Driemaandelijks tijdschrift over technische hulpmiddelen voor slechtziende en blinde mensen

Jaargang 33 - Nummer 2 - Juni 2019

In dit nummer: iPhone XR versus Samsung Galaxy S9 Boodschappen bestellen en laten bezorgen Voorleeshulpmiddelen: zie jij door het bos de bomen nog? Computerschermen: minder hinder met e-Ink? Maak kennis met Paro, de robotzeehond Tip: Lowbudget-scan-standaards

VISIE

INFOVISIE MAGAZIEN - Juni 201 9 - JAARGANG 3 3

Inhoud ...... 03 Voorwoord ...... 05 Update - info ...... 06 Column ...... 10 Artikels iPhone XR versus Samsung Galaxy S9 ...... 12 Boodschappen bestellen en laten bezorgen ...... 22 Voorleeshulpmiddelen: z ie jij door het bos de bomen nog? ...... 28 Computerschermen: minder hinder met e - Ink ? ...... 34 Maak kennis met Paro, de robotzeehond ...... 43 Tip: Lowbudget - scan - standaards ...... 46 Tips & Tricks Aan de slag met Windows Verteller ...... 50 Apps ...... 54 Agenda ...... 58 Technische fiches B railleleesregels Brailliant Bl 14 ...... 60 D iversen IrisVision ...... 62 My Board Buddy ...... 64 Colofon ...... 66

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 3

We willen de lezers van Infovisie MagaZIEN erop attent maken dat dit tijdschrift ook in daisy - audioformaat op cd beschikbaar is. Het wordt professioneel voorgelezen en verschijnt quasi - gelijktijdig met de zwartdruk - en de HTML - versie. Als je naar dat formaat wilt omscha - kelen, kun je ons dat melden. Wij sturen je graag een proefversie op. De daisyversie van Infovisie MagaZIEN kan ook via anderslezen.be gedownload worden. Bovendien hebben we een webbox - v ersie. Vraag ernaar!

4 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

VOORWOORD

Beste lezer, Stel je voor, je staat als blind e persoon in het midden van een waren - huis met je boodschappenlijstje met daarop: spaghetti, een pot choco - pasta, een voorraadje cola, een nieuwe tube tandpasta en nog veel meer. Hoe begin je daaraan? Omdat we beseffen dat d a t een haast onmogelijke klus is, hebben we eens gekeken of een app je daa rbij kan helpen. In dit nummer hebben we de apps voor Nederlandse winkel - ketens bekeken en volgende keer komen de Belgische winkels aan d e beurt. En er was de afgelopen maanden vooral veel innovatiedrang aanwezig onder de redactieleden. Zo onderzochten we of e - Ink - computerscher - men die geen licht produceren, meer leescomfort kunnen bieden voor mensen die net gevoelig zijn aan een overvloed van licht. En we gingen kijken of een interactieve robot - zeehond inzetbaar is voor therapeu - tische doeleinden. D a t alles lees je in dit nieuwe nummer van Infovisie MagaZIEN. Maar ook de meer klassieke hulpmiddelen komen aan bod. Zo is er een artikel waarin we wat orde scheppen in de verscheidenheid van voor - leeshulpmiddelen die momenteel op de markt te krijgen zijn. En uiter - aard zijn er ook onze hulpmiddelentest s . Ditmaal hebben we drie scan - standaarden getest die je kunt gebruiken om met je smartphone een tekstdocument scherp en goed belicht te fotograferen. Verder hebben we de iPhone X - en de Samsung Galaxy S9 - smartpho - nes tegen mekaar uitgespeeld, met de vraag: welke van de twee is het best bruikbaar voor de slechtziende gebruiker. In een volgend nummer breien we daar een vervolg aan en gaan we kijken hoe de beide kemp - hanen scoren bij blind gebruik. In de Tips & Tricks - rubriek ten slotte, zetten we je op weg om de Windows Verteller te leren gebruiken. Dat is weer heel wat leesvoer waar we je veel vermaa k mee toe - wensen. Jeroen Baldewijns

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 5

UPDATE - INFO

TomPouce : obstakeldetectie bevindt. De gevoeligheid kan in - gesteld worden op drie niveau’s. De TomPouce werkt op vervang - bare oplaadbare AA - batterijtj es die, in geval van nood, vervangen kunnen worden door niet her - laadbare batterijen. De autono - mie bedraagt ongeveer 5 uur en de gemiddelde levensduur van het apparaat wordt geschat op 7 jaar. De fabrikant zoekt steeds naar organisaties die een oplei - ding in het goed gebruik kunnen garanderen en ook instaan voor de opvolging en reparatie; in België is dat de organisatie ' Vrienden der Blinden ' . Het ge - volg van die politiek is dat de TomPouce niet zonder meer te koop is en steeds eigendom bl ijft De TomPouce is een compact en van de organ isatie. Het toestel licht (168 gram) apparaatje dat kost 2.500 euro en daarmee wor - op elke witte stok kan bevestigd d en gedurende tien jaar de oplei - worden. Het dient om hindernis - ding, de opvolging, een eventue - sen (obstakels) vanaf kniehoogte le vervanging en de herstelling en te detecteren en v ia trillingen gegarandeerd . Voor de gebruiker door te geven aan de gebruiker. zelf moet de TomPouce gratis De TomPouce werkt met infra - blijven. Er wordt gerekend op een rood - en laserlicht en is daardoor financierin g van de kostprijs. de enige in zijn soort; concurre - Info: www.visioptronic.com en rende systemen werken met www.vriendenderblinden.org ultrasoon geluid. Het voordeel van laserlicht is dat het zeer fijn BrailleBlaster - software gericht kan worden wa ardoor de BrailleBlaster is gratis brailleer - hindernis nauwkeurig kan be - software van het ' American paald worden . De frequentie en Printing House for the Blind ' kracht van de trillingen geven (APH). aan hoe dicht een hindernis zich

6 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

De software werd in de eerste plaats ontwikkeld voor het edi - teren van s tudieboeken volgens de specific a ties van de Noord - Het resultaat zijn tekeningen die A merikaanse Braille Authoriteit. voelbaar gemaakt worden op het BrailleBlaster is gebaseerd op TactiPad - tekenbord van dezelfde Liblouis, een openbron (gratis) fabrikant. Die tekeningen kunnen brailleconvertor voor het omzet - dan verder han dmatig bewerkt ten van tekst en wiskunde in worden. Met de MDA wordt de brailleschrift. De software i s precisie van de software gecom - beschikbaar in drie versies: bineerd met de veelzijdigheid van Windwows, Mac en Linux. Op het het tekenen met de vrije hand. scherm worden twee venster s De typische toepassing van de getoond: tekst en braille. Enkel in MDA situeert zich in het onder - de tekst kan men wijzigingen wijs. Maar ook voor spel, ont - aanbrengen, de vertaling naar spanning en professioneel ge - het braille volgt automatisch. De bruik kan de MDA gebruikt gebruikersinterface is Engels en worden. De prijs bedraagt het is momenteel onduidelijk 2.114,70 euro bij Ommezien (B). welke brailleformaten beschik - Info: https://thinkable.nl/moto ba ar of instelbaar zijn. De Index - rised - drawing - arm/ brailleprinters worden onder - steund, andere merken volgen. Er Braille Me uit India wordt gedacht aa n ee n versie voor iOS en Android. Info: www.brailleblaster.org

Motorised Drawing Arm

De M otorised Drawing Arm (MDA) is een ' plotter ' voor het computergestuur d tekenen vanuit de TactileView - software.

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 7

De Braille Me is een compact Stemcommando’s kunnen gege - brailleleesregeltje met 20 cellen ven worden; er wordt gebruik ge - zespunts braille en een braille - maakt van Alexa, de spraakassis - t oetsenbord . De meest opvallen - tent van Amazon. Concr ete prak - de eigenschap is de lage prijs van tijkvoorbeelden zijn een taxi be - 949,50 euro, opgetekend bij stellen, het weerbericht raadple - CECIAA in Frankrijk. Een mogelij - gen, video’s bekijken, snelheid ke verklaring voor de lage prijs is en hoogte bekijken, uitslagen van wellicht te vinden in het gebruik sportwedstrijden nakijken, foto’s van speciale zespunts braillecel - nemen en facebook en. Op de len in plaats van de meer ga ng - ZieZo - beurs in Utrecht zagen we bare achtpunts braillecellen een prototype. De rich tprijs in (piëzo - elektrisch). Op de boven - Amerika bedraagt 1.100 euro. zijde bevind en zich een zespunts - Het is nog niet duidelijk of een brailletoetsenbordje en een aan - versie voor de Belgisch - Neder - tal functietoetsen. De autonomie landse markt er komt. van de herlaadbare batterij be - Info: www.vuzix.eu draagt 12 uur. De verbinding met smartphone, tablet of laptop ka n Hable voor smartphones gemaakt worden via USB of b lue - tooth. De Braille Me weegt 580 g en meet 18,8 x 13,8 x 2,9 cm. Info: http://innovisiontech.co en www.ceciaa.com

Vuzix Blade : slimme bril

De Hable is een draadloos braille - toetsenbordje dat op de achter - kant van elke smartphon e kan De Vuzix Blade is een slimme bril bevestigd worden. Via b luetooth die verbeterde realiteit (augmen - communice ert het met elke ted reality) bie dt. Concreet bete - Android - of iOS - smartphone. Er kent d a t dat de drager projecties hoeft geen extra app geïnstal - ziet op de brilglazen. Een koppe - leerd te worden. Er bevinden zich ling met een smartphone (iOS of zes brailletoetsen en twee func - Android) is noodzakelijk. tie toetsen op de Hable. De zes

8 - Infovisie Maga ZIEN - Juni 2019

brailletoetsen dienen om tekst in vinden naar een bestemming. De braille in te tikken en de twee gebruiker dra agt een draadloze functietoetsen dienen voor oortelefoon. Je bedient het appa - spatie, terug en ' enter ' . raat via eenvoudige spraakcom - Info: www.hable.info mando’s en toetsen op het appa - raat. Sherpa combineert gps - Sherpa - gps lokalisatie met informatie over openbaar vervoer, sprekende bakens en verkeerslichten. Het systeem werkt enkel in Fr ankrijk en Franstalig Europa. Zonder een abonnement op alle realtime gegevens (openbaar vervoer, verkeerslichten, bakens …) werkt Sherpa immers niet. Het eerste jaar is het abonnementsgeld inbegrepen, daarna is het 99 euro per jaar. De sherpa zelf kost 650 euro. Info: www. ceciaa.com De Sherpa is een gps die onder andere op een witte stok kan bevestigd worden om de route te

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 9

Column

Houd de (loop)lijn vrij! Er moet mij iets van het hart en gelukkig heb ik het voorrecht een column te kunnen schrijven waarin ik ergernissen als deze met jullie kan delen. Want wat is het toch irritant wanneer automobil isten hun voertuig half of helemaal op de stoep parkeren, met als gevolg dat je er niet of na uwelijks meer langs kunt lopen. Het is het principe dat die automobilist geen rekening lijkt te houden met voetgangers, maar het is vooral de achteloosheid en het onbenul waarmee het gebeurt; het zelfzuchtige en gemakzuchtige dat prevaleert boven de verkeersveilig heid. En dan kan ik nog makkelijk even het stoepje af, een stukje op de weg lopen en weer het stoepje opgaan, maar wanneer je in een rol stoel zit of blin d bent, dan is dat een veel lastigere opgave. Voor mensen met een (visuele) beperking wordt het zich van A naar B begeven zo een erg uitdagende bezigheid die veel tijd en energie kost. Je kunt je dus voorstellen dat ik campagnes als 'Houd de lijn vrij', ge - organiseerd door Bartiméus in samenwerking met andere organisaties, een bijzonder warm hart toedraag. Die campagne attendeert mensen op of herinnert ze aan het bestaan van de geleidelijn en vraagt ze om die geleidelijn te allen tijde vrij te houden. Op de spaarzame, maar vaak drukbezochte plekken waar geleidelijnen aanwezig zijn (trein, tram - en busstations, maar ook stadscentra) , gebeurt het niet zelden dat dingen als fietsen, terrasmeubilair, winkelborden en rolkoffers de weg versperren en dat is natuurl ijk erg onhandig voor de medemens die van die geleidelijn afhankelijk is om zijn of haar weg te vinden. Blijkbaar zijn er nog altijd ondernemers die niet inzien dat de geleide lijn die al tien jaar voor hun terras loopt, aangelegd is om blinden en slechtzi enden te helpen navigeren. Mijn voorstel zou zijn om de slogan van de campagne in 2020 te hernoemen naar 'Houd de looplijn vrij' in een poging de actieradius te verbreden. Want is de geleidelijn vrij, maar vervolgens de stoep vol obstakels, dan heeft de bl inde of slecht ziende alsnog veel moeite om de weg te vinden. Om alvast in de stemming te komen een ludieke suggestie van mijn hand: Laten we een zwaailicht met sirene plaatsen op de auto die de doorgang op het trottoir belemmert. Het waarschuwt blinde

10 - Infovisie Ma gaZIEN - Juni 2019 vo orbijgangers dat er een obstakel nadert, de omgeving weet direct welke buurman zijn auto verkeerd heeft geparkeerd ( naming and shaming ) en de eigenaar van de auto ziet hopelijk in dat zijn gedrag – net als het afgaande alarm dat voor hem is – erg irritant is voor andere weggebruikers. Paul de Nooij

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 11

ARTIKELS iPhone XR versus Samsung Galaxy S9 De strijd om de slechtziende consument Jeroen Baldewijns (Blindenzorg Licht en Liefde)

