John Ruskin, Fors Clavigera
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Fors Clavigera John Ruskin RUSKIN, FORS CLAVIGERA. I. JOHN RUSKIN, FORS CLAVIGERA. Velumlino van Mem aan Werklieden. y IT HET NGELSCH VERTAALD DOOR )3. 4. Met voorrede van P Ek. fREDERIK VAN EDEN, G. A. EVERS. - 1901. - GRONINGEN. VOORREDE. Weest nu gerust , gij ernstigen onder ons , die goede lees-stof zoekt en schroomt to kiezen onder den overmaat van waardeloos druksel, zoodat ge uit louter onzekerheid maar nets of nietigs leest, dit is een der groote boeken van onzen tijd die men lezen moot, en wel met voile aandacht , nauwgezet en methodisch. Toch is het geen leerboek , geen orakel, geen evangelie dat oordeel- loos mag worden nagepraat , geen voedsel voor de zwakken die zonder een stokstijf-verzwolgen dogma hun levenshouding niet kunnen bewaren , geen leuzen-magazijn voor dweepsche doctrinaires. Het zijn de diep-oprechte uitingen van een rijken , rijpen geest , die zich lenig bewogen heeft in alle gedachte-sferen, van een vurig maar door veel moeite en leed getemperd karakter , van een ervaren man die na veertig jaar zoekens tot vaste overtuigingen en sobere expressie kwam. Hij kan spreken over zichzelf , tot anderer leering, zonder dat men hem ijdelheid verwijten zal, hij kan zijn zwakheden en gebreken noemen zonder den schijn van aanstellerij. In den loop zijns levens wijzigden zijn meeningen zich , maar niet grillig en onberekenbaar, als gevolg van kortzichtigheid en opper- vlakkigheid , maar volgens een stadige groei , als uitkomst van steeds wijder opengaan voor licht en waarheid. De kunstkenner die tot zijn vijftigste jaar meende dat Titiaan het hoogste der schilderkunst had bereikt , leerde ten slotte nog de sobere grootheid van Giotto stellen boven den schitterenden. Venetiaan. De rijke Brit die eenmaal beweerde dat fraai-gebonden boeken en wel-verzorgd paarde-tuig tot het noodig goed van een deugdzaam mensch behoorden, werd de welsprekendste communist die Engeland gehad heeft. De hier verzamelde brieven van John Ruskin zijn geschreven zonder duidelijke methode , als opwellingen , meestal onsamenhangend , soms onnoodig wijdloopig , maar altijd leerrijk en belangrijk. De gedachten worden saamgehouden door een diepere eenheid , die alleen den doctrinair of den oppervlakkige ontgaan zal. En Ruskin deed recht, naar 't mij voorkomt, de moeielijkste vragen der economie aldus te behandelen. Daarmee toonde hij wijsgeerig dieper te schouwen dan de school-geleerden , die economie willen schoeien op den leest van mechanica of physica. Ruskin was een zeer geleerd en algemeen wetenschappelijk gevormd man, en in zijn speelsch en grillig schijnende rede is hij toch weten- schappelijker dan de zich wetenschappelijk noemende socialisten van Coen en nu. Want deze , in verrukking over hun methode vergeten den aard der behandelde grootheden , die meestal slecht bepaald en soms zelfs onbepaalbaar is , terwijl hij in zijn schitterend spel met woorden en termen , steeds de vluchtige en betrekkelijke aard dezer dingen onthoudt en de verwarring ontkomt waarin de pedanten gevangen raken , en de tweezijdige scherpten vermijdt waarmee zij zich in de vingers snijden. In tijd en land als die van ons , nu uit het krijgs-tucht en geestes- dwang beter verdragende Duitschland, een leerstellig socialisme zich tamelijk barsch en bazig als het eenig deugdelijke en bij uit- nemendheid