Democraat juli 2016 het ledenmagazine van de 50 jaar D66 politieke vereniging D66
Fijne Zomer!
p. 04 Interview Annet Aris p. 18 D66-wandeling p. 47 Jubileumcongres over het verkiezings- langs historische Hét congres dat u programma TK2017 locaties in A’dam niet wilt missen! Democraat tekst 02 03 vooraf Alexander Pechtold
Veel indruk maakte het werkbezoek aan Gazian- Democraten, Amsterdamtep, een stad aan de grens tussen Syrië en Turkije. Twee weken geleden ben ik daar samen met col- De zomer staat voor de deur. In de Tweede Ka- lega Sjoerd Sjoerdsma en Eerste Kamerlid Petra mer voeren we deze week de laatste debatten voor Stienen, die de regio goed kent, naartoe gereisd. het zomerreces. Dat wordt de ultieme adempau- Omdat de stroom vluchtelingen naar Europa ze voor een razend druk politiek seizoen, een jaar minder hevig is dan een paar maanden geleden, met ons 50-jarig jubileum en de Tweede Kamer- overheerst in Nederland soms het onterechte ge- verkiezingen van 15 maart 2017. Als we het opti- voel dat de problemen voorbij zijn. In de buurlan- 18. misme kunnen vasthouden dat ik de afgelopen den van Syrië zitten echter nog miljoenen vluch- weken overal in het land bij D66-afdelingen be- telingen onder verschrikkelijk moeilijke omstan- merkte, heb ik er veel vertrouwen in dat we in de digheden. Zo zitten er in en rondom Gaziantep Historische campagne met D66 herkenbaar, onderscheidend 50.000 mensen in kampen, waarvan velen al en energiek voor de dag zullen komen. jaren. En een veelvoud daarvan, zo’n 250.000 wandeling vluchtelingen, leeft in de stad. Dat legt een enor- langs de Met veel plezier trok ik de afgelopen weken door me druk op de samenleving daar. oprichtingsplekken Nederland. Om mijn hernieuwde lijsttrekker- van D66 schap te voorzien van nieuwe ideeën en nieuwe energie, om van mensen zelf te horen waar wij “Het bieden van een als D66 voor hen het verschil kunnen maken. Ik was meer in het land dan op het Binnenhof. In wenkend perspectief gesprek met D66-leden in Assen, Amersfoort en van redelijkheid en ’s Hertogenbosch. Op duurzaam werkbezoek in Zeewolde in Flevoland. Te gast bij een bijzondere rechtvaardigheid, avond van Marokkaanse Nederlanders in Amster- zie ik als een grote
. . R R T ST dam. Op een verrassende culturele ontdekkings- S
- - S ES E L L U opdracht richting de U C C R ER E H tocht in het Twentse Diepenheim. In debat met H scholieren in Bussum, met studenten in Utrecht verkiezingen” en met de Jonge Democraten op hun congres in Alkmaar. En in gesprek met vluchtelingen in de noodopvang in Rosmalen. Het door populisten zo makkelijk gepropageer- 24. de ‘opvang in de regio’ als dé oplossing voor de vluchtelingencrisis klinkt voor mij sindsdien al- leen nog maar hardvochtiger. Als elders in de Hij maakt wereld mensen oorlog en geweld ontvluchten, is barmhartig en ruimhartig vluchtelingen op- het verschil vangen voor mij het enige juiste antwoord. Het Op pad met D66-raadslid persoonlijke verhaal in deze Democraat van ons Mpanzu Bamenga Eindhovens raadslid Mpanzu Bamenga onder- streept dat nog maar eens.
johanniels.com
Foto Het bestrijden van populisme, het bieden van een wenkend perspectief van redelijkheid en recht- vaardigheid, zie ik als een grote opdracht richting 04. verkiezingsprogramma 35. ondertussen in… de verkiezingen. Overal in de wereld – van Frank- Beijing rijk tot de Verenigde Staten, van Oostenrijk tot 08. in beeld: fietsestafette Engeland – draaien populisten mensen een rad 36. Baltic & Kiev Pride voor ogen. En is het antwoord van partijen in het 10. jubileum(web)shop politieke midden te vaak te zwak, te laf. Terwijl 38. talentontwikkeling 2.0 ik stellig geloof dat vertegenwoordigers van het 12. jong & oud in Dordrecht midden, van de redelijkheid, mensen veel meer te 41. uit de vereniging bieden hebben. Wij zullen Nederland laten zien 16. ook 50: Korrie Louwes hoe aantrekkelijk optimistische en geloofwaardi- 44. Liberal International ge politiek vanuit het midden is. 23. D66-koppel Lijsttrekker D66 Ik ben dankbaar opnieuw lijsttrekker te mogen 46. ledenpagina zijn en ben zeer gemotiveerd samen met jullie de 28. verkiezingen VS De leden van D66 hebben Alexander Pechtold voor de vierde keer is nodig om tot lijsttrekker te worden verkozen. Er zijn 4.509 strijd aan te gaan. Dus haal deze zomer nog even 47. kom ook naar verkozen tot lijsttrekker voor de Tweede Kamerverkiezingen. In stemmen uitgebracht. De overgrote meerderheid van diep adem, dan zien we elkaar daarna in een ra- 30. essay Van Mierlo Stichting Congres 104! 2006, 2010 en 2012 was Pechtold ook lijsttrekker namens D66. 4.011 leden stemde vóór zijn verkiezing. zend druk, maar mooi politiek jaar. Pechtold was de enige kandidaat, leden konden tot 13 juni een Meer informatie over de Tweede Kamerverkiezingen van 32. in gesprek met… 48. Ik ben D66 stem voor of tegen uitbrengen; een meerderheid van de stemmen 15 maart 2017 vindt u op d66.nl/verkiezingen. Alexander Pechtold Stientje van Veldhoven Democraat tekst 04 05 verkiezingsprogramma Mark Snijder
Op de achtergrond klinken piepjes ma toetsen we zo steeds weer of we op de op de arbeidsmarkt. En het programma heeft en voorbijrazende auto’s. Annet Aris zit in een juiste weg zijn.” veel aandacht voor diversiteit. We willen gelijke Annet Aris is voorzitter van de Franse taxi als ik haar bel, onderweg van het kansen voor vrouwen in de maatschappij en commissie die voor D66 het concept- treinstation naar de gerenommeerde internatio- Wat is hierin jouw rol, of beter: de rol van de bieden volop ruimte voor de toegenomen diver- nale businessschool instead, waar ze digitale verkiezingsprogrammacommissie (VPC)? siteit aan leefvormen, voortbouwend op de con- verkiezingsprogramma schrijft voor strategie doceert. De maanden voor de zomer zijn “Onze taak is vooral om al dat materiaal en de gresresolutie ‘Familie van nu’. Daarbij realiseren de Tweede Kamerverkiezingen van voor haar een drukke en hectische periode, maar input die we hebben verzameld te condenseren we ons dat ook als je gelijke kansen nastreeft, er 15 maart 2017. Ze roept alle leden op het tussen de bedrijven door vertelt ze graag over het tot de wezenlijke punten voor het verkiezings- altijd een groep is die extra ondersteuning nodig verkiezingsprogramma, waarvan het concept op programma. Daarbij hebben we goed nagedacht heeft en die niet buiten de boot mag vallen. Dat programma kritisch te lezen, dat op 29 26 augustus wordt gepubliceerd. “De taxichauf- over de algemene toonzetting van het programma zie je terug in alle hoofdstukken van het verkie- en 30 oktober definitief wordt vastgesteld feur is Frans, dus die luistert vast niet mee.” en welke thema’s we willen benadrukken. zingsprogramma.” door het congres. Wat er precies in staat, Annet Aris De commissie moet er voor zorgen dat we op De afgelopen vijf verkiezingen voor de Tweede Voorzitter VPC deze manier tot een mooi, strak en consistent kan ze in dit interview nog niet vertellen, Kamer waren allemaal vervroegde verkiezingen, verhaal komen. En ik vind het belangrijk dat het maar een tipje van de sluier kan Aris wel door de val van een kabinet. Deze keer hebben CV een scherp programma wordt met heel duidelijke 1977 – 1985 we de volle kabinetsperiode de tijd gehad om standpunten. Met teveel compromissen krijgen “We gaan niet mee oplichten: “Het ‘sociale’ in ons sociaal- Landbouw Hogeschool een verkiezingsprogramma te schrijven. Heb je we een programma met van alles een beetje. En liberale gedachtegoed komt duidelijker Wageningen. Medeoprichter met populisme, dat gemerkt? en lijsttrekker DSL (Democra- dan hebben we net niets.” naar voren.” “Toen ik in januari begon als voorzitter van de tische Studenten Lijst) verkiezingsprogrammacommissie, lag er al veel 1985 – 2003 Is zo’n scherp programma moeilijk voor een maar zetten daar materiaal voor het verkiezingsprogramma. Ik was Associate en Partner bij partij waarin nuance juist belangrijk is? verrast door de enorme rijkdom ervan. Dat was McKinsey & Co in Amster- “Het ligt niet in onze aard, maar juist nu is het een constructief Verkiezingsprogramma 2017 het resultaat van het Agenda 2020-initiatief, dat dam, Londen en München nodig om duidelijk stelling te nemen en een anderhalf jaar daarvoor al was gestart. In de par- 2003 – heden ander geluid te laten horen. De wereld wordt en progressief D66 tij en vereniging is daarbij veel gesproken over Adjunct-Professor of volatieler en er is meer polarisatie. Mensen wor- Strategy bij INSEAD, focus belangrijke thema’s, zoals duurzaamheid, zorg, den onzeker omdat dingen zo snel en onverwacht programma digitale transformatie onderwijs en economische groei. De Permanen- veranderen en trekken zich terug. Wij zien de 2003 – heden tegenover” te Programmacommissie (ppc) had daarvan een Commissaris en toezicht- uitdagingen, maar zijn ervan overtuigd dat de mooie samenvatting gemaakt. Het was duidelijk houder bij diverse bedrijven kansen groter zijn. Juist in deze tijd is het belang- dat er over veel thema’s al goed was nagedacht en en stichtingen rijk om een positief programma te hebben, waar- gediscussieerd.” 2010 in we naar voren kijken en aan de slag gaan. We Lid verkiezingsprogramma- gaan niet mee met populisme, maar zetten daar Zijn dat de belangrijkste thema’s in het pro- De basis lag er dus, maar hoe bouw je zo’n commissie D66, hoofdstuk een constructief en progressief programma tegen- gramma: toekomstgericht en inclusief? samenvatting uit tot een conceptprogramma Economie over. Daar hoort ook bij dat we meer met ons hart “Met nog een derde thema: we zijn naar buiten en wie praten daarin mee? 2012 – heden naar de wereld kijken.” gericht. Zowel in Europa als naar de rest van de Voorzitter redactieraad idee Tip van “Zeker in de afgelopen maanden hebben we heel wereld. Op belangrijke internationale thema’s, (tijdschrift Mr. Hans van Wat betekent dat: kijken met je hart? intensief input opgehaald vanuit de partij en ook Mierlo Stichting) zoals immigratie, energie en klimaat, moet einde- daarbuiten. Het Landelijk Bestuur heeft zeven 2015 – heden “Wij zien veel kansen om dingen beter te doen. lijk een effectieve, internationale samenwerking thema-avonden georganiseerd waar leden hun Columnist Het Financieele Tegelijkertijd zien we een toenemende tweede- tot stand komen. Wij geloven echt dat de vol- input hebben gegeven. We werken samen met Dagblad over de (digitale) ling in de maatschappij, tussen mensen die met gende generatie het weer beter kan hebben dan een klankbordgroep, waarin vertegenwoordigers wereld van morgen de veranderingen kunnen omgaan en mensen die wij, niet alleen economisch, maar juist ook in een de sluier zitten van afdelingen, de Bestuurdersvereniging, 2016 – heden zich door deze veranderingen bedreigd voelen. schonere en meer inclusieve wereld. Maar dan Jonge Democraten (jd), de mr. Hans van Mierlo Voorzitter verkiezings- We willen daarom ook een duidelijk inclusief moeten we nu wel met z’n allen aan het werk.” Stichting (vms) en van de fracties in de Tweede programmacommissie (VPC) programma, met veel aandacht voor echte gelijke Kamer, Eerste Kamer en Europees Parlement. voor D66 kansen voor iedereen. Niet alleen met mooie Wat moeten we doen om te zorgen dat de vol- We hebben regelmatig externe experts om hun woorden, maar ook met veel maatregelen. Bij- gende generatie het weer beter kan hebben? mening gevraagd. En de tussentijdse resultaten voorbeeld door te investeren in brede en levens- “Investeren in de toekomst en in de volgende ge- bespreken we met het Landelijk Bestuur en de lange onderwijsvoorzieningen, en door ouderen neraties. Dat betekent dat we soms op de korte fracties. Tijdens het schrijven van het program- en arbeidsgehandicapten meer kansen te geven termijn dingen moeten laten om het op de lange
Jaar 1967 1971 1972 1977 1981 1982 1986 1989 1994
D66 door de jaren heen verkiezingsprogramma 06 07
In gesprek termijn beter te maken. In de afgelopen jaren ging Denk je dat leden verrast zullen zijn door het met de VPC het er vooral om hoe we op een verstandige ma- programma? nier uit de crisis komen. We moesten ons huis “In het programma bouwen we duidelijk voort De verkiezingsprogrammacom- weer op orde krijgen. Nu hebben we dat op orde op datgene waarvoor we altijd al gestaan hebben. missie (VPC) bestaat uit: Annet en kunnen we ons huis gaan vormgeven zoals wij Maar misschien komt in dit programma het ‘soci- Aris (voorzitter), Hans Vijlbrief, denken dat het moet zijn, met veel aandacht voor ale’ in ons sociaal-liberale gedachtegoed nog wat Ingrid van Engelshoven, Olaf gelijke kansen en een inclusieve samenleving. En duidelijker naar voren. Als partij zijn we altijd vrij Prinsen, Marty Smits en Henk we investeren in de schone economie en in her- sterk geweest met ons hoofd, en nu zien we ook Beerten. De VPC zal na de publi- vorming van ons pensioenstelsel en belasting- duidelijk de invloed van ons hart. Ik denk dat de catie op 26 augustus in diverse steden in gesprek gaan met systeem. Nederland moet koploper zijn, bijvoor- leden dat zullen opmerken in het programma.” leden over het conceptverkie- beeld in de digitale wereld. Daarom vinden we zingsprogramma: dat er veel ruimte moet zijn om te innoveren en Hoe gaat het nu verder met het programma? – Ma 29 augustus: Amsterdam experimenteren. Minder overbodige regels voor “Het conceptprogramma wordt door het Lande- – Di 30 augustus: Rotterdam ondernemers, investeren in innovatie in de zorg, lijk Bestuur vastgesteld en vervolgens in augustus – Wo 31 augustus: Eindhoven meer ruimte voor sterke lokale overheden.” gepresenteerd, ruim twee maanden voor het – Don 1 september: Utrecht congres. Dan kunnen alle leden het programma – Ma 5 september: Groningen Betekent dat ook meer nadruk op de ruimte lezen en eventueel amendementen indienen. Het – Di 7 september: digitale Q&A voor het individu, voor eigen initiatief? landelijk bestuur organiseert in die periode ook over Duurzaamheid, Onder- “We zijn ervan overtuigd dat er veel ruimte moet bijeenkomsten in het hele land om het program- wijs en Buitenlands beleid zijn voor mensen om zelf initiatieven te ont- ma toe te lichten (zie kader links, red.). Tijdens het plooien. Maar tegelijkertijd moet er een krach- congres op 29 en 30 oktober (zie kader rechts, red.) Meer informatie tige overheid zijn die haar verantwoordelijkheid bespreken we het conceptprogramma. Er is dan d66.nl/ingesprekmetvpc Tijdpad TK2017 neemt. Juist bij die thema’s waar de payoff veel een nieuw systeem van e-voting, waarmee we Congres 104 Verder meepraten en meebe- later komt, zoals een schone economie. We noe- meer tijd hebben om juist die amendementen te Verkiezingsprogramma slissen? Informeer bij uw lokale men dat ‘publiek leiderschap’. We investeren in bespreken waarover veel discussie is. En dan afdeling wanneer er bij u in de de toekomst, en dan moet de overheid mensen stellen de leden uiteindelijk het definitieve 26 augustus 2016 29 & 30 oktober 2016 buurt bijeenkomsten over het een zetje in de rug geven.” programma vast.” Officiële presentatie conceptverkiezingsprogramma verkiezingsprogramma worden 20 augustus – 19 september RAI Amsterdam georganiseerd. Huiswerk dus voor alle leden? Indienen amendementen verkiezingsprogramma “Ik wil de leden inderdaad oproepen om straks 10 – 19 oktober de tijd te nemen om het conceptprogramma E-voting amendementen verkiezingsprogramma Verkiezings- en jubileumcongres kritisch te lezen. Je moet er even voor gaan zitten, 29 – 30 oktober maar het is echt de moeite waard. Lees goed die Behandeling amendementen & vaststellen Op zaterdag 29 en zondag 30 oktober heeft het definitief verkiezingsprogramma door de “Er moet veel ruimte zijn thema’s waarvan je verstand hebt en waar je een leden van het Congres 104 verkiezings- en jubileumcongres plaats in de RAI mening over hebt. Maar kijk ook naar de algeme- te Amsterdam. Een bijzonder tweedaags congres voor mensen om zelf ne boodschap die het programma uitdraagt. En Kandidaatstelling Tweede Kamer dan hoop ik dat na het congres alle leden het op een historische locatie, want 50 jaar geleden initiatieven te ontplooien. programma ook heel actief naar buiten toe uit- 1 augustus 2016 10 – 21 november vond hier het allereerste ledencongres van D’66 dragen. Want uiteindelijk zijn de leden natuurlijk Opening kandidaatstelling E-voting kandidaten kandidaten Tweede Kamer Tweede Kamer (toen nog met apostrof!) plaats op 17 en 18 Maar tegelijkertijd moet onze ambassadeurs.” ■ 19 september Vanaf 23 november december 1966 (kijk voor een videofragment van Sluiting kandidaatstelling Bekendmaking definitieve dat historische congres op: d66.nl/tijdlijn). er een krachtige overheid kandidaat-Kamerleden kandidatenlijst TK 7 november zijn die haar verant- Bekendmaking lijstadvies kandidaten Tweede Kamer Dit congres wilt u niet missen! woordelijkheid neemt” De inschrijving voor Congres 104 is inmiddels Het volledige tijdpad en meer informatie kunt u vinden op d66.nl/verkiezingen geopend. Alle leden hebben een vooraankondiging ontvangen met (beperkte) gelegenheid tot vroeg- boek-korting middels het Early Bird-combiticket. Deze zomer ontvangt u een tweede persoonlijke uitnodiging. U kunt uw ticket direct bestellen via 1998 2002 2003 2006 2010 2012 2017 deze e-mail.