Google’s Android is flink aan het keuze op de Galaxy S9 van bijbenen op het iOS van Apple Samsung ( € 749) om de strijd qua toegankeli jkheid. Android aan te gaan met de iPhone XR krijgt er steeds meer toeganke - ( € 859) . Samsung doet immers lijkheidsvoorzieningen bij en veel moeite om de toegankelijk - soms zien we zelfs nuttige func - heidsinstellingen van Android ties verschijnen die de iPhone met een aantal zinv olle nog niet heeft. Lang leve de extraatjes uit te breiden. concurrentie! Maar elke smar t - In dit artikel onderzoeken we phonefabrikant zet het Android - welk van beide toestellen het besturingssysteem uit comm er - meest geschikt is voor de ciële overwegingen naar zijn slechtziende gebruiker die het hand. De ene Android is dus de toe stel voornamelijk visueel wil andere niet. En dat maakt de gebruiken, eventueel aangevuld keuze van een Android - toestel met spraak. er niet echt makkelijker op. We spitsten ons onderzoek toe op de toegankelijkheidsfeatures van beide toestellen. De iPhone XR was uitgerust met de laatste ver sie van iOS 12 en de Galaxy S9 had Android 8 aan boord. Net toen de test bijna afgelopen was , kreeg onze Galaxy spon - taan een update naar Android 9. Voor deze test w as dé grote Helaas was er geen tijd meer om vraag: welk Android - toestel het artikel nog bij te werken. gaan we vergelijken met de Welkom in het verhaal van iPhone ? Het lief st hadden we de Universal Design. Pixel 3 van Google getest omdat d at Google’s eigen Android - toe - Toegankelijkheidsmenu stel is. Helaas negeert Google al jaren de Belgisch e en Neder - Sinds jaar en dag open je bij iOS lands e markt. En dus viel onze de app ' Instellingen ' om via

12 - Infovisie Ma gaZIEN - Juni 2019

' Algemeen ' en ' Toegankelijk - Snelkoppeling t oegankelijk - heid ' terecht te komen bij de heid toegankelijkheidsvoorzieningen. Die zijn netjes en logisch per De ' Activeringsknop ' van de functiebeperking geordend: iPhone verschaft je snelle toe - ' Zien ' , ' Interactie ' , ' Horen ' … gang tot ee n of meer toeganke - lijkheidsfuncties. Daarvoor In de rubriek ' Zien ' vind je heel moest je driemaal op de thuis - wat nuttige instellingen voor knop drukken, maar sinds de een slechtziende gebruiker. iPhone X druk je daarvoor drie - Bij de Galaxy open je de app maal op de zijknop. Je bepaalt ' Instellingen ' en zie je al direct zelf of je daa rmee één enkele in het hoofdmenu de optie toegankelijkheidsfunctie ( zoals ' Toegankelijkheid ' . Tik je daar op, zoomen of omgekeerde kleu ren) dan kom je op het eerste zich t in of het menu ' Snelle opties voor een overzichtelijke indeling per toegankelijkheid ' (met meer functiebeperking ' Zicht ' , toegankelijkheidsfuncties) acti - ' Gehoor ' en ' Behendigheid en veert. Je kunt de ze zes hulpmid - interactie ' . Daa rmee heeft delen voor slechtzienden aan de Samsung een mooie verfijning Activeringsknop koppelen: doorgevoerd op het originele Zoomen, Kleurfilters , Klassiek Android, d at die indeling per omgekeerde kleuren, Slim functiebeperking niet hanteert. omgekeerde kl euren, Verminder Maar als je extr a toegankelijk - witpunt en Vergrootglas. Bij de heidsinstellingen installeert iPhone is het ook mogelijk om (wat nodig is als je spraakonder - het bedieningspaneel uit te steuning wenst), dan wordt het breiden met knop pen voo r het toch weer een rommeltje want menu ' Snelle opties voor toe - die extra atjes komen dan buiten gankelijkheid ', het ' Vergroot - de Zicht rubriek terecht. Dat glas ' en de ' Tekstgrootte ' (zie heeft erm ee te maken dat elke verder in dit artikel). Daarm ee smartphone fabrikant de menu ’s biedt het bedieningspaneel een naar eigen goeddunken indeelt snelle en alternatieve manier (wars van het originele Android) om veel gebruikte toegankelijk - wat de menustructuur niet echt heidsfuncties aan of uit te eenduidig maakt. zetten. Winnaar Toegankelijkheids - menu: iPhone XR

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 13

drukken. Maar er is meer. Met de ' Sneltoets toegankelijkheid ' biedt de Galaxy een tweede sneltoets voor een toegankelijk - heidsfunctie naar keuze. Voor slechtzienden is die vooral interessant wanneer hij extra spraakondersteuning wilt . In d a t geval k u n je de functie ' Selec - teer om uitgesproken te worden ' aan die sneltoets koppelen. Die De snelkoppeling voor toegan - toets activeer je d oor gedurende kelijkheid van Android was ja - drie seconden de volume plus - renlang een weinig begerens - en minknoppen gelijktijdig in te waardige functie, maar op de drukken. Tot slot k u n je nog een Galax y S9 heeft die functie de toegankelijkheidsknop act iveren, iPhone niet enkel bijgebeend die links in de Android - knoppen - maar zelf s ingehaald. Via balk verschijnt. Die knop k u n je ' Rechtstreekse toegang ' k u n je koppelen aan functies zoals een snelkoppeling maken. Die is ' Vergroting ' of ' Selecteer om vergelijkbaar met de active - uitgesproken te worden ' (zie ringsknop van de iPhone. Je kunt verder). Met al die voorzienin - er één enkele functie of een gen heeft Samsung niet alleen menu met toegankelijkh eids - goed gekeken naar de iPhone functies aan koppelen. En je maar het ook nog eens een stuk kunt er zelfs een snelkoppeling beter g edaan dan zijn concur - van maken om direct naar de rent. toegankelijkheids in stellingen te Winnaar Snelkoppeling gaan, wat de iPhone niet biedt. toegankelijkheid: Galaxy S9 Je kunt de ze hulpmiddelen voor slechtzienden aan ' Rechtstreek - Handige instellingen voor se toegang ' koppelen: Toegan - slechtzienden kelijk heid, Venster v ergrootglas, Negatieve kleuren en Kleurcor - Zowel de iPhone als de Galaxy rectie. De beeldvullende vergro - S9 bieden tal van instellingen ting k u n je er niet mee aan - of die het apparaat bruikbaarder uitzetten. Eens ingesteld, acti - maken voor wie minder goed veer je ' Rechtstreekse toegang ' ziet, al schuilen da a rin heel wat door geli jktijdig op de volume - onderlinge verschillen. plusknop en de aan - uitknop te

14 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

Achtergrond ' Hoog contrast toetsenbord ' wat Om te beginnen k u n je de ach - zeker een mooi pluspunt is. Bij tergrond van het toegangs - de iPhone moet je daa rvoor een scherm en de beginschermen bij afzonderlijke toetsenbord - app in de beide toestellen wijzigen in de app - store ophalen. functie van een betere herken - Leesbaarheid van tekst baarheid van de pictogrammen. Tot slot biedt de iPhone met Contrasten ' Vette tekst ' de mogelijkheid om Verder zijn er h eel wat mogelijk - de meeste tekst in apps vetter heden om de kleurcontrasten (en dus voor heel wat mensen aan te passen. Bij de iPhone leesbaarder) weer te geven. De creëer je met ' Klassiek omge - Galaxy probeert d a t ook met keerd ' een negatief beeld . M et ' Hoog contrast lettertypes ' maar ' Slim omgekeerd ' doe je dat ook, die instelling weet ons niet te maar blijven foto’s hun realis - ove rtuigen. Verder k u n je bij de tische kleuren behouden. Galaxy een ' Letterstijl ' kiezen, Negatief beeld k u n je op de waarbij je bepaalt welk letter - Galax y met de functie ' Negatie - type gebruikt wordt voor de ve kleuren ' ook krijgen, maar de gebruiksomgeving. Door een mogelijkheid om de reële kleu - vetter lettertype te kiezen (zoals ren te behouden voor foto’s ' Gothic Bold ' ) k u n je de lees - wordt niet geboden. baarheid van tekst verbeteren. Aangepaste kleuren Beide toes tellen ontlopen me - Beide toestellen zijn mekaar kaar dus niet zo erg veel. De waard als het gaat om de aan - grote pluspunten bij de iPhone passing van de kleurweergave zijn ' Slim omgekeerd ' en ' Vette aan de noden van diverse tekst ' , terwijl de Galaxy sterk vormen van kleurenblindheid. uitpakt met zijn mooie ' Hoog D a t heet bij de iPhone ' Kleuren - contrast toetsenbord ' . filters ' en bij de Galaxy ' Kleur - Winnaar Handige instellingen: ex correctie ' . De i Phone biedt een aequo i Phone XR & Galaxy S9 mogelijkheid om het ' Witpunt ' te verlagen terwijl de Galaxy een Vergroten zonder overzichts - ' Gekleurde Lens ' aanbiedt. Beide verlies functies leveren voor fotofobe mensen e en minder verblindend Met de ' Weergavezoom ' maak je beeld op. alle pictogrammen op de begin - Toetsenbord schermen lichtjes groter. Android biedt als enige een Daarnaast is er de functie ' Gro - tere tekst ' die tekst van heel

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 15 wat apps groter maakt zonder het scherm ' , die een lichte ver - dat daarbij een deel van de tekst groting biedt van de pictogram - naast h et scherm terecht komt. men op het beginscherm, maar Ook knopjes in knoppenbalken ook op sommige andere scher - k u n je vergroten wanneer de men. D a t is vergelijkbaar met ' Grotere tekst ' aan staat, door er Apple’s ' Weergavezoom ' . Verder je vinger even op stil te houden. is er de mogelijkheid om de Quasi elke app die Apple stan - tekstgrootte en het lettertype daard levert op de iPhone , aan te passen. Je krijgt dan ondersteunt ' Grotere tekst ' . D a t grotere tekst zond er dat daarbij is een functie di e Apple terecht een deel van de tekst naast het als een erg belangrijke toegan - scherm val t . De maximale groot - kelijkheidsfeature naar voren te ligt doorgaans een stuk lager schuift en die een must is voor dan bij ' Grotere tekst ' van de elke slechtziende (en zelfs te iPhone. Die functie is echter overwegen is voor de goed minder functioneel als de ' Gro - ziende) gebruiker. Bovendien tere tekst ' van de iPhone, omdat heeft Apple de integratie van ze niet door alle ap ps onder - ' Grotere tekst ' voor app - ontwik - steund wordt en omdat ze niet kelaars de laatste jaren erg de mogelijkheid biedt om ook de vereenvoudigd. knopjes in knoppenbalken te vergroten. Winnaar Vergroten zonder overzichtsverlies: iPhone XR

Beeldvullend vergroten

D e functie ' Zoomen ' van de iPhone biedt meer vergro ting met veel gebr uiksmogelijkhe - den : schermvullend of in een venster vergroten, extra kleu - renschema’s op het vergrote beeld, mogelijkheid om de maximale vergroting vast te Ook Samsung timmert stevig leggen, slim typen, focus vol - aan de weg door wat extra’s toe gen … Tijdens het typen van te voegen aan de standaard tekst blijft het schermtoetsen - Androidvoorzieningen voor bord onverg root in beeld en slechtzienden. O m te beginnen wordt de bewegende tekstcursor is er de instelling ' Inzoomen op

16 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019 netjes gevolgd. Het grootste definiëren, z u l je daar niet vin - minpunt is de bediening van den. Bovendien wordt de lijst Zoomen die voo ral gebaseerd is van openstaande apps niet op drievinger bewegingen en die vergroot en wordt uitgezoomd niet iedereen als even makkelijk telkens je terugkeert naar het ervaart. Om d a t euvel op te beginscherm of naar een andere lossen , werden de ' Regelaar ' en app overschakelt. Dat n adeel het ' Zoommenu ' als bedienings - heb je niet bij de iPhone - zoom - elementen bedacht, maar echt functie. Tijdens het typen van veel makkelijker zijn die niet . tekst blijft het scher mtoetsen - Bovendien wordt het gebruik bord onvergroot in beeld maar van een iPhone X wat bemoe i - wordt de bewegende tekstcursor l ijkt door te zoomen. Voor de niet gevolgd waardoor je vaak veegbewegingen vanaf de buiten beeld aan het typen bent. onderste schermrand moet je Daartegenover staat dan weer immers eerst die rand i n beeld dat de bediening van de ver - nemen, alvorens de veegbewe - groting veel makkelijker en ging lukt. Dan was een thuis - intuïtiever is dan bij de functie knop toch wat handiger … ' Zoo men ' op de iPhone XR. Erg De Galaxy S9 biedt twee vergro - handig is dat je de knop tingsfuncties: het 'Ven ster ver - ' Toegankelijkheid ', links in de grootglas ' voor vergroting in een Android - knoppenbalk, kunt venster en de functie ' Vergro - gebruiken om snel op een ting ' om beeldvullend in - of uit bepaalde plek in te zoomen. te zoo men. Beide functies Handig is ook dat die Android - hebben een paar nadelen. Zo knoppenbalk steeds in beeld blijk t bij het aanzetten van die blijft bij het inzoomen. functies dat een behoorlijk Omdat de to estellen zo erg aantal handige snufjes van je verschillen , roepen we hier de smartphone niet compatibel zijn twee toestellen tot winnaar uit. met die vergroting (zoals ' Edge De ene steekt er met kop en lighting ' , ' Always On Display ' , schouders bovenuit qua gebo - ' Interactiebeheer ' , ' Universal den functies, terwijl de andere Switch ' …). Die worden auto - dan weer uitblinkt in gebruiks - matisch uitgeschakeld, wat erg eenvoud. jammer is. Verder beperken die Winnaar Beeldvullend vergroten: functies zich tot vergroten. - voor wie véél vergrotende Extraatjes zoals kleurensche - functies wil: iPhone XR ma’s of de mogelijkheid om een - voor wie gebruikseenvoud wil : maximale vergrotingsfactor te Galaxy S9