wetenschappelijke aan ons op komt dringen, is de lectuur van dit boek meer dan ooit of ergens nuttig. Het zal menigen Nederlander die het socialisme alleen uit den strijd van dagbladen en tijdschriften kent, verbazen hier te bemerken dat socialisme en communisme niet noodzakelijk hoeft samen te gaan met vulgariteit, met grofheid en persoonlijkheid, met bekrompen materialisme , met hatelijke heftigheid, met hol geschetter, met bazige aanmatiging. Ruskin's ironic is snijdend en bitter , maar altijd van edele soort , zijn hartstocht breekt nooit de breidels van 't verstand en goeden smaak , zijn communisme wil nets missen van al het mooie zijner diep ingegroeide aristocratic. Evenals hij alle dagen tot „holidays" heilige dagen maken wil , zoo wil hij alle menschen edel-lieden hebben in den besten zin. Ruskin is royalist, den koningen wil hij de kroon op 't hoofd laten , even als den bisschoppen den staf in de hand , mits ze die met eere dragen. Hierbij is stellig zijn kunstenaars-natuur in 't sp el, gehecht aan den zinnelijken , uiterlijken weidschen praal , „the pageant" zooals 't Engelsche woord luidt. Misschien ook was 't de invloed van 't Saint-simonisme met zijn hierarchische begrippen. Tot de mijns inziens hoogere conceptie van een samenleving van gelijk-berechtigden waarbij geen individu wordt opgeofferd door de huldiging tot wereldsch symbool eener goddelijke eenheid, is Ruskin niet gekomen.. Toch had hij die kunnen leeren, was 't niet van der Hebree6n profeet Samuel , dan van de negentiende eeuwsche Amerikanen Thoreau en Walt Whitman. Evenmin verstond hij wat Kropotkin de poezie der machine noemt. Verdrietig door het ontzuiveren van Engelands heldere sfeer door steenkool-damp , geen heil ziend in de door arbeids- besparing bevorderde gemakzucht, achtte Ruskin alle machinerie uit den booze , niet vertrouwend dat der menschen vernuft wel eenmaal machines zal leeren maken die niet enkel bewonderenswaard zijn door vernuft maar ook schadeloos en schoon , zoodra zij niet meer gemaakt worden uit persoonlijke baatzucht maar uit gemeen- schappelijk belang, — en niet verwachtend dat men eenmaal alge- meen zal leeren vrijen tijd wel te besteden. Zoo achten velen onzer nog: geld, fabrieken en handel heelemaal verwerpelijk, niet begrijpend dat het bedorven en vervuilde vormen zijn van onschadelijke of nuttige zaken. Ruskin's kolonisatie-plan , de St. George's Company is niet geslaagd , hoewel er nog een tamelijk voorspoedige Ruskin-kolonie in Tennessee bestaat. In Engeland wordt Ruskin's naam thans meer aan stich- tingen voor opvoeding en onderwijs verbonden , soms wel zeer te onpas. Zelf kunstenaar en leeraar, , ging zijn aandacht bij het bedenken eener beter sociale ordening voorbarig naar de kwesties van onder- wijs en kunst. Zeer goede en nuttige zaken, maar niet vereischend de allereerste zorg. Zal men een pasgeboren kind kunst-geschiedenis doceeren ? Men dient eerst of te wachten of het zuigen wil , om vervolgens te letten op zindelijkheid, op spreken en staan. Een nieuwe vorm van maatschappelijke orde te midden van de oude is als een nieuwe diersoort opgroeiend tusschen de bestaande. De eerste vraag is de bestaansvraag. Voorbarigheid heeft altijd ondergang gebracht. In ooze kindschheid is het stoffelijk leven alles , de voedsel-kwestie overheerscht alle andere. Later , als het plaatsje in 't leven veroverd is en het stoffelijk bestaan verzekerd, dan komen