Rolnictwo W Kontekście Zrównowaśonego Rozwoju Obszarów Wiejskich
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
ROLNICTWO W KONTEKŚCIE ZRÓWNOWAśONEGO ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH 2 Uniwersytet Szczeciński Katedra Polityki Społeczno-Gospodarczej i Europejskich Studiów Regionalnych ROLNICTWO W KONTEKŚCIE ZRÓWNOWAśONEGO ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH Redaktor naukowy Barbara Kryk, Marian Malicki Szczecin 2010 3 Artykuły wydrukowane zostały zgodnie z materiałami dostarczonymi przez Autorów. Wydawca nie ponosi odpowiedzialności za treść, formę i styl artykułów. Recenzenci Jan Nikołajew, Grzegorz Spychalski. Redakcja techniczna Lidia Kłos, Izabela Szamrej-Baran Projekt okładki Paweł Matuszczyk Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Pomocy Technicznej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 © Copyright by Wszelkie prawa zastrzeŜone. Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie całości lub fragmentów niniejszej pracy bez zgody wydawcy zabronione. ISBN Wydawnictwo: Economicus ul. Obrońców Stalingradu 12, 70-407 Szczecin Druk i oprawa: 4 Spis tre ści PRZEDMOWA ...................................................................................................................... 9 DEC DOROTA Ró żnorodno ść biologiczna chwastów na terenach rolniczych............................................... 11 GOŁ ĘBIOWSKA URSZULA Rzepak na cele energetyczne. Czy to si ę opłaca? .................................................................. 28 KŁOS LIDIA Rozwój rolnictwa ekologicznego w Polsce po wst ąpieniu do Unii Europejskiej .................. 48 KNIAZIUK PRZEMYSŁAW Polityka regionalna a rozwój obszarów wiejskich, perspektywy rozwoju polityki regionalnej oraz w Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku .................................................. 66 KOCISZEWSKI KAROL Uwarunkowania rozwoju rolnictwa ekologicznego w świetle bada ń ankietowych w śród rolników konwencjonalnych Dolnego Śląska........................................................................ 87 LOREK EL ŻBIETA, LOREK AGNIESZKA Efektywno ść wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej w woj. śląskim jako warunek zrównowa żonego rozwoju rolnictwa..................................................................... 106 LULEWICZ-SAS AGATA Realizacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w województwie podlaskim w latach 2007-2013.............................................................................................................. 128 ŁOBODA TADEUSZ, WOŁEJKO EL ŻBIETA Wpływ nawo żenia azotem na działanie kadmu w siewkach j ęczmienia jarego .................. 143 MIŁASZEWICZ DANUTA Rozwój obszarów wiejskich z perspektywy nowej krajowej strategii rozwoju regionalnego......................................................................................................................... 157 PAKULSKA JOLANTA, RUTKOWSKA-PODOŁOWSKA MAŁGORZATA, GRZEGORZ PODOŁOWSKI Nowoczesne formy działalno ści gospodarczej szans ą rozwoju obszarów wiejskich .......... 175 ROKICKI TOMASZ Zrównowa żony rozwój obszarów wiejskich przy wykorzystaniu produkcji owczarskiej ... 195 WOŁEJKO EL ŻBIETA, ŁOBODA TADEUSZ Wpływ metali ci ęż kich na szybko ść gromadzenia biomasy u zbó ż..................................... 209 WIKTOROWSKI KRZYSZTOF Model dywersyfikacji struktury produkcji i dochodów gospodarstwa rolnego na przykładzie energetyki odnawialnej..................................................................................... 224 5 6 7 8 PRZEDMOWA Szybki rozwój gospodarczy w drugiej połowie XX wieku był katalizatorem nie tylko wzrostu dobrobytu w wielu krajach rozwini ętych, ale równie ż „przyspieszonego zu życia przyrody i pauperyzacji ludno ści”. Antidotum na zaistniałe problemy jest koncepcja zrównowa żonego rozwoju, któr ą powszechnie uznano za priorytetowy kierunek rozwoju społeczno-ekonomicznego. Koncepcja ta odnosi si ę równie ż do rolnictwa i obszarów wiejskich. W odniesieniu do obszarów wiejskich zrównowa żony rozwój ł ączy si ę z koncepcj ą wielofunkcyjno ści, kształtowaniem warunków dla ró żnorodnej działalno ści ekonomicznej prowadzonej z poszanowaniem aspektów środowiskowych, rozwoju funkcji społecznych i kulturalnych, dbało ści ą o zapewnienie mieszka ńcom dobrych warunków życia. Zgodnie z propozycjami wspólnej polityki rolnej UE z 2005 roku rolnictwo powinno by ć zrównowa żone i stanowi ć integraln ą cz ęść gospodarki. Powinno zatem m.in. by ć: - konkurencyjne na rynku mi ędzynarodowym bez subsydiów lub wsparcia, - nagradzane przez rynek za produkcj ę bezpiecznej i dobrej żywno ści, a tak że przez podatnika z racji wytwarzania korzy ści społecznych, które nie mog ą by ć dostarczane na rynek, - zorientowane na ochron ę środowiska, - wra żliwe na społeczne potrzeby ludno ści wiejskiej, - nastawione na produkcj ę zapewniaj ącą wysoki poziom zdrowia i dobrostanu