MINISTERSTWO ŚRODOWISKA Zleceniodawca
PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY Generalny Wykonawca Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1 : 50 000
Państwowy Instytut Geologiczny Oddział Świętokrzyski w Kielcach 25 -953 Kielce, ul Zgoda 21
OBJAŚNIENIA DO MAPY HYDROGEOLOGICZNEJ POLSKI w skali 1: 50 000
Arkusz OLESZNO (813)
Opracowała: DYREKTOR NACZELNY Państwowego Instytutu Geologicznego ...... mgr Gertruda Herman upr. geol. nr V-1201 Państwowy Instytut Geologiczny
Redaktor arkusza:
...... prof. dr hab. inż. Andrzej Różkowski upr. geol. nr 0400017
Sfinansowano ze środków NARODOWEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ Praca wykonana na zamówienie Ministra Środowiska Copyright by PIG & MŚ, Warszawa 2002 SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE ...... 5 I.1. CHARAKTERYSTYKA TERENU ...... 6 I.2. ZAGOSPODAROWANIE TERENU ...... 8 I.3. WYKORZYSTANIE WÓD PODZIEMNYCH ...... 10 II. KLIMAT, WODY POWIERZCHNIOWE ...... 11 III. BUDOWA GEOLOGICZNA ...... 12 IV. WODY PODZIEMNE ...... 15 IV.1. UŻYTKOWE PIĘTRA WODONOŚNE ...... 15 IV.2. REGIONALIZACJA HYDROGEOLOGICZNA ...... 18 V. JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH ...... 25 VI. ZAGROŻENIE I OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH ...... 35 VII. LITERATURA I WYKORZYSTANE MATERIAŁY ARCHIWALNE ...... 38
SPIS RYCIN W TEKŚCIE Ryc. 1. Położenie arkusza Oleszno 1: 50 000 na tle GZWP (A.S. Kleczkowski, red. 1990) Ryc. 2. Zakres dopuszczalnych stężeń wskaźników toksycznych w wodach podziemnych Ryc. 3. Podstawowe parametry statystyczne wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnokredowego Ryc. 4. Wykresy częstości skumulowanej i histogramy wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnokredowego Ryc. 5. Podstawowe parametry statystyczne wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnojurajskiego Ryc. 6. Wykresy częstości skumulowanej i histogramy wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnojurajskiego
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW UMIESZCZONYCH W CZĘŚCI TEKSTOWEJ Zał. 1.1. Przekrój hydrogeologiczny I- I’ Zał. 1.2. Przekrój hydrogeologiczny II - II’ Zał. 2. Mapa głębokości występowania głównego poziomu wodonośnego w skali 1:100 000 Zał. 3. Mapa miąższości i przewodności głównego poziomu wodonośnego w skali 1:100 000 Zał. 4. Wybrane warstwy informacyjne mapy w skali 1:200 000 Zał. 5. Mapa dokumentacyjna w skali 1:100 000
2
SPIS TABEL DOŁĄCZONYCH DO CZĘŚCI TEKSTOWEJ Tabela 1a . Reprezentatywne otwory studzienne Tabela 1c. Reprezentatywne źródła Tabela 1d. Inne reprezentatywne punkty dokumentacyjne umieszczone na planszy głównej (otwory bez opróbowania hydrogeologicznego) Tabela 2. Główne parametry jednostek hydrogeologicznych Tabela 3a. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy - reprezentatywne otwory studzienne Tabela 3c. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych wykonanych dla mapy - reprezentatywne źródła Tabela 4. Obiekty uciążliwe dla wód podziemnych Tabela A. Otwory studzienne pominięte na planszy głównej
Tabela C1. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - reprezentatywne otwory studzienne
Tabela C3. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - reprezentatywne źródła
Tabela C5. Wyniki analiz chemicznych wód podziemnych - materiały archiwalne - otwory studzienne pominięte na planszy głównej
SPIS TABLIC Tablica 1. Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000 arkusz Oleszno - plansza główna (materiał archiwalny w PIG) Tablica 2. Mapa dokumentacyjna w skali 1:50 000 arkusz Oleszno (materiał archiwalny w PIG) Tablica 3. Mapa głębokości występowania głównego poziomu wodonośnego w skali 1:50 000 arkusz Oleszno (materiał archiwalny w PIG) Tablica 4. Mapa miąższości i przewodności głównego poziomu wodonośnego w skali 1:50 000 arkusz Oleszno (materiał archiwalny w PIG)
3 Wersja cyfrowa mapy w GIS (materiał archiwalny w PIG w zapisie elektronicznym)
Mapa hydrogeologiczna Polski 1:50 000 arkusz Oleszno (plik eksportowy MGE - mhp0813. mpd) z podziałem na grupy warstw informacyjnych z dołączoną bazą danych 1. Wodonośność 2. Hydrodynamika 3. Jakość wód podziemnych 4. Wody powierzchniowe 5. Ujęcia wód podziemnych 6. Ogniska zanieczyszczeń 7. Inne
4
I. WPROWADZENIE Państwowy Instytut Geologiczny jest Generalnym Wykonawcą Mapy hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000 realizowanej na zamówienie Ministra Środowiska ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Arkusz Oleszno (813) Mapy hydrogeologicznej Polski 1:50 000 został wykonany w okresie od lipca 2000 r. do marca 2002 r. przez mgr Gertrudę Herman w Zespole Geologii Złóż, Hydrogeologii i Ochrony Środowiska Oddziału Świętokrzyskiego Państwowego Instytutu Geologicznego w Kielcach. Opracowano go zgodnie z Instrukcją Mapy hydrogeologicznej Polski 1:50 000 (12) i uzupełniającymi informacjami do instrukcji. Przy opracowaniu mapy zebrano i wykorzystano materiały Centralnego Banku Danych Hydrogeologicznych „Hydro”, Centralnego Archiwum Geologicznego PIG, archiwów Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego i Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Kielcach oraz dane z urzędów gminnych. Podczas przeglądu terenu zweryfikowano lokalizację ujęć wód podziemnych, pomierzono głębokość zwierciadła w większości otworów studziennych oraz zebrano informacje dotyczące poboru wody. W trakcie prac terenowych zarejestrowano źródła i zmierzono ich wydajność. Pobrano 16 próbek wody, których analizy wykonało Centralne Laboratorium Chemiczne PIG w Warszawie. W ramach prac terenowych zinwentaryzowano obiekty uciążliwe dla środowiska przyrodniczego, szczególnie dla jakości wód powierzchniowych i podziemnych. Arkusz mapy wykonano w wyniku reinterpretacji archiwalnych i publikowanych materiałów geologicznych, hydrogeologicznych i sozologicznych. Przeanalizowano następujące materiały dokumentacyjne: 60 kart wierconych otworów studziennych, 18 kart innych punktów dokumentacyjnych (otworów bez opróbowania hydrogeologicznego) i 6 źródeł, które umieszczono na mapie dokumentacyjnej. Spośród nich uznano za reprezentatywne 38 otworów studziennych, 18 innych punktów dokumentacyjnych i 6 źródeł, których lokalizację pokazano na planszy głównej i zestawiono w tabelach 1a, 1c i 1d. Punkty – otwory studzienne pominięte na planszy głównej umieszczono na mapie dokumentacyjnej i zestawiono w tabeli A; 5 wyniki 16 analiz chemicznych wody ze studni wierconych i źródeł wykonanych w 2001 r. dla potrzeb mapy (tabele 3a, 3c); wyniki 51 archiwalnych analiz chemicznych wody ze studni wierconych
i źródła (tabele C1, C3, C5); dane dotyczące ognisk zanieczyszczeń wód podziemnych (tabela 4). Wykaz wykorzystanych materiałów (map, publikacji, dokumentacji) zamieszczono na końcu tekstu. Analizę statystyczną wyników oznaczeń chemicznych wód podziemnych i obliczenia parametrów hydraulicznych studni (według schematu Rorabaugha), przyjętych do wyznaczenia wydajności potencjalnej studni oraz opracowanie wersji komputerowej mapy w systemie INTERGRAPH wykonała dr Katarzyna Janecka-Styrcz.
I.1. CHARAKTERYSTYKA TERENU Obszar arkusza ograniczają współrzędne 20o 00’ i 20o 15’ długości geograficznej wschodniej oraz 50o 50’ i 51o 00’ szerokości geograficznej północnej. Powierzchnia arkusza wynosi 326,0 km2. Pod względem administracyjnym prawie cały teren arkusza znajduje się w zachodniej części województwa świętokrzyskiego. Obejmuje fragmenty gmin powiatu włoszczowskiego: Krasocin, Kluczewsko i Włoszczowa, koneckiego: Słupia i Radoszyce, kieleckiego – Łopuszno oraz jędrzejowskiego – Małogoszcz. Niewielki, północno-zachodni fragment terenu należy do województwa łódzkiego, powiatu radomszczańskiego, gminy Przedbórz. Niewielkie osady wiejskie: Oleszno, Krasocin i Bukowa liczą około 1 – 1,5 tys. mieszkańców. W obrębie arkusza znajdują się też fragmenty miejskiej zabudowy Włoszczowy i Łopuszna. Pod względem fizjograficznym arkusz obejmuje fragmenty trzech mezoregionów, które należą do makroregionu Wyżyny Przedborskiej, będącej częścią prowincji – Wyżyny Małopolskiej (18). Są to mezoregiony: Wzgórza Łopuszańskie, Pasmo Przedborsko- Małogoskie i Niecka Włoszczowska. Północno-wschodnią część arkusza zajmują Wzgórza Łopuszańskie. Znajduje się tu szereg grzbietów i wzgórz, zbudowanych ze skał triasowych i jurajskich (rejon wsi: Lasocin, Jasień, Łopuszno, Grabownica, Mieczyn), wznoszących się ponad szerokie obniżenia denudacyjne, wypełnione osadami czwartorzędowymi. Jedno z takich obniżeń szerokości kilku kilometrów ciągnie się wzdłuż Pasma Przedborsko- Małogoskiego i jest wykorzystywane przez górny bieg rzeki Czarnej zwanej Mieczyńską. Wysokości wzgórz sięgają 250 – 280 m n.p.m., a szerokie doliny mają rzędne 220 – 240 m 6 n.p.m.. Wzgórza Łopuszańskie od południowego zachodu graniczą z Pasmem Przedborsko- Małogoskim. Pasmo to stanowi wyraźnie wyróżniający się element morfologiczny przecinający obszar arkusza z północnego zachodu na południowy wschód. W jego obrębie zaznaczają się dwa ciągi wzgórz: północny, zbudowany z wapieni górnej jury i południowy, utworzony przez piaskowce dolnej kredy. W południowo-wschodniej części Pasma Przedborsko-Małogoskiego położone są najwyższe wzniesienia osiągające rzędne 330 – 352 m n.p.m. (Góra Św. Michała w pobliżu wsi Gruszczyn, Góra o wysokości 351,7 m n.p.m. w okolicy Cieśli). Oba ciągi wzgórz są rozcięte poprzecznymi, głębokimi lecz wąskimi dolinami. Południowo-zachodnią część arkusza obejmuje wschodni fragment Niecki Włoszczowskiej. W jej obrębie zaznaczają się szerokie obniżenia wypełnione osadami czwartorzędowymi, rozdzielone płaskimi wzniesieniami - garbami, zbudowanymi ze skał górnej kredy. W granicach arkusza można wyróżnić dwa obniżenia: Dolinę Czostkówki i Obniżenie Lipnicko-Feliksowskie, pomiędzy którymi znajduje się Garb Kozłowski (47). Niemal cały obszar arkusza należy do zlewni Pilicy, lewobrzeżnego dopływu Wisły. Jedynie południowo-wschodni fragment obszaru znajduje się w zlewni Nidy wpadającej do Wisły. Pod względem geologicznym obszar arkusza położony jest w zachodniej części antyklinorium świętokrzyskiego oraz przylegającej do niego od południa niecki miechowskiej – nidziańskiej (46, 47). W podziale na jednostki hydrogeologiczne obejmuje on fragmenty dwu regionów hydrogeologicznych: środkowomałopolskiego i nidziańskiego (34, 35, 36). Według podziału zastosowanego przy opracowaniu seryjnych map hydrogeologicznych w skali 1:200 000 (25, 26) na obszarze arkusza zostały wydzielone dwa regiony: wokółświętokrzyski (odpowiadający środkowomałopolskiemu) i nidziański. Według opracowania A.S. Kleczkowskiego – red. (17) i zmodyfikowanej mapy GZWP (43) w obrębie arkusza Oleszno znajduje się południowo-wschodni fragment górnokredowego głównego zbiornika wód podziemnych GZWP nr 408 – Niecka miechowska (NW) oraz północna część górnojurajskiego zbiornika nr 416 – Małogoszcz (ryc. 1).
7
Skala 1:500 000 Ryc. 1. Położenie arkusza Oleszno 1: 50 000 na tle GZWP (A.S. Kleczkowski, red. 1990); fragment Mapy Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce (L. Skrzypczyk 2001)
I.2. ZAGOSPODAROWANIE TERENU Znaczną powierzchnię terenu (około 40%) zajmują kompleksy leśne. W zróżnicowanych wiekowo drzewostanach dominującym gatunkiem jest sosna z domieszką brzozy, olchy, rzadziej dębu i grabu. Lasy rosną głównie na glebach piaszczystych i piaszczysto-gliniastych wzdłuż rzeki Czarna Mieczyńska i Czarna Struga. Przeważnie są to wilgotne siedliska leśne, często bagienne. Użytki rolne stanowią około 40% powierzchni terenu. Dominują gleby średnich i słabych kompleksów zaliczane do IV - VI klasy bonitacyjnej (45, 52). Są to gleby rędzinowe wykształcone na skałach węglanowych (południowo-zachodnia część arkusza) oraz gleby bielicowe i glejowe rozwinięte na piaskach (północno-wschodnia część). Grunty niższych klas występują przeważnie w północno- wschodniej części terenu. Doliny rzek, często podmokłe, są terenem łąk i pastwisk.