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 17

Je smartphone laten spreken geprefereerde nieuws - app. Tijdens het lezen krijg j e een Voor sommige slechtziende ge - knoppenbalk waarmee je de bruikers van vergrotende func - voorleessnelheid kunt regelen, ties kan bijkomende ondersteu - tussen de tekstalinea’s kunt ning via spraakweergave zinvol navigeren of het voorlezen kunt zijn. Voorbeelden zijn: een pauzeren/hervatten. Tot slot k u n m ailtje, webpagina of e - b ook je via ' Feedback bij typen ' aan - laten voorlezen of gesproken geven wat er moet worden uit - feedback krijgen bij wat je typt. gesproken bij het intypen van Dergelijke spraakondersteuning tekst op het schermtoetsenbor d wordt bij voorkeur geboden of op een gekoppeld bluetooth - buiten de scherm uit lezers Voice toetsenbord: tekens, tekens Assistant (Galaxy) en VoiceOver volgens het spellingalfabet (iPhone) om. Op die manier ( A nton, B ernhard, C ornelis …), krijg je toch sp raakweergave woorden of een combinatie van zonder dat je alle speciale geba - die dingen. Erg handig is dat je ren van de scherm uit lezer moet ook de feedback van de woord - aanleren, wat voor sommigen voorspelling tijdens het typen in een hele klus is. het Engels of Frans, kunt laten De iPhone biedt al jaren een uitspreken. Helaas is er nog dergelijke spraakondersteuning steeds geen woordvoorspelling met een paar prima Nederlands - voor het Nederlands. Bijzonder talige stemmen en die is erg handig is het uitspraakwoorden - uitgebreid. M et ' Spreek selectie boek waarin je de fonetische uit ' k u n je een stukje tekst spelling kunt aangeven van selecteren en vervolgen s die woorden die niet juist worden geselecteerde tekst laten uit - uitgesp roken. spreken, wat handig is voor het Android biedt de handige functie snel laten voorlezen van kortere 'Selecteer om uitgesproken te tekstfragmenten. Daarnaast is worden' die vergelijkbaar is met er de functie ' Spreek scherm uit ' 'Spreek scherm uit' van de waarmee je een voll edig docu - iPhone. We vragen ons af waar - ment (ook al omvat dat meer om Samsung die functie niet dan één scherm) kunt laten aanbiedt op zijn Galaxy. Er wordt uitspreken. . Denk daa rbij aan dus geen spraakondersteuning een mailtje of een webpagina, gebod en op de Galaxy S9. Je maar ook aan het weerbericht kunt 'Selecteer om uitgesproken van je favoriete weer - app of te worden' wel afzonderlijk nieuwsberichten in je installeren, maar daar krijg je

18 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

dan een aantal andere toegan - (die je bij de toegankelijkheids - kelijkheidsfuncties bij die je instellingen ook nog kunt ver - misschien helemaal niet nodig groten) waarmee je de cursor hebt … kunt positioneren, apps kunt Winnaar smartphone laten openen … Bovendien k u n je het spreken : iPhone XR beginscherm van de Samsung (in tegenstelling tot de iPhone) Je smartphone als mini - pc’tje in liggende oriëntatie gebruiken, gebruiken wat veel beter aansluit bij de oriëntatie van je tv - scherm. De Zowel de iPhone als de Galaxy Samsung is daarmee véél k u n je aan een groot tv - scherm gemakkelijker e n efficiënter als koppelen. Voor de iPhone heb je ' minicomputertje ' te gebruiken daarvoor een Apple tv nodig en dan de iPhone. voor de Galaxy een Google Chro - Winnaar smartphone als mini - pc mecast. D a t zijn beide kleine gebruiken: Galaxy S9 bakjes die je met een HDMI - kabe l aan je televisie koppelt en Je smartphone als digitale die als draadloze ontvanger voor loep gebruiken beeld en klank van je iPhone of Galaxy fungeren. Op die manier Tot slot bieden beide toestellen k u n je een televisietoestel als een mooi extraatje in de vorm groot scherm voor je smart - van een ' Vergrootglas ' dat van je phone gebruiken. Het beeld van i Phone of Galaxy een digitale je iPhone of Galaxy wordt daar - loep maakt, waarbij het camera - door (afh ankelijk van de beeld - beeld vergroot op het beeld - diagonaal van je televisie) uit - scherm wordt weergegeven. Bij vergroot. Aan beide toestellen de iPhone kun je die loep acti - k un je ook een bluetooth toet - veerbaar maken via de Active - senbord koppelen, zodat je het ringsknop of via het Bedienings - schermtoetsenbord van je paneel. Bij de Galaxy vind je het smartphone niet meer hoeft te vergrootglas bij de widgets. gebruiken. Plaats die widget op je begin - En daar heeft de Galaxy een scherm waarmee je het ver - paar puntjes voor op de iPhone. grootglas kunt opstaren zoal s Je kunt de Galaxy namelijk ook om het even welke ander e app. verbinden met een USB - muis Het iPhone Vergrootglas biedt (Samsung levert daarvoor een een hoge vergroting (veel hoger USB - verloopstekkertje mee). Je dan die van de Galaxy), twaalf krijgt dan een muispijl te zien kleurenschema’s, mogelijk heden

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 19 om de sche rpstelling te blok - Het vergrootglas van de iPhon e keren, de led flitser te gebruiken biedt meer functies, maar moet om het document bij te lichten qua beeldstabiliteit zijn meer - en om het beeld te bevriezen. dere erkennen in de Galaxy . En Bij bevroren beeld k u n je zowel omdat beeldstabiliteit in hoge uitzoomen als verder inzoomen mate de bruikbaarheid van een op het beeld en doorheen het digitaal vergrootglas bepaalt, vergrote beeld scrollen. Erg han - verdient de Galaxy een paar dig is dat je zowel de helderheid punten extra. als het contrast van het beeld Winnaar Smartphone als digi tale kunt instellen. Jammer is dat de loep: Galaxy S9 camera van de iPhone wel beeldstabilisatie aan boord Conclusie heeft, maar we de indruk heb - ben dat die helemaal niet ge - De strijd van de iPhone tegen de bruik t wordt door dit vergroot - Galaxy eindigt in een gelijk spel: glas. Daardoor resulter en de 5 - 5. Terwijl de iPhone jarenlang trillingen van je handen in een het voortouw nam, moeten we erg onrustig scherm beeld. nu vaststellen dat Samsung zijn Het Galaxy Vergrootglas biedt achterstand mooi weggewerkt een vergroting tot vijf keer , vier heeft. Beide toestellen hebben kleurenschema’s, de mogelijk - hun s terke en zwakke punten en heid om manueel scherp te zijn aan mekaar gewaagd. Heb je stellen, de m ogelijkheid om de voldoende aan een lichte vergro - led flitser te gebruiken om het ting (zonder overzichtsverlies), document t e verlichten en de dan gaat onze voorkeur uit naar mogelijkheid om het beeld te de iPhone. Wil je een hogere bevriezen. Bij bevroren beeld vergrotingsfactor, dan neigen k u n je nog verder inzoomen op we eerder naar de Galaxy. Wil je het beeld en doorheen het ver - ook spraa kondersteuning, dan grote beeld scrollen. Het con - komen we weer uit bij de trast en de helderheid van het iPhone. beeld zijn, in tegenstelling tot Onze eerste indruk van de iPhone, niet instelba ar. Bij de Android 9 op de Galaxy is dat Galaxy wordt de camerastabili - Samsung nog een versnelling satie w é l gebruikt, waardoor het hoger schakelt. Kortom: veel makkelijker is om een mooi concurrentie houdt de innovatie - stabiel scherm beeld te krijgen. drang levend en is een goede Dat is een groot pluspunt. zaak voor de consument! Voor beide toestellen is het vergrootglas een leuk extraatje.

20 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

Voor een volg end nummer plan - De auteur van dit artikel nen we een test met dezelfde mailen? twee toestellen, maar dan toe - gespitst op het gebruik van de baldewijns.jeroen @ lichtenliefde . schermuitlezers VoiceOver en be Voice Assistant.

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 21

Boodschappen bestellen en late n bezorgen Linda van Son, Koninklijke Visio

Acht supermarkt - apps getest supermarkt Picnic. In een ver - volgnummer zullen apps van Vlaamse supermarktketens onderzocht worden. Van elke supermarkt vind je ver - derop het testresultaat. Bij de apps die toegankelijk bleken, Vandaag de dag heeft elke zich - gingen we nog een stap verder zelf respecterende supermarkt en kun je ook een link vinden wel een eigen app. Met zo’n app naar een uitgebreide 'stap - voor - kun je bijvoorbeeld op de hoogte staphandleiding o p het Visio blijven van aanbiedingen, winkels Kennisportaal. Die handleidingen vinden of recepten op zoeken. Een zijn gemaakt voor gebruik met aantal supermarkten bieden ook VoiceOver en geven ook infor - de mogelijkheid om je bood - matie over bestellen, bezorgen, schappen te bestellen en te laten accounts en prijzen. Zit er een bezorgen. Die laatste mogelijk - geschikte supermarkt voor je bij? heid kan slechtziende of blinde Dan kun je meteen aan de slag! mensen tijd en energie besparen. Denk alleen al maar aan de zoek - De winnaars die toegank elijk tocht naar een product a ls dat in bleken de winkel niet meer op de beken - de plek ligt, of als je gewoon Van de acht supermarkten zijn er eens iets anders wilt kopen. maar drie die een goed toeganke - lijke app leveren. In de andere Reden dus om na te gaan welke vijf apps loop je in het proces supermarkten zo’n dienst aan - vast met VoiceOver. bieden en een toegankelijke app leveren. Van acht Nederlandse De meest toegankelijke app blijkt supermarkten met online bestel - die van Picnic. De app is geheel aa nbod onderzochten we of hun toegankelijk met VoiceOve r. De app toegankelijk te bedienen is app maakt zelfs gebruik van de voor wie een iPhone (of iPad) rotorfunctie (naar boven en naar heeft en gebruik maakt van beneden vegen) om aantallen VoiceOver. Het gaat om Albert aan te passen. Heijn, Jumbo, Pl us, COOP, Deka, Hoogvliet, Deen en de online

22 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

Helaas heeft deze online super - onder blinde en slec htziende markt nog maar een beperkt mensen. Androidgebruikers gebied van bezorgen. blijven (voorlopig) in de kou Appie, de app van de Albert staan. Heijn, is redelijk goed toegan - Daarnaast komen er steeds meer kelij k. Je kunt de app blind mogelijkheden om online én toe - bedienen. Het vergt soms wel gankelijk boodschappen te doen. even doorzettingsvermogen. De Denk daarbij met name aan slim - app heeft veel mogelijkheden me apparaten die met je stem te waardoor er erg veel informatie bedienen zijn, bijvoorbeeld door is, wat verwarrend kan werken. Siri of Google Assistent te gebrui - Albert Heijn heeft veel winkels in ken. het hele land waardoor veel men - sen daar gebru ik van kunnen 1. Albert Heijn: de A ppie - app maken. Jammer is dat Albert Heijn nog niet overal bezorgt en ook nog niet overal een p ick - up p oint heeft. Op de site van Albert Heijn kun je vinden of er een p ick - up p oint bij jou in de buurt is. https://bit.ly/2HglfMf De Appie - app voor iOS is behoor - Als derde noemen we DEEN lijk toegankelijk. Hij reageert S upermarkten. De app van DEEN goed op de meeste VoiceOver - is redelijk goed toegankelijk als gebaren. Knoppen worden goed je de juiste weg bewandelt. Ook herkend en op een enkele uitzon - moeten een aantal knoppen goed dering na zijn ze goed b eschre - gelabeld worden, een eenmalige ven. Wel kan de grote hoeveel - actie waar je misschien een zien - heid aan opties en verschillende de bij nodig hebt. onderdelen in de app verwarrend werken. De tests en vervolgonderzoek Het minimale bedrag d at je moet besteden voor bezorging , is 70 Voordat je de tes tverslagen van euro. Behalve op woensdag en de onderzochte apps gaat lezen, donderdag en nu ook - tijdelijk - is het goed om te weten dat dit op dinsdag . D an is het minimale onderzoek niet alomvattend is, bestelbedrag 50 euro. en zich goed leent voor een ver - volg. We kozen voor iOS - apps Naar het volledige artikel met vanwege de eenduidigheid en het handleiding : relatief grote aantal gebruikers http://ow.ly/vlAH30nJV4q

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 23

2. DEEN S upermarkten 3 . Picnic

De DEEN S upermarkten - app is De Picnic - app voor iOS is geheel redelijk goed toegankelijk met toegankelijk en reageert goed op VoiceOver als je de goede w eg de meeste VoiceOvergebaren. bewandelt. Zoeken van producten Knoppen worden goed herkend vanuit het menu werkt goed. en zijn goed beschreven. Boodschappen kunnen met Een VoiceOvergebaar dat niet VoiceOver gevonden worden, in werkt in deze app , is het 'Z' - de boodschappenwagen geplaatst gebaar met twee vingers waar - en besteld. mee je snel de ter ugknop acti - Met de tekstzoekfunctie kun je veert. Als je in de Picnic - app naar wel producten vinden , maar die een vorig scherm wilt, moet je kunnen helaas niet besteld wor - dus altijd de 'terug' - knop op het d en met VoiceOver omdat de scherm zoeken. 'Toevoegen - knop' niet bereikbaar Het minimale bestelbedrag is bij is. Picnic 25 euro. Niet alle knoppen zijn gelabeld. Voor het volledige artikel en de Het is zinvol om de eerste keer handleiding: de belangrijke knoppen te labe - http://ow.ly/ffRK30nK10F len samen met een ziende. Voor gratis bezorging moeten be - 4. Jumbo stellingen een minimaal bedrag hebben v an 40 euro. Voor gratis afhalen van boodschappen moe - ten bestellingen een minimaal bedrag hebben van 20 euro. Voor het uitgebreide artikel en handleiding volg de volgende link: http://ow.ly/aHrg30nK0Q3 .

