DOC 52 1510/001 DOC 52 1510/001

BELGISCHE KAMER VAN CHAMBRE DES REPRÉSENTANTS VOLKSVERTEGENWOORDIGERS DE BELGIQUE

22 oktober 2008 22 octobre 2008

VOORSTEL VAN VERKLARING PROPOSITION DE DÉCLARATION

tot herziening van artikel 5 van de Grondwet de révision de l’article 5 de la Constitution wat de naamswijziging van de provincie en ce qui concerne le changement Antwerpen betreft de nom de la province d’Anvers

(ingediend door mevrouw Rita de Bont en (déposée par Mme Rita de Bont et de heer Francis Van den Eynde) M. Francis Van den Eynde)

SAMENVATTING RÉSUMÉ

De indieners zijn van mening dat de historische band Les auteurs estiment qu’il y a lieu de souligner les van de provincie Antwerpen met het Hertogdom Brabant liens historiques existant entre la province d’Anvers et moet worden benadrukt. Zij stellen daarom voor artikel le duché de Brabant. Ils proposent dès lors de déclarer 5 van de Grondwet voor herziening vatbaar te verklaren l’article 5 de la Constitution soumis à révision, afi n que met het oog op de wijziging van de naam «provincie le nom «province d’Anvers» soit modifi é en celui de Antwerpen» in «provincie Midden-Brabant». «province du Moyen-Brabant».

2375

KAMER 3e ZITTING VAN DE 52e ZITTINGSPERIODE 2008 2009 CHAMBRE 3e SESSION DE LA 52e LÉGISLATURE 2 DOC 52 1510/001

cdH : centre démocrate Humaniste CD&V : Christen-Democratisch en Vlaams Ecolo-Groen! : Ecologistes Confédérés pour l’organisation de luttes originales – Groen FN : Front National LDD : Lijst Dedecker MR : Mouvement Réformateur N-VA : Nieuw-Vlaamse Alliantie Open Vld : Open Vlaamse liberalen en democraten PS : Parti Socialiste sp.a+Vl.Pro : Socialistische partij anders + VlaamsProgressieven VB : Vlaams Belang

Afkortingen bij de nummering van de publicaties : Abréviations dans la numérotation des publications :

DOC 52 0000/000 : Parlementair document van de 52e zittingsperiode + DOC 52 0000/000 : Document parlementaire de la 52ème législature, suivi basisnummer en volgnummer du n° de base et du n° consécutif QRVA : Schriftelijke Vragen en Antwoorden QRVA : Questions et Réponses écrites CRIV : Voorlopige versie van het Integraal Verslag (groene CRIV : Version Provisoire du Compte Rendu intégral (cou- kaft) verture verte) CRABV : Beknopt Verslag (blauwe kaft) CRABV : Compte Rendu Analytique (couverture bleue) CRIV : Integraal Verslag, met links het defi nitieve integraal verslag CRIV : Compte Rendu Intégral, avec, à gauche, le compte en rechts het vertaald beknopt verslag van de toespraken rendu intégral et, à droite, le compte rendu analyt- (met de bijlagen) ique traduit des interventions (avec les annexes) (PLEN: witte kaft; COM: zalmkleurige kaft) (PLEN: couverture blanche; COM: couverture sau- mon) PLEN : Plenum PLEN : Séance plénière COM : Commissievergadering COM : Réunion de commission MOT : moties tot besluit van interpellaties (beigekleurig MOT : Motions déposées en conclusion d’interpellations papier) (papier beige)

Offi ciële publicaties, uitgegeven door de Kamer van volksvertegenwoordigers Publications offi cielles éditées par la Chambre des représentants Commandes : Bestellingen : Place de la Nation 2 Natieplein 2 1008 Bruxelles 1008 Brussel Tél. : 02/ 549 81 60 Tel. : 02/ 549 81 60 Fax : 02/549 82 74 Fax : 02/549 82 74 www.laChambre.be www.deKamer.be e-mail : [email protected] e-mail : [email protected]

