MIASTO I GMINA KNYSZYN

PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBOW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST NA TERENIE MIASTA I GMINY KNYSZYN

Knyszyn, grudzie ń 2010 r. Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU MIASTA I GMINY KNYSZYN NA LATA 2011-2032

DOKUMENT OPRACOWANO W RAMACH REALIZACJI ZADA Ń WYNIKAJ ĄCYCH Z RZ ĄDOWEGO „PROGRAMU OCZYSZCZANIA KRAJU Z AZBESTU NA LATA 2009-2032”

Stowarzyszenie Popierania i Rozwoju Wiedzy o Ochronie Środowiska e-mail: [email protected] „CZYSTY ŚWIAT” tel.: + 48 691 33 60 10 ul. Grochowa 1/7 tel.: + 48 85 654 30 30 15-423 Białystok

JAN KOMOROWSKI URBANIKA ul. Wykopy 11 e-mail: [email protected] 60-001 Pozna ń tel.: + 48 508 230 160

Zespół autorski: mgr in ż. Monika Filipiuk-Obałek mgr Marcin Obałek mgr Jan Komorowski mgr Mateusz Wrze śniewski

Knyszyn, grudzie ń 2010 r.

str. 2

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Spis tre ści 1.WPROWADZENIE……………………………………………………………………..……... 5 2. CEL I ZADANIA PROGRAMU…………………………………………………….……….. 6 3. CHARAKTERYSTYKA GMINY KNYSZYN………………………………………...……...7 4. BUDOWA, POCHODZENIE I CHARAKTERYSTYKA ZASTOSOWANIA AZBESTU…13 4.1. Podstawowe informacje i krótka historia azbestu…….……………………...…….….....13 4.2. Klasyfikacja wyrobów zawieraj ących azbest……………………………………….…....15 4.3. Zastosowanie wyrobów azbestowych w przemy śle i budownictwie………………….....16

5. SZKODLIWO ŚĆ AZBESTU……………………………………………………………...….19

5.1. Zagro żenia dla człowieka zwi ązane z azbestem………………...…………………….....19

5.2. Post ępowanie z odpadami zawieraj ącymi azbest i wst ępne zapobieganie ich szkodliwemu działaniu…………………..…………………………………………………………………..21 6. INWENTARYZACJA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY KNYSZYN (26 X 2010-26 XI 2010) …………………………………………………...………24 7. PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST ORAZ UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH……………………………...……..38 7.1. Cele programu…………………………………………………………………...……….38 7.2. Zało żenia programu………………………………..……………………………...……..38

8. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU………………………………………..44 9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU……………………………………………...... 46 9.1. Wska źniki monitorowania efektywno ści planu……...…………………………………..46 10. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY NA LATA 2011-2032………..….……...50 11. KOSZTY USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH Z TERENU GMINY…...……...51 12. FINANSOWE ASPEKTY REALIZACJI PROGRAMU...... 52 13. WYTYCZNE DOTYCZ ĄCE PRZEPISÓW BHP W ZAKRESIE BEZPIECZNEGO USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH…………………………………………………64 14. WYTYCZNE DLA JEDNOSTEK SAMORZ ĄDU GMINNEGO, WŁA ŚCICIELI, ZARZ ĄDCÓW NIERUCHOMO ŚCI I WYKONAWCÓW PRAC POLEGAJ ĄCYCH NA ZABEZPIECZNENIU I USUWANIU WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST………...67 15. PODSTAWOWE REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE U ŻYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST……………………………………83

str. 3

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

15.1. Dyrektywy Unii Europejskiej…………………………………………………………..83 15.2. Ustawy………………………………………………………………………………….78 15.3. Rozporz ądzenia…………………………………………………………………………78 16. PODSUMOWANIE I WNIOSKI…………………………………….…………….………..83 16.1. Podsumowanie……………………………………………………………….…………83 16.2. Wnioski…………………………………………………………………………………84 16.3. Weryfikacja i aktualizacja Programu…………………………………………………..84 16.4. Prognozy……………………………………………………………………………….85

str. 4

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

1. WPROWADZENIE

Obowi ązek opracowania „Programu usuwania wyrobów zawierających azbest na terenie gminy Knyszyn” wynika bezpo średnio z zapisów „Krajowego programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”, przyj ętego przez Rad ę Ministrów Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 14 maja 2002 r., obejmuj ącego lata 2002-2032. Zgodnie z wytycznymi krajowego programu ponad 15 mln ton wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących obecnie na terenie kraju, musi zosta ć usuni ętych do 31 grudnia 2032 r.

Podstaw ą prawn ą stworzenia i realizacji Programu s ą: • przyj ęcie przez Sejm RP Rezolucji z dnia 19 czerwca 1997 r. w sprawie programu wycofywania azbestu z gospodarki, w której RM zobowi ązano do opracowania programu zmierzaj ącego do wycofywania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski, • „Rz ądowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” – aktualizacja 2010 przyj ęta jako Zał ącznik do uchwały Rady Ministrów Nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 r. • „Program Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z Województwa Podlaskiego na lata 2008 - 2032” • ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest oraz odpowiednich przepisów wykonawczych do tej ustawy, • Krajowy Plan Gospodarki Odpadami • Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami

W zwi ązku z zagro żeniem, jakie niesie za sob ą obecno ść włókien azbestu w wdychanym przez człowieka powietrzu, Program ten stał si ę priorytetem dla ochrony zdrowia ludzi i środowiska. Przy tak du żym nagromadzeniu si ę wyrobów azbestowych w obiektach budowlanych i w infrastrukturze towarzysz ącej ich wyeliminowanie ze środowiska jest niew ątpliwie procesem długotrwałymi i bardzo kosztownym.

str. 5

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Azbest przez dziesi ątki lat wykorzystywany był do produkcji m.in.:
pokry ć dachowych (tzw. eternit płaski i falisty),
płyt balkonowych i elewacyjnych,
rur kanalizacyjnych, wodoci ągowych, centralnego ogrzewania,
materiałów wykorzystywanych do izolacji cieplnej, kotłów, bojlerów, przewodów centralnego ogrzewania,
ognioodpornych kocy azbestowych.

Nale ży u świadomi ć społecze ństwu, i ż zagro żenie jakie niesie za sob ą wyst ępowanie w otoczeniu wyrobów azbestowych nasila si ę wraz z wydłu żaniem okresu ich u żytkowania. Bardzo wa żną rzecz ą jest wi ęc jednoznaczne okre ślenie strategii działa ń podejmowanych w celu pozbycia si ę szkodliwych produktów.

2. CEL I ZADANIA PROGRAMU

Celem programu jest stworzenie na terenie gminy Knyszyn sprawnego systemu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnego z obowi ązuj ącymi przepisami prawa w zakresie ochrony zdrowia ludzi i środowiska naturalnego.

Realizacja działa ń okre ślonych w niniejszym Programie zmierza do:
stopniowego pozbywania si ę wyrobów zawieraj ących azbest z terenów nieruchomo ści zlokalizowanych w granicach administracyjnych gminy Knyszyn, a ż do ich całkowitego usuni ęcia do 2032r.
wyeliminowania negatywnych skutków oddziałania wyrobów azbestowych na zdrowie mieszka ńców gminy.
sukcesywnej likwidacji negatywnych skutków oddziaływania wyrobów azbestowych na środowisko naturalne i tym samym spełnienie wymogów ochrony środowiska

Do podstawowych zada ń okre ślonych w niniejszym Programie zalicza si ę:
organizacj ę szeroko zakrojonej kampanii edukacyjno-informacyjnej,
wykonanie inwentaryzacji wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących na terenie gminy Knyszyn,

str. 6

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

sukcesywne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest,
stworzenie systemu pomocy finansowej osobom usuwaj ącym wyroby azbestowe z nieruchomo ści poło żnych na terenie miasta,
stworzenie odpowiednich warunków i zasad post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest w całym okresie działania Programu (równie ż po roku 2013),
zach ęcenie mieszka ńców do udziału w Programie przez wykorzystanie potencjalnej mo żliwo ści uzyskania wsparcia finansowego ze środków pomostowych Unii Europejskiej dzi ęki zapisom w RPO dla województwa podlaskiego na lata 2007 – 2013.
pozyskiwanie funduszy zewn ętrznych na realizacj ę Programu,
monitoring realizacji działa ń uj ętych w programie,
okresow ą aktualizacj ę i weryfikacj ę Programu.

Zaproponowane zasady udzielania pomocy finansowej usuwaj ącym wyroby zawieraj ące azbest z nieruchomo ści poło żonych na terenie gminy Knyszyn, maj ą stanowi ć swego rodzaju środek motywacyjny – zach ęcaj ąc wła ścicieli do usuwania stosowanych od wielu lat wyrobów zawieraj ących azbest w sposób bezpieczny dla zdrowia i życia ludzi oraz środowiska. Nale ży podkre śli ć, że obecnie w Polsce produkcja, stosowanie oraz obrót wyrobami zawieraj ącymi azbest jest zabroniona , na podstawie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r., natomiast na podstawie rozporz ądzenia Ministra Gospodarki z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. z 2003 r. Nr 192, poz. 1876) – zgodnie z § 2 ust. 1, wykorzystywanie azbestu lub wyrobów zawieraj ących azbest, dopuszcza si ę w u żytkowanych instalacjach lub urz ądzeniach nie dłu żej ni ż do dnia 31.12.2032 roku.

3. CHARAKTERYSTYKA GMINY KNYSZYN

Gmina Knyszyn le ży w południowo - wschodniej cz ęś ci powiatu monieckiego, na pograniczu Wysoczyzny Kolne ńskiej i Białostockiej, na północno - zachodnim skraju Puszczy Knyszy ńskiej. Zajmuje ona obszar 128 km2 (w tym miasto 24 km2) i jest zamieszkiwana przez 4968 mieszka ńców, z czego 2892 osób w samym mie ście Knyszynie (stan na dzie ń 07.12.2010). 50,2 % populacji stanowi ą kobiety, a 48,2 % m ęż czy źni. Ludno ść gminy stanowi 0,42 %

str. 7

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ludno ści województwa podlaskiego i 11,3 % ludno ści powiatu monieckiego, za ś w mie ście Knyszynie mieszka 0,4 % ludno ści miejskiej województwa podlaskiego i 18,6 % ludności miejskiej powiatu monieckiego. Liczba ludno ści w ostatnich latach wykazuje tendencj ę malej ąca. Zauwa żalny jest te ż proces starzenia si ę ludno ści wiejskiej. Udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym wynosi tu 20,3 %. Ludno ść gminy utrzymuje si ę głównie z pracy w rolnictwie. Gęsto ść zaludnienia gminy wynosi 40,3 osób na 1 km² wobec 61 osób na 1 km² w województwie podlaskim i 33 w powiecie monieckim. Gmina podzielona jest administracyjnie na miasto Knyszyn i 13 sołectw: Chobotki, Czechowizna, Gr ądy, Guzy, Jaskra, Kalinówka Ko ścielna, Nowiny Kasjerskie, Nowiny-Zdroje, Ogrodniki, Poniklica, Wodziłówka, Wojtówce, Zofiówka oraz miejscowo ści Knyszyn Zamek i Kolonia Cisówka.

Tabela 1. Sołectwa w gminie Knyszyn i ich zaludnienie. Liczba Lp. Sołectwo mieszka ńców 1. Chobotki 93

2. Czechowizna 194

3. Gr ądy 169

4. Guzy 206

5. Jaskra 192

6. Kalinówka Ko ścielna 189

7. Nowiny Kasjerskie 123

8. Nowiny Zdroje 21

9. Ogrodniki 127

10. Poniklica 59

11. Wodziłówka 23

12. Wojtówce 133

13. Zofiówka 259

str. 8

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Gmina Knyszyn graniczy z nast ępuj ącymi gminami: miastem i gmin ą Mo ńki, miastem i gmin ą Czarna Białostocka, gminami: Krypno, Dobrzyniewo Du że, Jasionówka. Obszar gminy stanowi 9,24% powierzchni powiatu i 0,63 % powierzchni województwa podlaskiego. W strukturze u żytkowania gminy u żytki rolne zajmuj ą 57 %, a lasy 32 % powierzchni ogólnej. Tym samym lesisto ść gminy jest wy ższa, ni ż w województwie podlaskim (29,3 %) i w powiecie monieckim (20,5 %). Teren gminy poło żony jest głównie na wysoko ści 130-170 m n.p.m. i stanowi urozmaicon ą geomorfologicznie wysoczyzn ę polodowcow ą z licznymi formami marginalnymi powstałymi podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Dominuj ący element w rze źbie terenu zachodniej cz ęś ci gminy stanowi dolina rzeki Nere śl oraz jezioro Zygmunta Augusta. Natomiast w środkowej cz ęś ci gminy urozmaicenie terenu tworzy obni żenie morfologiczne doliny rzeki Jaskranki ł ącznie ze stawami rybnymi koło miasta Knyszyna. Jest to region o charakterze typowo rolniczym z przewag ą gleb klasy IV, V, VI. W gminie funkcjonuj ą przede wszystkim gospodarstwa indywidualne, ale obok nich działa Hodowla Zarodowa Zwierz ąt Spółka z o.o. i Gospodarstwo Rybackie Spółka z o.o. specjalizuj ące si ę w hodowli karpia. Do sektora prywatnego nale ży 64,5 % ogółem powierzchni gminy, w tym a ż 90,3 % u żytków rolnych.

Tabela 2. Struktura gruntów w gminie Knyszyn. Lp. Wyszczególnienie Użytkowanie gruntów w granicach administracyjnych gminy Miasto Knyszyn Wie ś Razem ha % ha % ha % 1. Powierzchnia ogólna 2368 100 10400 100 12768 100 2. użytki rolne , 1635 69,0 5584 53,7 7219 56,5 w tym: 2.1. grunty orne 949 40,1 3462 33,3 4411 34,5 2.2. sady 2 0,0 6 0,1 8 0,1 2.3. łąki 508 21,5 1273 12,2 1781 13,9 2.4. pastwiska 176 7,4 843 8,1 1019 8,0 3. lasy i gr. le śne 503 21,3 3568 34,3 4071 31,9 4. pozostałe grunty i 230 9,7 1248 12,0 1478 11,6 nieu żytki

str. 9

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Rolnictwo nastawione jest na produkcj ę ro ślinn ą i zwierz ęcą. Hoduje si ę głównie bydło mleczne, trzod ę chlewn ą, opasy oraz drób w fermach drobiarskich. Na obszarze miasta i gminy działaj ą drobne zakłady rzemie ślnicze i usługowe, zakłady stolarskie i produkcji spo żywczej: piekarnie i wytwórnia wód gazowanych. Ponadto w regionie rozwija sie rozwija si ę handel i transport.

Rys. 1. Plan gminy Knyszyn.

str. 10

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Przez Knyszyn przebiega szosa i linia kolejowa zelektryfikowana relacji Białystok-Ełk. Dzi ęki temu miasto ma dogodne poł ączenie z Białymstokiem, Mo ńkami, Grajewem, Ełkiem i dalej do Gołdapi. Wysok ą jako ść poł ącze ń telefonicznych zapewnia centrala cyfrowa oddana do użytku w 1996 roku. Du żą wag ę przywi ązuje si ę do ochrony środowiska. W 1997 roku oddane zostało do u żytku ekologiczne wysypisko nieczysto ści stałych, a w 1998 roku biologiczna oczyszczalnia ścieków o przepustowo ści 450 m3/dob ę. Miasto Knyszyn oraz wi ększo ść wsi została zwodoci ągowana. Miasto Knyszyn pełni funkcje gminnego o środka usługowego oraz w zakresie niektórych urz ądze ń obsługuje gminy s ąsiednie. Do urz ądze ń o charakterze ponadgminnym nale żą m.in. szpital i Liceum Ogólnokształc ące. Na terenie gminy funkcjonuj ą: przedszkole samorz ądowe, Zespół Szkół (Szkoła Podstawowa i Gimnazjum) w Kalinówce Ko ścielnej oraz Zespół Szkół Ogólnokształc ących w Knyszynie, w skład którego wchodzi Szkoła Podstawowa, Gimnazjum i Liceum Ogólnokształc ące im. prof. Czesława Kudzinowskiego. W 1998 roku liceum obchodziło jubileusz 50-lecia istnienia. Słu żba zdrowia w gminie to: gminny SP ZOZ z przychodni ą i szpitalem im. dr Edwarda Jelskiego, apteka prywatna w Knyszynie oraz Wiejski O środek Zdrowia w Kalinówce Ko ścielnej. Ze wzgl ędu na liczne zabytki materialne i przyrodnicze gmina Knyszyn ma dogodne warunki do rozwoju turystyki i agroturystyki. Środowisko przyrodnicze gminy nie jest zdegradowane i tury ści mog ą wypocz ąć w czystych, nieska żonych i zasobnych w runo le śne lasach. Główne atrakcje turystyczne to m.in. Park Krajobrazowy Puszczy Knyszy ńskiej oraz rezerwaty przyrody: "Karczmisko" - rezerwat le śny, "Kulikówka" - rezerwat florystyczny, "Krzemianka" - rezerwat le śno-archeologiczny oraz "Wielki Las" - rezerwat le śny. Pocz ątki osadnictwa datuje si ę na koniec XV wieku, kiedy to na skrzy żowaniu wa żnych traktów drogowych zacz ęli pojawia ć si ę pierwsi osadnicy z Litwy i Mazowsza. Nazwa Knyszyn prawdopodobnie pochodzi od nazwiska Knysz, który zorganizował tu punkt etapowy dla podró żnych, w którym mo żna było wypocz ąć i nakarmi ć konie. Około 1480 roku została w Knyszynie zało żona parafia rzymsko-katolicka pod wezwaniem św. Marka z niewielkim ko ściółkiem parafialnym nieznanej fundacji bojarskiej. Od 1510 r. do 1520 r. Mikołaj II Radziwiłł funduje ko ścioły w Kalinówce, Dobrzyniewie i Knyszynie, kolonizuj ąc tereny przynale żne do pó źniejszego starostwa knyszy ńskiego. Zakłada

str. 11

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

wiele wsi i na szeroka skal ę zaczyna eksploatowa ć zasoby naturalne Puszczy Knyszy ńskiej. Po jego śmierci w 1528 roku brat Mikołaj III Radziwiłł zapisuje Knyszyn Zygmuntowi Augustowi, który upodobał sobie to miejsce zakładaj ąc letni ą rezydencj ę. Rozbudował on w tym celu dwór my śliwski, stworzył stadnin ę, a w niej wielkie stajnie mog ące pomie ści ć nawet 800 koni, a tak że urz ądził cały system stawów rybnych i sadzawek, z których najwi ększy o pow. 400 ha znajduj ący si ę w pobli żu wsi Czechowizna dotrwał do naszych czasów. W dniu 7 lipca 1572 r. Zygmunt August umiera w Knyszynie, dodaj ąc mu tym samym rangi i sławy. Po jego śmierci starostwo knyszy ńskie przechodzi na własno ść Jana Zamoyskiego. Cały wiek XVII i XVIII to upadek starostwa knyszy ńskiego, głównie na skutek wojen, w tym "potopu szwedzkiego". Pewne o żywienie nast ępuje podczas zaboru pruskiego, kiedy to powstaj ą manufaktury i drobne zakłady przemysłowe. Podczas I wojny światowej Knyszyn zostaje zniszczony w 25 %. Du żo wi ększe zniszczenia poczyniła II wojna światowa, po której straty materialne oszacowano na 80 %. Ludno ść żydowsk ą wymordowano, b ądź wywieziono do obozów zagłady. Po wojnie nast ąpiła odbudowa miasta, obsługuj ącego rynek lokalny.

Tabela 3. Porównanie gminy Knyszyn z gminami s ąsiaduj ącymi. Lp. Gmina Powierzchnia Liczba Gęsto ść Liczba [km²] mieszka ńców zaludnienia sołectw [os/km²] 1. Czarna Białostocka 206,54 11 588 56,4 17

2. Dobrzyniewo Du że 160,67 7 836 21,5 26

3. Jasionówka 96,73 3 023 31,3 17

4. Krypno 112,69 4 354 38,5 16

5. Mo ńki 161,56 15 756 97,5 41

6. Knyszyn 127,68 4 998 38,9 13

str. 12

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

4. BUDOWA, POCHODZENIE I CHARAKTERYSTYKA ZASTOSOWANIA AZBESTU

4.1. Podstawowe informacje i krótka historia azbestu.

Azbest jest nazw ą handlow ą grupy minerałów włóknistych, które pod wzgl ędem chemicznym s ą uwodnionymi krzemianami ró żnych metali. W zale żno ści, z jakim metalem krzemiany tworzy zwi ązek, wyró żnia si ę kilka typów azbestu o ró żnej szkodliwo ści dla zdrowia. Najgro źniejszy jest azbest niebieski (krokydolit ). Najwi ększe zastosowanie przemysłowe ma azbest biały (chryzotyl ), nast ępnie azbest niebieski oraz br ązowy (amosyt ).

Azbest posiada unikalne wła ściwo ści chemiczne i fizyczne, takie jak odporno ść na bardzo wysokie temperatury, odporno ść na działanie chemikaliów, kwasów, zasad, wody morskiej. Charakteryzuje si ę tak że du żą spr ęż ysto ści ą i wytrzymało ści ą mechaniczn ą. Cechy te spowodowały, że znalazł on zastosowanie w wyrobie bardzo ró żnorodnych produktów. Azbest obdarzony tak cennymi cechami jak mi ękko ść , gi ętko ść , odporno ść na ogie ń, postrzegany był w czasach staro żytnych jako jedwab tajemniczego świata minerałów. Nadawano mu wiele nazw, znany był jako kamie ń bawełniany, czy len kamienny, skalny oprz ęd, płótno niepalne. W średniowieczu alchemicy przydawali mu magiczne wła ściwo ści głosz ąc, że stanowi on owłosienie ogniotrwałych salamander (st ąd te ż jedna z jego nazw - salamander).

Aktualnie u żywane nazwy amiantus i azbest, greckiego pochodzenia, odzwierciedlaj ą cechy surowca zwi ązane z odporno ści ą na ogie ń. Azbest, czyli niegasn ący jest nazw ą stosowan ą w j ęzyku angielskim, niemieckim i wielu innych. Termin amiantus („nieplamisty”) stosowany jest do dzisiaj w j ęzyku francuskim. Wywodzi si ę st ąd, i ż minerał wrzucony do ognia nie spala si ę, nie traci na wadze, a staje si ę jakby czystszy. Tkane z włókien azbestu - ju ż w czasach staro żytnych - obrusy, chusteczki do nosa czyszczone były przez wrzucanie do ognia. Staro żytni Rzymianie u żywali azbestu do wyrobu płótna zwanego „linum vivum” ( żyj ącego płótna), w które owijali zwłoki władców, aby po spaleniu zachowa ć ich prochy.

str. 13

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Stosowanie azbestu stwierdzono ju ż ok. 4500 lat temu na podstawie wykopalisk dokonanych w Finlandii. W Europie Południowej znany jest od ponad 2500 lat. Wzmianki w ró żnego rodzaju kronikach świadcz ą, że azbest od XV do XIX wieku dodawany był do ró żnych surowców w celu uzyskanie, m.in., knotów do świec, niepalnego papieru, skóry, a tak że do wyrobów tekstylnych np. sukna na płaszcze żołnierskie. W ko ńcu XIX wieku rozpocz ęto wydobywanie azbestu na skal ę przemysłow ą pocz ątkowo w Kanadzie, a nast ępnie w Rosji. Dalsze kopalnie powstawały w Afryce na obszarach Rodezji i obecnej RPA. Po roku 1910 nast ąpił szereg dalszych odkry ć i eksploatacji złó ż w ró żnych rejonach świata. W latach 60-tych ubiegłego stulecia przełomem było wykorzystanie azbestu do wyrobu niepalnej papy, zwłaszcza w okresie, gdy po żary budynków były prawdziw ą plag ą. W pierwszych latach naszego stulecia mieszaniny azbestu i cementu wkroczyły do przemysłu materiałów budowlanych w postaci lekkich i wytrzymałych płyt, znanych jako eternit . Płyty te do dzisiaj stosowane są do pokry ć dachowych. Znajdowały one tak że zastosowanie jako okładziny ścienne oraz wytłaczane panele do dekoracji ścian i sufitów. Minerał stał si ę prawdziwym przebojem za spraw ą silników parowych, których niezb ędnym elementem poddanym działaniom gor ącej pary były ró żnego typu szczeliwa i uszczelki. Azbest w poł ączeniu z gum ą w pełni spełniał oczekiwania konstruktorów. Dzi ęki wspomnianym unikalnym wła ściwo ściom azbest był wykorzystywany jako surowiec w ponad 1000 opisanych w literaturze technologii. M.in. stosowany był do produkcji wyrobów azbestowo - cementowych, wyrobów włókienniczych, prz ędzy, sznurów, szczeliw, wyrobów ciernych, takich jak klocki hamulcowe, tarcze sprz ęgłowe, wyrobów hydroizolacyjnych: lepiki, papy dachowe, płytki podłogowe, do filtrów w przemy śle piwowarskim i farmaceutycznym oraz wojskowych masek przeciw gazowych.

Pomimo udowodnionego działania chorobotwórczego uznawany za mniej szkodliwy od krokydolitu pozostaje, np. w USA, wa żnym elementem wielu technologii o kluczowym znaczeniu. Aktualnie azbest wykorzystywany jest m.in. w ameryka ńskim programie wahadłowców kosmicznych, których silniki rakietowe pokrywane s ą osłon ą impregnowan ą azbestem, a tak że w przemy śle okr ętowym. Historia azbestu zatoczyła, jak wida ć, ogromne koło od zachwytu poł ączonego z przypisywaniem mu wła ściwo ści magicznych w czasach staro żytnych, ró żnorodnego

str. 14

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

wykorzystywania ogromnych ilo ści surowca na skal ę przemysłow ą w pierwszej połowie naszego wieku, do całkowitego zakazu jego stosowania w wielu krajach świata w latach 90-tych. Obecnie na terytorium Polski produkcja, stosowanie oraz obrót azbestem i wyrobami zawieraj ącymi azbest jest zabronione pod odpowiedzialno ści ą karn ą (kara grzywny, ograniczenia lub pozbawienia wolno ści od 3 miesi ęcy do 5 lat) na podstawie ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (tj: Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20).

4.2. Klasyfikacja wyrobów zawieraj ących azbest

Azbest s ą to naturalnie wyst ępuj ące, włókniste minerały krzemianowe, powstałe na drodze procesów metamorficznych. Charakterystyczn ą cech ą morfologiczn ą naturalnie wyst ępuj ących minerałów azbestowych jest równoległa budowa włókien. Wyró żnia si ę dwie grupy minerałów azbestowych: • serpentynity – nale żą do nich: antygoryt, lizardyt i chryzotyl, • amfibole – w skład tej grupy wchodzi bardzo du żo minerałów, a ich główne formy włókniste to: amozyt, krokidolit, azbest antofylitowy, termolitowy i aktynolitowi. • Azbest znalazł szerokie zastosowanie w przemy śle dzi ęki swoim wła ściwo ściom, tj.: • niepalno ść - temperatura topnienia chryzotylu wynosi 1500-1550°C, amfiboli 930- 1150°C • odporno ść na czynniki chemiczne (kwasy i zasady) – szczególnie w przypadku amfiboli • wysoka wytrzymało ść mechaniczna • niskie przewodnictwo cieplne i elektryczne • łatwo ść ł ączenia si ę z innymi materiałami (cement, tworzywa sztuczne) • mo żliwo ść prz ędzenia włókien • dobre wła ściwo ści sorpcyjne.

Klasyfikacj ę wyrobów zawieraj ących azbest przeprowadza si ę na podstawie trzech kryteriów: zawarto ść azbestu, stosowane spoiwo oraz g ęsto ść obj ęto ściowa wyrobu.

Wyroby zawieraj ące azbest dzielimy na dwie klasy: • Klasa I – wyroby o g ęsto ści obj ętościowej mniejszej od 1000 kg/m³ definiowane jako „mi ękkie”, zawieraj ące powy żej 20 % (do 100 %) azbestu. S ą podatne na uszkodzenia

str. 15

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

mechaniczne, przez co uwalniaj ą du że ilo ści włókien azbestowych do otoczenia. Głównie stosowane były w wyrobach tekstylnych w celach ochronnych oraz jako koce ga śnicze, szczeliwa plecione, tektury uszczelkowe, m.in. w sprzęcie AGD, płytki podłogowe PCV oraz materiały i wykładziny cierne. • Klasa II – obejmuje wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej powy żej 1000 kg/m3 definiowane jako „twarde”. Zawieraj ą poni żej 20% azbestu. Włókna s ą ze sob ą mocno zwi ązane, wi ęc w przypadku mechanicznego uszkodzenia emisja azbestu do otoczenia jest niewielka. Zagro żenie dla środowiska i zdrowia ludzi stwarza obróbka tych wyrobów (ci ęcie, wiercenie otworów) oraz rozbijanie w wyniku zrzucania z wysoko ści w trakcie prac remontowych. Najcz ęś ciej w Polsce stosowanymi wyrobami z tej klasy s ą płyty azbestowo-cementowe faliste i płyty azbestowo-cementowe typ „karo” stosowane jako pokrycia dachowe oraz płyty płaskie wykorzystywane jako elewacje w budownictwie wielokondygnacyjnym. W mniejszych ilo ściach produkowane i stosowane były rury azbestowo-cementowe słu żą ce do wykonywania instalacji wodoci ągowych i kanalizacyjnych oraz w budownictwie jako przewody kominowe i zsypowe.

4.3. Zastosowanie wyrobów azbestowych w przemy śle i budownictwie

Zastosowanie materiałów budowlanych zawieraj ących azbest i kierunki wykorzystywania azbestu podano w tabelach poni żej.

