Exemplar gratuíto Número especial saída Quinta feira, 17 de maio de 2012 “Só coa vosa teimosía, o soño pode comezar a ser verdade”. Teresa Moure. Novecentas primaveras máis para Sermos Galiza. Falan @s nos@s accionistas. Falantes Fan Falantes. Máis dunha maneira de espallar a lingua. Un espello para nos facer visíbeis. Crónica do nacemento de Sermos Galiza. pax 8-9 pax 4-5 pax 2-3 pax 12-13

Imaxe: Xan G. Muras 222 Especial s a í d a

Presentación en Compostela en outubro de 2011 Un espello para nos facer visíbeis

Carme Vidal / Redacción Imaxes: SG

Coa saida do semanario en papel, Sermos tora e profesora da USC, Xosé Lois “O Ca- súas industrias, ao tecido asociativo, á paz ministración presidido por Teresa Moure Galiza culmina o proceso de constitución. rrabouxo”, humorista gráfico, Xosé Ramón e a solidariedade internacional, á xustiza con Néstor Rego como Conselleiro Dele- O proxecto que naceu hai case un ano é Freixeiro Mato, profesor da UdC e Xurxo social, o traballo digno, a igualdade e coa gado, Olalla Rodil como secretaria e Ne- xa unha realidade, un diario dixital na re- Souto, músico. sustentabilidade e a ecoloxía. mésio Barxa Álvarez, Paula Castro Lago, de e un xornal en papel para termos a in- A necesidade de asentar un espazo de A dificultade da situación económica Xoán Colazo Pazó, Xoán Costa Casas, Pura formación precisa, a voz necesaria para comunicación propio facía confluír es- colocaba unha grande incógnita na pre- Ferreño Saia, Isabelle Kerdudo, Rubén Ca- construír un espazo de comunicación ga- forzos nunha iniciativa que de seguido, gunta de se se lograrían os obxectivos pa- milo Lois González, Manuel Mera Sánchez, lego. Case mil accionistas sumáronse a es- acadou o apoio de persoas e colectivos ra crear a empresa, mais todo o labor de Francisco Miranda Vigo, Margarita Romero ta iniciativa, para participaren no proxecto que comparten ese mesmo obxectivo. Á difusión se desenvolveu desde a absoluta Lorenzo, Xurxo Souto Eiroa como vocais. máis plural e numeroso dos nacidos nos campaña sumáronse, xa naquel xullo do confianza no suceso do proxecto. Seis me- A quinta feira, 26 de abril, o diario dixital últimos tempos. pasado ano, medio cento de persoas que ses despois, o capital social completárase Sermos Galiza estaba na rede producindo Comezaba o mes de xullo do ano 2011 encabezaban proxectos colectivos no ám- e a empresa íase converter na de maior información con voz propia desde a súa cando o grupo promotor facía público nun bito social político, sindical, cultural e ins- número de accionariado das constituídas redacción na zona histórica de Santiago hotel de Compostela a iniciativa de lanzar titucional. Eis unha das liñas de actuación no país no que vai de milenio e unha das de Compostela. un apelo á sociedade co fin de constituír na creación de Sermos, tecer rede con máis numerosas iniciativas sociais nacidas No deseño, Sermos Galiza optou por o grupo de comunicación Sermos Galiza. asociacións e entidades que conflúen nos no ámbito do nacionalismo. A propieda- un xornal dixital claro, de fácil manexo e Atrás quedaban xornadas de xuntanzas e nosos obxectivos. de de Sermos Galiza estaría dividida entre accesíbel mesmo para a persoa que non encontros no que se foron definindo o O outono trouxo as presentacións por novecentas persoas, unha multitude de está moi afeita a se atopar coas novas tec- proxecto e meis o camiño a seguir para toda Galiza. Os membros do grupo promo - voces que pulaban por un proxecto de noloxías. Dar voz a entidades, asociacións cumprir ese obxectivo que se presentaba tor tomaron o territorio para dar a coñecer comunicación propio. e organizacións silenciadas no espazo me- ambicioso e necesario. a iniciativa e atinxir os 300.000 euros de “Apoiar Sermos Galiza é traer a nós un diático é un dos obxectios dun medio que Arredor deles e delas, moitas máis per- capital social que o estudo de viabilidade espello que nos faga visíbeis. E non un es- ten na información e na opinión os seus soas alentaban a iniciativa, mais foron os previo indicaba como cantidade mínima pello calquera, senón un que estea a pro - principias eixos de actuación. O tratamen- membros do grupo promotor os que, a para a creación do grupo. Fixéronse pre- ba de roturas, a proba das balas do capital, to non sexista da información e asunción partir dese momento, asumiron a tarefa de sentacións en todas as cidades e en moitas porque o capital somos todas e cada un- do código deontolóxico da profesión son dar a coñecer o proxecto e buscar apoios das vilas do país e, segundo a disponibili- ha das persoas que sabemos que Galiza algúns dos criterios que se aprobaron co - para que a idea chegase a bo porto. Plu- dade e a proximidade xeográfica uns ou ten dereito a verse de forma máis polié- mo punto de partida do traballo da redac- ral, con distintas inquedanzas, diverso en outras participaban dos distintos actos. As drica e, sobre todo, na única lingua que ción. idades e profesións, o grupo promotor fi- asociacións culturais foron, en boa medi- nos fai únicas no mundo: a nosa” escribiu Unha redacción pequena comezaba a cou finalmente composto por Francisco da, anfitrionas dos actos de lanzamento María Reimóndez nun dos artigos publi- traballar na creación dunha sólida rede de , historiador, Manuel Mera, sindi- que, dun modo ou outro, pasaron a tomar cados durante a campaña no noso blog, colaboración na que, aos poucos, se van calista e Director da Fundación Fesga, Ma- parte tamén da súa programación que ten o primeiro medio de encontro no ámbi- sumando individualidades e colectivos que nuel Vilar, investigador na Historia da Arte na promoción da lingua un dos seus prin- to público que daría paso á páxina web contribuirán ao enriquecemento do pro- e o Patrimonio, Marga Romero, escritora cipais obxectivos. co mesmo enderezo que logo herdou o duto xornalístico. e profesora, María Reimóndez, escritora Nos primeiros documentos de Sermos diario dixital. Adiantouse o dixital á saida do semanario e presidenta de Implicadas no Desenvol- Galiza, recóllese xa o compromiso do gru- A constitución da empresa e a plurali- en papel que ten neste número con repar- vemento, Marica Campo, profesora e es- po promotor por defender unha liña edito- dade da propiedade derivou en atrancos to gratuíto a carta de presentación. Trátase critora, Nemesio Barxa, avogado, Néstor rial en que se materializase o apoio á pro- administrativos e legais que retardaron a dun número especial de saída do que será Rego profesor e presidente da Asociación moción e difusión da lingua, dos intereses súa formalización. Só o 22 de abril se pui- o xornal que cada semana chegará a casas Cultural O Galo, Olalla Rodil, estudante da do país e as súas clases populares, á cons- do convocar a primeira Xunta de Accio- e puntos de venda. Comeza tamén agora universidade de Vigo, Rubén Lois Gonzá- trución e defensa da identidade nacional; nistas á que asistirían máis de duascentas unha campaña de subscricións coa que lez, profesor da USC, Teresa Moure, escri- á nosa cultura, os seus protagonistas e as persoas e da que sairía un consello de ad- se quere conseguir 3.000 asinantes que s a í d a Especial 3

fagan substentábel o proxecto. recollerá xéneros de dedicación especial, A independencia é un dos nosos puntos máis demorados na súa elaboración e ta- de partida e, por iso mesmo, só o esfor- mén na lectura como a reportaxe, a cró- zo colectivo poderá manter o proxecto e nica, a entrevista en profundidade ou os conseguir que sexa unha herdanza para artigos de análise. Asinantes e persoas que as xeracións que nos continúen. merquen nos puntos de venda o xornal en papel terán contidos exclusivos que non c o m o s e r á o s e r m o s g a l i z a s e m a n a l ? se difundirán a través da rede. Cada semana sairemos á rúa cos seguin- A información da Galiza, cun especial tes obxectivos: destaque ao ámbito laboral, social e polí- -Informar e analizar. Desde a Galiza e tico, a cultura e a opinión serán algúns dos cunha vontade de crear un espazo de co - fortes do semanario. Alén do traballo xor- municación propio. Os intereses e urxen- nalístico da redacción e persoas colabora- cias do país serán tamén as do xornal e doras, o semanario ofrecerá seccións fixas así se reflectirá nos temas tratados. Aliás, de carácter singular que ofrecerán conti- achegarase a información do que acontece dos innovadores da man de especialistas. polo mundo fóra procurando ir ás fontes Contaremos, de saída, cunha sección de orixinais ou máis próximas, para trasladar agroconsumo ademais dunha aposta co- unha información rigorosa, sen mediati- lectiva pola riqueza patrimonial para co- zación nin deturpacións. ñecer ben a nosa terra que, entre outros, -Interpretar. Primarase a presenza de elaborará o colectivo Xea (Mon Daporta, voces ofrecendo unha lectura rigorosa, Adela Leiro e Xoán Colazo). áxil e clara dos temas tratados, fornecen- Francisco Carballo no acto de presentación en Ourense O xornal prestará tamén unha especial do as claves para a mellor comprensión atención á cultura. Propostas, iniciativas e da realidade. protagonistas daranse cita nas nosas páxi- -Entreter.- O lecer terá tamén espazo en nas coa atención que merece un sector de Sermos e, deste modo, viaxes, rotas polo singular relevancia na construción nacio- país, lecturas ou descubrimento do no- nal. Unha sección, coordinada polo pro- so patrimonio serán algunhas das ofertas fesor Carlos Quiroga, achegaranos as li- para as persoas lectoras. Co tempo, iranse teraturas de lingua portuguesa na África, incorporando axendas de programación Brasil e Portugal mentres da man de Lo- e diversas propostas para fornecer unha la Dopico visitaremos as novas propostas aposta polo tempo libre da que non que- que levan o noso país a ocupar espazos remos ficar á marxe. privilexiados de creatividade na moda e Para alcanzar estes obxectivos, a re- o deseño. dacción conta xa cunha rede de persoas Como a normalización lingüística nas colaboradoras e co apoio de numerosas xeracións máis novas é un dos nosos des- asociacións e entidades ademais do entu- exos, a sección Okapi no Caurel proporá siasmo dun accionariado activo que con- lecturas, música, viaxes e actividades para tribúe día a día para enriquecer o medio. medrar en galego. Co fin de brincar de ma- A saída do semanario en papel obriga- neira agradábel, Carlos Medrano poranos rá a diferenciar contidos e mesmo o tra- a pensar cos seus pasatempos nun xornal tamento da información entre un e outro no que haberá lugar para a reflexión cun- soporte. O dixital será a inmediatez, a in- ha páxina asinada por persoas dedicadas formación necesaria e xeral. O seminario Néstor Rego e Marga Romero no lanzamento en Pontevedra. Imaxe: Xaquín Soliño ao ensaio e a filosofía.

