Arkusz KADZIDŁO (293)
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWION E PRZEZ MINISTRA ŚRO DOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz KADZIDŁO (293) Warszawa 2010 Autorzy: Katarzyna Siwy-Będkowska*, Zbigniew Będkowski*, Sylwia Maruńczak**, Jerzy Król**, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemińska*** Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska*** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska*** * - Częstochowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne Sp. z o.o., ul. Wolności 77/79, 42-200 Częstochowa ** - Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „Proxima” S.A., ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław *** - Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN............................. Copyright by PIG and MŚ, Warszawa, 2010 Spis treści I. Wstęp – Z. Będkowski ............................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza – K. Siwy-Będkowska ...................... 4 III. Budowa geologiczna – K. Siwy-Będkowska ........................................................... 8 IV. Złoża kopalin – Z. Będkowski ................................................................................. 13 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin – Z. Będkowski ................................................ 13 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin – Z. Będkowski ........................... 16 VII. Warunki wodne ....................................................................................................... 19 1. Wody powierzchniowe – Z. Będkowski, K. Siwy-Będkowska ............................ 19 2. Wody podziemne – K. Siwy-Będkowska ............................................................ 21 VIII. Geochemia środowiska ........................................................................................... 23 1. Gleby – P. Kwecko ............................................................................................. 23 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach – H. Tomassi-Morawiec ................... 26 IX. Składowanie odpadów – S. Maruńczak, J. Król ..................................................... 28 X. Warunki podłoża budowlanego – Z. Będkowski ...............................................….. 34 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu – K. Siwy-Będkowska ........................................... 36 XII. Zabytki kultury – K. Siwy-Będkowska .................................................................... 42 XIII. Podsumowanie – K. Siwy-Będkowska .................................................................... 45 XIV. Literatura ................................................................................................................ 47 I. Wstęp Arkusz Kadzidło Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (MGśP) został opracowany w Częstochowskim Przedsiębiorstwie Geologicznym (plansza A) oraz Państwo- wym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsiębiorstwie Geologicznym „Proxima” S.A. we Wrocławiu (plansza B) w latach 2009–2010. Przy jego opracowywaniu wykorzysta- no materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Kadzidło Mapy geologiczno- gospodarczej Polski, w skali 1:50 000 (MGGP), wykonanym w 2004 roku w Przedsiębior- stwie Badań Geofizycznych w Warszawie (Kacprzak i in., 2004). Niniejsze opracowanie po- wstało zgodnie z Instrukcją opracowania Mapy geośrodowiskowej Polski w skali 1:50 000 (Instrukcja, 2005). Mapa geośrodowiskowa składa się z dwóch Plansz: plansza A zawiera zaktualizowaną treść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B zawiera warstwę informacyjną „Zagrożenia powierzchni ziemi”, opisującą tematykę geochemii środowiska i warunki do składowania odpadów. Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoża bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoża są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów lecz także powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogorszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są użyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa geośrodowiskowa Polski adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samo- rządów terytorialnych i administracji państwowej zajmujących się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postano- wień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje za- warte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strate- gii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowaniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe 3 stanowią ogromną pomoc przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych pro- gramów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Arkusz Kadzidło MGśP powstał w wyniku szczegółowej analizy materiałów archi- walnych i publikowanych, zwiadu terenowego oraz konsultacji i uzgodnień dokonanych w: Urzędzie Marszałkowskim Województwa Mazowieckiego, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Warszawie; starostwie powiatowym w Ostrołęce; urzędzie miasta i gminy w Myszyńcu oraz w urzędach gmin: Baranowo, Kadzidło, Lelis i Łyse. W sierpniu 2009 roku dokonano wizji lokalnej złóż i punktów występowania kopalin. Informacje dotyczące złóż kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opraco- wanych dla potrzeb komputerowej bazy danych o złożach i wystąpieniach kopalin. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Kadzidło zawarty jest między współrzędnymi geograficznymi: 2115’00” a 2130’00” długości geograficznej wschodniej oraz 5310’00” a 5320’00” sze- rokości geograficznej północnej. W układzie administracyjnym omawiany obszar położony jest w północnej części wo- jewództwa mazowieckiego. Teren objęty arkuszem Kadzidło należy w całości do powiatu ostrołęckiego. Przeważającą, centralną część obszaru arkusza zajmuje gmina Kadzidło. Pozo- stały obszar przynależy administracyjnie do gmin: Myszyniec (część północna), Łyse (część północno-wschodnia), Lelis (część południowo-wschodnia) oraz Baranowo (południowo- zachodnia część). Pod względem geograficznym cały omawiany obszar należy do prowincji Niżu Środ- kowoeuropejskiego, podprowincji Nizin Środkowopolskich. Jednostką niższego rzędu jest tutaj makroregion Nizina Północnomazowiecka, obejmujący w obrębie arkusza mezoregion: Równina Kurpiowska (Kondracki, 2001), (fig. 1). Równina Kurpiowska obejmuje południo- wą część sandru mazurskiego. Budują ją piaski, które na działach międzydolinnych tworzą wydmy. Wzdłuż dopływów Narwi: Orzyca, Omulwi, Rozogi, Szkwy i Pisy ciągną się pod- mokłe tarasy zalewowe porośnięte przez łąki. Rzeźba terenu w obrębie arkusza Kadzidło została ukształtowana głównie w wyniku różnych procesów w czasie trwania deglacjacji ostatniego lądolodu zlodowacenia wisły oraz na skutek późniejszych zjawisk zachodzących w holocenie. Przeważającą część omawianego obszaru zajmują równiny sandrowe (wodnolodowcowe), utworzone podczas stadiału górnego (leszczyńsko-pomorskiego) zlodowacenia wisły. Po- wierzchnia równin opada generalnie na południowy wschód – od około 124 do 110– 4 106 m n.p.m. Została ona rozcięta przez płytkie i szerokie doliny rzek: Płodownicy, Omulwi, Piasecznicy, Rozogi i Szkwy, które wykorzystały obniżenia pozostałe po drogach odpływu wód roztopowych, o przebiegu zgodnym z generalnym kierunkiem nachylenia powierzchni sandru. Oprócz tego powierzchnię równin, szczególnie w północnej części, urozmaicają płyt- kie (miejscami do 5 m głębokości) i nieliczne doliny wód roztopowych, o generalnym kierun- ku NW-SE, oraz mniejsze dolinki erozyjne. Również i one zajęte zostały później przez cieki, uchodzące głównie do Rozogi. Występują tu także inne obniżenia o różnej genezie, związane najczęściej z lodami zimowymi (sezonowymi) lub procesami wywiewania (deflacyjne). Ob- niżenia te oraz duże części płytkich dolin rzecznych pokryły równiny torfowe, niekiedy o znacznej powierzchni. W dolinach rzek głównych zachowały się fragmentarycznie 2 tarasy nadzalewowe oraz tarasy zalewowe. Poprzez zakładane tu różnego rodzaju budowle hydro- techniczne pierwotna morfologia tarasów została jednak znacznie przekształcona. Na powierzchni równin sandrowych wyróżniają się liczne pojedyncze wydmy i skom- plikowane zespoły wydm. Są to najczęściej wydmy paraboliczne lub pochodne o wysokości od 2 do 20 m. Najwyższe, wznoszące się 140,6 m n.p.m., występują na obszarze wododziało- wym między Omulwią i Piasecznicą. Na pozostałym obszarze wydmy tworzą mniejsze wzniesienia o rzędnych przekraczających 120 m n.p.m. (129,8 m n.p.m. w rejonie Kadzidła i 124,6 m n.p.m. na północ od Jazgarki). W południowej części omawianego obszaru odsła- niają się pozostałości utworów stadiału wkry zlodowacenia warty. Pod względem morfolo- gicznym są to formy denudacyjne – ostańce pagórków morenowych, tworzących tu, poza wy-