KAMER 3e ZITTING VAN DE 52e ZITTINGSPERIODE 2008 2009 CHAMBRE 3e SESSION DE LA 52e LÉGISLATURE DOC 52 1510/001 3

TOELICHTING DÉVELOPPEMENTS

DAMES EN HEREN, MESDAMES, MESSIEURS,

In 2006 werd 900 jaar Brabantse geschiedenis her- En 2006, neuf cents ans d’histoire brabançonne ont dacht met onder meer de uitgave van het monumentale été commémorés par la publication, entre autres, d’un boek «Geschiedenis van Brabant. Van het hertogdom ouvrage monumental intitulé «Histoire du Brabant du du- tot heden.» Deze publicatie is het eerste overzichtswerk ché à nos jours.» Il s’agit du premier document complet over de geschiedenis van Brabant, waarin alle nieuwe sur l’histoire du Brabant. Cet ouvrage intègre toutes les inzichten uit het recente historische onderzoek werden nouvelles perspectives issues des recherches histori- opgenomen. Het boek omvat de geschiedenis van het ques récentes. Il aborde l’histoire de l’ancien duché de oude hertogdom Brabant tot en met de hedendaagse Brabant jusqu’à l’époque contemporaine, en s’attachant periode, inclusief de historische evolutie tot de huidige également à l’évolution historique qui a donné naissance staatkundige erfgenamen van het hertogdom. Opvallend aux actuels héritiers politiques du duché. Il est intéres- is dat het boek – een uitgave van de Stichting Brabantse sant de noter que ce livre – édité par la Fondation «la Stad – tot stand kwam dankzij een samenwerkingsver- ville brabançonne» – a vu le jour grâce à la conclusion band tussen de Vlaamse Gemeenschapscommissie, de d’un accord de coopération entre la Commission com- provincies Vlaams-Brabant, Waals-Brabant, Antwerpen, munautaire fl amande, les provinces du Brabant fl amand, Noord-Brabant en de Franse Gemeenschapscommissie. du Brabant wallon, d’Anvers et du Brabant septentrional, Wie deze territoriale puzzelstukken bij elkaar legt, zal et la Commission communautaire française. Si l’on as- merken dat al deze «instanties» gezamenlijk de erfge- semble les pièces de ce puzzle territorial, on constate namen zijn van het oude Hertogdom Brabant. Het feit que toutes ces «instances» se partagent l’héritage de dat na 900 jaar nog voldoende historisch besef aanwezig l’ancien duché de Brabant. Après neuf cents ans, la con- is van een (rijk) gemeenschappelijk verleden, is een science de notre (riche) passé commun est encore suf- aangenaam, maar ook een veelzeggend gegeven. fi samment vive dans les esprits. Il y a lieu de s’en réjouir, mais aussi d’en tirer les conclusions qui s’imposent.

Hans Baete, wetenschappelijk attaché bij het In- Hans Baete, attaché scientifi que à l’Institut de Sylvi- stituut voor Bosbouw en Wildbeheer schreef op een culture et de Gestion de la Faune sauvage a répondu ce wetenschappelijke internet-vraagbaak van het Koninklijk qui suit à une question posée dans une rubrique FAQ Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, over de du site web de l’Institut royal des Sciences naturelles de ontstaansgeschiedenis: Belgique à propos de la genèse de la province:

«De naam Brabant is afkomstig van een Frankische «le nom Brabant vient d’un district franc: pagus gouw: pagus Bracbatensis. Ze wordt vermeld vanaf het bracbatensis. Il en est fait mention depuis la fi n du einde van de zevende eeuw. Ze wordt begrensd door dix-septième siècle. Elle est limitée par la Haine (au de Hene (zuiden), de Schelde (westen en noorden) en sud), l’Escaut (à l’ouest et au nord) et la Dyle (au nord de Dijle (noorden en oosten). Ze omvat zowel Brussel, et à l’est). Elle englobe à la fois Bruxelles, Alost, Hal Aalst, Halle als Chièvres en er worden van oudsher zowel et Chièvres et l’on y a toujours parlé des dialectes tant Germaanse als Romaanse dialecten gesproken. germains que romans.