zwierz ąt. Realizacja zrównowa żonego rozwoju na obszarach wiejskich jest wyzwaniem dla naukowców z ró żnych dziedzin, praktyków oraz decydentów wszystkich szczebli władzy i administracji pa ństwowej. W zwi ązku z tym zaistniała ogromna potrzeba zorganizowania interdyscyplinarnego spotkania osób, którym „na sercu le ży” dobro obszarów wiejskich. Katedra Polityki Społeczno-Gospodarczej i Europejskich Studiów Regionalnych Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarz ądzania Uniwersytetu Szczeci ńskiego wyszła na przeciw tym potrzebom organizuj ąc Naukowo-Wdro żeniow ą Konferencj ę „ Zrównowa żony rozwój obszarów wiejskich w teorii i praktyce ”. Konferencja odbyła si ę 15-16 listopada 2010 roku w Zachodniopomorskim O środku Doradztwa Rolniczego w Barzkowicach, który z racji pełnionych funkcji wydawał si ę miejscem, jak najbardziej odpowiednim do zrealizowania takiej konferencji. Celem konferencji była debata nad uwarunkowaniami rozwoju zrównowa żonego obszarów wiejskich na poziomie lokalnym i regionalnym, wymiana do świadcze ń oraz doskonalenie umiej ętno ści zwi ązanych z realizacj ą polityki rolnej, wykorzystaniem 9 funduszy unijnych, ochron ą środowiska, rozwojem inicjatyw lokalnych czy produktów regionalnych. W konferencji, obok naukowców z wielu uczelni krajowych, wzi ęli udział m.in. przedstawiciele Urz ędu Marszałkowskiego (w tym Wydziału PROW, Wydziału Rolnictwa i Ochrony Środowiska), Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Agencji Nieruchomo ści Rolnych, Generalnej i Wojewódzkiej Dyrekcji Ochrony Środowiska, Wojewódzkiego Zwi ązku Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, Zachodniopomorskiej Izby Rolniczej, Lokalnych Grup Działania, Stowarzysze ń Agroturystycznych, Producentów Produktów Regionalnych. Pokłosiem konferencji jest przekazywana Pa ństwu publikacja „ Rolnictwo w kontek ście zrównowa żonego rozwoju obszarów wiejskich ”. Niniejsza publikacja obejmuje nast ępuj ące obszary problemowe: - polityka rolna i regionalna w odniesieniu do obszarów wiejskich, - ró żnorodność biologiczna, - rolnictwo ekologiczne, - wpływ środków chemicznych na uprawy, - efektywno ść wykorzystania przestrzeni produkcyjnej w rolnictwie, - realizacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich - nowoczesne formy działalno ści gospodarczej na obszarach wiejskich, Ksi ąż ka przeznaczona jest dla szerokiego grona odbiorców, zarówno pracowników naukowych zajmuj ących si ę zagadnieniami zrównowa żonego rozwoju we wszelkich jego aspektach, jak i praktyków życia gospodarczego, czyli tych, dla których rolnictwo i działalno ść na obszarach wiejskich jest źródłem utrzymania oraz dla decydentów pracuj ących dla rolnictwa i zajmuj ących si ę realizacj ą koncepcji zrównowa żonego rozwoju. Mamy nadziej ę, że zawarte w niej tre ści b ędą cennym źródłem informacji dla wszystkich zainteresowanych tematyk ą zrównowa żonego rozwoju obszarów wiejskich i inspiracj ą do działa ń z tym zwi ązanych. Barbara Kryk 10 Dorota Dec Politechnika Białostocka RÓ ŻNORODNO ŚĆ BIOLOGICZNA CHWASTÓW NA TERENACH ROLNICZYCH Streszczenie: Otaczaj ący nas ogół zró żnicowanych zasobów przyrody jest niezb ędny do życia społecze ństw oraz stworzenia im szansy rozwoju. Powodem wszechstronnego zainteresowania si ę t ą dziedzin ą stało si ę zmniejszenie lub całkowite zniszczenie licznych elementów bioró żnorodno ści wci ąż pogarszaj ący si ę stan środowiska przyrodniczego stwarza poczucie zagro żenia. Trudno jest akceptowa ć niszczenie całych ekosystemów i rabunkow ą eksploatacj ę ograniczonych ju ż zasobów naszej planety. Mo żna stwierdzi ć, że bioró żnorodno ść wyst ępuje do ść licznie, nie tylko na polach stanowi ących przedmiot bada ń, ale równie ż w całym kraju. Świadczy o tym fakt, że ró żnorodno ść biologiczna Polski, mierzona na poziomie ró żnorodno ści gatunkowej, nale ży do najwy ższych w środkowej Europie. W niniejszej pracy przedstawiono ogóln ą charakterystyk ę bioró żnorodno ści ekosystemów, gatunków ro ślin i ró żnorodno ść genetyczn ą. Prze śledzono w jaki sposób odbywa si ę gromadzenie i przechowywanie zasobów genowych ro ślin uprawnych. Krótko zilustrowano działania na rzecz zagro żeń i ochrony bioró żnorodno ść na terenach rolniczych. Słowa kluczowe: bioró żnorodno ść , chwasty, rolnictwo. 1. Wst ęp Stan bioró żnorodno ści przyrody zale ży od wielu czynników, do których zaliczy ć mo żna zarówno warunki fizyczno-geograficzne, jak równie ż działania człowieka: urbanizacja, intensyfikacja rolnictwa, rozwój przemysłu. Człowiek ingeruj ąc coraz bardziej w środowisko sprawia, i ż wiele organizmów żywych zanika lub ich wyst ępowanie jest bardzo ograniczone. Niektóre osobniki, gatunki i ekosystemy s ą tak zró żnicowane, że maj ą cechy, dzi ęki którym s ą zdolne do przetrwania zmian i przekazania nast ępnym pokoleniom tych cech, które umo żliwiaj ą powstawanie i trwanie kolejnych osobników, gatunków i ekosystemów. W procesie ewolucji przyroda wci ąż