8 Podstawowe funkcje gospodarcze spełnia rolnictwo i leśnictwo. Głównym kierunkiem produkcji rolnej jest uprawa zbóż, ziemniaków i roślin pastewnych. Rzadko prowadzona jest hodowla trzody chlewnej, bydła i drobiu na skalę przemysłową. Teren jest bardzo słabo zurbanizowany i uprzemysłowiony. Przemysł związany jest przede wszystkim z eksploatacją i przeróbką miejscowych kopalin. Na skalę przemysłową jest eksploatowane złoże wapieni górnej jury „Bukowa” oraz czwartorzędowe piaski kwarcowe ze złoża „Ludynia”. Podrzędne znaczenie mają piaski i żwiry oraz iły ceramiki budowlanej, które są eksploatowane dorywczo, bez wymaganej koncesji (21). Największymi obiektami przemysłowymi są zakłady wapiennicze „Lhoist Bukowa” w Bukowej, produkujące wapno hydratyzowane, nawozowe, topniki, mączkę bitumiczną i kredę oraz Zakład Produkcji Silikatów „Ludynia” w Ludyni, wytwarzający cegłę wapienno-piaskową. Pozostałe niewielkie zakłady są związane przeważnie z budownictwem (tartak w Świdnie i Mieczynie, cegielnia w Marianowie, zakład produkcji pigmentinu w Rogalowie). Na granicy z arkuszem Włoszczowa znajdują się Zakłady Stolarki Budowlanej „Stolbud” we Włoszczowie i kilka mniejszych obiektów (Zakład Produkcji Urządzeń Elektrycznych – B. Wypychewicz, bazy transportowe ze stacjami paliw, tartak). Omawiany teren ma stosunkowo dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. Przebiegają tu linia kolejowa relacji Kielce – Częstochowa i tranzytowa Centralna Magistrala Kolejowa, łącząca Śląsk i porty. Do ważniejszych dróg kołowych należą trasy 786 Kielce – Łopuszno – Krasocin – Częstochowa i nr 728 Jędrzejów – Łopuszno - Końskie, której tylko niewielki fragment znajduje się na arkuszu. Duża część obszaru (około 80%) podlega prawnej ochronie, którą zapewnia wielkoprzestrzenny system obszarów chronionych (42). Na tym terenie znajduje się fragment Przedborskiego Parku Krajobrazowego (PPK) oraz sąsiadujące z nim Włoszczowsko- Jędrzejowski Obszar Chronionego Krajobrazu (W-JOChK) i Konecko-Łopuszniański Obszar Chronionego Krajobrazu (K-ŁOChK). Północno-zachodni fragment arkusza obejmuje Przedborski Park Krajobrazowy. Na tym terenie podlegają ochronie zróżnicowane ekosystemy leśne o naturalnym charakterze z bogatą florą i fauną. Szczególną wartością florystyczną na terenie PPK są leśne zbiorowiska bagienne oraz torfowiska. Południowo- zachodni fragment arkusza obejmuje Włoszczowsko-Jędrzejowski Obszar Chronionego Krajobrazu. Najważniejszą regionalną funkcją W-JOChK jest ochrona obszaru źródliskowego zlewni Nidy i Pilicy, a także ochrona górnokredowego zbiornika wód podziemnych - Niecka miechowska. Konecko-Łopuszniański Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje część
9 Wzgórz Łopuszańskich w północno-wschodniej części arkusza. Ma on na celu ochronę zasobów przyrodniczych (m. in. kompleksów leśnych, licznych bagien i podmokłości). Obszary chronione mają określone wymogi ochrony i sprecyzowane ograniczenia dotyczące różnych form działalności gospodarczej. W ustanowionych strefach ochronnych obowiązują też zakazy i zalecenia dotyczące m. in. ochrony wód powierzchniowych i podziemnych.
I.3. WYKORZYSTANIE WÓD PODZIEMNYCH Na obszarze objętym arkuszem jedynym źródłem zaopatrzenia w wodę ludności, rolnictwa i przemysłu są wody podziemne. Użytkownikami wody ujmowanej studniami wierconymi są głównie wodociągi wiejskie (Lasocin, Mnin, Oleszno, Mieczyn, Krasocin, Gruszczyn, Ludynia, Ludynia-Czostków, Cieśle, Skorków). Na terenie Włoszczowy znajduje się pojedyncza studnia, która stanowi jedno z ujęć zaopatrujących w wodę miasto. Zasoby eksploatacyjne ujęć wód podziemnych ustalonych i zatwierdzonych dla potrzeb komunalnych wynoszą łącznie 656,2 m3/h. Sumaryczny pobór wody oceniony przez użytkowników ujęć w 2001 roku wynosił 30,3 m3/h, co stanowi zaledwie 5% zasobów eksploatacyjnych. Stopień wykorzystania zasobów jest zatem niewielki. Większe ujęcia komunalne w Mieczynie, Mninie, Krasocinie, Czostkowie i Cieślach, zaopatrujące wodociągi grupowe, pobierały średnio 3-8 m3/h wody w 2001 r. W pozostałych ujęciach komunalnych eksploatacja wynosiło około 0,5 – 2 m3/h. W 2002 r. zostanie podłączona do eksploatacji studnia komunalna w Ludyni, a w najbliższym czasie (2002 r.) zostanie odwiercone ujęcie komunalne w Sułkowie. Dla celów przemysłowych wody podziemne są eksploatowane przez zakłady „Lhoist Bukowa” w Bukowej. Zakład pobierał łącznie z dwóch studni 44,5 m3/h w 2000 r., co stanowi 50% zasobów eksploatacyjnych ujęcia, zatwierdzonych w ilości 120,0 m3/h. Wody podziemne są eksploatowane także w wyniku odwadniania kamieniołomu w Bukowej, z którego woda jest odprowadzana średnio w ilości 135 m3/h. Zakłady Stolarki Budowlanej „Stolbud” we Włoszczowie w 2000 r. pobierały wodę w ilości 13,0 m3/h (tj. 15% zasobów eksploatacyjnych własnego ujęcia). Użytkownikami wód podziemnych są również małe zakłady przemysłowo-usługowe (RSP w Lasocinie, d. RSP w Krasocinie, RSP w Olesznie, firma Dach-Pol we Włoszczowie). Pobierają one niewielkie ilości wody (łącznie około 1,0 m3/h) wyłącznie dla własnych potrzeb.
10 II. KLIMAT, WODY POWIERZCHNIOWE Obszar arkusza Oleszno znajduje się w obrębie zachodniomałopolskiego regionu klimatycznego (50). Region ten charakteryzuje się średnimi opadami atmosferycznymi w wysokości 600-650 mm/rok. Średnia roczna temperatura powietrza waha się w granicach 7- 7,50 C (lipca 17-18o C, stycznia -4 - -3o C). Średnia liczba dni z przymrozkami trwa 110-130 w ciągu roku, a średni czas zalegania pokrywy śnieżnej 50-80 dni (20, 49, 50). Długość okresu wegetacyjnego kształtuje się w granicach 200-210 dni rocznie. Przeważają wiatry zachodnie. Pod względem hydrograficznym obszar położony jest w obrębie zlewni Wisły i jej lewobrzeżnych dopływów - Pilicy i Nidy (6, 7). Prawie cały obszar arkusza należy do zlewni Pilicy, którą zasila rzeka Czarna Pilczycka. Jedynie niewielki południowo-wschodni fragment obszaru odwadniany jest przez bezimienne cieki wpadające do Lipnicy i Łososiny – dopływy Białej Nidy. Dział wód 2 rzędu rozgraniczający ich zlewnie przedstawiono na mapie hydrogeologicznej. Niemal wszystkie rzeki przepływające przez obszar arkusza noszą nazwę Czarna. Prawobrzeżny dopływ Pilicy – Czarna Pilczycka przepływa przez północno- zachodnią część terenu. Rzeka ta bierze początek w rejonie Sarbic – Rogaczowa (poza obszarem arkusza) i przepływa na południe. W okolicy Żeleźnicy łączy się z Czarną Mieczyńską i szeroką doliną przełomową przecina Pasmo Przedborsko-Małogoskie, skręcając stopniowo na zachód. Dopływami Czarnej Pilczyckiej są: Czarna Mieczyńska, wypływająca z bagien Wielki Ług, wraz z Czarną płynącą z Mnina i Nową Czarną oraz Chotówka (zwana niekiedy Białą) wraz z Czarną Strugą (Feliksówką). Górny odcinek Chotówki, od źródeł w okolicy Czostkowa po rejon Borowca k. Krasocina jest nazywany niekiedy Czostkówką. W rejonie Borowca obserwuje się zjawisko bifurkacji (47). Część wód Czostkówki odpływa w kierunku zachodnim do Chotówki, a druga część kieruje się ku północy i doliną przełomową w rejonie Rogalowa przekracza Pasmo Przedborsko-Małogoskie i łączy się z Czarną Mieczyńską. Prawobrzeżnym dopływem Czarnej Pilczyckiej jest Rybnica. Czarna Pilczycka i jej dopływy na znacznych odcinkach są uregulowane, a ich doliny pokryte gęstą siecią rowów melioracyjnych, odwadniających pierwotnie podmokłe dna dolin. Naturalne zabagnienia i podmokłości zostały zachowane jeszcze na obszarach zalesionych po obu stronach Pasma Przedborsko-Małogoskiego, w dolinie Czarnej Mieczyńskiej i Chotówki. Naturalny meandrujący charakter ma jedynie Czarna Pilczycka i niektóre odcinki mniejszych cieków. W dolinach rzek często znajdują się stawy rybne, z których największe są zlokalizowane wzdłuż biegu Chotówki (jezioro Duże i Małe, stawy: Małkowice, Zawada
11 Górna, Zawada Dolna - wieś Chotów, stawy Kuźnica Nowa i Kuźnica Stara – wieś Kuźnica) i Czarnej Strugi (stawy w rejonie Ludyni i Włoszczowy). Pomiary stanów i przepływów są wykonywane na rzece Czarna Pilczycka w miejscowości Januszewice, położonej na sąsiednim arkuszu Włoszczowa. Przepływ średni roczny (SSQ) z lat 1973-1995 na przekroju IMGW w Januszewicach, dla zlewni o powierzchni 589 km2, wynosił 3,3 m3/s, a przepływ średni z najniższych rocznych (SNQ) z wielolecia – 0,75 m3/s (3, 29). Wszystkie rzeki na tym terenie mają bardzo niewielkie spadki podłużne i charakter rzek nizinnych. Na obszarze arkusza zarejestrowano kilka źródeł: w Olesznie (2 źródła), w Skałce Polskiej, Wojciechowie, Krasocinie i Ludyni. Źródła wypływają z węglanowych skał kredy górnej lub jury górnej. Ich wydajności wynoszą od 5 do 20 dm3/s. Duży zespół źródeł (źródlisko), usytuowany u podnóża południowego zbocza Pasma Przedborsko-Małogoskiego, występuje w Olesznie, dając początek ciekowi i kilku stawom. Źródło w Ludyni, wypływa ze skał górnej kredy u podnóża rozległego Garbu Kozłowskiego zasilając zespół stawów w dolinie Czarnej Strugi. Źródła w Krasocinie są zlokalizowane w dolinie Czostkówki. Ich łączna wydajność wynosi około 11-14 dm3/s. Aktualnie woda z nich ujęta jest dla potrzeb piekarni. Badania jakości wód powierzchniowych są prowadzone tylko w jednym punkcie pomiarowo-kontrolnym – Belina na rzece Czarna Struga (11). Punkt jest zlokalizowany przed ujściem Czarnej Strugi do Czarnej Pilczyckiej. Jednym z ognisk zanieczyszczenia rzeki są ścieki ze Spółdzielni Mleczarskiej we Włoszczowie (położonej poza obszarem arkusza), naruszającej warunki pozwolenia wodno-prawnego. Czarna Struga jest również odbiornikiem komunalnych ścieków z oczyszczalni we Włoszczowie. W ocenie fizyczno-chemicznej i bakteriologicznej rzeka Czarna Struga prowadzi wody III klasy czystości, o czym decyduje zawartość azotynów, fosforu ogólnego i ChZT. Czarna Pilczycka badana jest tylko w przekroju Ciemiętniki, ujściowym odcinku rzeki do Pilicy, położonym na sąsiednim arkuszu Włoszczowa. Wody rzeczne zakwalifikowano z III klasą czystości wód ze względu na wysokie stężenie ChZT i miano Coli.
III. BUDOWA GEOLOGICZNA Arkusz Oleszno obejmuje północno-zachodni fragment antyklinorium świętokrzyskiego oraz przylegającą do niego od południa północno-wschodnią część synklinorium miechowskiego, zwanego niecką nidziańską (46, 47).