Verkiezingsprogramma 2017 D66 Meer informatie op d66.nl/congres Democraat 08 09 in beeld
Jubileum- fietsestafette
Van vrijdag 20 t/m zondag 22 mei fietste D66 drie dagen lang met 12 parallelle estafet- tes door het hele land om haar 50-jarig bestaan te vieren.
In elke provincie reed een vro- lijke en duurzame D66-fietses- tafette – inclusief postertrailer – langs de afdelingen. Onderweg haakten de in groen-wit uitge- doste fietsers af en aan, zodat er voortdurend een bonte stoet van D66’ers – Kamerleden, wethouders, gedeputeerden, Statenleden, leden van de lokale fracties en afdelingen – door het hele land trapte.
Lokale helden Onderweg werden D66-leden van het eerste uur geëerd mid- dels de overhandiging van een ‘Terugblik’ (zie ook pag. 10-11) en reikten de fietsers jubileum- vaantjes uit aan ‘lokale helden’; bijzondere inwoners die vol- gens de lokale D66-afdelingen (extra) waardering verdienen voor hun bijdrage aan de buurt, gemeente of regio waarin zij actief zijn. Meer dan honderd vaantjes werden op deze manier uitge- reikt: van het jongste raadslid van Nederland in Huizen tot de azc-vrijwilligers van Assen, en van duurzame ondernemers in Groningen en Brabant tot kun- stenaar Herman van Veen, die zijn vaantje trots in ontvangst nam voor zijn inzet om een unieke ontmoetingsplaats van cultuur en natuur te creëren op Landgoed de Paltz in Soest.
d66.nl/50jaar Remco van der kruis Foto Democraat 10 11 jubileum(web)shop
1. Jubileumboek 6. Jubileum-mok D66 Zomer De klassieke jubileum-mok mocht natuur- Wilt u ook zo’n mooi ‘Terugblik’? Bent u op zoek naar een Een blijvend Appèl lijk niet ontbreken. Deze grote mok met Woord Sudoku 50 jaar Democraten 66 exemplaar van het Appèl uit 1966? Of zou u best zo’n klassiek het eerste D66-logo én het Jubileum- D66-affiche aan de muur willen hebben? Ter ere van haar Speciale ledenprijs: € 19,66 beeldmerk – bedrukt in hoogwaardige Als u deze Woord Sudoku juist hebt opge- 50-jarig bestaan heeft D66 een aantal mooie memorabilia Rijk geïllustreerd fotoboek sublimatiedruk – kost 5 euro en is verkrijg- lost bevat elke rij, elke kolom en elk blok van 180 pagina’s gebonden baar op Congres 104 én via de webshop. 3 bij 3 velden de negen letters precies een- voor haar leden laten maken, die u kunt aanschaffen via onze maal. Aan deze puzzel zijn drie extra groepen Een blijvend Appèl. 50 jaar Democraten 66 7. Retro-draagtas van negen samenhangende velden toege- voegd met de gestileerde vorm D66. Elke webshop en op het jubileumcongres. – met een voorwoord van fractievoorzitter Terug van weggeweest: de katoenen draag- groep moet deze negen verschillende letters Alexander Pechtold – is een must have voor tas! Tegenwoordig weer helemaal hip, ook precies eenmaal bevatten. Met behulp iedereen die geïnteresseerd is in de bijzon- want: duurzaam, stevig & retro. Dit mooie van de eigenschap van deze extra groepen dere geschiedenis van D66. exemplaar is bovendien dubbelzijdig be- kunt u de unieke oplossing van deze Woord U kunt dit jubileumboek vol prachtige drukt met twee historische verkiezingsaffi- Sudoku logisch afleiden. In de velden, ge- Historische foto’s en affiches aanschaffen op Congres ches uit 1972 (Hans van Mierlo) en 1981 (Jan merkt met de getallen 1 t/m 13, ontstaat, in 104 of via: d66.nl/jubileumboek Terlouw). Voor slechts € 3,- verkrijgbaar op die volgorde, de oplossing van deze Woord 2 Congres 104 én via de webshop. Sudoku. 2. Origineel Appèl Bent u benieuwd naar wat er precies in het 8. Alles in één: het ‘Terugblik’! Mail dit woord vóór 22 augustus naar hebbedingen [email protected] o.v.v. uw naam en Appèl stond geschreven? Of bent u uw Kunt u niet kiezen en wilt u het allemaal postadres, en maak kans op een set origineel kwijt? D66 heeft – speciaal voor hebben? Of zoekt u een origineel en exclu- D66-jubileum-ansichtkaarten! 6 dit jubileumjaar – een origineel exemplaar sief (relatie)cadeau? Dit prachtig bedrukte hoogwaardig laten inscannen en op ware cadeaublik ter ere van 50 jaar D66 is gevuld 3 grootte laten herdrukken. U kunt zo’n met alle bovenstaande producten (exclusief prachtige herdruk voor slechts € 2,50 affiches en moderne manchetknopen-set). bemachtigen op Congres 104 én via de Verkrijgbaar voor € 50,- op Congres 104 én webshop. via de webshop.
3. Historische affiches Kom naar onze Jubileumkraam op Ziet u het al voor zich: het allereerste ver- Congres 104 of bestel via: kiezingsaffiche van D’66 (toen nog mét d66webshop.nl/nl/50-jaar-d66 apostrof) mooi ingelijst aan de muur? We hebben acht bijzondere partijaffiches voor u Congres 104 7 uitgezocht en laten herdrukken op A1-for- Dit congres mag u niet missen! maat. U kunt zo’n prachtige herdruk voor Jubileum- én verkiezingscongres slechts € 5,- aanschaffen op Congres 104 Zaterdag 29 & zondag 30 oktober 2016 (niet via de webshop). Congrescentrum RAI, Europaplein te Amsterdam 8 4. Ansichtkaarten Kijk op pag. 47 of op d66.nl/congres Een set van 8 mooie ansichtkaarten Letters bedrukt met historische foto’s en affiches D C E F G I L R T uit het D66-archief. Geweldig leuk om te versturen naar vrienden, familie en (aspi- © 2016 www.sudoku-variations.com 4 rant-)D66-leden! Verkrijgbaar voor slechts 1 € 1,50 (per set) op Congres 104 (niet via de webshop).
5. Manchetknopen (retro én modern) Veel leden vroegen er al jaren naar: waar- 5 om zijn er geen D66-manchetknopen te koop? Hier zijn ze dan, in twee verschil- lende edities: 1 set met het eerste D66-logo (gestanst/gelakt) en 1 set met ons huidige D66-logo (gegraveerd/mat). Uiteraard ver- pakt in een mooi geschenkdoosje. Verkrijg- baar voor € 19,66 per set op Congres 104 én via de webshop. Democraat tekst 12 13 50 jaar D66 Mark Snijder
50 jaar D66 betekent een lange historie van duizenden individuele lidmaatschappen. Elk lid heeft zijn of haar eigen redenen om lid te worden en geeft op eigen manier invulling aan het partijlidmaatschap. Is het D66-lidmaatschap in die 50 jaar veranderd? Redacteur Mark Snijder reisde af naar Dordrecht en vroeg het aan Kors Hofman (72) en Isabelle Vogel (15). “Alleen stem- men vind ik niet voldoende; door lid te worden, markeer je dat je bij de partij wilt horen.”
Ze zijn beiden Dordtenaar en lid van D66. Toch ontmoeten ze elkaar vandaag voor D66 heeft een monsterzege het eerst: Kors Hofman (72) en Isabelle Vogel (15). behaald bij de gemeenteraadsver- In de fractiekamer van D66 in het middeleeuwse kiezingen van 21 maart 1990: Foto Mark Snijder de partij verdriedubbelt naar 651 stadhuis van Dordrecht drinken we koffie uit zetels. Ook in Dordrecht is het mokken met D66-logo. feest. Hier presenteert het nieuwe Dordtse D66-team zich uitbundig Isabelle werd lid van D66 toen ze pas 11 jaar oud Kors Hofman (72) en Isabelle Vogel (15) voor aan de pers, met v.l.n.r. zittend: was. Kors werd lid in de beginjaren van de par- het monumentale Stadhuis van Dordrecht Bert Vervoort, Franny Rouwenhorst, Kors Hofman en Gerard Schouw. tij, toen we D’66 nog met een apostrof schreven Staand: Leen Schotel en kandidaat- – het precieze jaartal weet hij niet meer. Hij is al wethouder Hubert Fermina. jarenlang actief voor D66 Dordrecht, momenteel als commissielid voor de gemeenteraad. mooi, want het is belangrijk om ook die commu- nities te laten zien dat wij er voor hen zijn. Toen Op de vraag waarom beiden lid werden van D66 dacht ik: waarom sta ik hier langs de kant en niet moet Kors wel even in zijn geheugen graven. op die boot? D66 is toch wel de club waar ik bij “Ik herinner me een mooie zomer ergens tussen hoor. Het is anders dan bijvoorbeeld in de klas: de 1967 en 1970. Op de Coolsingel in Rotterdam liep andere leerlingen ken ik allemaal, maar ik heb niet ik een paar enthousiaste D66’ers tegen het lijf, die veel met iedereen. Bij D66 ken ik niet iedereen, stonden te venten met folders en aanmeldings- maar ik heb toch het gevoel dat ik erbij hoor.” kaarten. Toen ben ik lid geworden.” De nadruk op Jong & oud democratische vernieuwing sprak hem aan. “Het Geen groene gezichten gaat om openheid en verantwoording aan de kie- Voor Isabelle is het lidmaatschap belangrijk, juist zer, waarbij de regie van verantwoording niet in omdat ze nog niet mag stemmen. “Ik kan daarmee handen is van diegenen die zich moeten verant- laten zien dat ik ergens voor sta. Lid zijn is meer woorden. D66 profileerde zich met die insteek.” dan alleen zeggen dat je voor deze partij bent.” Ze in Dordrecht ziet haar lidmaatschap nu vooral als een manier Astronaut of minister-president om de partij en de politiek te leren kennen. “Ik Isabelle wilde op haar 11de astronaut worden. krijg nu de Democraat en blijf op de hoogte van Maar toen ze erachter kwam dat je daarvoor erg wat er gebeurt in de partij. Als ik over een paar atletisch moet zijn en G-krachten moet bedwin- jaar actief wil worden, is het handig dat ik al wat gen, koos ze voor iets anders. “Ik wilde iets doen langer meeloop.” Ze is nog niet bij veel activitei- waarin ik de eerste vrouw zou zijn. Mijn moeder ten van de lokale afdeling geweest. Die zijn vaak ’s zei toen dat er nog geen vrouwelijke minister- avonds, en door een druk sociaal leven en de ver- president is geweest. Dus wil ik de eerste plichtingen van 3-vwo is dat best lastig te com- vrouwelijke minister-president worden.” bineren, zegt Isabelle. Ze heeft echter al wel een De stap naar politiek was gezet; de keuze voor landelijk congres bezocht; het honderdste in Den D66 was in eerste instantie pragmatisch. “Ik Bosch (2014). Ze vond het leuk en interessant, en zocht op internet en toen bleek dat D66 de enige zag dat D66-leden ook maar gewone mensen zijn. partij is waarvan ik toen al lid kon worden. Bij Lachend: “Er waren geen mensen met groene ge- andere partijen moest ik minimaal 16 jaar oud zichten ofzo!” Het zit in haar aard om zich eerst zijn.” Haar pragmatisme past bij D66, maar ook ergens in te verdiepen voordat ze zich er actief in inhoudelijk voelt ze zich steeds meer thuis bij de mengt. “Net zoals bij een televisieserie: als je één Foto Cees Schilthuizen sociaal-liberalen. “Bij de Gay Pride stond ik langs aflevering hebt gezien, kan je ook niet meteen de kant en zag ik de boot van D66. Dat vond ik meepraten met de fans.” 50 jaar D66 14 15
50 jaar “Ik vind de insteek van Zorg voor medestanders Belangrijk advies Aan het einde van het gesprek heeft Kors nog één D66 Dordrecht? We komen te spreken over de invloed die je als Tijdens het najaarscongres op 29 en 30 oktober advies voor Isabelle. “Blijf bij datgene waarom je D66 om zich te richten individueel lid hebt. Isabelle hoort veel scepsis viert de partij haar 50-jarige bestaan in de rai in lid bent geworden van deze partij. En op het mo- Ook de afdeling Dor- op de kwaliteit van bij haar vrienden. “Ze vragen waarom ik lid ben Amsterdam. Kors zal er zijn.