Conselleiro Delegado de Sermos Galiza NéstorRego n a h o r a d e s e r m o s g a l i z a

aímos. A contracorrente. Nun momento de É ben sabido que un pobo que aspira á liberdade a simbolizar a confianza de sermos capaces de reaxir contracción e dificultades económicas, de ten que comezar por romper as cadeas mentais e por e de construír por nós propri@s os medios que preci- desaparición de empresas, de encerramen- actuar con absoluta independencia. Isto exixe dotarse samos, o que non é pouco en termos de autoestima to de medios de comunicación, Sermos Galiza de recursos e de medios propios. O pobo galego foi colectiva da que, infelizmente, tan necesitado está o sae á rúa. Con decisión, con forza, cun largo capaz ao longo da historia de construír eses medios: noso País. Sapoio social. Non é apenas unha actuación valente, organizacións políticas, sindicais, sociais, institucións Estamos no momento de sumar esforzos para asegu- mais necesaria. Saímos porque era preciso, porque o culturais, empresas comprometidas co país... Tamén rarmos o asentamento dun espazo galego de comuni- procuraba unha amplo segmento da cidadanía que non no ámbito da comunicación, desde hai máis de 100 cación. Porque esta realidade que hoxe temos na man se resigna, que non quere que outros lle conten o que anos, desde cabezallos como A Monteira ou O Tío non debe e non pode ser efémera. Precisámola e, en- está a acontecer ou que lle interpreten, deturpándoa, a Marcos da Portela. Sermos Galiza é un chanzo máis tón, temos que tomar conta dela. Temos a convicción realidade máis próxima, a que vivimos a cada día. nese esforzo colectivo por sermos nós mesmos, por de que, neste tempo e neste País, a imprensa libre só A contracorrente tamén das políticas dominantes. Coa nos dotarmos dos instrumentos necesarios para po- pode ser construción colectiva. Un medio como o que vontade clara de sermos a outra voz, a de todas aquelas dermos actuar con independencia e construírmos un- soñamos apenas será unha realidade perdurábel co persoas e organizacións que non se ven reflectidas nos ha nación soberana. Non por acaso escollemos unha compromiso activo dos lectores e lectoras. Aquí todos medios do sistema, porque hai verdades e realidades denominación que, coa singularidade da lingua gale- os corazóns son necesarios. incómodas para os que dirixen este mundo noso, para go-portuguesa, afirma a vontade colectiva de sermos Temos dado pasos importantes. Consolidémolos. Por- os que pretenden que aceptemos e calemos. E aínda a un pobo digno e libre. que estamos na hora de afirmar que queremos, como contracorrente dunha actuación gobernamental agre- Nun contexto especialmente difícil e desalentador, nación, escribir unha historia diferente, fart@s - en pala- siva para coa lingua propria da Galiza, que desampara no que as noticias do desparecemento de medios en bras de Curros- de termos que asumir lendas douradas as publicacións en galego en tanto é especialmente xe- galego se sucedían, Sermos Galiza veu a encarnar a alleas, que nos fan ler a couces e pancadas. Porque, nerosa cos medios dóceis e afíns que non a usan. esperanza de podermos mudar as cousas. Mais tamén con certeza, estamos na hora de Sermos Galiza. 4 Especial s a í d a

TeresaMoure Presidenta do Consello de Administración “Só c o a v o s a t e i m o s í a , o s o ñ o p o d e c o m e z a r a s e r v e r d a d e ”

sementarmos ilusións, á convicción de enfrontarmos quen de desenvolver un produto informativo á altura tanta impostura, tanta opresión e tanta inxustiza con- de tales expectativas. tribuíndo a construción da nación galega. De f e n s a inquebrantábel d a l i n g u a Co n v o c a r i l u s i ó n s Ao longo destes meses de reunións periódicas e de Durante os últimos meses do 2011 procuramos convocar ilusións partilladas, os membros do grupo promotor as ilusións colectivas, as de todas as persoas nacionalistas, desenvolvementos lazos moi fortes e fraguamos verda- insatisfeitas coa deriva das cousas e convencidas de que deiras amizades. Neste momento de avaliarmos o capí- cómpre, unha vez que chegamos a este punto, tomar tulo histórico do proxecto non podo deixar de agrade- as rendas e defendermos o galego, ameazado por un cer a oportunidade de medrar aprendendo do bo facer g o b e r n o lin g üi ci da , e d efe n d e r m os t a m é n o n oso te r r ito r io, de todas e cada unha das persoas do grupo promotor. os nosos enclaves naturais, os nosos sectores produtivos, Por orde alfabético trátase de Nemesio Barxa, Marica a nosa soberanía e a nosa cultura. Lembramos, e falo en Campo, Francisco Carballo, o Carrabouxo, Xosé Ramón n o m e d e to d o o gr up o p ro m oto r, co n e sp e cia l e m o ció n Freixeiro Mato −a quen enviamos unha fonda aperta no algunhas das visitas que fixemos polas vilas do país: seu proceso de recuperación−, Rubén Lois, Manuel Me - alguén de entre o público erguíase para encoraxarnos, ra, Néstor Rego, María Reimóndez, Olalla Rodil, Marga agradecíanos o esforzo, dábanos suxestións, prevíñanos Romero, Xurxo Souto e Manolo Vilar, ademais dunha d e difi cu lt a d e s co n cret as ... D e C a r b a llo a o B a rco, d e Fe r ro l ser vidora. Na rede disque non somos bastante plurais e omos o ramo, este 22 de abril de 2012, a Mondariz, de Foz a Ourense, de Lugo a Cambados, entendo que con iso se refiren á nosa militancia na de- un día xa para a historia, a un soño que iniciou a súa da Estrada a Betanzos, por amentar algúns dos lugares fensa inquebrantábel da lingua deste país como princi- andaina o verán pasado cando un grupo de persoas de encontro, dun extremo ao outro percorremos o país pal mecanismo de identificación e de cohesión social. mantiñamos unha serie de conversas e reunións onde procurándovos, accionistas, activistas da xenerosidade. Porque, polo demais, somos persoas bastante diferentes valoramos as posibilidades de promover un medio de E abofé que respondestes! en preocupacións, en perfís, en prioridades políticas, en Pcomunicación radicalmente novo nesta sociedade; un Só co voso desprendemento, só coa vosa teimosía, o biografías. Hai entre nós persoas tremendamente novas, xornal galego e en galego que interpretase a realidade soño pode comezar a ser verdade. Mesmo cando boa como Francisco Carballo, e outras completamente ma- desde a nosa peculiar maneira de vela facendo do mo - parte do accionariado xa participara noutros proxectos duras na experiencia, como Olalla Rodil, porque en Ser- nolingüismo unha militancia. xornalísticos que fracasaron, mesmo así, implicástesvos. mos os tópicos rachan e non ser ven para nos reduciren A sospeita de permanecermos até xa nun perfecto Porque no combate polas ideas as experiencias nega- repetindo máis do mesmo. Visto desde a perspectiva illamento non era nova. O nacionalismo sempre sa- tivas non dan acabado con esa inocencia de quen se práctica de chegarmos a acordos, o normal sería que lientou as dificultades de facer resoar a poderosa voz empeña en cambiar a realidade decididamente a mellor. pasásemos as reunións discutindo. Podo asegurarvos do pobo. Con todo, no século XXI é ben notorio que Despois de todo, esa crise que invocamos a diario e que que non foi así. Pasamos as reunións debatendo, é cer- todos os grupos sociais desenvolven as súas peculiares encobre, máis aló duns problemas materiais, toda unha to, esculcando, apreciando matices e peneirando ben a visións da realidade mais que non todas estas visións ruptura de valores, unha mercantilización da existencia, fariña antes de ensarillarmos un proxecto que queriamos se achan igualmente representadas, igualmente am- quizais sirva para algo; para volvermos ao importante, ben acabado, encarnado na realidade, combatente, nin plificadas polas maquinarias informativas. Esta é unha ás pequenas actividades de cada día. Igual que a crise totalmente obxectivo nin completamente neutral –sen- percepción moi propia dos nosos días. Ao unirmos as condiciona que esteamos volvendo cultivar os cam- do como é a neutralidade perigosa, porque xa ninguén dúas −dunha banda, o abandono de nós implícito nes- pos das nosas aldeas, igual que volvemos aproveitar os acredita en que os propios ollos vexan o que queren ver, tes medios colonizados que nos inundan para apenas obxectos que antes deitabamos ao lixo ao segundo día senón, máis ben, o que poden ver−, mais si un proxec- escribiren en galego o día 17 de maio, e doutra, as difi- de uso, agora a crise pode levarnos a ocupar os espazos to honesto coa realidade, comprometido socialmente cultades de toda disidencia para se facer un oco− xor- públicos, os espazos nosos, que parecían baleiros e a e non posto ao servizo dos intereses duns poucos; isto de, precisamente, o proxecto Sermos Galiza: se formos xestionarmos persoalmente a nosa información. e, falando claro, un proxecto subversivo. Din por aí que quen, pensamos os membros do grupo promotor, de Podemos aplaudir, daquela, que haxa outros moitos cantamos todos coa mesma voz e iso non é certo en convencermos un amplo sector social desta necesida- medios en galego. Servirán para que non nos acantoen absoluto. Por iso resulta máis relevante e meritorio de- de, poderemos autoxestionarnos. En vez de esperar- a lingua, para que non lle quiten nin un só dos seus clarar que traballamos na cordialidade, tecendo lazos mos inutilmente por unha burguesía comprometida, usos. Nese sentido a nosa competencia son os medios imperecedoiros e na defensa de Galiza. que nos vexa como un nicho de mercado, apañamos que deforman a realidade, xa para comezar contán- A tarefa de construírmos día a día unha información de aquí e de aló até termos un capital social que nos doa nunha lingua allea. Sermos Galiza é a outra voz, o de calidade é un desafío e, máis aínda ao querermos permita producir o proxecto informativo por nós pro- auténtico faro, o verdadeiro diario, o correo desta na- facelo autonomamente, sen dependermos de axen- pios. E propias. O camiño parecía difícil mais non im- ción; o seu único progreso. Ningún medio redixido en cias e de informacións de garrafón, e ao querermos posíbel e nós somos xentes adscritas á acción social, a galego, repito, é competencia nosa desde ese punto ir desenvolvendo unha óptica propia, nacional. Pro- eses retos que, unha vez formulados, botan raíces en de vista mais, non nos enganemos, ningún outro ten babelmente non sempre vos convencerá o resulta- nós e pasan a parecer indispensábeis. Quizais moitos a base popular de Sermos Galiza. Case mil accionistas do mais tede a seguranza de que o noso obxecti- acusen de idealista o noso proceder nunha época en estamos a comprometer os nosos aforros nunha so- vo é aprendermos dos problemas e traballar arreo. que os medios de comunicación só serven para am- ciedade moi particular: nin na propia notaría cando fa- Nesta memoria, non podo deixar de mencionar as plificar a voz do gran capital. Porén, transformarmos ciamos as xestións acababan de entender que as e os torpezas que cometemos o propio grupo promotor. unha realidade inhóspita é o principal oficio a que hu- accionistas non pretendían obter rendibilidade econó- Despois de acadarmos o capital necesario para le- manidade leva dedicándose ao longo da historia e non mica das súas accións, que entregaban os cartos para varmos a cabo a empresa nos últimos días de 2011, acreditamos, o grupo promotor, que se poida vivir un- cumpriren un soño, non para veren multiplicada a súa precisamos case catro meses para pormos a andar ha vida máis plena que a dedicada á efervescencia de fortuna. Deste grupo accionarial vimos, oxalá sexamos a empresa. Os trámites de constitución dunha so- s a í d a Especial 5