12 W obrębie mezozoicznej struktury antyklinorium świętokrzyskiego można wyróżnić kilka jednostek tektonicznych (zaczynając od północnego zachodu): monoklina przedborska zbudowana z wapieni i wapieni marglistych jury górnej, kontynuująca się na przylegającym od północy arkuszu Czermno; antyklina Lasocina-Mieczyna, którą budują iły, iłowce i mułowce retyku (w osi struktury) oraz piaskowce, mułowce i iłowce z poziomami syderytów ilastych jury dolnej i mułowce, piaskowce z przeławiceniami wapieni, piaski żelaziste i iły jury środkowej (w skrzydłach antykliny). Antyklina składa się z kilku bloków ograniczonych dyslokacjami; synklina Mnina, w osi której występują wapienie i wapienie margliste oksfordu, a w skrzydłach mułowce, piaskowce z wkładkami wapieni, piaski, iły jury środkowej oraz piaskowce, mułowce i iłowce jury dolnej. Struktura ta rozciąga się od Mnina do Mieczyna; fragment południowo-zachodniego skrzydła antykliny Radoszyc, którą budują piaskowce, iłowce, margle i wapienie retu oraz triasu środkowego (wapienie z przewarstwieniami margli, dolomity) i triasu górnego (iłowce, mułowce z wkładkami piaskowców i margli). Jednostka ta znajduje się na północ od Łopuszna; północna część antykliny Gnieździsk (na południe od Łopuszna), której jądro budują iły, iłowce, mułowce i piaskowce retyku, a skrzydła zlepieńce, piaskowce, mułowce i wapienie jury dolnej i środkowej; północny skrawek synkliny Fanisławic. W jej jądrze występują wapienie oksfordu, a w skrzydłach piaskowce jury środkowej i iłowce triasu górnego. Przez omawiany teren przebiegają dwie strefy dyslokacji tektonicznych (rozłamów). Pierwsza strefa, która biegnie przez centralną część arkusza, pokrywa się z południowo- zachodnią granicą antyklinorium. Drugą strefą jest linia rozłamu świętokrzyskiego, kontynuująca się w kierunku wschodnim jako nasunięcie świętokrzyskie. Przebiega ona w północnej części arkusza w okolicy Mnina. Mezozoiczne struktury obrzeżenia Gór Świętokrzyskich przecięte są licznymi strefami spękań i dyslokacji poprzecznych, najczęściej o kierunku WSW-ENE. W obrębie antyklinorium wyróżniono trzy główne strefy dyslokacyjne: Oleszno-Mnin, odpowiadająca linii rozłamu świętokrzyskiego, Chotów- Rogalów-Łopuszno oraz Włoszczowa-Skorków. Poprzeczne strefy dyslokacyjne kontynuują się także w strukturze niecki nidziańskiej. Profil utworów mezozoicznych rozpoznano
13 w otworze wiertniczym Łopuszno IG-1 (15), położonym na ark. Piekoszów, w pobliżu granicy z ark. Oleszno. Nieckę miechowską (nidziańską) o kierunku NW-SE budują skały jurajskie, na których leżą utwory kredowe i lokalnie trzeciorzędowe (13, 47). Oś niecki, odpowiadająca strefie największych miąższości osadów kredowych dochodzących do 800 m, przebiega na południe od Włoszczowy (południowo-zachodni skraj arkusza). W jej podłożu znajduje się prekambryjski masyw małopolski, na którym zalegają utwory ordowiku, syluru, dewonu i karbonu oraz częściowo zerodowane skały permu i triasu (5, 23, 24). Utwory starszego paleozoiku i mezozoiku zostały nawiercone w głębokim otworze badawczym Włoszczowa IG–1 (14), znajdującym się na sąsiednim arkuszu Włoszczowa. Podłoże kredowej niecki nidziańskiej stanowią skały górnej jury, przeważnie kimerydu, wykształcone jako wapienie z wkładkami iłów i margle oraz wapienie i wapienie margliste oksfordu (16). Profil kredy dolnej rozpoczynają piaskowce, piaski i gezy albu, miejscami z glaukonitem o miąższości od kilkunastu do 130 m. Podobnie wykształcone są utwory cenomanu (piaskowce i piaski, niekiedy z glaukonitem), zaliczane do kredy górnej. Miąższość ich wynosi 30 – 100 m. Powyżej leżą margle, wapienie margliste i wapienie turonu i koniaku oraz opoki i margle santonu. Osady kampanu i mastrychtu tworzą opoki przewarstwiane marglami z wkładkami piaskowców wapnistych. Węglanowy kompleks kredy górnej jest bardzo monotonnie wykształcony. W budowie geologicznej niecki nidziańskiej zaznacza się kilka powtarzających się kierunków spękań i stref uskokowych. Najbardziej charakterystyczny jest kierunek WSW- ENE. Te strefy spękań są często silnie zażelazione. Wyraźny jest także system spękań tektonicznych o kierunku NW-SE, równoległych do brzegu antyklinorium świętokrzyskiego i niecki nidziańskiej. Margle i opoki górnokredowe lokalnie przykryte są piaskami ze żwirami i mułkami trzeciorzędu lądowego o miąższości do 15 m. Z końcem trzeciorzędu uformowały się na tym obszarze głębokie doliny rzeczne. Utwory czwartorzędowe (piaski, żwiry, mułki, iły, gliny) o bardzo zmiennej miąższości pokrywają starsze podłoże na znacznej części terenu. Czwartorzęd reprezentowany jest przez utwory zlodowacenia południowopolskiego (sporadycznie zachowane), środkowopolskiego, północnopolskiego, rozdzielające je osady interglacjalne oraz osady holocenu. Utwory zlodowacenia środkowopolskiego mają miąższość kilkudziesięciu metrów. W spągu występują zastoiskowe osady mułkowo-piaszczyste wypełniające doliny kopalne i obniżenia (o miąższości do 40 m). Na nich leżą
14 wodnolodowcowe piaski ze żwirami (maksymalnie do 20 m), a powyżej gliny zwałowe zlodowacenia środkowopolskiego osiągające miąższość kilkunastu metrów. Pokrywają je piaski fluwioglacjalne, często ze żwirami. Podczas zlodowacenia północnopolskiego osadziły się piaski i żwiry rzeczne (w dolinie Czarnej Pilczyckiej, Czarnej Mieczyńskiej, Chotówki i Feliksówki) oraz piaszczysto-gliniaste osady spływów soliflukcyjnych ze stoków. W holocenie tworzyły się piaszczyste i piaszczysto-madowe osady rzeczne oraz torfy (w dolinie Czarnej Mieczyńskiej). W czwartorzędzie zaznaczył się kolejny etap rozwoju sieci rzecznej. Rozległa forma dolinna, którą odprowadzane były wody z zachodnich stoków Gór Świętokrzyskich przebiega prawie zgodnie z obecnym kierunkiem doliny Czarnej Mieczyńskiej. Druga dolina utworzyła się w południowo-zachodniej części terenu, pokrywając się ze współczesnym Obniżeniem Lipnicko-Feliksowskim. Prawdopodobnie łączyły się one z doliną pra-Czarnej Pilczyckiej. Miąższość osadów czwartorzędowych w głęboko wciętych dolinach kopalnych sięga miejscami do 50 m, sporadycznie do 80 m. Zróżnicowanie morfologii stropu podłoża mezozoicznego oraz obecność dolin pogrzebanych i wypiętrzeń zostały potwierdzone wynikami sondowania i profilowania elektrooporowego, które wykonano w ramach prac kartograficznych dla opracowania mapy geologicznej (8).
IV. WODY PODZIEMNE Główne piętra i poziomy użytkowe (GPU) na arkuszu Oleszno wyznaczono w oparciu o kryteria geologiczno-strukturalne (zasięg występowania, wykształcenie litologiczne skał wodonośnych) oraz ich parametry hydrogeologiczne (miąższość, wodoprzewodność). Zasilanie użytkowych poziomów wodonośnych odbywa się w wyniku bezpośredniej infiltracji wód opadowych lub pośrednio poprzez osady czwartorzędowe o zmiennej miąższości. Poziomy wodonośne drenowane są przez rzeki, głównie Czarną Pilczycką. Zwierciadło wód podziemnych ma zazwyczaj charakter swobodny lub znajduje się pod niewielkim naporem, lokalnie jest napięte. Zasięg głębokościowy sieci spękań i szczelin w mezozoicznych utworach wodonośnych oceniono na 80-100 m (22, 27).
IV.1. UŻYTKOWE PIĘTRA WODONOŚNE Obszar arkusza Oleszno obejmuje fragmenty dwu regionów hydrogeologicznych: środkowomałopolskiego i nidziańskiego (34, 35, 36). W regionie środkowomałopolskim zbiorniki wód podziemnych o znaczeniu użytkowym występują w utworach czwartorzędowych i mezozoicznych – jurajskich i triasowych. Utwory triasu górnego,
15 budujące południową część antykliny Lasocina-Mieczyna, południowy fragment antykliny Radoszyc oraz część antykliny Gnieździsk, nie stanowią użytkowego poziomu wodonośnego. W regionie nidziańskim użytkowy charakter ma głównie kredowe piętro wodonośne i lokalnie czwartorzędowe. Czwartorzędowe piętro wodonośne o znaczeniu użytkowym występuje w centralnej i w zachodniej części arkusza. Poziom wodonośny stanowią piaski i piaski ze żwirem leżące na mułkach, mułkach piaszczystych i iłach zastoiskowych wypełniających doliny kopalne pra-Czarnej Pilczyckiej i jej dopływów: Czarnej Mieczyńskiej i Czarnej Strugi. Wodonośne osady czwartorzędowe o miąższości od kilku do 20 m i podścielające je osady zastoiskowe leżą na wodonośnych utworach przedczwartorzędowych: marglach i wapieniach marglistych kredy górnej, piaskowcach i piaskach kredy dolnej i górnej (region nidziański) oraz wapieniach górnej jury, lokalnie osadach piaszczysto-iłowcowch jury środkowej i dolnej (region środkowomałopolski). Poziom ma podrzędne znaczenie i najczęściej posiada niewielki kontakt hydrauliczny z niżej leżącymi głównymi poziomami w utworach przedczwartorzędowych. Wody w osadach czwartorzędowych są ujęte tylko jednym otworem studziennym oraz rozpoznane otworami badawczymi wykonanymi dla potrzeb mapy geologicznej. Miąższość utworów wodonośnych w otworze studziennym nie przekracza 8 m (otwór niedogłębiony). Podobną miąższość (do 20 metrów) mają wodonośne osady czwartorzędu na sąsiednim arkuszu Czermno (39). Kredowe piętro wodonośne występuje w południowo-zachodniej części arkusza. Składa się ono z dwóch poziomów wodonośnych: górnokredowego i dolnokredowego. Poziom górnokredowy stanowią dwa różne kompleksy litologiczne skał. Główna jego część wykształcona jest w postaci margli, wapieni marglistych i opok z wkładkami wapieni, natomiast najniższe partie (cenoman) są zbudowane z piaskowców i piasków z glaukonitem o miąższości od 30 do 100 m. Poziom dolnokredowy jest reprezentowany przez piaskowce, piaski i gezy albu o miąższości od kilkunastu do 130 m. Piętro kredowe składa się zatem z dwóch kompleksów litologicznych skał:
węglanowego kompleksu kredy górnej (Cr3), piaskowcowego kompleksu kredy dolnej i górnej (Cr). Użytkowy poziom górnokredowy zajmuje znaczną część obszaru arkusza. Poziom ma charakter szczelinowy i porowo-szczelinowy. Regionalny odpływ wód podziemnych odbywa się ku zachodowi. Wyraźnie zaznacza się drenujący charakter rzeki Czarnej Pilczyckiej, w kierunku której następuje przepływ wód podziemnych. Zwierciadło wód podziemnych
16 stabilizuje się na rzędnych od 280 m n.p.m. na obszarze wododziałowym (okolice Cieśli) do 220 m n.p.m. w drenażowej strefie doliny Czarnej Pilczyckiej. Parametry hydrogeologiczne poziomu górnokredowego są zróżnicowane. Współczynniki filtracji węglanowych utworów górnej kredy wynoszą od 0,2 do 33,0 m/24h, przedział reprezentatywny 5-7 m/24h. Przewodność warstw wodonośnych sięga od poniżej 50 do powyżej 1 500 m2/24h, przedział reprezentatywny 200-500 m2/24h. Kompleks dolnokredowy występuje wąskim pasem wzdłuż zasięgu górnokredowego poziomu wodonośnego. Zbiornik dolnokredowy jest najczęściej porowo-szczelinowy. Jego parametry hydrogeologiczne są następujące: współczynniki filtracji od 3,4 do 8,8 m/24h, średni 6 m/24h. Przewodność wynosi 150- 350 m2/24h, średnia 270 m2/24h. Jurajskie piętro wodonośne występuje w centralnej i północno-wschodniej części arkusza. Piętro reprezentują trzy poziomy: górnojurajski, środkowojurajski i dolnojurajski. Górnojurajski poziom wodonośny występuje w wapieniach i wapieniach marglistych, w obrębie trzech struktur tektonicznych: w monoklinie przedborskiej, w osi synkliny Mnina oraz w skrawku synkliny Fanisławic (kontynuującej się na sąsiednim arkuszu Piekoszów). Poziom ten ma charakter szczelinowo-krasowy. Odpływ wód podziemnych odbywa się w kierunku Czarnej Pilczyckiej (północna i centralna część arkusza) oraz Nidy (południowo- wschodni fragment obszaru). Zwierciadło wód poziomu górnojurajskiego kształtuje się na rzędnych od 280 m n.p.m. na obszarze wododziałowym Nidy i Pilicy do 220 m n.p.m., w dolinie Czarnej Pilczyckiej. Parametry poziomu górnojurajskiego przedstawiają się następująco: współczynniki filtracji od 0,1 do 86,4 m/24h, przedział reprezentatywny 6-14 m/24h, przewodność od poniżej 50 do powyżej 1 500 m2/24h, przedział reprezentatywny 300- 700 m2/24h. Poziomy środkowojurajski i dolnojurajski, charakteryzujące się wodami szczelinowo- porowymi, występują w naprzemianległych seriach piaskowcowo-iłowcowo-mułowcowych. Wydzielono je łącznie jako jeden dolno- i środkowojurajski kompleks poziomów wodonośnych. Występują one w wąskich strukturach geologicznych. Cechuje je duża zmienność litologiczna skał oraz niskie parametry hydrogeologiczne warstw wodonośnych. Poziom ten występuje w północnej części arkusza, w skrzydłach antykliny Lasocina- Mieczyna i synkliny Mnina. Współczynniki filtracji wynoszą 1-2 m/24h, przewodność 50-100 m2/24h. Triasowe piętro tworzą: górnotriasowy, środkowotriasowy i dolnotriasowy poziomy wodonośne znajdujące się w północnej i południowo-wschodniej części arkusza. Poziom
17 górnotriasowy stanowią wodonośne piaskowce przeławicone mułowcami, iłowcami i łupkami, które występują w północnej części antykliny Lasocina-Mieczyna i w północnym fragmencie antykliny Radoszyc. Na arkuszu Oleszno, poziom górnotriasowy jest rozpoznany tylko dwoma otworami studziennymi. Współczynniki filtracji wynoszą 0,3-1,3 m/24h, przewodność 50-100 m2/24h. Poziom środkowotriasowy stanowią wapienie z wkładkami margli w antyklinie Radoszyc (północno-wschodni skraj arkusza). Na tym obszarze poziom nie jest rozpoznany. Jego parametry hydrogeologiczne oceniono przez analogię do sąsiedniego arkusza Piekoszów: współczynnik filtracji równy 1 m/24h, przewodność – 75 m2/24h. Poziom dolnotriasowy o charakterze szczelinowo-porowym występuje w piaskowcach przeławiconych mułowcami i iłowcami. Podobnie jak poziom środkowotriasowy występuje w antyklinie Radoszyc. Poziom nie jest rozpoznany w aspekcie hydrogeologicznym. Parametry przyjęto przez analogię do sąsiedniego arkusza Piekoszów: współczynnik filtracji równy 1 m/24h, przewodność 75 m2/24h.