“Ik moet toch een ment dat je het gevoel hebt dat er dingen gebeu- drecht viert dit jaar haar van een politieke partij. Ze denken dat wij toch beetje feeling houden met alle nieuwe gezich- ren waartegen je in het geweer moet komen; doe 50-jarig bestaan. Of toch de democratie erg geen invloed kunnen uitoefenen op de politiek. ten.” In 2066, als de partij haar 100-jarig bestaan dat dan.” “Dat zal ik zeker doen”, zegt Isabelle. “Ik Bestaat uw afdeling niet? De Dordtse afdeling Maar ja, als je dat idee hebt, gebeurt er natuur- zal vieren, heeft Isabelle bijna de leeftijd van hoop nog steeds de eerste vrouwelijke minister- (ook) 50 jaar? is opgericht in 1966 of bijzonder. Voor mij staat 1967; de precieze datum lijk helemaal niets.” Kors is ervan overtuigd dat Kors bereikt. Is zij er dan bij? Ze moet lachen. president te worden. Dan ga ik dingen veranderen vast dat ik daarbij hoor” Laat het ons weten! van oprichting is onbe- je als lid invloed kunt hebben op de partij en de “Ik denk dat ik dan in ieder geval nog lid ben. voor jongeren. En lukt dat niet in de politiek, dan Aanvullende documenten kend. In de eerste jaren politiek; zo schreef hij zelf artikelen in het lo- Ik ben namelijk niet iemand die snel verandert. doe ik het wel op een andere manier.” ■ – Kors en foto’s (of een scan organiseerde de afdeling kale blaadje als hij vond dat het college van b&w Sinds mijn 11de zijn mijn standpunten wel wat daarvan) zijn daarbij zeer vooral informele bijeen- niet voldoende openheid van zaken bood. “Ik veranderd, maar die passen op een of andere welkom. Zowel voor ons komsten en vormde ze kwam laatst nog een stuk uit 1986 tegen. Ik zou manier nog steeds bij D66.” archief als voor de jubi- een schaduwfractie. Bloed aan de paal het vandaag nog precies zo opschrijven. Open- leumtentoonstelling op In 1970 werd D66 met drie Toen Kors lid werd van D66 was hij al een aan- heid en verantwoording is het enige waarin we Congres 104 op 29 en 30 zetels voor het eerst tal jaar stemgerechtigd. Maar ook voor hem was geen nuance mogen toelaten. Elk compromis dat oktober in de RAI te gekozen in de gemeente- alleen stemmen op D66 niet voldoende. “Door we daarop sluiten is een compromis om politici Amsterdam. raad van Dordrecht. Meint Tot nog toe gaat de eer Barelds († 2014), maat- lid te worden, markeer je dat je bij de partij wilt te helpen, niet om de stad of het land te helpen.” van ‘de oudste D66-afde- schappelijk werker bij het horen. Ik vond en vind de insteek van D66 om Juist D66 biedt goede mogelijkheden voor zeg- ling’ naar D66 Groningen, Leger des Heils, was de zich te richten op de kwaliteit van de democratie genschap van individuele leden, weet hij. “Als de die ons dit bericht uit het eerste lokale D66-fractie- erg bijzonder. Voor mij staat vast dat ik daarbij partij echt de focus heeft op de kwaliteit van de Nieuwsblad van het voorzitter. Twintig jaar hoor.” Deze overtuiging is nooit weggeweest in democratie, dan geldt dat natuurlijk ook intern. Noorden van 7 november later zat D66 voor het de bijna 50 jaar dat Kors nu lid is. “Ik heb nooit Maar dan moet je het wel goed aanpakken. Zorg 1966 toestuurde… eerst in de coalitie, met overwogen om mijn lidmaatschap op te zeggen.” ervoor dat je een clubje medestanders vindt en Wie volgt? PvdA, VVD en GroenLinks. Halverwege de jaren tachtig werd Kors actief dat het een beetje massa krijgt.” De eerste D66-wethouder voor D66. Hij stond op de lijst voor de gemeen- was Hubert Fermina, die teraadsverkiezingen van 1986 en werd daarna in 1994 de overstap maak- te naar de Tweede Kamer. burgerraadslid. In die periode bezocht hij trouw “Door mijn lidmaatschap In het college werd hij de congressen, daarna vooral als het spannend kan ik laten zien dat ik opgevolgd door Gerard dreigde te worden. “Als ik denk dat er bloed aan Schouw, die later partij- de paal komt, dan zit ik op de tribune.” Ook was ergens voor sta. Dat vind voorzitter (1999-2002), hij redacteur van de Democratenpraat, het blaad- Eerste Kamerlid (2003- je van de Dordtse afdeling, van 1985 tot 2001. ik belangrijk, omdat ik 2010) en Tweede Kamerlid Isabelle veert op: “Mijn geboortejaar!” nog niet mag stemmen” (2010-2015) voor D66 was. In de huidige Dordtse po- Voetbalvereniging – Isabelle litiek zit D66 in de opposi- Kors strooit met jaartallen en haalt er af en toe tie; met 4 van de 39 zetels is D66 de derde fractie een paar door elkaar. “Dat krijg je als je zo oud n Nieuwsblad van het Noorden 7 november 1966 in grootte, na Beter Voor bent.” Hij is blij met de nieuwe aanwas van Debat in sweatpants Dordt (13 zetels) en het leden voor de partij. Van de ruim 130 leden in Onder jongeren speelt volgens Isabelle vooral % De Dordtenaar CDA (vier zetels). Dordrecht is zeker de helft in de laatste tien jaar veel onwetendheid. Zij pleit daarom voor meer 22 maart 1990, een dag na de gemeenteraadsverkiezingen lid geworden. Wel hoopt hij dat meer leden zich aandacht op school voor politiek. “Veel jonge- ook daadwerkelijk laten zien bij ledenvergade- ren weten niet eens wie onze minister-president ringen of thema-avonden. “De Dordtse ziel is is. Er zouden meer lessen moeten zijn al op de niet makkelijk te bewegen om ook politiek basisschool: Wat doet de Tweede Kamer? Wat actief te worden”, denkt hij. Juist de inbreng doet een politieke partij? En wat kan jij daarin van jongeren vindt hij belangrijk. “Ik kan met doen? D66 richt zich al veel op jongeren, maar m’n 72 jaar nog wel denken dat ik een universele het kan nog meer. Want als je als tiener al denkt blik heb, maar het is misschien niet verstandig dat je geen enkele invloed hebt, verandert dat niet om dat ook echt te geloven. Dus als dan een jong vanzelf als je ouder wordt.” Ook leraren spelen iemand zich meldt met een ander perspectief, daarin een belangrijke rol. “Sommige leraren zei- dan kan dat perspectief niet anders genoeg zijn.” den tegen mij dat een bepaald soort mensen de Isabelle neemt deze open uitnodiging graag aan, politiek ingaat, vooral het type-bankiers. Door maar voelt zich soms wel beperkt door haar dat stigma zien ook zij niet wie er echt in de poli- leeftijd. “Ik mag nog steeds niet stemmen. tiek zitten.” Isabelle liet zich hierdoor niet weer- Het voelt daardoor net alsof ik bij een voetbal- houden om zelf lid te worden van D66. “Ik ben vereniging zit maar niet aan voetbal doe.” ambitieus, dus ik dacht: als dat zo is, dan ga ik dat Maar Kors is optimistisch. “Je kan altijd mee- veranderen. Dan kom ik als minister-president praten binnen D66. En misschien gaan daar- gewoon in mijn sweatpants naar de Tweede Ka- door mensen anders stemmen dan als ze jou mer om een debat te voeren. Ik denk dat dat veel niet gehoord zouden hebben.” mensen zal aanspreken.” Democraat tekst en foto’s 16 17 Ook 50! Anne Ruth Schussler
beetje zelf. Dus moesten we creatief zijn. Zo Oud-wethouder Korrie Louwes printte ik, als het helemaal spaak liep, af en toe “De bijnaam ‘de – dit jaar ook 50 geworden! – werd wat losse pagina’s uit op het ministerie waar ik fietsende wethouder’ Korrie Louwes toen stageliep. Thuis nietten we de boel aan el- Nieuwerkerk aan den IJssel, tijdens haar studententijd lid van D66. kaar. Kenmerkend was ook het corresponden- hoor ik nog steeds. 11 juni 1966 De open, energieke houding sprak tieadres dat telkens veranderde als een redacteur De dienstauto liet ik verhuisde of stopte. Uiteindelijk stond er per- Studie Geschiedenis, Universiteit haar aan: Had je een idee? Kom maar manent ‘voorlopig correspondentieadres’ op staan; daar keken ze in Leiden op! Was je het ergens niet mee eens? de voorkant van de krant. Een mooie anekdote? Rotterdam wel van op” Spreek je uit! “Dat wens ik de partij Toen het aanstormend politiek talent (destijds Loopbaan student kunstgeschiedenis én leeftijdsgenoot, red.) 1990-2010 voor de komende jaren ook toe: Blijf Alexander Pechtold zich meldde met een Diverse functies (o.a. paginagroot artikel, weigerden we het resoluut. niet kende. D66’ers hebben veel gemeen. Maar beleidsmedewerker, je openstellen. Durf anders te denken. Het thema van het artikel weet ik niet meer, maar ervaart iedereen die vanzelfsprekende klik? Daar woordvoerder, directeur) op Spreek je uit.” wij waren zuinig op elke bladzijde. We wilden kunnen we best wat creatiever in zijn. Dat wens ministeries van Algemene verslag doen van de lokale politiek en veel le- ik de partij voor de komende jaren ook toe. Blijf je Zaken (AZ), Financiën, den aan het woord laten. Een hele pagina voor openstellen. Durf anders te zijn. Spreek je uit.” Economische Zaken (EZ) en Sociale Zaken en Alexander alleen zat er dus niet in. Later hebben Werkgelegenheid (SZW) we dat nog wel goedgemaakt hoor, met een uitge- De Tweede Kamerverkiezingen zijn in aantocht. 2009-2010 breid interview.” Waar moet D66 op inzetten? Voorzitter Programma- “Er is niets leukers dan met zijn allen de straat op- commissie D66 Rotterdam In 2010 werd je wethouder voor D66 Rotterdam. gaan om campagne te voeren. Het is een mooie Centrum Je werd ‘de fietsende wethouder’ genoemd. wisselwerking. Je verdiept je nog eens goed in 2010-2014 Hoe dat zo? onze standpunten en kunt deze direct in de prak- D66-wethouder Arbeids- “Die bijnaam hoor ik nog regelmatig. Ik wilde tijk terugzien. Natuurlijk zitten er soms lastige markt, Hoger Onderwijs, Verjaardagswens? Innovatie en Participatie, Rotterdam in al zijn facetten leren kennen. Dat gesprekken tussen. Maar daar leer je juist heel veel kon niet vanuit het stadhuis aan de Coolsingel. van. Persoonlijk hoop ik dat D66 inzet op een in- gemeente Rotterdam 2014-heden Ik wilde de stad in. Bij mensen, bedrijven en or- tegraal persoonsgebonden budget. Dat we écht Senior Managing Consultant, ganisaties langs. Op de fiets. De dienstauto liet maatwerk gaan leveren en zorgen dat mensen met Maatwerk! organisatieadviesbureau ik staan. Daar keken ze in Rotterdam wel van op. complexe ondersteuningsvragen dat zelf vorm Berenschot Toen ik net was begonnen kreeg ik het advies kunnen geven. Wij kunnen daarin – zonder naïef Lid Landelijke van een collega-wethouder om de functie met te zijn – het échte liberale geluid laten horen.” ■ Talentencommissie D66 wat meer grandeur uit te dragen. Dat begreep ik 2016-heden Bijzondere leeftijd – vijftig jaar? een beetje triest tegelijk. Het betekent dat het ons, niet. Wij waren er toch voor de stad en de Rot- Lid Burgemeesters- “Voor mij persoonlijk niet. Ik heb het klein ge- vijftig jaar na onze oprichting, nog niet is gelukt al terdammers? Niet andersom. Bovendien was het commissie D66 vierd. Maar voor de partij wel. Het jubileum is onze standpunten te realiseren. Het gekozen bur- gewoon praktisch. Het was een drukke tijd. Ik ge- een goede gelegenheid om stil te staan bij hoe we gemeesterschap bijvoorbeeld, waarom lukt dat in noot ervan. Maar zelfs als ik op zaterdag bij mijn zijn begonnen, wie we nu zijn en waar we naartoe Nederland niet? Veranderingen kosten tijd. Toe- zoon langs de zijlijn van het voetbalveld stond, willen. We hebben ons ontwikkeld tot een pro- vallig ben ik nou net een beetje ongeduldig.” besprak ik met andere ouders kwesties in Rotter- fessionele partij. Politiek hebben we een stem- dam. Werk ging altijd door. Op de fiets kon ik de pel gedrukt op de samenleving. Met voor mij als Begin jaren ’80 werd je lid van D66. Waarom? zaken in mijn hoofd ordenen: een vraagstuk dat hoogtepunt het homohuwelijk. Voor een groep “Als studente was ik zeer actief bij de Universi- speelde, een knoop die moest worden doorge- mensen is dit van grote betekenis. Dit heb ik ook teitsraad in Leiden. Lidmaatschap bij een poli- hakt. Zo kwam ik op ideeën. Of dacht ik gewoon ervaren toen ik wethouder was in Rotterdam. tieke partij volgde daar als vanzelf op. Dat moest aan heel andere dingen. Het gaf rust.” Als je voorbij de oppervlakte keek, bleek dat het D66 zijn. De open, energieke houding sprak mij voor lhbt’ers helemaal niet zo goed geregeld aan. Had je een idee? Kom maar op! Was je het er- Inmiddels ben je wethouder af. Toch is het niet was. Het homohuwelijk heeft daar écht veran- gens niet mee eens? Spreek je uit! We waren niet heel veel rustiger geworden. Naast jouw baan dering in gebracht. bang om buiten de gebaande paden te denken. bij adviesbureau Berenschot, begeleid en on- Daarnaast zijn we zijn nog steeds relevant – on- Nieuwe wegen in te slaan. Transparant te zijn. dersteun je aspirant-D66-burgemeesters. Wat misbaar in het politieke landschap. Dat is mooi en Later heb ik ruim twintig jaar bij verschillende motiveert jou? ministeries in Den Haag gewerkt. Zo kreeg ik een “Mijn drijfveer is dat we alle verschillende inzich- aardig idee van hoe het er bij andere partijen aan ten en ideeën binnen onze partij optimaal benut- toe gaat. Die openheid die ik bij D66 beleef heb ik ten. Dat we vasthouden aan die open houding die “Toen Alexander bij hen niet zo ervaren.” D66 zo kenmerkt, en ruimte creëren voor leden Pechtold zich bij met uiteenlopende achtergronden. Het Els Borst Als student bestierde je de Leidse Democraat. Netwerk is daar een mooi voorbeeld van. Daar onze redactie meldde Hoe ging dat eraan toe? moeten we alert op blijven. Is er voldoende ruim- met een paginagroot “De afdeling was nog niet zo goed georganiseerd te voor nieuwe leden om zich aan te sluiten? D66 als nu. Tussen het studeren en stagelopen door is een mooie vereniging om onderdeel van uit te artikel, weigerden werd het blad in elkaar gezet. We waren met drie maken. Op een borrel of congres raak je zomaar we het resoluut” redactieleden. Het blad bekostigden we zo’n aan de praat met leden die je voorheen helemaal Democraat tekst 18 19 D66-wandeling Jasper Simons
Amsterdam 50 jaar geleden werd D66 opgericht in Hotel Krasnapolsky Amsterdam te Amsterdam. De oprichters ontmoetten elkaar in het hoofdstedelijk journalistencafé Scheltema en vergaderden bij Hans van Mierlo op de Herengracht. In de jaren zeventig verhuisde het centrum van de partij – inclusief 5 het Landelijk Bureau – naar Den Haag. We gaan terug naar die Amsterdamse beginjaren met deze historische D66- 65 stadswandeling!