Tabela 4. Zastosowanie wyrobów zawieraj ących azbest Rodzaj wyrobu zawieraj ącego azbest Zastosowanie

Płyty azbestowo – cementowe faliste Pokrycia dachowe Płyty azbestowo – cementowe płaskie Ściany osłonowe, działowe, okładziny zewn ętrzne, osłona ścian i przewodów windowych, szybów wentylacyjnych i instalacyjnych, chłodnie kominowe i wentylatorowe Płyty azbestowo – cementowe płaskie typu Pokrycia dachowe, okładziny zewn ętrzne „karo” Płyty azbestowo – cementowe autoklawizowane Okładziny zewn ętrzne, osłony kanałów wentylacyjnych i płaskie „acekol”, „kolorys” klimatyzacyjnych, ściany działowe

str. 16

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Rodzaj wyrobu zawieraj ącego azbest Zastosowanie

Płyty azbestowo – cementowe konstrukcyjne Osłony ogniochronne i przeciwpo żarowe w budynkach i ogniochronne obiektach przemysłowych, izolacja urz ądze ń grzewczych Rury azbestowo – cementowe (ci śnieniowe i Przewody wodoci ągowe i kanalizacyjne, rynny spustowe bezci śnieniowe) zsypów na śmieci, przewody kominowe Otuliny azbestowo – cementowe Izolacja urz ądze ń ciepłowniczych Kształtki budowlane azbestowo – cementowe Przewody wentylacyjne, podokienniki, osłony ruroci ągów ciepłowniczych, osłony kanałów spalinowych i wentylacyjnych Masy azbestowe natryskowe Izolacja ogniochronna konstrukcji stalowych, przegród budowlanych, izolacja akustyczna obiektów użyteczno ści publicznej

Tabela 5. Kierunki wykorzystywania azbestu Rodzaje Wyroby Udział % Zastosowanie Zalety wyrobu wyrobów azbestu w wyrobie Wyroby Płyty dekarskie, rury 5-30 % Pokrycie dachowe, Ogniotrwało ść , odporno ść azbestowo - ci śnieniowe, płyty elewacje, wodoci ągi na korozj ę i gnicie, cementowe okładzinowe i elewacyjne i kanalizacje wytrzymałe mechanicznie, lekkie, trwałe, nie wymagaj ą konserwacji Wyroby Wata, włóknina, sznury, 75-100% Izolacje kotłów Odporne na wysok ą izolacyjne tkanina termoizolacyjna, parowych, silników, temperatur ę, trwałe ta śmy ruroci ągów, wymienników ciepła, zbiorników, ubrania i tkaniny termoizolacyjne Wyroby Tektura, płyty azbestowo- 75-100% Uszczelnienia Odporno ść na wysokie uszczelnia- kauczukowe, szczeliwa nara żone na wysok ą temperatury, wytrzymało ść jące plecione temperatur ę, wod ę i na ściskanie, dobra par ę, kwasy i zasady, elastyczno ść , odporno ść oleje, gazy spalinowe chemiczna

str. 17

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Wyroby Okładziny cierne, klocki 30 % Elementy nap ędów Chroni elementy przed cierne hamulcowe przegrzaniem Wyroby Lepiki asfaltowe, kity 20-40 % Materiały stosowane hydroizola- uszczelniaj ące, zaprawy w budownictwie cyjne gruntuj ące, papa dachowa, płytki podłogowe Inne Materiał filtracyjny w Stosowany w przemy śle piwowarskim i ró żnych przemysłach w farmacji, wypełniacz lakierów i izolacji przewodów grzewczych, produkcja masek przeciwgazowych

Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. – w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. 2001, Nr 112, poz. 1206) odpady zawieraj ące azbest klasyfikowane są jako odpady niebezpieczne o kodach: • 06 07 01* - odpady azbestowe z elektrolizy, • 06 13 04* - odpady z przetwarzania azbestu, • 10 11 81* - odpady zawieraj ące azbest (z hutnictwa szkła), • 10 13 09* - odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo - azbestowych, • 15 01 11* - opakowania z metali zawieraj ące niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi, • 16 01 11* - okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest, • 16 02 12* - zu żyte urz ądzenia zawieraj ące azbest, • 17 06 01* - materiały izolacyjne zawieraj ące azbest, • 17 06 05* - materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest.

Azbest jest wyrobem twardym, nieuszkodzony nie stwarza zagro żenia dla zdrowia ludzi zwi ązanego z emisj ą włókien do powietrza. Problem szkodliwo ści takich wyrobów zaczyna istnie ć z chwil ą pojawienia si ę jakichkolwiek ich uszkodze ń. Destrukcja płyt mo że by ć

str. 18

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

powierzchniowa jak równie ż obejmowa ć gł ębsze partie materiału z azbestem i by ć wynikiem oddziaływania czynników atmosferycznych oraz ingerencji człowieka. Na naruszenie i niszczenie struktury płyt (głównie powierzchniowej) du ży wpływ maj ą warunki klimatyczne oraz zanieczyszczenia chemiczne powietrza atmosferycznego. W wyniku przemarzania płyt w okresie zimowym i silnego nagrzewania płyt w okresie letnim, poł ączonego z okresowymi szokami termicznymi spowodowanymi opadami deszczu dochodzi do erozji płyt, tworzenia si ę na powierzchni w żerów, odpryskiwania warstw materiału zawieraj ącego azbest i w mniejszym stopniu p ękania płyt na całej grubo ści. Zjawisko to przyspieszane jest dodatkowo przez kwa śne deszcze wyst ępuj ące głównie na terenach przemysłowych. W wyniku oddziaływania tych czynników dochodzi do kruszenia materiału, osłabienia wi ęzi włókien z matryc ą i w efekcie ko ńcowym do emisji włókien azbestu do powietrza. Płyty takie cechuj ą si ę nierówn ą powierzchni ą i łatwym odspajaniem kolejnych warstw materiału, nawet pod wpływem niezbyt silnych oddziaływa ń mechanicznych. Drugim rodzajem uszkodze ń płyt dachowych i elewacyjnych s ą ich p ękni ęcia, odłamania naro ży, wykruszenia kraw ędzi, dziury. Uszkodzenia te powstaj ą na skutek oddziaływania czynników mechanicznych spowodowanych uderzeniami twardymi przedmiotami lub odłamaniem. Równie ż bł ędy w monta żu płyt mog ą by ć przyczyn ą powstawania uszkodze ń np. przybijanie ich gwo ździami bez uprzedniego wywiercenia otworów w płycie, brak odst ępów dylatacyjnych. Powoduje to destrukcj ę materiału z azbestem (p ękni ęcia). Powstawaniu uszkodze ń towarzyszy odrywanie elementów płyt, które zalegają wokół obiektów i stanowi ą powa żne źródła emisji włókien azbestowych do otoczenia, co wynika z rozkruszania fragmentów płyt np. przez bawi ące si ę nimi dzieci lub przeje żdżaj ące pojazdy.

5. SZKODLIWO ŚĆ AZBESTU

5.1. Zagro żenia dla człowieka zwi ązane z azbestem

Od roku 1945 sprowadzono do Polski ponad 2 mln ton azbestu, który posłu żył do wyprodukowania ponad 3000 ró żnych wyrobów przemysłowych. Około 85% azbestu znajduje si ę w wyrobach budowlanych. Szacuje si ę, że na dachach i elewacjach znajduje si ę ponad 15 milionów ton płyt azbestowo-cementowych płaskich i falistych. Do tego dochodz ą rury azbestowo-cementowe, uszczelki, sznury azbestowe uszczelniaj ące, mi ękkie płyty i masy torkretowe, masy uszczelniaj ące, izolacje cieplne itp.

str. 19

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Azbest staje si ę zagro żeniem dla zdrowia, gdy dojdzie do korozji lub uszkodzenia wyrobów zawieraj ących azbest (łamanie, kruszenie, ci ęcie, szlifowanie itp.). Wówczas uwalniane s ą do powietrza włókna azbestu, które mog ą zosta ć przeniesione przez układ oddechowy do płuc. Chorobotwórcze działanie azbestu powstaje w wyniku wdychania włókien zawieszonych w powietrzu. Dopóki nie s ą one uwalniane do powietrza, wyroby z udziałem azbestu nie stanowi ą zagrożenia dla zdrowia. Na mo żliwo ść pojawienia si ę choroby wpływa rodzaj azbestu, wymiary tworz ących go włókien i ich st ęż enie oraz czas trwania nara żenia (liczba lat przebywania w zanieczyszczonym azbestem środowisku) Azbest o numerze CAS 1332-21-4 w ró żnych odmianach: aktynolit, amozyt, antofilit, chryzotyl, krokidolit, tremolit jest czynnikiem rakotwórczym dla ludzi.. Włókna małych rozmiarów, niewidoczne gołym okiem, wnikaj ą gł ębiej do układu oddechowego (do płuc). Wi ększo ść wdychanego pyłu usuwana jest z układu oddechowego „samoistnie” za po średnictwem śluzu, a nast ępnie odkrztuszana lub połykana. Dlatego bardziej nara żone na zachorowanie i komplikacje chorobowe s ą osoby o niewydolnym czy osłabionym układzie oddechowym. Usuwanie pyłu azbestu utrudnione jest przy zapaleniach oskrzeli, szczególnie przy przewlekłych stanach zapalnych. Ryzyko wyst ąpienia chorób w śród osób nara żonych na pył azbestu znacznie si ę zwi ększa przy jednoczesnym paleniu papierosów. Du żą rol ę w wyst ąpieniu choroby odgrywa tak że wra żliwo ść osobnicza (podatno ść danej osoby) i palenie papierosów. Oddychanie powietrzem ska żonym włóknami azbestowymi prowadzi do szeregu chorób układu oddechowego: pylicy azbestowej (azbestozy), łagodnych zmian opłucnowych, raka płuc (najpowszechniejszy nowotwór zło śliwy powodowany przez azbest), mi ędzybłoniaka opłucnej i otrzewnej (nowotwory o wysokiej zło śliwo ści). Zachorowa ć mog ą osoby, które miały kontakt z azbestem ze wzgl ędu na rodzaj wykonywanej pracy oraz osoby nara żone na długotrwałe wdychanie włókien azbestowych o małym st ęż eniu, jak te ż osoby nara żone na krótkotrwałe przebywanie w miejscu o du żym st ęż eniu włókien azbestowych. Nieznana jest minimalna ilo ść pyłu azbestowego, która wywołuje choroby. Wiadomo natomiast, że im wi ęcej włókien azbestu wdychanych jest do układu oddechowego, tym wi ększe jest ryzyko choroby. Choroby mog ą wyst ąpi ć nawet po 30 latach od momentu kontaktu z pyłem azbestowym, a wi ęc zagra żaj ą dzieciom i młodzie ży obecnie przebywaj ącej i bawi ącej si ę w środowisku zanieczyszczonym azbestem. Pierwsze objawy mog ące sygnalizowa ć chorob ę to: ból w klatce piersiowej, silny kaszel, duszno ści.

str. 20

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Dowody dotycz ące rakotwórczo ści azbestu zacz ęto gromadzi ć na świecie w latach 60-tych, za ś pierwsze całkowite zakazy stosowania azbestu jako substancji rakotwórczej pojawiły si ę dopiero w latach 80-tych. Nale ży pami ęta ć, że główn ą przyczyn ą raka płuc jest palenie papierosów. W śród osób pal ących, w porównaniu z niepal ącymi, ryzyko raka płuc zwi ększone jest ok. 11-krotnie. W śród nara żonych zawodowo na pył azbestu w porównaniu z nienara żonymi i niepal ącymi ryzyko raka płuc jest wi ększe 5-krotnie. Osoby nara żone na pył azbestu i jednocze śnie pal ące zwi ększy ć mog ą to ryzyko 50-krotnie. Dopuszczalne st ęż enie pyłu azbestu w powietrzu atmosferycznym w Polsce wynosi 1000 włókien/m³ powietrza w pomiarach 24-godzinnych. Przeprowadzone badania kontrolne środowiskowych st ęż eń włókien azbestu w aglomeracjach wielkomiejskich wykazały najwy ższe ponadnormatywne st ęż enia przy w ęzłach komunikacyjnych zlokalizowanych w Warszawie, Katowicach, Łodzi. Na obszarze analizowanej Gminy nie prowadzono podobnych bada ń, dlatego brak danych dotycz ących st ęż eń włókien azbestu na tym terenie. Nie ma w Polsce dokładnych danych dotycz ących liczby osób w przeszło ści nara żonych zawodowo oraz w przeszło ści i obecnie nara żonych środowiskowo. Zagro żenie dla zdrowia ludzi wynika z nagromadzenia na niektórych obszarach kraju (równie ż poza obszarami przemysłowymi, np. na oficjalnych i „dzikich” wysypiskach, w miejscu dawnych budów) ró żnego typu materiałów zawieraj ących azbest, w tym stosunkowo du żych ilo ści najbardziej gro źnego dla zdrowia - azbestu niebieskiego (krokydolitu). Odpady azbestowo - cementowe stanowi ące niegdy ś bardzo cenny, szeroko wykorzystywany surowiec, stanowi ą obecnie istotne źródło emisji pyłu. Odpady te zastosowane do utwardzania podwórek, podjazdów, dróg, itp., uległy zu życiu i degradacji pod wpływem warunków atmosferycznych, co jest przyczyn ą uwalniania si ę włókien azbestu do powietrza atmosferycznego.

5.2. Post ępowanie z odpadami zawieraj ącymi azbest i wst ępne zapobieganie ich szkodliwemu działaniu

Wszystkie rodzaje azbestu umieszczone s ą na li ście czynników rakotwórczych stanowi ącej zał ącznik 1 do Rozporz ądzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.09.1996r. (Dz.U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo nara żonych na te czynniki. Dla unikni ęcia gro źby chorób organizm nie powinien by ć eksponowany na powietrze znacznie zanieczyszczone tymi

str. 21

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

pyłami. Ekspozycja nieznaczna, przypadkowa wydaje si ę nieunikniona, tak z uwagi na rozpowszechnienie wyrobów azbestowych do niedawna będących w powszechnym u życiu, jak z powodu konsekwencji tego rozpowszechnienia – stałej obecno ści zmiennych na ogół niewielkich poziomów pyłów azbestu, wyst ępuj ących w powietrzu atmosferycznym w sposób naturalny. Zanieczyszczenia te w obszarach zindustrializowanych wyst ępuj ą w nieco wy ższych poziomach. Wyró żniamy trzy rodzaje nara żenia na pyły azbestowe, a mianowicie ekspozycj ę: • zawodow ą – zwi ązan ą z prac ą w kopalni oraz w zakładach produkuj ących i stosuj ących wyroby azbestowe; równie ż praca w warsztatach samochodowych i praca przy usuwaniu wyrobów i materiałów zawieraj ących azbest, • parazawodow ą – dotyczy mieszka ńców terenów s ąsiaduj ących z kopalniami i zakładami przetwarzaj ącymi azbest oraz rodzin pracowników tych zakładów, • środowiskow ą - zwi ązana z wyst ępowaniem azbestu w powietrzu atmosferycznym, wodzie pitnej i artykułach spo żywczych.

Włókna azbestu są niewidoczne gołym okiem i mog ą by ć równie ż uwalniane z materiałów budowlanych, do których u żywano odpadów zawieraj ących azbest, a tak że z koców poprodukcyjnych. Najwi ększe uwalnianie włókien wyst ępuje podczas prac powoduj ących wzniecanie pyłu, ścieranie, kruszenie i rozgniatanie powierzchni zawieraj ących azbest. Zagro żenie stanowi ą tak że pozostawione składowiska odpadów niewykorzystanych, rozrzucone po ró żnych, zapomnianych nieraz, obszarach. Wdychaj ąc powietrze z włóknami azbestu zwi ększamy ryzyko chorób azbestozale żnych . Nale ży pamięta ć, że szczególnie nara żone s ą dzieci i młodzie ż. Azbest jest praktycznie niezniszczalny oraz gro źny dla zdrowia, gdy jego elementarne włókna znajduj ą si ę we wdychanym powietrzu.

Przede wszystkim nale ży wi ęc ograniczy ć emisj ę pyłu azbestu przez: 1. Rozpoznanie, czy w najbli ższym otoczeniu znajduj ą si ę materiały zawieraj ące azbest, gdzie i jak du że s ą to powierzchnie, a nast ępnie, tam gdzie to mo żliwe, nale ży we własnym zakresie powierzchnie utwardzane odpadami azbestowymi (podwórka, drogi dojazdowe, podjazdy, podłogi w budynkach) zabezpieczy ć materiałami trwałymi (wylewki betonowe, asfaltowe, itp.). 2. Je śli niemo żliwe jest zabezpieczenie materiałów zawieraj ących azbest na terenie posesji we własnym zakresie, do czasu rozwi ązania problemu nale ży unika ć wykonywania prac

str. 22

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

powoduj ących wzmo żone pylenie, a wi ęc ścieranie, rozdrabnianie, kruszenie i mia żdżenie powierzchni. W celu zmniejszenia pylenia przed wykonywaniem tych prac nale ży powierzchnie te zwil żyć, uprz ąta ć równie ż w stanie wilgotnym, 3. Nie nale ży materiałów zawieraj ących azbest wywozi ć, czy te ż porzuca ć w miejscach do tego nieprzeznaczonych.

Ryzyko chorób azbestozale żnych mo żna zmniejszy ć znacznie poprzez niepalenie papierosów. Demonta ż pokry ć azbestowo - cementowych jest ści śle regulowany przepisami prawnymi. Według obowi ązuj ącego prawa prace polegaj ące na usuwaniu lub naprawie wyrobów zawieraj ących azbest mog ą by ć wykonywane wył ącznie przez wykonawców posiadaj ących odpowiednie wyposa żenie techniczne do prowadzenia takich prac oraz zatrudniaj ących pracowników przeszkolonych w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy przy usuwaniu i wymianie materiałów zawieraj ących azbest. Wykonawcy prac powinni posiada ć zezwolenie na prowadzenie działalno ści, w wyniku której powstaj ą odpady niebezpieczne. Prace przy naprawie wyrobów zawieraj ących azbest w obiektach i urz ądzeniach budowlanych lub prace maj ące na celu jego usuni ęcie z obiektu lub urz ądzenia budowlanego powinny by ć poprzedzone zgłoszeniem tego faktu wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego. Wykonawca prac, polegaj ących na naprawie lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów i urz ądze ń budowlanych, zobowi ązany jest do: • izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie odpowiednich osłon, • ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległo ści od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m przy stosowaniu osłon, • umieszczenia tablic ostrzegawczych o tre ści: „Uwaga! Zagro żenie azbestem”, „Osobom nieupowa żnionym wst ęp wzbroniony”, • zastosowania odpowiednich środków technicznych celem zmniejszenia emisji włókien azbestu.

Prace zwi ązane z usuwaniem azbestu lub wyrobów zawieraj ących azbest musz ą by ć prowadzone w taki sposób, aby wyeliminowa ć uwalnianie azbestu lub co najmniej zminimalizowa ć pylenie do dopuszczalnych warto ści st ęż eń w powietrzu regulowanych przepisami szczególnymi. Zapewnienie powy ższego wymaga:

str. 23

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

• nawil żania wod ą wyrobów zawieraj ących azbest przed ich usuwaniem lub demonta żem i utrzymywania w stanie wilgotnym przez cały czas pracy, • demonta żu całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania (łamanie, kruszenie, ci ęcie, szlifowanie itp.), tam gdzie jest to technicznie mo żliwe, • odspajania materiałów trwale zwi ązanych z podło żem przy stosowaniu wył ącznie narz ędzi r ęcznych lub wolnoobrotowych, wyposa żonych w miejscowe instalacje odci ągaj ące powietrze.

Demonta ż wyrobów zawieraj ących azbest nierozerwalnie zwi ązany jest z procesem powstawania odpadów. Obecnie jedyn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest jest ich składowanie na odpowiednich składowiskach odpadów niebezpiecznych. Usuwanie i unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest nale ży do wła ściciela nieruchomo ści. Jednak powa żną przeszkod ą jest brak środków finansowych, co uniemo żliwia wi ększo ści wła ścicielom nieruchomo ści podejmowanie działa ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu, który wyst ępuje m.in. w płytach eternitowych pokrywaj ących dachy budynków. Jednym ze sposobów przyspieszenia przez mieszka ńców procesu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest i jednocze śnie zabezpieczenia środowiska przed zagro żeniem spowodowanym nieodpowiednim post ępowaniem z odpadami zawieraj ącymi azbest jest pomoc w sfinansowaniu ze źródeł zewn ętrznych np. kosztów usuwania, transportu i unieszkodliwiania powstałych przy tym odpadów.

6. INWENTARYZACJA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST NA TERENIE GMINY KNYSZYN (26 X 2010-26 XI 2010)

Na terenie Gminy Knyszyn w okresie 26 X 2010 - 26 XI 2010 dla potrzeb niniejszego Programu przeprowadzono inwentaryzacj ę obiektów budowlanych nale żą cych do osób prywatnych, osób prawnych oraz ró żnych instytucji gminnych w celu aktualizacji danych z roku 2006 i uzyskania informacji o rzeczywistej ilo ści, rodzaju i stanie wyrobów azbestowych na terenie Gminy. Na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji stwierdzono du że ilo ści materiałów zawieraj ących azbest w istniej ących budowlach. Inwentaryzacja opierała si ę w cało ści o spis z natury przeprowadzony we wszystkich miejscowo ściach na terenie Gminy w ww. przedziale czasowym.

str. 24

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Ilo ść płyt azbestowo-cementowych b ędących w u życiu jako pokrycia dachowe budynków mieszkalnych, rolniczych i gospodarczych oraz zło żonych luzem okre ślono w sumie na 159 995 sztuk, zajmuj ących powierzchni ę 223 993 m², w tym pokry ć dachowych: 220 189,2 m² oraz zło żonych luzem: 3 803,8 m². W celu obliczenia wagi zinwentaryzowanych wyrobów azbestowych przyj ęto, że 1 m² płyty wa ży średnio 12,14 kg, a ci ęż ar całej płyty (1,4 m²) to 17 kg. Odpowiednio wi ęc waga wszystkich płyt b ędących w u życiu wraz z płytami zło żonymi luzem wyniosła 2 719 915 kg (2 719,91 Mg), z czego 2 673 726 kg (2 673,73 Mg) dla płyt będących w u życiu i 46 189 kg (46,19 Mg) dla płyt zło żonych luzem. Stwierdzono obecno ść wyrobów azbestowych na terenie 674 posesji (w tym 6 użyteczno ści publicznej oraz 9 nale żą cych do osób prawnych), 1 458 obiektów (w tym 7 użyteczno ści publicznej). W mie ście Knyszynie wyroby azbestowe zinwentaryzowano na terenie 262 posesji. Według podziału na osoby fizyczne, osoby prawne (firmy) i jednostki administracyjne Gminy Knyszyn, ilo ść materiałów azbestowych przedstawia si ę nast ępująco:

Tabela 6. Ilo ść wyrobów azbestowych z według rodzaju podmiotów w Gminie Knyszyn.

Rodzaj Podmiotu Ilo śc [m²] Masa [Mg]

Osoby fizyczne 213 388,7 2 591,18

Osoby prawne 9 062,9 110,02

Jednostki administracyjne 1 541,4 18,71

Razem: 223 993 2 719,91

str. 25

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Tabela 7. Wykaz podmiotów prawnych z terenu Gminy Knyszyn posiadaj ących wyroby azbestowe.

L.p. Nazwa Firmy Lokalizacja Ilo ść Masa Nr działki [m²] [Mg] 1 BETEX – Zakład Knyszyn, ul. Szkolna 37 138,6 1,68 985/26 Produkcji Spo żywczej 2 KNYSZYN Sp.z.o.o. Knyszyn Zamek 15 6 473,6 78,61 3/2; 5/1 Hodowla Zarodowa Zwierz ąt Ogrodniki 1 260 15,3 323/11,323/6

3 Gospod. Rybackie Knyszyn Zamek 25A 755,3 9,17 10, 12/23 Sp. z.o.o.

4 Pa ństwowe Poniklica 44,8 0,54 92/1 Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe Nowiny Zdroje 246,4 2,99 43/1 Nadle śnictwo Knyszyn 5 Parafia rz.-kat. św. Anny Kalinówka K. 63 0,76 202 w Kalinówce Ko ścielnej 6 Przedsiebiorstwo Knyszyn 42 0,51 1146/3 Eksploatacji Drog i Mostow 7 Komenda Powiatowa Knyszyn 39,2 0,48 2376 Policji w Monkach

RAZEM: 9 062,9 110,02 -

str. 26

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Tabela 8. Ilo ść wyrobów azbestowych wyst ępuj ących w jednostkach administracyjnych Miasta i Gminy Knyszyn.

L.p. Nazwa Jednostki Lokalizacja Ilo ść [m²] Masa [Mg] Nr działki

1 ZGKiM Knyszyn, Polna 3 168 2,04 400/4

2 Ochotnicza Stra ż Po żarna Knyszyn 22,4 0,27 1951/4; 1951/3

3 SP ZOZ Knyszyn 833 10,11 518/2

4 Wiejski O środek Kultury Nowiny Kasjerskie 341,6 4,15 70

5 Przystanek PKS Knyszyn Zamek 22,4 0,27 24/5

6 Szkoła Podstawowa Zofiówka 154 1,87 33

RAZEM: 1541,4 18,71 -

Tabela 9. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy Knyszyn (stan na 26 XI 2010)

Ilo ść wyrobów Ilo ść wyrobów Lp Miejscowo ść azbestowych w m² azbestowych w Mg 1. Chobotki 10 877 132,08 2. Czechowizna 12 629 153,36 3. Gr ądy 2 136 25,93 4. Guzy 18 638 226,32 5. Jaskra 20 612 250,28 6. Kalinówka Ko ścielna 12 311 149,49 7. Kol. Cisówka 883,4 10,73 8. Knyszyn 62 767 762,17 9. Knyszyn Zamek 11 861 144,03 10. Nowiny Kasjerskie 5 527 67,11 11. Nowiny Zdroje 3 924 47,65 12. Ogrodniki 7 736 93,93 13. Poniklica 4 444 53,96 14. Wodziłówka 3 287 39,91 15. Wojtówce 14 090 171,1 16. Zofiówka 32 271 391,86 Ogółem 223 993 2 719,91

str. 27

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Najwi ększy udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest stwierdzono w mie ście Knyszynie (29 %). Znaczn ą ilo ść azbestu stwierdzono równie ż w Zofiówce (14 %). Na kolejnym miejscu je śli chodzi o udział procentowy posiadanych wyrobów azbestowych znalazły si ę Jaskra (9 %) oraz Guzy (8 %). Podobn ą ilo ść zanotowano w miejscowo ściach: Czechowizna i Wójtowce (po 6 %) oraz Chobotki i Kalinówka Ko ść . (po 5 %). Poniklica, Nowiny Zdroje oraz Nowiny Kasjerskie charakteryzuj ą si ę 2-procentowym udziałem wyrobów azbestowych, natomiast najmniejszy udział tych że wyrobów stwierdzono w Gr ądach i Wodziłówce (po 1 %) oraz znikom ą, najmniejsz ą ilo ść zinwentaryowano w Kolonii Cisówka.

Rys. 2. Udział procentowy wyrobów azbestowych na terenie gminy Knyszyn w poszczególnych miejscowo ściach

Liczba mieszka ńców miasta Knyszyna stanowi ponad polow ę populacji całej gminy. Cał ą Gmin ę zamieszkuje 4998 osób, z czego 2829 miasto Knyszyn (56,6 %). Jednak liczba gospodarstw posiadaj ących wyroby zabestowe w mie ście Knyszynie (262) to ju ż tylko 40,06 % wszystkich gospodarstw posiadaj ących wyroby azbestowe na terenie całej Gminy (654). Średnia ilo ść azbestu przypadaj ąca na jedno gospodarstwo (z liczby gospodarstw, na których terenie zinwentaryzowano wyroby azbestowe) dla całej Gminy to 4158,9 kg. Miasto Knyszyn, pomimo zamieszkiwania go przez ponad połow ę populacji oraz wyst ępowania w jego granicach

str. 28

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

administracyjnych 40 % gospodarstw posiadaj ących azbest, charakteryzuje si ę najmniejsz ą poza Gr ądami (648,3 kg) średni ą ilo ści ą azbestu przypadaj ącą na jedno gospodarstwo, wynosz ącą 2909 kg. Zdecydowanie prym wiod ą tu takie miejscowo ści jak Zofiówka, Knyszyn Zamek i Ogrodniki (ponad 7000 kg ka żda).

Tabela 10. Zestawienie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w kg przypadaj ące na jedno gospodarstwo poszczególnych miejscowo ści na terenie gminy Knyszyn.

Liczba gospodarstw Średnia ilo ść azbestu Miejscowo ść Liczba mieszka ńców posiadaj ących wyroby przypadaj ąca na jedno azbestowe gospodarstwo [kg] Knyszyn 2 829 262 2 909,0 Knyszyn Zamek 327 20 7 201,6 Chobotki 93 23 5 742,7 Czechowizna 190 36 4 259,9 Gr ądy 167 40 648,3 Guzy 207 37 6 114,3 Jaskra 196 39 6 417,5 Kalinówka Ko śc. 191 36 4 152,5 Kol. Cisówka 18 3 3 575,7 Nowiny Kasjerskie 122 21 3 196,0 Nowiny Zdroje 19 10 4 765,1 Ogrodniki 119 13 7 225,6 Poniklica 93 14 3 854,1 Wodziłówka 23 9 4 434,2 Wojtówce 137 36 4 752,7 Zofiówka 267 55 7 124,7 Łącznie miasto i gmina 4 998 654 4 158,9

str. 29

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Rys. 3. Wykres liczby gospodarstw posiadaj ących wyroby azbestowe w poszczególnych miejscowo ściach na terenie gminy Knyszyn

Rys. 4. Udział procentowy gospodarstw posiadaj ących wyroby azbestwoe w poszczególnych miejscowo ściach na terenie gminy Knyszyn

str. 30

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Rys. 5. Wykres średniej ilo ści w kg wyrobów zawieraj ących azbest przypadaj ącej na jedno gospodarstwo w poszczególnych miejscowo ściach na terenie gminy Knyszyn.