De eerste aanzet tot de vorming van het hertogdom Le premier pas vers la formation du duché de Brabant Brabant gebeurt in 825, wanneer de Schelde de grens est franchi en 825, lorsque l’Escaut devient la frontière wordt van de twee erfstaten van het Karolingische rijk: entre deux états issus de l’empire carolingien: la France Frankrijk (in het westen) en Duitsland (in het oosten). (à l’ouest) et l’Allemagne (à l’est). La frontière que con- Deze Scheldegrens doorsnijdt de taalgrens tussen de stitue l’Escaut traverse la frontière linguistique entre les Germaanse en Romaanse dialecten. dialectes germains et romains.

Een volgende stap is de vorming van het graafschap La formation du comté de Louvain au XIe siècle con- Leuven in de elfde eeuw. Op de vorming van het hertog- stitue l’étape suivante. Il faudra attendre jusque vers l’an dom Brabant uit het graafschap Leuven is het wachten 1200 pour voir se former le duché de Brabant au départ tot omstreeks 1200. Tot het hertogdom gaan noordelijke du comté de Louvain. Le duché s’étendra à des régions en oostelijke gebieden behoren die nooit tot de gouw situées au nord et à l’est qui n’ont jamais appartenu au behoorden (bijvoorbeeld de Antwerpse kempen). Van district (par exemple, la campine anversoise). Il n’englobe de vroegere gouw omvat het enkel het graafschap du district que le comté de Bruxelles et la partie

KAMER 3e ZITTING VAN DE 52e ZITTINGSPERIODE 2008 2009 CHAMBRE 3e SESSION DE LA 52e LÉGISLATURE 4 DOC 52 1510/001

Brussel en het Nijvelse deel van het graafschap Halle. nivelloise du comté de Hal. Le duché est donc totalement Het hertogdom is dus iets heel anders dan de gouw. Als différent du district. En examinant les superfi cies, force we kijken naar de oppervlakten omvat het hertogdom est de constater que le duché de Brabant recouvre es- Brabant overwegend Nederlandstalige gebieden. Aan de sentiellement des régions de langue néerlandaise. À la zuidelijke rand van het hertogdom liggen er echter ook limite méridionale du duché, on trouve cependant éga- gebieden die van oudsher Romaans zijn.» lement des régions qui ont de tout temps été romanes.» (traduction)

In de algemene geschiedschrijving lezen we dat vanaf L’historiographie générale nous apprend que le mar- 1106 het markgraafschap toehoorde aan de graven van quisat appartenait depuis 1106 aux comtes de Louvain, Leuven, de nieuwe hertogen van Neder-Lotharingen of les nouveaux ducs de Basse-Lotharingie, qui ultérieu- Lotrike, die zich later hertogen van BRABANT noem- rement se sont nommés ducs de BRABANT. den.

Het gebied van de huidige provincie Antwerpen Jusqu’à la fi n du XVIIIe siècle, la région de l’actuelle hoorde tot het einde van de achttiende eeuw tot het province d’Anvers appartenait au DUCHÉ DE BRABANT. HERTOGDOM BRABANT. Mechelen was daar officieel Bien qu’officiellement Malines n’en fît pas partie, elle était niet bij, maar het stond meestal onder Brabantse invloed. généralement placée sous infl uence brabançonne. Au De stad Antwerpen ressorteerde in de veertiende eeuw XIVe siècle, la ville d’Anvers a relevé pendant quelques een paar decennia onder de Vlaamse graven. Ze keerde décennies des comtes de Flandre. C’est au XVe siècle naar Brabant terug en beleefde haar grootste bloei in qu’elle a réintégré le Brabant et a été la plus prospère de vijftiende eeuw als internationale en verdraagzame en tant que ville portuaire brabançonne internationale Brabantse havenstad. et tolérante.