4 Historische Amsterdam Damrak 3 2 Centrum stadswandeling 1 langs de oprichtingsplekken van D66 De 9 straatjes
Stadhuis
7 Amstel
8 Grachtengordel 9 10
2016 Oud-Tweede Kamerlid Minne Dijkstra krijgt een ‘Terugblik’
van huidig Tweede Foto Remco van der Kruis Kamerlid Judith Swinkels tijdens de Jubileum- fietsestafette Voor ik aan deze wandeling door (zie p. 8-9) Amsterdam begin, spreek ik af met lid van het eerste uur Minne Dijkstra (79). Hij stuurde de adhesiekaart van het Appèl op, nam deel aan het eerste ledencongres, Rijksmuseum waarna hij op 30-jarige leeftijd werd gekozen in de eerste, zevenkoppige Tweede Kamerfractie van D66 in 1967. Omdat hij in Friesland woonde, sliep hij de eerste maanden 1967 D66-Kamerlid Minne Dijkstra tijdens de behandeling van de onder- als hij in Amsterdam moest zijn op de bank bij Hans van wijsbegroting in de Tweede Kamer Mierlo, in diens huurwoning aan de Herengracht. . . R R Museumkwartier T ST S
- - S ES E L L U U C C R ER Dijkstra woont sinds de jaren tachtig in het centrum en is E H H verknocht aan de hoofdstad. Als oud-voorzitter van de Ver- 11 eniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (vvab), rondleider voor het Gilde (Mee in Mokum) en als “binnen- stadprofessor” voor de lokale zender AT5 is hij bovendien de ideale stadsgids voor deze historische D66-wandeling door Amsterdam! 12
Foto Eric Koch / Anefo /nationaal Archief
. . R R T ST S
- - S ES E L L U U C C R ER E H H D66-wandeling 20 21
anaf de Westerkerk maken we een V uitstapje noordwaarts, terug richting Centraal Station, voor een blik op Heren- gracht 26 . Een mooi statig pand bij de anaf het Centraal Station loop ik over Brouwersgracht, waar Hans van Mierlo des- V de Nieuwezijds Voorburgwal naar het tijds een kleine woning in het achterhuis prachtige Jugendstil-gebouw op nr. 234- huurde. De tot elf man gereduceerde groep 240, waar de redactie en drukkerij van die op 30 april bijeen kwam in Krasnapols- het Algemeen Handelsblad (sinds 1831) ky, richtte hier het Initiatiefcomité D’66 op, zetelde, tot de fusie met nrc in 1970. dat onder voorzitterschap van Van Mierlo De ‘Nieuwezijds’ werd destijds ook wel k draai me om en loop langs het Paleis elke zaterdag bijeenkwam om te vergaderen Fleet Street genoemd: vrijwel alle grote I door de Raadhuisstraat naar de Wester- over de grondslagen van een nieuwe partij, kranten en weekbladen hadden hier hun ia de Paleisstraat loop ik over de Dam kerk , waar op 10 maart 1966 de kerke- zoals later gepubliceerd in het Appèl. De burelen. D66-oprichters Hans Gruijters V naar Hotel Krasnapolsky . Op 30 lijke inzegening van het controversiële hu- groep dijde al snel uit, tot uiteindelijk 36 n een zijstraat een paar honderd meter (1931-2005) en Hans van Mierlo (1931-2010) april 1966 kwam hier, in de Bernardzaal, welijk tussen prinses Beatrix en Claus von personen, die onderling weer groepjes I verderop wandel ik even langs Lange- leerden elkaar hier kennen begin jaren zes- een groep van dertien mannen bijeen om Amsberg plaatsvond. Dit hoofdstedelijk vormden om de verschillende thema’s uit straat 61, het adres waar het tweede of- tig; Gruijters was chef redactie Buitenland “met gefronste wenkbrauwen van gedach- huwelijk was zeer tegen de zin van de over- te diepen. Na het eerste congres (in de rai ficiële partijsecretariaat (Landelijk PvdA’er Jan Nagel en Hans Gruijters (rechts) en Van Mierlo redacteur Opinie. ten te wisselen over het kreupele bestaan grote meerderheid van de bevolking, maar en Krasnapolsky) overnachtte de in Fries- Bureau) van 1973 tot 1975 zetelde, waarna de in C’66 in 1968. van het politieke leven in ons land”, zoals de regering, gesteund door de burgemeester land woonachtige Minne Dijkstra – toen partijorganisatie definitief naar Den Haag n het pand ernaast, op nr. 242, huist nog Hans van Mierlo het later zou verwoorden. van Amsterdam, zette haar plannen door. kandidaat-Kamerlid voor D’66 – hier verhuisde. I steeds het roemruchte Café Schel- Hier bespraken Henk Lange, Arie van der vvd-raadslid Hans Gruijters, die radicali- regelmatig op de bank als hij in Amsterdam tema , waar journalisten, kunstenaars, Zwan, Coen Affolter, Peter Baehr, Ad Re- sering van de democratie naar Amerikaans moest zijn. k loop de Herengracht zuidwaarts af en ia Café Eijlders op het Leidse- schrijvers en bohemiens elkaar troffen (en deker, Evert Hoven, Reinier Heijting, en model voorstond, weigerde aanwezig te I ga de Leidsestraat in. We maken een uit- V plein – ook een tijdje uitgebaat door nog steeds treffen), om “in een onbezon- de hierboven genoemde zes journalisten zijn en zegde op 21 maart zijn partijlidmaat- stapje naar Keizersgracht 576, het eerste Hans Gruijters en nog steeds een bezoek- nen vrijzinnige sfeer te discussiëren over de over een nieuwe en vernieuwende demo- schap op. Nog geen zes weken later, organi- officiële partijsecretariaat van D66. je waard – gaan we rechts de Leidsekade op staat van de democratie”, zoals Minne Dijk- cratische agenda. Lange en Van der Zwan seerde hij – op Koninginnedag nota bene – De partij huurde hier na de verkiezingen naar Theater Bellevue . Hier hield de stra me eerder vertelde. Zo ook Handels- trokken zich nog dezelfde dag terug en slo- die eerste bijeenkomst van 30 april in ‘Kras’. van 1967 een aantal kantoorlokalen aan de Amsterdamse afdeling van de vvd in de blad-redacteuren Gruijters, Van Mierlo en ten zich aan bij Nieuw Links, een vernieu- voorzijde van het grote pand voor 9.000 jaren zestig haar vergaderingen. Gezapige Jan Sampiemon en Het Parool-journalisten wingsbeweging binnen de PvdA. De ove- gulden per jaar en zou tot 1973 op deze lo- en ondemocratische bijeenkomsten, want Jan Beishuizen, Bob Steinmetz en Erik Vis- rige elf vormden de basis van het initiatief- catie blijven. Hier vergaderde ook het par- alles was al besloten, en inspraak – laat staan ser, die niet veel later aan de wieg zouden comité D’66 dat op 15 september 1966 het tijbestuur en zo werd stap voor stap – al tegenspraak! – werd nauwelijks geduld, staan van Democraten 66. Appèl presenteerde in Den Haag. improviserend – een partijstructuur opge- zo vertelde Minne Dijkstra eerder. Aan het In die tijd heerste onder jongeren, intellec- Hotel Krasnapolsky – ook wel liefkozend bouwd door de kersverse Democraten. eind van de avond werd het pas leuk, “als tuelen en vrijzinnige denkers enorme on- ‘Kras’ genoemd – bleef lange tijd een be- de oude regenten weg waren en de jongeren vrede over de verzuilde maatschappij en het langrijke plek voor D66. Hier werd de partij e gaan terug via de Leidsestraat rich- aan bod kwamen”. Deze jongeren – leden keurslijf van de regenten. “Een gezagscri- in oktober opgericht; hier werd de verkie- W ting het Leidseplein. Ik houd even van vvd-jongerenorganisatie jovd – sis, zo voelde het”, zegt Dijkstra, nu vijftig zingsavond op 15 februari 1967 gevierd stil voor het Braziliaanse muziekcafé op vormden een niet onbelangrijk deel van de jaar later. (7 zetels uit het niets!) en hier werden later Lange Leidsedwarsstraat 64. Hier bevindt nog op te richten Democraten 66: drie van nog vele verkiezingsavonden en ledencon- zich de Bamboo Bar, dat destijds – onder de 13 heren die op 30 april bijeenkwamen gressen georganiseerd – waaronder de derde dezelfde naam – werd uitgebaat door in Krasnapolsky waren oud-voorzitters van dag van het eerste congres in 1966 (zie ver- D’66-oprichters Hans Gruijters en Coen de jovd. derop bij rai). Affolter. Op 15 februari 1968 werd op de bovenverdieping Club 66 – ook wel: C’66 – geopend, bedoeld voor besloten discussieavonden van D’66-leden, maar ook frequent bezocht door sympathisan- ten en politiek geïnteresseerden. Zo nam Van Mierlo Harry Mulisch weleens mee, die doorgaans in de bar van het nabijgelegen Hotel Americain te vinden was.
‘Kras’ in 1956. Foto Harry Pot / Anefo / Nationaal Archief D66-wandeling 22 Democraat tekst en foto 23 D66-koppel Jan Remmert Fröling
Amsterdams jubileumboek ia de Pijp gaan we zuidwaarts, naar de V Rivierenbuurt. We lopen de Schelde- Wilt u meer weten over unieke straat helemaal uit tot het Europaplein, waar locaties, bijzondere gebeur- sinds 1961 congrescentrum RAI huist. tenissen en belangrijke per- Na de val van het Kabinet-Cals op 14 okto- sonen uit de roerige D66-ge- D66 schiedenis in en van Amster- ber 1966, raakt D’66 in een stroomversnel- dam? ling, want de vervroegde verkiezingen zijn al gepland op 15 februari 1967. De eerste of- Sinds de oprichting heeft de af- ficiële Algemene Ledenvergadering (alv) deling D66 Amsterdam een pro- p 15 september presenteerde het Ini- wordt geprikt op 17 en 18 december 1966 in minente rol gespeeld in het wel ♥ O tiatiefcomité D’66 haar Appèl aan ie- de rai. Minne Dijkstra was erbij en weet en wee van de hoofdstad én van
jaar afgewezen. Kawa karimi
Toen ging ik Foto
reflecteren: hoe CV Mpanzu Bamenga is mijn leven tot Kinshasa, Democratische Republiek Congo (voorheen: Zaïre), 1985 nu toe geweest?” Lid D66 sinds 2012
dat ons eerste asielverzoek na drie jaar was afge- Opleiding MBO Administratief Juridisch wezen. Toen ging ik reflecteren: hoe is mijn leven Medewerker Openbaar Bestuur tot nu toe geweest? We hebben eerst door Europa (ROC Eindhoven); Minor Hij rondgezworven voor mijn moeder, broer en ik in Global Development Issues 1994 in Nederland aankwamen en asiel aanvroe- (Fontys hogescholen Tilburg); HBO rechten (Juridische gen. Ik was toen acht jaar. We zaten al drie jaar in Hogeschool Avans-Fontys een armoedige situatie in Nederland en ik reali- Tilburg); European Law on seerde me: hier klopt iets niet. Ik wilde ons uit die Immigration and Asylum, situatie halen maar ik wilde dat ook voor anderen. Odysseus Network (Université maakt Ik ben graan dromen over een betere toekomst, Libre de Bruxelles). een samenleving zonder armoede en waar ieder- Loopbaan Daniel Maissan een erbij hoort. Met de hulp van vrienden en des- 2011 – 2013
Foto kundigen ben ik een nieuwe procedure gestart. Sociaal-juridisch medewer- Uiteindelijk kreeg ik in maart 2007 – ik was toen ker Vluchtelingen in de Knel, 21 jaar en dertien jaar in Nederland – een telefoon- Eindhoven 2013 – 2014 Een bevlogen Mpanzu Bamenga tje: De minister heeft je brief gelezen en het komt spreekt tijdens Bevrijdingsfestival Extern coördinator Vluchte- het goed. Dat gaf me een dubbel gevoel: enerzijds was lingen in de Knel, Eindhoven 2015 in Haarlem het publiek toe over vrijheid en vluchtelingen. Mpanzu Bamenga stuurt me een ik blij dat het gelukt was. Anderzijds was ik ook 2014 – heden app: “Heb je een ov-fiets?” – we gaan op de fiets boos dat er zoveel mensen zijn die misschien in Raadslid D66 Eindhoven (portefeuille: veiligheid, Eindhoven verkennen. Hij wil me graag vier plek- dezelfde of ergere situatie zitten maar die niet de mensenhandel, vreemde- ken laten zien die voor hem het verschil maakten. vaardigheden hebben om zelf voor hun rechten lingenzaken, mondiale We treffen elkaar voor de stationshal en Mpanzu op te komen.” bewustwording, brand- schudt enthousiast mijn hand. De eerste stop is weerzorg, inclusieve verschil samenleving en diversiteit); het Christiaan Huygens College, de eerste Neder- We fietsen door naar de volgende plek: stichting Coördinator bij Den Haag landse school waar hij naartoe ging, als 12-jarige Vluchtelingen in de Knel, waarvoor hij drie jaar Wereldhuis/STEK In 2012 werd hij Nederlands staatsburger én jongen. Twee jongens vegen de trap die naar de heeft gewerkt als jurist en extern coördinator. hoofdingang leidt. “Kijk, wat zij doen, dat moest De stichting vangt vluchtelingen op en staat ze Overig lid van D66. In 2014 mocht hij voor het eerst ik heel vaak doen: corvee. Ik was rebels en ik was bij met onder meer juridisch advies. Vanaf de Mpanzu Bamenga is coördi- het regelmatig niet eens met de regels. Ik had al- weg lopen we door de tuin het terrein van de nator en medeoprichter van stemmen en werd Mpanzu Bamenga (30) Inclusion Leaders Network gemeenteraadslid in Eindhoven. Redacteur tijd de indruk dat het beter kon. Ik heb wel eens stichting op, waar her en der mensen van en naar (Incleaders); bestuurslid gezegd: vroeger, hier op school, had ik steeds het de opvang lopen. Mpanzu kent veel van hen – we Stichting Pim de Kuijer Lezing; Anita van Rootselaar fietste een middag gevoel dat ik gelijk had maar het niet kreeg. Dus wil- treffen zowel zijn eerste als zijn laatste cliënt bij Lid Rekenkamercommissie de ik leren hoe ik ook gelijk kon kríjgen. Daarom de stichting. Gemeente Eindhoven; met hem mee langs vier belangrijke plekken Voorzitter D66 Landelijke ben ik rechten gaan studeren. Dat is meer als grap Thema-Afdeling Samenleven, in zijn stad. “Juist nu gemeenschappelijke bedoeld, maar er zit een kern van waarheid in.” Wanneer werd je lid van D66? “Dat was in Migratie en Asiel; en lid van januari 2012, omdat ik mij actief wilde inzetten de Stichtingsraad Regionale waarden zoals vrijheid, menselijkheid en Je hebt een sterk ontwikkeld rechtvaardig- voor het bereiken van maatschappelijke doelstel- Omroep Brabant. waardigheid onder druk staan, moet D66 heidsgevoel? “Ja. De belangrijkste waarden voor lingen. Ik heb vervolgens meegeschreven met het mij zijn menselijkheid en kansengelijkheid. Als gemeentelijke verkiezingsprogramma en deel- de leiding nemen.” ik het gevoel heb dat mensen geen eerlijke kansen genomen aan het talentstimuleringsprogramma hebben, dan kom ik in actie. Op deze plek is dat Route66. Toen werd me gevraagd of ik een bij- rechtvaardigheidsgevoel en de wil daarmee iets te drage wilde leveren als gemeenteraadslid? Dat doen geboren. Hier was ik, toen ik te horen kreeg betekende voor mij ook een keuze: het raadslid- interview 26 27