de hoogere en gewichtiger belangen aan de orde. Zoo is 't ook met de kolonies in hun kindschheid. En zoolang men zulke pasgeborenen wil leeren schilderijen-maken eer ze staan kunnen , zullen ze den weg op gaan van Fourier's Phalansteres en Owen's New Harmonies. Toch is het plan der St. George's Company een meesterlijk ontwerp en een glansrijke fictie , als een bonte , zwierige bather. Niet enkel heeft het groote waarde als moreel document, als standaard van hooge zedelijkheid, maar het bevat practische voorslagen van groot gewicht, met name deze , die mijns inziens zal blijken alle verdere kolonisatie-proeven to beheerschen , dat van de gemaakte winst geen persoonlijke uitkeeringen zullen geschieden. Moge dus dit boek gelezen worden met onderscheidend oordeel maar met ruimte en ontvankelijkheid, zelfstandig maar nooit zonder eerbiedige aandacht. Het moeielijk werk der vertaling schijnt mij zeer goed geslaagd. Walden , Februari 1901. FREDERIK VAN EEDEN. Zooals men bemerken zal zijn hier niet al de brieven uit „Fors Clavigera," zooals die in het jaar 1896 bij George Allen in vier deelen verschenen, vertaald. Slechts wat 'inij het belangrijkst voorkwam heb ik uitgezocht, maar tevens zooveel mogelijk zorg gedragen dat weer een afgerond geheel tot stand kwam. Daar op eenheid en verband moest gelet worden zijn enkele zeer mooie brieven niet opgenomen kunnen worden. Meestal is door stippellijnen aangegeven waar stukken uit het origineel zijn weggelaten, maar niet overal is dit goed mogelijk geweest. Men zie hierin echter geen bewerking ; wat gegeven is, is getrouw naar de woorden van Ruskin zelf Vert. AANHALINGEN UIT DEN BIJBEL. Pag. 25 Marcus VI : 39 Bij waardschappen neerzitten . 39 I Kor. XV : 42 In verderfelijkheid gezaaid. • 40 Kol. III : 5 Geliefde medicijnmeester. 41 Hooglied II : 12 Sta op mijne vriendin . • 42 Johannes IV : 17 Ik heb geenen man. 46 Mattheus VI : 29 Salomo in al zijn heerlijkheid . )7 60 Jesaja XXX : 14 Geen scherf meer zal gevonden worden..... 63 Maleachi IV : 2 Genezing onder hare vleugelen. • 65 Richteren V : 20 De sterren uit hare loopplaatsen. 65 Psalm LIX : 7 Tierende als een hoed . • • 66 I Koningen XXII • 27 Brood der bedruktheid .. • . 76 Exodus XVI : 20 Manna waarin wormers wiessen . • • • 76 I Koningen XXII : 38 De vijver van Samaria . 78 Richteren VI : 37 Dauw op het vlies alleen . 77 80 Mattheus XVIII : 28 Betaal mij wat gij schuldig zijt. 77 80 Daniel IV : 3 Zijn Rijk is een eeuwig Rijk . • . • 85 Lucas XVII : 20 Koninkrijk der hemelen komt (niet) met uiterlijk gelaat. 85 Johannes XIV : 27 Niet gelijk de wereld dien geeft. 89 Zacharia VIII : 5 Knapen en meisjes spelende in de straten- 89 Jesaja LIV : 11-17 Gij verdrukte , door onweder voortge- drevene . • • 114-120 Lucas II : 8-21 En er waren herders in die zelfde- landstreek . • 114 Jacobus II : 25 En desgelijks ook Racbab , de hoer . 115 II Kor. VI : 17 Mt het midden der ongeloovigen gaan 116 Genesis II : 1 Alzoo zijn volbracht de hemel en de- aarde . 118 Genesis XIV : 10 De koningen der vijf steden .. 119 Lucas I : 38 Mij geschiede naar Uwen wil. 125 Mattheus XIII : 44 Schatten in den akker verborgen. Pag. 127 I Kor. I : 26 Niet vele wijzen naar het vleesch . 128 Jesaja XLII : 1 Zie mijn knecht . 128 Mattheus II : 10 Toen zij de ster zagen .. 147 Jacobus III : 9 Door haar loven wij God , den Vader 152 Lucas X : 23 Zalig zijn de oogen die zien hetgeen gij ziet.