Van 1648 tot het einde van de achttiende eeuw vorm- Entre 1648 et la fi n du XVIIIe siècle, le Brabant des de Staats-Brabant (de huidige Nederlandse provincie États (actuelle province néerlandaise de Brabant sep- Noord-Brabant) een van de Hollandse generaliteitslan- tentrional) était l’un des Pays de la Généralité hollan- den. Dit waren de door Holland bestuurde veroverde daise. Il s’agissait des régions méridionales conquises zuidelijke gebieden. De emancipatie van Staats-Brabant gouvernées par la Hollande. Le Brabant des États s’est gebeurde zowat 150 jaar later, eerst als Bataafs Brabant émancipé quelque 150 années plus tard, tout d’abord en dan als Noord-Brabant. en tant que Brabant batave, ensuite en tant que Brabant septentrional.

Na de mislukte poging tot herindeling van de Oosten- À la fi n du dix-huitième siècle, après l’échec de la ten- rijkse Nederlanden, werd op het einde van de achttiende tative de redivision des Pays-Bas autrichiens, le duché eeuw het hertogdom Brabant kortstondig hersteld als de Brabant fut brièvement rétabli sous le nom d’États de Brabantse Staten. De Franse invasie maakte een brabançons. L’invasion française entraîna la disparition defi nitief einde aan het hertogdom. Het Franse Dijlede- défi nitive du duché. Le département français de la Dyle partement en het departement der Twee-Nethen lagen et le département des Deux-Nèthes étaient situés sur le op Brabantse grond. Het departement der Twee-Nethen territoire brabançon. Le département des Deux-Nèthes werd gevormd in 1795 bij de annexatie van de Zuidelijke avait été formé en 1795, lors de l’annexion des Pays-Bas Nederlanden met het noorden van het (zuidelijke deel) méridionaux au nord (de la partie méridionale) du duché van het hertogdom Brabant. In 1810, bij de annexatie van de Brabant. En 1810, lors de l’annexion du Royaume de het Koninkrijk Holland, werd het arrondissement Breda er Hollande, l’arrondissement de Breda vint s’ajouter à ce aan toegevoegd. Zo kwam het in grote trekken overeen territoire, qui coïncidait donc globalement avec l’ancien met het oude markgraafschap Antwerpen. De hoofdstad marquisat d’Anvers. Le département avait Anvers pour was Antwerpen en het departement was onderverdeeld chef-lieu et il était divisé en quatre arrondissements: in vier arrondissementen: Antwerpen, Breda, Mechelen Anvers, Breda, Malines et Turnhout. en Turnhout.

Na de Franse tijd doopte de Nederlandse koning Après la période française, le Roi néerlandais Willem I het departement van de Twee-Nethen om Guillaume Ier rebaptisa le département des Deux-Nèthes tot provincie Antwerpen. Breda werd er evenwel van en province d’Anvers. Breda fut toutefois détachée de ce losgekoppeld en toegevoegd aan Noord-Brabant. Op département et intégrée au Brabant septentrional. Le ter- het grondgebied van het voormalige hertogdom bevon- ritoire de l’ancien duché était donc dorénavant composé den zich vanaf dan: de provincie Noord-Brabant (de de la province du Brabant septentrional (coïncidant avec

KAMER 3e ZITTING VAN DE 52e ZITTINGSPERIODE 2008 2009 CHAMBRE 3e SESSION DE LA 52e LÉGISLATURE DOC 52 1510/001 5

gelijknamige provincie in het huidige Nederland), de l’actuelle province néerlandaise du même nom), de la (nu Belgische) provincie Antwerpen en de provincie province d’Anvers (actuellement belge) et de la province Zuid-Brabant (de huidige provincies Vlaams- en Waals du Brabant méridional (les actuelles provinces du Bra- Brabant). bant fl amand et du Brabant wallon).

Na de Belgische onafhankelijkheid bleef de naam- Ces noms furent conservés après l’indépendance de geving bestaan, alleen kreeg de provincie Zuid-Brabant la Belgique, seule la province du Brabant méridional fut de naam Brabant. Dat was uiteraard bedoeld door de rebaptisée en Brabant, l’objectif des autorités belges Belgische overheid om de link met het Noorden niet étant manifestement de ne plus souligner le lien avec langer te onderstrepen. le Nord.

