu i atraktivan zalazak sunca koji je dvadesetak minuta unutar kojih se izmjenjuju Pripada takozvanoj Neue Sachlichkeit, avangarde s težištem na eksperimente u naglašavao fotografsku likovnost, dok se kadrovi utrke građana snimljeni slow–motion struji njemačkog filma koja odbacuje montaži, pridružili i sineasti kao što su Billy kamera minimalno kretala vertikalnom i tehnikom, svakodnevne aktivnosti u intrigan- pretjeranu scenografiju, a nastala je kao Bitzer, Walter R. Booth, Segundo de Chomón, horizontalnom panoramom u kontekstu tnom reverzivnom montažnom postupku, te reakcija na stilski dominantni ekspre- Émile Cohl, Romeo Bosetti, Bruno Corra, periodičnog izmještanja fokusa. Suvremena iz donjeg rakursa snimljeni baletni nastupi, sionistički film. Prije nego što je snimio Arnaldo Ginna, Leopold Survage, Phillips reinterpretacija ovog umjetničkog poriva za dok crescendo predstavlja scena s montira- prvi film 1922. godine, za koji je pisao i Smalley, Lois Weber, Vladimir Kasyanov, što efektnijim vezanjem similarnih medija nim golemim jajem u izmještenom fokusu scenarij, Pabst je bio glumac u raznim ka- Abel Gance, Vsevolod Meyerhold, Mikhail transparentna je i u studiji Believing Is iznad fontane iz kojeg nakon hitca i rasprsnu- zališnim kućama u Njemačkoj, Švicarskoj Doronin, Charles W. Allen, Francis Treve- Seeing (2011.) poznatog američkog dokumen- ća izlijeće ptica dok akteri polako nestaju iz i Austriji. Filmom The joyless street, u lyan Miller, D.W. Griffith, Anton Giulio tarista Errola Morrisa. Američki kongresme- kadra. Slijedom svega do sada navedenog, kojem glume Greta Garbo, Asta Nielsen Bragaglia, Arnaldo Ginna, Germaine Dulac, ni 1995. proglasili su film Manhatta signifi- može se kazati kako su, barem kada je i Werner Krauss, doživljava prvi veliki Maurice Tourneur, Nikandr Turkin, Yevgeni kantnom kulturnom činjenicom, temeljem enciklopedijska konvencija, preciznije – natu- uspjeh, i upravo taj film se smatra počet- Slavinsky, Marcel L’Herbier, Dudley čega je proveden i izvanredni postupak knica u pitanju, Manhatta i Entr’acte prvi šire kom “nove stvarnosti”. Pabst nije uspio Murphy, Robert Wiene, Karlheinz Martin, prezervacije koji je trajao preko četiri godine, prihvaćeni eksperimentalni filmovi u povijesti napustiti Njemačku prije početka Drugog Claude Friese–Greene i Louis Delluc. Iako su slijedom čega je 2009. film kompletno kinematografije. Ujedno, predstavljaju i svjetskog rata, pa je ostao i nastavio sni- na nekim projektima u okviru proizvodnje restauriran i tržišno distribuiran kao ključne radove na polju uspostave odnosa mati, što je utjecalo na njegov ugled...” eksperimentalnih filmova do prijelomnih umjetnički artefakt od prvorazrednog između eksperimentalnog filma i psihoanali- * 4 5 Iste godine, dakle 1926., u Japanu je glumac i kulturi često tretira kao hermetične i predominacijom slike u direktnom (kamera) Eisensteinovoj režiji, potom Mat (1926.) redatelj Teinosuke Kinugasa (1896. – 1982.) marginalne kulturne anomalije, film i sekundarnom