Średnia ilo ść azbestu przypadaj ąca na jednego mieszka ńca wynosi 44,8 m², co daje nam 544 kg na osob ę. Zdecydowanie najwi ększ ą ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w przeliczeniu na jednego mieszka ńca obserwujemy w miejscowo ści Nowiny Zdroje. Wynosi ona 206,5 m², w przeliczeniu 2508 kg. Dla porównania w miejscowo ści Gr ądy obliczono zaledwie 13 m² azbestu na osob ę (155,3 kg). Do ść du żą ilo ści ą azbestu przypadaj ącą na jednego mieszka ńca zanotowano równie ż w miejcowo ściach: Wodziłówka, Zofiówka, Chobotki i Jaskra, co pokrywa si ę cz ęś ciowo z równie du żym udziałem ilo ści gospodarstw posiadaj ących wyroby azbestowe w ww. miejscowo ściach.

str. 31

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Tabela 11. Zestawienie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w m² i w kg przypadaj ące na jednego mieszka ńca poszczególnych miejscowo ści na terenie gminy Knyszyn.

Ilo ść wyrobów Ilo ść wyrobów Miejscowo ść Liczba mieszka ńców azbestowych na jednego azbestowych na jednego mieszka ńca w m² mieszka ńca w kg Knyszyn 2 829 23,3 269,4 Knyszyn Zamek 327 25,9 440,5 Chobotki 93 117,0 1 420,2 Czechowizna 190 66,5 807,1 Gr ądy 167 13,0 155,3 Guzy 207 90,0 1 093,0 Jaskra 196 105,2 1 277,0 Kalinówka Ko śc. 191 64,5 783,0 Kol. Cisówka 18 55,2 670,4 Nowiny Kasjerskie 122 45,3 550,1 Nowiny Zdroje 19 206,5 2 508,0 Ogrodniki 119 65,0 789,3 Poniklica 93 48,0 580,2 Wodziłówka 23 143,0 1 735,1 Wojtówce 137 103,0 1 249,0 Zofiówka 267 121,0 1 467,6

Łącznie miasto i gmina 4 998 44,8 544,0

str. 32

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Rys. 6. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w kg przypadaj ąca na jednego mieszka ńca poszczególnych miejscowości na terenie gminy Knyszyn.

Rys. 7. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w m² przypadaj ąca na jednego mieszka ńca poszczególnych miejscowości na terenie gminy Knyszyn.

str. 33

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Ilo ść wyrobów azbestowych b ędących w u żytku oraz zło żonych luzem na terenach posesji w sumie zinwentaryzowano na 223993 m², co daje nam 2719915 kg, z czego 29 % w mie ście Knyszynie. Suma wyrobów azbestowych zło żonych luzem wynosi natomiast 3803,8 m² (46189 kg). Najwi ększ ą ilo ść wyrobów azbestowych zło żonych luzem na terenie poseji zanotowano w miejscowo ści Zofiówka: 1017,8 m² (12359 kg), co stanowi 27 % całego stanu Gminy. Na terenie miasta Knyszyna znajduje si ę 21 % wszystkich wyrobów azbestowych zło żonych luzem. Najmniejsze, bo znikome ilo ści stwierdzono na terenie posesji w miejscowo ści Nowiny Zdroje, natomiast nie zanotowano takich wyrobów na terenie miejscowo ści Nowiny Kasjerskie.

Rys. 8. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w kg b ędących w u żytku oraz zło żonych luzem na posesjach w poszczególnych miejscowo ściach na terenie gminy Knyszyn.

str. 34

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Rys. 9. Udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest b ędących w u żytku oraz zło żonych luzem na posesjach poszczególnych miejscowości na terenie gminy Knyszyn.

Rys. 10. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest w kg zło żonych luzem na posesjach poszczególnych miejscowo ści na terenie gminy Knyszyn.

str. 35

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Rys. 11. Udział procentowy wyrobów zawieraj ących azbest zło żonych luzem na posesjach poszczególnych miejscowo ści na terenie gminy Knyszyn.

W celu uzyskania informacji dotycz ących ilo ści i stanu wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terenie Gminy Knyszyn przeprowadzona została równie ż inwentaryzacja maj ąca pozwalaj ąca na okre ślenie rodzaju, ilo ści, miejsc wyst ępowania oraz stanu materiałów zawieraj ących azbest. Podczas inwentaryzacji istotn ą rol ę odegrała ocena stanu wyrobów zawieraj ących azbest. W zale żno ści od stopnia zniszczenia pokry ć dachowych wykonanych z materiałów zawieraj ących azbest, wyró żniono trzy stany dalszej przydatno ści do u żytkowania. Zgodnie z przyj ętą klasyfikacj ą wytypowano: Klasa I – wyroby zawieraj ące azbest w bardzo dobrym i dobrym stanie technicznym, bez widocznych uszkodze ń mechanicznych, p ękni ęć i ubytków, z mocn ą struktur ą włókien, cz ęsto pokryte powłok ą farby zewn ętrznej, wyroby nowe (do 15 lat uytkowania), niestwarzaj ące zagro żeń nara żenia na pył azbestowy, przydatne do dalszego u żytkowania przez okres dłu ższy ni ż 5 lat. [III stopie ń pilno ści – ponowna ocena stanu mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania w terminie do pi ęciu lat]

str. 36

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Klasa II – wyroby zawieraj ące azbest w dostatecznym stanie technicznym, jednakże z widocznymi uszkodzeniami mechanicznymi (do 5% powierzchni), z lekkimi p ękni ęciami, cz ęsto omszone, bez ubytków lub z niewielkimi ubytkami, bez powłoki farby zewn ętrznej lub z niewystarczaj ącą powłok ą farby, mo żliwo ść u żytkowania do 5 lat. [II stopie ń pilno ści – ponowna ocena stanu mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania w terminie jednego roku] Klasa III – wyroby zawieraj ące azbest w niedostatecznym stanie technicznym, ze znacznymi ubytkami, widocznymi p ękni ęciami oraz rozlu źnion ą struktur ą włókien, stwarzaj ące realne zagro żenie nara żenia na pył azbestowy, ze wskazaniem do mo żliwie szybkiego usuni ęcia. [I stopie ń pilno ści – wyroby nale ży mo żliwie najszybciej usun ąć ]

Tabela 12. Stopie ń pilno ści usuwania wyrobów azbestowych (płyt azbestowo - cementowych) na terenie Gminy Knyszyn Zestawienie ilo ściowe Stopie ń pilno ści płyt azbestowo- Masa w [Mg] Udział % cementowych [m 2] I stopie ń pilno ści 4 821,8 58,55 2,2 > 65 punktów II stopie ń pilno ści 212 697,9 2 582,76 96,6 40-60 punktów III stopie ń pilno ści 2 669,9 32,42 1,2 < 35 punktów Razem: 220 189,2 2 673,73 100

Wyroby azbestowe znajduj ące si ę na terenie Gminy Knyszyn w przewa żaj ącej wi ększo ści zaklasyfikowano do klasy II przydatno ści do u żytkowania (96,6 %). Oznacza to, że odznaczaj ą si ę one dostatecznym stanem technicznym, jednak że z widocznymi uszkodzeniami mechanicznymi (do 5 % powierzchni), z lekkimi p ękni ęciami, cz ęsto omszone, bez ubytków lub z niewielkimi ubytkami, bez powłoki farby zewn ętrznej lub z niewystarczaj ącą powłok ą farby. Ze wzgl ędu na nara żenie tych wyrobów na działanie czynników atmosferycznych oraz nieznaczny stopie ń zabezpieczenia powierzchni powłok ą farby niezb ędna b ędzie ocena przydatno ści do dalszego u żytkowania w okresie do 5 lat.

str. 37

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

7. PROGRAM USUWANIA AZBESTU I WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST ORAZ UNIESZKODLIWIANIA ODPADÓW AZBESTOWYCH

7.1. Cele Programu

• oczyszczenie terytorium Polski z azbestu oraz usuni ęcie stosowanych od wielu lat wyrobów zawieraj ących azbest, • wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszka ńców Polski spowodowanych azbestem oraz ustalenie koniecznych do tego uwarunkowa ń, • sukcesywna likwidacja oddziaływania azbestu na środowisko i doprowadzenie, w okre ślonym horyzoncie czasowym, do spełnienia wymogów ochrony środowiska, • stworzenie odpowiednich warunków do wdro żenia przepisów prawnych oraz norm post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest stosowanych w Unii Europejskiej.

7.2. Zało żenia programu

W maju 2002 r. Rada Ministrów przyj ęła „Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”, przemianowany na „Program oczyszczania kraju z azbestu na lata 2009-2032” zwany w tym rozdziale Programem. Proces usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, zgodnie z zapisami „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski”, powinien by ć zako ńczony w 2032 roku. Wynika to z bardzo du żej ilo ści tych wyrobów oraz wysoko ści potrzebnych środków finansowych. Zatem tak długotrwałe zadanie wymaga zdefiniowania, na poziomie gminy i powiatu, ramowej strategii w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest oraz unieszkodliwiania odpadów azbestowych.

Wykonanie Programu powierza si ę Władzom Gminy. Realizacja Programu b ędzie zgodna z przyj ętym celem i przebiega ć b ędzie w nast ępuj ących obszarach:

1. Inwentaryzacja i utworzenie bazy danych o lokalizacji istniej ących wyrobów zawieraj ących azbest Podstaw ą dla opracowania Programu była przeprowadzona na terenie Gminy inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest i utworzenie bazy danych o ich lokalizacji (wg miejscowo ści na

str. 38

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

terenie Gminy). W okresie 26 X 2010 do 26 XI 2010 przeprowadzono szczegółow ą inwentaryzacj ę wyrobów zawieraj ących azbest w celu aktualizacji posiadanych danych.

2. Opracowanie mapy zagro żeń działania azbestu Zadanie to planuje si ę na rok 2011. Opracowana zostanie mapa zagro żeń działania azbestu na terenie Gminy z zaznaczeniem lokalizacji wyst ępowania wyrobów zawieraj ących azbest.

3. Edukacja mieszka ńców w zakresie szkodliwo ści azbestu, obowi ązków dotycz ących post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz sposobów bezpiecznego ich usuwania oraz unieszkodliwiania W ramach edukacji mieszka ńców na stronie internetowej Gminy utworzona zostanie „zakładka tematyczna”, w której bie żą co prezentowane b ędą: • akty prawne dotycz ące obowi ązków post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest oraz reguluj ących sposób bezpiecznego ich usuwania i unieszkodliwiania, • informacje o zagro żeniu, jakie niesie za sob ą azbest, • informacje o działaniach Gminy podejmowanych w celu usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest, • wzory wniosków na dofinansowanie odbioru i składowanie odpadu, • aktualny wykaz firm posiadaj ących koncesje na demonta ż wyrobów zawieraj ących azbest i transport powstałych odpadów.

4. Mobilizowanie wła ścicieli budynków do usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest poprzez system pomocy edukacyjnej i finansowej Działanie realizowane b ędzie poprzez: • system edukacji w zakresie szkodliwo ści i unieszkodliwiania wyrobów azbestowych, • informowanie o potencjalnych źródłach uzyskania dotacji, preferencyjnych kredytów i po życzek na wymian ę pokry ć dachowych i elewacji z azbestu, • dofinansowanie kosztów usuni ęcia azbestu w tym: załadunku na terenie nieruchomo ści, transportu i składowania na składowisku odpadów niebezpiecznych, • bie żą ca aktualizacja informacji na stronie internetowej z przebiegu realizacji Programu, • udzielanie informacji mieszka ńcom na temat realizacji Programu.

str. 39

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

5. Odbiór odpadów azbestowych z nieruchomo ści osób fizycznych, wspólnot  mieszkaniowych, jednostek bud żetowych i zakładów bud żetowych i innych Odbiór odpadów azbestowych z nieruchomo ści osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, jednostek bud żetowych i zakładów bud żetowych b ędzie nast ępował na wniosek wła ściciela obiektu, jego zarz ądcy lub władaj ącego. Zło żone wnioski o dofinansowanie b ędą realizowane według kolejno ści wpływu do wysoko ści kwoty zabezpieczonej w bud żecie na dany rok kalendarzowy. Odbiorem odpadów zawieraj ących azbest zajmie si ę koncesjonowana firma transportowa wyłoniona w drodze przetargu ogłoszonego przez Gmin ę. Termin odbioru odpadów z terenu nieruchomo ści uzgadnia przedstawiciel firmy transportowej z wła ścicielem nieruchomo ści. Wszystkie czynno ści zwi ązane z załadunkiem i transportem przeprowadzone zostan ą zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Odbiór odpadów zawieraj ących azbest od wła ściciela oraz ich przekazanie na składowisko potwierdzane b ędzie kart ą przekazania odpadu (w zał ączeniu do Programu), sporz ądzan ą w trzech egzemplarzach: jeden dla odbieraj ącego odpady, drugi dla wła ściciela odpadu, trzeci dla Gminy (w przypadku, gdy Przewo źnik rozlicza ć si ę b ędzie si ę za wykonan ą usług ę z Gmin ą).

6. Udzielanie pomocy finansowej osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym i innym wła ścicielom zasobów mieszkaniowych w usuwaniu odpadów zawieraj ących azbest W przypadku pozyskania środków finansowych lub zabezpieczenia w bud żecie własnych środków, Gmina cz ęś ciowo sfinansuje koszty demonta żu, transportu i unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest, tj.: rozbiórki pokrycia dachowego (płyt azbestowo - cementowych), załadunku na terenie nieruchomo ści odpadów zawieraj ących azbest, transportu tych odpadów, składowania odpadów zawieraj ących azbest. Wielko ść dofinansowania oraz ilo ść usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest w danym roku uzale żniona b ędzie od ilo ści środków finansowych pochodz ących z funduszy własnych i zewn ętrznych.

7. Alokacja środków finansowych z bud żetu gminy na realizacj ę Programu Rada Gminy b ędzie uchwalała corocznie w bud żecie gminy stosowne środki na realizacj ę Programu.

8. Podj ęcie działa ń w kierunku pozyskania funduszy ze źródeł zewn ętrznych na realizacj ę Programu

str. 40

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Gmina podejmie starania w celu pozyskiwania funduszy ze źródeł zewn ętrznych, tj.: • Powiatowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, • Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, • Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, • funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, • Fundacji EkoFundusz • i innych.

W przypadku pozyskania funduszy z ww. źródeł kwota przeznaczona na realizacj ę Programu ulegnie zwi ększeniu, co przyspieszy proces usuwania azbestu z terenu Gminy.

9. Pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania na wymieniane w ramach Programu pokrycia dachowe i elewacje Pomoc w poszukiwaniu źródeł finansowania w postaci dotacji, kredytów i pożyczek preferencyjnych osobom fizycznym, wspólnotom mieszkaniowym, innym wła ścicielom zasobów mieszkaniowych i przedsi ębiorcom na wymian ę pokry ć dachowych i elewacji zawieraj ących azbest. Wszyscy zainteresowani poszukiwaniem źródeł finansowania b ędą mogli skorzysta ć z pomocy i informacji udzielanych przez pracowników Urz ędu Miasta.

10. Usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów o światowych i u żyteczno ści publicznej Gmina Knyszyn usunie wyroby azbestowe z obiektów o światowych i u żyteczno ści publicznej oraz innych b ędących własno ści ą Gminy.

11. Eliminacja powstawania „dzikich” wysypisk z odpadami zawieraj ącymi azbest Działanie finansowane b ędzie ze środków przeznaczonych na realizacj ę Programu w danym roku kalendarzowym. • Działania informacyjno – edukacyjne skierowane do społecze ństwa Gminy zwi ązane z post ępowaniem z odpadami azbestowymi, co powinno wyeliminowa ć powstawanie „dzikich” wysypisk tych odpadów. • Monitoring wyst ępowania „dzikich” wysypisk – na bie żą co. • Likwidacja „dzikich” wysypisk w przypadku stwierdzenia ich wyst ępowania.

str. 41

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

12. Oczyszczenie terenów Gminy i innych terenów publicznych z wyrobów zawieraj ących azbest Gmina Knyszyn na bie żą co przeprowadza ć b ędzie oczyszczanie terenów Gminy i publicznych z wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest. Środki na ten cel pochodzi ć b ędą z funduszu przeznaczonego na realizacj ę Programu w danym roku kalendarzowym.

13. Bie żą cy monitoring realizacji Programu i okresowe raportowanie jego realizacji Radzie Gminy Elementem zarz ądzania Programem jest jego systematyczne monitorowanie. W tym celu powołana zostanie Komisja ds. monitoringu realizacji Programu. W ramach działa ń monitoringowych okre ślone zostan ą zmiany ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w Gminie w kolejnych latach realizacji Programu, tj.: ilo ści usuni ętych i unieszkodliwionych w danym roku odpadów zawieraj ących azbest; ilo ści wyrobów azbestowych pozostałych jeszcze do usunięcia. Monitorowanie i raportowanie Programu zostanie zsynchronizowane z raportowaniem Gminnego Planu Gospodarki Odpadami. Komisja b ędzie przedkładała Radzie Gminy co 2 lata (lub corocznie) raport przedstawiaj ący wyniki realizacji Programu.

14. Okresowa weryfikacja i aktualizacja Programu Realizacja Programu jest procesem długofalowym, w zwi ązku z tym zakłada si ę jego aktualizacj ę celem dostosowania do zmieniaj ących si ę warunków prawnych, finansowych i mo żliwo ści realizacyjnych.

Według ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz stanowiska Pa ństwowego Zakładu Higieny czynne przewody wodoci ągowe wykonane z rur azbestowo-cementowych nie stanowi ą zagro żenia dla zdrowia ludzi. Nie ma udokumentowanych dowodów świadcz ących o szkodliwym wpływie na zdrowie odbiorców wody przesyłanej ruroci ągami azbestowo- cementowymi. Eksperci WHO nie widz ą konieczno ści natychmiastowej eliminacji ju ż istniej ących instalacji azbestowo-cementowych. Dlatego zastępowanie rur azbestowo- cementowych w instalacjach ziemnych wyrobami bezazbestowymi powinno nast ępowa ć sukcesywnie, w ramach np. modernizacji sieci wodociągowej. Bior ąc powy ższe pod uwag ę przyj ęto, że niniejszy program nie b ędzie dotyczył rur azbestowo-cementowych wyst ępuj ących w instalacjach ziemnych.

str. 42

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Dla potrzeb niniejszego Programu, w ślad za krajowym „Programem…” przyj ęto podzielenie okresu do 2032 roku na 3 podokresy, tj. Okres I: do roku 2012 Okres II: lata 2013 - 2022 Okres III: lata 2023 - 2032 Okres I obejmuje 2 lata, a nast ępne po 10 lat. Taki podział ułatwi ocen ę realizacji Programu powiatowego w kontek ście porówna ń z krajowym „Programem …” W poszczególnych okresach przyj ęto do usuni ęcia nast ępuj ące ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest: Okres I: do roku 2012 – 20 % Okres II: lata 2013 - 2022 – 40% Okres III: lata 2023 - 2032 – 40 %

Ilo ści te są zgodne z zapisami „Planem gospodarki odpadami dla województwa podlaskiego na lata 2009-2012”. Zgodnie z opracowanym „Programem…” sumaryczna dodatkowa pojemno ść składowisk dla potrzeb województwa podlaskiego (w perspektywie do 2032 roku) wynosi 441 768 m 3, co daje powierzchni ę ok. 9 ha ( np. 4 składowiska o pow. 2 ha i jedno składowisko/kwatera o pow. 1 ha lub odpowiednia ilo ść składowisk/kwater mniejszych).

Rozwi ązaniem optymalnych wg „Programu …” jest wł ączanie do eksploatacji składowisk na odpady azbestowe przyjmuj ąc nast ępuj ące zało żenia: - w pierwszym okresie tj. do roku 2012 powinny powstać składowiska o ł ącznej pojemno ści ok. 100 tys. m 3 (w tym pozostanie 43 087 m 3 rezerwy na nast ępny okres), np. jedno składowisko o pojemno ści ok. 100 tys. m 3 (pow. ok. 2 ha); - w drugim okresie tj. w latach 2013 - 2022 powinny powsta ć składowiska o ł ącznej pojemno ści ok. 200 tys. m 3 (w tym pozostanie 96 060 m 3 rezerwy na nast ępny okres), np. dwa składowiska o pojemno ści ok. 100 tys. m3 (pow. ok. 2 ha) lub odpowiednia ilo ść składowisk/kwater mniejszych; - w trzecim okresie, tj. w latach 2023-2032 powinny powsta ć składowiska o ł ącznej pojemno ści ok. 150 tys. m 3 (w tym pozostanie rezerwa 69 033 m 3), np. jedno składowisko o pojemno ści ok. 100 tys. m 3 (pow. ok. 2 ha) i składowisko/kwatera o poj. 50 tys. m 3 lub odpowiednia ilo ść składowisk/kwater mniejszych

str. 43

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Zapewniona powy żej tzw. rezerwa pojemno ści składowisk (w ka żdym z rozpatrywanych okresów) wynika z potrzeby zagwarantowania wystarczaj ącej pojemno ści składowisk w sytuacji gdy proces usuwania wyrobów zawieraj ących azbest b ędzie realizowany intensywniej, ni ż to okre ślono w niniejszym Programie.

Ze wzgl ędu na ni ższy koszt jednostkowy budowy i eksploatacji składowisk wi ększych, powinna by ć preferowana budowa składowisk o funkcji ponadlokalnej. W przypadku jednak, gdy brak b ędzie takich inicjatyw, nale ży budowa ć składowiska mniejsze lub adaptowa ć do tego celu składowiska odpadów komunalnych poprzez wydzielenie na nich odpowiedniej kwatery, uwzgl ędniaj ąc potrzeby lokalne. Dlatego te ż alternatywn ą wersj ą w zakresie składowisk odpadów azbestowych jest powstawanie znacznie mniejszych składowisk (nawet kwater o pojemno ści ok. 50 tys. m 3). Takie podej ście pozwoli szybko dopasowa ć si ę do aktualnych potrzeb w zakresie ilo ści odpadów azbestowych przeznaczonych do unieszkodliwienia.

8. UWARUNKOWANIA REALIZACJI PROGRAMU

Uwarunkowania prawne realizacji Programu z analiz ą przepisów zamieszczono w zał ączeniu do Programu. Najistotniejsze z nich to: • ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 101, poz. 628, z pó źn. zm.), • „Rz ądowy Program Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2009 – 2032” – aktualizacja 2010 przyj ęta jako Zał ącznik do uchwały Rady Ministrów Nr 39/2010 z dnia 15 marca 2010 r. • ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628), • ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627), • ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz.1085) • ustawa dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst ujednolicony) (Dz. U. Nr 89, poz. 414, z pó źn. zm.).

str. 44

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Trwało ść płyt azbestowo-cementowych okre śla si ę na około 30 lat, natomiast okres eksploatacji innych wyrobów jest z reguły krótszy. W tym czasie powstawa ć b ędzie znaczna ilo ść odpadów, które zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206) sklasyfikowane zostały na li ście odpadów niebezpiecznych. Regulacje prawne dotycz ące m.in. usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów budowlanych, pocz ąwszy od realizacji obowi ązku dokonania przegl ądu technicznego tych wyrobów do zdeponowania wytworzonych odpadów na składowisku, s ą zamieszczone w wielu aktach prawnych. Podstawowym jest ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest, która zakazuje: • wprowadzania na polski obszar celny azbestu oraz wyrobów zawieraj ących azbest, • produkcji wyrobów zawieraj ących azbest, • obrotu azbestem i wyrobami azbestowymi, z wyj ątkiem azbestu i wyrobów azbestowych stosowanych do celów specjalnych (art. 1 ust. 3 ustawy).

Mimo kilku lat obowi ązywania szczegółowych przepisów tylko w niewielkim stopniu zostały wykonane oceny stanu obiektów z zabudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest. Usuwanie, demonta ż wyrobów zawieraj ących azbest odbywa ć si ę b ędzie zgodnie z przepisami i wytycznymi podanymi w dalszej cz ęś ci Programu. Transport odpadów niebezpiecznych odbywa ć si ę b ędzie zgodnie z obowi ązuj ącymi uregulowaniami prawnymi: Ustaw ą z dnia 28 pa ździernika 2002 roku o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 199, poz. 1671) oraz Rozporz ądzeniem Ministra Infrastruktury z dnia 19 grudnia 2002 roku w sprawie zakresu i sposobu stosowania przepisów o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych do transportu odpadów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 236, poz. 1986). Z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest nierozerwalnie zwi ązany jest proces powstawania odpadów. Jedyn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów azbestowych jest ich składowanie. W Programie zało żono usuni ęcie wyrobów zawieraj ących azbest do ko ńca 2032 r.. Unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest odbywa ć si ę b ędzie zgodnie z ww. ustaw ą o odpadach. Obecnie jedyn ą metod ą unieszkodliwiania odpadów zawieraj ących azbest jest ich deponowanie na składowiskach odpadów azbestowych. Planowane jest, aby odpady powstaj ące na terenie Gminy były unieszkodliwiane poprzez składowanie na ju ż funkcjonuj ących na terenie

str. 45

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

kraju składowiskach przystosowanych do deponowania tego rodzaju odpadów (wykaz składowisk w zał ączniku do niniejszego Programu). Warunkiem skutecznej realizacji Programu b ędzie sukcesywne pozyskiwanie środków finansowych z funduszy krajowych i unijnych.

9. MONITORING REALIZACJI PROGRAMU

Monitoring realizacji zada ń Programu obejmuje gromadzenie, przetwarzanie i rozpowszechnianie informacji o usuwaniu azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, w szczególno ści dotycz ących:
ilo ści usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest oraz wytworzonych odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest,
ilo ści składowanych odpadów zawieraj ących azbest,
lokalizacji istniej ących i planowanych składowisk odpadów zawieraj ących azbest i ich pojemno ści oraz stopnia wykorzystania,
ilo ści i wyników przeprowadzonych inwentaryzacji oraz oceny stanu technicznego wyrobów zawieraj ących azbest i ich lokalizacji na terenie gmin, powiatów i województwa,
przedsi ębiorstw posiadaj ących uprawnienia do bezpiecznego usuwania azbestu,
liczby osób pracuj ących przy kontakcie z azbestem,
liczby pracowników przeszkolonych do pracy w kontakcie z azbestem,
podejmowanych przez jednostki samorz ądu terytorialnego inicjatyw w zakresie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest,
usytuowania miejsc o wysokim st ęż eniu włókien azbestu w powietrzu,
ewidencjonowania zmian legislacyjnych dotycz ących problematyki azbestowej,
wdra żania technologii unicestwiania włókien azbestu w odpadach azbestowych.

Zbiór informacji o wyrobach zawieraj ących azbest znajduje si ę w wojewódzkiej bazie wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest (WBDA) zamieszczonej na stronie internetowej www.bazaazbestowa.pl realizowanej na zlecenie Ministerstwa Gospodarki. Baza ta zasilana jest danymi pochodz ącymi z informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania odpadów zawieraj ących azbest przedkładanych Marszałkowi do dnia 31 marca za poprzedni rok kalendarzowy (sporz ądzane przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, zgodnie

str. 46

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (Dz. U. 175.1439).

Rycina 1. Schemat przepływu informacji w ramach monitoringu (wg projektu „Programu Oczyszczania Kraju z Azbestu na lata 2008-2032

Informacje zawarte w bazie b ędą pomocne przy: 1. Aktualizacji i monitorowaniu Programu usuwania azbestu na terenie gminy Knyszyn. 2. Aktualizacji i monitorowaniu planów gospodarki odpadami w cz ęś ci dotycz ącej odpadów zawieraj ących azbest (szczebla wojewódzkiego, powiatowego, gminnego i zwi ązkowego) 3. Monitorowaniu środowiska w cz ęś ci dotycz ącej azbestu przez WIO Ś.

Interdyscyplinarno ść Programu powoduje konieczno ść koordynacji wszystkich jednostek i instytucji przedmiotowo odpowiedzialnych za realizacj ę poszczególnych zada ń lub po średnio bior ących udział w ich realizacji. Dlatego te ż zadania b ędą realizowane na trzech poziomach: • Centralnym – Rada Ministrów, minister wła ściwy do spraw gospodarki i w strukturze ministerstwa Główny Koordynator KPUA, • Wojewódzkim – wojewoda, samorz ąd województwa,

str. 47

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

• Lokalnym – samorz ąd powiatowy, samorz ąd gminny.

Niezb ędnym elementem skutecznego zarz ądzania Programem na poziomie lokalnym – gminy - jest powołanie Komisji ds. monitorowania realizacji Programu - odpowiedzialnej za współdziałanie poszczególnych jednostek i instytucji oraz podejmowanie inicjatyw w jego wdra żaniu i kontroluj ącej stopie ń realizacji Programu i przedstawiaj ącej - co 2 lata (lub corocznie) raport z realizacji Programu Radzie Gminy. Nale ży zaznaczy ć, że Program powinien by ć realizowany przez istniej ące struktury samorz ądu gminnego i nie powodowa ć tworzenia nowych stanowisk w administracji. Nieodzownym elementem wspieraj ącym zało żenia Programu będzie tak że współpraca z organizacjami pozarz ądowymi, instytutami naukowymi oraz mediami.

Według KPUA do zada ń szczebla lokalnego (samorz ądu gminnego) nale ży: • uwzgl ędnienie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest w gminnych planach gospodarki odpadami, • współpraca z lokalnymi mediami celem rozpowszechniania informacji dotycz ących zagro żeń powodowanych przez azbest oraz wyroby z azbestem, • przygotowanie wykazów obiektów zawieraj ących azbest oraz rejonów wyst ępuj ącego nara żenia na ekspozycj ę azbestu, • przygotowywanie rocznych sprawozda ń finansowych z realizacji zada ń Programu;

Do zada ń Rady Gminy nale ży: • przyjmowanie rocznych sprawozda ń rzeczowo - finansowych z realizacji zada ń Programu oraz zatwierdzanie harmonogramu rzeczowo – finansowego na rok nast ępny (lub na kolejne 2 lata).