Kun je benoemen wat de grootste successen talenten van mensen. Anders leren kijken naar “Ik ben niet in de politiek zijn die je hier in de raad hebt behaald? “Een wat mensen kunnen en veel meer leren diffe- daarvan heb je al gezien bij de stichting, dat is rentiëren. Mijn Nederlands was van laag niveau, gegaan om te zeggen: we de bed-bad-brood-begeleiding. De andere is het maar voor andere vakken haalde ik hoge cijfers. genereren van draagvlak voor de komst van het Waarom kon ik die vakken waar ik goed in was hebben een meerderheid asielzoekerscentrum (azc) in Eindhoven, niet op hoog niveau uitoefenen, en in de andere waarover in 2014 debat was. Ik dacht: het gaat extra steun krijgen? Op die manier word je ten- dus gaan we dat doen. hier niet alleen maar om een azc. Als Eindhoven minste uitgedaagd.” kunnen we een voorbeeld zijn voor alle andere Het gaat juist om de plekken. We moeten hier iets neerzetten met “Mag ik ter afsluiting nog een paar quotes noe- symbolische waarde. Dus vroeg ik me af: hoe men die me raken?”, vraagt hij me als we op het situaties waarin je in de krijg je álle partijen mee? Dat kan als je ook de punt staan afscheid te nemen. Natuurlijk mag dat! grootste tegenstanders mee krijgt. Dus ben ik “Kort geleden ben ik namens D66 naar Lesbos minderheid bent” juist ook met hen in gesprek gegaan – en met suc- en Athene geweest. Ik heb daar met veel mensen ces. Tijdens het vragenuur heb ik kritische vragen gepraat, waaronder een vluchteling uit Afgha- gesteld over het voorstel, waarbij ik ook vermeld- nistan. Die man zei: ‘Het zou een mensenrecht de dat we het wel eens zijn met het voorstel. moeten zijn om je vrij te bewegen over de wereld, Alle partijen hebben dat stuk ondertekend. Ik want de aarde is van ons allemaal.’ Zo zie ik dat maatschap in Eindhoven ging naar mijn mening Heb je een idee hoe we daarmee kunnen begin- wilde verantwoordelijkheid nemen – we gaan ook. Ik heb een droom van een Europa waarin we niet samen met het werk voor Vluchtelingen in nen? “Jazeker. Geef de mannen die we buiten te- hier een azc plaatsen – én de zorgen adresseren – vrij kunnen reizen in plaats van een fort Europa. de Knel. Ik heb besloten afstand te nemen van de genkwamen gewoon een papier. In plaats van een luisteren naar kritische geluiden. Dan ben je Daarom spreekt de uitspraak van Edward D66-delegatie stichting, omdat ik het gevoel had dat ik meer kon last maak je van hen een kracht. Een motor van verbindend, niet polariserend.” Kennedy (een parafrase van George Bernhard bezoekt betekenen voor mensen vanuit de politiek. Je zit Nederland.” Shaw, red.) me zo aan: Some men see things how vluchtelingenkamp zelf aan het roer.” Waar ben je nu mee bezig? “Kansengelijkheid. they are and say why? I dream things that never Gaziantep Daar hebben we als D66 geen Kamermeerder- En dat gaat niet alleen over vluchtelingen, maar were and say why not? De tweede quote is van In het klooster naast de stichting bevinden zich heid voor… “Ik ben niet in de politiek gegaan ook bijvoorbeeld over jeugdwerkeloosheid en John F. Kennedy: If a free society cannot help the Onderwijs. Voor ieder kind van de Zusters van de Liefde, die de opvang in 1983 om te zeggen: we hebben een meerderheid dus onderwijs. Jonge mensen kunnen hun kansen many who are poor, it cannot save the few who are groot belang om de weg in het hebben opgericht. Zuster Bets (The Legend, al- gaan we dat doen. Het gaat juist om de situaties niet benoemen en benutten, we hebben het rich. Dat heeft ook weer te maken met dat fort leven te vinden. Voor deze vluch- dus Mpanzu) legt uit dat de opvang organisch is waarin je in de minderheid bent. Het gaat erom onderwijs niet op orde…” Europa: er zijn zo weinig mensen die rijk zijn en telingenkinderen in een ‘model- ontstaan. Mensen klopten regelmatig aan de deur dat je achter iets staat, ervoor vecht, en dat je zoveel mensen die arm zijn, dat het een kwestie kamp’ in Gaziantep, een stad op de grens van Turkije en Syrië, voor opvang, en na enige tijd besloten ze om hier mensen tot andere inzichten brengt. Maak van Wat is er niet op orde in het onderwijs? “Onder- van tijd is voordat iedereen jouw kant op komt. geldt dat nog sterker. Het is een een stichting voor op te richten. “Mensen die op een minderheid een meerderheid. Mijn ervaring zoek wijst uit: de positie en de mondigheid van Niet voor niets zeggen we binnen D66: Denk en sprankje hoop op een betere toe- straat staan zijn immers mensen net als wij, en is dat dat kan. Ik ben iedere keer weer barrières je ouders speelt een grote rol bij het schooladvies handel internationaal. Je moet je bewust zijn van komst in een leven vol oorlog en waarom zouden die geen recht hebben op een tegenkomen en heb toch steeds mensen ervan dat een kind krijgt. Ik wil naar een onderwijssys- wat er internationaal gebeurt en welk effect dat geweld. Maar voor veel van hun goed leven?”, zegt zuster Bets. In deze opvang kunnen overtuigen dat het anders kan. Dat blijf teem waar we veel meer kunnen putten uit de op ons heeft, en andersom.” ■ leeftijdsgenootjes is dat onder- worden al jaren ook mensen opgevangen die uit- ik geloven.” wijs niet weggelegd. Zij zitten in geprocedeerd zijn. Die konden lange tijd vrijwel een uitzichtloze situatie in een nergens terecht, omdat ze vanuit overheidswege Waar zijn we nu? “Dit is Dynamo, een pop- veel gebrekkiger kamp. Of va- geen recht hadden op opvang. podium en jongerencentrum. Toen ik studeer- ker nog zwerven ze door steden. de kon ik op veel plekken niet terecht omdat ik Op Alexander Pechtold, Sjoerd Sjoerdsma, Petra Stienen en Jan Je hekelt de gebrekkige opvang voor uitge- ongedocumenteerd was. Maar bij Dynamo kon Paternotte maakte het bezoek procedeerde asielzoekers. “Ja. Door regelgeving ik sporten. Vandaar dat ik dit wil laten zien. Het Mpanzu Bamenga Mpanzu Bamenga @MpanzuBamenga May 5, 2016 @MpanzuBamenga May 4, 2016 afgelopen maand aan de vluchte- zijn mensen ineens op straat terecht gekomen. mooie is dat ze hier echt iedereen een kans geven, Griekenland lingen in Gaziantep diepe indruk. Omdat ze geen status hebben, hebben ze geen ongeacht je status. Toen ik achttien werd, mocht recht op opvang, geen recht op een bestaan. Dat ik niet meer studeren, omdat mijn leerplicht Mensen die hun thuis kwijt zijn, laten hoop, Verkozen tot: Politiek Talent van het Jaar Foto Maaike Zeeuw is dus een gecreëerd probleem. Maar wie lost het stopte en ik nog geen verblijfsvergunning had. veerkracht en moed zien. Wat belet jou & mij 2015! Bedankt voor alle steun. @saskia75 op? Dat zijn de mensen die denken: zo ga je Ook kon ik geen stage lopen. Ik heb gezegd: geef om ze hierin bij te staan? gefeliciteerd met raadslid vh j! niet met mensen om. Dat is ook het verhaal wat ik me een week, ik zorg dat ik een stageplek heb zodat vertel: er zijn altijd mensen die het verschil kun- ik kan afstuderen. Toen ben ik bij Dynamo bin- nen maken. Ik omsingel mijzelf tot de dag van nengelopen en bij hen mocht ik stage lopen als vandaag met mensen die in deze situatie zitten, jongerenwerker. Ook heb ik hier vaak opgetreden en dan kan ik niet wegkijken. Integendeel: het als muzikant – ik maakte maatschappelijk getinte stimuleert en inspireert me om tot actie over te hip-hop en soul.” gaan. Juist nu gemeenschappelijke waarden zo- als vrijheid, menselijkheid en waardigheid on- De laatste plek die hij me wil laten zien is – hoe der druk staan, moeten we de leiding nemen. Dat kan het ook anders – het stadshuis. In de aan- hebben we, als D66, in het verleden gedaan, bij- komsthal hangen foto’s van alle raadsleden. voorbeeld als het gaat om rechten van lhbt’ers, Om Mpanzu’s foto is een gouden lijst te zien en ook met euthanasie. Daarin hebben we het met een inscriptie: Talent van het jaar 2015. We voortouw genomen. Ik vind dat we dat hierbij lopen naar de raadszaal, naar zijn plek en nemen ook moeten doen.” daar even plaats. Democraat tekst 28 29 verkiezingen VS Jessica Hoogenboom
F o t o Meer dan 5 uur in de rij
G
a
g Nog zo’n misvatting: de lage opkomst in Amerika
e
S komt door desinteresse. Het is volgens Andrin-
k
i d
m ga eerder het omgekeerde. “In Amerika moet je
o
r
e
je registreren om te kunnen stemmen. Soms we-
/
W
i
Politieke k
ken of maanden van tevoren. Dat klinkt absurd,
i m
e
d i maar daar zit een logica achter. Amerika kent na- a melijk geen gemeentelijke basisadministratie. Amerikanen vinden: de overheid hoeft niet te junkie weten waar ik woon. Heel veel Amerikanen heb- F o ben echter geen paspoort, aangezien de meesten t o
G hun land nooit verlaten en een paspoort erg duur a
g
e
is, zo’n 150 dollar. Dus die moeten zich elke ver-
S
k i
d kiezing weer melden met hun geboortecertifi-
Amerikadeskundige en D66’er Adriaan Andringa (33) reist deze m
o
r
e caat en hun energiecontract om aan te tonen wie
/ maand door de Verenigde Staten om het gemoed van de (zwevende)
W ze zijn en waar ze wonen. En áls ze dan eindelijk
i k
i
m
e een stembiljet hebben, dan moeten ze twintig tot kiezer te peilen in de aanloop naar de presidentsverkiezingen van d i
a dertig stemmen uitbrengen, want er zijn die dag 8 november. En om er een boek over te schrijven, dat in september niet alleen verkiezingen voor de president, maar verschijnt. “Het worden ontzettend spannende verkiezingen. ook voor de Senaat en het Huis van Afgevaardig- den, de gouverneur, de sheriff, de rechter, etce- Als Trump de cruciale swingstates wint, dat wordt hij president.” tera. Soms staan mensen meer dan vijf uur in de rij! Dus je begrijpt: als ze vijftig procent opkomst hebben, gaat de vlag uit.”
Nee, hij zag het beslist niet aankomen. Níemand Zijn bevindingen neemt hij mee in het boek dat Ook een masterclass American halen om te kunnen winnen. Maar tegelijkertijd Sentiment van angst zag het aankomen. “Statisticus Nate Silver, dé hij samen met Daniël Schut schrijft, en dat in sep- Politics van Adriaan Andringa bestaat er grote diversiteit bínnen die twee grote Nog even terug naar Trump. Wat is zijn geheim? goeroe op het gebied van het voorspellen van de tember zal verschijnen. Dan begint hij ook weer bijwonen in september of oktober? zuilen. In Nederland denken we vaak: de Repu- Niet zijn politieke standpunten in elk geval, zegt presidentsverkiezingen, gaf Donald Trump vorig met zijn populaire masterclasses American Poli- blikeinen zijn de slechteriken en de Democraten Andringa. “Hij is Democraat geweest, nu Re- jaar twee procent kans op de nominatie”, vertelt tics. Daarnaast schrijft Andringa regelmatig voor Houd leiden.d66.nl/agenda in de zijn de good guys. Maar zo simpel is het niet, je publikein; hij was voor het aan banden leggen Adriaan Andringa, die aanvankelijk zijn geld op PoliticalMinds, een blog van een groepje politie- gaten voor meer informatie. hebt zeer liberale republikeinen en zeer conser- van wapenbezit en is daar nu tegen; hij was voor Marco Rubio had gezet. Maar na een maanden- ke junkies die toevallig ook allemaal D66’ers zijn. vatieve Democraten, en vele andere smaken. Het abortus en nu tegen. Overkoepelend thema: als lange veldslag blijkt Trump de enige overgeble- “Onze artikelen gaan over politiek in het buiten- gevolg is: er bestaat in Amerika niet zoiets als par- het maar populair is. De belangrijkste reden voor ven presidentskandidaat voor de Republikeinen. land, níet over buitenlandse politiek”, zegt An- tijdiscipline. Het politieke leven van een Ameri- zijn succes is dat hij beseft: There is no such thing Eat that! dringa. Doel: context en achtergronden bieden bij kaanse vertegenwoordiger hangt af van zijn kie- as bad publicity en daar ook naar handelt. Hij politieke processen zónder Nederlandse bril en zers, niet van zijn partijvoorzitter. Dan krijg je snapt het spel en weet wat media willen. Als hij Vandaag worden in de laatste zes staten primaries zónder meningen. “Mensen vinden Amerikaan- heel andere politiek én heel andere campagnes weer eens iets schandaligs zei, dan werd dat da- gehouden. Andringa heeft speciaal voor de gele- se of Chinese politiek vaak vreemd en bizar, maar dan bijvoorbeeld in Nederland. Onze Kamerleden genlang herhaald. Zo krijgt hij urenlange, gratis Adriaan genheid zijn Amerikaanse Vlag-das omgeknoopt. dat is natuurlijk onzin. Elk politiek systeem heeft zijn vaak erg onbekend bij kiezers en worden ook prime time-publiciteit; enorm frustrerend voor Andringa Helaas werd vanochtend al bekend dat Bernie zijn eigen logica, die moet je leren kennen voor je niet geprikkeld om naar kiezers te luisteren. Dat is zijn concurrenten en tegenstanders.” Sanders zijn Democratische rivale Hillary Clin- begrijpt wat je ziet en hoort.” in Amerika wel anders. Het is daar doodnormaal Daarnaast is hij de eerste kandidaat die het senti- 1983, Den Bosch ton niet meer kan inhalen. De ongekend span- dat je je congresman belt als je ergens boos over ment van angst – de angst voor economische Werkt sinds 2014 als bestuursadvi- nende voorverkiezingen – met Clinton als eerste Geen partijdiscipline bent – hoe democratisch wil je het hebben?” neergang, de groeiende ongelijkheid, de opkomst seur voor Ingrid van Engelshoven, vrouwelijke presidentskandidaat van Amerika – Adriaan Andringa groeide op in een politiek nest van is – heeft weten te kanaliseren, zegt Andringa. locoburgemeester en D66-wethou- zijn hiermee vervroegd ten einde gekomen. Op in het “gristelijke” dorp Epe. Zijn oudere broer “In Europa zagen we die angstpolitiek al veel der Kenniseconomie, Internationaal, naar de General Elections: “Die worden net zo zat bij GroenLinks, zijn vader was vvd-raadslid, eerder. Dat heeft veel te maken met economisch Jeugd en Onderwijs in Den Haag en spannend, want Trump en Clinton zijn de minst “maar mijn ouders stemmen nu D66, geloof ik”, herstel, dat in Amerika na 2008 veel sneller is ge- schrijft regelmatig over Amerikaanse populaire presidentskandidaten in de moderne zegt hij lachend. Tijdens zijn eerste familiebezoek gaan dan in Europa, maar voor het gevoel van veel politiek op politicalminds.nl geschiedenis van Amerika”. aan zijn oom, die begin jaren zestig naar Amerika “Partijdiscipline bestaat niet mensen in de middenklasse nu stagneert.” emigreerde, raakte de achtjarige Andringa on- Roadtrip zonder Nederlandse bril middellijk verslingerd aan het land. Het was 1991, in Amerika. Het politieke Een kleine voorspelling? Andringa waagt zich er Deze maand gaat hij drie weken roadtrippen door een jaar voor de presidentsverkiezingen waarbij niet (meer) aan. Het wordt in elk geval spannen- Pennsylvania, Illinois, Ohio, Indiana en Michi- Bush senior verloor van Bill Clinton. leven van een Amerikaanse der dan de meeste mensen denken, zegt hij. “Als gan. Zijn stelling: als Trump deze cruciale swing- je kijkt naar alle conventional wisdom en naar de states wint, dan wordt hij president. Tijdens zijn Hij kan er eindeloos en enorm bevlogen over vertegenwoordiger hangt af manier waarop data normaal gesproken geïnter- reis gaat hij van dorpje naar stadje om “een ge- vertellen, over Amerikaanse verkiezingen en de preteerd worden, dan zou Hillary moeten winnen. voel te krijgen bij hoe iedereen erin zit”. Gaan Amerikaanse politieke cultuur. “Die is enorm ge- van zijn kiezers, niet van zijn Maar volgens diezelfde wijsheid en interpretatie veel independents, die nooit gestemd hebben, nu polariseerd. Meer verzuild dan Nederland in de zou Trump de Republikeinse nominatie niet heb- wel voor Trump naar de stembus? Stappen boze jaren vijftig was. Dat komt mede door het distric- partijvoorzitter” ben gewonnen…” ■ blanke arbeiders die traditioneel op de Democrats tenstelsel, dat je ook in Engeland hebt, waarbij je stemden nu over naar Trump? meer dan vijftig procent van de stemmen moet Democraat tekst 30 31 essay Van Mierlo Stichting