*Discurso lido na Xunta Xeral de Accionistas de Sermos Galiza

ciedade, que son tan escasos segundo a propaganda as nosas fillas e fillos deben vivir en inglés e dedicáren- do PP, resultaron longos e por veces abafantes. Moita Comprometémonos se a traballos mal pagados na emigración, abrimos a burocracia, moita notaría, moita xestión que debiamos edición dixital de Sermos Galiza. Comprometémonos resolver coa dificultade acrecentada de nos reunirmos a turrarmos do fío da a turrarmos do fío da galeguidade, a darmos voz aos tantas persoas, de nos coordinarmos nas accións e, colectivos ou persoas que no anonimato aínda non a por riba, en tempos roubados ao lecer, porque no gru- galeguidade, a darmos teñen, a traballarmos polas maiorías sociais, e mesmo po promotor traballamos noutros mesteres que tamén voz aos colectivos ou a facermos pedagoxía porque din que de tanto repetir había que atender. as palabras Galiza, nación, aprender ou xustiza, xa face- Como vimos dunha cultura política onde todo se fai persoas que no anonimato mos que existan, que abonda con lles pormos nomes con voluntarismo, tivestes a paciencia de nos entender- ás cousas para que comecen a ser. Escribiremos Ser- des, de saberdes esperar. En nome das compañeiras aínda non a teñen, mos Galiza para practicarmos a vella arte de bautizar. e compañeiros do grupo promotor quero mostrarme Escribiremos Sermos Galiza para proclamarmos a revo- obrigada por esa paciencia, por ese deixarnos facer. Por a traballarmos polas lución. Escribiremos para cantarmos a nosa dor polos suposto, procuraremos que agora que xa temos persoal, recunchos. Escribiremos para ver se damos ideado o non se dean máis demoras nin erros graves, aínda que maiorías sociais que predica o subcomandante zapatista Marcos, unha non poderemos evitar os fallos de cada día, as grallas. figura redonda e perfecta: un mundo novo. Inventare- Na tradición tipográfica española chamabangazapo a mos ese mundo na Galiza, insuflándolle ás palabras a unha gralla: gazapo é unha palabra coloquial para a cría enerxía necesaria para colocarlle cualificativos como do coello e desta maneira os linotipistas españois anti- ecoloxicamente sustentábel, pacífico, non competiti- gos convocaban os lectores a cazaren gazapos. Ou iso vo, libre, xusto, creativo, sen nos conformarmos nunca lin algunha vez. Como a cultura galega é máis pacífica e acreditando que os únicos moldes son os xa vixentes. non infrinxe malos tratos, en vez de cazardes gazapos, Porque esta utopía non é un soño irrealizábel senón a animámosvos a recolleitardes as grallas ou os erros urxencia de inventarmos un mañá para facermos exercicios humorísticos, con para esta nación en que por fin que divertirnos desde a comprensión de saia o sol; é a procura hedonista que o traballo xornalístico vai tan mar- do pracer, é a denuncia dos im- cado pola presión do reloxo que difi- béciles e escuros; é a carraxe cilmente pode ser perfecto. con que podemos furar as Máis unha cuestión para re- tebras morais que nos con- matar. Sen neutralidade, que é hi- vocan cara ao pesimismo pócrita, cun país devastado pola e o caos. crise e minado na súa autoes- Se así o fixermos, cum- tima, cos ventos da globali- priremos co espírito zación neoliberal insistin- desta Xunta Xeral de do en que non hai futuro accionistas; se o non para a resistencia, que fixermos, deberedes demandárnolo. A 22 de abril, día da terra. Na era da repúbli- ca galega en marcha. 6 Especial s a í d a Outra voz, outras voces