9.1. Wska źniki monitorowania efektywno ści planu

Podstaw ą monitoringu wdra żania i realizacji celów okre ślonych w Programie usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Knyszyn jest system sprawozdawczo ści oparty na wska źnikach stanu środowiska, motywacji mieszka ńców oraz wska źnikach świadomo ści społecznej. Poni żej przedstawiono wska źniki pomocne przy analizie stopnia realizacji zało żonych działa ń.

str. 48

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Raport z realizacji Programu winien by ć wykonany przy uwzgl ędnieniu podanych w tabeli poni żej wska źników monitorowania.

Tabela 13. Wska źniki monitorowania Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest Lp. Wska źnik Jednostka A. Wska źniki efektywno ści realizacji Programu i zmiany presji na środowisko 1. Ilo ść usuni ętych płyt azbestowo – cementowych Mg/rok 2. Ilo ść unieszkodliwionych odpadów zawieraj ących azbest Mg/rok 3. Stopie ń usuni ęcia płyt (procentowa ilo ść usuni ętych odpadów zawieraj ących % azbest w stosunku do ilo ści zinwentaryzowanej przed realizacj ą Programu) 4. Stopie ń wykorzystania środków finansowych zaplanowanych na realizacj ę % Programu w danym roku 5. Ilo ść odpadów zawieraj ących azbest w przeliczeniu na km 2 powierzchni gminy Mg/km 2/rok 6. Nakłady poniesione na usuni ęcie odpadów zawieraj ących azbest zł/rok 7. Ilo ść i powierzchnia „dzikich” wysypisk odpadów zaw. azbest na terenie gminy szt., ha B. Wska źniki świadomości społecznej 1. Udział społecze ństwa w działaniach na rzecz realizacji Programu % 2. Ilo ść wniosków zgłaszanych przez mieszka ńców ad. zada ń wynikaj ących z szt. Programu 3. Ilo ść , skuteczno ść kampanii edukacyjno - informacyjnych szt. / opis

W oparciu o analiz ę wska źników grupy A i grupy B b ędzie mo żliwa ocena efektywno ści realizacji Programu. Lista wska źników podanych w tabeli powy żej nie jest ostateczna i mo że ulec rozszerzeniu.

str. 49

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

10. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU USUWANIA AZBESTU I

WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST Z TERENU GMINY NA LATA

2011 – 2032

Tabela 14. Harmonogram realizacji programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Termin Lp. Zadania realizacji 1. Opracowanie „Programu usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest - 2010 r. aktualizacja ” 2. Działania informacyjno – edukacyjne 2011 – 2032 r. 2.1 Zorganizowanie spotka ń z mieszka ńcami, którzy zgłosili posiadanie wyrobów 2011 r. zawieraj ących azbest, informacja na temat zarejestrowanych firm posiadaj ących zezwolenie na zbieranie i transport odpadów zawieraj ących azbest 2.2 Działalno ść informacyjna i edukacyjna skierowana do wła ścicieli, zarz ądców i 2011 r. użytkowników budynków i instalacji zawieraj ących azbest. 2.3 Inne działania informacyjno - edukacyjne m.in.: informacja w lokalnej prasie, 2011 – 2032 r. na stronie internetowej gminy, ogłoszenia w UG, na tablicach ogłosze ń, ulotki, informowanie mieszka ńców w Urz ędzie Gminy, zaj ęcia w szkołach) 3. Coroczna aktualizacja bazy danych dotycz ącej ilo ści azbestu i wyrobów 2011– 2032 r. zawieraj ących azbest na terenie gminy 4. Opracowanie mapy zagro żeń oddziaływania azbestu 2011 r. 5. Powołanie Komisji ds. monitoringu realizacji Programu. 2011 r. Monitorowanie realizacji Programu 2011 – 2032 r. 6. Ogłaszanie przetargów na przewo źnika i wyłonienie wykonawcy zadania - 2011 r. Firmy specjalistycznej, posiadaj ącej odpowiednie zezwolenia na wykonywanie usług w zakresie: demonta żu, odbioru, transportu na składowisko odpadów zawieraj ących azbest 7. Demonta ż wyrobów zawieraj ących azbest, odbiór odpadów zawieraj ących 2011 – 2032 r. azbest (płyty azbestowo – cementowe) z nieruchomo ści osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych, jednostek bud żetowych, zakładowych, obiektów użyteczno ści publicznej i innych; transport i unieszkodliwianie odpadów zawieraj ących azbest 8. Zało żenie i prowadzenie rejestru wniosków i ich realizacja zgodnie z 2011 r. zachowaniem kolejno ści zło żenia 9. Pozyskiwanie funduszy na realizacj ę Programu 2011 – 2032 r. 10. Raporty okresowe z realizacji Programu – w ramach raportowania Gminnego co 2 lata* / lub co Planu Gospodarki Odpadami – przedstawiane Radzie Gminy 1 rok 11. Aktualizacja Gminnego Planu Gospodarki Odpadami z uwzgl ędnieniem zada ń 2011 r. dotycz ących odpadów zawieraj ących azbest wynikaj ących z Programu usuwania azbestu *Raporty z realizacji Programu usuwania azbestu - zsynchronizowa ć z Raportami z Gminnego Planu Gospodarki Odpadami

str. 50

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

11. KOSZTY USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH Z TERENU GMINY

Koszt usuni ęcia i unieszkodliwienia potencjalnych odpadów azbestowych z obszaru Gminy Knyszyn okre ślono wg zało żeń przyj ętych do oblicze ń w „Programie usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest stosowanych na terytorium Polski” (KPUA) przyj ętego przez RM 14.05.2002r. i przy uwzgl ędnieniu średnich cen rynkowych (na podstawie analizy cen firm z kraju, w tym z regionu). Ponadto do oblicze ń przyj ęto dane wg KPUA, tj.: średnia masa 1 m2 płyty azbestowo-cementowej 12,14 kg, jednej płyty (1,4 m²) to 17 kg.

Średni koszt usuni ęcia 1m ² płyty cementowo-azbestowej wynosi ok. 34,56 zł netto (wg Programu Usuwania Wyrobów Zawieraj ących Azbest z Terenu Województwa Podlaskiego, Listopad 2008). Na kwot ę t ę składa si ę: • cena demonta żu, zapakowania płyt • transport • utylizacja na składowisku

Ceny poszczególnych składowych kosztów mog ą zmienia ć si ę ze wzgl ędu na inflacj ę, zmienne ceny paliwa oraz usług.

Przy utylizacji du żych ilo ści azbestu cena zazwyczaj podlega negocjacjom. Cena demonta żu uzale żniona jest równie ż od wysoko ści budynku, gdy ż przy zabudowie wysokiej konieczne jest rozstawienie rusztowa ń, co wi ąż e si ę z dodatkowymi kosztami. Przybli żony ł ączny koszt usuni ęcia wyrobów azbestowo-cementowych w gminie Knyszyn wynosi zatem:

223 993 m² x 34,56 zł/m² = 7 741 198 zł netto

Lista firm utylizuj ących azbest i okolicznych składowisk dost ępna w zał ącznikach. Usuwanie i wymiana wyrobów zawieraj ących azbest jest zadaniem długotrwałym ze wzgl ędu na du żą ilo ść wyrobów, a tak że wysoko ść potrzebnych środków finansowych. Zadanie usuwania wyrobów zawierających azbest, które stanowi ą potencjalne odpady azbestowe przewidziane jest zgodnie z „Programem usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terytorium Polski” do zrealizowania do roku 2032. Program ten zakłada, i ż wła ściciele obiektów

str. 51

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

posiadaj ących w swej konstrukcji (np. pokrycia dachowe) wyroby zawieraj ących azbest, b ądź wyroby zawieraj ące azbest składowane luzem powinni dokona ć usuwania i unieszkodliwiania tych wyrobów na własny koszt. Planuje si ę, i ż na terenie Gminy Knyszyn wyroby zawieraj ące azbest b ędą sukcesywnie usuwane w zale żno ści od stopnia zu życia, konserwacji oraz zabezpieczenia w okresie 2011 – 2032 r.

12. FINANSOWE ASPEKTY REALIZACJI PROGRAMU

Samodzielna realizacja projektów i inwestycji proekologicznych stanowi zbyt du że obci ąż enie dla bud żetu gminy. Z tego powodu powinna ona korzysta ć z zewn ętrznych źródeł finansowania. Środki własne gminy na etapie rozpocz ęcia przedsi ęwzi ęcia stanowi ą jedynie wysoko ść niezb ędn ą do pozyskania środków zewn ętrznych. Główne źródła finansowania inwestycji środowiskowych to: • fundusze krajowe – Fundusz Krajowy, Fundusze Wojewódzkie oraz EKOFUNDUSZ • banki, np. Bank Ochrony Środowiska • programy unijne

Rycina 2. Struktura finansowania inwestycji z zakresu ochrony środowiska ze środków publicznych

UE-Komisja Ministerstwo Środowiska Ministerstwo Finansów Europejska

BO Ś S.A. NFO ŚiGW Eko Fundusz 16 WFO ŚiGW

Powiatowe FO ŚiGW

Samorz ądy terytorialne

Gminne FO ŚiGW Inne podmioty

str. 52

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Wiele instytucji finansowych uznaje jako udział własny gminy środki pozyskane z innych źródeł pomocy finansowej. Z reguły wymaga si ę, aby gmina w swoim bud żecie zarezerwowała środki wymagane do zrealizowania całego przedsi ęwzi ęcia inwestycyjnego, z zaznaczeniem która cz ęść pochodzi b ędzie z zewn ętrznych źródeł finansowania. Instytucje finansuj ące środki wypłacaj ą w ratach lub po uko ńczeniu projektu. Najwa żniejsze jest aby przepływ środków nast ępował zgodnie z harmonogramem wypłat ustalonych w ramach umowy podpisanej z instytucj ą finansuj ącą.

Rozdział 4. ustawy Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. Nr 25, poz. 150 z 2008 r.) okre śla przepisy reguluj ące tworzenie i funkcjonowanie funduszy celowych wykorzystywanych na przedsi ęwzi ęcia ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Podstaw ę prawn ą działania wszystkich funduszy celowych stanowi ustawa o finansach publicznych, zaliczaj ąca fundusze celowe do sektora finansów publicznych.

Wyró żnia si ę dwa rodzaje funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej: 1) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej 2) Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

Narodowy i wojewódzkie fundusze prowadz ą samodzieln ą gospodark ę finansow ą. Mog ą aktywnie uczestniczy ć w obrocie gospodarczym, by ć stron ą umów, dysponowa ć nie tylko środkami finansowymi, ale i maj ątkiem. Podstaw ą gospodarki finansowej w/w funduszy s ą roczne plany finansowe. Wydatki mog ą by ć dokonywane wył ącznie w ramach posiadanych przez fundusze środków obejmuj ących bie żą ce przychody i pozostało ści środków z okresów poprzednich.

Narodowy Fundusz Ochrony środowiska i Ochrony Środowiska został utworzony w 1989r. I od razu stał si ę najwi ększ ą w Polsce instytucj ą finansuj ącą przedsi ęwzi ęcia z dziedziny ochrony środowiska. Zakres działa ń NFO ŚiGW obejmuje finansowe wspieranie przedsi ęwzi ęć proekologicznych o zasi ęgu ogólnokrajowym i ponadregionalnym. Środki, którymi dysponuje NFO ŚiGW pochodz ą głownie z opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieni ęż nych. Przychodami funduszu s ą tak że, wpływy z opłat produktowych, oraz z opłat i kar pieni ęż nych nakładanych na podstawie przepisów ustawy Prawo geologiczne i górnicze.

str. 53

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Dodatkowo dochodami NFO ŚiGW mog ą by ć środki z tytułu: • odsetek od udzielanych kredytów, • udziałów w spółkach, • emisji obligacji, • zaciągania kredytów, • zysków ze sprzeda ży i posiadania papierów warto ściowych, • oprocentowania lokat i rachunków bankowych, • wpłat z innych funduszy, • wpływów z przedsi ęwzi ęć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i • gospodarki wodnej, • dobrowolnych darowizn, zapisów i wpłat dokonywanych przez osoby fizyczne i prawne, • innych dochodów okre ślonych przez Rad ę Ministrów.

NFO ŚiGW dysponuje i administruje równie ż środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochron ę środowiska. Rokrocznie przygotowywane s ą i zatwierdzane przez Rad ę Nadzorcz ą zasady form i sposobów finansowania zada ń proekologicznych. Ustalane s ą kryteria wyboru przedsi ęwzi ęć, okre ślana jest lista programów priorytetowych, zasady udzielania dotacji oraz udzielania i umarzania po życzek. Do podstawowych form finansowania przez NFO ŚiGW zada ń proekologicznych zalicza si ę: 1) po życzki preferencyjne, 2) po życzki płatnicze, 3) kredyty udzielane ze środków Narodowego Funduszu przez banki w ramach linii kredytowych, 4) dotacje, 5) dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów i po życzek, 6) po życzki w ramach umowy konsorcjum, 7) promesy pomocy finansowej przedsi ęwzi ęcia, 8) por ęczenia spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych przez rz ądy pa ństw obcych i organizacje mi ędzynarodowe, przeznaczonych na realizacj ę zada ń ochrony środowiska i gospodarki wodnej, 9) umorzenia po życzek preferencyjnych, 10) przekazanie środków jednostkom bud żetowym.

str. 54

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Po życzka udzielona przez Narodowy Fundusz nie mo że przekroczy ć 80% kosztów przedsi ęwzi ęcia, za wyj ątkiem przedsi ęwzi ęć , dofinansowywanych z niepodlegaj ących zwrotowi środków zagranicznych. Wysoko ść po życzki na przedsi ęwzi ęcia finansowane wył ącznie ze środków Narodowego Funduszu nie mo że by ć ni ższa ni ż 2 000 000 zł, z wył ączeniem po życzek płatniczych oraz po życzek udzielanych ze środków subfunduszy. Najcz ęś ciej stosowanymi formami finansowania s ą nisko oprocentowane po życzki i dotacje. Zalet ą po życzek preferencyjnych jest niskie oprocentowanie w stosunku do kredytów komercyjnych, dłu ższy okres karencji spłaty po życzki oraz mo żliwo ść jej cz ęś ciowego umorzenia.

Fundusz udziela dotacji zgodnie z kryteriami wyboru przedsi ęwzi ęć finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W celu realizacji zada ń okre ślonych w niniejszym programie dotacje pochodz ące wył ącznie ze środków Narodowego Funduszu mog ą by ć udzielane na: • monitoring środowiska, • kształtowanie ekologicznych postaw i zachowa ń społecze ństwa, • przedsi ęwzi ęcia wskazane przez Ministra Środowiska, szczególnie wa żne z punktu widzenia polityki ekologicznej pa ństwa, uwzgl ędnione w planie działalno ści Narodowego Funduszu, oraz wspieranie kształcenia kadr dla potrzeb rozwoju regionalnego na kierunku gospodarka przestrzenna – specjalno ściach zamawianych u Ministra Szkolnictwa Wy ższego i Nauki.

WOJEWÓDZKIE FUNDUSZE OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ

Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej udzielaj ą pomocy finansowej w formie po życzek i dotacji na cele okre ślone w Ustawie z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2006r. Nr 129, poz. 902 ze zmianami) zgodnie z priorytetami, kryteriami wyboru przedsi ęwzi ęć i planami działalno ści Funduszu. W ramach obowi ązuj ącej w 2008 r. i uchwalonej na 2009 r. Listy Przedsi ęwzi ęć Priorytetowych w priorytecie dziedzinowym Ochrona powierzchni ziemi (Przeciwdziałanie powstawaniu odpadów, w tym niebezpiecznych oraz działania systemowe na rzecz ich odzysku,

str. 55

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

unieszkodliwiania i gospodarczego wykorzystania) przedmiotem dofinansowania środkami Funduszu mo że by ć bezpieczne usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest.

Beneficjenci Beneficjentami wsparcia w ramach dofinansowania usuwania wyrobów zawieraj ących azbest przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku mog ą by ć: 1. jednostki samorz ądu terytorialnego, 2. osoby prawne (przedsi ębiorcy).

Koszty kwalifikowane W ramach zada ń zwi ązanych z usuwaniem azbestu dofinansowywane s ą koszty dotycz ące demonta żu, transportu oraz unieszkodliwiania odpadów azbestowych na uprawnionym składowisku.

Forma wsparcia Fundusz oferuje wsparcie w formie po życzek na zasadach preferencyjnego oprocentowania dla beneficjentów bezpo średniej pomocy oraz dopłat do odsetek od kredytów bankowych udzielanych przez BO Ś.

Warunki dofinansowania W ramach wsparcia mo żna otrzyma ć do 80% kosztów kwalifikowanych w formie po życzki. Wojewódzki Fundusz udziela dofinansowania pod warunkiem prowadzenia prac zgodnie z wymogami prawa na podstawie umowy cywilnoprawnej okre ślaj ącej warunki dofinansowania podmiotom, posiadaj ącym zdolno ść do zaci ągania zobowi ąza ń finansowych.

FUNDACJA EKOFUNDUSZ Podstawowym źródłem przychodów EkoFunduszu s ą wpływy z ekokonwersji polskiego długu, wynikaj ące z umów Polski ze Stanami Zjednoczonymi, Francj ą, Szwajcari ą, Włochami i Norwegi ą. W 1991r. Klub Paryski zrzeszaj ący pa ństwa b ędące wierzycielami Polski podj ął decyzj ę o redukcji polskiego długu o 50 % - pod warunkiem spłaty reszty zobowi ąza ń do 2010r., oraz dodatkow ą redukcj ę długu o kolejne 10% z przeznaczeniem go na przedsi ęwzi ęcia w ochronie

str. 56

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

środowiska. Odpowiednie kwoty z tego tytułu zagwarantowane s ą corocznie w ustawie bud żetowej i regularnie wpłacane na konto EkoFunduszu z bud żetu pa ństwa, jako zobowi ązanie Polski wobec krajów-donatorów. Zgodnie z zapisami w statucie środki EkoFunduszu mog ą by ć przeznaczone w szczególno ści na racjonalizacj ę gospodarki odpadami

W zakresie gospodarki odpadami szczegółowo wyró żnia si ę: • organizacj ę kompleksowych systemów zbiórki, recyklingu i zagospodarowania odpadów komunalnych obsługuj ących 50 - 250 tys. mieszka ńców; • unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych; • budow ę instalacji do recyklingu odpadów komunalnych i niebezpiecznych .

Dofinansowanie ze środków EkoFunduszu uzyska ć mog ą jedynie projekty dotycz ące inwestycji bezpo średnio zwi ązanych z ochron ą środowiska, a w dziedzinie ochrony przyrody równie ż projekty nieinwestycyjne. Środki EkoFunduszu maj ą charakter bezzwrotnej pomocy zagranicznej. EkoFundusz nie dofinansowuje projektów dotycz ących prowadzenia bada ń naukowych, akcji monitoringowych, konferencji i sympozjów oraz innych form działalno ści edukacyjnej. Wyj ątkami od tej reguły s ą zadania edukacyjne i szkoleniowe stanowi ące integraln ą cz ęść projektów innowacyjnych oraz projektów w dziedzinie ochrony przyrody. Wszystkie wnioski o dofinansowanie oceniane s ą według obowi ązuj ących procedur EkoFunduszu na podstawie kryteriów: ekologicznego, technologicznego, ekonomicznego i organizacyjnego. EkoFundusz mo że wspiera ć finansowo zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i b ędące w fazie realizacji, je żeli ich zaawansowanie finansowe nie przekracza 60% w dniu zło żenia wniosku do EkoFunduszu.

BANKI Obecnie na polskim rynku powstaje coraz wi ęcej banków wprowadzaj ących w swej ofercie kredyty preferencyjne przeznaczone na inwestycje proekologiczne. Bankom dopłat do oprocentowania tych kredytów udzielaj ą fundusze ochrony środowiska gospodarki wodnej. W ten sposób obni żany zostaje koszt kredytu dla podmiotu realizuj ącego przedsi ęwzi ęcie w zakresie ochrony środowiska.

str. 57

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Znacz ącą rol ę w udzielaniu kredytów na inwestycje proekologiczne odgrywa Bank Ochrony Środowiska. Jak dotychczas oferuje on najwi ększ ą gam ę tego typu kredytów, zarówno dla podmiotów prywatnych, samorz ądów, jak te ż osób fizycznych. Bank Ochrony Środowiska Oddział w Białymstoku współpracuje z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku w zakresie preferencyjnego kredytowania inwestycji, polegających na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, realizowanych na terenie województwa podlaskiego. Umowa jest zawarta na czas nieokre ślony.

Podmioty uprawnione Kredyty preferencyjne z dopłatami do oprocentowania Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku s ą przeznaczone dla: 1. osób fizycznych, 2. osób prawnych, 3. innych jednostek organizacyjnych nie posiadaj ących osobowo ści prawnej, którym przepisy prawa zezwalaj ą na nabywanie praw oraz na zaci ąganie zobowi ąza ń we własnym imieniu (np. wspólnoty mieszkaniowe), 4. wła ścicieli nieruchomo ści lub podmiotów dysponuj ących innym prawem władania nieruchomo ści ą.

Przedmiot kredytowania Przedmiotem kredytowania obj ęte s ą zadania zwi ązane z usuwaniem i unieszkodliwianiem azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest, polegaj ące na demonta żu, transporcie i unieszkodliwieniu odpadów azbestowych z dachów i elewacji.

Warunki kredytowania 1. oprocentowanie: zmienne [0,8 srw], 2. kwota kredytu: do 80% kwalifikowanych kosztów realizowanej inwestycji, lecz nie wi ęcej ni ż 100 tys. zł dla osób fizycznych, 300 tys. zł dla pozostałych kredytobiorców, 3. okres kredytowania: w zale żno ści od zdolno ści kredytowej, 4. okres karencji: do 6 miesi ęcy od daty zako ńczenia inwestycji.

str. 58

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA LATA 2007-2013

W Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (PROW) istnieje mo żliwo ść sfinansowania inwestycji zwi ązanych z bezpiecznym usuwaniem azbestu w I osi priorytetowej w ramach działania 1.2.1 Modernizacja gospodarstw rolnych.

Beneficjenci Beneficjentami w ramach działania 1.2.1 Modernizacja gospodarstw rolnych mog ą by ć: 1. osoby fizyczne, które nie osi ągn ęły wieku emerytalnego, 2. osoby prawne, 3. spółki osobowe, prowadz ące działalno ść rolnicza w zakresie produkcji ro ślinnej lub zwierz ęcej.

W pierwszym okresie wdra żania PROW, celem ułatwienia dost ępu do środków publicznych podmiotom, które dotychczas nie otrzymały wsparcia, ograniczono mo żliwo ść korzystania z pomocy beneficjentom działania Inwestycje w gospodarstwach rolnych Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywno ściowego oraz rozwój obszarów wiejskich, 2004-2006”. Szczegółowe zasady w tym zakresie okre ślone s ą w przepisach krajowych.

Typy projektów W ramach działania 1.2.1 Modernizacja gospodarstw rolnych mo żliwe jest sfinansowanie inwestycji polegaj ącej na bezpiecznym usuni ęciu azbestu tylko jako elementu projektu, polegaj ącego na budowie, przebudowie, remoncie poł ączonym z modernizacja budynków lub budowli wykorzystywanych do produkcji rolnej oraz do przechowywania, magazynowania, przygotowywania do sprzeda ży lub sprzeda ży bezpo średniej produktów rolnych wraz z zakupem, monta żem instalacji technicznej, wyposa żenia. Koszty kwalifikowane stanowi ą koszty rozbiórki i unieszkodliwienia materiałów szkodliwych pochodz ących z rozbiórki pod warunkiem, że rozbiórka jest niezb ędna w celu realizacji operacji, a tak że koszty materiałów zast ępuj ących materiały szkodliwe (w tym azbest).

str. 59

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Forma wsparcia W ramach PROW mo żliwa forma wsparcia jest pomoc bezzwrotna (dotacja), która beneficjentowi przekazywana b ędzie w formie refundacji cz ęś ci wydatków kwalifikowanych operacji (cz ęś ci poniesionych kosztów realizacji inwestycji).

Warunki dofinansowania Maksymalna wysoko ść pomocy udzielonej jednemu beneficjentowi i na jedno gospodarstwo rolne w ramach działania w okresie realizacji PROW nie mo że przekroczy ć 300 tys. zł (76.848,2 €). Równowarto ść kwoty wyra żona w euro ma charakter indykatywny. Do realizacji mog ą by ć przyj ęte operacje, których wysoko ść kosztów kwalifikowanych b ędzie wynosiła powy żej 20 tys. zł.

PROGRAMY POMOCOWE UNII EUROPEJSKIEJ W zwi ązku z rozpocz ęciem si ę kolejnego okresu bud żetowego w Unii Europejskiej (2007-2013), istnieje mo żliwo ść pozyskiwania przez Polsk ę środków unijnych na realizacj ę przedsi ęwzi ęć zmierzaj ących do tworzenia warunków dla wzrostu konkurencyjno ści gospodarki opartej na wiedzy i przedsi ębiorczo ści zapewniaj ącej wzrost zatrudnienia oraz poziomu spójno ści społecznej, gospodarczej, przestrzennej. Unia Europejska zagwarantowała Polsce wsparcie finansowe przedsi ęwzi ęć ukierunkowanych na rozwój systemów infrastruktury ochrony środowiska, w tym gospodarki odpadami poprzez instrumenty finansowe takie jak: fundusze strukturalne i Fundusz Spójno ści.

Rycina 3. Struktura finansowania polityki spójno ści Finansowanie polityki spójno ści gospodarczej i społecznej

Europejski Fundusz Społeczny Fundusze Strukturalne

EuropejskiŹródłami finansowania Fundusz Rozwoju polityki Regionalnego spójno ści s ą : Fundusz Spójno ści

str. 60

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Źródłami finansowania polityki spójno ści s ą: • Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, • Europejski Fundusz Społeczny, • Fundusz Spójno ści.

FUNDUSZ SPÓJNO ŚCI Zasi ęg działania Funduszu Spójno ści obejmuje wył ącznie pomoc finansow ą o zasi ęgu krajowym w przeciwie ństwie do Funduszy Strukturalnych obejmuj ących zasi ęg regionalny. Fundusz obejmuje finansowanie projektów dotycz ących inwestycji w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej, w tym wspieranie rozwoju sieci korytarzy transeuropejskich. Pozyskanie środków z Funduszu Spójno ści mo żliwe jest przy ł ączeniu zada ń w ramach programów regionalnych, poniewa ż dotyczy projektów inwestycyjnych o warto ści nie ni ższej ni ż 10 mln Euro.

EUROPEJSKI FUNDUSZ ROZWOJU REGIONALNEGO Korzystanie ze środków EFRR b ędzie miało na celu poparcie działa ń zmierzaj ących do: • modernizacji i dywersyfikacji struktur gospodarczych w pa ństwach członkowskich i regionach, • rozwijania i ulepszanie infrastruktury podstawowej, • ochrony środowiska w tym realizacja przedsi ęwzi ęć zwi ązanych z zagospodarowaniem odpadów, • wzmocnienia zdolno ści instytucjonalnej krajowej i regionalnej administracji zarz ądzaj ącej funduszem.

Środki z EFRR gmina mo że pozyska ć, je żeli koszty wnioskowanych przedsi ęwzi ęć uwzgl ędnione s ą odpowiednich programach operacyjnych.

Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO (jako podstawowego instrumentu dla realizacji Europejskiej Strategii zatrudnienia) mo żna b ędzie uzyska ć dofinansowanie na projekty, których celem jest:

str. 61

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

poprawa funkcjonowania instytucji rynku pracy, systemów szkolenia i kształcenia oraz polityki społecznej,
inwestycja w kapitał ludzki (wzrost poziomu wykształcenia, przystosowanie umiej ętno ści pracowników do nowych wyzwa ń, zapewnienie dost ępu dla wszystkich do rynku pracy),
wspieranie dostosowa ń w administracji publicznej z zakresie budowania zdolno ści administracyjnej.

W celu z korzystania ze środków unijnych Polska musi opracowa ć dwa podstawowe dokumenty:
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia NSRO (w naszym kraju dokument ten nosi nazw ę Narodowej Strategii Spójno ści NSS). Jest to dokument okre ślaj ący krajow ą strategi ę polityki spójno ści społeczno-gospodarczej,
programy operacyjne, przedstawiaj ące priorytetowe obszary wsparcia ze środków unijnych.

Pierwszy dokument - NSRO powinien przedstawia ć:
diagnoz ę sytuacji w kraju,
strategie działa ń opartych na diagnozie,
wykaz programów operacyjnych.

Zapisy zawarte w NSRO stanowi ą podstaw ę do opracowywania programów operacyjnych. Programy operacyjne są najistotniejszym dokumentem, okre ślaj ącym przedmiot i zakres interwencji z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójno ści. Programy te powinny uwzgl ędnia ć analiz ę:
słabych i mocnych stron regionu i opracowana na tej podstawie strategie działa ń,
priorytety programu wraz z opisem,
plan finansowy, z podziałem na poszczególne lata i priorytety,
opis systemu wdra żania,
list ę du żych projektów o warto ści powy żej 50mln euro, za ś w przypadku inwestycji środowiskowych powy żej 25 mln euro.

Opracowane programy operacyjne b ędą podlega ć ocenie i zatwierdzeniu przez Komisj ę Europejsk ą. W ka żdym województwie b ędzie realizowany jeden regionalny program operacyjny.

str. 62

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Wśród szczegółowych programów operacyjnych znajduje si ę PO Infrastruktura i Środowisko , który jest jednym z najwa żniejszych źródeł finansowania przedsi ęwzi ęć w ochron ę środowiska w Polsce, w nowym okresie programowym na lata 2007-2013. Na jego realizacj ę w latach 2007–2013 Polska otrzyma z unijnego bud żetu prawie 28 mld euro, z czego na inwestycje w ochron ę środowiska przeznaczone b ędzie ok. 5 mld euro.

