K a Ta Rzyna
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
W setną rocznicę urodzin Katarzyna 1898 – 1951 Muzeum Sztuki w Łodzi W setną rocznicę urodzin Katarzyna 1898 – 1951 Muzeum Sztuki w Łodzi Międzynarodowa Honorowa Rada Muzeum Sztuki Frits Bless Yve–Alain Bois Daniel Buren Maria de Corral Yona Fischer Rudolf H. Fuchs Frank O. Gehry Jürgen Harten Arata Isozaki Thomas Messer François Morellet Rudolf Oxenaar Krzysztof Pomian Mieczysław Porębski Denise René Peter Schjeldahl Ryszard Stanisławski Andrzej Turowski Günther Uecker Emilio Vedova Andrzej Wajda Sponsorzy Ministerstwo Kultury i Sztuki Urząd Wojewódzki w Łodzi Urząd Miasta Łodzi Instytut Europejski Fundacja im. Stefana Batorego PBG SA – Grupa Pekao SA Powszechna Kasa Oszczêdnoœci PKO BP Oddział w Łodzi Bank Pañstwowy Oddzia³ Regionalny w £odzi PLL LOT Oddział w Łodzi Rentsch Polska Patronat medialny Gazeta Wyborcza Program 2 TVP SA TVP Łódź TV Polonia Patronat Honorowy POLSKI KOMITET DO SPRAW UNESCO COMMISSION NATIONALE POLONAISE POUR L ’UNESCO POLISH NATIONAL COMMISSION FOR UNESCO Komitet Honorowy Minister Kultury i Sztuki Joanna Wnuk–Nazarowa Wojewoda Łódzki dr Michał Kasiński Prezydent Miasta Łodzi Marek Czekalski Rektor ASP im. W. Strzemińskiego w Łodzi prof. Jerzy Treliński Nika Strzemińska Rada Naukowa prof. Mieczysław Porębski Ryszard Stanisławski prof. Grzegorz Sztabiński prof. Andrzej Turowski Muzeum Sztuki w Łodzi • 21 października 1998 – 17 stycznia 1999 Spis treści 8 Podziękowania 9 Mirosław Borusiewicz Wstęp 10 Jacek Ojrzyński Przedmowa 11 Ryszard Stanisławski Skończoność – nieskończoność 13 Nika Strzemińska Katarzyna Kobro jako człowiek i artystka 32 Zenobia Karnicka Kalendarium życia i twórczości 61 Janina Ładnowska Katarzyna Kobro – zarys twórczości 73 Janusz Zagrodzki Wewnątrz przestrzeni 82 Ursula Grzechca–Mohr Staroruska tradycja artystyczna a unistyczne rzeźby Katarzyny Kobro 85 Andrzej Turowski Rytmologia teoretyczna czyli fantastyczny świat Katarzyny Kobro 91 Katalog – opracowała Zenobia Karnicka I. Dzieła wystawione II. Dzieła zaginione – dokumentacja 155 Teksty – przedruki 171 Spis wystaw 175 Bibliografia Podziękowania 8 Pragniemy najgoręcej podziękować członkom Rady Kustosze Irena Burzińska i Dace Lamberga, Państwowe Naukowej wystawy Katarzyny Kobro: Profesorowi Muzeum Sztuki, Ryga Mieczysławowi Porębskiemu, Panu Ryszardowi Kustosze Stefania Dunajowa i Anna Sienkiewiczowa, Dział Stanisławskiemu, Profesorowi Grzegorzowi Sztabińskiemu, Informacji Naukowej Biblioteki Jagiellońskiej, Kraków Profesorowi Andrzejowi Turowskiemu. Prof. Janusz i Cecylia Duninowie, Łódź Prestiż naukowy i pomoc okazywana na różnych etapach Dr Agnieszka Lulińska, Bonn prac nad ekspozycją, katalogiem i Międzynarodową Sesją Kustosz Ludmiła Naliwajko, Instytut Sztuki poświęconymi twórczości Katarzyny Kobro, jak również Białoruskiej Akademii Nauk, Mińsk autorytet niesiony przez Radę, były dla nas nieocenionym Pan Józef Robakowski, Łódź i owocnym wsparciem. Dr Jan Smolarz, Zbiory Specjalne Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. H. Łopacińskiego, Lublin Dziękujemy serdecznie Dyrektorom Muzeów Dr Joanna Sosnowska, Zbiory Specjalne Biblioteki Instytutu i kolekcjonerom prywatnym za wypożyczenie