IV.2. REGIONALIZACJA HYDROGEOLOGICZNA Zasoby wód podziemnych, wyrażone modułem zasobów odnawialnych i dyspozycyjnych, głównych użytkowych poziomów wodonośnych oszacowano na podstawie obliczeń przedstawionych w regionalnych dokumentacjach hydrogeologicznych woj. kieleckiego (10) i piotrkowskiego (51). Zasoby odnawialne w tych dokumentacjach zostały ustalone metodą infiltracji opadów atmosferycznych oraz metodą hydrologiczną na podstawie danych z lat 1975-1987. Wielkość zasobów dyspozycyjnych oszacowano w ilości 50-70% zasobów odnawialnych. Według dokumentacji regionalnych przyjęto moduły zasobowe tylko dla zbiorników wodonośnych położonych w regionie środkowomałopolskim. Natomiast moduły zasobowe zbiorników występujących w regionie nidziańskim oceniono w oparciu o dokumentacje hydrogeologiczne GZWP niecka miechowska nr 408 (29) i 409 (53). Zostały one opracowane w latach 1998-1999, a zasoby odnawialne obliczono metodą odpływu podziemnego do rzek (zróżnicowanego w zależności od klasy wodoprzewodności) na postawie danych z lat 1976-1997. Wielkości modułów obliczone w dokumentacjach GZWP – niecka miechowska są niższe w porównaniu z wartościami modułów wyznaczonych w dokumentacjach regionalnych. Parametry hydrogeologiczne warstw wodonośnych (miąższość, współczynnik filtracji, wodoprzewodność) oceniono w wyniku reinterpretacji archiwalnych materiałów hydrogeologicznych. Wydajności potencjalne studni wierconych wyznaczono na podstawie „wzorcowych” krzywych zależności wydajności od przewodności, miąższości i rodzaju
18 warstwy (12) w oparciu o obliczone parametry hydrauliczne studni według schematu Rorabaugha. Interpretację hydroizohips oparto na wynikach pomiarów zwierciadła wody wykonanych w miesiącach czerwiec-lipiec 2001 roku.
Na terenie arkusza Oleszno wydzielono 13 jednostek hydrogeologicznych, w tym: jedną jednostkę głównego górnokredowego poziomu wodonośnego
(11 abCr3 II), jedną jednostkę głównego górnokredowego poziomu wodonośnego z nadległym poziomem czwartorzędowym o podrzędnym znaczeniu
(12 Q ), baCr3 II jedną jednostkę obejmującą kompleks piaskowcowy kredy dolnej i górnej
(1 aCr II), jedną jednostkę obejmującą kompleks piaskowcowy kredy dolnej i górnej
z nadległym poziomem czwartorzędowym o podrzędnym znaczeniu (2 Q ), bCr II
trzy jednostki głównego górnojurajskiego poziomu wodonośnego (3 aJ3 III,
8 abJ3 III, 13 aJ3 III),
jedną jednostkę głównego górnojurajskiego poziomu wodonośnego
z podrzędnym poziomem czwartorzędowym (4 Q ), baJ3 III
jedną jednostkę głównego środkowo- i dolnojurajskiego kompleksu poziomów
wodonośnych (6 a J1,2 I),
jedną jednostkę głównego środkowo- i dolnojurajskiego kompleksu poziomów
wodonośnych z podrzędnym poziomem czwartorzędowym (5 Q ), ba J1,2 I
jedną jednostkę głównego górnotriasowego poziomu wodonośnego (7 aT3 I),
jedną jednostkę głównego środkowotriasowego poziomu wodonośnego
(9 aT2 II),
jedną jednostkę głównego dolnotriasowego poziomu wodonośnego (10 aT1 II).
19 Łączna powierzchnia wydzielonych jednostek wynosi 313,7 km2, co stanowi 96% powierzchni arkusza. Znaczna liczba wydzielonych jednostek uwarunkowana jest skomplikowaną budową geologiczną obszaru oraz nieciągłym występowaniem użytkowego poziomu czwartorzędowego leżącego na wodonośnych strukturach starszego podłoża. Na mapie wydzielono także obszary, na których poziomy wodonośne nie spełniają kryteriów użytkowych ze względu na zbyt niską wodonośność i wodoprzewodność. Krążenie infiltrujących wód odbywa się w nich jedynie w zwietrzałych, przypowierzchniowych partiach skał. Brak użytkowych poziomów stwierdzono w mułowcowo-iłowcowo- piaskowcowych seriach triasu górnego budujących południową część antykliny Lasocina- Mieczyna, południowy fragment antykliny Radoszyc oraz część antykliny Gnieździsk. Łączna powierzchnia występowania utworów niewodonośnych wynosi 12,3 km2, co stanowi 4% powierzchni arkusza. Jednostka 1 aCr II o powierzchni 10 km2. Stanowią ją piaskowce i piaski albu (kreda dolna) i cenomanu (kreda górna). Występuje wąskim pasem wzdłuż zasięgu górnokredowego poziomu wodonośnego niecki nidziańskiej w centralnej części arkusza. Głębokość do zwierciadła wody wynosi najczęściej 5-15 i 15-50 m p.p.t., lokalnie nawet do 60 m p.p.t. Poziom dolnokredowy przeważnie pozbawiony jest izolacji stropowej. Jedynie lokalnie (rejon Krasocina) poziom jest częściowo izolowany pokrywą glin, pyłów i mułków o miąższości do 30 m. Wydajności potencjalne otworów studziennych wynoszą najczęściej 10-30 m3/h i poniżej 10 m3/h, lokalnie są wyższe w przedziale 50-70 m3/h. Przewodność wynosi przeważnie 100-200 m2/24h i poniżej 100 m2/24h, miejscami 200-500 m2/24h. Moduł zasobów dyspozycyjnych przyjęto 126 (przedział 100-200) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się na sąsiednim arkuszu Włoszczowa (812) (z symbolem 5 abCr II) i Nagłowice (849), na którym oznaczona jest 3 aCr II.
Jednostka 2 Q o powierzchni 0,3 km2. bCr II Wyznaczono ją w dolinie rzeki Czarnej Pilczyckiej (północno-zachodnia część arkusza). W jej obrębie piaskowcowy kompleks kredy dolnej i górnej (pełniący rolę głównego) jest przykryty podrzędnym poziomem czwartorzędowym. Warunki hydrogeologiczne jednostki nie są rozpoznane. Wodonośność GPU oszacowano na 30-50 m3/h, przewodność 100-200 m2/24h, moduł zasobów dyspozycyjnych 126 (przedział 100- 200) m3/24h.km2.
20 2 Jednostka 3 aJ3 III o powierzchni 3 km . Stanowią ją wapienie i wapienie margliste kimerydu (górna jura) budujące monoklinę przedborską w północno-zachodnim narożu arkusza. Głębokość występowania zwierciadła wody wynosi 5-15 m p.p.t. i 15-50 m p.p.t. Poziom pozbawiony jest izolacji stropowej. Parametry hydrogeologiczne nie są rozpoznane. Wodonośność GPU oszacowano na 30-50 m3/h, przewodność 100-200 m2/24h, moduł zasobów dyspozycyjnych 255 (przedział 200- 300) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się na sąsiednich arkuszach: Czermno (776), na którym ma symbol 11 aJ3 III (38) i Włoszczowa (812) z symbolem 6 aJ3 III (33).
Jednostka 4 Q o powierzchni 36 km2. baJ3 III Obejmuje główny górnojurajski poziom z nadległym poziomem czwartorzędowym, który posiada podrzędne znaczenie. W obrębie jednostki wodonośne utwory czwartorzędowe nie mają kontaktu hydraulicznego z wodonośnymi wapieniami górnej jury. Jednostka występuje w północno-zachodniej i centralnej części arkusza. Została wydzielona w kopalnej dolinie rzeki Czarnej Mieczyńskiej wpływającej do Czarnej Pilczyckiej. Miąższość wodonośnego czwartorzędu wynosi 10-20 m, a miąższość wodonośnych wapieni górnojurajskich oceniono na 80 m. Głębokość do głównego poziomu wodonośnego wynosi 15-50 m p.p.t., a niekiedy osiąga nawet 60 m. Poziom górnojurajski na ogół jest częściowo izolowany warstwą glin i ilastych osadów zastoiskowych. Poziom czwartorzędowy jest ujęty tylko w jednym otworze studziennym w Stojewsku k. Mieczyna. Wydajność studni wynosiła 5,4 m3/h przy depresji 3,3 m. Parametry hydrogeologiczne obu poziomów nie zostały zbadane. Wodonośność GPU oszacowano na 30-50 m3/h, przewodność 100-200 m2/24h, moduł zasobów dyspozycyjnych 255 (przedział 200-300) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się na przylegającym od północy arkuszu Czermno (776), na którym jest oznaczona
12 .
Jednostka 5 Q o powierzchni 1 km2. ba J1,2 I Wyznaczono ją w kopalnej dolinie Czarnej Pilczyckiej i jej dopływu Czarnej Mieczyńskiej (północno-zachodni skrawek obszaru). Jednostka znajduje się w zachodnim skrzydle antykliny Lasocina-Mieczyna. Obejmuje główny, połączony dolno- i środkowojurajski kompleks poziomów wodonośnych z nadległym poziomem czwartorzędowym o podrzędnym znaczeniu. Poziomy te mają słaby kontakt hydrauliczny. Parametry hydrogeologiczne nie są rozpoznane. Wodonośność GPU oceniono na poniżej 10
21 m3/h, przewodność – poniżej 100 m2/24h, moduł zasobów dyspozycyjnych - 77 (przedział poniżej 100) m3/24h.km2. Jednostka przechodzi na sąsiedni arkusz Czermno (776), na którym ma symbol 14 Q . ba J1,2 I 2 Jednostka 6 a J1,2 I o powierzchni 24 km . Obejmuje połączony kompleks poziomów dolno- i środkowojurajskich w północnej części arkusza. Są to naprzemianległe serie piaskowcowo-mułowcowo-iłowcowe budujące skrzydła antykliny Lasocina-Mieczyna i skrzydła synkliny Mnina. Zwierciadło wody występuje na głębokości przeważnie 15-50 m p.p.t., lokalnie 5-15 m p.p.t., miejscami przekracza 50 m p.p.t. Poziom dolno- i środkowojurajski przeważnie pozbawiony jest izolacji stropowej, a tylko miejscami posiada słabą izolację. Parametry hydrogeologiczne w zachodnim skrzydle antykliny Lasocina-Mieczyna nie są rozpoznane. Przez analogię do jednostki na sąsiednim arkuszu Czermno przyjęto wodonośność GPU – poniżej 10 m3/h, wodoprzewodność – poniżej 100 m2/24h. W skrzydłach synkliny Mnina poziom jest rozpoznany trzema otworami studziennymi. Wydajności potencjalne studni wynoszą od poniżej 10 m3/h do 10-30 m3/h, przewodność warstw wodonośnych poniżej 100 m2/24h, sporadycznie 100-200 m2/24h. Moduł zasobów dyspozycyjnych przyjęto w ilości 77 (przedział poniżej 100) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się na arkuszu Czermno (776), na którym ma symbol 16 a J1,2 I. 2 Jednostka 7 aT3 I o powierzchni 18 km . Reprezentuje główny górnotriasowy poziom użytkowy w północnej części arkusza. Zbiornik wodonośny tworzą piaskowce przeławicone mułowcami i iłowcami górnego triasu, występujące w północnej, osiowej części antykliny Lasocina-Mieczyna i w północnej części antykliny Radoszyc. Głębokość do zwierciadła wody wynosi najczęściej 15-50 m p.p.t. i 5-15 m p.p.t., miejscami przekracza 50 m p.p.t. Poziom przeważnie jest odsłonięty, miejscami izolacja słaba. W granicach antykliny Lasocina-Mieczyna poziom jest zbadany dwoma otworami studziennymi. Wydajności potencjalne otworów studziennych wynoszą 10-30 m3/h, lokalnie 30-50 m3/h, przewodność poniżej 100 m2/24h. W antyklinie Radoszyc GPU nie jest rozpoznany otworami studziennymi. Przez analogię do jednostki na sąsiednim arkuszu, wodonośność GPU oceniono na poniżej 10 m3/h, przewodność - poniżej 100 m2/24h. Moduł zasobów dyspozycyjnych przyjęto w ilości 76 (przedział poniżej 100) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się na przylegającym od północy ark. Czermno (776), gdzie jest oznaczona
9 aT3 I.