PO Infrastruktura i Środowisko finansowane jest z dwóch źródeł z :
Funduszu Spójno ści (22,2 mld euro)
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (5,7 mld euro).

Program obejmie wsparciem finansowym takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetyk ę, kultur ę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wy ższe, a tak że ochron ę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla du żych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsi ębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpiecze ństwa ekologicznego, a tak że edukacji ekologicznej. W zakresie gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi środowiskowymi priorytetami w tym projekcie jest zmniejszenie zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywacj ę terenów zdegradowanych. Z Programu korzysta ć b ędą mogły zarówno samorz ądy i przedsi ębiorcy, jak równie ż organizacje pozarz ądowe, parki narodowe i Lasy Pa ństwowe.

Przy realizacji przedsi ęwzi ęć proekologicznych oprócz środków z Programu Infrastruktura i Środowisko b ędzie mo żna otrzyma ć dofinansowanie z innych regionalnych programów operacyjnych. Wśród, których na zainteresowanie zasługuje Program Operacyjny „Innowacyjna Gospodarka” , którego podstawowym celem jest rozwój polskiej gospodarki w oparciu o innowacyjne przedsi ębiorstwa, a w szczególno ści:
zwi ększenie innowacyjno ści przedsi ębiorstw,
wzrost konkurencyjno ści polskiej nauki,
zwi ększenie roli nauki w rozwoju gospodarczym,
zwi ększenie udziału innowacyjnych produktów polskiej gospodarki w rynku mi ędzynarodowym,
tworzenie trwałych i lepszych miejsc pracy.

str. 63

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

13. WYTYCZNE DOTYCZ ĄCE PRZEPISÓW BHP W ZAKRESIE BEZPIECZNEGO USUWANIA WYROBÓW AZBESTOWYCH

Zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami demonta ż, odbiór i transport ww. wyrobów mo że by ć wykonywany wył ącznie przez firmy specjalistyczne posiadaj ące w tym zakresie odpowiednie zezwolenia. Odpady zawieraj ące azbest mog ą by ć unieszkodliwiane wył ącznie przez składowanie na składowiskach odpadów azbestowych. Firmy ww. powinny przekaza ć po wykonaniu prac demonta żowych wła ścicielowi nieruchomo ści o świadczenie o usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest (np. zdjęciu płyt azbestowo – cementowych) zgodnie z obowi ązuj ącymi przepisami. Odpady zawieraj ące azbest powinny by ć transportowane zgodnie z „zasad ą blisko ści” wyra żon ą w ustawie o odpadach - na najbli ższe składowisko odpadów azbestowych. Wła ściciel (zarz ądca) obiektów i urz ądze ń budowlanych z zabudowanymi wyrobami zawieraj ącymi azbest powinien dokona ć ich przegl ądu technicznego, zgodnie z Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71 poz. 649) oraz Rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192 poz. 1876). Wszelkie prace zwi ązane z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest nale ży dokonywa ć zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 7 lipca 1994r. Prawo budowlane, rozdz. 4 „Postępowanie poprzedzaj ące rozpocz ęcie robót budowlanych”, rozdz. 5 „Budowa i oddawanie do u żytku obiektów budowlanych”. W przypadku konieczno ści usuni ęcia elementów zawieraj ących azbest z obiektów budowlanych, inwestor musi przestrzega ć przepisów Prawa Budowlanego oraz przepisów specjalnych dotycz ących azbestu. Inwestor jest zobowi ązany do zorganizowania procesu budowy, z uwzgl ędnieniem zawartych w przepisach zasad bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia, a w szczególno ści zapewnienie: • opracowania projektu budowlanego i, stosownie do potrzeb, innych projektów • obj ęcia kierownictwa budowy przez kierownika budowy • opracowania planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia

str. 64

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

• wykonania i odbioru robót budowlanych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach zawodowych – art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane.

Je żeli przy usuwaniu, demonta żu i rozbiórce elementów azbestowych lub materiałów zawieraj ących azbest nie wyst ąpi naruszenie ani wymiana fragmentów konstrukcji budynku oraz gdy nie ulegnie zmianie wygl ąd elewacji, to pozwolenie na budow ę, b ędące jednocze śnie pozwoleniem na rozbiórk ę, nie jest wymagane. W przeciwnym wypadku uzyskanie takiego pozwolenia jest konieczne.

Prace maj ące na celu usuni ęcie azbestu z obiektu budowlanego, powinny by ć poprzedzone zgłoszeniem tego faktu wła ściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej na 30 dni przed planowanym rozpocz ęciem robót. Tylko przedsi ębiorcy posiadaj ący odpowiedni ą decyzj ę sankcjonuj ącą wytwarzanie odpadów niebezpiecznych mog ą wykonywa ć prace zwi ązane z usuwaniem azbestu. Wykonanie prac przez inwestora we własnym zakresie tak że wymaga uzyskania takiej decyzji. Wykonawca prac zobowi ązany jest sporz ądzi ć szczegółowy plan prac, który zawiera przede wszystkim: 1) ilo ść wytworzonych odpadów 2) identyfikacj ę rodzaju azbestu 3) klasyfikacj ę wytworzonego odpadu 4) warunki ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa pracy . W celu zapewnienia warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z miejsca ich wyst ępowania, wykonawca prac obowi ązany jest do: 1) izolowania od otoczenia obszaru prac przez stosowanie osłon zabezpieczaj ących przenikanie azbestu do środowiska; 2) ogrodzenia terenu prac z zachowaniem bezpiecznej odległo ści od traktów komunikacyjnych dla osób pieszych, nie mniejszej niż 1 m, przy zastosowaniu osłon zabezpieczaj ących przed przenikaniem azbestu do środowiska; 3) umieszczenia w strefie prac w widocznym miejscu tablic informacyjnych o nast ępuj ącej tre ści: „Uwaga! Zagro żenie azbestem”; w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawieraj ącymi krokidolit tre ść tablic informacyjnych powinna by ć nast ępuj ąca: „Uwaga! Zagro żenie azbestem – krokidolitem”;

str. 65

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

4) zastosowania odpowiednich środków technicznych ograniczaj ących do minimum emisj ę azbestu do środowiska; 5) zastosowania w obiekcie, gdzie prowadzone s ą prace, odpowiednich zabezpiecze ń przed pyleniem i nara żeniem na azbest, w tym uszczelnienia otworów okiennych i drzwiowych, a tak że innych zabezpiecze ń przewidzianych w planie bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia; 6) codziennego usuwania pozostało ści pyłu azbestowego ze strefy prac przy zastosowaniu podci śnieniowego sprz ętu odkurzaj ącego lub metod ą czyszczenia na mokro; 7) izolowania pomieszcze ń, w których zostały przekroczone dopuszczalne wartości st ęż eń pyłu azbestowego dla obszaru prac, w szczególno ści izolowania pomieszcze ń w przypadku prowadzenia prac z wyrobami zawieraj ącymi krokidolit; 8) stosowania zespołu szczelnych pomieszcze ń, w których nast ępuje oczyszczenie pracowników z azbestu (komora dekontaminacyjna), przy usuwaniu pyłu azbestowego przekraczaj ącego dopuszczalne warto ści st ęż eń; 9) zapoznania pracowników bezpo średnio zatrudnionych przy pracach z wyrobami zawieraj ącymi azbest lub ich przedstawicieli z planem prac, a w szczególno ści z wymogami dotycz ącymi bezpiecze ństwa i higieny pracy w czasie wykonywania prac.

Prace zwi ązane z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest prowadzi si ę w sposób uniemo żliwiaj ący emisj ę azbestu do środowiska oraz powoduj ący zminimalizowanie pylenia poprzez: • nawil żanie wod ą wyrobów zawieraj ących azbest przed ich usuwaniem lub demonta żem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy; • demonta ż całych wyrobów (płyt, rur, kształtek) bez jakiegokolwiek uszkadzania, tam gdzie jest to technicznie mo żliwe; • odspajanie materiałów trwale zwi ązanych z podło żem przy stosowaniu wył ącznie narz ędzi ręcznych lub wolnoobrotowych, wyposa żonych w miejscowe instalacje odci ągaj ące powietrze; • prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza w przypadku stwierdzenia wyst ępowania przekrocze ń najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń pyłu azbestu w środowisku pracy, w miejscach prowadzonych prac, w tym równie ż z wyrobami zawieraj ącymi krokidolit;

str. 66

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

• codzienne zabezpieczanie zdemontowanych wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest oraz ich magazynowanie na wyznaczonym i zabezpieczonym miejscu.

Wykonawca usuwaj ący azbest zobowi ązany jest zło żyć pisemne o świadczenie o prawidłowo ści wykonanych prac i oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego. O świadczenie to przechowuje si ę przez okres co najmniej 5 lat. Ponadto wykonawca pakuje i przygotowuje odpady azbestowe do transportu. Transport wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest, nale ży wykona ć w sposób uniemo żliwiaj ący emisj ę azbestu do środowiska, w szczególno ści przez: 1) szczelne opakowanie w foli ę polietylenow ą o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm wyrobów i odpadów o g ęsto ści obj ęto ściowej równej lub wi ększej ni ż 1.000 kg/m 3; 2) zestalenie przy u życiu cementu, a nast ępnie po utwardzeniu szczelne opakowanie w foli ę polietylenow ą o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm odpadów zawieraj ących azbest o gęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1.000 kg/m 3; 3) szczelne opakowanie odpadów pozostaj ących w kontakcie z azbestem i zakwalifikowanych jako odpady o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1.000 kg/m 3 w worki z folii polietylenowej o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm, a nast ępnie umieszczenie w opakowaniu zbiorczym z folii polietylenowej i szczelne zamkni ęcie; 4) utrzymywanie w stanie wilgotnym odpadów w trakcie ich przygotowywania do transportu; 5) oznakowanie opakowa ń; 6) magazynowanie przygotowanych do transportu opakowa ń w osobnych miejscach zabezpieczonych przed dost ępem osób niepowołanych. Odpady mo że przekaza ć tylko podmiotom, które uzyskały zezwolenie wła ściwego organu na prowadzenie działalno ści w zakresie unieszkodliwiania odpadów azbestowych i transportu tych odpadów. Prawidłowo ść wykonywanych działa ń w tym zakresie powinna być potwierdzona kartami ewidencji i przekazania odpadów.

str. 67

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

14. WYTYCZNE DLA JEDNOSTEK SAMORZ ĄDU GMINNEGO, WŁA ŚCICIELI, ZARZ ĄDCÓW NIERUCHOMO ŚCI I WYKONAWCÓW PRAC POLEGAJ ĄCYCH NA ZABEZPIECZENIU I USUWANIU WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST.

Wytyczne dla jednostek samorz ądu gminnego, wła ścicieli, zarz ądców nieruchomo ści i wykonawców prac polegaj ących na zabezpieczeniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest:

Informowanie mieszka ńców gminy o skutkach nara żenia na azbest i obowi ązku sukcesywnego usuwania go przez właścicieli nieruchomo ści. Gmina w pierwszej kolejno ści powinna skupi ć si ę na działaniach edukacyjno - informacyjnych skierowanych do mieszka ńców. Na gmin ę nało żony został obowi ązek informowania mieszka ńców na temat negatywnych skutków oddziaływania azbestu na stan zdrowia mieszka ńców oraz o mo żliwo ści usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest, co ma na celu skłonienie wła ścicieli nieruchomo ści do wypełnienia nało żonego na nich ustawowo obowi ązku usuni ęcia wyrobów zawieraj ących azbest do 2032 r. Gmina powinna więc zadba ć, aby formularze, na podstawie których dokonywana ma by ć ocena stanu nieruchomo ści pod kątem obecno ści azbestu i stopnia jego zu życia, były dost ępne w urz ędzie oraz - o ile istnieje taka mo żliwo ść - równie ż na stronie internetowej gminy. Gmina ma tak że słu żyć pomoc ą swoim mieszka ńcom na temat wymaganych procedur usuwania, zabezpieczania, wywo żenia i składowania azbestu. Informacje te powinny znale źć si ę na stronie internetowej Urz ędu Miasta, na tablicach informacyjnych w jego budynku, ulotkach i plakatach, a tak że by ć przekazywane podczas spotka ń z mieszka ńcami. Gmina powinna szuka ć sojuszników swoich działa ń w śród lokalnych organizacji pozarz ądowych, dziennikarzy staraj ąc si ę zainteresowa ć ich tematyk ą azbestu, szczególnie w skali regionu, oraz służą c informacjami na temat jego usuwania tak, aby wzmacnia ć prowadzone przez siebie działania informacyjno-edukacyjne.

Inwentaryzacja wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy. Informacje podawane przez wła ścicieli nieruchomo ści zbierane s ą w postaci wypełnionych arkuszy „Oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” (zał ącznik 1). Na ich podstawie jest sporz ądzony zbiorczy wykaz obiektów zawieraj ących azbest, wg trzech grup pilno ści, w zale żno ści od stopnia zagro żenia. Oprócz zbierania informacji od prywatnych wła ścicieli nieruchomo ści, gmina dokonuje oceny

str. 68

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

stanu nieruchomo ści, których sama jest wła ścicielem. Uczciwa i rzetelna ocena oraz inwentaryzacja s ą jedynym sposobem na uzyskanie wsparcia finansowego na cele zwi ązane z usuwaniem azbestu. O tym tak że mieszka ńcy powinni zosta ć poinformowani przez Gmin ę.

Opracowanie sprawozdania dotycz ącego stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest. Informacje zebrane na podstawie arkuszy ocen powinny by ć przekazywane raz w roku do wła ściwego urz ędu nadzoru budowlanego w powiecie. Sprawozdania mają by ć sporz ądzone - podobnie do zbiorczego wykazu obiektów zawieraj ących azbest -według trzech grup pilno ści.

Stworzenie Planu gospodarki odpadami , (w tym niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest) Prawidłowe opracowanie Planu wymaga zabrania od właścicieli nieruchomo ści sprawozda ń dotycz ących: oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest o informacji o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystania o informacji o wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystanie zostało zako ńczone. Program jest warunkiem ubiegania si ę o środki pomocowe.

Pozyskiwanie środków finansowych Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, szczególnie w przypadku elementów budowlanych jest kosztowne i wymaga odpowiednich nakładów finansowych. Istnieje jednak mo żliwo ść uzyskania wsparcia ze strony krajowych lub zagranicznych funduszy na ochron ę środowiska. Pieni ądze te przeznaczone s ą na realizacj ę du żych projektów, dlatego wła ściciele powinni ł ączy ć si ę w wi ększe grupy i aplikowa ć o pieni ądze wspólnie. Takie post ępowanie wymaga ustanowienia przedstawiciela mog ącego wyst ępowa ć i działa ć w ich imieniu. Mo że nim by ć m.in. gmina lub zwi ązek gmin. Inicjująca rola gminy w tych działaniach jest bardzo wa żna, bowiem wielu mieszka ńców nie b ędzie sta ć na pokrycie kosztów usuni ęcia azbestu samodzielnie, a w konsekwencji b ędzie on nadal stanowił zagro żenie.

Obowi ązki wła ścicieli, zarz ądców lub u żytkowników nieruchomo ści: • kontrola wyrobów zawieraj ących azbest znajduj ących si ę w obiektach, urz ądzeniach budowlanych, urz ądzeniach przemysłowych lub innych miejscach zawieraj ących azbest,

str. 69

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

• sporz ądzenie i przedło żenie organowi nadzoru budowlanego oceny stanu i dokumentacji miejsca zawieraj ącego azbest, • usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest zakwalifikowanych zgodnie z ocen ą do wymiany na skutek nadmiernego zu życia wyrobu lub jego uszkodzenia, • sporz ądzenie (corocznie) planu kontroli jako ści powietrza obejmuj ącej pomiar st ęż enia azbestu, dla ka żdego pomieszczenia, w którym znajduj ą si ę instalacje lub urz ądzenia zawieraj ące azbest lub wyroby zawieraj ące azbest, • przegl ąd i oznakowanie, w sposób przewidziany przez prawo, miejsc, w których był lub jest wykorzystywany azbest lub wyroby zawieraj ące azbest, • sporz ądzenie inwentaryzacji zastosowanych wyrobów zawieraj ących azbest poprzez sporz ądzenie spisu z natury, • sporz ądzenie i przedło żenie Marszałkowi Województwa (dot. przedsi ębiorców) lub Wójtowi Gminy (dot. osób fizycznych nieb ędących przedsi ębiorcami) oraz coroczna aktualizacja informacji o: • wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystywania (zał ącznik 2a), • wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystanie zastało zako ńczone (zał ącznik 2b), • zgłoszenie wła ściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu prac polegaj ących na zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest zgodnie z przepisami budowlanymi.

Obowi ązki wykonawców prac polegaj ących na zabezpieczeniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest: • uzyskanie pozwolenia, decyzji zatwierdzaj ącej program gospodarowania odpadami niebezpiecznymi albo zło żenie organowi informacji o wytwarzanych odpadach oraz o sposobie gospodarowania odpadami niebezpiecznymi (zale żnie od ilo ści wytwarzanych odpadów), • przeszkolenie przez uprawnion ą instytucj ę zatrudnianych pracowników i osób kieruj ących lub nadzoruj ących, w zakresie bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu tych wyrobów oraz w zakresie przestrzegania procedur dotycz ących bezpiecznego post ępowania z wyrobami zawieraj ącymi azbest, • opracowanie przed rozpocz ęciem prac szczegółowego planu prac usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, obejmuj ącego w szczególno ści:

str. 70

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

o identyfikacj ę azbestu w przewidzianych do usuni ęcia materiałach, na podstawie udokumentowanej informacji od wła ściciela lub zarz ądcy obiektu albo te ż na podstawie bada ń przeprowadzonych przez akredytowane laboratorium, o informacje o metodach wykonywania planowanych prac, o zakres niezb ędnych zabezpiecze ń pracowników oraz środowiska przed nara żeniem na szkodliwo ść emisji azbestu, w tym problematyk ę okre ślon ą przepisami dotycz ącymi planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia, o ustalenie niezb ędnego dla rodzaju wykonywanych prac monitoringu powietrza; o posiadanie niezb ędnego wyposa żenia technicznego i socjalnego zapewniaj ącego prowadzenie okre ślonych planem prac oraz zabezpiecze ń pracowników i środowiska przed nara żeniem na działanie azbestu, o zgłoszenie prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuni ęciu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektu, urz ądzenia budowlanego lub instalacji przemysłowej, wła ściwemu organowi nadzoru budowlanego oraz wła ściwemu okr ęgowemu inspektorowi pracy. • zapewnienie warunków bezpiecznego usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z miejsca ich wyst ępowania w sposób okre ślony w § 8 rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2004r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, • zło żenie wła ścicielowi, u żytkownikowi wieczystemu lub zarz ądcy nieruchomo ści, urz ądzenia budowlanego, instalacji przemysłowej lub innego miejsca zawieraj ącego azbest, pisemnego o świadczenia o prawidłowo ści wykonania prac oraz o oczyszczeniu terenu z pyłu azbestowego, z zachowaniem wła ściwych przepisów technicznych i sanitarnych.

Oszacowanie ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest wymagaj ących usuni ęcia oraz pojemno ści potrzebnych składowisk

W przedstawionych poni żej szacunkach pomini ęto usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest, znajduj ących si ę poza budownictwem. Wynika to z nast ępuj ących okoliczności:
niewielkiej ilo ści takich wyrobów, w stosunku do ogólnej masy wyrobów do usuni ęcia,

str. 71

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

obligatoryjne zobowi ązania wła ścicieli wyrobów zawieraj ących azbest, a tak że firm zajmuj ących si ę wymian ą i usuwaniem zu żytych wyrobów do podporz ądkowania si ę ogólnym przepisom w tym zakresie,
przyj ęcia zało żenia, że usuni ęcie zu żytych, drobnych wyrobów zawieraj ących azbest, w ka żdym przypadku dokonywane jest na koszt wła ściciela.

Zgodnie z Tabel ą nr 2 szacunkowa ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest zabudowana w postaci płyt dachowych i elewacyjnych w budynkach mieszkalnych jednorodzinnych i towarzysz ącym im zabudowaniach inwentarskich oraz w budynkach wielorodzinnych w gminie Knyszyn wynosi ok. 1800 Mg (138462 m 2).

Tabela 15. Ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest przewidywana do usuni ęcia do 2032 roku (z podziałem na trzy okresy) oraz konieczna pojemno ść składowisk dla potrzeb gminy Knyszyn

Lata Lp. Wyszczególnienie Jednostka Do 2012 2013-2022 2023-2032 RAZEM Ilo ść materiałów izolacyjnych i konstrukcyjnych zawieraj ących 1. Mg 543,98 1 087,96 1 087,96 2 719,91 azbest (kod 170601*, 170605*) przewidziana do usuni ęcia Obj ęto ść odpadów azbestowych 2. przewidziana do składowania w m3 516,8 1 033,6 1 033,6 2 583,9 pakietach lub na paletach 1 Konieczna pojemno ść składowisk do składowania odpadów 3. m3 707,2 1 414,4 1 414,4 3 536,0 azbestowych z terenu gminy (z uwzgl ędnieniem przesypki) 2 Obecna niewykorzystana pojemno ść składowiska w woj. 4. m3 800 - - 800 podlaskim (wolna do składowania od 2008 roku) 1 przyj ęto, że 1 tona odpadów azbestowych w pakietach lub na paletach ma obj ęto ść 0,95 m 3. 2 przyj ęto, że 1 tona odpadów azbestowych w pakietach lub na paletach zajmuje na składowisku 1,3 m 3 z uwzgl ędnieniem koniecznej przesypki

Jak wynika z powy ższej tabeli potrzebna pojemno ść składowisk/kwater dla pokrycia zapotrzebowania gminy wynosi (w okresie 2011-2032) ok. 3 536 m3. Na terenie województwa podlaskiego obecnie funkcjonuje jedno składowisko odpadów azbestowych w gminie Miastkowo. Wolna pojemno ść składowiska wynosi 800 m3. Jednak na to składowisko trafiaj ą wył ącznie odpady azbestowe z terenu gminy Łom ża i gminy Miastkowo.

str. 72

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Jak wynika z powy ższych danych składowisko w województwie podlaskim jest dla gminy Knyszyn niedost ępne, w zwi ązku z czym musi ona korzysta ć ze składowisk poło żonych na terenie innych województw. Do roku 2032 w województwie planowane jest utworzenie kolejnych składowisk, w tym do 2012 r. składowiska o pojemno ści 100 tys. m³.

Uwaga! Bior ąc pod uwag ę fakt, że proces usuwania wyrobów zawieraj ących azbest najintensywniej b ędzie przebiegał w latach 2013-2022 i 2023-2032 dokonano korekty zało żeń krajowego „Programu…” odno śnie budowy składowiska o pow. 1 ha. Uznano, że lepszym rozwi ązaniem b ędzie wybudowanie dwóch kwater na odpady azbestowe (o poj. 50 tys. m 3 ka żda) w drugim i trzecim okresie zamiast składowiska o pow. 1 ha w okresie 2008-2012. Ze wzgl ędu na ni ższy koszt jednostkowy budowy i eksploatacji składowisk wi ększych, powinna by ć preferowana budowa składowisk o funkcji ponadlokalnej. W przypadku jednak, gdy brak b ędzie takich inicjatyw, nale ży budowa ć składowiska mniejsze lub adaptowa ć do tego celu składowiska odpadów komunalnych poprzez wydzielenie na nich odpowiedniej kwatery, uwzgl ędniaj ąc potrzeby lokalne. Dlatego te ż alternatywn ą wersj ą w zakresie składowisk odpadów azbestowych jest powstawanie znacznie mniejszych składowisk (nawet kwater o pojemno ści ok. 50 tys. m3). Takie podej ście pozwoli szybko dopasowa ć si ę do aktualnych potrzeb w zakresie ilo ści odpadów azbestowych przeznaczonych do unieszkodliwienia. Nale ży zaznaczy ć, że tak że składowiska o powierzchni ok. 2 ha mog ą funkcjonowa ć przy istniej ących składowiskach odpadów komunalnych .

15. PODSTAWOWE REGULACJE PRAWNE W ZAKRESIE U ŻYTKOWANIA I USUWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST.

Obecnie w Polsce istnieje szereg przepisów dotycz ących problematyki azbestu. Poni żej wymieniono najwa żniejsze przepisy Unii Europejskiej, a tak że najwa żniejsze ustawy i rozporz ądzenia wg stanu na dzie ń 15 listopada 2010 r.

15.1. Dyrektywy Unii Europejskiej

Zasady pracy z azbestem

str. 73

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

1. Dyrektywa Rady 83/477/EWG z dnia 19 wrze śnia 1983 r. w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem zwi ązanym z nara żeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 8 dyrektywy 80/1107/EWG, Dz. U. WE L 263, z 24.09.1983, s.25). 2. Dyrektywa Rady 89/391/EWG z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpiecze ństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz. U. WE L 183, z 29.06.1989, s.1). 3. Zalecenia Komisji 90/326/EWG z dnia 22 maja 1990 r. dla Pa ństw Członkowskich dotycz ące przyj ęcia europejskiego wykazu chorób zawodowych. 4. Dyrektywa Rady 90/394/EWG z dnia 28 czerwca 1990 r. w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żenia na działanie czynników rakotwórczych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywa 89/391/EWG, Dz. U. WE L 196, z 26.07.1990, s.1). 5. Dyrektywa Rady 91/382/EWG z dnia 25 czerwca 1991 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem zwi ązanym z nara żeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (druga dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 8 dyrektywy 80/1107/EWG, Dz. U. WE L 206, z 29.07.1991, s.16). 6. Dyrektywa Rady 92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie wprowadzenia minimalnych wymaga ń bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia na czasowych lub ruchomych budowlach (ósma szczegółowa dyrektywa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG Dz. U. WE L 245, z 26.08.1992, s.6). 7. Dyrektywa Rady 94/33/WE z dnia 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy osób młodych (Dz. U. WE L 216, z 20.08.1994, s.12). 8. Dyrektywa Rady 97/42/WE z dnia 27 czerwca 1997 r. po raz pierwszy zmieniaj ąca dyrektyw ę 90/394/EWG w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żenia na działanie czynników rakotwórczych podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/391/EWG). 9. Dyrektywa Rady 98/24/WE z dnia 7 kwietnia 1998 r. w sprawie ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa pracowników przed ryzykiem zwi ązanym ze środkami chemicznymi w miejscu pracy (czternasta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy 89/931/EWG, Dz. U. WE L 131, z 05.05.1998, s.11).

str. 74

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

10. Dyrektywa Rady 1999/38/WE z dnia 29 kwietnia 1999 r. zmieniaj ąca po raz drugi dyrektyw ę 90/394/EWG w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żeniem na działanie czynników rakotwórczych podczas pracy i rozszerzaj ąca j ą o mutageny. 11. Dyrektywa 2003/18/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 marca 2003r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 83/477/EWG w sprawie ochrony pracowników przed ryzykiem zwi ązanym z nara żeniem na działanie azbestu w miejscu pracy (Dz. U. WE L 97, z 15.04.2003,s.48). 12. Dyrektywa 2004/37/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony pracowników przed zagro żeniem dotycz ącym nara żenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy (szósta dyrektywa szczegółowa w rozumieniu art. 16 ust. 1 dyrektywy Rady 89/391/EWG, Dz. U. WE L 158, z 30.04.2004, s.50).

Ochrona środowiska przed zanieczyszczeniem azbestem 1. Dyrektywa Rady 87/217/EWG z dnia 19 marca 1987 r. w sprawie ograniczania zanieczyszczenia środowiska azbestem i zapobiegania temu zanieczyszczeniu (Dz. U. WE L 085 z 28.03.1987, s.40). 2. Dyrektywa Rady 89/106/EWG z dnia 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbli żenia ustaw i aktów wykonawczych Pa ństw Członkowskich dotycz ących wyrobów budowlanych (Dz. U. WE L 040 z 11.02.1989, s.12). 3. Dyrektywa Rady 96/61/EWG z dnia 24 wrze śnia 1996 r. dotycz ąca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (Dz. U. WE L 257 z 10.10.1996, s.26).

Wprowadzanie do obrotu, stosowanie i oznakowanie 1. Dyrektywa Rady 76/769/EWG z dnia 27 lipca 1976 r. w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 262 z 27.09.1976, s.201). 2. Dyrektywa Rady 83/478/EWG z dnia 19 wrze śnia 1983 r. zmieniaj ąca po raz pi ąty dyrektyw ę 76/769/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 263 z 24.09.1983, s.33).

str. 75

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

3. Dyrektywa Rady 85/610/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. zmieniaj ąca po raz siódmy (azbest) dyrektyw ę 76/769/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 375z 31.12.1985, s.1). 4. Dyrektywa Rady 89/678/EWG z dnia 21 grudnia 1989 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 76/769/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 398 z 30.12.1989, s.4). 5. Dyrektywa Komisji 91/659/EWG z dnia 3 grudnia 1991 r. dostosowuj ąca do post ępu technicznego zał ącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 363 z 31.12.1991, s.36). 6. Dyrektywa Komisji 98/12/WG z dnia 27 stycznia 1998 r. dostosowuj ąca do post ępu technicznego dyrektyw ę Rady 71/320/EWG w sprawie zbli żenia ustawodawstwa Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do układów hamulcowych niektórych pojazdów silnikowych i ich przyczep (Dz. U. WE L 081 z 18.03.1998, s.1). 7. Dyrektywa Komisji 1999/77/EWG z dnia 26 lipca 1999 r. dostosowuj ąca po raz szósty do post ępu technicznego zał ącznik I do dyrektywy Rady 76/769/EWG w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych Pa ństw Członkowskich odnosz ących si ę do ogranicze ń we wprowadzaniu do obrotu i stosowaniu niektórych substancji i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 207 z 06.08.1999, s.18). 8. Dyrektywa Komisji 2001/59/WG z dnia 6 sierpnia 2001 r. dostosowuj ąca do post ępu technicznego po raz 28 dyrektyw ę Rady 67/548/EWG w sprawie zbli żenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących si ę do klasyfikacji, pakowania i etykietowania substancji niebezpiecznych (Dz. U. WE L 255 z 21.08.2001, s.1).