Beti Vázquez Imaxes: SG

Contan que ao Zeca Afonso seica lle levisión públicas as poutas da censura. ruga, presidente de Co g a m i . traballaba tanto a cabeza que até facía "Agardamos de Sermos que sir va de me- "Tod@s somos "Cómpre un medio plural que se faga cancións en ruta. Indo cara a París, ca- gafonía á nosa cultura e á sociedade que eco do traballo e das novas que teñan da pouco mandaba parar o carro, collía realmente se está a mover". diferentes. Tod@s que ver con nós e con todos os colec- a guitarra, quentaba a gorxa e entoaba: Desde a AS-PG, Xoan Costa semella temos un xeito de tivos en exclusión social, e que non o O que faz falta é avisar a malta, o que ter unha resposta para Callón: "Non po- faga con letra pequena". Colocar as ca- faz falta... Quixemos traer a estas páxi- dería ser doutro xeito!" A asociación, que camiñar, de ouvir, pacidades por riba das discapacidades e nas o sentir revolucionario e anticolonial fai parte do tecido accionarial do xornal, mostrar a este 10% da poboación galega daquelas verbas, pois son un bo reflexo defende que este nace "para pór a actua- de falar, de ver, "como moito máis que usuari@s de ser vi- da rebeldía pola que berra o tecido aso- lidade e as novas deste País alí onde lles zos públicos" é o reto inmediato ao que ciativo galego, esa arañeira da que fan corresponde". Conta que foi esa a idea de sentir" se enfronta unha información que deixe parte os catorce colectivos cuxas voces inicial, a das primeiras conversas dun gru- satisfeitas unhas persoas acostumadas a recollemos. Nas páxinas de Sermos Ga- po de persoas que sentaron un día atrás medrar á marxe, nas gabias, e a que falen liza procurarán a complicidade para esa doutro ao redor dunha mesa para ir escri- delas desde a ignorancia, cunha linguaxe rebeldía. bindo a folla de ruta dun proxecto plural "ofensiva e discriminatoria". Desde a súa "Nos últimos meses a censura incre- e aberto cuxo obxectivo pasa por erguer cadeira de rodas, Queiruga ergue a voz: mentouse de xeito desorbitado". Quen a bandeira da nosa identidade e por facer "tod@s somos diferentes. Tod@s temos fala é Carlos Callón, presidente da Me s a que se escoiten voces que outr@s prefi- un xeito de camiñar, de ouvir, de falar, de p o l a Normalización Li n g ü í s t i c a . A platafor- ren caladas. Voces como a das mulleres ver, de sentir". E esta non é razón "para ma en defensa da lingua galega deu luz ou a das persoas discapacitadas. que nos deixen nunha beira". verde na última asemblea a unha resolu- "Xa é hora de ler informacións nas que Fronte " á opinión xeneralizada" das vo - ción en apoio a todos os medios de co- o 50% da poboación non fica fóra", pro- ces que se queixan de que a información municación que falen no idioma propio clama Trini Pérez-Labarca, activista da que se fai na Galiza é de baixa calidade, "porque nos estades a devolver a esperan- Ma r c h a Mu n d i a l d a s Mu l l e r e s . Nun tem- Xosé Manuel Pereiro preséntase como za". E reser varon unha mención especial po en que os dereitos sociais e o estado o espírito da contradición e matiza que para este, para Sermos Galiza, "porque do Benestar semellan necesariamente "a información é boa, mais é monote- devolve o galego aos quioscos". ligados ao emprego remunerado, 'es- mática e peca de progobernamental". A Mesa denuncia a retirada de subven- quecendo' a economía dos coidados e O presidente do Co l e x i o Pr o f e s i o n a l d e cións públicas para as cabeceiras que o traballo arreo de persoas abnegadas Xo r n a l i s t a s explica así "o paradoxo" de cheiraban a noso e que contribuíron a ás que nunca se lles dá voz, a Marcha que se máis da metade do pobo galego que todas elas fosen botando o peche. reclama unha visión de xénero en todas "é progresista e fala o galego", a imaxe "Á parte de usar o galego tiñan unha liña as seccións, palabras de mulleres en to- que se translada desde a televisión, a ra- crítica e lexítima", defende Callón, quen das as informacións. As mesmas reivin- dio e os xornais é "xustamente a contra- vai máis aló e quéixase de que a Xunta dicacións, mais desta volta en relación á ria". Por iso aplaude a saída á rúa "de cal- de Galiza estendese até a radio e a te- diversidade funcional, fainas Anxo Quei- quera iniciativa que contribúa a corrixir esa disfunción". Na mesma liña van as palabras de An- tía Otero, vicepresidenta da As o c i a c i ó n d e Es c r i t o r e s e n Li n g u a G a l e g a , quen des-

(De esquerda a dereita) Imaxes de actividades da asociación Irmandiños de Seixalbo, ADEGA, mobilización feminista do 8 de marzo e da AGAL s a í d a Especial 7 taca que o propio nome do xornal, Ser- desexo semellante ao que fai Mónica Al- manifesta David González o que a aso- mos Galiza, "deixa claro que tedes moi Sermos Galiza zate para as persoas migrantes na Galiza: ciación cultural Auriense espera dos nú- presente a nosa identidade", unha cues- sae á rúa un 17 que se recoñeza a súa singularidade. A meros de Sermos que virán despois des- tión que coloca no foco do seu apoio activista do Fo r o Ga l e g o d e In m i g r a c i ó n te: voces novas que opinen e unha maior a esta iniciativa "que resaltará a cultura de maio, Día explica que "temos unhas características cabida á cultura galega en xeral e, en par- e a lingua propias". Como escritora fala que non admiten xeralizacións tomadas ticular, aos circuítos alternativos. E, por da maior presenza que elas foron con- das Letras e Día da poboación migrante española". suposto, información en galego. quistando nos medios de comunicación, Aquí son mulleres na súa maioría, e "A normalización lingüística é un pro- unha presenza "que debe ser resaltada Internacional veñen dos países do sur de América. E ceso social que, ou é asumido pola cida- e reclamada". están presentes nos medios "cando in- danía, ou non se consegue", considera Do mesmo xeito no que reclama Va- contra a teresa, cando o seu discurso vai parello Nel Vidal, presidente da Co o r d i n a d o r a d e lentim Fagim que Sermos escriba "outro ao da axenda informativa", tropezando Tr a b a l l a d o r e s e Tr a b a l l a d o r a s d e No r m a l i - guiom para a língua". O presidente da Homofobia as máis das veces nas pedras do sensa- z a c i ó n d a Li n g u a , para quen Sermos Galiza AGAL lembra que estamos "no ano 2012, cionalismo. "Non queremos ser instru- ten que ser "xustamente iso: comunica- nom em 1982, quando se começou a mentos para cousas específicas, como ción en galego asumida pola cidadanía". implementar a estratégia de 'o galego é a típica pregunta de como pasamos o Será o único xornal na nosa lingua que umha língua só dos galegos, o Brasil e Nadal. Queremos que se visibilice a nor- poida mercarse nun quiosco. Por iso, en Portugal nom interessam'" para desbo- malidade en que vivimos". Ad e g a celebran a súa chegada, a dun me- tar a posibilidade de esperar sentad@s a Unha información "o máis axustada e dio "que reflexe a realidade galega". que veñan tempos mellores "para imple- veraz posíbel" é a que pide para o seu Virxinia Rodríguez, presidenta desta mentar a estratégia internacional da nos- colectivo, Ma r u s í a , Manuel Domínguez. asociación ecoloxista, fala no nome do sa língua". Entre outras cousas porque, Reclama "outro tipo de xornalismo" on- movemento, e quéixase de que "estamos como di, xa pasaron trinta anos. de quen noutro tempo fixo as maletas e silenciad@s". Fai un breve percorrido polo Fagim cita a Castelao e a idea dun ga- fixo vida alén mar para voltar finalmente traballo de Adega e do resto de colecti- lego extenso e útil. Ao redor dela, mani- á Terra teñan un espazo en que se expre- vos do País para proclamar a necesida- festa a esperanza de que nestas páxinas saren. En Marusía "levamos un pau moi de de que toda esa actividade chegue haxa un espazo reservado ao textos en grande coa saída do galego dos xornais, á sociedade galega "porque aquilo que galego-portugués "numha percentagem acurralárono, botárono fóra". Celebran a non sae na prensa non existe". cada vez maior para que os seus leitores saída deste semanario co ollar posto no En nome de todo un movemento, o da e leitoras se habituem". Mais vai máis aló. que até o de agora non é máis que unha cooperación galega, fala tamén duran- Clama porque este xornal "tenha valor e utopía: que sexa un diario. te un bocadiño María Reimóndez, pre- abra caminho", que non se limite a se- Máis realizábeis son os desexos de sidenta de Im p l i c a d a s n o Desenvolvemen - guir vieiros circulares Rubén Requejo, t o . Quere ver nas páxinas dos xornais, que nos son alleos, membro da As o - deste xornal, o labor destes colectivos, para que quen lea c i a c i ó n Ir m a n d i ñ o s "que teñamos visibilidade". Porén, que- se enriqueza, para d e Se i x a l b o : "espe- re máis. Reclama unha viravolta nunha que "além de nada- ramos que informe retórica "que está moi marcada desde o rem na hispanofonia en galego e desde punto de vista do xénero, coa masculi- também o fagam na unha óptica de es- nización da información", e que faga un lusofonia". querdas". Como exercicio de visibilidade para os pobos A AGAL gostaría militante de máis "e para as mulleres" do Sur, explicando de ler en Sermos a dunha asociación, que os comportamentos aquén mar son opinión de persoas o mozo reivindica os responsábeis da realidade desas na- do Brasil, de Portu- que "o movemento cións, que seguen a traballar ao servizo gal, da Angola. Co- asociativo galego é de necesidades alleas. ñecer da boca del@s moi potente, aínda En definitiva, do que se trata é de con - a realidade dos seus que non estea am- verter Sermos no altofalante de todas as países, a forza dos parado polos or- voces que, aínda que non se ouzan, be- movementos so- ganismos oficiais" rran forte. "Cómpre ensinar aquí que a ciais que alí se foron nin polos medios maneira de loitar contra a pobreza é loitar abrindo camiño. Un de comunicación, contra o capitalismo", di María Reimón- onde se senten dez. Porque, volvendo a aquela peza re - "ignorad@s". Con volucionaria e anticolonial do Zeca, o poucas palabras que faz falta é acordar a malta! 8 Especial s a í d a