komen. Maar wat als advertenties voor goed betaal- niét te zien krijg. Deze bedrijven hoeven namelijk de banen veel vaker bij mannen verschijnen dan bij niemand onder de motorkap te laten kijken en kun- vrouwen? Of als aan mensen die naar hiphop luiste- nen dus ongemerkt een paar variabelen veranderen, ren minder managementfuncties getoond worden? bijvoorbeeld om de winst op te schroeven. En vinden we het acceptabel als Google zoekresul- Door nieuwe Europese regelgeving wordt het mak- kelijker om aan internetbedrijven te vragen wat ze Digitale van ons weten, maar daarmee weten we nog niet “Vinden we het wat ze precies met onze gegevens doen. In het digi- acceptabel als tale tijdperk met zulke dominante marktpartijen is deze online rechteloosheid niet langer acceptabel. D66 discriminatie advertenties voor Bedrijven als Facebook en Google zouden daarom verplicht verantwoording moeten afleggen aan hun Techvisie goed betaalde banen gebruikers over de algoritmes die ze hanteren. Dan
vaker bij mannen pas kunnen mensen achterhalen op welke wijze die Op 22 juni overhandigde Tweede verschijnen dan bij internetgiganten met hún data omgaan. Dan pas kan Kamerlid Kees Verhoeven de D66 een toezichthouder – die daar juridisch en in capa- Techvisie aan Minister Kamp van vrouwen?” citeit dan wel berekend op moet zijn – oordelen of Economische Zaken. bedrijven zich aan de regels houden. En dan pas kan De invloed van het internet en de rechter beoordelen of er sprake is van discrimi- nieuwe technologieën hebben natie. ■ een grote impact op het leven taten zo manipuleert dat een bepaalde kandidaat al- van alle Nederlanders. D66 wil dat zowel het bedrijfsleven als tijd bovenaan verschijnt? Dit raakt aan onze grond- de overheid er alles aan doen om rechten – geen discriminatie op basis van geslacht, enerzijds te investeren in nieuwe huidskleur, levensovertuiging, politieke voorkeur Joost Sneller is directeur van de Mr. Hans technologie, Nederland digitale of seksuele geaardheid. Zeker wanneer deze als self- van Mierlo Stichting, het wetenschappelijk koploper te maken en alle Neder- fulfilling prophecy leidt tot het in stand houden van bureau van D66 landers – van jong tot oud – digi- vooroordelen en structurele ongelijkheid. proef te maken. Anderzijds moe- Een bewerkte versie van dit artikel verscheen eerder ten we onze privacy beschermen, Vrijwel iedereen kent het gemak van Google en het vermaak van Algoritme is ook mensenwerk op de opiniepagina van het Algemeen Dagblad van zorgvuldig omgaan met alle data Een algoritme klinkt erg wiskundig en objectief, 28 mei, de dag na het Van Mierlo Symposium Big die beschikbaar zijn en moet Ne- Facebook. Maar welke advertenties of nieuwskoppen je wel of niet maar die formules kunnen dus vol beladen beslissin- data: tussen markt en democratie in het Utrechtse derland klaar zijn om cybercrime te voorkomen en aan te pakken. gen zitten en zijn mensenwerk. Helaas is het onmo- Ottone. Tijdens dit symposium spraken Dimitri te zien krijgt, wordt in belangrijke mate – en op onzichtbare wijze Kortom, voor Kees Verhoeven gelijk om te achterhalen welke keues op grond van Tokmetzis, Marjolein Lanzing en Kees Verhoeven – bepaald door wat deze internetgiganten denken van je te weten. voldoende reden om een samen- die algoritmes precies gemaakt worden. Ik weet niet over de grenzen van big data en de politieke en hangende visie te schrijven om Dat raakt direct aan onze mensenrechten, betoogt Joost Sneller. welke advertenties of nieuwskoppen ik op grond maatschappelijke gevolgen van ontwikkelingen in Nederland op de toekomst voor van mijn persoonlijke gegevens en internetgedrag digitale techniek. te bereiden.
We brengen een steeds groter deel van ons leven on- Vrijwel iedereen kent het gemak van Google en het Lees de gehele Techvisie line door. Bijna zeven miljoen Nederlanders gebrui- vermaak van Facebook. Veel minder mensen realise- (of een samenvatting) op: ken dagelijks Facebook. En wie heeft er tegenwoor- ren zich hoe zij door deze internetgiganten een zo- d66.nl/techvisie dig geen Apple of Android smartphone op zak? genaamde filter bubble in worden gezogen: op basis De belevingswereld die we op Facebook en Google van de individuele kenmerken en voorkeuren van voorgeschoteld krijgen, is niet neutraal. Deze wordt gebruikers bepaalt Facebook door middel van zoge- in belangrijke mate bepaald door wat deze bedrijven naamde algoritmes – ingewikkelde rekenkundige denken van ons te weten. De manier waarop zij dit formules – welke reclame, nieuwskoppen en berich- Jubileum: 10 jaar doen is vrijwel onzichtbaar en daardoor moeilijk te ten van vrienden je te zien krijgt. Je krijgt alleen nog beïnvloeden. Dat raakt direct aan onze mensenrech- te zien wat bij jouw profiel past, oftewel het beeld Richtingwijzers ten, zoals het verbod op discriminatie. dat Facebook van je heeft op basis van je clicks, zoek- Toch ontbreekt een goede controle op de macht van gedrag en het digitale spoor dat je achterlaat door U kunt de vijf richtingwijzer-essays van de Mr. dit soort bedrijven. Het is dan ook de hoogste tijd bijvoorbeeld je woonplaats, leeftijd, geslacht en Hans van Mierlo Stichting afzonderlijk bestellen, om onze fundamentele rechten op internet min- hobby’s in te vullen. óf alle vijf verzameld in een mooie bewaarcas- stens even goed te beschermen als offline, door veel sette: de Richtingwijzerbox. beter toezicht te houden op de multinationals van Het lijkt me prettig en onschadelijk om als wieler- de digitale wereld. liefhebber regelmatig een fietsreclame langs te zien Bestellen? d66webshop.nl/nl/publicaties-van- mierlo-stichting
www.vanmierlostichting.d66.nl Democraat tekst foto’s 32 33 nieuwe leden Kristina Ullrich Remco van der Kruis
snel gaan. We zijn een partij die draait op de ener- de Wageningen University. Bij beiden heb ik een gie en de ideeën van leden. Je hoeft bij ons niet soort ‘duurzaamheidsopvoeding’ genoten. Hoe twintig jaar ervaring te hebben om een actieve rol zit dat bij jou, wilde je altijd al met duurzaamheid binnen de partij te vervullen. bezig zijn?” “Ik ben lid geworden toen D66 op nul zetels stond. Ik dacht: wat als D66 zich opheft? Ik heb altijd op D66 gestemd maar toen het erop aan- kwam, besloot ik dus ook lid te worden. Het is de “Duurzaamheid zit in enige partij die bij mij past vanwege het optimis- het DNA van D66. me, de wens om te vernieuwen en de ambitie om nog meer mensen kansen te bieden. En uiteraard Jan Terlouw had al een vanwege het gebalanceerde verhaal. Pas sinds ik ín concrete milieuvisie de partij zit, realiseer ik mij hoe belangrijk leden voor een politieke partij zijn. Omdat dat mensen voordat andere zijn die ideeën hebben en zich in kunnen zetten mensen er überhaupt voor de partij. Dat brengt mij bij de vraag waarom jij lid bent geworden.” mee bezig waren” – Stientje Rianne: “Uit nieuwsgierigheid en vanwege het gedachtegoed. Mijn ouders hebben mij vrij apoli- tiek opgevoed. Zij zijn van het slag ‘geen woor- den, maar daden’ en de politiek heeft een tegen- Stientje: “Voordat ik in de Tweede Kamer kwam, overgesteld imago. Ik wilde mijn eigen beeld had ik professioneel nog niets gedaan met duur- vormen en te weten komen hoe de politiek echt zaamheid, maar was hier wel in geïnteresseerd. werkt. Dus stuurde ik een e-mail naar de D66- Ik dacht: dit wordt een groot vraagstuk de komen- wethouder in Soest met de vraag of ik een dag de jaren, dus heb ik bij de portefeuilleverdeling in Verrassing! Je bent net lid van D66 en de redactie mee mocht lopen. De wethouder reageerde en- 2010 – toen ik Tweede Kamerlid werd – aangege- thousiast en was heel open. Ik voelde mij meteen ven dat ik graag duurzaamheid wilde ‘hebben’. Wie van de Democraat belt je op met de vraag: met welk welkom, was verkocht en ben lid geworden. Tijdens mijn werk als diplomaat in Brussel had Stientje van Veldhoven (42) Kamerlid zou jij graag een kopje koffie drinken? “Ik ben ook vrij snel naar een ‘Nieuwe ledendag’ ik veel gehoord over innovatieve energie en bio- Rijswijk Rianne van Doorn koos voor… Tweede Kamerlid gegaan in Utrecht. Ze hadden daar een soort or- based economy. Op deze gebieden zie je dat er een Wat ganigram van wat je allemaal kunt doen binnen revolutie aan zit te komen. Waanzinnig spannend. Tweede Kamerlid sinds 2010, Stientje van Veldhoven. “Er is zoveel onderzoek de partij. Daar leerde ik dat je niet alleen politiek Duurzaamheid zit in het dna van D66. Jan Ter- (portefeuilles: Energie & actief kunt worden, zoals een carrière als raadslid louw had al een concrete milieuvisie voordat an- Klimaat, Milieu, Duurzaamheid, beschikbaar, maar de duurzaamheidsproblemen Spoor, Buitenlandse Handel, of wethouder, maar ook actief kunt zijn in the- dere mensen er überhaupt mee bezig waren. Het Ontwikkelingssamenwerking), zijn nog steeds niet opgelost. Hoe komt dat?” magroepen. Er zijn veel toegankelijke opties voor allereerste milieubeleid – toen heette het nog tevens fractiesecretaris leden om actief te worden. De lokale politiek milieu in plaats van duurzaamheid – ging vooral spreekt mij het meest aan, dus mijn functie als over gezondheid en dat komt nu ook weer terug. Bijzonder fractie-assistent bevalt goed. En dat terwijl ik nog Denk aan luchtvervuiling, waar één miljoen In 2011 en 2012 uitgeroepen tot Groenste Politicus door Op een zonnige dag in juni treffen we maar één jaar lid ben! Die snelle actie, dat spreekt mensen met longziektes last van hebben. En kli- Natuurmonumenten elkaar voor de ingang van de Tweede Kamer op mij erg aan.” maat gaat ook over kansen voor toekomstige ge- het Plein. Na de veiligheidscontrole lopen we de neraties. Ik zie dat in derdewereldlanden de sleu- Lid D66 sinds trap op naar de gang waar de D66-fractie huist. Stientje: “In de politiek moeten inderdaad soms tel ligt voor duurzaamheid. Er komen steeds meer 2005 In We treffen Stientje op haar werkkamer – de eni- snel beslissingen genomen worden, maar de re- mensen bij die voedsel en energie nodig hebben. ge kamer mét balkon – en lopen gedrieën naar de den dat mensen denken dat besluiten maken in Als je daar bijvoorbeeld helpt om de transitie van mooie fractiekamer voor een goed gesprek over de politiek lang duurt, komt omdat de procedures fossiele naar duurzame energie te maken, is er thema’s die hen beiden na aan het hart liggen: vaak lang zijn. Dat is ook logisch, want je wilt dat veel gewonnen. Hetzelfde geldt voor voedsel: het duurzaamheid, voedsel en klimaat. mensen meedenken en je wilt iedereen de tijd ge- is schokkend dat er inmiddels net zo veel mensen ven om bezwaar te kunnen maken. Dat is belang- – namelijk één miljard – die ondervoed zijn als dat gesprek Stientje: “Wanneer ben je lid geworden?” rijk, want je neemt met je politieke werk beslis- er mensen zijn met obesitas!” singen die gevolgen hebben voor mensen. Dat is Rianne: “Vorig voorjaar ben ik lid geworden van soms heel moeilijk, omdat je weet dat heel veel Rianne: “Inderdaad! Wat mij verwondert, is dat D66. Ik werd meteen door allerlei partijgenoten mensen worden geraakt. Dat brengt een grote deze problemen die je schetst nog steeds niet zijn op de koffie uitgenodigd. Ons lokale ledenbe- verantwoordelijkheid met zich mee en daar moet opgelost. Er zijn zoveel universiteitsonderzoeken stand is een beetje ‘verouderd’, dus zij dachten je bewust mee omgaan.” beschikbaar die laten zien hoe dit zou kunnen, met… waarschijnlijk: binnenhalen, dat jonge lid! Zo maar het gebeurt niet. Hoe komt dat?” werd ik al snel fractie-assistent in mijn woon- Rianne: “Ik ben wel benieuwd hoe dat gaat op het plaats Soest. Hoe ging dat bij jou destijds?” gebied van duurzaamheid. Mijn interesse hier- Stientje: “Technisch is het oplosbaar. Zo is er veel voor komt door mijn eerdere werk bij kennis in Nederland over gewassen die beter uit- Stientje: “Dat is inderdaad het mooie aan onze Willem&Drees (groothandel in versproducten, gerust zijn tegen droogte of zoutresistent zijn. partij: als je iets wilt en ideeën hebt, kan het heel rechtstreeks van de boer, red.) en mijn studie aan Maar hoe zorg je voor dat deze kennis bij landen nieuwe leden 34 Democraat tekst foto 35 column Pauline Kasterman Sebastiaan ter Burg