Funkcjonowanie zakładów przemysłowych 1. Dyrektywa Rady 84/360/EWG z dnia 28 czerwca 1984 r. w sprawie zwalczania zanieczyszcze ń z zakładów przemysłowych (Dz. U. WE L 188 z 16.07.1984, s. 20)

str. 76

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

2. Dyrektywa Rady 85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsi ęwzi ęcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne (Dz. U. WE L 175 z 05.07.1985, s. 40). 3. Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 wrze śnia 1996 r. dotycz ąca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i kontroli (Dz. U. WE L 257 z 10.10.1996, s. 26).

Gospodarka odpadami zawieraj ącymi azbest 1. Dyrektywa Rady 75/442/EWG z dnia 15 lipca 1975 r. w sprawie odpadów (Dz. U. WE L 194 z 25.07.1975, s. 39). 2. Dyrektywa Rady 91/689/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 377 z 31.12.1991 r., s. 20). 3. Rozporz ądzenie Rady 259/93/WE z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obr ębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Dz. U. WE L 030 z 06.02.1993, s. 1). 4. Dyrektywa Rady 94/31/WE z dnia 27 czerwca 1994 r. zmieniaj ąca dyrektyw ę 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych (Dz. U. WE L 168 z 02.07.1994, s. 28). 5. Rozporz ądzenie Rady 120/97/WE z dnia 20 stycznia 1997 r. zmieniaj ące Rozporz ądzenie Rady nr 259/93 w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obr ębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Dz. U. WE L 022 z 24.01.1997, s. 14). 6. Dyrektywa Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. o składowaniu odpadów (Dz. U. WE L 182 z 16.07.1999, s. 1). 7. Decyzja Komisji: 2000/532/WE z dnia 3 maja 2000 r. zast ępuj ąca decyzj ę 94/3/WE ustanawiaj ącą wykaz odpadów zgodnie z art. 1 lit. a) dyrektywy Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzj ę Rady 94/904/WE ustanawiaj ącą wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych (notyfikowana jako dokument nr C (2000) 1147, Dz. U. WE L 226 z 06.09.2000, s. 3). 8. Decyzja Komisji 2001/118/WE z dnia 16 stycznia 2001 r. zmieniaj ąca decyzj ę 2000/532/WE w zakresie wykazu odpadów (notyfikowana jako dokument C (2001) 108, Dz. U. WE L 047 z 16.02.2001, s.1). 9. Decyzja Komisji: 2001/119/WE z dnia 22 stycznia 2001 r. zmieniaj ąca decyzj ę 2000/532/WE zast ępuj ąca decyzj ę 94/3/WE ustanawiaj ącą wykaz odpadów zgodnie z art. 1 lit. a) dyrektywy Rady 75/442/EWG w sprawie odpadów oraz decyzj ę Rady 94/904/WE

str. 77

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ustanawiaj ącą wykaz odpadów niebezpiecznych zgodnie z art. 1 ust. 4 dyrektywy Rady 91/689/EWG w sprawie odpadów niebezpiecznych (notyfikowana jako dokument nr C (2001) 106, Dz. U. WE L 322 z 06.12.2001, s. 35). 10. Decyzja Rady 2001/573/WE z dnia 23 lipca 2001 r. zmieniaj ąca decyzj ę Komisji 2000/532/WE w zakresie odpadów (Dz. U. WE L 203 z 28.07.2001, s.18). 11. Rozporz ądzenie Komisji Nr 2557/2001 WE z dnia 28 grudnia 2001 r. zmieniaj ące zał ącznik V do rozporz ądzenia Rady (EWG) nr 259/93 w sprawie nadzoru i kontroli przesyłania odpadów w obr ębie, do Wspólnoty Europejskiej oraz poza jej obszar (Dz. U. WE L 349 z 31.12.2001, s. 1). 12. Decyzja Rady 2003/33/WE z dnia 19 grudnia 2002 r. ustanawiaj ąca kryteria i procedury przyj ęcia odpadów na składowiska, na podstawie art. 16 i zał ącznika II do dyrektywy 1999/31/WE (Dz. WE L 011 z 16.01.2003, s.27).

15.2. Ustawy

1. Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawieraj ących azbest (tekst jednolity Dz. U. 2004 Nr 3, poz. 20 z pó źn. zm.) Ustawa zakazuje wprowadzania na obszar kraju azbestu, wyrobów zawieraj ących azbest oraz obrotu azbestem i wyrobami zawieraj ącymi azbest. 2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jednolity Dz. U. 2006 Nr 156, poz. 1118 z pó źn. zm.) zgodnie z art. 30 ust. 7 stanowi: Wła ściwy organ mo że nało żyć, w drodze decyzji, obowi ązek uzyskania pozwolenia na wykonanie okre ślonego obiektu lub robót budowlanych, obj ętych obowi ązkiem zgłoszenia, o którym mowa w ust. 1, je żeli ich realizacja mo że naruszy ć ustalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub spowodowa ć zagro żenie bezpiecze ństwa ludzi lub mienia, pogorszenie stanu środowiska lub stanu zachowania zabytków, pogorszenie warunków zdrowotno- sanitarnych, wprowadzenie, utrwalenie b ądź zwi ększenie ogranicze ń lub uci ąż liwo ści dla terenów s ąsiednich. 3. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (tj. Dz. U. 2008, Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) Ustawa ta wprowadziła m.in. obowiązek składania przez wójtów, burmistrzów i prezydentów miast, a tak że osoby prawne stosownych informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (w tym równie ż azbest).

str. 78

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

4. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2007 r. o odpadach (tj. Dz. U. 2007 Nr 39, poz. 251 z pó źn. zm.) Ustawa ta wprowadziła m.in. obowi ązek uzyskania przez wytwórc ę odpadów niebezpiecznych (wykonawc ę prac usuwania wyrobów zawieraj ących azbest) zatwierdzenia – przez wła ściwego marszałka lub starost ę – programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest)

15.3. Rozporz ądzenia

1. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 27 wrze śnia 2001 r.- w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. 2001 Nr 112, poz. 1206) zamieszcza rodzaje odpadów zawieraj ących azbest na li ście odpadów niebezpiecznych w wymienionych poni żej grupach i podgrupach z odpowiednim przypisanym kodem klasyfikacyjnym:
06 07 01* – odpady azbestowe z elektrolizy,
06 13 04 * – odpady z przetwarzania azbestu,
10 11 81* – odpady zawieraj ące azbest,
10 13 09* – odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo – azbestowych,
15 01 11* – opakowania z metali zawieraj ących niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi,
15 02 02* – sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieuj ęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB),
16 01 11* – okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest,
16 02 12* – zu żyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest,
17 06 01* – materiały izolacyjne zawieraj ące azbest,
17 06 05* – materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest,
20 01 35* – zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki. 2. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. 2003 Nr 192, poz. 1876 z pó źn. zm.). Rozporz ądzenie wprowadza obowi ązek inwentaryzacji przez wła ściciela, zarz ądc ę lub u żytkownika miejsc, gdzie był lub jest wykorzystywany azbest oraz składania przez osoby fizyczne corocznie

str. 79

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

stosownych informacji do wła ściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Osoby prawne składaj ą sprawozdania do marszałka. 3. Rozporz ądzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotycz ącej bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia (Dz. U. 2003 Nr 120, poz. 1126) okre śla zakres rodzajów robót budowlanych, stwarzaj ących zagro żenia bezpiecze ństwa lub zdrowia ludzi. 4. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymaga ń dotycz ących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkni ęcia, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. 2003 Nr 61, poz. 549 z pó źn. zm.). Rozporz ądzenie okre śla m.in. wymagania dotycz ące składowania odpadów zawieraj ących azbest. 5. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie warto ści odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. 2003 Nr 1, poz. 12) okre śla m.in. limity st ęż enia azbestu w powietrzu – z wył ączeniem obszarów parków narodowych i obszarów ochrony uzdrowiskowej. Warto ści odniesienia dla azbestu wynosz ą odpowiednio:
dla 1 godziny – 2 350 włókien/m 3
dla roku kalendarzowego – 250 włókien/m 3. 6. Rozporz ądzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie najwy ższych dopuszczalnych st ęż eń i nat ęż eń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2002 Nr 217, poz. 1833 z pó źn. zm.) okre śla najwy ższe dopuszczalne st ęż enia w środowisku pracy pyłów zawieraj ących azbest. 7. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 pa ździernika 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mog ą by ć składowane w sposób nieselektywny (Dz. U. 2002 Nr 191, poz. 1595). W sposób nieselektywny mog ą by ć składowane m.in. odpady o nast ępuj ących kodach:
17 06 01* – materiały izolacyjne zawieraj ące azbest
17 06 05* – materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest Odpady te mog ą by ć składowane wspólnie, na tym samym składowisku odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Nie mo żna natomiast miesza ć tych odpadów i składowa ć z innymi odpadami niebezpiecznymi. 8. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 pa ździernika 2002 r. w sprawie sposobu przedkładania wojewodzie informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska (Dz. U. 2002 Nr 175, poz. 1439)

str. 80

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

okre śla termin oraz form ę składania informacji o rodzaju, ilo ści i miejscach wyst ępowania substancji stwarzaj ących szczególne zagro żenie dla środowiska. 9. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 kwietnia 2005 r. w sprawie bada ń i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2005 Nr 73, poz. 645 z pó źn. zm.). Rozporz ądzenie okre śla m.in. obowi ązki wykonywania bada ń wła ściwych dla prowadzenia prac z czynnikami szkodliwymi (w tym azbest). 10. Rozporz ądzenie Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 2007 r. zmieniaj ące rozporz ądzenie w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. 2007 Nr 106, poz. 723) okre śla jednostkowe stawki opłat za umieszczenie odpadów na składowisku:
06 07 01* – odpady azbestowe z elektrolizy 44,79 zł/Mg
06 13 04 * – odpady z przetwarzania azbestu 44,79 zł/Mg
10 11 81* – odpady zawieraj ące azbest 44,79 zł/Mg
10 13 09* – odpady zawieraj ące azbest z produkcji elementów cementowo – azbestowych 44,79 zł/Mg
15 01 11* – opakowania z metali zawieraj ących niebezpieczne, porowate elementy wzmocnienia konstrukcyjnego (np. azbest) wł ącznie z pustymi pojemnikami ci śnieniowymi 44,79 zł/Mg
15 02 02* – sorbenty, materiały filtracyjne (w tym filtry olejowe nieuj ęte w innych grupach), tkaniny do wycierania (np. szmaty, ścierki) i ubrania ochronne zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi (np. PCB) 133,75 zł/Mg
16 01 11* – okładziny hamulcowe zawieraj ące azbest 44,79 zł/Mg
16 02 12* – zu żyte urz ądzenia zawieraj ące wolny azbest 44,79 zł/Mg
17 06 01* – materiały izolacyjne zawieraj ące azbest 00,00 zł/Mg
17 06 05* – materiały konstrukcyjne zawieraj ące azbest 00,00 zł/Mg
20 01 35* – zu żyte urz ądzenia elektryczne i elektroniczne inne ni ż wymienione w 20 01 21 i 20 01 23 zawieraj ące niebezpieczne składniki 190,00 zł/Mg 11. Rozporz ądzenie Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. 2004 Nr 280, poz. 2771 z pó źn. zm.). Rozporz ądzenie okre śla m.in. obowi ązki pracodawcy przy prowadzeniu prac w kontakcie ze szkodliwymi substancjami (w tym z azbestem). 12. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów

str. 81

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

zawieraj ących azbest (Dz. U. 2004 Nr 71, poz. 649) nakłada na wła ścicieli, u żytkowników wieczystych lub zarz ądców obiektów, urz ądze ń budowlanych, instalacji przemysłowych lub innych miejsc zawieraj ących azbest – obowi ązek okresowej kontroli stanu tych wyrobów oraz sporz ądzenia oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest. Okre śla ponadto obowi ązki wykonawcy prac polegaj ących na bezpiecznym usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest. 13. Rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2005 r. w sprawie podziemnych składowisk odpadów (Dz. U. 2005 Nr 110, poz. 935). Rozporz ądzenie okre śla szczegółowe wymagania, jakim powinny odpowiada ć poszczególne typy składowisk podziemnych w zakresie lokalizacji, eksploatacji i zamkni ęcia, a tak że zakres, sposób i warunki prowadzenia monitoringu tych składowisk. 14. Rozporz ądzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 14 pa ździernika 2005r. w sprawie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy zabezpieczaniu i usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz programu szkolenia w zakresie bezpiecznego u żytkowania takich wyrobów (Dz. U. 2005 Nr 216, poz. 1824). Rozporz ądzenie okre śla m.in. szczegółowe wymagania odno śnie zapewnienia bezpiecznych warunków prowadzenia prac przy zabezpieczaniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest oraz program szkolenia w zakresie bezpiecznego użytkowania wyrobów zawieraj ących azbest.

str. 82

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

16. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

16.1. Podsumowanie

W roku 2010 we gminie Knyszyn została przeprowadzona inwentaryzacja ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest w obiektach budowlanych. Wyniki inwentaryzacji b ędą na bie żą co aktualizowane. Z przeprowadzonej inwentaryzacji wynika, że na terenie gminy znajduje si ę ok. 2720 Mg wyrobów zawieraj ących. Wśród zabudowy gdzie wyst ępuj ą wyroby azbestowe przewa żaj ą budynki jednorodzinne i towarzysz ące im zabudowania gospodarcze oraz budynki wielorodzinne. Ok. 90% wyrobów zawieraj ących azbest zabudowana jest w budynkach mieszkalnych i towarzysz ącej im zabudowie inwentarskiej oraz w blokach mieszkalnych. Stan techniczny pokry ć azbestowo-cementowych wyst ępuj ących na terenie gminy Knyszyn mo żna oceni ć jako do ść dobry. Nale ży zaznaczy ć, że odpowiednie zabezpieczenie wyrobów zawieraj ących azbest np. poprzez pomalowanie, mo że przedłu żyć ich żywotno ść , jednak nie uchroni przed ich całkowitym usuni ęciem. Nadrz ędnym celem powiatowego „Programu ..." jest wyeliminowanie negatywnych skutków zdrowotnych u mieszka ńców powiatu spowodowanych azbestem oraz likwidacja oddziaływania azbestu na środowisko. Osi ągni ęcie tego celu jest zwi ązane z bezpiecznym usuni ęciem wszystkich wyrobów zawieraj ących azbest znajduj ących si ę na terenie powiatu. Proces usuwania wyrobów zawieraj ących azbest powinien by ć zako ńczony w 2032 roku. Dla potrzeb niniejszego programu, w ślad za programem wojewódzkim, przyj ęto podzielenie okresu do 2032 roku na 3 podokresy i dla nich okre ślono ilo ść wyrobów zawieraj ących azbest przewidzian ą do usuni ęcia. Ilo ści te dla poszczególnych okresów przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: Okres I: do 2012 – 543,98 Mg Okres II: lata 2013 – 2022 – 1087,96 Mg Okres III: lata 2023 – 2032 – 1087,96 Mg

Sumaryczna pojemno ść składowisk/kwater (w perspektywie do 2032 roku) potrzebna dla pokrycia zapotrzebowania przez gmin ę Knyszyn wynosi ok. 3,54 tys. m³ (przy zało żeniu, że 1

str. 83

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Mg odpadów azbestowych w pakietach lub na paletach ma obj ęto ść 0,95 m³, a z uwzgl ędnieniem koniecznej przesypki zajmuje na składowisku 1,3 m³). Sumaryczne koszty usuni ęcia wyrobów zawierających azbest wynosz ą ok. 7,74 mln zł, w tym w pierwszym okresie, tj. do 2012 roku - ok. 1,55 mln zł. W opracowaniu wskazano równie ż mo żliwo ści pozyskania środków z ró żnych źródeł do finansowania akcji likwidacji wyrobów zawieraj ących azbest z terenu gminy Knyszyn. Przewiduje si ę, że w przypadku pozyskania funduszy na likwidacje azbestu w nast ępnych latach gmina otrzymywa ć b ędzie coraz wi ęcej zgłosze ń o miejscach wyst ępowania azbestu, co przyczyni si ę do lepszej wiedzy na temat ilo ści wyrobów zawieraj ących azbest. Pozwoli to lepiej pozna ć potrzeby w tym zakresie, precyzyjniej planowa ć środki niezb ędne do wydania na ten cel oraz stopniowo wyeliminowa ć wyroby azbestowe, co jest celem programu.

16.2. Wnioski:

1. Niezb ędne jest wdro żenie metody cyklicznej aktualizacji inwentaryzacji ilo ści, lokalizacji i stanu wyrobów zawieraj ących azbest na terenie poszczególnych gmin. 2. Ze wzgl ędu na niewystarczaj ącą świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców gminy i powiatu w zakresie bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest zaleca si ę przeprowadzenie kampanii edukacyjno-informacyjnej dotycz ącej tych zagadnie ń.

Wdra żanie Programu na obszarze gminy Knyszyn powinno by ć zintegrowane z działaniami podejmowanymi zarówno na poziomie województwa jak i powiatu.

16.3. Weryfikacja i aktualizacja programu

Proponuje si ę aktualizacj ę niniejszego programu nie rzadziej ni ż co 4 lata. W przypadku znacz ących zmian prawodawstwa w zakresie gospodarki odpadami azbestowymi lub uwarunkowa ń lokalnych, konieczne b ędzie zaktualizowanie planu przed tym terminem. Istotnym elementem aktualizacji planu b ędzie u ści ślenie bilansu wyrobów zawieraj ących azbest wyst ępuj ących na terenie gminy Knyszyn. Pomocne b ędą rzetelne informacje przekazywane wójtowi zgodnie z ustawowym obowi ązkiem, przez osoby fizyczne o:
wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystania,

str. 84

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

o wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystanie zostało zako ńczone. Źródłem informacji od osób prawnych dot. wyrobów zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystania, oraz wyrobów których wykorzystanie zostało zako ńczone b ędzie Wojewódzka Bazy Wyrobów i Odpadów Zawieraj ących Azbest (WBDA). Dane z bazy b ędą stanowi ć uzupełnienie aktualnego stanu ilo ściowego i jako ściowego azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest na terenie gminy Knyszyn

16.4. Prognozy

„Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest dla Województwa Podlaskiego” okre śla progi procentowe ilo ści usuni ętego materiału. Pierwszy wyznaczony próg, który osi ągni ęty miał by ć w roku 2012 wydaje si ę obecnie nierealny do osi ągni ęcia. Z do świadczenia wyci ągni ętego z wizyt lokalnych i rozmowy z osobami fizycznymi posiadaj ącymi wyroby azbestowe jasno wynika, że bez wi ększego wsparcia ze strony gminy, obejmuj ącego nawet zwrot kosztów za nowe pokrycie dachowe, nie ma co liczy ć na du ży procent utylizacji azbestu. Wielu osób po prostu nie sta ć na samodzielny zakup nowego materiału na pokrycie dachu, nawet przy du żym zwrocie kosztów demonta żu i utylizacji. Je żeli wi ęc sytuacja finansowania nie zmieni si ę i to na poziomie krajowym, wraz z wyznaczeniem usuwania azbestu jako zadanie priorytetowe w ka żdym województwie (by mo żliwe było pełne korzystanie z funduszy unijnych), nale ży przyj ąć niemo żliwo ść podołania takiego przedsi ęwzi ęcia na terenie całego kraju. Udzielenie takiego wsparcia przekracza mo żliwo ści Gminy Knyszyn. Powinno si ę jednak zwróci ć uwag ę na podnoszenie tej kwestii przez Władze Gminy na szczeblu wojewódzkim, poniewa ż ilo ść wyrobów azbestowych jest bardzo du ża i całkowite jego usuni ęcie jest procesem przynajmniej kilkunastoletnim. Przy aktualnym tempie nie jest mo żliwa utylizacja wszystkich odpadów azbestowych do roku 2032 (bior ąc pod uwag ę dotychczasowe działania oraz ilo ść azbestu pozostał ą do zutylizowania). Ponadto zwróci ć trzeba szczególn ą uwag ę na fakt, że najwi ęcej zmian pokrycia dachowego dokonały firmy oraz jednostki administracji pa ństwowej, które w znacznym stopniu przyczyniły si ę do wysokiego współczynnika utylizowanego azbestu na terenie Gminy Knyszyn. Wyró żnił si ę tutaj zwłaszcza KNYSZYN Sp. z o.o. Hodowla Zarodowa Zwierz ąt. Osoby prywatne z terenu gminy, które do tej pory dokonały demonta żu, to bardzo mały odsetek ogółu.

str. 85

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 1

Procedury dotycz ące post ępowania z wyrobami i odpadami zawieraj ącymi azbest

Procedura 1. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli oraz zarz ądców przy u żytkowaniu obiektów i terenów z wyrobami zawieraj ącymi azbest

Schemat graficzny

Sporz ądzenie „Oceny stanu Przeprowadzenie inwentaryzacji i mo żliwo ści bezpiecznego wyrobów zawieraj ących użytkowania wyrobów azbest zawieraj ących azbest”

Sporz ądzenie informacji Opracowanie corocznego planu kontroli jako ści powietrza dla pomieszcze ń dla wójta/burmistrza/prezydenta (corocznie) zawierających azbest

Opracowanie instrukcji bezpiecznego Oznakowanie pomieszcze ń, gdzie post ępowania znajduj ą si ę urz ądzenia i u żytkowania pomieszczenia lub instalacje z wyrobami z wyrobami zawieraj ącymi azbest zawieraj ącymi azbest

Zaznaczenie na planach sytuacyjnych terenu miejsc z wyrobami zawieraj ącymi azbest

Opis procedury

str. 86

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania wła ścicieli i zarz ądców budynków, budowli, instalacji lub urz ądze ń oraz terenów, gdzie znajduje si ę azbest lub wyroby zawieraj ące azbest. Procedura dotyczy bezpiecznego ich u żytkowania.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje cały okres, w którym budynek, budowla, instalacja lub urz ądzenie przemysłowe oraz teren, niezale żnie od ich wielko ści lub stanu, charakteryzuje si ę tym, że znajduj ą si ę tam wyroby zawieraj ące azbest.

Opis szczegółowy Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia technicznego oraz terenu, gdzie znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest, ma obowi ązek sporz ądzenia - w 2 egzemplarzach „Oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest” (zał ącznik nr 3) . Wła ściciele lub zarz ądcy, którzy spełnili ten obowi ązek wcze śniej – sporz ądzaj ą nast ępne oceny w terminach wynikaj ących z warunków poprzedniej oceny, tzn.:
po 5-u latach, je żeli wyroby zawieraj ące azbest s ą w dobrym stanie technicznym i nieuszkodzone,
po roku, je żeli przy poprzedniej ocenie ujawnione zostały drobne (do 3% powierzchni wyrobów) uszkodzenia.

Wyroby, które posiadały lub posiadaj ą du że i widoczne uszkodzenia – powinny zosta ć bezzwłocznie usuni ęte. Jeden egzemplarz oceny wła ściciel lub zarz ądca zobowi ązany jest zło żyć wła ściwemu terenowo powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego – w terminie do 30-u dni od dnia jej sporz ądzenia. Drugi egzemplarz zachowuje przy dokumentacji budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia przemysłowego oraz terenu – do czasu sporz ądzenia nast ępnej oceny.

Wła ściciel lub zarz ądca obowi ązany jest do przeprowadzenia inwentaryzacji (spisu z natury) wyrobów zawieraj ących azbest. Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. 2003 Nr 192, poz. 1876) - informacje o wyrobach zawieraj ących azbest (Wzory informacji s ą odpowiednio w zał ącznikach: Zał ącznik nr 4 – Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystywania. Zał ącznik nr 5 – Informacja o wyrobach zawieraj ących azbest, których wykorzystywanie zostało zako ńczone.) , wła ściciel, zarz ądca lub u żytkownik sporz ądza w dwóch egzemplarzach: 1) jeden egzemplarz przedkłada w formie pisemnej Marszałkowi 2) drugi egzemplarz przechowuje przez okres jednego roku, do czasu sporz ądzenia nast ępnej informacji.

Osoby fizyczne nie b ędące przedsi ębiorcami przedkładaj ą informacje odpowiednio wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta.

Informacje przedkłada si ę corocznie, celem wykazania ewentualnych zmian w ilo ści posiadanych wyrobów zawieraj ących azbest, co pozwoli na ocen ę zagro żenia dla ludzi i środowiska w danym rejonie. Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, gdzie wyst ępuj ą wyroby zawieraj ące azbest, ma ponadto obowi ązki:

oznakowania pomieszcze ń, gdzie znajduj ą si ę urz ądzenia lub instalacje z wyrobami zawieraj ącymi azbest – odpowiednim znakiem ostrzegawczym dla azbestu (zał ącznik nr 6),
opracowania i wywieszenia na widocznym miejscu instrukcji bezpiecznego post ępowania i użytkowania pomieszczenia z wyrobami zawieraj ącymi azbest,
zaznaczenia na planie sytuacyjnym terenu miejsc z wyrobami zawieraj ącymi azbest.

Ponadto, je żeli w budynku, budowli, instalacji lub urz ądzeniu oraz na terenie znajduj ą si ę wyroby zawieraj ące azbest o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1000 kg/m 3 (tzw. „mi ękkie”) lub, je żeli wyroby zawieraj ą azbest krokidolit, a tak że, je żeli te wyroby znajduj ą si ę w zamkni ętych pomieszczeniach, lub istnieje uzasadniona obawa du żej emisji azbestu do środowiska – wła ściciel lub zarz ądca powinien opracowa ć plan kontroli jako ści powietrza (monitoringu), a jego wyniki uwzgl ędni ć przy dalszej eksploatacji lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest.

str. 87

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Procedura 2. Obowi ązki i post ępowanie wła ścicieli i zarz ądców przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów lub terenów

Schemat graficzny

Podj ęcie decyzji o usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest

Identyfikacja azbestu w wyrobach przeznaczonych do usuni ęcia przez uprawnione laboratorium

Zgłoszenie wła ściwemu organowi architektoniczno-budowlanemu lub powiatowemu inspektorowi nadzoru budowlanego - na 30 dni przez rozpocz ęciem prac zamiaru usuwania wyrobów zawieraj ących azbest – celem uzyskania pozwolenia na budow ę wraz z okre ślonymi warunkami

Dokonanie wyboru wykonawcy prac i zawarcie umowy. Okre ślenie obowi ązków stron, równie ż w zakresie zabezpieczenia przed emisj ą azbestu

Poinformowanie mieszka ńców – użytkowników obiektu o usuwaniu niebezpiecznych materiałów i sposobach zabezpieczania

Uzyskanie od wykonawcy prac świadectwa czysto ści powietrza po wykonaniu robót oraz jego przechowywanie przez co najmniej 5 lat

str. 88

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i post ępowania wła ścicieli, zarz ądców budynków, budowli, instalacji lub urz ądze ń oraz terenów z wyrobami zawieraj ącymi azbest – przed i w czasie wykonywania prac usuwania lub zabezpieczania takich wyrobów.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje okres od podj ęcia decyzji o zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, do zako ńczenia tych robót i uzyskania stosownego o świadczenia wykonawcy prac.

Opis szczegółowy Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, gdzie znajduje si ę azbest lub wyroby zawieraj ące azbest, powinien dokona ć identyfikacji rodzaju i ilo ści azbestu w wyrobach, przez uprawnione do takich prac laboratorium. Identyfikacja azbestu powinna nast ąpi ć w okresie u żytkowania wyrobów, jeszcze przed rozpocz ęciem wykonywania prac zabezpieczenia lub usuwania takich wyrobów, o ile informacja ta, nie jest podana w innych dokumentach budowy przedmiotowego obiektu.

Identyfikacja azbestu jest obowi ązkiem wła ściciela lub zarz ądcy, wynikaj ącym z tytułu własno ści oraz odpowiedzialno ści prawnej, dotycz ącej ochrony osób trzecich od szkód mog ących wynika ć nieodpowiedniej eksploatacji przedmiotu stanowi ącego własno ść . Wyniki identyfikacji azbestu powinny by ć uwzgl ędniane przy:
sporz ądzaniu „Oceny...”,
sporz ądzaniu informacji dla wójta, burmistrza, prezydenta miasta,
zawieraniu umowy na wykonanie prac zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z wykonawc ą tych prac – wytwarzaj ącym odpady niebezpieczne.

Wła ściciel lub zarz ądca mo że zleci ć innym – odpowiednio przygotowanym osobom lub podmiotom prawnym – przeprowadzenie czynno ści wykonania identyfikacji azbestu w wyrobach. W każdym przypadku powinno to mie ć miejsce przed rozpocz ęciem prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest.

Wła ściciel lub zarz ądca budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu z wyrobami zawieraj ącymi azbest, ma obowi ązek dopełnienia wymogów wynikaj ących z przepisów ustawy – Prawo budowlane tj. uzyskania pozwolenia na budow ę lub zło żenia z odpowiednim wyprzedzeniem wniosku zgłoszenia robót budowlanych. Wniosek powinien by ć sporz ądzony z uwzgl ędnieniem przepisów wynikaj ących z art. 30 ust. 7 ustawy – Prawo budowlane. Zatajenie informacji o wyst ępowaniu azbestu w wyrobach, które b ędą przedmiotem prac remontowo budowlanych skutkuje – na podstawie ustawy - Prawo ochrony środowiska – odpowiedzialno ści ą prawn ą.

Po dopełnieniu obowi ązków formalnoprawnych, wła ściciel lub zarz ądca dokonuje wyboru wykonawcy prac - wytwórcy odpadów niebezpiecznych. Zawiera umow ę na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest oraz oczyszczenia budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu z azbestu. W umowie powinny by ć jasno sprecyzowane obowi ązki stron, równie ż w zakresie zabezpieczenia przed emisj ą azbestu w czasie wykonywania prac.