24 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

De Jumbo - app is niet toegankelijk toevoegenknop gebruiken. Voeg als je afhankelijk bent van je per ongeluk te veel toe , dan is VoiceOver. het in dat stadium niet mo gelijk Als je in staat bent voornamelijk om het aan te passen. visueel te werken, is het wel Eenmaal in de winkelwagen mogelijk om met de Jumbo - app liepen we met VoiceOver tegen te bestellen. zoveel zaken aan dat we gestopt Het minimale bestelbedrag o m af zijn met testen. te halen is 25 euro; het minimale bestelbedrag om te laten bezor - 5. PLUS gen is 50 euro. Bij de Jumbo krijg je wel extra bestelkosten, afhan - kelijk van dag en tijdstip. Sommige dagen zijn gratis en bij bestelling van speciale producten worden ook geen bestelk osten gerekend. Wanneer je de Jumbo - app start, lijken de basishandelingen, zoals De Plus - app is deels toegan - naar rechts vegen, te haperen. kelijk. Het is nuttig als je de Vervolgens lijkt de app beter te Engelse taal beheerst want alle reageren. Niet alle knoppen zijn knoppen zijn Engels gelabeld. goed gelabeld. Ze zijn Engels of geven niet aan wat ze doen. De Je winkelwagentje vullen , is rede - knop voor je winkelwagen wordt lijk goed te doen met VoiceOver. bijvoorbeeld alleen als een getal Echter, wanneer je een product genoemd. hebt toegevoegd kun je niet snel terugluisteren hoeveel je er hebt Mocht je die knop niet kunnen besteld. Wanneer je een stap vinden, dan is er een andere verder bent in Winkelwagen dan optie om via categorieën te gaan kun je de aantallen w el weer zoeken. Maar zit je op die manier terugluisteren. Handig is dat eenmaal in een lijst van bijvoor - echter niet … beeld melk, dan kun je de toe - voegen knop niet met VoiceOver De app heeft een mooie moge - bereiken. Om toch iets aan je lijkheid om de naam van een boodschappenwagentje te product te dicteren. Helaas gaat kunnen toevoegen, moet je het dan de spraak van VoiceOver echt product eerst aan klikken en uit. Je krijgt die niet aan met 3 vervolgens de niet gelabelde vingers 2 keer tikken. De enige oplossing is Voi ceOver opnieuw

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 25

starten en die optie vermijden. Boodschappen bestellen is moge - Die optie is niet bruikbaar in lijk vanaf een minimumbedrag combinatie met VoiceOver. van 40 euro. Helaas kan dag en tijd voor be - Je loopt in het bestelproces al zorging niet ingesteld worden, sn el tegen beperkingen aan als je want die keuzeregelaars worden producten aan je winkelwagen niet uitgesproken. Daar stopt dan wilt toevoegen. ook de mogelijkheid om de bood - Het zoeken van een product gaat schappen te bestellen met nog goed. Bijna alles is goed VoiceOver. gelabeld. Bij de prijs hoor je eerst Waar je de app wel voor kunt de centen, dan pas de euro’s. gebruiken, is het maken van een Op het moment dat je gaat be - digitale boodschappenlijst. De stellen hoor je "kno p". Dat is de app is in staat om je boodschap - plusknop of toevoegknop. Het pen te sorteren op looproute door allerlaatste cijfer d at je vervol - de winkel. gens hoort , is het aantal. Als je achteraf denkt een verkeerd 6. COOP product te hebben besteld, is verwijderen of het aantal op nul zetten niet mogelijk met Voice - Over. De enige optie is nu visueel gaan werken. Bij de controle van je winkelwa - gen krijg je dezelfde ervaring: je hoort eerst centen, dan de euro’s, De COOP - app is deels toegan - en dan het aantal. En ook daar kel ijk. Hij reageert goed op de kun je wel producten toevoegen basishandelingen met VoiceOver. maar niet verwijderen met Bij het bestellen van producten VoiceOver. en het aanpassen van aantallen Vervolgens moet je eenmalig ee n loop je met VoiceOver vast en account aanmaken. De invul - ben je verplicht over te schakelen vel den worden benoemd maar naar visuele navigatie. zodra je gaat invullen , zijn ze niet Bij het starten van de app moet juist gelabeld. je in eerst e instantie een winkel Daarna kun je kiezen voor bezor - kiezen. Daarna hoor je meteen of gen of ophalen. Door de datums de winkel bij jou aan huis bezorgt lopen met de veegbewegingen of dat je alleen je bestelde bood - van VoiceOver gaat goed. Wan - schappen kunt ophalen.

26 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

neer je een datum hebt gekl ikt Bij DekaMarkt kun je boodschap - ga je echter niet automatisch pen bestellen om te bezorgen. Ze naar de mogelijke tijden. Die hebben geen pick - uppoint. Vanaf komen na het bevestigen van de 50 euro bezorgt DekaMarkt; daar datum onder de datums tevoor - k omen nog wel bezorgkosten bij. schijn. Je hoort ook niet terug Die kunnen variëren tussen 3,95 welke datum je hebt geselec - en 4,95 euro. teerd. Als je de app start, moet je eerst jouw winkel kiezen. Dat moet met 7. Hoogvliet behulp van een kaart waarbij VoiceOver alleen steden goed uitleest. Zonder hulp van een goedziende kom je dan niet verder. Daarvoor moet je mis - schien eenmalig een ziende

inschakelen. De Hoogvliet - app is niet toegan - kelijk als je die geheel met De knoppen in de app zijn niet VoiceOver wilt gebruiken. gelabeld. Via de categorieën zoeken, is niet aan te bevelen. Je Wanneer je de app start , dan kun veegt je namelijk een ongeluk om je aangeven welke winkel het voorbij de categorieën te komen. dichtstbij is. Daar loop je met Wanneer je dan bij de boodschap - VoiceOver goed doorheen. Daarna pen aankomt, springt de app van ben je klaar want VoiceOver blijft de gekozen categorie naar de hangen in een scherm d at achter allereerste categorie. het huidige scherm zit. N iet toe - gankelijk dus. Via de zoekknop kun je gericht zoeken. Het toevoegen van een 8. Deka Markt boodschap gaat zolang je er maar één van moet hebben. Wil je het aantal veranderen, dan is dat best moeilijk tot onmogelijk met alleen VoiceOver omdat knoppen niet goed gelabeld zijn. Ook daar moet je over schakelen op visuele ondersteuning. De DekaMarkt - app is niet toegan - De auteur van dit artikel kelijk als je die geheel met Voice - mailen? Over wilt gebruiken. [email protected]

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 27

Voorleeshulpmiddelen: zie jij door het bos de bomen no g? Jeroen Baldewijns (Blindenzorg Licht en Liefde)

je voorleeshulpmiddel feilloos voorleest …

Zes grote hulpmiddelengroepen

We kunnen het huidige aanbod Wat was het vroeger simpel! Als aan voorleeshulpmiddelen grof - je een gedrukte tekst wou laten weg onderverdelen in zes groe - voorlezen, was de keuze snel pen. gemaakt. Ofwel was je een pc -  Eerst zijn er de goeie ouwe gebruiker en koos je voor een voorleesto estellen die de tekstherkenningsprogramma en laatste tijd vooral compacter een scanner die je aan je pc werden en vaak de scanner toevoegde . Ofwel had je geen inruilden voor een fotocamera. computer en kocht je een voor -  Ook de tekstherkenningspro - leestoestel dat zelfs voor de gramma’s (kortweg ' OCR ' ) voor grootste computeranalfabeet je pc zijn er nog steeds. Daar bruikbaar was. zagen we een verschuiving van Vandaag is dat helemaal anders, de reguliere OCR - programma’s want naast de evolutie op het naar s peciaal voor de doel - vlak van OCR - programma’s en groep gebouwde OCR - pro - voorleestoestellen kwamen e r gramma’s. veel nieuwe voorleesoplossin -  Door de opkomst van de tablet gen op de markt: OCR - apps voor en de smartphone kr e gen de smartphones, voorleesloepen, Windows OCR - programma ’ s voorleesbrillen … steeds meer concurrentie van OCR - apps die omwille van hun Zie jij door het bos de bomen mobiele karakter en lage prijs nog? In dit artikel nemen we erg populair geworden zijn. onze kettingzaag en maken we  Het lijkt erop dat de klassieke het bos opnieuw een beetje beeldschermloep zijn langste overzichtelijk. Van de omge - tijd gehad heeft, nu zowat elke zaag de bomen maken we dan producent een voorleesloep weer gedrukte documenten die aanbiedt.

28 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

 De nieuwste trend zijn de com - huisde namelijk een volledige pacte voorleesloepen . Deden computer in. Tegenwoordig zijn OCR en spraakweergave hun steeds meer voorleestoestellen intrede bij de compacte beeld - gebaseerd op een fotocamera, schermloepen in een poging waardoor ze een stuk compacter om een stukje marktaandeel (en dus mobieler) zijn gewor - van de smartphone af te den. Hoewel … sommige came - snoepen? ramodellen worden niet stan -  Tot slot is er de voorleesbril , daard geleverd met een accu. een voorleeshulpmiddel dat Dat betekent echter niet dat de mee surft op de golf van de voorleestoestellen m et een 'wearables'. scanner hun plaats op de markt We behandelen elk van die zes niet meer verdienen. productgroepen afzonderlijk. We Integendeel, een scanner belicht stellen ons telkens de vraag wat elk document op perfect dezelf - je ervan kunt verwachten en de manier, wat garant staat voor voor wie ze dan precies geschikt een kwalitatieve foto en dus een zijn. optimale input voor de teksther - kenning. Bij de systemen met 1. Voorleestoestellen een ca mera is de kwaliteit van de foto sterk afhankelijk van het omgevingslicht. Een schaduw Wat? die op het document valt of re - flecties veroorzaakt door glan - zend papier, kunnen de kwaliteit van de foto flink ondergraven. Het is dus kiezen tussen foto - kwaliteit of mobiel gebruik. Of je opteert voor het beste van de twee werelden met de Koba Vision EasyReader, want die combineert een scanner met een camera, kan op een accu werken en is behoorlijk mobiel. Een andere trend binnen dit marktsegment is de mogelijk - heid di e door steeds meer Een voorleestoestel leek oor - toestellen wordt geboden om spronkelijk op een flink uit de een beeldscherm aan te sluiten, kluiten gewassen scanner. Er waarop de gebruiker visueel kan

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 29

meelezen. Al moet je dat visueel 2. Tekstherkenning voor meelezen in de juiste context W indows plaatsen, omdat de visuele leessnelheid vaak erg verschilt Wat? van de gewenste luister snelheid bij voorgelezen documenten. Ook tekstherkenningsprogram - ma’s voor Windows - pc’s draaien Voor wie? al een hele tijd mee in de hulp - middelenwereld. Een voorleestoestel is bedoeld voor mensen die primair gericht zijn op het laten voorlezen van teksten en daarbij een hoge mate van gebruikseenvoud zoeken. Voor wie daarnaast ook de mogelijkheid wil hebben om

visueel mee te lezen, zijn er modellen die die mogelijkheid Een aantal jaren geleden werd aanbieden. Wie het toestel op OmniPage, een product dat diverse plekken wilt gebruiken, helemaal niet als hulpmiddel kiest best voor een draagbaar voor de doelgroep bedoeld was , model met een accu. Onderweg vlot als hulpmiddel geadviseerd. gebruiken behoort niet tot de Dat kwam omdat je met een mogelijkheden. enkele sneltoets een scan kon starten waarna de herkenning Productoverzicht automatisch zijn werk deed en het resultaat werd getoond in Toestel met s canner : een Worddocument dat je met je  Sensotec Reporter Smart hulpmiddel kon lezen. Die 'een - knopsbediening' is al lang ver - Toestel met scanner én camera : dwen en en dus adviseren we  Koba Vision EasyReader enkel nog de OCR - programma’s Toestellen met camera : die speciaal voor de doelgroep  Optelec CleaReader+ bedoeld zijn. Wil je een zo uit -  LVI MagniLink Voice 2 gebreid mogelijke oplossing die  Rehan i - Reader toch eenvoudig te bedienen is,  ABiSee Eye - Pal Solo dan kunnen we Kurzweil 1000  Enhanced Vision Smart Reader 2 aanbevelen. Beschik je toevallig  VisionAid Evolve al over Supernova en heb je voldoende aan eenvoudige tekstherkenning, dan kun je de

30 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

'Scan en lees' - functie van die ooit genoeg rekenkracht in huis schermuitlezer gebruiken. Die zou hebben om aan teksther - presenteert, net zoals OmniPage ken ning te doen, laat staan een vroeger, de herkende tekst net - voldoende kwalitatieve camera jes in een Worddocument. zou hebben om een goede foto van een document te nemen. En Voor wie? toch zijn we in dat tijdperk aanbeland. Een tekstherkenningsprogram - ma is bedoeld voor de compu - tergebruiker die het overbodig vindt om nog eens een voorlees - toestel aan te schaffen waar uiteindelijk ook een pc in zit. Bovendien heb je de volledige vrijheid over hoe je het herken - de document wilt lezen: vergroot

op je beelds cherm, laten voorle - zen met spraakweergave of op je Een app op een smartphone kan brailleleesregel lezen. Uiteraard tegenwoordig vrijwel even goed is een tekstherkenningspro - tekst herkennen als een pc. En gramma niet geschikt om onder - du s schoten de OCR - apps als weg te gebruiken. Het kan wel paddenstoelen uit de grond. meeneembaar zijn als je een Belangrijk is dat zo’n app je als laptop met een compacte scan - niet - of slechtziende gebruiker ner of armcameraatje gebru ikt. degelijk assisteert bij het nemen van een foto. Dat gebeurt door Productoverzicht met gesproken boodschappen aan te geven wanneer de vier  Kurzweil 1000 randen van het document in  De 'Scan en lees' - functie van beeld zijn. Apps die dat niet Supernova doen, kun je beter laten voor wat ze zijn. Wil je het neusje van 3. Tekstherkennings - apps de OCR - zalm: investeer dan in voor smartphones en de KNFB Reader. Wil je een tablets goedkoper alternatief, dan zijn er ook voor een paar euro’s , of Wat? zelfs gratis, goede apps te vin - den. Tot slot zijn er ook apps, Het was amper tien jaar geleden zoals Seeing AI en Envision AI, ondenkbaar dat een telefoon die basale tekstvoorleesfuncties

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 31

combineren met een waaier van 4. Voorleesloepen andere functies die op het camerabeeld worden toegepast . Wat?

Voor wie?