22 2 Jednostka 8 abJ3 III o powierzchni 101 km . Stanowi fragment głównego górnojurajskiego poziomu wodonośnego w północno- wschodniej i w centralnej części arkusza. Poziom użytkowy występuje w spękanych i skrasowiałych wapieniach, wapieniach marglistych i marglach oksfordu i kimerydu (jura górna) tworzących monoklinę przedborską oraz część osiową synkliny Mnina. Zwierciadło wody jest często naporowe i zalega na głębokości 15-50 m p.p.t., miejscami powyżej 50 m, a w obniżeniach terenu 5-15 m p.p.t. i poniżej 5 m p.p.t. Na obszarze wododziałowym Pilicy i Nidy oraz wzdłuż grzbietów Pasma Przedborsko-Małogoskiego głębokość do zwierciadła wody sięga 60-80 m p.p.t. Poziom górnojurajski jest tylko częściowo izolowany pokrywą glin i ilastych osadów zastoiskowych. W sieci kopalnych dolin rzecznych - Czarnej Mieczyńskiej i jej dopływów – częściową izolację stanowią osady zastoiskowe o miąższości do 40 m. Na obszarze wododziałowym Pilicy i Nidy poziom jest izolowany glinami i pyłami o miąższości dochodzącej do 80 m. Wodonośne utwory górnej jury wykazują dużą zmienność parametrów hydrogeologicznych. Wyższą wodonośnością (50-70 m3/h i 70-120 m3/h, niekiedy powyżej 120 m3/h) charakteryzują się na ogół wapienie oksfordu, natomiast wodonośność wapieni z wkładkami łupków kimerydu jest niska (10-30 m3/h i poniżej 10 m3/h). Podobnie zróżnicowana jest przewodność warstw wodonośnych. Wysoka przewodność 200-500 m2/24h i 500-1500 m2/24h cechuje wodonośne skały oksfordu, niska 100-200 m2/24h i poniżej 100 m2/24h utwory kimerydu. Moduł zasobów dyspozycyjnych wynosi 255 (przedział 200-300) m3/24h.km2. Jednostka przechodzi na sąsiednie arkusze: Czermno (776), gdzie ma symbol
11 aJ3 III, Piekoszów (814) z symbolem 7 aJ3 III (37) i Nagłowice (849), na którym jest oznaczona 4 aJ3 III. 2 Jednostka 9 aT2 II o powierzchni 1 km . Stanowi niewielki fragment głównego środkowotriasowego poziomu wodonośnego w północno-wschodnim narożu arkusza. Poziom tworzą wapienie z wkładkami margli w antyklinie Radoszyc. Głębokość do zwierciadła wody wynosi 15-50 m p.p.t. Poziom środkowotriasowy charakteryzuje się brakiem izolacji. Parametry hydrogeologiczne nie są rozpoznane. Wodonośność GPU przyjęto 10-30 m3/h, przewodność - poniżej 100 m2/24h, moduł zasobów dyspozycyjnych - 160 (przedział 100-200) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się na sąsiednich arkuszach: Czermno (776), gdzie jest oznaczona 19 aT2 II i Piekoszów
(814), na którym ma symbol 2 aT2 II.
23 2 Jednostka 10 aT1 II o powierzchni 0,3 km . Obejmuje niewielki fragment głównego dolnotriasowego poziomu wodonośnego w północno-wschodnim narożu arkusza. Poziom wodonośny występuje w piaskowcach z wkładkami mułowców i iłowców stanowiących antyklinę Radoszyc. Zbiornik pozbawiony jest izolacji stropowej. Zwierciadło wody występuje na głębokości 15-50 m p.p.t. Poziom nie jest rozpoznany otworami studziennymi. Parametry hydrogeologiczne przyjęto przez analogię do jednostki na przylegającym od wschodu ark. Piekoszów (814), oznaczonej 1 aT1 II: wodonośność 10-30 m3/h, przewodność - poniżej 100 m2/24h, moduł zasobów dyspozycyjnych - 160 (przedział 100-200) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się również w kierunku północnym na arkuszu Czermno (776), na którym ma symbol 18 aT1 II. 2 Jednostka 11 abCr3 II o powierzchni 85 km . Obejmuje główny górnokredowy poziom użytkowy w południowo-zachodniej części arkusza. Stanowi fragment głównego górnokredowego poziomu wodonośnego niecki nidziańskiej. Poziom użytkowy stanowią margle, wapienie margliste i opoki kredy górnej. Zwierciadło wody, najczęściej swobodne lub lekko napięte, występuje na głębokości 5-15 m p.p.t. i 15-50 m p.p.t., lokalnie poniżej 5 m. Poziom górnokredowy przeważnie jest pozbawiony izolacji stropowej, a tylko lokalnie słabo izolowany pokrywą glin zwałowych lub mułowcowo-ilastych osadów zastoiskowych. Wydajności potencjalne otworów studziennych wynoszą najczęściej 10-30 m3/h i 30-50 m3/h. Wyższe są tylko w rejonie Włoszczowy, gdzie wydajności studzien osiągają 50 -70 m3/h, a nawet 70-120 m3/h. W wyniesionych obszarach wododziałowych wydajności są wyraźnie mniejsze - poniżej 10 m3/h. Przewodność hydrauliczna warstw wodonośnych wynosi przeważnie 100-200 m2/24h i 200-500 m2/24h, a w okolicach Włoszczowy 500-1000 m2/24h i powyżej 1500 m2/24h. Miejscami przewodność nie przekracza 100 m2/24h. Moduł zasobów dyspozycyjnych oszacowano na 126 (przedział 100-200) m3/24h.km2. Jednostka ta kontynuuje się na sąsiednich arkuszach
Włoszczowa (812), na którym ma symbol – 3 abCr3 II i Nagłowice (849) z symbolem -
1 abCr3 II. Q Jednostka 12 o powierzchni 34 km2. baCr3 II Obejmuje główny górnokredowy poziom z nadległym poziomem czwartorzędowym o podrzędnym znaczeniu w zachodniej części arkusza. W obrębie tej jednostki wodonośne utwory czwartorzędowe nie mają bezpośredniego kontaktu hydraulicznego z zawodnionymi marglami górnej kredy. Wydzielono ją w dolinach kopalnych Czarnej Pilczyckiej i jej dopływów: Czarnej Strugi z Chotówką i Rybnicy. Miąższość zawodnionych osadów 24 czwartorzędowych wynosi 15-20 m, a wodonośnych utworów górnej kredy 60-65 m. Zwierciadło poziomu górnokredowego występuje na głębokości 15-50 m, nawet do 60 m p.p.t. Poziom jest częściowo izolowany ilastymi osadami zastoiskowymi o miąższości dochodzącej do 25 m. Parametry poziomu czwartorzędowego nie są rozpoznane otworami studziennymi. Wydajności potencjalne otworów ujmujących poziom górnej kredy wynoszą 30-50 m3/h, sporadycznie 70-120 m3/h. Przewodność warstw wodonośnych mieści się w granicach 100-200 m2/24h, lokalnie 500-1000 m2/24h. Moduł zasobów dyspozycyjnych wynosi 126 (przedział 100-200) m3/24h.km2. Jednostka przechodzi na sąsiednie arkusze
Q Włoszczowa (812) z symbolem 7 i 2 aQ-Cr3 II oraz Nagłowice (849), na którym ma baCr3 II symbol 2 .
2 Jednostka 13 aJ3 III o powierzchni 0,1 km . Stanowi niewielki fragment górnojurajskiej synkliny Fanisławic (północno-wschodni skrawek arkusza). Poziom wodonośny występuje w wapieniach górnej jury. Wodonośne wapienie odsłaniają się na powierzchni terenu. Zwierciadło wody występuje na głębokości 15-50 m p.p.t. Parametry hydrogeologiczne przyjęto przez analogię do jednostki na terenie arkusza Piekoszów – wydajność potencjalna 50-70 m3/h, przewodność 200-500 m2/24h, moduł zasobów dyspozycyjnych 210 (przedział 200-300) m3/24h.km2. Jednostka kontynuuje się w kierunku wschodnim na arkuszu Piekoszów (814), gdzie jest oznaczona 6 aJ3 III.
V. JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH Jakość wód podziemnych oceniono na podstawie klasyfikacji podanej w zał. nr 1 do pisma Głównego Koordynatora MhP z dnia 3.08.2001 r. i późniejszych wyjaśnień. Na mapie wydziela się następujące klasy jakości: Klasa I – wody o bardzo dobrej jakości – wody, które bez uzdatniania spełniają warunki stawiane wodzie do picia i na potrzeby gospodarcze zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 4.09.2000 r. (40); Klasa IIa – wody o dobrej jakości – wody wymagające prostego uzdatniania ze względu na nieznaczne przekroczenie dopuszczalnej w Rozporządzeniu MZ wartości nie więcej niż dwu z następujących wskaźników jakości: Fe, Mn, barwa, mętność i odczyn 3 3 3 (0,2 25 15 Wskaźnik jakości Dopuszczalne stężenie [mg/dm3] Arsen 0,1 – 0,15 Azotany (NO3) 50 - 250 Azotyny (NO2) 0,1 – 0,3 Chrom Cr+6 0,05 – 0,1 Fluor 1,5 – 2,0 Glin 0,2 – 0,3 Kadm do 0,005 Miedź 1,0 – 2,0 Nikiel do 0,1 Ołów 0,01 – 0,05 Przy ocenie jakości wód podziemnych wykorzystano głównie wyniki analiz fizyczno- chemicznych wykonanych w 2001 r. dla opracowania mapy hydrogeologicznej. Próbki zostały pobrane z 13 reprezentatywnych studni wierconych, przeważnie ujęć wody dla potrzeb komunalnych i 3 źródeł (łącznie 16 punktów). Wykonawcą analiz było Centralne Laboratorium Chemiczne PIG w Warszawie. Uwzględniono również wyniki archiwalnych analiz wód podziemnych wykonanych w latach 1962-2000 na etapie próbnych lub kolejnych pompowań otworów studziennych. Wykonawcą analiz były laboratoria WSSE i WIOŚ. Podstawę oceny jakości wód podziemnych stanowiły dopuszczalne zawartości poszczególnych składników dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze podane 26 w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. (40) i opracowane w dostosowaniu do niego uzupełnienie Instrukcji MhP. Analiza przekroczeń dopuszczalnych wartości poszczególnych własności i składników chemicznych wody oraz związana z tym konieczność i stopień skomplikowania przy jej uzdatnianiu pozwoliły na ocenę jakości wód podziemnych głównych poziomów użytkowych. Wybrane składniki chemiczne wód podziemnych zostały objęte analizą statystyczną. Wyniki obliczeń zestawiono w tabelach (ryc. 3, 5) i zilustrowano w formie wykresów częstości skumulowanej i histogramów słupkowych rozkładu liczebności (ryc. 4, 6). Podstawowe wartości statystyczne obliczono dla poziomu górnokredowego i górno- jurajskiego. Dla określenia zakresu tła hydrochemicznego (20-80% częstości skumulowanej) wykorzystano wyniki 28 analiz wód z poziomu górnokredowego. Wartości tła hydrochemicznego wód poziomu górnojurajskiego nie zostały wyznaczone ze względu na małą liczbę analiz (17) tych wód. Opracowaniem statystycznym objęto: suchą pozostałość, zasadowość, chlorki, siarczany, azotany, amoniak, żelazo i mangan w badanych wodach. Ryc. 3. Podstawowe parametry statystyczne wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnokredowego Oznacze- sucha zasado- chlorki siarczany N(NO3) N(NH4) żelazo mangan nie pozost. wość [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mval/dm3] ilość analiz 19 27 27 21 27 28 28 21 minimum 200 0.5 0.1 0.1 0.1 0.01 0.01 0.01 śr. artm. 290 3.8 9.2 14.3 3.2 0.28 0.34 0.03 maksimum 457 5.7 22.0 36.2 11.2 6.00 5.00 0.22 rozstęp 259 5.2 21.9 36.1 11.1 5.99 4.99 0.21 odch.st. 73.9 1.12 5.77 9.6 2.9 1.13 0.95 0.05 wsp. zmienności 25% 30% 63% 67% 91% 401% 278% 162% tło 200-400 2.5-5.0 4-14 5-25 0.1-5.0 0.01-0.11 0.05-0.5 0.01-0.05 27 Ryc. 4. Wykresy częstości skumulowanej i histogramy wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnokredowego 100 8 90 % 80 a 6 n a 70 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 4 u e z k s c 40 i l ć ś o t 30 s ę 2 z 20 c 10 0 0 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 mg/dm3 Sucha pozostałość (n=19) mg/dm3 100 10 90 % 80 8 a n a 70 w ć o ś l 60 6 o u n m 50 b u e z k s c 40 i 4 l ć ś o t 30 s ę z 20 2 c 10 0 0 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 mval/dm3 zasadowość (n=27) mval/dm3 100 6 90 % 80 a n a 70 4 w ć o ś l 60 o u n m 50 b u e z k s c 40 i l ć ś 2 o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 mg/dm3 chlorki (n=27) mg/dm3 100 6 90 % 80 a n a 70 4 w ć o ś l 60 o u n m 50 b u e z k s c 40 i l ć ś 2 o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 0 5 10 15 20 25 30 35 40 mg/dm3 siarczany (n=21) mg/dm3 28 100 8 90 % 80 a 6 n a 70 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 4 u e z k s c 40 i l ć ś o t 30 s ę 2 z 20 c 10 0 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 mg/dm3 azot azotanowy (n=27) mg/dm3 100 12 90 10 % 80 a n a 70 8 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 6 u e k z s c 40 i l ć ś 4 o t 30 s ę z 20 c 2 10 0 0 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 6.00 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 6.00 mg/dm3 azot amonowy (n=28) mg/dm3 100 16 90 % 80 a 12 n a 70 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 8 u e z k s c 40 i l ć ś o t 30 s ę 4 z 20 c 10 0 0 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 5.0 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 5.0 mg/dm3 żelazo (n=28) mg/dm3 100 16 90 % 80 a 12 n a 70 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 8 u e z k s c 40 i l ć ś o t 30 s ę 4 z 20 c 10 0 0 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 0.25 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 0.25 mg/dm3 mangan (n=21) mg/dm3 29 Ryc. 5. Podstawowe parametry statystyczne wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnojurajskiego Oznacze- sucha zasado- chlorki siarczany N(NO3) N(NH4) żelazo mangan nie pozost. wość [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mval/dm3] ilość analiz 16 15 17 16 17 17 17 15 minimum 150 2.0 2.0 10.2 0.1 0.01 0.01 0.01 śr. artm. 322 3.9 11.9 26.6 4.02 0.07 0.54 0.043 maksimum 558 6.1 30.0 64.8 8.4 0.60 4.00 0.21 rozstęp 409 4.1 28.0 54.6 8.3 0.59 3.99 0.2 odch.st. 108 1.27 6.39 15.2 3.12 0.14 1.10 0.066 współ. zmienności 34% 32% 54% 57% 78% 203% 203% 152% 30 Ryc. 6. Wykresy częstości skumulowanej i histogramy wybranych własności i składników chemicznych wód podziemnych poziomu górnojurajskiego 100 6 90 % 80 a n a 70 4 w ć o ś l 60 o u n m 50 b u e k z s c 40 i l ć ś 2 o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 550 600 mg/dm3 Sucha pozostałość (n=16) mg/dm3 100 4 90 % 80 a n a 70 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 2 u e z k s c 40 i l ć ś o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 6.5 0.0 0.5 1.0 1.5 2.0 2.5 3.0 3.5 4.0 4.5 5.0 5.5 6.0 6.5 mval/dm3 zasadowość (n=15) mval/dm3 100 6 90 % 80 a n a 70 w 4 ć o ś l 60 o u n m 50 b u e k z s c 40 i l ć ś 2 o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0 4 8 12 16 20 24 28 32 0 4 8 12 16 20 24 28 32 mg/dm3 chlorki (n=17) mg/dm3 100 4 90 % 80 a n a 70 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 2 u e z k s c 40 i l ć ś o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 mg/dm3 siarczany (n=16) mg/dm3 31 100 6 90 % 80 a n a 70 4 w ć o ś l 60 o u n m 50 b u e z k s c 40 i l ć ś 2 o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 mg/dm3 azot azotanowy (n=17) mg/dm3 100 8 90 % 80 a 6 n a 70 w ć o ś l 60 o u n m 50 b 4 u e k z s c 40 i l ć ś o t 30 s ę 2 z 20 c 10 0 0 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.60 0.00 0.01 0.02 0.03 0.04 0.60 mg/dm3 azot amonowy (n=17) mg/dm3 100 6 90 % 80 a n a 70 4 w ć o ś l 60 o u n m 50 b u e z k s c 40 i l ć ś 2 o t 30 s ę z 20 c 10 0 0 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 4 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 4 mg/dm3 żelazo (n=17) mg/dm3 100 10 90 % 80 8 a n a 70 w ć o ś l 60 6 o u n m 50 b u e z k s c 40 i 4 l ć ś o t 30 s ę z 20 2 c 10 0 0 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 0.21 0.00 0.02 0.04 0.06 0.08 0.10 0.21 mg/dm3 mangan (n=15) mg/dm3 32 Wody głównego użytkowego poziomu w utworach górnokredowych charakteryzują się mineralizacją, wyrażoną suchą pozostałością, rzędu 200-460 mg/dm3, przeważnie (tło) 200-400 mg/dm3. Zawartości chlorków w wodach wynoszą najczęściej 4-14 mg/dm3, siarczanów 5-25 mg/dm3. W żadnym z opróbowanych punktów zawartości chlorków i siarczanów nie przekroczyły wartości dopuszczalnych dla wód pitnych. Wody w utworach górnokredowych rzadko (w kilku punktach) zawierają podwyższone zawartości żelaza (maksymalnie do 5 mg/dm3 – studnia nr 19) lub manganu (maksymalnie do 0,25 mg/dm3 – studnia nr 32). Ponadnormatywne zawartości żelaza i manganu są najprawdopodobniej geogenicznego pochodzenia. Wody poziomu górnokredowego na przeważającej części obszaru arkusza zakwalifikowano jako wody o bardzo dobrej jakości (klasa I). Jedynie lokalnie są to wody o dobrej jakości (klasa IIa), w których stwierdzono nieznaczne przekroczenia niektórych wskaźników (żelaza, manganu lub pH) oraz wody o średniej jakości (klasa IIb), gdzie przekroczenia żelaza lub manganu są znacznie wyższe. W dwóch 3 studniach stwierdzono ponadnormowe zawartości amoniaku (w ilości 6,0 mg/dm N-NH4 – 3 studnia nr 7) i azotynów (maksymalnie do 0,04 mg/dm N-NO2 – studnia nr 114). Obecność związków azotu w tych wodach uwarunkowana jest zanieczyszczeniem antropogenicznym. Jakość tych wód oceniono jako niską (klasa III). Jakość wody poziomu górnokredowego z ujęcia komunalnego w Krasocinie (studnia nr 21) stanowiła przedmiot szczegółowych badań hydrochemicznych (1). W studni wierconej stwierdzono niski odczyn pH (poniżej 6,5) oraz znaczne podwyższenie zawartości azotanów (bliskie dopuszczalnej wartości dla wód pitnych). Według autorów ekspertyzy jakość wody w tej studni może być uwarunkowana kilkoma czynnikami. Niskie wartości pH mogą być spowodowane dopływem kwaśnych wód z pobliskiego torfowiska. Podwyższone zawartości azotanów mogą być efektem nieprawidłowego zagospodarowania najbliższego otoczenia studni (ferma hodowlana, wylewanie odpadów płynnych, składowisko nawozów sztucznych – obiekty obecnie nieczynne). Wody głównego użytkowego poziomu w utworach górnojurajskich mają mineralizację rzędu 150-560 mg/dm3, przeważnie 200-450 mg/dm3. Zawartości chlorków i siarczanów nie przekraczają wartości określonych normą dla wód pitnych. Wody te czasami zawierają podwyższone zawartości żelaza (do 4 mg/dm3 – studnia nr 13) lub manganu (do 0,21 mg/dm3 – studnia nr 109), prawdopodobnie geogenicznego pochodzenia. Wody poziomu górnojurajskiego są na ogół bardzo dobrej jakości (klasa I). Tylko lokalnie zakwalifikowano je jako dobre (klasa IIa) z uwagi na niewielkie przekroczenia zawartości żelaza oraz wody 33 średniej jakości (klasa IIb), w których stwierdzono znaczące przekroczenia żelaza lub manganu. Zanieczyszczenie antropogeniczne wyrażone ponadnormową zawartością azotynów 3 (0,038 mg/dm N-NO2) stwierdzono tylko w wodzie z jednej studni nr 38 w Skorkowie. Jej jakość oceniono jako niską (klasa III). Z analizy tła hydrochemicznego wybranych składników chemicznych wód podziemnych wynika kilka wniosków: wody poziomu górnokredowego i górnojurajskiego mają podobną mineralizację (wyrażoną suchą pozostałością); zawartości chlorków i siarczanów w wodach obydwu poziomów są również bardzo podobne; tło żelaza w poziomie górnokredowym jest wyższe niż w poziomie górnojurajskim; podobne są zawartości składników świadczących o zanieczyszczeniu antropogenicznym: N-NH4, N-NO3. Wody o bardzo dobrej jakości (klasa I), które bez uzdatniania spełniają warunki wymagane dla wód do picia i na potrzeby gospodarcze, występują na ogół w górno- i dolnokredowym, górnojurajskim i triasowych (górno- środkowo- i dolnotriasowym) Q głównych poziomach użytkowych. Są to jednostki: 11 abCr3 II, 12 , 1 aCr II, baCr3 II Q Q 2 , 3 aJ3 III, 4 , 8 abJ3 III, 13 aJ3 III, 7 aT3 I, 9 aT2 II, 10 aT1 II. bCr II baJ3 III Wody o dobrej jakości (klasa IIa) występują tylko lokalnie w obrębie głównych poziomów użytkowych. Spotyka się je miejscami w poziomie górno- i dolnokredowym, górnojurajskim, środkowo- i dolnojurajskim. Wody o dobrej jakości zawierają nieznaczne przekroczenia, określonych w Rozporządzeniu MZ (40), jednego lub dwu następujących wskaźników: żelaza (w ilości poniżej 2,0 mgFe/dm3), manganu (do 0,1 mgMn/dm3) lub odczyn pH poniżej 6,5. Wody o średniej jakości (klasa IIb), wymagające uzdatniania, są charakterystyczne dla środkowo- i dolnojurajskiego głównego poziomu użytkowego. Występują one w obrębie Q jednostek: 5 i 6 a J1,2 I. Wody te zawierają znacznie podwyższone wartości manganu ba J1,2 I (do 0,5 mgMn/dm3) i mają odczyn pH poniżej 6,5. Ustalenie genezy niskiego pH wody w piaskowcowo-iłowcowych seriach jury środkowej i dolnej jest niejednoznaczne. Jedną z przyczyn jest niewątpliwie postępujące zakwaszenie środowiska gruntowo-wodnego 34 w efekcie infiltracji opadów atmosferycznych - „kwaśnych deszczy”, pochłaniających z atmosfery zanieczyszczające ją gazy. Wody o niskiej wartości pH mogą być również geogenicznego pochodzenia. Potwierdziły to badania hydrochemiczne piaszczystych serii liasowych (dolna jura) w północnym obrzeżeniu mezozoicznym Gór Świętokrzyskich prowadzone w latach 60. XX wieku (48). Wody o średniej jakości spotyka się też miejscami w górnokredowym, sporadycznie górnojurajskim i górnotriasowym poziomie użytkowym. Obniżenie jakości tych wód spowodowane jest podwyższoną zawartością żelaza lub manganu. Wody o złej jakości (klasa III) wymagające skomplikowanego uzdatniania spotykane są tylko lokalnie w obszarach o zwartej zabudowie wiejskiej, usytuowanej w miejscach pozbawionych naturalnej izolacji poziomu użytkowego. Pogorszenie jakości wody wywołane jest obecnością azotynów lub amoniaku antropogenicznego pochodzenia. VI. ZAGROŻENIE I OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH Stopień zagrożenia jakości wód podziemnych określono na podstawie oceny izolacji stropowej głównych użytkowych poziomów wodonośnych i stanu zagospodarowania powierzchni terenu, szczególnie w zakresie obecności i charakteru ognisk zanieczyszczeń, legislacyjnej ochrony obszaru oraz intensywności eksploatacji wód podziemnych. Informacje dotyczące obiektów stanowiących potencjalne zagrożenie dla jakości wód zebrano z różnych opracowań: m. in. opracowań sozologicznych (9, 28, 30, 31, 32, 37, 44), dokumentacji GZWP (29, 53), projektów stref ochronnych ujęć (4, 19, 54) i inwentaryzacji złóż kopalin gmin (2, 41). Informacje te zweryfikowano i uaktualniono w trakcie wywiadów terenowych. Ze względu na charakter zagospodarowania terenu główne zagrożenie dla jakości wód podziemnych stanowi głównie działalność rolnicza (nawozy sztuczne, środki ochrony roślin, przemysłowa produkcja hodowlana trzody chlewnej i drobiu). Zanieczyszczenia powodowane przez rolnictwo zaznaczają się szczególnie na zmeliorowanych terenach nadrzecznych, w dolinach dopływów rzeki Czarnej Pilczyckiej. Dodatkowym zagrożeniem dla jakości wód podziemnych jest nieprawidłowa gospodarka wodno-ściekowa. Problem ten zaostrza się w związku z uruchamianiem nowych wodociągów wiejskich bez jednoczesnej budowy kanalizacji sanitarnej i skutecznych oczyszczalni ścieków. Niewielkie zakłady usługowo-produkcyjne, działające na tym terenie, są obiektami o małej uciążliwości dla środowiska przyrodniczego. Jednym z większych zakładów produkcyjnych, bazującym na miejscowych surowcach skalnych, jest „Lhoist Bukowa” (dawne Zakłady Przemysłu Wapienniczego) w Bukowej. Negatywnym skutkiem 35 oddziaływania zakładu na środowisko jest przede wszystkim zanieczyszczenie pyłowe i gazowe powietrza atmosferycznego. W ostatnich latach nastąpiło jednak znaczne obniżenie wielkości emisji pyłów i gazów przemysłowych, co jest efektem coraz powszechniejszego stosowania proekologicznych paliw, doskonalenia i wprowadzania nowych energooszczędnych technologii oraz wyposażania obiektów w wysokosprawne urządzenia do redukcji zanieczyszczeń. Eksploatacja surowca wymaga odwadniania złoża. Kopalnia w Bukowej zajmuje obszar około 40 ha i jest eksploatowana trzema poziomami. Na trzecim poziomie wydobywczym wyrobisko jest odwadniane w ilości około 135 m3/h (1). Drugim obiektem przemysłowym, o stosunkowo małej uciążliwości dla środowiska, jest Zakład Produkcji Silikatów „Ludynia”, w którym jest wytwarzana cegła wapienno-piaskowa. Kilka małych zakładów przemysłowych znajduje się też we wschodniej części miasta Włoszczowa. Potencjalne ogniska zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych (tabela 4) na obszarze arkusza stanowią; zrzuty ścieków komunalnych, przemysłowych i kopalnianych. Zarejestrowano 3 obiekty, które odprowadzają ścieki do wód powierzchniowych; emitory pyłów i gazów przemysłowych. Największym obiektem są zakłady „Lhoist Bukowa” w Bukowej; magazyny i punkty dystrybucji paliw płynnych. Zarejestrowano 11 obiektów ze stacją paliw; niezorganizowane wysypisko i wylewisko odpadów komunalnych; fermy hodowlane. Charakter zagospodarowania powierzchni terenu oraz mała odporność na zanieczyszczenie warstw wodonośnych decydują o znacznym stopniu zagrożenia jakości wód podziemnych. Obszar przemysłowy zakładów „Lhoist Bukowa” i kopalnia, obszar miejsko- przemysłowy Włoszczowy oraz tereny zwartej zabudowy wiejskiej Krasocina i Oleszna uznano za obszary o wysokim stopniu zagrożenia jakości wód podziemnych (w granicach jednostek: 11 abCr3 II, 1 aCr II i 8 abJ3 III). Skały kredowe i górnej jury stanowiące główny poziom użytkowy odsłaniają się na powierzchni terenu lub znajdują się pod niewielkim nadkładem osadów słaboprzepuszczalnych. Ich odporność na zanieczyszczenie jest niska. Ze względu na szczelinowy charakter zbiorników wód podziemnych, brak izolacji i obecność potencjalnych ognisk zanieczyszczeń istnieje możliwość szybkiej migracji zanieczyszczeń z powierzchni terenu do użytkowych poziomów wodonośnych. 36 Przeważające tereny występowania głównych użytkowych poziomów wodonośnych uznano za obszary o średnim stopniu zagrożenia jakości wód podziemnych. Zakwalifikowano do tej grupy obszary, na których skały przedczwartorzędowe odsłaniają się na powierzchni terenu lub przykryte są osadami słaboprzepuszczalnymi o miąższości mniejszej od 15 m. Są to obszary o ograniczonej dostępności, prawnie chronione (parki krajobrazowe, obszary chronionego krajobrazu, kompleksy leśne, strefy ochronne ujęć wód podziemnych), na których nie występują ogniska zanieczyszczeń. Do tej grupy zakwalifikowano również obszary o średniej odporności poziomu głównego (przy miąższości osadów słaboprzepuszczalnych rzędu 15-30 m) z pojedynczymi obiektami o niewielkiej uciążliwości dla środowiska. Tereny występowania zwartej pokrywy półprzepuszczalnych osadów zastoiskowych w dolinach kopalnych rzek (o miąższości 15-40 m) lub pokryte glinami, na których nie ma zlokalizowanych ognisk zanieczyszczeń uznano za obszary o niskim stopniu zagrożenia jakości wód podziemnych. Obszary takie występują m. in. w granicach jednostek: 4 Q , baJ3 III Q Q 2 , 12 i 8 abJ3 III. bCr II baCr3 II W obrębie arkusza Oleszno znajduje się południowo-wschodni fragment górnokredowego głównego zbiornika wód podziemnych GZWP nr 408 Niecka miechowska (NW) i północno-zachodnia część GZWP nr 409 Niecka miechowska (SE). Granicę pomiędzy dwiema częściami zbiornika stanowi dział wód podziemnych wyznaczony w dokumentacjach hydrogeologicznych (29, 53). Przebieg granic, nieco inny niż określony wstępnie przez A.S. Kleczkowskiego – red. (17), został uściślony głównie w oparciu o kryteria hydrodynamiczne i hydrauliczne (ryc. 1). W dokumentacjach hydrogeologicznych ustalono granice zbiornika, scharakteryzowano warunki występowania wód podziemnych, ich jakość i stopień zagrożenia, oceniono parametry hydrogeologiczne utworów wodonośnych, określono warunki krążenia oraz oszacowano zasoby odnawialne i dyspozycyjne. W granicach GZWP wyznaczono obszary ochronne, które powinny być uwzględniane w planach zagospodarowania przestrzennego. Dla poszczególnych obiektów i wydzielonych obszarów ochronnych przedstawiono propozycje czynnej i biernej ochrony jakości wód podziemnych. Wyznaczone obszary ochronne nie zostały jednak dotychczas ustanowione. Niektóre z ujęć wód podziemnych mają wyznaczone strefy ochronne. Decyzją Wojewody Kieleckiego jest ustanowiony teren zewnętrzny strefy ochrony pośredniej ujęcia 37 dla potrzeb zakładu „Lhoist Bukowa” w Bukowej, wyznaczony na podstawie opracowania projektowego (19). W granicach arkusza znajduje się także fragment strefy ochronnej ustanowionej dla ujęcia komunalnego Małogoszcza w Leśnicy (54). Studnie ujęcia są zlokalizowane na sąsiednim arkuszu Nagłowice. VII. LITERATURA I WYKORZYSTANE MATERIAŁY ARCHIWALNE 1. Baran S., Biskupska B., Cholewińska M., Jęczalik M., 2001 – Ocena efektywności pracy ujęć komunalnych wód podziemnych z utworów górnokredowych w Krasocinie i Czostkowie, gm. Krasocin, województwo świętokrzyskie. Arch. Urz. Gminy Krasocin. 2. Barcicki M., Kurkowski S., 1995 - Inwentaryzacja złóż kopalin i ujęć wód podziemnych z uwzględnieniem ochrony środowiska w gminie Krasocin, woj. kieleckie. Arch. Świętok. Urzędu Wojew. Kielce. 3. Bierkowska M., Dobkowska A., Figiel Z., Kapuściński J., Pęczkowska B., Szadkowska M., Kuśmierz A., 1997 - Identyfikacja stanu i problemów gospodarki wodnej w zlewni rzeki Pilicy. Arch. Przeds. Geol. Warszawa Zakład Łódź. 4. Biskupska B., Kaczorowski Z., 1998 - Projekt stref ochronnych dla komunalnych ujęć wód podziemnych z utworów kredy górnej na terenie miasta i gminy Włoszczowa. Arch. Exbud - Hydrogeotechnika Sp. z o.o. Kielce. 5. Bujnowski W., Woiński J., 1990 - Interpretacja geofizyczno-geologiczna pół- szczegółowych pomiarów grawimetrycznych w niecce miechowskiej i na obszarach przyległych. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 6. Czarnecka H. (red. nauk.), 1980 - Podział hydrograficzny Polski. Część II. Mapa 1:200 000. IMiGW Warszawa. 7. Czarnecka H. (red. nauk.), 1983 - Podział hydrograficzny Polski. Część I. Zestawienia liczbowo-opisowe. IMiGW Warszawa. 8. Dziura A., Wachowicz Z., 1981 - Dokumentacja badań geofizycznych dla opracowania Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski w skali 1:50 000 Arkusz Oleszno. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 9. Giełżecka D., Kowalik J., Nicpoń W., 1995 - Kompleksowa analiza ognisk i rodzaju zanieczyszczeń wód powierzchniowych i podziemnych w zlewni Nidy. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 10. Ginalska-Prokop W. i inni, 1990 - Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód 38 podziemnych województwa kieleckiego. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 11. Inspekcja Ochrony Środowiska - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Kielcach, Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Świętokrzyskiego Urzędu Wojewódzkiego w Kielcach, 2001 - Stan środowiska w województwie święto- krzyskim w roku 2000. Raport. Biblioteka Monitoringu Środowiska Kielce. 12. Instrukcja opracowania i komputerowej edycji Mapy Hydrogeologicznej Polski w skali 1:50 000, 1999. Min. OŚZNiL, NFOŚiGW - Państw. Inst. Geol. Warszawa. 13. Jurkiewicz H., 1975 - Budowa geologiczna podłoża mezozoiku centralnej części niecki miechowskiej. Inst. Geol. Biul. 283. Z badań geologicznych regionu świętokrzyskiego. Tom XI. Wyd. Geol. Warszawa. 14. Jurkiewicz H. (red. nauk.), 1990 - Profile głębokich otworów wiertniczych Państwowego Instytutu Geologicznego. Zeszyt 70. Włoszczowa - IG 1. Wyd. Geol. Warszawa. 15. Jurkiewicz H., Łabęcki J., Woiński J., 1969 - Badania struktur mezo-paleozoicznych w zachodnim obrzeżeniu Gór Świętokrzyskich. Wiercenie Łopuszno IG - 1. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 16. Jurkiewicz H., Maszońska D., Szczerba A., 1972 - Niecka miechowska (centralna część niecki Nidy). Kompleksowa analiza materiałów geofizyczno-geologicznych serii osadowej. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 17. Kleczkowski A.S. (red.), 1990 - Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000. IHiGI AGH Kraków. 18. Kondracki J., 1998 - Geografia regionalna Polski. Wyd. Naukowe PWN Warszawa. 19. Koziełło M., 1996 - Projekt stref ochronnych ujęcia wód podziemnych eksploatowanego dla potrzeb ZPW „Bukowa” w Bukowej. Arch. Lhoist Bukowa Sp. z o.o. Bukowa. 20. Kupczyk E., Biernat T., Ciupa T., Kasprzyk A., Suligowski R., 1994 - Zasoby wodne dorzecza Nidy. WSP Kielce. 