terecht komt waar die kennis nodig is? Hoe ko- de mens er iets aan kan doen. Als we de opwar- men de gewassen daar terecht? Als dat lukt, kun- ming echt tot anderhalf à twee graden Celsius nen we echt een verschil maken. Een ander pro- willen beperken, moeten we naar een vrijwel ge- bleem is voedselverspilling. Er is genoeg voedsel heel duurzame productie in het midden van deze paar dagen intense luchtvervuiling. Statistieken als een te produceren voor de hele mensheid. Maar wij eeuw. Voor een aantal sectoren is een geringere Air Quality Index (aqi) geven je houvast om de smog gooien een vijfde van onze boodschappen weg. co2-uitstoot op dit moment lastiger te realiseren te kwantificeren, maar met waardes boven de 350 (150 is Voedselverspilling is ook een probleem in derde- dan voor andere. Denk aan transport: voor vlieg- in Beijing! al schadelijk), neem je de scores vaak voor kennisgeving wereldlanden, maar daar gaat het meeste verloren tuigen, vrachtwagens en grote containerschepen aan. Op zulke dagen wordt het zicht beperkt door een in de keten, tussen productie en consumptie. In is de technologie nog niet zo ver. Dat neemt niet dichte laag vervuiling, die soms meer dan 24 uur aan- een land dat verscheurd is door oorlog blijft het weg dat je als politieke partij wel een visie moet houdt en langzaam de gebouwen binnendringt. graan gewoon liggen, omdat men er niet bij kan.” hebben, een lange-termijnplan met concrete tus- sendoelen. Zo is D66 voor één minister voor Kli- Eigenlijk staat luchtvervuiling symbool voor de vele di- maat & Energie in het nieuwe kabinet. Nu liggen lemma’s op China’s politieke pad. De sleutel tot een op- “Ik stuurde een e-mail deze onderwerpen bij verschillende ministers. De afgelopen jaren had ik het geluk dat ik voor lossing voor klimaatverandering ligt deels bij de Chinese Het resultaat is dat de één verantwoordelijk is de Jonge Democraten en D66 vele landen heb mogen be- overheid; niet in de laatste plaats ten behoeve van de ei- naar de D66-wethouder voor het probleem en de ander voor de oplossing. zoeken. Hoewel ik op die manier veel verschillende cul- gen bevolking. Tegelijkertijd moet de economische mo- in Soest met de vraag Dat werkt niet. turen heb leren kennen, heeft dit me niet kunnen voor- tor blijven lopen, om de vooruitgang van de afgelopen “Om terug te komen op ontwikkelingssamen- bereiden op de politieke cultuur van China. decennia vast te houden en stabiliteit te garanderen. of ik een dag werking: ik vind dat Europa drie dingen moet mee mocht lopen” doen. Ten eerste: geld uittrekken voor derde- ‘Sociaal-liberalisme’ staat hier niet in het woordenboek De keuze die de overheid hierin gaat maken is moeilijk wereldlanden om te kunnen investeringen in en het concept ‘democratie’ wordt anders geïnterpre- te voorspellen; in dat opzicht is zij een black box. Juist – Rianne schone energieopwekking in plaats van fossiele teerd. Vaak kan ik me opwinden over hoe de Chinese bu- dat is een van de redenen voor mij om hier nu te zijn: om brandstoffen. Ten tweede: technologie ontwik- reaucratie (dis)functioneert, maar als ik me dan realiseer beter te begrijpen hoe een vijfde van de wereldbevolking kelen waarmee de kosten voor duurzame energie dat 1,4 miljard Chinezen dit systeem toch met relatieve bestuurd wordt en in relatieve tevredenheid leeft. Door Rianne: “In de voedselvisie van D66 staat dat – zoals zonnecellen – omlaag kunnen. Ten derde: vrede accepteren, moet ik bekennen dat goed en kwaad beetje-bij-beetje hun complexe taal te leren spreken, kennis en transparantie bijdragen aan welover- het goede voorbeeld geven. Je kunt niet tegen bij- in dezen niet zo zwart-wit zijn. Alleen al het feit dat Bei- studiegenoten te ontmoeten en van deze enorme stad wogen keuzes bij consumenten. Ik sta hier hele- voorbeeld India zeggen: stop met je kolencentra- jing met 22 miljoen inwoners groter is dan heel Neder- met al haar culturele en culinaire bezienswaardigheden maal achter, maar vraag mij af hoe je mensen het les, terwijl wij in Europa nog wel kolencentrales land, zet zaken in perspectief. te genieten – met af en toe een masker op. ■ beste kunt informeren over duurzaamheid en hebben.” voeding, en hoe de transparantie over wat wel of China, of 中国 (spreekt uit als Zhong Guo), het Centrale niet gezond is kan worden vergroot. Zie je daar Rianne: “Heb jij voor mij nog een tip hoe lokale Land waar al je waarheden op de proef worden gesteld Pauline Kastermans (25) is uitwisselingsstudent aan de ook een rol weggelegd voor onderwijs?” partijen duurzaamheid in de gemeente kunnen en waar je overweldigd kunt worden door drukte en Peking University in China en voorzitter van de International stimuleren?” Wie chaos. ‘De Partij’, onder leiding van Xi Jinping probeert Federation of Liberal Youth (IFLRY). In 2014 was zij de Stientje: “Wat transparantie betreft, heb je keur- Rianne van Doorn (27) dagelijks orde in die chaos te scheppen, met behulp van jongste kandidaat voor de Europese Parlementsverkie- zingen namens D66. Van 2013 tot 2015 was zij werkzaam merken. Deze zijn uiteraard maar een hulpmid- Stientje: “In het algemeen geldt dat het altijd Soest beruchte veiligheidsmaatregelen. voor het Bureau Internationaal van D66 en in 2012 Inter- del om keuzes te maken. Consumenten kiezen goed is om bewoners erbij te betrekken. Lokale Wat Eind februari was het tijd voor een nieuw vijfjarenplan. nationaal Secretaris in het landelijk bestuur van de Jonge uiteindelijk zelf of zij gezond willen eten, maar je burgerinitiatieven gaan altijd gepaard met veel Accountmanager bij Veiligheidsmaatregelen rondom dergelijke bijeenkom- Democraten (JD). kan ze wel beter informeren. Ik denk inderdaad enthousiasme, draagvlak en betrokkenheid. Wijngaard Kaas in Woerden sten blijven niet beperkt tot ‘meer blauw op straat’. De dat het goed zou zijn als duurzaamheid, maar ook Maak als gemeente een wervend duurzaam- internetbeperkingen worden nóg strenger. Je VPN-ver- Bijzonder voedsel, veel meer in het onderwijs worden ver- heidsdoel en betrek bewoners erbij om dit te Sinds maart 2016 binding wordt gesaboteerd, waardoor het nog moeilijker ankerd. Bewustwording is een eerste stap. Wist je realiseren. Maak hen trots op het resultaat. fractie-assistent D66 wordt om Google-services te gebruiken, terwijl (wester- dat je ruim 15.000 liter water nodig hebt om 1 kilo “Specifiek voor duurzaamheid heb ik twee Soest-Soesterberg se) nieuwswebsites en sociale media – zoals Facebook en rundvlees te produceren? Op basis van deze fei- tips voor je: kijk naar het inkoopbeleid van je Twitter – niet te bezoeken zijn. ten kunnen mensen de keuze maken om minder gemeente. Wordt er al duurzaam ingekocht? Lid D66 sinds 2015 vlees te eten. Ook voor katoen is enorm veel wa- Dat gebeurt namelijk nog te veel te weinig. Offline word je geconfronteerd met het feit dat er op ie- ter nodig. Het is fijn om te dragen, maar je kunt Daarnaast is de handhaving van de Wet milieu- dere straathoek – zelfs in collegezalen! – camera’s te vin- duurzaam handelen door bijvoorbeeld je t-shirt beheer van groot belang. Bedrijven moeten maat- den zijn. Voor veel Chinezen staat dit voor een gevoel te laten recyclen.” regelen nemen om energie te besparen, als blijkt van veiligheid, dat wordt bevestigd door de relatief lage dat deze maatregelen zich binnen vijf jaar terug- criminaliteitscijfers. Veiligheid en controle lopen naad- Rianne: “Eén van de doelstellingen voor het kli- verdienen. De gemeente kan hierop handhaven: loos in elkaar over en de meeste mensen hier denken niet maatakkoord van D66 was dat de wereldecono- zelf naar bedrijven toegaan en afspraken maken na over het onderscheid. Wie bekijkt al deze beelden? mie in 2050 volledig duurzaam zou moeten func- over welke maatregelen ze nemen en checken Wanneer worden deze beelden tegen je gebruikt? Der- tioneren. Hoe zie jij de weg naar een honderd of ze het ook daadwerkelijk doen. Dan maak je gelijke vragen voedt in Europa een levendig debat over procent duurzame productie voor je?” écht grote stappen. Kijk maar naar de gemeente privacy, maar bij veel Chinezen komt dergelijke twijfel Den Bosch, waar één ambtenaar net zoveel ener- nooit naar boven. Stientje: “Het mooie aan het Klimaatakkoord dat gie bespaarde als zes windmolens op jaarbasis. eind vorig jaar in Parijs is gesloten, is dat we af Laat je het mij weten als de gemeente Soest De controle is een zeurende constante op de achter- zijn van de rol van klimaatontkenners, die met al- stappen gaat ondernemen?” grond. De meest ingrijpende ‘shock’ komt echter na een lerlei natuurkundige fenomenen de opwarming van de aarde wilden verklaren. ‘Parijs’ betekent Rianne: “Ja, dat zal ik zeker doen. Heel veel dank de start van een nieuwe fase; de aanvaarding dat voor deze mooie tips!” ■ Democraat tekst foto’s Baltic Pride 36 37 Baltic & Kiev Pride Elise van Zeeland Bart Rietveld
“Deze dag is een grote doorbraak voor Litouwen; een Pride met applau- disserende mensen langs de kant” – Pia Dijkstra
Orlando Op zondag 12 juni werden 50 mensen doodgeschoten in ho- mo-nachtclub Pulse in Orlando, Ambassadeur Bert Amerika. De dodelijkste aan- van der Lingen en val op de LHBT-gemeenschap D66-Tweede tot nu toe. In de nadagen van Kamerlid Pia Wij Dijkstra in gesprek de gruwelijke aanslag riep een met raadslid Mark pro-IS groepering op tot het Harold (rechts) over plegen van aanslagen tijdens de acceptatie van Gay Pride-evenementen we- minderheden in reldwijd. De noodzaak om Vilnius. zijn LHBT-minderheden te steunen is dus groter dan ooit.
, “Kiev heeft zich gepresenteerd als een open, mensen tolerante stad en is klaar voor Eurovision 2017!” – Sophie in ’t Veld
geen 6000 man politie. 1500 Pride- het land een historische stap voorwaarts gezet. rechten die wij hier in Nederland normaal vinden Dare to join D66 gangers. Samen in een stralende lentezon. Kiev heeft zich gepresenteerd als een open, tole- helaas nog niet overal in Europa verworven zijn.” Zaterdag 6 augustus 2016 Dat was op zondagochtend 12 juni het – voor rante stad en is klaar voor Eurovision 2017!” Maar er was ook goed nieuws: dit jaar kon de Bal- Dit jaar staat de jaarlijkse Gay Nederlanders nauwelijks voorstelbare – aangezicht Na de euforie van deze geslaagde Kiev Pride wa- tic Pride – die jaarlijks afwisselend plaats heeft in Pride Amsterdam in het teken van EuroPride, die elk jaar in een bij de start van de Kiev Pride 2016. Een recordaan- ren de nieuwsberichten over Orlando een forse Riga (Letland), Talinn (Estland) en Vilnius (Litou- - andere Europese stad wordt propa tal nationale parlementariërs, soldaten en bekende dreun. In ’t Veld: “Dit bewijst dat we moeten blij- wen) – voor het eerst doorgaan zónder juridisch gehouden. De ogen van heel Oekraïners liep mee in de kleurrijke, internationale ven vechten voor gelijke rechten. Iedereen moet gevecht over het evenement zelf of de locatie. Europa zijn op 6 augustus dus menigte. In Oekraïne is steeds meer aandacht voor zichzelf kunnen zijn, zonder angst voor discrimi- De huidige burgemeester van Vilnius, de liberaal op de Canal Parade in betere bescherming van homorechten. Zo heeft de natie of geweld”. Remigijus Šimašius, faciliteerde de Pride, maar Amsterdam gericht. D66 vaart ganda regering een antidiscriminatiewet voor de werk- liep zelf niet mee. Tot teleurstelling van Mark zoals elk jaar mee met haar vloer aangenomen én een lhbt-actieplan opge- Een week later in Vilnius Harold. Deze Brit werd in 2015 gekozen tot (on- eigen boot. Speciale internatio- steld. De Oekraïense vicepremier en de burgemees- We Are People, Not Propaganda (wij zijn mensen, afhankelijk) raadslid en zet zich al jaren met hart nale gast op de D66-boot: ter van Kiev spraken hun steun uit voor de Pride en geen propaganda) was het thema van de Baltic en ziel in voor gelijke rechten in zijn woonplaats Vladimir Simonko, voorzitter van De recente aanslag op de lhbt-gemeenschap de twee na grootste Oekraïense bank kwam “uit de Pride 2016 in Vilnius. De Litouwse Minister van Vilnius. “Er is hier juist ook op lokaal niveau nog de LGL - de Litouwse COC. kast” met de allereerste lhbt-steunbetuiging uit Justitie Juozas Bernatonis stelde onlangs dat eisen een wereld te winnen als het gaat om de accepta- in Orlando toont aan dat de strijd voor gelijke Wil (en durf) jij dit meemaken? het bedrijfsleven. De patriarch van de orthodoxe van lhbt-organisaties “more of an issue of propa- tie van minderheden.” Schrijf je dan snel in voor de rechten voor iedereen wereldwijd gevoerd kerk riep zelfs op tot een geweldloze bijeenkomst. ganda than reality” waren. De bittere realiteit is Des te mooier dat deze Pride zo’n groot succes D66-boot (beperkt aantal plaat- moet blijven worden. Afgelopen maand trok- echter dat het huwelijk of geregistreerd partner- was, vindt Dijkstra. Meer dan drieduizend men- sen!) of meld je aan voor het Forse dreun schap tussen mensen van hetzelfde geslacht ver- sen liepen mee, waaronder ambassadeurs uit tien opbouw- of kadeteam via: ken de emancipatievoorvechters van D66 ten “Dit is een kans voor Oekraïne om zich te bewij- boden, en dat discriminatie en homofoob gepest verschillende landen en veel buitenlandse lhbt- d66.nl/gaypride zen” zei Khatia Dekanoidze, het hoofd van de na- op scholen nog veel voorkomt – vooral buiten de organisaties. Het handjevol tegendemonstran- strijde in Kiev en Vilnius: Sophie in ’t Veld tionale politie. Dat is gelukt: dit was de eerste vol- grote steden. De Europese lhbt-koepelorganisa- ten stond er verloren bij. “Deze dag is een grote waardige Pride in het centrum van de Oekraïense tie, ilga Europe, zette Litouwen onlangs nog op doorbraak voor Litouwen, een positief ontvan- nam deel aan een unieke Kiev Pride in LHBT staat voor… hoofdstad. In voorgaande jaren werd deze telkens de een na laatste plaats in de Europese Unie. gen Pride met applaudisserende mensen langs de Oekraïne, Pia Dijkstra liep mee met de Baltic Lesbisch, Homoseksueel, verstoord door extreemrechtse en conservatieve Voor D66-Tweede Kamerlid Pia Dijkstra des te kant. Al deze mensen laten zien hoe kansrijk de Biseksueel en Transgender. Pride in Litouwen. groeperingen en moest de parade uitwijken of meer reden om op zaterdag 18 juni mee te lopen toekomst hier is voor de lhbt-gemeenschap. In Vlaanderen wordt veelal helemaal worden afgeblazen. Sophie in ’t Veld, in de Baltische variant van wat wij hier kennen Litouwen is een land in transitie, de wetgeving is de term holebi gebezigd; een D66-fractievoorzitter in het Europees Parlement: als de Gay Pride: de Baltic Pride March. Dijkstra: nog lang niet op orde, maar het draagvlak groeit. samentrekking van homosek- “Door diversiteit en gelijkheid te omarmen, heeft “Het is goed dat we ons blijven realiseren dat de Dat geeft veel hoop voor de toekomst.” ■ sueel, lesbisch en biseksueel. Democraat tekst 38 39 opleidingen Jan Remmert Fröling