dzieł Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa Katarzyny Kobro i barwnych diapozytywów. Wyrazy Kustosz Olga Szichiriewa, Państwowe Muzeum Rosyjskie, wdzięczności zechcą przyjąć: St. Petersburg Państwo Sabine i Christian Bernet, Niemcy Biblioteka im. J. Piłsudskiego, Dział Czasopism, Łódź Pani Zofia Gołubiew, Wicedyrektor Muzeum Narodowego Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Gabinet w Krakowie Rękopisów, Warszawa Państwo Erika Hoffmann–Koenige i Rolf Hoffmann, Sammlung Hoffmann, Berlin Nasze podziękowania zechcą przyjąć także: Pan Juliusz Pani Anka Ptaszkowska, Paryż Budryn, Pani Renata Feder, Pani Anna Płonka, Pani Romana Prof. Werner Spies, Dyrektor Centre Georges Pompidou, Podgórska, Pani Anna Wegner–Sumień – Osoby, bez Musée national d’art moderne, Centre de création których wspomnień wiele zagadnień związanych z życiem industrielle, Paryż Katarzyny Kobro pozostałoby nadal nieznanych. Specjalne podziękowania kierujemy do Pani Niki Strzemińskiej – córki Artystki – za wypożyczenie dzieł Matki, a także za udostępnienie rodzinnego archiwum fotografii, dokumentów i pamiątek. Podziękowanie zechce przyjąć także Pan Georg Kobro, Monachium. Pragniemy również wyrazić swą wdzięczność wszystkim Osobom i Instytucjom, których przychylność umożliwiła skompletowanie w krótkim czasie materiałów dotyczących biografii i dzieła Artystki. Prosimy, aby szczególne podziękowania przyjęli: Wstęp Ojciec Katarzyny Kobro, Mikołaj, pochodził z rodziny kilkadziesiąt. Ostatnią z nich była ekspozycja w Muzeum 9 niemieckiej od lat osiadłej na Łotwie. Matka, Eugenia Miejskim (Städtisches Museum Abteiberg) Rozanowa, pochodziła z rodziny rosyjskiej. Katarzyna Kobro w Mönchengladbach w 1991 roku. Była to jednocześnie urodziła się i wykształciła w Moskwie, gdzie powstały jej pierwsza indywidualna wystawa jej dzieł. Pozornie, pierwsze prace. Żona Polaka, artysty, Władysława zainteresowanie jej sztuką rośnie ale, w rzeczywistości, Strzemińskiego, całe dojrzałe życie spędziła w Polsce. znajomość prac rzeźbiarki jest w dalszym ciągu Tu powstały jej najważniejsze dzieła, tu ukształtowały się stosunkowo niewielka. Artystka wciąż czeka na należne jej ostatecznie jej poglądy artystyczne. Tu też, w łódzkim miejsce w historii sztuki europejskiej XX wieku. Mam Muzeum Sztuki, pozostał prawie cały zachowany jej nadzieję, że pierwsza tak pełna prezentacja, przygotowana dorobek artystyczny. przez Muzeum Sztuki w Łodzi dla uczczenia setnej rocznicy Losy kobiety i losy artystki splatały się z dziejami jej urodzin, stanie się impulsem do ponownego przyjrzenia politycznymi kontynentu, z losami innych ludzi, z którymi się tej niezwykłej twórczości przez szersze kręgi przyszło jej się spotkać w ciągu trudnego życia. Jego zainteresowanych w kraju i za granicą. sensem i celem było poszukiwanie nowej jakości w sztuce, Po wystawach Władysława Strzemińskiego i Henryka tworzenie dzieła, mającego sprostać wyzwaniom Stażewskiego jest to zatem trzecia i ostatnia z serii nowoczesności. W jej pracach widać wyraźną ewolucję, rocznicowych prezentacji współtwórców Międzynarodowej która doprowadziła do nowego sposobu pojmowania Kolekcji Sztuki Nowoczesnej „a.r.” , jaką przedstawiło nasze rzeźby, do określenia przestrzeni, jako samoistnej