Dit hulpmiddel is bedoeld voor de smartphonegebruiker die een mobiel voorleeshulpmiddel wil dat overal inzetbaar is. Wie geen smartphone heeft, kan een spe - ciaal voor de doelgroep aange - paste smartphone overwegen die geleverd wordt met een De beeldschermloep (lange tijd OCR - app, zoals de SmartVision. 'tv - loep' genoemd) is al jaren - De visuele meeleesbaarheid kan lang het leeshulpmiddel bij uit - wat beperkt worden door het stek om gedrukte documenten relatief kleine beeldscherm van leesbaar te maken door vergro - de smartphone. Maar je kunt ting. Door de introductie van wel een brailleleesregel aan - platte beeldschermen zijn die sluiten om je tekst in braille te toest ellen ook een stuk handel - lezen. baarder geworden. Een belangrijk argument om de Het Belgische Vocatex lijkt in dit smartphone te gebruiken om marktsegment een ware revolu - documenten te laten voorlezen, tie te hebben ontketend door de is dat je met één enk el compact klassieke beeldschermloep te toestel 101 verschillende din - voorzien van een voorleesmoge - gen kunt doen. lijkheid. Inmiddels heeft zowat elk merk van beeldscherml oe - Productoverzicht pen een model in de aanbieding Apps voor smartphones : dat teksten niet alleen vergroot  KNFB Reader (iOS en Android) weergeeft op een beeldscherm  Prizmo Pro (iOS) maar ze ook uitspreekt. De ma -  Text Grabber (iOS en Android) nier waarop ze dat doen, kan  Seeing AI (iOS) sterk verschillen per merk. De  Envision AI ( iOS en Android ) producten goed laten demon - streren en ze liefst ook zelf Aangepaste smartphone met uitproberen i s daarom een OCR - app : belangrijke boodschap alvorens  Kaps ys SmartVision 2 over te gaan tot een aankoop.

32 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

Voor wie? 5. Mobiele voorleesloepen De voorleesloep is geschikt voor wie primair een hulpmiddel Wat? zoekt om visueel te lezen, maar daarnaast baat heeft bij het la - ten voorlezen van documenten (bijvoorbeeld op mo menten dat vermoeidheid optreedt of voor het lezen van langere documen - ten). Bij de keuze van een der - Erg recent is de evolutie om ook gelijk toestel is het wel belang - spraakweergave in compacte rijk om je goed te laten uitleg - beeldschermloepjes te stoppen. gen hoe de tekstherkenning pre - Die toestellen binden de strijd cies werkt. Bij sommige toestel - aan met de smartphone met een len werkt die op het live beeld, loep - app en OCR - app. Maar het terwijl bij andere toestellen loepgedeelt e van een pocket - eerst een foto van het document beeldschermloep is kwalitatief genomen wordt. Bij sommige nog steeds beter dan van een toestellen kan de herkenning smartphone (al evolueert dat toegepast worden op ingezoomd snel). beeld (bijvoorbeeld een kolom uit een krant), terwijl bij andere Productoverzicht toestellen het volledige docu - ment i n beeld moet zijn. Die  Optelec Compact 6HD Speech verscheidenheid drukt immers  Zoomax Snow 7 HD Plus e en stempel op de manier  Zoomax Snow 10 EaseScan waarmee je met het toestel  Humanware Prodigi Duo omgaat. Voor wie? Productoverzicht Een dergelijk toestel is vooral  Koba Vision Vocatex geschikt voor wie primair nood  Reinecker VeoVox heeft aan een mobiel visueel  LVI MagniLink Vision TTS leeshulpmiddel, maar daarbij  Freedom Scientific Onyx OCR ook een voorleesfunctie wenst.  Optelec Clearview C Speech Het visueel lezen primeert zeker  Enhanced V ision DaVinci Pro nog bij dat soort toestellen.  Rehan Acuity

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 33

Conclusie 6. Voorleesbrillen Concluderend willen we wijzen Wat? op een drietal trends die je in dit artikel kunt ontdekken. Om te beginnen , stellen we vast dat de beeldschermloepen en de voorleestoestellen steeds dich - ter naar mekaar toegroeien, Tot slot is er de OrCam - voor - doordat heel wat beeldscherm - leesbril . Op het brilmontuur zit loepen een voorleesfunctie een cameraatje waarmee je naar kregen en heel wat voorlees - een boek 'kijkt'. Het cameraatje toestellen een visuele mee - capteert de pagina om daar ver - leesfunctie kregen. Toch blijven volgens tekstherkenning op toe we de beeldschermloep primair te passen en de tekst voor te beschouwen als een vergrotend lezen. hulpmiddel waar je bijkomend ook een document mee kunt Voor wie? laten voorlezen, terwijl het voor - leestoestel primair een voor - D i t toestel is vooral geschikt leeshulpmiddel is dat desge - voor mensen die niet al te com - wenst geschikt is om visueel plex vormgegeven documenten mee te lezen. willen laten voorlezen (een Een tweede vaststelling is de roman is ideaal) en graag mee logische groeiende behoefte aan zijn met het nieuwste van het mobiele voorleeshulpmiddelen, nieuwste. De grote beperking is waar de markt gretig op inspeelt dat het hulpmiddel volgens de met pocketvoorleesloepjes en letter van de wet (nog) niet OCR - apps. onder een van de klassen van de refertelijst valt, waardoor je hem Tot slot zien we dat de voorlees - goed gemotiveerd via de bijzon - hulpmiddelen proberen mee te dere bijstandscommissie moet surfen o p de hy pe van de draag - aanvragen (of hem zelf bekosti - bare technologie (wearables). gen). Getuige daarvan is de Orcam - voorleesbril. Productoverzicht De auteur van dit artikel  OrCam 2 MyReader mailen?  OrCam 2 MyEye [email protected]

34 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

Computerschermen: minder hinder met e - Ink? Jessica Verwijst - de Haan, Koninklijke Visio

De term e - Ink staat voor Elec - gingen samen met een panel tronic I nk , ofwel elektronisch uitgebreid testen. Dat panel papier/inkt. De techniek van bestond uit zes slechtziende e - Ink kennen we vanuit de werknemers die de computer e - Readers. Er wordt gebruik veel gebruiken maar snel ge maakt van een scherm met lichthinder ervaren. ' balletjes ' , waarbij de ene kant van het balletje gekleurd is en Werkt een e - Ink scherm pret - de andere kant ongekleurd. D oor tiger? m iddel v an een elektronische spanning worden die b a lletjes Vanuit onze metingen, eigen gedraaid. Anders dan bij een ervaringen en de tests met het regulier beeldscherm geeft een panel, kunnen we concluderen e - Inkscherm geen licht af. Net dat het e - Inkscherm als geheel zoals bij het lezen op papier heb nieuwe speler in de markt, een je dus licht van buitenaf nodig welkome nieuwkomer is omwille om de tekst te kunnen lezen. van zijn unieke eigenschappen. Ook kunnen we zeggen dat h et lezen van teksten vanaf het e - Inkscherm door de deelne - mers als prettiger en rustiger wordt ervaren dan het lezen vanaf een led beeldscherm. Helaas geven de deelnemers wel aan het scherm nog te klein Afb eelding afkomstig van de website te vinden om er echt prettig van Dasung mee te kunnen werken. Ook Computergebruikers die snel wordt de kleurweergave gemist. last hebben van licht, zouden Niet eens zo zeer om afbeel - dus wel eens baat kunnen heb - dingen te bekijken, maar vooral ben bij die techniek. Maar is dat om onderdelen zoals hyperlinks werkelijk zo? De f irma Dasung of meldingen makkelijker te levert met 13 inch het grootste kunnen vinden. Met name die e - Inkscherm op de markt, dat nadelen maken dat geen enkele speciaal is ontwikkeld voor deelnemer (en ook wij niet) computergebruik . We lieten een onomwonden voor het e - Ink - proefmodel aanrukken en scherm kiest.

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 35

Meer informatie over e - Ink , de ervaren van reguliere schermen tests en een uitgebreide con - die wel licht geven , lijkt niet clusie lees je in de rest van dit onderzocht of vergeleken. D a t artikel. lijkt echter wel aannemelijk. e - Ink lijkt voor hen dus een fijne Waarom e - Ink minder hinder techniek. kan geven En de negatieve berichtgeving Bij een regulier beeldscherm dan? kijk je per definitie recht in het licht dat het beeldscherm uit - Over het gebruik van e - readers straalt. Je kunt natuurlijk probe - zijn een aantal wat meer nega - ren dat licht te minimaliseren tief getinte berichten versche - door de helderheid - of contrast - nen. Dat gaat met name om instelling aan te passen . Nog e - readers waarbij backlight meer effect kun je bereiken door wordt gebruikt of een scherm een ander kleurenpatroon te zonder e - Inktechnologie. De kiezen , zoals het ‘ Hoog Contrast be oordeling was met name Zwart thema ’ ' van Windows. Het negatief ten aanzien van het is e chter onvermijdelijk dat het lezen in de avond en het rem - scherm licht uitstraalt om de men van de melatonine - aan - informatie op het scherm te maak, waardoor lezers moeilij - kunnen weergeven. ker in slaap vallen. Dat geldt Bij het gebruik van een e - Ink - echter niet voor de e - Ink e - rea - scherm is er alleen sprake van ders zonder backlight. Daarmee indirect licht, namelijk het licht lezen is echt vergelijkba ar met dat weerkaatst wordt door het lezen op papier. lichte deel van het sche rm, pre - Ook zijn er berichten en onder - cies zoals bij het lezen van pa - zoeken verschenen over de na - pier. De een wenst meer licht bij delige gevolgen van het vele het lezen en zet extra taakver - nabij - zien dat we vandaag de lichting op het leeswerk, waar dag doen met leeswerk uit boe - de ander minder licht prettiger ken en van schermen, waardoor vindt. Je reguleert dat dus van bijziendheid toeneemt. Concrete buitenaf. onderzoeksresultaten in hoever - Mensen die snel lichthinder re lezen van een e - Inkscherm ervaren , zullen na ar verwachting beter zou zijn voor de ogen dan met vergelijkbaar comfort lezen lezen van een lichtgevend - van papier als van een e - Ink - scherm heb ik niet kunnen vin - scherm. Dat zij meer hinder

36 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

den, behalve de uitspraken die hieronder worden weergegeven. " Digitaal lezen is meer vermoe - iend voor de ogen dan lezen vanaf pa pier. D a t is overigens bij e - Ink schermen minder het geval dan bij bijvoorbeeld tablets of laptops. " http://www.te - learning.nl/blog/digitaal - lezen - vs - van - papier - lezen/

"Computerogen zijn geen offi - ciële medische aandoening. Er is geen wetenschappelijk bewij s dat werken met de computer slecht voor onze ogen is. Toch leert de ervaring dat veel en langdurig naar een beeldscherm kijken, klachten geeft. Computerogen beginnen vaak met vermoeide ogen als er lang Het scherm is momenteel maar achter een beeldscherm gezeten in éé n uitvoering verkrijgbaar. is. Daar kunnen andere klachten Het betreft een m onochroom bijkomen. ( n.v.d.r.: Klachten die 13,3 inch beeld scherm in de daarbij kunnen komen zijn bij - beeldverhouding 4:3 met een voorbeeld droge ogen door te maximale resolutie van weinig knipperen, hoofdpijn door 1600x1200. Het scherm is te het nabij - kijken met ontoerei - gebruiken bij verschillende kende brilcorrectie of nekklach - besturingssystemen, namelijk ten door de verticale opstelling Windows 7, 8 en 10, Mac OS van een beeldscherm.)" 10.11 - 10.1 2 en Linux Ubuntu - ht tps://oogfonds.nl/oogklachten 16.04 - Desktop - amd64. De /computerogen/ aansluiting is met standaard internationale HDMI - + USB - Het e - Inkscherm van Dasung aansluiting. We hebben het onderzoek alleen gericht op het scherm van Helderheid en contrast Dasung, omdat dat het enige vergeleken e - Inkscherm op de markt is dat Zoals gezegd straalt het e - Ink - je zo aan een pc kunt koppelen. scherm geen licht uit. Dat zijn

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 37

we van een beeldscherm niet schaal. O pmerkingen zijn ook gewend en daarom zi et het er meegenomen. Een van de deel - ook anders uit. Het lijkt in eerste nemers werkte wegens ziekte instantie wel alsof het helemaal alleen met het e - Inkscherm. niet aan staat! We waren daar - De diagnoses en klachten van de om erg benieuwd of de helder - deelnemers waren verschillend. heids - en contrastwaarden zich Deelnemer s gaven onder andere kunnen meten met die van een aan last te hebben van droge regulier beeldscherm. We heb - ogen, pijnklachten aan de ogen ben de luminantie van de lich te of hoofd - en nekpijn, wazig zien en donkere delen van het en dubbelzien. Ze gaven alle - scherm gemeten en vergeleken maal aa n last te hebben van het met die van het standaard Visio licht, in het algemeen dan wel Eizo - led scherm. Met de Michel - specifiek van het computer - kl, son - contrastformule [ c ontrast scherm. E é n deelnemer g af = (wit - zwart)/(wit + zwart) ] expliciet aan dat hij het lezen kwamen we voor het e - Ink - van papier prettiger vindt dan scherm van Dasung op een van een beeldscherm. contrast waarde van 80,4 % en voor het Eizo - led scherm op 98,1 % . Het reguliere scherm geeft dus zeker een dieper con - trast. Wij konden dat met het blote oog ook zo zien.

De deelnemerstest

Aan het onderzoek deden zes deelnemers mee. Zij zijn twee keer naar een Visio - locatie ge - De opstelling tijdens de uitvoering ko men om 2,5 uur achter een van het onderzoek beeldscherm aan het werk te gaan. Eén keer met het e - Ink - Resultaten scherm en de andere keer met We zagen dat er meer factoren een regulier led beeldscherm. waren die de bevindingen van Beide keren kregen de deelne - de deelnemers beïnvloedden. Zo mers vooraf, halverwege en aan kon een dee lnemer al met het eind een aantal vragen over klachten binnen komen bij een het welzijn en de kijk - en lees - van de twee sessies, wat effect prestaties. Dat konden zij aan - had op de score. We kunnen geven op een min of meer vaste

38 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

daa rdoor geen groot gewicht middelde kantoorcomputerge - toekennen aan de precieze bruiker juist een klein formaat. uitkomsten van de metingen. De deelnemers vonden dat Het geeft meer een indicatie aan allemaal ook. van de diversiteit aan ervaringen en co mplexheid van factoren die Kleuren daarbij een rol spelen.