A comunidade de galegofalantes, un eco- E hoxe en día está en marcha o Tan- sistema delicado, complexo e mesmo con- dem Lingüístico impulsado polo Servizo traditorio entre si en certos aspectos, hai de Normalización Lingüística da Escola tempo que decidiu ser parte activa na su- Oficial de Idiomas. Levan xa tres anos e, pervivencia da súa lingua. Sen complexos. Falantes como conta un dos participantes, Suso E dese convencemento de que non hai Amado, “é algo moi gratificante: Apren- moito que agardar das actuais institucións des de xente de países de todo o mundo, que deberían defender e promover o gale- a súa cultura, as súas historias,… e todo is- go, agroman proxectos, iniciativas e ideas to grazas ao galego”. impulsadas por galegofalantes. Algunhas Fan Falantes A través desta iniciativa téñense achega- sinxelas, outras non tanto. Algunhas na- do ao galego desde inmigrantes até estu- das da perseveranza individual e outras dantes de Erasmus ou Séneca. E mesmo da posta en común de esforzos colecti- españolfalantes que queren practicar o vos. Hainas impulsadas por nenos e ne- galego. Amado fai memoria e menciona A.E. / X.M.P. nas outras que contan coa participación Imaxes: IES Pintor Colmeiro e Radio Burela que no TL participaron e participan per- de mocidade de avanzada idade que levan soas de Italia, Estados Unidos, Bretaña, décadas sementando primaveras para o Cataluña, Cabo Verde ou Venezuela, en- galego. Mais todas, todas, procuran que tre outros países. este país poida seguir existindo. Nada máis. Experiencias semellantes, e tamén co Porén tampouco nada menos. galego coma protagonista, se teñen acti- Falantes Fan Falantes. Ben a tra- vado noutros países, coma Cata- vés de redes sociais ou do con- lunya. Trátase de Conversemos, tacto directo. Nestes últimos anos Lipdub realizado polo IES Pintor Colmeiro de Silleda un espazo de encontro lingüísti- teñen xurdido unha manchea de co que ten como obxectivo axu- iniciativas que procuran precisa- dar na aprendizaxe do galego e mente iso, gañar falantes para a do catalán. Traballan coa práctica nosa lingua. Desde, por poñer só oral nun contexto real, un mode- tres exemplos, proxectos coma lo diferente ao das clases tradicio - os tandem lingüisticos (que re- nais de lingua. collen o tesemuño dos exitosos VAL da Mesa ou o Voluntariado n o s u r r e n d e r pola Língua) até o xa ben coñeci- En 2003 a porcentaxe de mono- do Proxecto Burela, pasando po - lingües en galego no conxunto las ducias de lipdubs protagoni- da poboación da Galiza era do 43 zados por moz@s. Cada un deles por cento. En 2008, un lustro des- ao seu xeito, largan as redes pa- pois e último ano do que se teñen ra captar nov@s falantes. E velaí estatísticas oficiais, esa porcen- están. Mocidade españolfalan- taxe xa caera ao 30 por cen. Así te das cidades que se achegan se recolle no estudo do Instituto a falar galego por unhas horas á Galego de Estatística. Mentres, e semana, estudantes estadouni- nese mesmo periodo, aumenta- denses ou da Bretaña que no seu ra o número de monolingües en paso por Compostela marchan español até ser en 2008 o 20% namorad@s da lingua; inmigran- dos galegos e galegas. tes que chegaron de Marrocos, Entre as persoas máis novas, Senegal ou Perú e que xa asumi- esa tendencia é moito máis acu- ron o galego como lingua propia sada, segundo se desprende dos do seu novo país e intentan falalo datos do IGE. Entre os 5 e os 14 con xeito. Son pequenas pingas anos había en 2003 preto dun 28% para coller folgos na loita a prol de monolingües en galego, un- do idioma. Falta fan. ha cifra que cinco anos despois E tamén hai iniciativas como se reducira ao 17 por cento. Un- Proxecto Burela, que brincan do ha caída de dez puntos en apenas local ao global apostando por un cinco anos. galego universal en contacto e Estes datos poden, e deben relación con outros idiomas. E os lipdub, preocuparnos mais nunca derrotarnos, con ducias de alumn@s, empregando esta reflexionan impulsor@s de proxcoectos creación na rede para fomentar, promo- a prol do idioma galego. Chaman a que, cionar e defender o galego. Youtube co perante a desidia das institucións, da propia seu idioma converteuse así nunha canle sociedade galega agromen compromisos para que milleiros de persoas de todo o claros e concretos coa lengua. mundo coñecesen este pequeno País e o seu idioma. l i p d u b s p o l o g a l e g o Música e imaxe para defender un idioma p a r o l a r e p a í s e unha cultura. Nisto consiste unha das O Tandem Lingüístico é un elo máis na últimas incorporacións de participación cadea de proxectos que fai do contacto colectiva no ámbito dos multimedia, os directo entre persoas galegofalantes e per- lipdub. Naceron a mediados desta década soas que non o son, unha arañeira para ir como un divertimento en que un grupo gañando falantes para o idioma da Galiza. de persoas, sincronizadas, fan playback Houbo varias no País, coma o Voluntaria- diante dunha cámara que grava nunha do de Activación Lingüística impulsada no soa toma. A divertida experiencia intro- seu momento pola Mesa e en que partici- duciuse con éxito, sobre todo no ámbi- paron máis de dúas mil persoas. O propio to do ensino. Catalunya conta co récord Carlos Callón lembra aquela experiencia mundial de participación con máis de se- como “un éxito de participación”. Houbo te mil persoas no lipdub pola lingua cata- outras, coma Voluntarios pola Lingua, que lá realizado en marzo deste mesmo ano naceu desde o reintegracionismo de base en Perpinyá. mais co mesmo obxectivo. O galego, motor do país Na Galiza tamén contamos con expe- s a í d a Especial 9 riencias deste tipo no ámbito do ensino. tán os do IES Chapela de Redondela e o Xosé Manuel Durán, profesor de música Nestes últimos do CEIP San Pedro de Visma, na Coruña. do IES As Bizocas do Grove atopou no anos teñen O primeiro realizou hai un mes un casting Carlos Callón lipdub unha maneira de achegar a músi- para escoller as 26 voces que gravarán e Presidente de A Mesa ca feita en galego ao seu alumnado. No xurdido unha realizarán versión especial de Eu falarei curso 2008-2009 co alumnado de 4º da coa música de Gloria Gaynor. ESO realizou un coa canción Motosicleta manchea de Ademais do ensino hai varias iniciativas Pa r a s e r m o s man, dos Heredeiros da Crus. Este profe- para realizar lipdubs a través de facebook sor confesa no seu blogue que non foi iniciativas e no ámbito dos centros sociais. O pasado g a l i z a , doado convencer ao alumnado mais a 31 de marzo o C.S. Aguilhoar festexou o experiencia pagou a pena. Unha das súas que procuran seu 7º aniversario coa gravación dun lip- q u e r e m o s ilusións sería poñer en marcha un IES lip- dub en Xinzo de Limia. Dirixido por Borxa dub coa participación de centros de en- precisamente Colmenero e con música do grupo vigués g a l e g o sino de toda Galiza. de Skárnio, Muitos povos construindo, co En Silleda temos outro exemplo reali- iso, gañar cal reivindican diferentes aspectos da no- o n s e i v ó s , m a i s zado no IES Pintor Colmeiro. Cun lipdub sa cultura e o noso país como as Pantallas eu a partir de polo galego realizado en abril de 2010 rei- falantes para a do entroido limiao, a selección galega ou agora cando vindicaban con humor a normalización do o meco do Apalpador. O propio Colme- vaia a unha uso da lingua galega. O seu traballo che- nosa lingua nero deixa aberta a porta a unha iniciati- cafetaría ou a gou a ter máis de 17.000 visualizacións en va máis ambiciosa: un gran lipdub para o Nun restaurante vou pregun- You Tube. O título deste lipdub, Galegan- 25 de xullo. tar se teñen o Sermos Gali- do, buscou a complicidade da canción de za. Xa me subscribín, claro, Lady Gaga, Alejandro, como tema musi- r a d i o e neofalantes e anímovos a que vós tamén cal do videoclip. En Burela, grazas a colaboración entre a o fagades; no entanto, pen- O ano pasado, co gallo da celebración área de Innovación Educativa do Instituto so que é importante tamén do Día das Letras Galegas, o EDLG xunto Perdouro e Radio Burela, as persoas neofa- ese xesto de preguntarmos co Departamento de Lingua Galega e Li- lantes poden contar as súas experiencias nos bares por este sema- teratura do CPI de Mondariz, organizaron coa lingua galega. O proxecto Neo con- nario que nos achega unha unha pequena homenaxe ao galego e ao ta cun programa semanal todas as cuar- marea de esperanza. poeta monfortino Lois Pereiro cun perco - tas feiras de 17 a 18 horas. Por el pasaron, Se algo nos ensinan os úl- rrido pola historia da lingua galega en que até o de agora, vinte e unha experiencias timos tempos é que as cou- participou toda a comunidade educativa diferentes que adoptaron o noso idioma sas que queremos poden do centro. En novembro de 2011 o CPI desde outras culturas. No equipo de coor- desaparecer se non estamos Virxe da Saleta de Cea realizou un orixi- dinación figuran María Xosé Andión, Senín alerta na súa defensa. nal lipdub titulado A Lingua sabe a Pan! É Díaz, Miruca Parga, Carme Cociña, Ber- Necesitamos que Ser- un dos máis populares nas redes sociais nardo Penabade e Karina Parga. Os par- mos Galiza teña forza. Por- e fíxose sobre un tema musical de Lynyrd ticipantes veñen de lugares tan distantes que será a megafonía dun- Skynyrd, Sweet Home Alabama, populari- como Pakistán, Bretaña ou Marrocos e ha sociedade que teima por zado na Galiza polos Siniestro Total como adoptaron a lingua galega ao chegar a Bu- continuar a existir. Porque Miña terra galega. Neste caso colocaron rela. A particular situación deste municipio en Galiza existe unha plurali- unha letra orixinal cunha clara mensaxe xa apareceu nun filme documental guio- dade de ideas que merecen de defensa do galego. O traballo contou nizado por Bernardo Penabade e dirixido un espello non deformante. coa participación de todo o alumnado por Matías Nicieza en 2008. Nel explíca- Porque sen diversidade in- do colexio e cos músicos Pedro Feijoo e se a situación lingüística deste concello, formativa non se pode falar Charly Lincoln que gravaron, mesturaron onde arredor dun 80% da poboación ten de auténtica liberdade de ex- e produciron en Vigo. Entre os últimos o galego como lingua inicial, porcentaxe presión. Porque a nosa lin- proxectos de lipdub no ensino galego es- que medra até o 86% na mocidade. gua ten sede de medios de comunicación nos quios- cos que a usen con norma- lidade. Ademais da nosa aposta individual constante, cóm- pre tamén que manteñamos unha liña de protesta organi- zada para que cesen as acti- tudes belixerantes da Xunta de Galiza contra os medios de comunicación que uti- lizan o galego. Nesa liña, debemos reclamar que as axudas para o uso da lingua propia que convoca anual- mente o Goberno galego sirvan para tal fin e non pa- ra estender a rede clientelar e as mordazas informativas. Resulta que os medios priva- dos que si utilizan o galego, como é o caso de Sermos Galiza ou Radiofusión, fican fóra da posibilidade de reci- bir axudas por ese concepto. Rechamante, verdade? Ante os ataques institucio - nais, cómpre máis que nun- ca que nos movamos pola nosa lingua e pola liberdade de expresión. Se queremos, Bernardo Penabade (no centro) é un dos coordinadores do proxecto Neo, que conta cun programa semanal en Radio Burela opinión abofé que podemos! 10 Especial s a í d a