In tegenstelling tot België, slaagden de Noord-Braban- Contrairement à la Belgique, les habitants du Bra- ders erin de eenheid van hun provincie te bewaren. bant septentrional parvinrent à maintenir l’unité de leur province. Door de vorming van gewesten en gemeenschap- En Belgique, la formation des Régions et des Com- pen ontstond in België nog een apart tweetalig Brussel munautés donna encore naissance à une région bilingue Hoofdstedelijk Gewest. De provincies Vlaams- en Waals- distincte: la Région de Bruxelles-Capitale. Les provinces Brabant kwamen voort uit de oude unitaire provincie Bra- du Brabant fl amand et du Brabant wallon sont issues de bant en maken deel uit van respectievelijk het Vlaamse l’ancienne province unitaire du Brabant et font respec- en het Waalse Gewest. tivement partie de la Région fl amande et de la Région wallonne.

Het is duidelijk dat na de Belgische onafhankelijk- Il est évident que depuis l’indépendance de la Belgi- heid en tot op vandaag de meeste delen van het oude que et jusqu’à nos jours, la majorité des composantes hertogdom Brabant in hun naam alleen al de band met de l’ancien duché de Brabant continuent, ne fût-ce que het verleden blijven uitdrukken. Enkel de naam van par leur nom, à rappeler ce passé. Seul le nom du centre het geografi sche midden van het oude hertogdom, géographique de l’ancien duché, Anvers, ne renvoie pas Antwerpen, wijst niet op die historische band. Om die à ce lien historique. Nous estimons dès lors souhaitable reden vinden wij het wenselijk het historisch besef aan de raviver la conscience historique et de souligner ce lien te scherpen en waar kan te benadrukken, zoals dat lorsque c’est possible, ainsi que cela a été fait de façon magistraal gebeurde in het hoger genoemde boek «Ge- magistrale dans l’ouvrage précité «Geschiedenis van schiedenis van Brabant. Van het hertogdom tot heden.» Brabant. Van het hertogdom tot heden.» Pour atteindre Dat kan concreet door de provincie Antwerpen de naam cet objectif, il conviendrait concrètement de donner à la te geven die niet enkel logisch is, maar ook historisch province d’Anvers le nom de Moyen-Brabant, qui est non juist: Midden-Brabant. seulement logique, mais aussi historiquement correct.

Naast het historische aspect is het volgens ons ook Mais, indépendamment de cet aspect historique, nous wenselijk naar de toekomst te kijken. estimons qu’il est également souhaitable de regarder vers l’avenir.

De Brabantse institutionele opdeling is – zoals hiervoor La scission institutionnelle du Brabant résulte – aangetoond – het gevolg van kunstmatige nationaal- comme nous l’avons montré ci-dessus – de subdivisions staatkundige opdelingen en de wens tot eentalige politico-nationales artifi cielles et du souhait de créer des gemeenschappen. Daartegenover staat onmiskenbaar communautés unilingues. En revanche, il existe incon- ook een economische en sociale werkelijkheid die de testablement aussi une réalité économique et sociale taalgemeenschappen en zelfs de landsgrenzen overstijgt. qui dépasse les communautés linguistiques et même les Als groot middengewest in de Benelux en Europa zouden frontières nationales. En tant que grande région centrale de onderscheiden «Brabantse» onderdelen een belang- du Benelux et de l’Europe, les différentes parties du Bra- rijke rol kunnen spelen in de Nederlandse en Europese bant pourraient jouer un rôle important dans le cadre de integratiegedachte. Het moet in die zin mogelijk zijn een l’intégration néerlandaise et européenne. En ce sens, il samenbundelende – federerende! – dynamiek te ontwik- doit être possible de développer une dynamique – fédé- kelen die zijn verlengstuk kan vinden in een waarachtig ratrice (!) pouvant trouver son prolongement dans un vé- Europees confederalisme. Het kan een uitdaging zijn ritable confédéralisme européen. Ce serait une gageure om binnen de «Brabantse ruimte» een stuk «klassiek de construire dans l’espace brabançon un morceau Europa» op te bouwen, dat gebruik maakt van de rijke d’«Europe classique», qui exploite la grande diversité de diversiteit van alle Brabantse delen in de Lage Landen. toutes les parties brabançonnes des Pays-Bas.