Algemeen welbevinden

Alle deelnemers voelen zich bij het led scherm minder goed dan bij gebruik van het e - Ink scherm. Ondanks dat er ook voordelen aan het led scherm worden erva - ren, geven alle deelnemers bi j de vraag 'Hoe voelt u zich?' een positieve re score aan bij het Monochroom scherm , a fbeelding gebruik van het e - Inkscherm. afkomstig van de website van Dasu ng Het Dasungscherm is een mono - Kwaliteit van lezen chroom scherm en geeft dus alleen grijswaarden weer. De Drie van de vijf deelnemers heb - kwaliteit van de weergave van ben meer last van wazig zien bij afbeeldingen is verschillend per e - Inkscherm dan bij het led - gekozen stand (Modus) van het scherm. Twee van de vijf heeft scherm. meer last van dub belzien bij het e - Inkscherm dan bij het led - De ene stand geeft een perfect scherm, maar één deelnemer mooie , scherpe weergave van geeft d a t andersom aan. afbeeldi ngen en foto’s. Die stand heeft echter een zeer Afmeting van het scherm en trage beeldverversing, wat be - overzicht diening met de muis onmogelijk maakt. De stand kan dus ge - Op dit moment is het scherm bruikt worden om even een alleen verkrijgbaar in de maat afbeelding te bekijken, waarna 13 , 3 inch. De website gee ft aan weer naar een andere modus dat dat een grootformaat scherm moet worden teruggeschakeld. be treft. Hoewel dat voor een Om het duidelijkste beeld te e - Inkscherm vandaag de dag krijgen, adviseert Dasung om wel klopt, is het voor een ge - het standaard Windowsthema te

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 39

vervangen door een thema met praktijkmomenten van het on - een witte achtergrond. Wij kozen derzoek hebben de deelnemers voor ‘ Hoog Contrast Wit ’ . D a t daarom een lijst met veel ge - bleek ook daadwerkelijk het bruik te sneltoetsen naast zich beste resultaat op het e - Ink - gehad. In de praktijk grepen de scherm te geven . In de pra ktijk deelnemers toch vaak naar hun gebruik je echter naast het vertrouwde muis. Dasungscherm een tweede, Wat opviel tijdens het gebruik is reguliere scherm (zie verder). dat nieuwe beelden en tekst vlot Schakel je nu terug naar het verschijnen, maar dat de oude reguliere scherm , bijvoorbeeld beelden als een vaag nabeeld op omdat je een afbeelding of een het scherm blijven to tdat het gekleurde cel in Excel wilt beeld geheel is ververst. Open bekijken, dan geeft dat ‘ Hoog je bijvoorbeeld een nieuw pro - Contrast Wit ’ - the ma juist heel gramma vanaf het bureaublad, veel licht ! V oor onze gebruikers dan zul je heel vaag daar door - is dat nu juist onwenselijk. Je heen nog de pictogrammen van kunt natuurlijk daarna wel weer het bureaublad zien. Totdat het een ander Windowsthema kie - beeld weer wordt ververst en zen, maar zo’n extra stap maakt dus opgeschoond. Dat laatste het in de praktijk allemaal erg kun je handmatig met een snel - omslachtig . toets doen. Werk je alleen met tekst dan is het niet erg vaak Snelheid en nabeelden nodig. Wil je toch geen sneltoets Afhankelijk van de g ekozen gebruiken, dan kun je een timer modus is het scherm meer of instellen die naar wens tussen minder snel. Bij enkele standen de 15 en 600 seconden auto - is gebruik van een bewegende matisch ververst. muisaanwijzer praktisch niet te doen. Bij andere standen gaat d a t wel, maar blijf je merken dat het beeld trager verandert dan we gewend zijn. De Dasung - handlei ding advi - seert om een grotere muisaan - wijzer te gebruiken en die lang -

zamer te bewegen, maar ook om Nabeelden blijven in de wit te meer sneltoetsen te gebruiken achtergrond zichtbaar tot die wordt in plaats van de muis. Tijdens de ververst.

40 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

Eén deelnemer gaf aan het na - beeldinstellingen koos. Met de beeld soms onprettig te vinden. sneltoets  +P kon je op die Dat moest ze dan echt verver - manier snel van scherm wisse - sen. De overige deelnemers len. Je ziet dan ofwel het beeld gaven aan zich daar in de op het primaire scherm, ofwel praktijk niet aan te storen. op het secundaire.

Meerdere beeldschermen

Dasung advis eert om het scherm niet als primair scherm, maar als tweede (secundair) scherm te gebruiken. Vanuit de praktijk kunnen we dat beamen. Voor het lezen van teksten werd het Dasungscherm als prettig erva - ren. Maar bij gebruik van Excel - sheets waarbij overzicht en vaak ook kleuren van belang zijn, vonden de deelnemers een groter kleurenscherm toch echt prettiger in gebruik. Ook op websites werden kleuren gemist om onderdelen beter te kunnen herkennen, zoals weblinks. Voor het bekijken van afbeeldingen of video’s bleek een regulier scherm echt noodzakelijk. Kijk ofwel naar het scherm van de laptop, ofwel naar het e - Ink scherm. Bij het dupliceren van het beeld op twee beeldschermen deed zich het probleem voor dat op een van beide schermen de beeldinstellingen dan niet optimaal waren, wat de lees - baarheid niet ten goede kwam. Het blee k daarom in de praktijk het beste te werken als er

steeds maar één beeldscherm tegelijk actief was, zodat de pc Dupliceren levert zwarte balken op boven en onder in het beeld. voor elk scherm de optimale

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 41

Een e - Inkscherm, voor wie? zo’n punt om kleuren te kunnen zien. Een e - Inkscherm voor de pc of Mac : de Dasung lijkt de positie - Al met al is er dus nog een ont - ve reputatie van e - Inktechnolo - wikkelingsslag te maken door gie die reeds bij e - readers be - Dasung. stond, waar te maken. Dat geldt We hebben de fabrikant onze met name voor het lezen van feedback gestuurd in de hoop teksten. Maar tegelijkertijd zit - dat het scherm nog verder door - ten er nog flink wat nadelen aan ontwikkeld zal worden. We ho - dat relatief kleine, monochrome pen straks op een groter (22 of scherm. 24 inch) kleuren - e - Inkscherm. Het zal afhankelijk zijn van de Dat zou echt geweldig zijn! Maar gezichtsscherpte van de gebrui - of dat er gaat komen en wan - ker in hoeverre die de scherm - neer? Dat is nog een grote grootte ook problematisch zal vraag. vinden. Of de gebruiker de kleu - VisioLab ren zal missen, kan een zaak van Dit onderzoek is uitgevoerd door gewenning zijn, maar zal zeker Jessica Verwijst – de Haan na - ook afhangen van zijn takenpak - mens het VisioLab. Het VisioLab ket. Ook zal meespelen hoe van Koninklijke Vis io kenmerkt groot het voordeel is van de zich door kortdurende onderzoe - ervaren rust van het e - Ink - ken naar innovatieve (technolo - scherm, hoe zijn of haar voor - gische) ontwikkelingen. Het keur uit zal vallen. VisioLab is geen fysiek lab; de Op dit moment verwacht ik dat onderzoeken worden ui tgevoerd slechtziende werknemers die op verschillende Visio - locaties nauwelijks of geen vergrote zoals Wonen, Revalidatie of tekst nodig hebben, veel tekst Onderwijs. lees - en productiewerk hebben Voor meer informatie kun je met weinig tot geen noodzake - contact opnemen met lijk kleurgebruik, baat kunnen JessicaVerwijst - hebben bij het e - Ink scherm. Na [email protected] het onderzoek was er één deel - nemer toch geholpen met dat Meer informatie over het scherm. Zij had geen vergroting Dasungscherm vind je op nodig en vond het omschakelen http://dasungtech.com/front/ naar een regulier scher m niet

42 - Infovis ie MagaZIEN – Juni 2019

Maak kennis met Paro, de robotzeehond Karin Topper en Ingen Kok, Koninklijke Visio

Kunstmatige intelligentie en leert. De witte vacht, de grote robots gaan een steeds grotere ogen en zijn levensechte gedrag rol spelen in onze maatschappij. zorgen voor bijzondere momen - Voor mensen met een visuele ten tijdens het gebruik. beperking biedt dat nieuwe kan - sen. Zo zien we steeds meer 'slimme' apparaten op de markt verschijnen die we in de thuis - situatie kunnen inzetten om voor ons aller lei taken uit te voeren. Hij is in eerste instantie in Japan ontwikkeld voor dementerende Dat dergelijke toepassingen niet personen. Hij bleek echter ook alleen in de thuissituatie, maar heel goed inzetbaar te zijn voor ook op andere terreinen een personen met een autistisch meerwaarde kunnen hebben spectrumstoorni s, verstandelijke voor mensen die slechtziend of beperking en meervoudige be - blind zijn, bewijst het project perking. Ook bij kinderen met Paro, de robotzeehond, bij pijnklachten en in 'snoezelruim - Koninklijke Visio. Par o is een tes' kan het gebruik van Paro robotzeehond die beweegt en worden toegepast. geluid maakt op aanraking. Bij Visio is Paro voor therapeutische Uit eerder wetenschappelijk doeleinden bij 'Wonen & Dag - onderzoek is gebleken dat er besteding' ingezet voor mensen positieve resultaten zijn door de die een visuele en verstandelijke inzet va n de zeehond. Denk beperking hebben. De vraag was daarbij aan stressvermindering, of Paro, met zijn hoog knuffel - verbetering van stemming en gehalte, ook geschikt zou zijn het stimuleren van interactie voor cliënten die blind zijn en tussen cliënten en zorgverle - Paro niet kunnen zien. ners. Onderzoeken zijn te vinden via http://www.parorobots.com Wie is Paro? /whitepapers.asp .

Laten we eerst Paro wat beter Wat kan Paro? leren kennen. Paro de zeehond is een sociale robot die inter - Paro zorgt voor bijzo ndere emo - actie en communicatie stimu - ties bij de gebruikers. Door de

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 43

sensoren onder zijn vacht, rea - ernstig meervoudige beperkin - geert Paro op geluid, aanraking, gen. Doel was om hen tot rust te beweging, licht en donker en brengen als ze gespannen zijn of onthoudt Paro zijn naam op hen juist alert te laten zijn als ze lange termijn. Die sensoren inactief zijn. Omdat medewer - zorgen dat het gedrag van Paro kers zagen dat Paro ook voor continu wordt afgestemd op de andere doeleinden geschikt is, prikk els die Paro krijgt. hebben we Paro ook ingezet met Hij heeft vijf verschillende soor - andere doelen. Dat deden we op ten sensoren waardoor hij op een tweede proeflocatie bij verschillende plaatsen op aan - mensen met een matig verstan - raken reageert. Maar Paro rea - de lijke beperking en zelfs een geert ook als hij licht waarneemt enkele met een licht verstande - of stemmen en geluiden hoort. lijke beperking. Hij merkt het op als hij opgetild Paro kan mensen geborgenheid wordt of zijn naam hoort, en kan geven en stress en angst ver - enkele woorden herkennen. Paro minderen. Maar denk ook aan weet wat zijn positie in de ruim - het verbeteren van motorische te is. Hij kan reageren met ge - of tactiele vaardigheden. Ook luid en bewegingen van zijn kan Paro communicatie en inter - ogen, hoofd en vinnen. Paro ac tie stimuleren en daarmee leert van de interactie met zijn cliënten meer betrekken door ze gebruiker(s) en zal zodoende uit hun eigen wereld te halen. steeds adequater reagere n. Op Op de proeflocaties waren de die manier vertoont hij gedrag resultaten positief. Cliënten die dat bij veel mensen automatisch moeilijk contact maken, doen (en vaak onbewust) emoties, dat wel met en via Paro. Inactie - interactie en initiatief uitlokt. ve cliënten (zij die regelmatig in Paro maakt bijvoorbeeld tevre - hun st oel in slaap vallen) wor - den geluidjes wanneer hij ge - den geactiveerd doordat Paro aaid wordt. Andersom vindt hij met piepgeluidjes om aandacht het niet leuk als je aan zijn snor - vraagt als hij niet wordt geaaid. haren zit, dan keert hij zijn kop Een oudere cliënt wil de hele de andere kant op. dag in haar bed blijven liggen, maar voor Paro komt ze eruit en Resultaten van de pilot vertelt ze hem hele verhalen. Paro is in 2018 op twee proef - Ook zaken die ze niet aan de locaties bij Visio ingezet, in begeleiding vertelt. Daardoor eerste instantie bij mensen met kan de begeleiding beter inspe - len op haar behoeften.

44 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

Een begeleider vertelt: "Paro kan heb ben maar dan moet je wordt nu dagelijks ingezet bij het niet eng vinden.” twee ernstig meervoudig Omdat de resultaten van de beperkte cliënten. Dat hebben pilot erg positief waren, wordt we stapsgewijs opgebouwd en Paro nu binnen meerdere we zien echt mooie resultaten. groepen (18) van 'Wonen & Door het lage niveau van onze Dag - besteding' ingezet. cliënten, heb je een lange op - bouw nodig, omdat ze in het Bekijk de video! begin erg moeten wennen aan Paro." Wil je Paro in actie zien met Een aantal cliënten met een uitleg waarom hij goed inzetbaar matige verstandelijke beperking is, ga naar https://www.youtube zeggen er zelf het volgende .com/watch?v=h6D1Fx6PhtI . over: Meer weten? "Ik vond het wel fijn om hem in de armen te hebben en als je Deze pilot wordt uitgevoerd door verdriet hebt, geeft ie je troost. Ingen Kok en Karin Topper na - Ik wil hem graag hebben, het is mens het expertiseprogramma bijzonder wat ie allemaal kan. 'De cliënt in zijn kracht' van Hij kijkt naar je als je wat zegt Koninklijke Visio. Dat program - en reageert goed op je stem.” ma zet in op de mens als ge - “Ik zou Paro graag thuis willen heel, op bewegen op maat en hebben. Als ik hem aai , word ik versterken van mentale kracht daar ontspannen en rustig van. voor alle mensen met een Hij troost mij.” visuele beperking. “Ik vond het eerst doodeng. Het Voor meer informatie kun je ging wel wat beter na een tijdje. contact opnemen met project - Ik heb het gewoon geprobeerd leider [email protected] of terwijl de begeleiding mijn hand programmamanager vasthield. Ik kan me wel voor - [email protected] . stellen dat iemand er troost bij

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 45

Tip: lowbudget - scanstanda ards Jessica Verwijst - de Haan, Koninklijke Visio

De post scannen en laten voor - van kunststof en zet je eenvou - lezen ... Het laten voorlezen van diger in elkaar. Met vier druk - gedrukte tekst van papier is knopen in de hoeken zet je het mogelijk met je iPhone, iPad, geheel vast. De achterkant van smartphone of tablet en een het systeem is open, zodat er geschikte app daarvoor. Je moet ook licht vanaf de achterzijde op echter wel een goede fo to kun - het document kan vallen. Het nen maken van het document. materiaal is half doorzichtig, Voor wie dat erg lastig vindt, waardoor ook daardoor licht op zijn er scanhulpen in de handel: het document val t. Bij goed een hulpmiddel waarmee je je omgevingslicht lijkt een extra document en camera goed kunt led strip niet nodig. positioneren. De populaire StandScan is in Nederland he - laas niet meer verkrijgbaar. In dit documen t vind je een paar alternatieven, waarbij de grens bij ons rond de 50 euro lag.