21. Kwapisz B., Mądry S., 1999 - Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1:50 000 arkusz Oleszno (813). Centr. Arch. Geol. Warszawa. 22. Lech R., Łukaczyńska B., Łukaczyński I., Barańska D., 1995 - Projekt prac geologicznych dla udokumentowania zbiornika wód podziemnych niecka miechowska NW (GZWP 408). Centr. Arch. Geol. Warszawa. 39 23. Lisowski K., Wasiak J., 1990 - Dokumentacja interpretacji geofizyczno-geologicznej półszczegółowych pomiarów grawimetrycznych w niecce miechowskiej i na obszarach przyległych. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 24. Lisowski K., Wasiak J., Welsz L., 1989 - Dokumentacja półszczegółowych badań grawimetrycznych w niecce miechowskiej i na obszarach przyległych 1987-1989. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 25. Maszoński E., 1983 – Mapa Hydrogeologiczna Polski 1: 200 000, arkusz Kielce. Wyd. Geol. Warszawa. 26. Maszoński E., 1984 – Objaśnienia do Mapy Hydrogeologicznej Polski 1: 200 000, arkusz Kielce. Wyd. Geol. Warszawa. 27. Maszoński E., Żak Cz., 1970 - Dokumentacja hydrogeologiczna zasobów wód podziemnych z utworów czwartorzędowych, trzeciorzędowych, kredowych i jurajskich regionu Niecki Nidziańskiej oraz czwartorzędowych i trzeciorzędowych wycinka Zapadliska Przedkarpackiego. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 28. Mikuła E., Wójcik G., 1993 - Ocena stanu zanieczyszczeń i zagrożeń wód podziemnych oraz projekt regionalnej sieci monitoringu jakości wód podziemnych na obszarze woj. piotrkowskiego. Arch. Przeds. Geol. Warszawa Zakład Łódź. 29. Musiał T., Łukaczyński I., Kropornicki Z., Lech R., Cedro A., Zieliński W., 1999 – Dokumentacja hydrogeologiczna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) – nr 408 Niecka Miechowska (część NW). Arch. Świętok. Urzędu Wojew. Kielce. 30. Nowak K., Pobratyn A., 1994 - Sprawozdanie z prac terenowych wykonanych dla rozpoznania źródeł (ognisk) i rodzaju zanieczyszczeń stwarzających potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych i powierzchniowych w Zlewni Górnej Pilicy (gm. Krasocin) województwo – Kielce. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 31. Nowak K., Prażak B., 1993 – Sprawozdanie z prac terenowych wykonanych dla rozpoznania źródeł (ognisk) i rodzaju zanieczyszczeń stwarzających potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych i powierzchniowych w Zlewni Górnej Pilicy (gm. Słupia Konecka) województwo – Kielce. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 32. Nowak K., Prażak B., 1994 – Sprawozdanie z prac terenowych wykonanych dla rozpoznania źródeł (ognisk) i rodzaju zanieczyszczeń stwarzających potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych i powierzchniowych w Zlewni Górnej Pilicy (na części obszaru gm. Łopuszno) województwo – Kielce. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 33. Pacholewski A., Brodziński I., 2002 - Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 40 arkusz Włoszczowa (812). Arch. Państw. Inst. Geol. Sosnowiec. 34. Paczyński B. (red. nauk.), 1993 - Atlas Hydrogeologiczny Polski 1:500 000. Część I. Systemy zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol. Warszawa. 35. Paczyński B. (red. nauk.), 1995 - Atlas Hydrogeologiczny Polski 1:500 000. Część II. Zasoby, jakość i ochrona zwykłych wód podziemnych. Państw. Inst. Geol. Warszawa. 36. Paczyński B., Macioszczyk T., Kazimierski B., Mitręga J., 1996 - Ustalanie dyspozycyjnych zasobów wód podziemnych. Poradnik metodyczny. Min. OŚZNiL Komisja Dokumentacji Hydrogeologicznych Warszawa. 37. Prażak B., Nowak K., 1994 – Sprawozdanie z prac terenowych wykonanych dla rozpoznania źródeł (ognisk) i rodzaju zanieczyszczeń stwarzających potencjalne zagrożenie dla wód podziemnych i powierzchniowych w Zlewni Górnej Pilicy (gm. Włoszczowa) województwo – Kielce. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 38. Prażak J., 1997 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Piekoszów (814). Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 39. Prażak J., Paciura W., 2002 – Mapa hydrogeologiczna Polski w skali 1:50 000 arkusz Czermno (776). Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 40. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 września 2000 r. w sprawie warunków, jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, woda w kąpieliskach, oraz zasad sprawowania kontroli jakości wody przez organy Inspekcji Sanitarnej. Dz. U. Nr 82, poz. 937 z 4 października 2000 r. 41. Rubinowski Z., Gągol J., Nowak M., Ślusarek W., 1996 – Inwentaryzacja złóż kopalin i ujęć wód podziemnych z uwzględnieniem ochrony środowiska w mieście i gminie Włoszczowa, woj. kieleckie. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 42. Rubinowski Z. (red.), 1995 - Wielkoprzestrzenny System Obszarów Chronionych w województwie kieleckim. Dokumentacja dla utworzenia Obszarów Chronionego Krajobrazu (OChK) w województwie kieleckim. Arch. Kielec. Towarzystwa Nauk. 43. Skrzypczyk L., 2001 – Mapa Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (wg stanu CAG z dnia 30.09.2001) opracowana na podstawie Kleczkowski A.S. (red.), 1990 – Mapa obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000. Arch. Państw. Inst. Geol. Warszawa. 44. Sokolińska Z., 2000 - Analiza stanu i charakteru odpadów poeksploatacyjnych i przemysłowych oraz określenie stopnia ich uciążliwości dla środowiska naturalnego w województwie świętokrzyskim. Arch. Przeds. Geol. Kielce. 41 45. Strzemski M., 1965 - Regiony litologiczno-glebotwórcze województwa kieleckiego. [W:] Roczniki Gleboznawcze. Tom XV. Dodatek. PWN Warszawa. 46. Szajn J., 1983 - Szczegółowa Mapa Geologiczna Polski 1:50 000, arkusz Oleszno (813). Wyd. Geol. Warszawa. 47. Szajn J., 1984 - Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Oleszno (813). Wyd. Geol. Warszawa. 48. Szpakiewicz M., 1973 – Wody podziemne w utworach liasu północnego obrzeżenia Gór Świętokrzyskich, na obszarze przyległym do doliny Kamiennej. [W:] Z badań hydrogeologicznych w Polsce. Tom III. Inst. Geol. Biul. 277. Wyd. Geol. Warszawa. 49. Wiszniewski W. (red. nauk.), 1973 - Atlas klimatyczny Polski. PPWK Warszawa. 50. Woś A., 1999 - Klimat Polski. Wyd. Naukowe PWN Warszawa. 51. Wójcik G., Kłoda K., 1988 - Dokumentacja hydrogeologiczna woj. piotrkowskiego z ustaleniem zasobów wód podziemnych w dorzeczu Warty i Pilicy z systemu kenozoicznego i mezozoicznego w/g stanu na dzień: 30.09.1986 r. Centr. Arch. Geol. Warszawa. 52. Wróblewski T. (red.), 1995 – Atlas geologiczno-sozologiczny zachodniej części Gór Świętokrzyskich (obszar przedborsko-małogoski) w skali 1:50 000. Arch. Państw. Inst. Geol. Kielce. 53. Zieliński W., Śliwka R., Dziedzic P., Garecki J., Górka J., Kruk L., Skąpski K., 1998 - Dokumentacja hydrogeologiczna Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) - nr 409 Niecka Miechowska (część SE). Arch. Świętok. Urzędu Wojew. Kielce. 54. Żebrowska E., 1997 - Projekt stref ochronnych ujęcia wód podziemnych z utworów kredy górnej w Leśnicy dla wodociągu w Małogoszczu. Arch. Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Małogoszcz w Zakruczu. 42 Załąc PAŃS INSTYTUT GEOLOGICZNY MAPA GŁĘBOKOŚ� GŁÓWNEGO POZI� Oprac Gertruda Herman (Państwowy I ( M - 34 - 41- A ) 813 - OLESZNO 44 44 44 31 30 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 20� 20� 51� 1,2 51� J 1 T 3 T 56 5-15 T 52 J 2 5-15 3 3 56 T 52 J 1,2 15-50 3 J T 1,2 51 51 J 5-15 3 3 3 15-50 J J J 50 1,2 50 Cr 15-50 5-15 3 49 49 15-50 15-50 Cr 5-15 5-15 48 5-15 48 50-100 15-50 <5 J 3 5-15 47 47 15-50 3 15-50 3 J T T 3 15-50 46 46 50-100 15-50 50-100 J J 3 1,2 4545 <5 50-100 Cr 5-15 5-15 5-15 15-50 15-50 15-50 44 44 3 J 15-50 5-15 <5 43 43 Cr 3 15-50 5-15 3 15-50 J 5-15 15-50 42 42 50-100 41 41 15-50 5-15 50-100 3 50-100 J 40 40 J 3 39 39 50-100 38 3 38 J Cr 50-100 15-50 Cr 37 5-15 37 3 15-50 <5 36 36 50-100 5-15 15-50 35 5635 56 34 50� 50� 20� 20� 44 44 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 Copyright by PIG � Opracowanie komputerowe15-50 w systemie INTERGRAPH: Katarzyna Janecka-Styrcz 1000 m 0 1 2 3 4 km 50-100 <5, 5-15, 15-50, 50-100 Przedziały g� Granica zasi� 15-50 Cr J 3 Granica między dwoma głów Cr , Cr, J , J , T , T , T 3 3 1,2 3 2 1 Główne pozi Załąc PAŃS INSTYTUT GEOLOGICZNY MAPA MIĄŻSZOŚC� GŁÓWNEGO POZI� Oprac Gertruda Herman (Państwowy I ( M - 34 - 41- A ) 813 - OLESZNO 44 44 44 31 30 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 20� 20� 51� 1,2 51� J 1 1 T 3 T 1 56 >40 T 1 52 J 2 3 3 56 T 52 J 1,2 1 3 J 112 T 1,2 4 51 51 J 3 20-40 3 3 J J J 50 1,2 2 50 Cr 3 2 49 49 >40 Cr 48 48 >40 41 >40 2 J >40 3 47 47 >40 2 22151 >40 3 3 J 2 T T >40 3 46 46 3 20-40 3 J J 3 1,2 4545 >40 Cr 1 >40 44 44 1 3 J 1 1 43 43 Cr 3 2 3 3 J 3 42 42 >40 41 41 1 4 20-40 >40 3 J 40 40 J 3 1 24 1 1 39 39 >40 >40 1 38 3 38 J Cr Cr 37 37 >40 20-40 3 3 3 36 >40 1 1 1 36 >40 3 6 4 35 5635 14 2 >40 2 >40 2 56 34 50� 50� 20� 20� 44 44 30 31 32 33 34 >4035 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 20-4046 47 Copyright>40 by PIG �>40 >40 >40 Opracowanie komputerowe w systemie INTERGRAPH: Katarzyna Janecka-Styrcz 1000 m 0 1 2 3 4 km >40 2 Przewodnoś 20-40, >40 Przedziały m� 1 < 100 2 100 - 200 Granica zasi� 3 200 - 500 4 500 - 1000 Cr J 3 Granica między dwoma głów 5 1000 - 1500 6 >1500 Cr , Cr, J , J , T , T , T 3 3 1,2 3 2 1 Główne pozi Granica zasię� Za³¹cznik 4 WYBRANE WARSTWY INFORMACYJNE MAPY 44 30 44 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 44 30 44 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 20 00’ 20 15’ 20 00’ 20 15’ 51 00’ 51 00’ 51 00’ pH,Mn 51 00’ 56 52 56 52 5652 5652 Mn pH,Mn 51 51 51 51 pH,Mn 50 50 50 50 pH 49 49 49 49 pH,Mn 48 48 48 48 47 47 47 47 NOMn2 4 46 46 46 46 NH 45 Fe 45 45 45 44 44 44 44 pH,Fe Fe 43 43 43 43 Fe,Mn Mn 42 42 42 42 41 Mn 41 41 41 pH 40 40 40 40 39 39 39 39 38 38 38 38 Fe Fe 37 2 Mn 37 37 37 Fe NO 36 36 36 36 NO 35 35 5635 5635 2 Mn Fe 56 34 56 34 50 50’ 50 50’ 50 50’ 50 50’ 20 00’ 20 15’ 20 00’ 20 15’ 44 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 44 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 1000 m 0 1 2 3 4 km b. JAKO ˘ W D PODZIEMNYCH a. WODONO NO ˘ G‡ wne u¿ytkowe piŒtro wodono ne: Klasy jako ci Wydajno potencjalna studni wierconej, m3 /h, I - jako bardzo dobra, II a - jako dobra, woda woda nie wymaga uzdatniania wymaga prostego uzdatniania <10 70 - 120 II b - jako rednia, III - jako z‡a, woda wymaga woda wymaga uzdatniania skomplikowanego uzdatniania 10 - 30 >120 brak u¿ytkowego brak u¿ytkowego poziomu wodono nego 30 - 50 poziomu wodono nego Wska niki jako ci wody przekraczaj„ce wymagania dla w d pitnych 50 - 70 Fe,Mn ZasiŒg obszaru, na kt rym wska niki jako ci przekraczaj„ wymagania dla w d pitnych Symbol oznacza przekroczenia dla: NO - azotyn w, NH - amoniak, pH - odczyn, 2 4 Fe - ¿elaza, Mn - manganu Za³¹cznik 4 WYBRANE WARSTWY INFORMACYJNE MAPY 44 30 44 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 44 30 44 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 20 00’ 20 15’ 20 00’ 20 15’ 51 00’ 51 00’ 51 00’ 51 00’ 56 52 3aJ III 6aJ1,2 I 56 52 56 56 3 I 52 52 7 aT3 Q 7aT3 I 9 aT II 51 2 51 51 51 5 ba J1,2 I 6aJ1,2 I 50 1 Cr II 50 50 50 a 10 aT1II 49 Q 49 49 49 2 bCr II 11 abCr3II 48 48 48 48 Q 47 4 13 aJ3III 47 47 47 ba J3III 8abJ3III 46 46 46 46 45 45 45 45 44 1aCr II 44 44 44 43 8abJ III 43 43 43 3 42 42 42 42 41 41 41 41 Q 12 40 baCr3II 40 40 40 39 39 39 39 38 38 38 38 37 37 37 37 8abJ III 36 11 abCr II 3 36 36 36 3 35 35 5635 5635 11 abCr3II 56 34 56 34 50 50’ 50 50’ 50 50’ 50 50’ 20 00’ 20 15’ 20 00’ 20 15’ 44 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 44 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 44 47 d. Regionalizacja hydrogeologiczna: 1000 m 0 1 2 3 4 km Q Symbol jednostki hydrogeologicznej 4 ba J3III 4 - numer jednostki, Q - symbol stratygraficzny u¿ytkowego piŒtra wodono nego, c. STOPIE ZAGROflENIA ba - stopieæ izolacji, III - przedzia‡ wielko ci zasob w dyspozycyjnych jednostkowych; pogrubiony symbol stratygraficzny (J ) dotyczy g‡ wnego u¿ytkowego poziomu wodono nego wysoki - obecno ognisk zanieczyszczeæ na terenach o niskiej odporno ci 3 poziomu g‡ wnego (a, ab) Stopieñ izolacji