Música e escritora MaríaSilvar 'Xes' A muiñeir a é b l u e s

os anos setenta, Fuxan os ventos demos- trou a unha xeración que a nosa tradición musical podía ter sons e contidos novos, que as guitarras podían tocar muiñeiras e que as muiñeiras podían protestar e falar Nde amor e de mil cousas máis. Exactamente o mesmo comezaran a facer dez anos antes Bob Dylan ou Joan Baez co folk americano, colleron as súas guitarras e fixe- ron cancións que eran bluses e rockes e rancheiras. Pa- co de Lucía e Camarón triunfaron experimentando coa súa música. Luar na Lubre ou Berrogüeto, fixeron exacta- mente o mesmo desde aquí. Isto semella evidente. Pero, ou mo parece a min, ou a obviedade destes paralelismos non trascende a nível social. Vemos día a día como proliferan no país grupos de blues, de rock&roll, de country...estes xéneros son cada vez máis e mellor considerados, supoño que pola lexitimidade que lles outorga a súa antiguidade, o longo da súa tradición. Por iso non podo se non alucinar cando escoito de moita desta xente, músicos e consumidores, comentarios que demostran unha animadversión abraiante pola música tradicional galega e polo folk galego. Pero non me refi- ro a comentarios do estilo “non me gusta” ou “non é un concepto sonoro que me atraia”... o realmente curioso é que o que escoito transmite a idea de que o problema é que lles parece pouco “in”, demasiado ”popular”...Que non mola, vaia. The muiñeira doesn´t rules. Os mesmos que adoran aos Lynyrd, a Robert Johnson, a Cash, a Hank Williams, a Bessie Smith…son os que consideran a músi- ca tradicional unha música menor pola súa condición de popular?. Non, non, imos ver...Aquí para gustos píntanse cores, desa base partimos, pero eu creo que un mínimo de reflexión e un pouco de coherencia tamén non nos viría mal de todo. Os espirituais negros, o gospel, son cantares sefardi- tas, o country é son e guaracha e rancheiras, a muiñeira é blues. Porque todas son músicas tradicionais, todas son manifestacións musicais que naceron dunha comunida- de humana e que no seu seo e ao abeiro da súa cultura se xestaron. Sexa cal sexa a latitude, a idiosincrasia ou a lingua de cada comunidade. A música popular é a música do pobo, nin máis nin menos, é a que o pobo xera, a que o divirte, o emociona ou o entretén en cada momento: cando traballa (recollendo algodón en Mississipi ou ca- rrexando viño en Ourense) e cando está de celebración (nun bohío de Siboney, nunha taberna de Texas ou nun- ha rúa de Santa Comba). Quen resta importancia á nosa música tradicional, debe de restarlla tamén ao blues, ao hill billy, ao son cubano, ao Klezmer e ao flamenco. Quen menospreza o folk galego, froito da evolución e da fusión, ten que menosprezar tamén o rock&roll, o hard rock, a salsa, a fanfarria e a copla. Isto non é unha opinión, é o que hai. Algo pode gustar ou non, a min non me gusta o Quen menospreza o heavy metal e non por iso o infravaloro como xénero. Por iso se me desencaixa a mandíbula ante eses comentarios folk galego, froito da de lumbreras. Porque, desde logo, non hai nada máis po- pular e menos “in”, que a ignorancia ousada. evolución e da fusión, Hai unha anécdota que me encanta e vouna usar aquí, ten que menosprezar se se me permite. Unha vez preguntáronlles aos Diplomá- ticos de Monte Alto por que cantaban en galego. Eles res- tamén o rock&roll, o postaron: “Por razóns estritamente comerciais”... Humor, intelixencia, ironía, frescura e dignidade. Sobre todo, dig- hard rock, a salsa, a nidade. Aquí non hai vontade de discurso de quen quen, hai vontade de deixarse de lerias e de postureos varios. fanfarria e a copla Fai falta dignidade. E se ademais nos molestamos en ler, escoitar algúns disquiños e liberarnos de prexuízos bara- tos...pois non fai mal tampouco. s a í d a Especial 11

Escritor Neira Vilas Le m b r a n z a d e v a l e n t í n

un amigo de Valentín Paz Andrade. Vímonos mente os nosos libros. Xa como tarea fora tema poeta. En Buenos Aires temos lido no Panteón da Cha- en diversas ocasións ó longo de trinta anos. de estudo e análise por parte dos que integrábamos carita ante a tumba de Castelao os versos de “Cando ti A primeira foi en Buenos Aires, en xullo de as Mocedades Galeguistas. volvas polo mar”, do seu poemario Pranto matricial. 1957. Fora alá para particpar na conmemo- La marginación de Galicia foi outra obra de gran im- Tres libros meus nun só volumen publicou Galaxia en ración do cincuentenario do Centro Galego. portancia, todo un diagnóstico múltiple do noso país. 1981 ( Xente no rodicio, Remuíño de sombras e A muller FOfreceu alí varias conferencias, ás que asistín, e to- E con A galecidade na obra de Guimaraes Rosa (que de Ferro), co título xenérico de Encrucilladas. Pedinlle mou parte nunha mesa redonda sobre a cultura gale- nos tocou presentar na Habana), descubre a presenza un prólogo a Valentín e escribiu un fermoso texto no ga xunto con Díaz Pardo, Blanco Amor, Rafael Dieste da nosa lingua en ditos populares, costumes e apelidos que evoca a miña comarca que ben coñecía pois ti- e Lorenzo Varela. medievais galegos no nordeste brasileiro. Era tamén vera un avó que era de Brandomés, a pouca distancia Anisia e máis eu casaramos seis meses antes e viña- de Gres. O libro presentaríao na Galería Sargadelos de mos de fundar “Follas Novas”, editorial galega e distri- Santiago, xunto con Díaz Pardo e Ramón Piñeiro. buidora do libro galego en América. No salón de actos Cruzámonos moitas cartas, nas que eu lle falo do do Centro falamos con el desta organización. Intere- Galicia como tarea meu ir e vir sobre o mapa de América, e el vaime con- souse vivamente nela e propoñíase visitala. Radicaba tando o devir de Galicia, e vaime dando noticia dos no noso fogar da rúa Asunción 3035 no barrio de Vi- fora tema de estudo e amigos comúns incluíndo a da morte dalgúns deles lla Pueyrredón. Logo non puidera ser debido ós seus como Darío Álvarez Blázquez, Luís Seoane e Celso moitos compromisos. análise por parte dos Emilio Ferreiro. Volveríamos a vernos en 1972, en Vigo, e dalí en dian- que integrabamos as En 1984 participei con el – e tamén con Carballo Ca- te seguiriámonos vendo en cada unha das nosas viaxes lero, Marino Dónega e Ramón Piñeiro- nunha mesa a Galicia dende Cuba. En 1976 asistíu a unha confe- Mocedades Galeguistas redonda sobre Castelao, no museo Carlos Maside. Ti- rencia miña no Círculo Mercantil vigués. Logo fomos ña sido compañeiro de loitas de Daniel e sentía por el á súa casa de Samil. Ceamos con el e cos irmáns Álva- unha especial devoción, o que trascende doadamente rez Blázquez, e recordo que alí cantamos por primeira nas páxinas da extensa biografía que lle dedicou. vez o noso Himno en terra galega. Este ano recibe a homenaxe de toda Galicia, ó terlle No entanto escribiámonos, enviabámonos mutua- dedicado a Real Academia Galga o Día das Letras. 12 Especial s a í d a