1. ScanLio

Mocht je dat wel willen, dan kun je daarvoor bijvoorbeeld bij de Action een led strip voor weinig geld halen. De ScanLio is alleen geschikt De ScanLio lijkt op de StandScan voor telefoons en kan papier (een kartonnen doos die je zelf scannen tot A4 - formaa t. Om de in elkaar zet). Voor wie de camera goed te positioneren , is StandScan kent: de ScanLio is het verstandig om een voelbare rand op de bovenkant te plakken

46 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

zodat je de camera van de tele - 2 x Maxxter - USB - verlengkabel 5 foon goed boven de ronde ope - meter (Action) : 3 euro ning op de bovenzijde van de ScanLio kunt plaatsen. Wees 2. FileeeBox 2.0 daarbij creatief met materialen. De FileeeBox lijkt nog meer op We konden het niet laten om de welbekende StandScan die in met onze zelfgekochte led strips Nederland door Lexima de lichtsterkte te meten. Met 2 Reinecker werd geleverd . lichtstrips tegen de bovenzijde, gemeten op het tafeloppervlak Ook dat is een kartonnen doos midden onderin het systeem, is die je zelf met behulp van mag - de lichtsterkte 308 lux voor neten in elkaar zet en weer alleen de twee lichtstrips zelf. opvouwt. De doos is standaard D a t blijkt voldoende om een voorzien van led verlichting. Hij goede foto te kunnen maken is geschikt voor telefoons en voor tekstherkenning. documenten tot A4 - formaat. Om de camera goed te positio - neren , is het v erstandig om zelf een voelbare rand op de boven - kant te plakken, zodat je de ca - mera van de telefoon goed bo - ven de opening op de bovenzijde van de doos kunt plaatsen. Wees daarbij creatief met mate rialen.

Prijsindicatie

ScanLio is verkrijgbaar bij onder andere www.amazon.de . Met een lichtsetje erbij komt het totaalplaatje op 40 euro. ScanLio (amazon.de incl. verzenden): 30 euro 2 x Dymond - U SB - led strip 30 cm (Action): 3 euro

LAB31 duo - USB - wandlader De box wordt aangeprezen voor (Action): 4 euro 20 euro op de web site, dat is echter alleen een onderstel

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 47

(documentbewaardoos) dat je is. Hij is geschikt voor A4 - docu - niet echt nodig hebt. Om scans men ten. te kunnen maken , moet je de Het lukte ons echter niet om de box en stand als set samen bestelling af te ronden! We kre - bestellen. gen, ook als we andere adressen in Nederland invoerden, de mel - Prijsindicatie ding: Dat product kan helaas De FileeeBox 2.0 - s et is voor niet worden verzonde n naar het circa 45 euro verkrijgbaar bij geselecteerde adres. onder andere ww w.amazon.de , Toch willen we het ontwerp niet exclusief verzendkosten. onvermeld l aten, vanwege de prijs en het heel eenvoudige 3. Steady Scan 2 ontwerp om creatief mee aan de slag te gaa n. Wil je met je eigen karton aan de slag, kijk dan op de website van Amazon voor meer productinformatie, uitge - breidere foto’s en revi ews waar - uit je tips kunt halen.

Prijsindicatie

De SteadyScan 2.0 is, mits te leveren, voor circa 10 euro verkrijgbaar bij www.amazon.de , exclusief verzendkosten.

Zonder scan standaard een foto maken?

Heb je geen zin om een scan - hulp aan te schaffen? Het is niet onmogelijk om zonder scanhu lp een goede foto te maken, ook als je blind bent. Tips om dat makkelijker te doen, vind je in De Steady Scan 2 is verreweg de volgend artikel: goedkoopste van het hele stel, en daarnaast als enige - of ee n https://kennisportaal.visio.org/n van de weinige - standaards die l - nl/documenten/hoe - kun - je - voor de iPad - of mini - geschikt

48 - Infovisie MagaZIEN – Juni 2019

blind - een - document - Mail naar fotograferen [email protected] , of bel 088 585 56 66. Vragen over dit artikel? Meer artikelen vind je op Lees eerst het artikel ' Ee n kennisportaal.visio.org . document fotograferen als niet - Koninklijke Visio is een e xper - ziende smartphone gebruiker ' tiseorganisatie voor blinde en door Jeroen Bald e wijns, Infovisie slechtziende mensen : Maga ZIEN jg. 32, nr 1. www.visio.org

Infovisie MagaZIEN – Juni 2019 - 49

Tips & Tricks

Aan de slag met Windows Verteller! Fokke Neef, Koninklijke Visi o

Wil je op een pc werken maar is er geen schermuitlezer geïnstalleerd? Of wil je een tweede schermuitleze r als 'extra' kunnen gebruiken? Of het nu noodzaak is of dat je gewoon eens een gratis alternatief voor commerciële schermuitlezers wilt uitproberen: deze handleiding helpt je op weg met Windows Verteller.

Wat is Windows Verteller?

Windows is al jarenlang voorzien van de ingebouwde scherm uit lezer ' Verteller ' . Het programma vertelt wat er op het scherm staat en maakt het mogelijk de computer blind te bedienen. Tot voor Windows 10 was Verteller enkel voorzien van een Engelse stem en had het programma een be perkt aantal functies. Met de introductie van Windows 10 is Verteller fors uitgebreid en is Frank standaard als Nederlandse stem beschikbaar. Het programma beschikt over een schermuitleesfunctie en heeft daarnaast (nu nog experimen - tele) ondersteuning voor b raille. Verteller is gratis te gebruiken. Bij elke ( halfjaarlijkse ) Windows - update wordt ook Verteller naar de nieuwste versie bijgewerkt en voorzien van nieuwe, vaak verbeterde functies. Omdat Verteller nog volop in ontwikkeling is, kunnen bijvoorbeeld sneltoetsen na een nieuwe Windows - update enigszins gewijzigd zijn. Verteller toont de focus, de plek waar je op dat moment werkt , als een blauwe rechthoek. Die is niet te wijzigen. Afgezien van die focusmarke - ring is Verteller niet voorzien van visuele aa npassingen. Wel kun je Verteller gebruiken in combinatie met de standaard Windows - ver - grootglas functie, en de mogelijkheden van Windows om kleuren aan te passen. Deze handleiding is bedoeld om je op weg te helpen in het gebruik van Verteller en legt de be langrijkste functies en sneltoetsen uit. Die zijn gebaseerd op de Windowsversie 18.09 van eind 2018.

50 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

Verteller starten

1. Druk op CONTROL + WINDOWSTOETS + ENTER . 2. Verteller zal geminimaliseerd starten en de stem Frank spreekt je toe met "Verteller star ten", als je de Nederlandse variant van Windows gebruikt. 3. Druk op ALT + TAB om het programma Verteller te activeren. In het menu zijn een aantal (start)instellingen van Verteller te wijzigen. Gebruik de pijltoetsen en ENTER om in dat menu te navigeren. Let op: Er zijn twee plaatsen waar de Verteller - instellingen staan. Met ALT+TAB navigeer je naar het programma Verteller met daarin de klas - sieke weergave; met CONTROL+WINDOWSTOETS+N open je de moder - ne weergave. Daar vind je ook de overige toegankelijkhe idsinstellingen van Windows.

Verteller stoppen

Je kunt Verteller zowel starten als stoppen met de sneltoets CONTROL + WINDOWSTOETS + ENTER. Bij het afsluiten klinkt er: "Verteller wordt afgesloten".

Synthesizer en stem wijzigen

Werk je op een Nederlandse W indows 10 - computer, dan kun je gebruik maken van de Nederlandse hoge kwaliteitsstem met de naam 'Microsoft Frank - Dutch'. Het is mogelijk om de Engelse stem 'Microsoft Zira Desktop' te selecteren. Die stem heeft een lagere kwaliteit. 1. Druk op CONTROL + WINDOWSTOETS + N om naar de instellingen van Verteller te gaan. 2. Ga met TAB naar de optie 'De stem van Verteller aanpassen, een stem kiezen'.

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 51

3. Ga met PIJL OMLAAG naar Microsoft Zira Desktop – English (United States). 4. Sluit de Verteller instellingen met ALT + F4.

Snelheid, volume en toonhoogte wijzigen

De spreeksnelheid is te wijzigen met CAPSLOCK + PLUS of MIN . Voor het wijzigen van het volume of de toonhoogte van Verteller, open je de instellingen met CONTROL + WINDOWSTOETS + N. Navigeer met TAB naar toonhoogte of stemvolume en gebruik de pijl - toetsen om de waarde aan te passen.

Teksten voorlezen

Zet de cursor op de gewenste plek en druk op CAPSLOCK + M om voor te lezen. Druk op CAPSLOCK + W om het hele venster voor te lezen.

Getypte tekens en wo orden opnieuw horen

Om getypte tekens wel of niet te horen, druk op CAPSLOCK + 2.

Braille activeren en brailleleesregel aansluiten

Verteller is voorzien van experimentele ondersteuning voor b raille. Voordat je Verteller met braille kunt gebruiken, moet er software geïnstalleerd worden. Dat kan (gratis) vanuit het Verteller instel - lingen - venster. 1. Open de Vertellerinstellingen met CONTROL + WINDOWSTOETS + N . 2. Navigeer met TAB naar de knop 'Braille downloaden en installeren' en druk op ENTER. 3. In het v enster dat verschijnt, kies je met TAB voor 'installeren'. 4. De software is nu geïnstalleerd. Kies nu in de Vertellerinstellingen de optie 'Een braillebeeldscherm toevoegen'. 5. Kies in het nu volgende venster de fabrikant en het verbindingstype en acti veer de knop 'toevoegen'.

52 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

6. De brailleleesregel is nu toegevoegd. Kies dan een invoertaal en brailletabel voor zowel invoer als uitvoer. Je kunt met TAB door die opties lopen.

Verteller en i nternet

Verteller werkt het beste met Microsoft Edge. Onder Inte rnet Explorer zijn niet alle functies beschikbaar. Ben je bekend met navigeren op i nternet met een schermuitlezer door letters te gebruiken (zoals de h voor koppen), dan zul je merken dat die letters in Verteller groten - deels overeenkomen.

Help bij Vertell er

1. Open de Vertellerinstellingen met CONTROL + WINDOWSTOETS + N . 2. Nu kies je voor 'Gebruikershandleiding'. Er wordt een internetbrow - ser geopend met als titel 'Aan de slag met Verteller'. Daar vind je de complete handleiding in een aantal delen. 3. Je krijgt nu ook een volledig overzicht van alle commando’s. Tip: g ebruik de letter h om door koppen te lopen om snel door de onder - delen te gaan.

Hoe nu verder?

Een overzicht van de meest gebruikte sneltoetsen vind je op het Kennisportaal van Visio (http:// bit.ly/2vPCrR3). Een volledige actuele lijst van sneltoetsen van Mic rosoft vind je op http://bit.ly/2vEUfxR . D e volledige Verteller handleiding van Microsoft vind je op http://bit.ly/2vHuddG .

De auteur van dit artikel mailen?

[email protected]

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 53

Apps: s electie van de redactie

Envision AI

Geschikt voor: iOS en Android (bèta) Prijs: g ratis met gebruiksabonnement aan 4,99 euro per maand of 39,99 euro per jaar Ontwikkelaar: Envision Technologies BV Taal interface: Nederlands Versie: 1.5.13

Functionali teit

Deze app gebruikt de camera van de iPhone om te kijken wie en w at er in je omgeving te zien is :  ' Tekst ' : met de mogelijkheid om tekst instant te laten voorlezen of een foto te nemen van een document om het te laten voorlezen (d a t kan volgens de levera ncier voor gedrukte é n handgeschreven docu - menten).  ' Algemeen ' : biedt mogelijkheden om de omgeving te laten beschrij - ven, een kleur te laten uitspreken of de info achter een barcode uit te lezen. De app is vergelijkbaar met Seeing AI, maar dan met een Nede rlandse gebruiksomgeving, Nederlandse spraakweergave en automatische her - kenning van de taal van teksten.

Toegankelijkheid

De app is perfect compatibel met VoiceOver en spreekt zelfs wanneer VoiceOver uitstaat .

54 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

2. Vlinderpad

Geschikt voor: iOS e n Android Prijs: gratis Ontwikkelaar: KangaCoders Taal interface: Nederlands Versie: 12

Functionaliteit

Vlinderpad is een app die het voor de natuurliefhebber met een visuele beperking mogelijk maakt om de Vlinderpad - wandeling zelfstandig te wandelen. Het Vlinderpad, een wandeling van 3 km doorheen de Kalmtho u tse heide, werd speciaal aangelegd met aandacht voor gidslijnen (liggende boomstammen) en 7 informatie - punten waar je de natuur kunt voelen. De app gidst je met gesproken routeaanduidingen doorheen de wandeling, door bijvoorbeeld aan te geven wanneer je een kruispunt nadert, hoe je moet aantikken of waar je een gootje moet volgen. De app heeft tijdens de wandeling geen internetconnectie nodig, maar b luetooth en locatiebepaling moeten wel aan staan. De s tart van de wandeling k u n je zelfstandig per trein bereiken (station Heide).