Niezale żnie od obowi ązków wykonawcy prac, wła ściciel lub zarz ądca powinien poinformowa ć mieszka ńców lub użytkowników budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz terenu, o usuwaniu niebezpiecznych materiałów zawieraj ących substancje stwarzaj ące szczególne zagro żenie dla ludzi oraz o sposobach zabezpieczenia przed t ą szkodliwo ści ą.

Na ko ńcu wła ściciel lub zarz ądca powinien uzyska ć od wykonawcy prac, pisemne o świadczenie o prawidłowo ści wykonania robót i oczyszczenia z azbestu, a nast ępnie przechowywa ć je przez okres, co najmniej 5 lat, wraz z inn ą dokumentacja budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia oraz teren.

str. 89

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Procedura 3. Post ępowanie przy pracach przygotowawczych do usuwania wyrobów zawieraj ących azbest

Schemat graficzny

Schemat graficzny Opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi zawieraj ącymi azbest, (powy żej 0,1 Mg/rok) i uzyskanie jego zatwierdzenia przez wła ściwego marszałka lub starost ę

Opracowanie i przedło żenie wła ściwemu marszałkowi lub staro ście na 30 dni przed rozpocz ęciem działalno ści powoduj ącej powstawanie odpadów (poni żej 0,1 Mg/rok) informacji o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania

Przyj ęcie zlecenia – zawarcie umowy Okre ślenie stanu środowiska przed na wykonanie prac usuwania przyst ąpieniem do prac, wyrobów zawieraj ących azbest w tym sfery przyszłych prac wraz z oczyszczeniem miejsca prac z azbestem Przygotowanie dokumentów ewidencji odpadów Opracowanie planu prac Opracowanie planu bezpiecze ństwa i ochrony Przygotowanie miejsca i wskazanie zdrowia (bioz) tymczasowego sposobu magazynowania odpadów Przeszkolenie pracowników Zawarcie porozumienia z zarz ądzaj ącym składowiskiem odpowiednim dla odpadów Skompletowanie środków ochrony zawieraj ących azbest pracowników

Przygotowanie rejestru pracowników nara żonych na działanie azbestu

Skompletowanie wyposa żenia technicznego

Organizacja zaplecza, w tym socjalnego i BHP

Zawarcie umowy z laboratorium o prowadzenie monitoringu powietrza str. 90

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zasad post ępowania podczas prac przygotowawczych do zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje całokształt prac oraz post ępowania dotycz ącego przygotowania do zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest.

Opis szczegółowy W rozumieniu przepisów ustawy o odpadach (art. 3 ust. 3 pkt. 22) wytwórc ą odpadów powstaj ących w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urz ądze ń oraz sprz ątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usług ę, chyba, że umowa o świadczeniu usługi stanowi inaczej, a wi ęc wykonawca prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest. Wytwórc ę odpadów obowi ązuje post ępowanie okre ślone przepisami ustawy o odpadach. Podstawow ą czynno ści ą dla przedsi ębiorcy, który zamierza podj ąć działalno ść w zakresie wytwarzania odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, w ilo ści powy żej 0,1 Mg rocznie, jest opracowanie programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi i zawieraj ącymi azbest zatwierdzonego przez wła ściwego, ze wzgl ędu na miejsce wytwarzania odpadów, starost ę. Marszałek województwa zatwierdza programy gospodarki odpadami niebezpiecznymi dla przedsi ęwzi ęć mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, a starosta dla pozostałych przedsi ęwzi ęć . Program gospodarki odpadami niebezpiecznymi doł ączony do wniosku o wydanie decyzji zatwierdzaj ącej program, powinien zawiera ć:
wyszczególnienie rodzajów odpadów niebezpiecznych, przewidzianych do wytwarzania, a w przypadku, gdy okre ślenie rodzaju nie jest wystarczaj ące do ustalenia zagro żeń, jakie mog ą powodowa ć odpady niebezpieczne, wła ściwy organ mo że wezwa ć wnioskodawc ę do podania składu chemicznego i wła ściwo ści odpadów,
okre ślenie ilo ści odpadów niebezpiecznych poszczególnych rodzajów przewidzianych do wytworzenia w ci ągu roku,
informacje wskazuj ące na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów niebezpiecznych lub ograniczenia ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi, z uwzgl ędnieniem zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych,
wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów niebezpiecznych.

Wytwórca odpadów (wytwarzaj ący rocznie do 0,1 Mg odpadów niebezpiecznych) na 30 dni przed rozpocz ęciem działalno ści powoduj ącej powstawanie odpadów lub zmian ą tej działalno ści wpływaj ącą na ilo ść lub rodzaj wytwarzanych odpadów lub sposobów gospodarowania nimi, opracowuje i składa wła ściwemu staro ście (w 4 egzemplarzach) informacj ę o wytwarzanych odpadach oraz sposobach gospodarowania nimi.

Informacja powinna zawiera ć:
wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do wytwarzania, w przypadku, gdy okre ślenie rodzaju nie jest wystarczaj ące, do ustalenia zagro żeń, jakie te odpady mog ą powodowa ć, wła ściwy organ mo że wezwa ć wnioskodawc ę do podania podstawowego składu chemicznego i wła ściwo ści odpadów,
okre ślenie ilo ści odpadów poszczególnych rodzajów przewidzianych do wytwarzania w ci ągu roku,
informacje wskazuj ące na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilo ści odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko,
opis dalszego sposobu gospodarowania odpadami, z uwzgl ędnieniem zbierania, transportu, odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
wskazanie miejsca i sposobu oraz rodzaju magazynowanych odpadów.

Do rozpocz ęcia działalno ści powoduj ącej powstawanie odpadów mo żna przyst ąpi ć, je żeli organ wła ściwy do przyj ęcia informacji, w terminie 30 dni od dnia zło żenia informacji nie wniesie sprzeciwu, w drodze decyzji. Wytwórca odpadów mo że zlecić wykonanie obowi ązku gospodarowania odpadami innemu posiadaczowi odpadów. Posiadacz odpadów mo że je przekazywa ć wył ącznie podmiotom, które uzyskały zezwolenie wła ściwego organu na prowadzenie działalno ści w zakresie gospodarki odpadami. Po dopełnieniu obowi ązków wynikaj ących z ogólnych zasad post ępowania wykonawca prac uprawniony jest do przyj ęcia zlecenia i zawarcia umowy na wykonanie prac zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, wraz z oczyszczaniem miejsca prac z azbestem. Dla prawidłowego zawarcia umowy koniecznym jest okre ślenie stanu środowiska przed przyst ąpieniem do prac, w tym strefy przyszłych prac. Pozwoli to na okre ślenie stopnia nara żenia na azbest w miejscu pracy oraz prawidłowe przygotowanie planu prac.

str. 91

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Plan pracy powinien być sporz ądzony zgodnie ze stosownymi przepisami i zawiera ć m.in.:
okre ślenie miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego czasu ich trwania,
okre ślenie rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usuni ęcia,
aktualn ą „Ocen ę stanu...”,
przewidywan ą ilo ść wytwarzanych odpadów do usuni ęcia,
ustalenie odpowiednich sposobów usuwania wyrobów zawieraj ących azbest,
okre ślenie rodzajów i metod pracy, z uwzgl ędnieniem technicznych środków,
okre ślenie sposobów eliminowania lub ograniczenia uwalniania si ę pyłu azbestu do powietrza,
zapewnienie pracownikom niezb ędnej ochrony zdrowia i bezpiecze ństwa pracy,
charakterystyk ę środków ochronnych u żytych do ochrony pracowników i innych osób znajduj ących si ę w miejscu pracy.

Nast ępnie powinien zosta ć opracowany plan bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia, "plan bioz”, obejmuj ący m.in.:
informacje dotycz ące przewidywanych zagro żeń, wyst ępuj ących podczas realizacji robót budowlanych, okre ślaj ące skal ę i rodzaje zagro żeń oraz miejsce i czas ich wyst ąpienia,
informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsc prowadzenia robót budowlanych, stosownie do rodzaju zagro żenia,
informacje o sposobie prowadzenia instrukta żu pracowników przed przyst ąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych, w tym: okre ślenie zasad post ępowania w przypadku wyst ąpienia zagro żenia, konieczno ść stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, zasady bezpo średniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi, przez wyznaczone w tym celu osoby,
okre ślenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy,
wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegaj ących niebezpiecze ństwom wynikaj ącym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagro żenia zdrowia lub w ich s ąsiedztwie.

Pracodawca jest obowi ązany zapozna ć pracowników lub ich przedstawicieli z planem prac, szczególnie w zakresie bezpiecze ństwa i ochrony zdrowia.

Wykonawca prac jest obowi ązany przeszkoli ć wszystkie osoby pozostaj ące w kontakcie z azbestem, pracowników bezpo średnio zatrudnionych, kieruj ących i nadzoruj ących prace w zakresie zasad bezpiecze ństwa i higieny pracy przy post ępowaniu z wyrobami zawieraj ącymi azbest i ich odpadami. Szkolenie powinno by ć przeprowadzone zgodnie z przepisami rozporz ądzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, oraz przez upowa żnione instytucje i potwierdzone odpowiednim świadectwem lub za świadczeniem.

Pracodawca jest obowi ązany do:
zapewnienia pracownikom odpowiednich ubra ń roboczych zabezpieczaj ących pracowników w czasie trwania robót i oczyszczania terenu.
przygotowania, prowadzenia i przechowywania rejestru pracowników nara żonych na działanie azbestu.

Wa żną spraw ą jest przygotowanie miejsca i sposobu tymczasowego magazynowania odpadów niebezpiecznych na placu budowy, po ich demonta żu, a jeszcze przed transportem na składowisko. Miejsce takie powinno by ć wydzielone i zabezpieczone przed dost ępem osób niepowołanych oraz oznakowane znakami ostrzegawczymi o tre ści: „Uwaga! Zagro żenie azbestem!”, „Osobom nieupowa żnionym wst ęp wzbroniony”.

Na potrzeby ewidencji odpadów niebezpiecznych, wytwórca odpadów przygotowuje dokumenty, którymi s ą:
karta ewidencji odpadu ( zał ącznik nr 7 ),
karta przekazania odpadu ( zał ącznik nr 8 ).

Celem zapewnienia składowania odpadów niebezpiecznych powstałych po usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, wytwórca odpadów powinien przed przeprowadzeniem robót, zawrze ć porozumienie z zarz ądzaj ącym składowiskiem odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Wa żne znaczenie dla prawidłowego przygotowania robót ma skompletowanie wyposa żenia technicznego, w tym narz ędzi r ęcznych i wolnoobrotowych, narz ędzi mechanicznych, urz ądze ń wentylacyjnych oraz podstawowego sprz ętu przeciwpo żarowego. Na tym etapie nale ży te ż zabezpieczy ć techniczne środki zapobiegaj ące emisji azbestu w miejscu pracy oraz środowisku, w zale żno ści od okre ślenia stanu środowiska, przed przyst ąpieniem do wykonywania prac. Je żeli usuwane s ą wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1000kg/m3, lub inne, mocno uszkodzone, a tak że zawieraj ące krokidolit oraz wyroby znajduj ące si ę w pomieszczeniach zamkni ętych, to niezb ędne jest zawarcie umowy z laboratorium upowa żnionym do prowadzenia monitoringu powietrza. W planie prac – w zale żno ści od wielko ści lub specyfiki budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia, a równie ż terenu, gdzie prowadzone b ędą prace zabezpieczenia lub usuwania wyrobów zawieraj ących azbest, tak że wyst ępuj ącego stopnia nara żenia na azbest – mog ą zosta ć okre ślone równie ż inne niezb ędne wymagania

str. 92

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Procedura 4. Prace polegaj ące na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczeniem obiektu, terenu, instalacji.

Schemat graficzny Zabezpieczenie obiektu Izolowanie miejsc i terenu prac pracy

Wytwarzanie odpadów zawieraj ących azbest

Pakowanie odpadów Oznakowanie odpadów

Wstawienie dokumentów ewidencyjnych odpadów

Karta ewidencji Karta przekazania odpadu odpadu

Przygotowanie odpadów do odbioru

Oczyszczenie pola prac i otoczenia terenu robót z pozostało ści azbestu

Przedstawienie dokumentu stwierdzaj ącego prawidłowo ść wykonania prac i oczyszczenia z azbestu

str. 93

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania wykonawców (wytwórców odpadów) prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje działania od rozpocz ęcia do zako ńczenia prac polegaj ących na zabezpieczeniu lub usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest, wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych, wraz z oczyszczaniem budynku, budowli, instalacji lub urz ądzenia i terenu z pozostało ści azbestu.

Opis szczegółowy Na wst ępie nale ży wykona ć odpowiednie zabezpieczenia obiektu, b ędącego przedmiotem prac i miejsc ich wykonywania, a tak że terenu wokół – przed emisj ą pyłu azbestu, która mo że mie ć miejsce w wyniku prowadzenia prac. Teren nale ży ogrodzi ć, zachowuj ąc bezpieczne odległo ści od traktów komunikacyjnych dla pieszych, nie mniej ni ż 2 m przy zastosowaniu osłon. Teren prac nale ży ogrodzi ć poprzez oznakowanie ta śmami ostrzegawczymi w kolorze biało - czerwonym i umieszczenie tablic ostrzegawczych z napisami „Uwaga! Zagro żenie Azbestem!”, „Osobom nieupowa żnionym wst ęp wzbroniony” lub „Zagro żenie Azbestem krokidolitem”.

Przy pracach elewacyjnych powinny by ć stosowane odpowiednie kurtyny zasłaniaj ące fasad ę obiektu, a ż do gruntu, a teren wokół obj ęty kurtyn ą, powinien by ć wyło żony grub ą foli ą, dla łatwego oczyszczania po ka żdej zmianie roboczej.

Ogólne zasady post ępowania przy usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest okre ślaj ą nast ępuj ące wymagania:
nawil żanie wod ą wyrobów zawieraj ących azbest przed ich usuwaniem i utrzymywanie w stanie wilgotnym przez cały czas pracy,
demonta ż całych wyrobów (płyt, rur, kształtek itp.) bez jakiegokolwiek uszkodzenia, tam gdzie jest to technicznie mo żliwe,
odspajanie wyrobów trwale zwi ązanych z podło żem przy stosowaniu wył ącznie narz ędzi r ęcznych lub wolnoobrotowych narz ędzi mechanicznych, wyposa żonych w miejscowe instalacje odci ągaj ące powietrze,
prowadzenie kontrolnego monitoringu powietrza, w przypadku wyst ępowania st ęż eń pyłu azbestu, przekraczaj ących dopuszczalne warto ści dla miejsca pracy,
po ka żdej zmianie roboczej, usuni ęte odpady zawieraj ące azbest, powinny zosta ć szczelnie opakowane i składowane na miejscu ich tymczasowego magazynowania,
codzienne, staranne oczyszczanie strefy prac i terenu wokół, dróg wewn ętrznych oraz maszyn i urz ądze ń, z wykorzystaniem podci śnieniowego sprz ętu odkurzaj ącego, zaopatrzonego w filtry o du żej skuteczno ści ci ągu (99,99% lub na mokro). Niedopuszczalne jest r ęczne zamiatanie na sucho, jak równie ż czyszczenie pomieszcze ń i narz ędzi pracy przy u życiu spr ęż onego powietrza.

W przypadku prowadzenia prac z wyrobami azbestowo - cementowymi, których g ęsto ść obj ęto ściowa wynosi mniej ni ż 1000kg/m 3, (tzw. mi ękkie), a tak że z innymi wyrobami, których powierzchnia jest w widoczny sposób uszkodzona lub zniszczona lub, je żeli prace prowadzone s ą na obiektach, z wyrobami zawieraj ącymi azbest krokidolit, lub te ż w pomieszczeniach zamkni ętych, powinny by ć zastosowane szczególne zabezpieczenia strefy prac i ochrony pracowników oraz środowiska, niezale żnie od ogólnych zasad post ępowania. S ą to m.in.:
komory dekontaminacyjne ( śluzy) dla całych pomieszcze ń lub stanowi ące ł ącznik izolacyjny mi ędzy miejscem stanowi ącym stref ę prac, a miejscem na zewn ątrz obiektu,
zaostrzone rygory przestrzegania stosowania środków ochrony osobistej,
inne metody, okre ślone na etapie prac przygotowawczych.

W obiekcie przylegaj ącym do strefy prac, nale ży zastosowa ć odpowiednie zabezpieczenia, w tym uszczelnienie otworów okiennych i drzwiowych, a tak że inne, wła ściwe dla stopnia nara żenia środki zabezpieczaj ące.

Wszystkie zdemontowane wyroby zawieraj ące azbest powinny by ć szczelnie opakowane w folie z polietylenu, lub polipropylenu o grubo ści nie mniejszej ni ż 0,2 mm i zamykane w sposób uniemo żliwiaj ący przypadkowe otwarcie (zgrzewem ci ągłym lub ta śmą klej ącą). Niedopuszczalne jest stosowanie worków papierowych. Odpady powstałe z wyrobów o g ęsto ści obj ęto ściowej wi ększej ni ż 1000kg/m 3, a wi ęc płyty i rury azbestowo-cementowe, lub ich cz ęś ci powinny by ć szczelnie opakowane w foli ę. Pył azbestowy oraz odpady powstałe z wyrobów o gęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1000kg/m 3 powinny by ć zestalone przy u życiu cementu lub żywic syntetycznych i po zwi ązaniu spoiwa szczelnie zapakowane w foli ę. Pakowanie usuni ętych wyrobów zawieraj ących azbest powinno

str. 94

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

odbywa ć si ę wył ącznie do opakowa ń przeznaczonych do ostatecznego składowania i wyra źnie oznakowane, w sposób okre ślony dla azbestu. Etykiety i zamieszczone na nich napisy powinny by ć trwałe, nieulegaj ące zniszczeniu, pod wpływem warunków atmosferycznych i czynników mechanicznych. Dla usuni ętych odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest oraz ich transportu na składowisko odpadów niebezpiecznych, wypełnia si ę:
kart ę ewidencji odpadu,
kart ę przekazania odpadów. Po zako ńczeniu prac polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest – wytwarzaniu odpadów niebezpiecznych – wykonawca prac ma obowi ązek dokonania prawidłowego oczyszczenia strefy prac i otoczenia z pozostało ści azbestu. Oczyszczenie powinno nast ąpi ć przez zastosowanie urz ądze ń filtracyjno wentylacyjnych z wysoko skutecznym filtrem (99,99%) lub na mokro.

Wykonawca prac ma obowi ązek przedstawienia wła ścicielowi lub zarz ądcy obiektu, b ędącego przedmiotem prac, oświadczenia stwierdzaj ącego prawidłowo ść wykonania prac i oczyszczenia z azbestu. W przypadku, kiedy przedmiotem prac były wyroby o g ęsto ści obj ęto ściowej mniejszej ni ż 1000 kg/m 3 lub wyroby mocno uszkodzone i zniszczone lub prace obejmowały wyroby zawieraj ące azbest krokydolit lub prowadzone były w pomieszczeniach zamkni ętych, wykonawca prac ma obowi ązek przedstawienia wyników badania powietrza, przeprowadzonego przez uprawnione do tego laboratorium lub instytucje.

str. 95

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Procedura 5. Przygotowanie i transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest

Schemat graficzny

Uzyskanie od starosty wła ściwego ze wzgl ędu na miejsce siedziby zezwolenia na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest

Odbiór odpadów Karta przekazania odpadu zawieraj ących azbest od poprzedniego posiadacza Sprawdzenie

prawidłowo ści i szczelno ści opakowania

Przygotowanie pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych

Czyszczenie skrzyni pojazdu, wyło żenie odpowiedni ą foli ą

Przygotowanie dokumentów

Dowód rejestracyjny Dokument przewozowy pojazdu z opisem przewo żonych towarów niebezpiecznych Świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu Karta przekazania odpadu drogowego towarów niebezpiecznych

Za świadczenie ADR z przeszkolenia kierowców pojazdów przewo żą cych

towary niebezpieczne

Załadunek odpadów w Zabezpieczenie ładunku pakietach foliowych przed przesuwaniem

Oznakowanie pojazdu zgodnie z umow ą ADR

Transport odpadów na Przekazanie odpadów na składowisko przeznaczone składowisko odpadów- do składowania odpadów Karta przekazania odpadu zawieraj ących azbest

str. 96

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu obowi ązków i zasad post ępowania dotycz ących przygotowania i transportu odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje działania pocz ąwszy od uzyskania zezwolenia na transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, poprzez pozostałe czynno ści i obowi ązki transportuj ącego takie odpady – aż do ich przekazania na składowisko odpadów, przeznaczone do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest.

Opis szczegółowy Posiadacz odpadów, który prowadzi działalno ść w zakresie zbierania lub transportu odpadów jest obowi ązany uzyska ć zezwolenie na prowadzenie tej działalno ści. Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów wydaje starosta. Wła ściwym starost ą do wydania zezwolenia na transport odpadów jest starosta wła ściwy ze wzgl ędu na miejsce siedziby lub zamieszkania posiadacza odpadów.

Wniosek o zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów powinien zawiera ć:
wyszczególnienie rodzajów odpadów przewidzianych do transportu, w przypadku, gdy okre ślenie rodzaju jest niewystarczaj ące do ustalenia, zagro żeń, jakie te odpady mog ą powodowa ć dla środowiska, wła ściwy organ mo że wezwa ć wnioskodawc ę do podania podstawowego składu chemicznego i wła ściwo ści odpadów,
oznaczenie obszaru prowadzenia działalno ści,
wskazanie sposobu i środków transportu odpadów,
przedstawienie mo żliwo ści technicznych i organizacyjnych pozwalaj ących nale życie wykonywa ć działalno ść w zakresie transportu odpadów,
przewidywany okres wykonywania działalno ści w zakresie transportu odpadów.

Zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie transportu odpadów jest wydawane w drodze decyzji przez wła ściwy organ na czas oznaczony nie dłu ższy ni ż 10 lat.

Transportem odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest mo że zajmowa ć si ę wytwórca odpadów lub inny, uprawniony do tego podmiot prawny. Wytwórca odpadów, który transportuje wytworzone przez siebie odpady jest zwolniony z obowi ązku uzyskania decyzji na transport odpadów. W ka żdym innym przypadku konieczne jest uzyskanie od wła ściwego starosty zezwolenia na transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest. Zlecaj ący usług ę transportu odpadów jest obowi ązany wskaza ć prowadz ącemu działalno ść w zakresie transportu odpadów miejsce odbioru odpadów oraz posiadacza odpadów, do którego nale ży dostarczy ć te odpady. Prowadz ący działalno ść w zakresie transportu odpadów jest obowi ązany dostarczy ć te odpady do posiadacza odpadów, który został mu wskazany przez zlecaj ącego usług ę.

Przekazanie partii odpadów zawieraj ących azbest przez wytwórc ę odpadów innemu posiadaczowi odpadów niebezpiecznych, np. w celu ich dalszego transportu odbywa si ę z zastosowaniem karty przekazania odpadu – sporz ądzonej przez wytwórc ę odpadów.

Do obowi ązków prowadz ącego działalno ść w zakresie transportu odpadów nale ży:
posiadanie karty przekazania odpadu z potwierdzeniem przej ęcia odpadu,
posiadanie dokumentu przewozowego z opisem towarów (odpadów) niebezpiecznych,
posiadanie świadectwa dopuszczenia pojazdu do przewozu odpadów niebezpiecznych,
posiadanie przez kierowc ę za świadczenia ADR o uko ńczeniu kursu dokształcaj ącego dla kierowców pojazdów przewo żą cych towary niebezpieczne,
oznakowanie pojazdu odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi,
utrzymanie czysto ści skrzyni ładunkowej pojazdu,
sprawdzenie stanu opakowa ń i ich oznakowanie litera „a”,
sprawdzenie umocowania sztuk przesyłki z odpadami w poje ździe.

Transport odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest, nale ży prowadzi ć z zachowaniem przepisów dotycz ących transportu towarów niebezpiecznych spełniaj ąc okre ślone w tych przepisach kryteria klasyfikacyjne.

Posiadacz odpadów, dokonuj ący ich transportu, obowi ązany jest do posiadania dokumentu przewozowego materiałów niebezpiecznych, który według ADR powinien zawiera ć:

str. 97

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

numer rozpoznawczy odpadu nadawanego do przewozu i jego pełna nazw ę,
klas ę, do której nale ży odpad nadawany do przewozu,
liczb ę sztuk przesyłki,
całkowit ą ilo ść przewo żonych odpadów,
nazwy i adresy nadawcy oraz odbiorcy przewo żonych odpadów (składowiska).

Do przewo żenia odpadów zawieraj ących azbest mog ą by ć u żywane samochody ci ęż arowe z nadwoziem skrzyniowym, bez przyczepy lub z jedn ą przyczep ą. Pojazdy przewo żą ce odpady niebezpieczne powinny by ć zaopatrzone w świadectwo dopuszczenia pojazdu do przewozu towarów niebezpiecznych. Świadectwo to wystawiane jest przez Dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego na podstawie badania technicznego pojazdu dokonanego przez okr ęgow ą stacj ę kontroli pojazdów oraz sprawdzenia dokonanego przez Transportowy Dozór Techniczny. Kierowca wyznaczony do przewozu odpadów zawieraj ących azbest, obowi ązany jest posiada ć – poza prawem jazdy – za świadczenie ADR uko ńczenia kursu dokształcaj ącego kierowców pojazdów przewo żą cych towary niebezpieczne, wydane przez podmiot posiadający zezwolenie marszałka województwa na prowadzenie takiej działalno ści. Ka żdy pojazd przewo żą cy odpady zawieraj ące azbest powinien by ć oznakowany dwiema odblaskowymi tablicami ostrzegawczymi bez numerów rozpoznawczych. Tablice te powinny by ć prostok ątne, o wymiarach 30x40 cm, barwy pomara ńczowej odblaskowej, dookoła otoczone czarnym nieodblaskowym paskiem o szeroko ści nieprzekraczaj ącej 15mm. Po wyładowaniu odpadów tablice te nie mog ą by ć widoczne na poje ździe stoj ącym lub poruszaj ącym si ę po drodze.

Przed ka żdym załadunkiem odpadów, skrzynia ładunkowa pojazdu powinna by ć dokładnie oczyszczona, w szczególno ści z ostrych i twardych przedmiotów (np. gwo ździ, śrub) nie stanowi ących integralnej cz ęś ci nadwozia pojazdu. Wskazane jest wyło żenie podłogi skrzyni ładunkowej foli ą, w celu zabezpieczenia przed uszkodzeniem opakowa ń. Załadunek i rozładunek odpadów (palet, pojemników typu big-bag) powinny odbywa ć si ę przy wykorzystaniu d źwigu lub podno śnika.

Transportuj ący odpady powinien odmówi ć przyj ęcia przesyłki odpadów, która nie posiada oznakowania wyrobów i odpadów zawieraj ących azbest oraz w przypadku, gdy opakowanie zostało uszkodzone przy załadunku. Sztuki przesyłki z opadami zawieraj ącymi azbest powinny by ć uło żone i umocowane na poje ździe tak, aby w czasie ich przewozu nie przesuwały si ę oraz nie były nara żone na tarcie, wstrz ąsy, przewracanie si ę i wypadni ęcie z pojazdu. W trakcie przewozu ładunek powinien by ć dokładnie zabezpieczony foli ą lub plandek ą przed uszkodzeniem. Po ka żdym wyładunku odpadów z pojazdu, nale ży dokładnie sprawdzi ć, czy na powierzchni skrzyni ładunkowej nie znajduj ą si ę pozostało ści po przewo żonych odpadach. W razie stwierdzenia takiej pozostało ści nale ży niezwłocznie ją usun ąć oraz dokładnie oczy ści ć pojazd i jego wyposa żenie z zachowaniem zasad przewidzianych dla prac przy usuwaniu azbestu.

Odpady niebezpieczne zawieraj ące azbest transportowane s ą na składowisko przeznaczone do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest. Tam nast ępuje ich przekazanie nast ępnemu posiadaczowi odpadów – zarz ądzaj ącemu składowiskiem i potwierdzenie tego faktu na karcie przekazania odpadu.

str. 98

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Procedura 6. Składowanie odpadów na składowiskach lub wydzielonych kwaterach przeznaczonych do wył ącznego składowania odpadów zawieraj ących azbest

Schemat graficzny

Przyj ęcie partii odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest na składowisko

Pobranie opłaty za Potwierdzenie odbioru na korzystanie ze środowiska Karcie przekazania odpadu – odprowadzenie opłaty na rachunek wła ściwego urz ędu marszałkowskiego

Składowanie odpadów zgodnie Przeszkolenie z przepisami dotycz ącymi odpadów niebezpiecznych pracowników w zakresie zawieraj ących azbest oraz bezpiecznych metod zatwierdzon ą instrukcj ą post ępowania z odpadami eksploatacji składowiska zawieraj ącymi azbest

Sporz ądzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilo ści odpadów

str. 99

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Opis procedury Cel procedury Celem procedury jest przedstawienie zakresu i zasad post ępowania dotycz ących składowania na składowiskach odpadów lub na wydzielonych kwaterach na terenie innych składowisk odpadów, przeznaczonych do wył ącznego składowania odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest.

Zakres procedury Zakres procedury obejmuje działania pocz ąwszy od przyj ęcia partii odpadów na składowisko, poprzez dalsze czynno ści, a ż do sporz ądzenia rocznego zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilo ści przyj ętych odpadów.

Opis szczegółowy Do obowi ązków zarz ądzaj ącego składowiskiem odpadów niebezpiecznych zwieraj ących azbest nale ży:
przeszkolenie pracowników w zakresie bezpiecznych metod post ępowania z odpadami zawieraj ącymi azbest,
potwierdzenie w karcie przekazania odpadów przyj ęcia partii odpadów na składowisko,
sporz ądzenie zbiorczego zestawienia danych o rodzaju i ilo ści odpadów przyj ętych na składowisko,
składowanie odpadów zgodnie z przepisami dotycz ącymi odpadów niebezpiecznych zawieraj ących azbest oraz zatwierdzon ą instrukcj ą eksploatacji składowiska,
zapewnienie deponowania odpadów w sposób nie powoduj ący uszkodzenia opakowa ń odpadów,
wykorzystywanie racjonalnie pojemno ści eksploatacyjnej składowiska.