LUISA GONZÁLEZ EUSEBIO REY MARÍA PORTO ALEX MENE O ollar das mulleres. Atopar a súa postura Empresario nado en Forcarei, é Non sei nin as accións que comprei!, "Plural, crítico, aberto, amplo e en todas as informacións, a súa cara consciente das dificultades de pór conta entre risas esta muller, profesora coa cultura e a identidade do País en todas as imaxes, a súa voz en todos en marcha a día de hoxe un proxecto de latín nun colexio da Estrada. por bandeira. Mais, sobre todo, os debates. Rachar coa folla de ruta informativo con perfil combativo, crítico, Descoñece o número, mais ten claro comprometido" Así é o xornal que "dun sistema capitalista e patriarcal que reivindique para a nosa lingua e a que, nos tempos que estamos, "cando agarda este artista vigués. Ás veces que pretende a explotación dos pobos". nosa historia ese espazo que tanto custa fixeron desaparecer toda a prensa gosta de rebentar as cápsulas dunha Luisa fai parte do Observatorio Mariña okupar. Por iso Eusebio achegou o seu en galego", cumpría apostar por un sociedade construída sobre categorías pola Igualdade. Aplaude o tratamento gran de area. "Agardo que cheguedes a bo proxecto que naza coa firme intención hexemónicas e agasállanos fotos de si da violencia machista que Sermos está porto, porque se non temos un medio de de non agardar unha esmola, unha mesmo, espido. "Atraeume este proxecto a ofrecer na versión dixital, e a linguaxe comunicación propio apaga e vámonos!" subvención pública, para darlle a Galiza porque é diferente xa desde o comezo. É non sexista. "No papel agardo iso No menú que ofrecen os quioscos "non un medio de comunicación que fale na un modelo asociativo, unha antítese do mesmo". En resumidas contas, que o 50% se fala do noso País, do que lle pasa". súa lingua. "Para min o máis importante capitalismo". Sermos tamén foi parido da poboación non fiquemos á marxe. Sermos ten, xa que logo, moito que dicir. é iso: o pracer de volver ler en galego". para rebentar cápsulas. Novecentas primaveras máis para Sermos Galiza

B.V. Imaxes cedidos pol@s accionistas MARÍA BARBEITO E FAMILIA Mergullad@s nunha oferta xornalística que cultiva as falsas aparencias, que constrúe unha realidade da cal sempre Nesta familia de Narón só a filla pequena, Carmen, opinan os mesmos (si, en masculino) e na mesma lingua. "O galego non lles sobra en canto fique calado, en can- está fóra da listaxe de accionistas de Sermos. Unha to só cantemos unhas cancións cos humores do viño", proclamou un día, nunha entrevista, Pilar García Negro. Xa situación que mudará axiña "porque agora sabemos choveu desde aquela, mais as súas palabras non perderon sentido. que aínda que sexa menor pode ser titular tamén". Nos últimos tempos, aos e ás galegas foinos arrincado o dereito a unha información na lingua propia. A nosa Botáronse ao monte con este proxecto "porque é identidade sae borrosa na prensa, cando sae. E o noso Mundo tornouse masculino singular, se é que deixou de independente e está feito na nosa lingua". O que selo nalgún intre. Con este pano de fondo saíu do prelo este proxecto, o soño de máis de 900 persoas que sa- María quere ler nestas páxinas é o que non pode ler ben que o seu non é ese País durmido que sae pola televisión, pola radio, nos xornais. noutras. Os problemas das mulleres. Das mulleres Dar voz a todas era unha tarefa imposíbel. Nestas páxinas, unha pequena escolma partilla con nós as súas in- labregas. Do rural, en xeral. Mais, para ir comezando, quedanzas e as motivacións para facer parte da idea de tornar realidade a utopía de Sermos Galiza. confórmase con pouco: "que faledes do noso País, e que nos contedes a verdade".

MARGARITA FERNÁNDEZ XABIER P. DOCAMPO TAMARA RUBIñán ana barxa Libreira en Allariz, esta muller que "Porque vai ser o único periódico Identificármonos coa lingua en que "Como estudante, non podía ficar vende bocadiños da nosa cultura quere totalmente en galego, e iso... ilusiona lemos, "que sexa o noso idioma propio", indiferente". Así que esta coruñesa que Sermos sexa "eterno". E reclama a calquera!" Xabier P. Docampo foi o motor que moveu a Asociación rompeu o porquiño, xuntou os seus neste novo medio un espazo "para a explicounos así a súa motivación para Ollomao a facer seu este xornal. Tamara aforros e fíxose cunha acción de Sermos xente que comeza a facer cousas en contribuír a que estas páxinas estean reclámanos "unha información distinta" "porque é un xornal que non vai vivir galego", espazo que, a día de hoxe, non hoxe na rúa. Os desexos do escritor en que descubrir outros nomes, outras das subvencións, fronte a outros, que teñen. "A sección de Cultura deberá ter de Rábade para este xornal van máis opinións, outros puntos de vista. Desde están 'ao servizo de'". Ana quixo meter bastantes follas!", pois di ela que é "xusto aló dunha liña informativa plural e en Barreiros piden que Galiza sexa o os cartos "nun proxecto galego e en e é necesario" promocionar o noso defensa dos intereses nacionais: "eu centro do Mundo para Sermos, e que a galego". Pide a cambio, pola parte que lle audiovisual, as nosas autoras e autores, confórmome con ben pouco. Pido unha nosa cultura reciba "o tratamento que toca, que "teñamos voz" todas aquelas todo o que sexa noso. longa vida". merece". persoas que "traballamos polo País". s a í d a Especial 13 Humor Gráfico

Xosé Lois

SANDRA PESQUEIRA Na procura dun espazo "para a nosa lingua e as novas do País" lanzouse Sandra e todo Marín. "Congratulámonos de que haxa xente con coraxe dabondo para apostar por un novo proxecto en galego", que abra os ollos perante a nosa realidade e faga súa unha rede de fontes "que foron silenciadas" desde que todos os medios na lingua de Galiza botaron o peche. "É hora de valorar o noso, a nosa lingua, de deixar claro que todo se pode facer en galego. Tamén a información, por suposto".

Tokio ELSA QUINTAS Informar desde Galiza e para Galiza é o que esta avogada pide a Sermos. "Considerei que era necesario despois de que pechasen todos os xornais en galego, e valorei a implicación de todo o espectro nacionalista", fronte á visión centralista que aprecia noutros medios. O discurso nacionalista "ten que oírse! e quero tamén un tratamento máis neutral, xa non vou pedilo a favor, mais, cando menos, neutral".

GUILLERME IGNACIO COSTA Escoitar a voz de Quempallou mentres agradece de Sermos "un enfoque que racha co españolismo atroz que atopo en toda a prensa" emociona a quen isto escribe. Guillerme leva anos pondo música á reivindicación da nosa identidade, da nosa lingua, e quixo facer parte desta iniciativa "porque nos deixaron sen información crítica en galego, e era unha anomalía que había que subsanar". 14 Publicidade s a í d a Especial 15

Do outro lado do rio CarlosQuiroga Lu s o Tr o p i s m o

responsável do SG que me convenceu a es- afinal não passou de vaidade já não presta nem garante go novo. Porque imparcialidade completa não existe e crever usou na conversa a palavra sonho. E o direito ao próprio sonho. Sonhar acordados é a única no amigo costuma estar o melhor conhecido; porque eu com Drummond silvando à orelha (Co- defesa contra a abolição da ilusão, é começar a realizá- acima de eu não ser vingativo aqui não me cabem pun- ração orgulhoso, tens pressa de confessar lo, torná-lo possível de olhos abertos. hais, porque o desafecto que nunca me deu na GZ água, tua derrota/ e adiar para outro século a fe- Este dia carregado de simbolismo é perfeito para arran- já que a sua corre realmente para outro rio, é impossível Alicidade coletiva ) acabei por abdicar –seria bonito estar car e em mim a ilusão própria do iLuso tem também o que neste se reveja; porque o rigor em forma e conteúdo num sonho, mas de gente acordada. Se sendo algo emi- sentido alegórico, por outra parte previsível, de tomar acato mas até onde o meio consinta. Pois como evitar grante na escrita me tenho negado no entanto a largar à letra essa palavra. E eis explícita a declaração de in- na cela a habitar a economia aforística, confessionalis- por completo da terra em sono é porque já sonhava, tenções... Chamar a coluna de Adrenalina em veia, Des- mo, digressão até...? E há mais no mundo do que livros, e porque sonhar é pouco e porque ainda acredito em fibrilador ou coisa radical do género, porque o corpo discos, filmes. Seguir o instinto será o primeiro manda- poder plantar cara, e deve ser tempo de fazê-lo acor- meio morto exige com urgência um choque eléctrico, mento, e chamar outras vozes a acompanhar-me aqui dados: basta de renúncia, sangue-frio, basta de amar a seria arrogante. Será mais suave e melhor entendido falar uma firme alternativa. noite pelo poder de aniquilamento que tem, basta de em rio, alusivo como a data. Não por eco danielcastela- De resto, discutir norma AGAL ou Acordo nem vale a fugir. Se é necessário pegar nas armas da caneta aqui niano nem por só pensar no Minho mas porque rio de pena e serei pragmático já que ambas ser vem. De resto, estamos de peito aberto. Talvez a literatura tenha estra- Heraclito a Platão tem pano para mangas. No rio pode- a travessia do rio na China antiga era efectuada na Pri- gado também as minhas melhores horas de amor, tal- se considerar descida, subida, travessia de um lado ao mavera pelos jovens casais e é tempo, vamos purificar vez ao telefone também eu perdesse muito tempo de outro, ou a própria corrente, pode ser obstáculo entre e preparar a fecundidade. E sem ir à China pois os pró- semear, e talvez seja impossível eu sozinho dinamitar 2 domínios ou pode ser caudal da mesma água. E por prios gregos bastam ao amparo: a coluna terá algo do algo, a ilha de Manhattan –mas nada quero dinamitar! demais recebia sacrifícios dos gregos que nele afoga- que eles chamavam tropo pois haverá 'desvio', emprego Eu quero criar, crer apenas no sonho de todas as retóri- vam touros, que melhor sinal hoje e aqui. Portanto, que de palavras em sentido figurado ou não habitual –no que cas galeguistas, e que ainda não é tarde para iluminar o haverá Do outro lado deste Rio? Essencialmente fala em aborda, no modo de abordar. Mas também aquele tro- céu acordando de foguetes à festa, e que não estarei so - livros, mas subvertendo os mandamentos do bom res- pismo no sentido mais fisiológico, vegetal: assim como zinho. A fantasia de que te deixem escrever nesta grafia enhista, porque resenha é o haiku da crítica literária e no a planta se inclina em direcção à luz por um movimento num jornal galego é um sonho acordado provatório da- espaço deve caber algo mais amplo dentro do sintético: de fototropismo positivo, assim deste canto se procura queles da gente perigosa dos Sete Pilares da Sabedoria. serei incapaz de mostrar um livro todo, evitar a obra do lançar para o corpo que sonha acordado o regular estí- Sonhar de noite para acordar de manhã e ver que tudo amigo, seguir a cadeia evolutiva e até às vezes dizer al- mulo que oriente à vigília.