Toegankelijkheid

De app is speciaal gebouwd voor gebruikers met een visuele beper - king, begeleidt je met gesproken boodschappen en is dus prima toeganke l ijk.

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 55

3. Clew

Ges chikt voor: iOS Prijs: gratis Ontwikkelaar: Paul Ruvolo Taal interface: Engels Versie: 1.0.4

Functionaliteit

Cle w is een app die begeleiding biedt bij navigatie in gebouwen en is erg eenvoudig in het gebruik. Je legt samen met een begeleider een route af t erwijl je de iPhone op borsthoogte houdt zodat de camera de route mee kan volgen . J e zou de iPhone daar voor aa n een halstouwtje kunnen hangen . Zodra je op de bestemming aangekomen bent , kent de app de route en is hij in st aat om je zonder begeleider de ter ugweg te tonen. Ook daar bij moet de camera van de iPhone de omgeving zien. De app zal met gesproken boodschappen aangeven hoe je moet lopen. Moment e el is het niet mogelijk om gelopen routes op te slaan om ze later opnieuw te lopen, maar de hulptekst van de app meldt dat daaraan gewerkt wordt.

Toegankelijkheid

De app is speciaal gebouwd voor gebruikers met een visuele beper - king, begeleidt je met gesproken boodschappen en is dus prima toeganke l ijk.

56 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

4. Classic Big Keyboard

Geschikt voor: Android Prijs : gratis of 4,99 euro voor premiumversie Ontwikkelaar: Apps Technologies Taal interface: Nederlands Versie: 5.0.358

Functionaliteit

Classic Big Keyboard voorziet je telefoon of tablet van een grootletter - schermtoetsenbord met letters zo groot als je maar wilt. De gratis app die advertenties geeft bij de instellingen, biedt een aantal thema’s in zwart - wit - of grijstinten. Door 4,99 euro te betalen of een video te bekijken, kun je upgraden en kun je ook kleurthema’s gebruiken. De app ondersteunt dicteren en biedt genoeg mogelijkheden om die verder te personaliseren, zoals woordsuggesties, geluiden of trillingen. Na installatie en selectie als standaard toetsenbord kun je het toet - senbord instellen door de Entertoets langer ingedrukt te houden. Je wisselt tu ssen de geselecteerde talen door met één vinger over de spatietoets te vegen. Een Nederlands taalpakket kun je via de instel - lingen gratis downloaden.

Toegankelijkheid

Het toetsenbord is helemaal naar wens in te stellen met een gratis of premiumkleurenthem a. De toetshoogte is geheel naar wens in te stellen voor zowel staand als liggend gebruik. Da t laatste is wat de app echt onderscheidt van andere toetsenbord - apps. De app werkt helaas niet met Talkback.

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 57

Agenda

17 tot 19 juni 2019 M - Enabling Summit Assistiv e Technology Conference De M - Enabling Summit is een internationale conferentie die aandacht vraagt voor toegankelijke technologie en omgevingen voor senioren en personen met een beperking. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen. Plaat s en info Renaissance Arlington Capital View Hotel, Arlington, Virginia, Verenigde Staten https://m - enabling.com

9 tot 10 juli 2019 Sight Village Central Sight Village is in de eerste plaats een hulpmiddelenbeurs die gericht is op de Engelse markt. Naast het beursgedeelte worden er ook semi - naries en workshops georganiseerd. Buiten de centraal georganiseerde Sight Village wordt deze beurs ook regionaal georganiseerd in het Zuidwesten en Zuidoosten van Engeland. Deze beurs richt zich tot het grote publiek e n de toegang is gratis. Plaats en info Cranmore Park Conference and Events Centre, Solihull, Verenigd Koninkrijk https://bit.ly/2FO6vCn

58 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

26 tot 29 augustus 2019 i - CREATe 2019 I - CREATe 2019 is de 13 de internationale conventie in zijn reeks. Het is een con ferentie - met beursgedeelte - over innovatieve technologie, uitrusting, toepassingen, technieken en materialen die van toepassing zijn voor hulpmiddelen en revalidatie. Dit event richt zich hoofdzakelijk tot professionelen. Plaats en info National Convent ion Centre, Canberra, Australië www.icreate2019.org

27 tot 30 augustus 2019 (*) AAATE 2019 Internationale conferentie over technische vooruitgang op het vlak van hulpmiddelen voor personen met een beperking. Het thema van deze conferentie is 'Global Chall enges in Assistive Technology: Research, Policy & Practice'. Deze conferentie richt zich hoofdzakelijk tot professionelen. Plaats en info Palazzina Belmeloro, Bologna, Italië www.aaate2019.eu

17 tot 19 oktober 2019 (*) BrailleTech 2019 Hulpmiddelenbeurs w aar alle Belgische leveranciers een stand hebben om hun nieuwe producten te tonen. Er worden ook workshops voor professionals en infosessies voor personen met een visuele handicap georganiseerd. Het programma wordt in de loop van september bekendgemaakt. D e toegang is gratis. De beurs richt zich tot het grote publiek en is elke dag geopend van 10 tot 16.30 u. Plaats en info Brailleliga, Engelandstraat 57, Brussel www.braille.be

(*): Activiteiten waar redactiepartners van Infovisie MagaZIEN aan deelnemen

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 59

T ECHNISCHE FICHES

Technische Fiche Brailleleesregels Brailliant Bl 14

Basiskenmerken

 Aantal braillecellen: 14  Oppervlak onder braillecellen: vlak  Brailletoetsenbord: ja  Batterijvoeding: ja  Bluetooth: ja

Aanvullende informatie

 De Brail liant Bl 14 is een co mpacte 14 - cellige brailleleesregel met beperkte notitiemogelijkheden.  Op de bovenzijde is een acht puntsbrailletoetsenbord voorzien.

60 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

 Tussen de twee rijen brailletoetsjes bevindt zich een kleine joystick waarmee de veegbewegingen op het aanraakscherm van een smart - phone of tablet kunnen gesimuleerd worden.  Op de smalle voorzijde staan vier duimtoetsen voor de navigatie.  Boven elke braillecel is een aanraakgevoelige cursor - routing voorzien.  Tot vijf bluetooth - toestellen kunnen samen met een USB - connectie verbo nden zijn. De gebruiker kan snel schakelen tussen al die ver - bindingen.  Door de Brailliant Sync - app zijn de nota’s die genomen zijn op de Brailliant , overal beschikbaar.  De Brailliant Bl 14 beschikt over een herlaadbare batterij die een autonomie heeft van 15 tot 20 uur .  Aansluitingen: USB - poort die ook dient om de ingebouwde batterij op te laden  Afmetingen: 166 × 100 × 23 mm  Gewicht: 285 g

Producent

HUMANWARE EUROPE Groot - Brittannië Web: https://bit.ly/2D2RbQt

Leveranciers en prijzen

België: Sensotec: 1.69 6 euro, levering en initiatie inbegrepen (april 2019, incl. btw) Nederland: Lexima Reinecker Vision: 1.295 euro (april 2019, incl. btw)

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 61

Technische Fiche Diversen IrisVision

 De Irisvision is best te omschrijven als een draagbare vergrotingsbril op basis van een Samsung - smartphone en VR - bril die beide ogen volledig afdekt. De smartphone kan niet gebruikt worden om te bellen of te sms ’ en.  De Irisvision is bedoeld voor slechtzienden (bv . Macula Degeneratie) om te lezen, te knutselen en televisie te kijken.  De camera van de smartphone capteert het beeld dat vervolgens wordt bewerkt waarbij de vergroting kan ingesteld worden.  Het beschikbare gezichtsveld bedraagt 70 graden.  Binnen het beeld kan een virtuele ' bal ' getoond worden (IrisBubble) waarbinnen extra ve rgroting van een deel van het beeld getoond wordt.  De leesmode is steeds zwart - wit om maximaal contrast te bekomen.  Op de linkerzijkant van de bril zijn een aanraakveld en twee druk - knoppen beschikbaar. Ze dienen om de mode te kiezen, het beeld te bevrieze n (foto nemen) en de helderheid en de vergroting in te stellen.  Via een wifi - connectie (versie 3.0) kunnen YouTube - video’s bekeken worden.

62 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

 De Irisvision 3.0 kan ook met gesproken commando’s bediend worden.  Vanaf versie 3.0 wordt ook een tekstherkenning aan geboden waarmee gedrukte tekst kan voorgelezen worden.  Het opladen kan ook draadloos gebeuren via een speciaal laadstation.  Meegeleverd: draagtas, lader, magnetische laadkabel en draadloos laadstation

Producent

IRISVISION GLOBAL Verenigde Staten Web: https ://irisvision.com

Leveranciers en prijzen

België: Koba Vision: 2.500 euro Videte Mundi: 2.500 euro / indien geleverd met extra batterij en een licht voor bij de tv: 2.600 euro (april 2019, incl. btw)

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 63

Technische Fiche Diversen My Board Buddy

 De ' my Boar d Buddy '' (mBB) is een vergrotingsoplossing voor klassituaties of vergaderingen met presentaties.  Het systeem countert de nadelen van de huidige systemen: wazig beeld, grove beeldpunten, ontoereikend contrast, trillingen, veel kabels en kleurmanipulatie on mogelijk.  De mBB bestaat uit twee ' bakjes ' en de nodige bekabeling. Op het bakje voor de bediening staan vijf drukknoppen en een joystick.  De mBB maakt een trilvrij, maximaal vergrootbaar duplicaat van het digitale (smart)bord of eender welke andere projec tie met behoud van beeldkwaliteit en mogelijkheid tot kleurmanipulatie.

64 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

 De gebruiker kan via het bedieningspaneel de grijswaarden, de kleuren, de vergroting en de beeldcentrering bedienen.  De verbinding met het digitale bord kan draadloos of via een kabel gerealiseerd worden.  De lesgever bepaalt wanneer de mBB actief is en bij wie. Hij beslist eveneens wat hij toont.  De mBB kan als aanvulling werken op een s choolsysteem - beeld - schermloep (b v. LVI) of autonoom werken met een beeldscherm - monitor. Daar voor word en twee verschillende prijzen gehanteerd.  Afmetingen bedieningsmodule met joystick: 12 x 6 x 4 cm  Gewicht bedieningsmodule: 159 g  Afmetingen processormodule: 9,5 x 8,5 x 2 cm  Gewicht processormodule: 104 g  Meegeleverd: netadapter

Producent

SENSOTEC België Web: https://sensotec.be/product/my - board - buddy/

Leveranciers en prijzen

België: Sensotec: 530 euro als optie bij aanschaf en levering van een nieuw school - systeem, leverings - en installatiekost inbegrepen 795 euro a ls autonoom werkend en aan te sluiten op een reeds aanwezig HDMI - scherm of als optie op een bestaand schoolsysteem Verplaatsings - en installatiekosten bedragen in deze situatie 137,8 euro . De installatie is echter eenvoudig en kan ook door de gebruiker uitgevoerd worden met behulp van de meegele verde documentatie. (april 2019, incl. btw) Nederland: Lexima Reinecker: prijzen gelijk aan die bij Sensotec.

Infovisie MagaZIEN - Juni 2019 - 65 COLOFON

Driemaandelijks tijdschrift over Zwartdruk, daisy- en webboxversie: technische hulpmiddelen voor blinde KOC – Kenniscentrum Hulpmiddelen van en slechtziende mensen. Verkrijgbaar het VAPH in zwartdruk, in gesproken vorm in Zenithgebouw daisy- en webboxformaat en in Koning Albert II-laan 37 elektronische vorm als HTML-bestand. 1030 Brussel De elektronische leesvorm is gratis en Telefoon: +32 2-225 86 61 wordt verzonden via e-mail. Vanaf E-mail: [email protected] 2018 wordt wel om een vrijwillige bijdrage van de lezers gevraagd. HTML-versie (een vrijwillige bijdrage wordt gewaardeerd): per e-mail Het elektronische archief (sinds 1986) aanvragen bij [email protected] kan op de website www.infovisie.be Zonder schriftelijk tegenbericht wordt geraadpleegd worden. Er kan ook op uw abonnement automatisch verlengd trefwoorden in dat archief gezocht bij het begin van een nieuwe jaargang. worden. Deze publicatie is gemaakt met de Redactie Tiresiasfont, speciaal ontwikkeld voor Samenwerking tussen Infovisie, VAPH, blinde en slechtziende mensen door het Blindenzorg Licht en Liefde, Visio en RNIB Digital Accessibility Team. Bartiméus https://en.wikipedia.org/wiki/ Tiresias_(typeface) [email protected]

Redactieteam Verantwoordelijke uitgever Jan Engelen Jan Engelen Jeroen Baldewijns Vloerstraat 67, B - 3020 Herent Christiaan Pinkster [email protected] Gerrit Van den Breede Heidi Verhoeven De redactie is niet verantwoordelijk Paul de Nooij voor ingezonden artikelen. Enkel Marc Stovers teksten die ondertekend zijn, worden Marie-Paule Van Damme opgenomen. De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden stukken in te Vormgeving korten. zwartdruk: Johan Elst (B) daisyversie: Transkript Het redactieteam kan niet aansprakelijk HTML-versie: KOC gesteld worden voor onjuiste gegevens die door leveranciers of producenten Abonnementen (zwartdruk & daisy) werden meegedeeld. België: 30 euro per jaar Andere landen: 35 euro per jaar © Artikels uit deze publicatie kunnen Wie zich wenst te abonneren, moet enkel overgenomen worden na vooraf- zich tot het VAPH-KOC richten. gaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

66 - Infovisie MagaZIEN - Juni 2019

Infovisie MagaZIEN ISSN 2295-2233

Infovisie MagaZIEN is een gezamenlijke productie van:

VISIE

Verantwoordelijke uitgever: Jan Engelen Vloerstraat 67 B-3020 Herent