KAMER 3e ZITTING VAN DE 52e ZITTINGSPERIODE 2008 2009 CHAMBRE 3e SESSION DE LA 52e LÉGISLATURE 6 DOC 52 1510/001

De stedelijke regionale ontwikkelingen en de samen- Les développements urbains régionaux et les ac- werkingsverbanden die in het kader van bijvoorbeeld cords de coopération qui ont été conclus et le seront economische ontsluitingen zijn ontstaan in Noord en sans doute encore au Nord et au Sud dans le cadre, Zuid en wellicht nog zullen ontstaan, en zelfs staats- en par exemple, de désenclavements économiques, et qui deelstaatgrensoverschrijdende afmetingen aannemen, prennent même des dimensions dépassant les frontières kunnen een troef zijn om het oude Brabantse midden- des États et des entités fédérées, peuvent constituer gewest uit het verleden ook een dynamische toekomst un atout pour offrir également un avenir dynamique à te geven, zonder daarom meteen staats- en deelstaat- l’ancienne région centrale du Brabant, sans supprimer grenzen te slechten. Het is daartoe zeker wenselijk dat pour autant les frontières des États et des entités fé- in het kader van de duidelijkheid naar de omliggende dérées. Il est fortement souhaitable, à cet effet, que le gebieden, regio’s en (buur)landen de naam Brabant nom de Brabant soit identifi able dans toutes les parties dan ook herkenbaar is in alle huidige deelgebieden actuelles de l’ancien duché du Brabant, et ce, dans un van het oude hertogdom Brabant. Om verwarring met souci de clarté vis-vis des territoires, des régions et des de Europese havenstad Antwerpen te voorkomen, kan pays environnants. Afi n d’éviter toute confusion avec la de hiervoor voorgestelde benaming «Midden-Brabant» ville portuaire européenne d’Anvers, la dénomination de probleemloos in de plaats van deze van de huidige pro- Moyen-Brabant proposée ci-dessus peut remplacer sans vincie Antwerpen komen. problème le nom de l’actuelle province d’Anvers.

De schrijfwijze van de provincienamen komt in Vlaan- En Flandre, il appartient aux provinces de déterminer deren toe aan de provincie, zoals bepaald in het provin- l’orthographe des noms de province, comme prévu dans ciedecreet. De naamgeving zelf behoort tot het federale le décret provincial. La dénomination elle-même relève niveau, die ze inschrijft in de Grondwet. du niveau fédéral, qui l’inscrit dans la Constitution.

Om die reden zijn wij van mening dat er reden is C’est pourquoi nous estimons qu’il y a lieu à révision tot herziening van de Grondwet, meer bepaald van de la Constitution, en particulier de l’article 5. artikel 5.

Rita DE BONT (VB) Francis VAN DEN EYNDE (VB)

KAMER 3e ZITTING VAN DE 52e ZITTINGSPERIODE 2008 2009 CHAMBRE 3e SESSION DE LA 52e LÉGISLATURE DOC 52 1510/001 7

VOORSTEL TOT VERKLARING PROPOSITION DE DÉCLARATION

De Kamers verklaren dat er redenen zijn tot herziening Les Chambres déclarent qu’il y a lieu à révision de van artikel 5 van de Grondwet. l’article 5 de la Constitution.

14 oktober 2008 14 octobre 2008

Rita DE BONT (VB) Francis VAN DEN EYNDE (VB)

KAMER 3e ZITTING VAN DE 52e ZITTINGSPERIODE 2008 2009 CHAMBRE 3e SESSION DE LA 52e LÉGISLATURE Centrale drukkerij – Deze publicatie wordt uitsluitend gedrukt op volledig gerecycleerd papier Imprimerie centrale – Cette publication est imprimée exclusivement sur du papier entièrement recyclé