Pasatempos Por Carlos Medrano

Encrucillado Enigma Alicia no bosque do esquecemento

Verticais 1. Madeiro ou poste gro- No libro Alicia do outro lado do espello de Lewis Carroll (pseudónimo 1 2 3 4 5 6 7 8 so que, colocado horizontalmen- do profesor de Lóxica e Matemáticas Charles Ludwige Dodgson), a súa te, sostén o piso ou o teito dun protagonista tivo que se adentrar nun tenebroso bosque, chamado o Bosque 1 edificio. Combinación de dous do Esquecemento, un lugar en que calquera podía esquecer o seu propio pronomes persoais átonos. 2. nome e, por suposto, tamén o día da semana en que estaba. 2 Terceira persoa de singular do pre- sente de indicativo do verbo “ser”. Velaquí un divertido enredo lóxico que nunca chegou a ser incluído nese Separación dunha persoa ou gru- capítulo da fascinante obra de Carroll. 3 po de persoas dunha colectivida- de, especialmente relixiosa. Cinco, Cando dous extraños animais habitantes do Bosque do Esquecemento, un 4 en números romanos. 3. É digno de recibir algunha vantaxe ou de león e un unicornio, se atoparon con Alicia, quixeron darlle algunha pista para 5 sufrir algún inconveniente. Nota saber o día en que se atopaba. musical. 4. Transformación lenta e progresiva. 5. Localidade ourensá. O león mentía as segundas, as terzas e as cuartas feiras, e dicía a verdade os 6 6. Símbolo do tántalo. Conxun- outros días da semana. ción copulativa. Preposición. 7. 7 Cesta que utilizan as peixeiras para O unicornio mentía as quintas, as sextas feiras e os sábados, e dicía a verdade levar e expor o peixe. Adverbio de os restantes días da semana. 8 lugar. 8. Terceira fase da mitose, en que os cromosomas fillos se Os dous faláronlle así á rapaza: 9 separan. Artigo definido. —Onte foi un dos días en que me tocaba mentir —dixo o león.

—Onte tamén foi un dos días en que me tocaba mentir a min Horizontais 1. Sentir medo, preocupación ou angustia. Utensilio composto dun mango e dunha folla con forma rectangular ou arredondada, que serve para recoller algo. 2. Consoante. Eluden, esquivan. 3. —engadiu o unicornio. Persoa que realiza con habilidade exercicios ximnásticos e de equilibrio en espectáculos. 4. Unha das pezas dun motor. Do revés, crenza absoluta en algo ou en alguén. 5. Vasilla ampla, en forma de media A aguda Alicia non tardou moito en deducir, a partir destes comentarios, que esfera, para servir o caldo e a sopa. 6. A ……… , cidade santa do islam. Extremidades superiores das aves. 7. día da semana era. Nota musical. Imposto sobre o Valor Engadido. Vogal. 8. Símbolo químico do litio. Persoa que baixo unha aparencia inxenua, disimula astucia ou malicia. 9. Relativa á ovella ou ao carneiro. Desprazábase cara a un Cal era esa día?

lugar.

cambio na sinceridade de ambos os dous: a quinta feira. quinta a dous: os ambos de sinceridade na cambio

a véspera e ao outro ao revés. Así deducimos que o día en cuestión é o único en que se produce o o produce se que en único o é cuestión en día o que deducimos Así revés. ao outro ao e véspera a

que un está a dicir a verdade e que o outro non. Xa que logo, ao que di a verdade tocáballe mentir mentir tocáballe verdade a di que ao logo, que Xa non. outro o que e verdade a dicir a está un que E. 8.- L. Moina. 9.- Ovina. Ía. Ovina. 9.- Moina. L. 8.- E.

Era quinta feira. Dado que os dous personaxes menten en días diferentes, é evidente evidente é diferentes, días en menten personaxes dous os que Dado feira. quinta Era Solucións (horizontais): 1.- Temer. Pa. 2.- R. Evitan. 3.- Acróbatas. 4.- Biela. Ef. 5.- Escudela. 6.- Meca. Ás. 7.- La. IVE. IVE. La. 7.- Ás. Meca. 6.- Escudela. 5.- Ef. Biela. 4.- Acróbatas. 3.- Evitan. R. 2.- Pa. Temer. 1.- (horizontais): Solucións Consello de Administración Teresa Moure, Nemésio Barxa, Paula Enderezo Rúa do Preguntoiro, 9 1º Santiago de Compostela. Castro, Xoán Colazo, Xoán Costa, Pura Ferreño, Isabelle Kerdudo, Correo-e [email protected] Teléfono 981 51 91 02 Rubén Camilo Lois, Manuel Mera, Francisco Miranda, Nértor Rego, Edita Sermos Galiza S.A. Depósito legal C 955-2012 Margarita Romero, Olalla Rodil e Xurxo Souto. www.sermosgaliza.com Deseño e maquetación Ángela Costas e María Sabarís. Twitter @SermosGaliza Facebook sermosgaliza

Aristóbolo Quinteiro Labrego e accionista de Sermos Galiza “O nacionalismo sempre quixo romper barreiras”

ao Senado. A min iso non me causou nin- Carme Vidal Imaxen: SG gún problema porque eu non deixo que ninguén pense por min. Dediqueille moi- tos anos á política pero toda a vida traba- O seu sonoro nome destaca na listaxe do llei no campo e os veciños sempre me accionariado de Sermos Galiza. Detrás de- miraron ben. A outras persoas supúxolle sa singular forma de se chamar atopamos riscos, tamén no traballo, pero eu nunca un home da terra que conta con catro dé - tiven por riba a ninguén así que non su- cadas de militancia no nacionalismo polí- frín eses problemas. Sempre mandei en tico e no sindicalismo agrario. Naceu no min mesmo. ano 1938 e leva toda a vida dedicado ao agro na parroquia das Regadas (Beade), Tamén participa do sindicalismo labre- desde onde confía en contribuír a unha go, que se precisa reivindicar no noso Galiza máis xusta e cun futuro digno. agro? Fun fiel toda a vida ás miñas ideas e nas Por que se fixo accionista de Sermos Ga- organizacións nas que estiven sempre se liza? me permitiu discrepar. Eu defendo que o Como nacionalista quero que as nosas sindicalismo labrego ten que ser transmi- mensaxes cheguen a bo porto. Conside- sión dunhas ideas políticas, se non non va- ro que é importante divulgar a nosa men- le. O sindicalismo labrego ten que facer saxe e contrapor as políticas que defende - caso á xente e ás súas necesidades reais, mos ás que veñen de fóra, para promover non pensar que os que saben son oito ou a necesidade dun país soberano e inde- dez e iso é o que vale. Ademais, ten que pendente. estar na realidade sindical, non converter- se en xestorías. A vostede acáelle o de “nacionalista histó- rico”, cando comezou a súa militancia? Pode ter futuro o agro neste tempo de Na clandestinidade, antes de morrer Fran- crise? co. Eu sempre fun unha persoa de esquer- O futuro ten que vir dado dunha orga- das e tiña claro que a opción era un partido nización política que xere o benestar do nacionalista. No ano 68 fíxenme socio da campo para que os que traballamos nel que non seriamos capaces de seguir e defraudado pero hai que seguir adiante. O cooperativa do Ribeiro e vin que só desde poidamos vivir dignamente O sistema es- logo o nacionalismo foi quen de romper que lle quere ao país ten que tentar limar o punto de vista político se podían defen- tá en franca descomposición e bótaselle esa barreira, como tantas barreiras. Para os problemas e seguir traballando. Non der os intereses persoais. Primeiro militei a culpa á xente que mercou pisos e se min, estar no nacionalismo de esquerdas estou cos que buscan erexirse en deus, na ANPG e despois coas distintas siglas, empeñou cando os responsábeis están é loitar por unha táboa de salvación para custe o que lle custar ao país. pero sempre no nacionalismo. noutra parte. os fillos e os netos. Con que Galiza soña, Aristóbulo? Leva toda a vida vivindo na parroquia das De todos estes anos de activismo po- Tería algún momento de cansazo, de ter Cunha Galiza na que haxa un equilibrio Regadas (Beade) e en varias ocasións foi lítico, lembre un momento de especial intención de abandonar… xusto, na que se valore os nosos secto- nas listas electorais, non lle trouxo pro- emoción. Desde que me convencín e din o paso res produtivos. Unha Galiza na que todas blemas? Vénseme á cabeza a manifestación o 25 adiante xa non houbo marcha atrás. Hai as persoas tivesen unha vida digna e libre Nas primeiras listas que se fixeron desde de xullo na que non nos deixaron pasar momentos en que sentes que puxeches deixando fóra as ataduras, sen desigual- a morte de Franco fun como candidato á zona vella de Compostela. Pensamos ilusión nalgunhas persoas e logo quedas dades abafantes.