wartości Muzeum. Jest ona także hołdem, jaki w ten sposób artystycznej. oddajemy artystom, którzy stworzyli jądro naszej kolekcji Przyszedł jednak po II wojnie światowej taki moment, sztuki nowoczesnej. Stał się on możliwy dzięki zrozumieniu gdy hierarchie wartości uległy z konieczności odwróceniu, i pomocy ze strony Ministerstwa Kultury i Sztuki, Wojewody gdy sztuka zamilkła w zderzeniu z rzeczywistością. Łódzkiego, Prezydenta Miasta Łodzi oraz sponsorów, Nasuwa się pytanie, czy dzieje życia Katarzyny Kobro nie za które składam serdeczne podziękowania. mogą być pewnym symbolem dziejów kontynentu, czy Pragnę także bardzo podziękować wszystkim ewolucja jej sztuki nie odzwierciedla przemian kulturowych pracownikom Muzeum Sztuki, których wiedza, upór naszego stulecia, wymuszonych niekiedy przez burzliwą i poświęcenie uczyniły obchody rocznicy urodzin Katarzyny historię narodów, społeczności i jednostek? Czyż w końcu Kobro możliwymi. Na szczególne uznanie zasługują Panie: sztuka ta nie może być symbolem jedności Europy w całym starszy kustosz Janina Ładnowska, kustosz Zenobia jej zróżnicowaniu? Dziś patrzymy na artystkę i jej twórczość Karnicka i kustosz Elżbieta Fuchs. Mam nadzieję, z perspektywy półwiecza, z perspektywy kilku pokoleń, że satysfakcja z wykonanej pracy wynagrodzi wysiłek, którym oszczędzone były dramatyczne doświadczenia, tak jaki został włożony w przygotowanie tego wielkiego charakterystyczne dla życiorysu Katarzyny Kobro i wielu jej wydarzenia. współczesnych. Jednak dziedzictwo jej sztuki jest wciąż zaskakująco świeże i inspirujące. Prace Katarzyny Kobro wystawiane były wielokrotnie Mirosław Borusiewicz w ciągu jej życia. Po 1956 roku takich prezentacji było już Dyrektor Muzeum Sztuki w Łodzi Jacek Ojrzyński ślić opinie Margit Rowell oraz wnikliwe rozważania, jakie po- święcił Strzemińskiemu i Kobro Yve–Alain Bois. Zasadnicze znaczenie dla badaczy ma druga dysertacja doktorska, po- Przedmowa święcona Kobro, obroniona na uniwersytecie w Münster przez Ursulę Grzechcę. Następca Ryszarda Stanisławskiego na stanowisku dyrek- tora Muzeum Sztuki, Jaromir Jedliński, w swojej wielostron- nej działalności kontynuował również prezentację polskiego konstruktywizmu. Wymienić tu należy przede wszystkim mo- nograficzną wystawę Kobro w Städtisches Museum Abtei- berg w Mönchengladbach w 1991 roku. Jaromir Jedliński za- 10 Wystawa prac Katarzyny Kobro w setną rocznicę jej urodzin początkował też serię wystaw jubileuszowych, w setną rocz- nie jest zwykłym wydarzeniem jubileuszowym. Mieści się ona nicę urodzin: Władysława Strzemińskiego, Henryka Stażew- w długim ciągu działań naszego Muzeum podejmowanych skiego, Marii Ewy Łunkiewicz–Rogoyskiej, wystaw, którym to- od początku jego istnienia. warzyszyły obszerne katalogi i znaczące sesje naukowe. Na Trzeba przyznać, że początkowo w literaturze przedmiotu sesji poświęconej Władysławowi Strzemińskiemu istotny dla twórczość Katarzyny Kobro pozostawała w cieniu działań jej naszej problematyki referat wygłosiła Ewa Franus, przedsta- męża, traktowana jako ich uzupełnienie czasami wręcz mar- wiając ciekawą interpretację twórczości obojga małżonków. ginalne. Wprawdzie zaprezentowano jej dzieła obok prac Wagę symbolu ma to, że autorami tekstów