Odpady zawieraj ące azbest pochodz ące z budowy, remontu i demonta żu obiektów budowlanych oraz infrastruktury drogowej oznaczone w katalogu odpadów kodami 17 06 01* i 17 06 05* mog ą by ć unieszkodliwiane przez składowanie na składowiskach lub wydzielonych kwaterach na terenie innych składowisk, przeznaczonych do wył ącznego składowania tych odpadów.

Składowiska lub kwatery buduje si ę w specjalnie wykonanych zagł ębieniach terenu ze ścianami bocznymi zabezpieczonymi przed osypywaniem si ę.

Zarz ądzaj ący składowiskiem powinien uzyska ć pozwolenie na u żytkowanie składowiska po zatwierdzeniu instrukcji eksploatacji oraz po przeprowadzeniu kontroli przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska. Instrukcje eksploatacji składowiska odpadów niebezpiecznych zatwierdza, w drodze decyzji wojewoda.

Kierownik składowiska powinien posiada ć świadectwo stwierdzaj ące kwalifikacje w zakresie gospodarowania odpadami i m.in. obowi ązany jest do prowadzenia ewidencji ilo ści odpadów przyjmowanych na składowisko.

Zarz ądzaj ący składowiskiem posiadaj ącym wydzielone kwatery powinien zapewni ć selektywne składowanie odpadów zawieraj ących azbest, w izolacji od innych odpadów, a miejsce składowania powinno by ć oznakowane i zaznaczone na planie sytuacyjnym składowiska. Odpady powinny by ć deponowane na składowiskach zlokalizowanych na terenach oddalonych od budynków mieszkalnych i izolowanych pasem zieleni.

Prace zwi ązane z deponowaniem odpadów zawieraj ących azbest nale ży prowadzi ć w sposób zabezpieczaj ący przed emisj ą pyłu azbestowego do powietrza, a podstawowym zadaniem jest niedopuszczenie do rozszczelnienia opakowa ń odpadów. Opakowania z odpadami nale ży zdejmowa ć z pojazdu przy pomocy urz ądze ń d źwigowych i ostro żnie układa ć w kwaterze składowiska. Niedopuszczalne jest zrzucanie lub wysypywanie odpadów z samochodów. Warstwa zdeponowanych odpadów powinna by ć zabezpieczona przed uszkodzeniem opakowa ń przez przykrycie foli ą lub warstw ą gruntu o grubo ści około 5cm. Opakowania z odpadami powinny by ć układane zgodnie z technologi ą składowania zatwierdzon ą w instrukcji eksploatacji składowiska, uwzgl ędniaj ącą racjonalne wykorzystanie pojemno ści obiektu.

Niedopuszczalne jest kompaktowanie odpadów zawierających azbest, ani poruszanie si ę pojazdów mechanicznych po powierzchni składowanych odpadów. Dla składowisk odpadów zawieraj ących azbest o kodach 17 06 01* i 17 06 05* nie stosuje si ę rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów.

Po zako ńczeniu składowania odpadów zawieraj ących azbest na poziomie 2 m poni żej terenu otoczenia i wypełnieniu gruntem do poziomu terenu, zarz ądzaj ący składowiskiem powinien zło żyć wniosek do wła ściwego organu w celu uzyskania zgody na zamkni ęcie składowiska lub jego wydzielonej cz ęś ci. Zgod ę na zamkni ęcie składowiska odpadów niebezpiecznych wydaje w drodze decyzji wojewoda po przeprowadzeniu kontroli składowiska przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.

str. 100

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 2

ANKIETA – INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST (wysyłana do przedsi ębiorstw prowadz ących działalno ść na terenie gminy Knyszyn)

1. Miejsce wyst ępowania, adres: ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………

2. Wła ściciel/zarz ądca/u żytkownik* (imi ę, nazwisko lub nazwa i adres): ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………

3. Rodzaj wyrobu zawieraj ącego azbest (zaznaczy ć symbolem x odpowiedni rodzaj wyrobu) oraz ilo ść Rodzaj wyrobu Ilo ść (m 2/kg) Płyty azbestowo-cenentowe płaskie stosowane w budownictwie Płyty faliste azbestowo-cementowe stosowane w budownictwie Rury i zł ącza azbestowo-cementowe Izolacje natryskowe środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest Prz ędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione Szczeliwa azbestowe Ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki Wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyj ątkiem wyrobów ciernych Papier i tektura Inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie niewymienione

4. Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu (okre śli ć rok): …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………..

* niepotrzebne skre śli ć

Data …………………… ………………………… (podpis)

str. 101

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 3

Zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649)

WZÓR OCENA STANU I MO ŻLIWO ŚCI BEZPIECZNEGO U ŻYTKOWANIA WYROBÓW ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST

Miejsce/ obiekt/ urz ądzenie budowlane /instalacja przemysłowa: ...... Adres miejsca/ obiektu/ urz ądzenia budowlanego/ instalacji przemysłowej: ...... Pomieszczenie: ...... Rodzaj/nazwa wyrobu 1) ...... Ilo ść wyrobów (m 2, tony) 2) ......

Grupa / Przyj ęta Wyrób - rodzaj Ocena Nr punktacja I. Sposób zastosowania azbestu 1. Powierzchnia pokryta mas ą natryskow ą z azbestem (torkret) 30 2. Tynk zawieraj ący azbest 30 Lekkie płyty izolacyjne z azbestem 3. 25 (ci ęż ar obj. < 1.000 kg/m 3) 4. Pozostałe wyroby z azbestem 10 II. Rodzaj azbestu 5. Azbest chryzotylowy 5 6. Inny azbest (np. krokidolit) 15 III. Struktura powierzchni wyrobu z azbestem Rozlu źniona (naruszona) struktura 7. 30 Włókien Mocna struktura włókien, lecz bez albo z niewystarczaj ącą 8. 10 powłok ą farby zewn ętrznej 9. Pomalowana i nieuszkodzona powłoka zewn ętrzna 0 IV. Stan zewn ętrzny wyrobu z azbestem 10. Du że uszkodzenia 30 3) 11. Małe uszkodzenia 10 4) 12. Brak 0 V. Mo żliwo ść uszkodzenia powierzchni wyrobu z azbestem 13. Wyrób jest przedmiotem jakich ś prac 15 Wyrób przez bezpo średni ą do st ępno ść nara żony na uszkodzenia 14. 10 (do wysoko ści 2 m) 15. Wyrób nara żony na uszkodzenia mechaniczne 10 16. Wyrób nara żony na wstrz ąsy i drgania 10 Wyrób nara żony na działanie czynników atmosferycznych (na 17. 10 zewn ątrz obiektu) 18. Wyrób znajduje si ę w zasi ęgu silnych ruchów powietrza 10 19. Wyrób nie jest nara żony na wpływy zewn ętrzne 0

str. 102

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

VI. Wykorzystanie pomieszczenia 20. Regularnie przez dzieci, młodzie ż lub sportowców 35 21. Trwałe lub cz ęste przebywanie w pomieszczeniach innych osób 30 22. Czasowo wykorzystywane pomieszczenie 20 23. Rzadko wykorzystywane pomieszczenie 10 VII. Usytuowanie wyrobu 24. Bezpo średnio w pomieszczeniu 30 25. Za zawieszonym, nieszczelnym sufitem lub innym pokryciem 25 26. W systemie wywietrzania pomieszczenia (kanały wentylacyjne) 25 Za zawieszonym szczelnym sufitem lub innym pokryciem, ponad 27. pyłoszczeln ą powierzchni ą lub poza szczelnym kanałem 10 wentylacyjnym

Suma punktów oceny ......

Stopie ń pilno ści I wymiana lub naprawa wymagana bezzwłocznie) 65 i wi ęcej punktów Stopie ń pilno ści II ponowna ocena wymagana w czasie do 1 roku) powy żej 35 do 60 punktów Stopie ń pilno ści III ponowna ocena w terminie do 5 lat) do 35 punktów

UWAGA: podkre śli ć nale ży tylko jedn ą pozycj ę w grupie, je śli wyst ąpi wi ęcej ni ż jedna, podkre śli ć nale ży najwy ższ ą punktacj ę. Zsumowa ć ilo ść punktów, ustali ć ocen ę ko ńcow ą i stopie ń pilno ści.

...... Oceniaj ący nazwisko i imi ę Wła ściciel / Zarz ądca obiektu Adres data ......

Wszystkie wyroby zawieraj ące azbest lub ich opakowania powinny by ć oznakowane w nast ępuj ący sposób: a) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno posiada ć wymiary: co najmniej 5 cm wysoko ści (H) i 2,5 cm szeroko ści, b) oznakowanie powinno składa ć si ę z dwóch cz ęś ci: górnej (h1 = 40 % H) zawieraj ącej liter ę "a" w białym kolorze na czarnym tle, dolnej (h2 = 60 % H) zawieraj ącej wyra źny i czytelny napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle, c) je śli wyrób zawiera krokidolit, zwrot "zawiera azbest" powinien by ć zast ąpiony zwrotem "zawiera krokidolit/azbest niebieski".

str. 103

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 4

Zgodnie z zał ącznikiem nr 2 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876) WZÓR INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST 1) I MIEJSCU ICH WYKORZYSTYWANIA

1. Miejsce, adres ...... 2. Wła ściciel/zarz ądca/u żytkownik *) : a) osoba prawna - nazwa, adres ...... b) osoba fizyczna - imi ę, nazwisko i adres ...... 3. Tytuł własno ści 4...... 4. Nazwa, rodzaj wyrobu 2) ...... 5. Ilo ść (m 2, tony) 3) ...... 6. Przydatno ść do dalszej eksploatacji 4) ...... 7. Przewidywany termin usuni ęcia wyrobu: a) okresowej wymiany z tytułu zu życia wyrobu 5) ...... b) całkowitego usuni ęcia niebezpiecznych materiałów i substancji ...... 8. Inne istotne informacje o wyrobach 6) ......

Data ...... ……………………

(podpis)

str. 104

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Obja śnienia: *) Niepotrzebne skre śli ć. 1) Za wyrób zawieraj ący azbest uwa ża si ę ka żdy wyrób o stęż eniu równym lub wy ższym od 0,1 % azbestu. 2) Przy okre ślaniu rodzaju wyrobu zawieraj ącego azbest nale ży stosowa ć nast ępuj ącą klasyfikacj ę: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, - rury i zł ącza azbestowo-cementowe, - izolacje natryskowe środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, - prz ędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, - szczeliwa azbestowe, - ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyj ątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie niewymienione, w tym papier i tektura. 3) Poda ć podstaw ę zapisu (np. dokumentacja techniczna, pomiar z natury). 4) Według "Oceny stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest" zał ącznik nr 1 do rozporz ądzenia ministra wła ściwego do spraw gospodarki w sprawie sposobów bezpiecznego u żytkowania oraz warunków usuwania wyrobów zawieraj ących azbest. 5) Na postawie corocznego rozporz ądzenia ministra wła ściwego do spraw gospodarki w sprawie dopuszczenia wyrobów zawieraj ących azbest do produkcji lub do wprowadzenia na polski obszar celny. 6) Np. informacja o oznaczeniu na planie sytuacyjnym terenu instalacji lub urz ądzenia zawieraj ącego azbest.

str. 105

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 5

Zgodnie z zał ącznikiem nr 3 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia23 pa ździernika 2003 r. w sprawie wymaga ń w zakresie wykorzystywania i przemieszczania azbestu oraz wykorzystywania i oczyszczania instalacji lub urz ądze ń, w których był lub jest wykorzystywany azbest (Dz. U. Nr 192, poz. 1876)

WZÓR INFORMACJA O WYROBACH ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST 1) , KTÓRYCH WYKORZYSTYWANIE ZOSTAŁO ZAKO ŃCZONE

1. Miejsce, adres ...... 2. Wła ściciel/zarz ądca *) : a) osoba prawna - nazwa, adres, ...... b) osoba fizyczna - imi ę, nazwisko i adres ...... 3. Tytuł własno ści ...... 4. Nazwa, rodzaj wyrobu 2) ...... 5. Ilo ść (m 2, tony) 3) ...... 6. Rok zaprzestania wykorzystywania wyrobów ...... 7. Planowane usuni ęcia wyrobów: ...... a) sposób ...... b) przez kogo ...... c) termin ...... 8. Inne istotne informacje 4) ......

Data ...... (podpis)

str. 106

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

Obja śnienia: *) Niepotrzebne skre śli ć. 1) Za wyrób zawieraj ący azbest uwa ża si ę ka żdy wyrób o st ęż eniu równym lub wy ższym od 0,1 % azbestu. 2) Przy okre ślaniu rodzaju wyrobu zawieraj ącego azbest nale ży stosowa ć nast ępuj ącą klasyfikacj ę: - płyty azbestowo-cementowe płaskie stosowane w budownictwie, - płyty faliste azbestowo-cementowe dla budownictwa, - rury i zł ącza azbestowo-cementowe, - izolacje natryskowe środkami zawieraj ącymi w swoim składzie azbest, - wyroby cierne azbestowo-kauczukowe, - prz ędza specjalna, w tym włókna azbestowe obrobione, - szczeliwa azbestowe, - ta śmy tkane i plecione, sznury i sznurki, - wyroby azbestowo-kauczukowe, z wyj ątkiem wyrobów ciernych, - papier, tektura, - inne wyroby zawieraj ące azbest, oddzielnie niewymienione. 3) Poda ć podstaw ę zapisu (np. dokumentacja techniczna, spis z natury). 4) Np. informacja o oznaczeniu na planie sytuacyjnym.

str. 107

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 6

Zgodnie z zał ącznikiem nr 2 do rozporz ądzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 kwietnia 2004 r. w sprawie sposobów i warunków bezpiecznego u żytkowania i usuwania wyrobów zawieraj ących azbest (Dz. U. Nr 71, poz. 649)

WZÓR OZNAKOWANIA WYROBÓW, ODPADÓW I OPAKOWA Ń ZAWIERAJ ĄCYCH AZBEST LUB WYROBY ZAWIERAJ ĄCE AZBEST, A TAK ŻE MIEJSC ICH WYST ĘPOWANIA

Wszystkie wyroby zawieraj ące azbest lub ich opakowania powinny by ć oznakowane w nast ępuj ący sposób: a) oznakowanie zgodne z podanym wzorem powinno posiada ć wymiary: co najmniej 5 cm wysoko ści (H) i 2,5 cm szeroko ści, b) oznakowanie powinno składa ć si ę z dwóch cz ęś ci: górnej (h1 = 40 % H) zawieraj ącej liter ę "a" w białym kolorze na czarnym tle, dolnej (h2 = 60 % H) zawieraj ącej wyra źny i czytelny napis w białym lub czarnym kolorze na czerwonym tle, c) je śli wyrób zawiera krokidolit, zwrot "zawiera azbest" powinien by ć zast ąpiony zwrotem "zawiera krokidolit/azbest niebieski".

str. 108

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 7

Zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 30, poz. 213)

WZÓR KARTY EWIDENCJI ODPADU

KARTA EWIDENCJI ODPADU a Nr karty Rok kalendarzowy Kod odpadu Rodzaj odpadu Procentowa zawarto ść PCB w odpadzie b Posiadacz odpadówc Adres d

Nr REGON Telefon/faks

Działalno ść w zakresie: e W Zb Od Un

Miesi ąc Masa Masa Nr karty Gospodarowanie odpadami wytwo- przyj ętych przeka- Odpady rzonych odpadów zania przekazane f cej odpadów [Mg] odpadu We własnym zakresie innemu ą [Mg] f posiadaczowi dzaj odpadów ą masa nr karty [Mg] f przeka- h enia ż

j zania ycia f, g f,

ż odpadu i D ci [Mg] ci ęś masa [Mg] masa i cz i i nazwisko osoby sporz osoby i nazwisko ę ponownego u ponownego metoda odzysku R odzysku metoda Imi masa przeznaczonych do przeznaczonych masa metoda unieszkodliwiania metoda przedmiotów wyposa przedmiotów

Obja śnienia: a Nie dotyczy komunalnych osadów ściekowych stosowanych w celach, o których mowa w art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628, z pó źn. zm.), oraz prowadz ącego zakład przetwarzania, o którym mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o zu żytym sprz ęcie elektrycznym i elektronicznym (Dz. U. Nr 180, poz. 1495). b Dotyczy działalno ści w zakresie unieszkodliwiania PCB. c Imi ę i nazwisko lub nazwa posiadacza odpadów. W przypadku odpadów komunalnych kart ę wypełnia przedsi ębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów od wła ścicieli nieruchomo ści, o którym mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008), lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. d Adres zamieszkania lub siedziby posiadacza odpadów. e Zaznaczy ć symbolem X wła ściwy kwadrat: W - wytwarzanie odpadów, Zb - zbieranie odpadów, Od - odzysk odpadów, Un - unieszkodliwianie odpadów. f Poda ć mas ę odpadów z dokładno ści ą co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych ni ż niebezpieczne; co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych. g Poda ć mas ę odpadów zagospodarowanych we własnym zakresie. W przypadku prowadz ącego stacj ę demonta żu poda ć mas ę odpadów zagospodarowanych we własnym zakresie ł ącznie z mas ą przeznaczonych do ponownego u życia przedmiotów wyposa żenia i cz ęś ci pochodz ących z pojazdów wycofanych z eksploatacji. h Symbole R okre ślaj ą procesy odzysku polegaj ące na wykorzystaniu odpadów w cało ści lub w cz ęś ci lub prowadz ące do odzyskania z odpadów substancji lub materiałów lub energii wraz z ich wykorzystaniem zgodnie z zał ącznikiem nr 5 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. i Symbole D okre ślaj ą procesy unieszkodliwiania odpadów zgodnie z zał ącznikiem nr 6 do ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. j Poda ć mas ę przedmiotów wyposa żenia i cz ęś ci wymontowanych z pojazdów wycofanych z eksploatacji, przeznaczonych do ponownego użycia, powstałych na skutek przetworzenia w stacji demonta żu.

str. 109

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 8

Zgodnie z zał ącznikiem nr 4 do rozporz ądzenia Ministra Środowiska z dnia14 lutego 2006 r. w sprawie wzorów dokumentów stosowanych na potrzeby ewidencji odpadów (Dz. U. Nr 30, poz. 213) WZÓR KARTY PRZEKAZNIA ODPADU

KARTA PRZEKAZANIA ODPADU Nr karty a Rok kalendarzowy

Posiadacz odpadów, który przekazuje Prowadz ący działalno ść w b,c b,d Posiadacz odpadów, który przejmuje odpad zakresie transportu odpadu b odpad

Adres g Adres d,e Adres c

Telefon/fax Telefon/fax d Telefon/fax

Nr REGON Nr REGON Nr REGON

Miejsce przeznaczenia odpadów f

Kod odpadu Rodzaj odpadu Data/miesi ącg Masa przekazanych odpadów [Mg] h Numer rejestracyjny pojazdu, przyczepy d lub naczepy

Potwierdzam przekazanie odpadu Potwierdzam wykonanie usługi Potwierdzam przej ęcie od padu transportu odpadu d

data, piecz ęć i podpis data, piecz ęć i podpis data, piecz ęć i podpis

Obja śnienia: a Numer nadawany jest przez posiadacza odpadów, który przekazuje odpad. b Imi ę i nazwisko lub nazwa podmiotu. c W przypadku odpadów komunalnych kart ę wypełnia przedsi ębiorca, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie działalno ści w zakresie odbierania odpadów od wła ścicieli nieruchomo ści, o którym mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008), lub gminna jednostka organizacyjna, o której mowa w ustawie z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. d W przypadku gdy odpad jest transportowany kolejno przez dwóch lub wi ęcej prowadz ących działalno ść w zakresie transportu odpadów, w oznaczonych rubrykach nale ży poda ć wymagane dane i podpisy wszystkich prowadz ących działalno ść w zakresie transportu odpadów z zachowaniem kolejno ści transportowania odpadu. e Adres zamieszkania lub siedziby podmiotu. f Adres miejsca odbioru odpadu, pod który nale ży dostarczy ć odpad, wskazany przez posiadacza odpadu prowadz ącemu działalno ść w zakresie transportu odpadów. g W przypadku odpadów niebezpiecznych poda ć dat ę przekazania odpadu. Karta mo że by ć stosowana jako jednorazowa karta przekazania odpadu lub jako zbiorcza karta przekazania odpadu, obejmuj ąca odpad danego rodzaju przekazywany ł ącznie w czasie jednego miesi ąca kalendarzowego, za po średnictwem tego samego prowadz ącego działalno ść w zakresie transportu odpadów temu samemu posiadaczowi odpadów. h Poda ć mas ę odpadów z dokładno ści ą co najmniej do pierwszego miejsca po przecinku dla odpadów innych ni ż niebezpieczne; co najmniej do trzeciego miejsca po przecinku dla odpadów niebezpiecznych. i Dotyczy odpadów niebezpiecznych.

str. 110

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 9

Knyszyn, dn. ………………………..

Wniosek o udzielenie pomocy finansowej na usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z nieruchomo ści poło żonych na terenie gminy Knyszyn

1. Wnioskodawca (imi ę i nazwisko wła ściciela nieruchomo ści) ……………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 2. Adres i telefon kontaktowy Wnioskodawcy ……………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 3. Adres nieruchomo ści, z której usuwane b ędą odpady azbestowe oraz aktualny nr ewidencyjny działki: ……………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… 4. Szczegółowy opis przedsi ęwzi ęcia, w tym: − zakres prac zwi ązanych z usuwaniem wyrobów zawieraj ących azbest i prac towarzysz ących, − rodzaj wyrobów (odpadów) zawieraj ących azbest,

− szacunkowa ilo ść w m 2 wyrobów zawieraj ących azbest przewidzianych do usuni ęcia, − planowany okres realizacji przedsi ęwzi ęcia w tym termin rozpocz ęcia i zako ńczenia prac na terenie nieruchomo ści …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………

str. 111

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

…………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… 5. O świadczam, że wszystkie w/w dane s ą prawdziwe i zgodne ze stanem faktycznym.

………………………………………. (podpis Wnioskodawcy)

Do wniosku nale ży doł ączy ć kserokopie ni żej wymienionych dokumentów (potwierdzone za zgodno ści ą z oryginałem w Urz ędzie Gminy Knyszyn):

1. Tytuł prawny do nieruchomo ści, z której usuwane b ędą wyroby zawieraj ące azbest. 2. Ocen ę stanu i mo żliwo ści bezpiecznego u żytkowania wyrobów zawieraj ących azbest, z której wynika konieczność wykonania wymiany, a nast ępnie dokumentu przedło żenia jej organowi nadzoru budowlanego. 3. Informacj ę o wyrobach zawieraj ących azbest i miejscu ich wykorzystywania. 4. Zgłoszenie organowi budowlanemu zamiaru wykonania robót budowlanych lub decyzj ę budowlan ą, w zale żno ści od zakresu planowanych prac, podczas których zostanie dokonany demonta ż wyrobów zawieraj ących azbest (o ile jest wymagane w przepisach prawa budowlanego).

str. 112

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 10

WYKAZ FIRM SPECJALISTYCZNYCH POSIADAJ ĄCYCH ZEZWOLENIE NA ZBIERANIE I TRANSPORT

ODPADÓW AZBESTOWYCH NA TERENIE GMINY KNYSZYN

Lp. Nazwa pr zedsi ębiorstwa

1. Przedsi ębiorstwo Projektowo - Wdro żeniowe „AWAT" Sp. Z o.o., ul. Kaliskiego 9, 01-476 Warszawa

2. Zakład Usług Produkcji i Handlu in ż. Jan Stanisław Górli ński, ul. Moniuszki 85, 06-200 Maków Mazowiecki

3. AZBUD Zbigniew Krysztopik, ul. Piasta 10 lok. 6,15-044 Białystok

4. P.P.H.U. DOMAX Stanisław Długozima, AL. Legionów 120, 18-400 Łom ża

5. Przedsi ębiorstwo Budownictwa L ądowego MJ Sp. z o.o. Reguły, ul. Graniczna 6, 05-816 Michałowice

6. Przedsi ębiorstwo Usług Wodno - Budowlanych „WOD-BUD" Sp. z o.o., 23-200 Kra śnik, ul Piłsudskiego 14

7. „RAJAN" Usługi Budowlane Jan Rainko, 18-500 Kolno, ul. Wesoła 7

8. „GAJAWI" P.P.H.U. Gabriel Rogut, 93-150 Łódź, ul. Ody ńca 24

9. Zakład Remontowo - Budowlany „AMBRO ŻY" Spółka Jawna, Wiesława Śliwi ńska, Kazimierz Ambro ży, 03-982 Warszawa, ul. Meissnera 1/3 lok. 222

str. 113

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

ZAŁ ĄCZNIK NR 11

SKŁADOWISKA PRZYJMUJ ĄCE ODPADY ZAWIERAJ ĄCE AZBEST

(Źródło: www.mgip.gov.pl )

woj. dolno śląskie 1. Składowisko Odpadów Stałych "Polowice", KGHM Polska Mied ź SA Oddział Huta Miedzi "Legnica" Legnica, ul. Złotoryjska 194 /na potrzeby zakładu/ 2. Składowisko Odpadów Przemysłowych, Wałbrzych ul. Górnicza 1, zarz ądzane przez Mo-BRUK Korzenna 214, pow. nowos ądecki 3. Składowisko odpadów przemysłowych w Biechowie, KGHM Polska Mied ź SA Oddział Huta Miedzi "Głogów" Żukowice, ul. Żukowicka 1 / na potrzeby zakładu/ 4. składowisko Dolno śląskiej Korporacji Ekologicznej w Oławie ul. Polna 1, Dolno śląska Korporacja Ekologiczna Sp. z o.o. Oława ul. 3 Maja 26 / azbest składowany jest po przekształceniu w procesie zestalania pod kodem 19 03 06/ woj. kujawsko-pomorskie 5. składowisko odpadów przy ul. Lisiej, Zakłady Chemiczne „ZACHEM”, Bydgoszcz ul. Wojska Polskiego 65 / na potrzeby zakładu/ 6. zakładowe składowisko odpadów przemysłowych Anwil S.A., Włocławek ul. Toru ńska 2 / na potrzeby zakładu/ woj. lubuskie 7. składowisko odpadów w Chró ściku, ul. Małyszy ńska 180 Gorzów Wlkp., zarz ądzane przez Zakład Utylizacji Odpadów sp. z o. o. Gorzów Wlkp. ul. Teatralna 49 woj. łódzkie 8. składowisko odpadów przemysłowych w Zgierzu, ul. Miroszewska 54, zarz ądzane przez EKO- BORUTA sp. z o.o. , Zgierz ul. A. Struga 10 9. mokre składowisko popiołu i żużla "Bagno-Lubie ń" Elektrownia "Bełchatów" S.A., Kleszczów / na potrzeby zakładu/ woj. małopolskie 10. składowisko odpadów niebezpiecznych w O świ ęcimiu, ul. Nadwi śla ńska 46 11. składowisko odpadów "za rz. Biał ą" w Tarnowie, Zakłady Azotowe w Tarnowie-Mo ścicach S.A. ul. Kwiatkowskiego 8 12. składowisko komunalne w Ujkowie Starym pow. olkuski, Zakład Gospodarki Komunalnej BOLESŁAW sp. z o.o. Bolesław, ul. Osadowa woj. mazowieckie 13. składowisko odpadów komunalnych w Rachocinie, Miasto Sierpc ul. Traugutta 32

str. 114

Program usuwania azbestu i wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Gminy Knyszyn na lata 2011-2032

woj. podkarpackie 14. składowisko odpadów komunalnych w Młynach pow. jarosławski, Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Radymno z/s w Skołoszowie 341 woj. Podlaskie 15. Składowisko Odpadów Miastkowo pow. Łom ża, MPGKiM ul. Akademicka 22, 18-400 Łom ża 16. (planowane otwarcie do 2012) Składowisko Odpadów Budowlanych Zawieraj ących Azbest na terenie Składowiska Odpadów Komunalnych w m. Korytki, gmina Jedwabne, Komunalny Zakład Bud żetowy, u. Mickiewicza 4, 18-420 Jedwabne woj. pomorskie 17. Zakład Utylizacyjny Gda ńsk Szadółki ul. Jabłoniowa 55 woj. śląskie 18. składowisko odpadów w Knurowie ul. Szybowa, zarz ądzane przez PPHU „KOMART” sp. z o.o., Knurów ul. Szpitalna 7 19. składowisko odpadów komunalnych w Świ ętochłowicach, MPGK sp. z o.o. Świ ętochłowice ul. Łagiewnicka 7641-608 20. składowisko odpadów niebezpiecznych i oboj ętnych w D ąbrowie Górniczej ul. Koksownicza 1, Zakłady Koksownicze "Przyja źń " woj. warmi ńsko-mazurskie 21. Zakład Utylizacji Odpadów w Elbl ągu, ul. Mazurska 42, woj. wielkopolskie 22. składowisko odpadów niebezpiecznych i innych ni ż niebezpieczne Pasieka gm. Trzemeszno, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe "IZOPOL"S.A. Trzemeszno ul. Gnie źnie ńska 4 23. składowisko odpadów niebezpiecznych w Koninie ul. Sula ńska 11 24. składowisko odpadów w Goraninie pow. Koni ński, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Odpadami EKOSERWIS s. c. Wołomin ul. Partyzantów 38 woj. zachodnio-pomorskie 25. składowisko odpadów w m. Dalsze 36 gm. My ślibórz, zarz ądzane przez EKO-MY ŚL Sp. z o.o. w My śliborzu, ul. 1-go Maja 19 26. składowisko odpadów w Sianowie, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Koszalinie, ul. Rzeczna 14 27. składowisko odpadów w Marianowie ul. Jeziorna 15, zarz ądzane przez Przedsi ębiorstwo EKOMAR Spółka z o.o. / azbest składowany jest po przekształceniu w procesie zestalania pod kodem 19 03 06/

str. 115