Aan het woord onder meer vanwege de beperkte zittingsduur van lokale en regi- onale bestuurders. Dus de volgende slag die we in de verenigings- Marcel Fränzel, voorzitter ondersteuning gaan maken, is dat we deze mensen trainingen gaan van de nieuwe D66-burgemeesters- aanbieden. Het is ook ontzettend belangrijk dat deze afdelingsbe- commissie en voormalig burge- sturen richting 2018 – als de volgende gemeenteraadsverkiezingen meester van Woensdrecht. plaats hebben – goed geëquipeerd worden. Dat lijkt nog ver weg, maar we moeten er wel rekening mee houden dat volgend jaar sep- Talent- tember al een behoorlijk aantal zaken op de rit moeten zijn, zoals “D66 heeft een wat bijzondere verhouding met bur- de interne verkiezingen voor de lijsten en het schrijven van het ver- gemeesters, maar vooral met de burgemeesters- kiezingsprogramma.” benoeming. Dat heeft te maken met de historie van de partij, de wens tot gekozen burgemeesters. Het Is dit Talentontwikkeling 2.0? heeft toch enkele tientallen jaren geduurd voor- ontwikkeling “De eerste professionaliseringsslag begon met het rapport Klaar dat we voor onszelf geconcludeerd hadden dat het voor de Klim uit 2007, toen D66 uit een diep dal moest komen. bestaande systeem van de burgemeestersbenoe- De partij had in 2006 nog maar 3 zetels, en het aantal leden bleef mingen – met vertrouwenscommissies en alles wat De juiste persoon op de juiste plaats, dat is de essentie maar dalen. Er kon nauwelijks meer worden geïnvesteerd. Op ba- daarbij hoort – voorlopig niet zou veranderden. Dat sis van de plannen uit dat rapport begonnen we in 2009 de eerste leidde ertoe dat we, na het opzetten van professi- 2.0 van talentontwikkeling bij D66, zegt Saskia Boelema, ‘klasjes’, waaronder de wethoudersopleiding die ik zelf heb door- onaliseringstrajecten voor raadsleden, Statenle- landelijk bestuurslid talentontwikkeling en opleidingen. lopen (Boelema was van 2010-2014 wethouder onderwijs voor den, wethouders en Gedeputeerden, als partij ook D66 in Breda, red.). aandacht zijn gaan besteden aan de ‘nichemarkt’ Met de verkiezingen voor de Tweede Kamer (2017) en van het burgemeesterschap. Er is heel veel ervaring de gemeenteraden (2018) in aantocht, zet D66 vol in met het openbaar bestuur opgedaan, bijvoorbeeld “We vinden dat het aantal door wethouders die één of meerdere periodes op op talentontwikkeling. Maar niet alleen voor politiek hun plek gezeten hebben, en die ervaring kan na- bestuurders: “Ons uitgangspunt is de vereniging, die D66-burgemeesters omhoog tuurlijk prima ingezet worden in burgemeesters- kan, daarom hebben we een functies. Maar ook mensen van buiten het open- moet op orde zijn.” baar bestuur kunnen belangstelling voor het bur- burgemeesterscommissie in gemeestersvak hebben. Vandaar dat er onder meer het leven geroepen” vanuit het Landelijk Bestuur besloten is om daar meer op in te gaan zetten. We zijn nu gerichter en in een vroeger stadium gaan scouten en voorlichten Wie scout en begeleidt al dat D66-talent? om mensen uit de eigen gelederen te enthousias- “De Landelijke Talentencommissie, met als voorzitter Frans van “Toen begonnen we ook met het ‘Tweede Kamerklasje’, de voor- meren en te mobiliseren om toch vooral mee te sol- Drimmelen, vormt de basis. De twaalf leden beschikken over een loper van het ‘Driebergentraject’ dat we sinds tweeëneenhalf jaar liciteren.” heel gevarieerde achtergrond. Een aantal heeft een hrm-achter- organiseren. Dat is een soort kaderklas met 25 deelnemers; de be- grond – zij zijn dus in hun dagelijks leven professioneel met dit doeling is dat zij een persoonlijke ontwikkeling doormaken én dat Meer informatie? onderwerp bezig – en we hebben ook leden met een politieke of ze in de gelegenheid gesteld worden om een stevig netwerk binnen Mail naar: [email protected] bestuurlijke loopbaan. Maar wij doen het niet alleen. Het Landelijk de partij op te bouwen. We doen dat door hen een combinatie van Bestuur van D66 kiest er nadrukkelijk voor om zich te laten onder- vaardigheden en kennis aan te reiken en door professionele feed- steunen door grote afdelingen en de regio’s. Dat doen we dus ook back te geven. Ons belang is dat wij beter zicht krijgen op de men- bij talentontwikkeling: zo hebben we verschillende regionale ta- sen die binnen D66 actief zijn, en hun ambities beter leren kennen. lentencommissies opgezet. Onze ambitie is een landelijk dekkend Het is heel mooi om te zien dat al die trajecten zich jaar na jaar Is er een systeem waarmee je direct personen kunt aandragen netwerk.” uitbreiden, en zich gaandeweg verder ontwikkelen. Dat is profes- als er functies vacant zijn? sionaliseren.” “We zijn nu bezig met het ontwikkelen van een talentenpool, Wat doen die regionale talentencommissies? een online systeem waarin we alle relevante gegevens, zoals “Een heel belangrijke taak is scouting. Om ervoor te zorgen dat we Noem eens een voorbeeld van wat beter moet? ambities, bewaren van de deelnemers van onze trajecten. Het is goede mensen op de juiste posities te kunnen krijgen. Dat gaat om “De burgemeestersbenoemingen. Daar liepen we enigszins in inderdaad de bedoeling dat we zo vacatures met personen kunnen politiek bestuurlijke functies – zoals raadslid, Statenlid, wethouder, achter; niet zo vreemd omdat we uit een tijd kwamen waarin we matchen. We hebben nu zóveel personen opgeleid – niet alleen in burgemeester, Gedeputeerde of Kamerlid –, maar we zoeken ook relatief weinig bestuurders hadden rondlopen. We vinden dat het het Driebergentraject, maar ook in de wethoudersklasjes en bij de naar talent dat binnen de vereniging actief kan zijn. Dat heeft alles aantal D66-burgemeesters omhoog kan – D66 heeft nu 22 burge- trainingen voor raadsleden – dat we het systeem nu goed kunnen te maken met de professionaliseringsslag die we ingezet hebben. meesters – dus wilden we graag investeren in deze groep. Dat heeft invullen. Het spreekt voor zich dat de deelnemers de regie over dat Eén van de uitgangspunten daarbij is dat de basis van de vereniging geleid tot een burgemeesterscommissie die alle selectiegesprek- dossier blijven behouden, en we vragen ze daarom ook om dit op orde moet zijn. En dat staat of valt met de juiste mensen in de ken voert met mensen die vanuit de scouting naar voren kwamen, dossier jaarlijks te updaten, zodat we de juiste match kunnen afdelings- en regiobesturen. En denk aan mensen die we op project- en die belangstelling hebben voor het ambt. We zitten nu midden blijven maken. Dat online-systeem moet vóór de zomer, dus basis in kunnen zetten. We zoeken daar overigens altijd mensen in het traject van de eerste burgemeestersopleiding, waar vijftien voor de start van de kandidaatstelling voor de Tweede Kamerver- Saskia Boelema voor: wie belangstelling heeft, kan terecht bij de talentenspreek- personen aan deelnemen. Hierin willen we mensen – waarvan wij kiezingen, in de lucht zijn.” Landelijk Bestuurslid D66 uren die door deze regionale commissies georganiseerd worden.” denken dat ze ook daadwerkelijk de potentie hebben om burge- (talentontwikkeling en opleidingen) meester te worden – een goed inzicht geven in het ambt en hen Scouting is één ding, jullie trainen ook. Hoe werkt dat? Waarom is een professionele verenigingsbasis zo belangrijk? trainen in alles wat er komt kijken bij het selectieproces, waarmee En wie geven die trainingen? “Deze mensen zijn de ruggengraat van onze vereniging. En we zien we hun kansen vergroten om ook daadwerkelijk in dat ambt aan de “Dat varieert. Als je als raadsfractie de hei op gaat, en je wilt je dat er een behoorlijke vraag is naar professionele ondersteuning, slag te kunnen.” als team ergens verder in verdiepen, dan kunnen wij daarvoor de opleidingen 40 Democraat 41 uit de vereniging trainers leveren. We beschikken over een pool van mensen die En het is natuurlijk niet meer dan logisch dat de partij die zich kennis hebben over inhoudelijke onderwerpen of over vaardig- profileert als dé onderwijspartij dat in haar eigen vereniging heden en die op aanvraag die trainingen kunnen verzorgen. Dat ook praktiseert.” ■ zijn professionals die op vrijwillige basis kwalitatief hoogstaande trainingen geven. Deelnemers van het jongerentalentenprogramma Route66 bijvoorbeeld, of leden die dat professioneel vanuit hun Meer informatie over talentontwikkeling, opleidingen beroep doen. ‘Voor en door de vereniging’ dus. Aan de ene kant en trainingen binnen D66: d66.nl/opleidingen vanuit commitment en betrokkenheid, maar aan de andere kant ook omdat de middelen gewoon schaars zijn. Die mensen trainen Interesse in het talentstimuleringsprogramma voor we overigens ook weer elk jaar om ze fris en scherp te houden.” leden tussen 25 en 33 jaar? Kijk op route66.d66.nl Foto Jan Remmert Fröling Hoe verhouden onze inspanningen op dit gebied zich eigenlijk Kijk ook eens op de agenda van de website van met die van andere politieke partijen? jouw lokale afdeling voor lokale of regionale masterclasses, “Sommige partijen hebben een aparte stichting die de trainingen trainingen en talentenspreekuren.
verzorgt, maar dat gebeurt vooral aanbodgericht, terwijl wij meer Foto Jan Remmert Fröling naar de vraag kijken. Dat is niet noodzakelijk beter of slechter dan De Mr. Hans van Mierlo Stichting biedt training hoe wij het doen, maar als je het afzet tegen de positie waar wij en scholing in het sociaal-liberale gedachtegoed: Congres 103 vandaan komen, dan hebben we een enorme inhaalslag gemaakt. vanmierlostichting.d66.nl/training-scholing Op zaterdag 16 april vond het 103de D66-congres plaats in Papendal te Arnhem. Het congres stond voor een belangrijk deel in het teken van 50 jaar D66.
Tijdens zijn congresspeech stond fractievoorzitter Alexander Pechtold uitgebreid stil bij het 50-jarig bestaan van D66. Het jubileumjaar werd na zijn speech officieel afgetrapt Foto Jeroen Mooijman Aan het woord Aan het woord met een ‘journaalfilmpje’ vol historische fragmenten, gepresenteerd door D66-Tweede Kamerlid en voormalig achtuurjournaal-presentatrice Pia Dijkstra. Joan Nunnely, lid van de Margot Feith, voormalig Eerder die dag had een speciale congreslunch plaats voor leden van het eerste uur o.l.v. Landelijke Talentencommissie opleidingscoördinator en gastheer Roger van Boxtel. Eregast Reinier Heijting (zie foto rechtsboven) vertelde daar (portefeuille ‘diversiteit’), tevens bestuurslid Talentontwikkeling & hoe hij op 30 april 1966 verzeild raakte in Hotel Krasnapolsky (zie ook p. 20-21). bestuurslid Talentontwikkeling & Opleidingen D66 Den Haag. Voormalig Eerste en Tweede Kamerlid Elida Tuinstra (zie foto rechtsmidden) kreeg de Opleidingen D66 Rotterdam. Jan Glastra van Loon-penning uitgereikt door partijvoorzitter Letty Demmers voor haar belangrijke verdiensten voor de partij. Daarnaast werden veel inhoudelijke sessies “De aandacht voor diversiteit is ingegeven door de “Toen ik in 2012 als opleidingscoördinator begon, georganiseerd, waaronder het drukbezochte In gesprek over een nieuw Appèl van D66 wens tot meer ‘kleur en fleur’ binnen onze partij; we bestond deze functie nog niet; we waren deze ei- (zie foto rechtsonder). willen breder kijken naar divers talent. Dat betekent genlijk op dat moment overal in het land aan het op- niet alleen vanuit het onderscheid man of vrouw, wit Kijk op www.d66.nl/congres-103 om besluiten, moties en toespraken terug te lezen. zetten. Mijn taak was om een opleidingsprogramma Foto Jan Remmert Fröling of zwart, maar vanuit het idee dat je talent binnen op te zetten voor zowel gewone leden als voor de Kijk op d66.nl/congres of op p. 47 voor meer informatie over Congres 104. alle lagen van de bevolking tegenkomt. leden van de gemeenteraad en de wethouders. Mijn belangstelling voor diversiteit is overigens ook De landelijke organisatie hielp ons bij het opzetten ingegeven vanuit mijn werk als HR-professional. van de opleidingen voor het kader – de raadsleden Mijn ervaring is dat als je breder kijkt naar het talent en de wethouders – en door te fungeren als klank- Els Borst Netwerk Eerste Kamer der en de mix daarvan binnen je organisatie, dat dit de bord. Ze waren altijd bereid om mee te denken. oktober kracht van je team of de hele organisatie ten goede We ontdekten al snel dat we in moesten zetten op Op zondag 12 juni had het jaarlijkse Els Staten-Generaal komt. We zijn opgevoed om vanuit functiebeschrij- een vraaggericht aanbod in plaats van zelf iets te Borst Netwerk event plaats, waarbij de vingen te denken. De grote kunst is om dat los te bedenken. Dat kón ook, omdat er meer dan genoeg Els Borst Netwerk Inspiratieprijs werd Op vrijdagochtend 14 oktober organiseert D66 de laten en meer vanuit de fundamentele kwaliteiten kennis en vrijwilligers binnen de afdeling waren om uitgereikt aan… Truus Houtepen. jaarlijkse Trouwe Ledendag in de Eerste Kamer in van mensen – hun talenten – te kijken, en die te ver- wat voor cursus dan ook te organiseren. Ik heb ver- Den Haag. In de middag heeft hier de finale van de talen in rollen en activiteiten. Het toepassen daar- volgens een opleidingsplatform ingericht waarop Els Borst zei het al: “De politiek is te D66-Jubileumdebatwedstrijd plaats. van binnen D66 zou een mooie volgende stap kun- vraag en aanbod samen konden komen: mensen belangrijk om alleen aan mannen over te nen zijn, zodat we op díe manier vraag en aanbod met een opleidingsidee over een onderwerp waar laten”. Vorig jaar werd het Els Borst Netwerk De jaarlijkse bijeenkomst voor leden die vijftien jaar binnen D66 kunnen matchen. ze veel vanaf weten, kunnen dat als een pitch op die opgericht om vrouwen te ondersteunen hun of langer onafgebroken lid zijn van D66 is deze keer Met een aantal leden hebben wij een diversiteits- site zetten, en daarna kijken we via crowdsourcing weg te vinden binnen de politiek en binnen extra feestelijk vanwege het 50-jarig bestaan van netwerk opgezet. Op dit moment zijn er 87 diversi- hoeveel interesse daar vanuit de afdeling voor is. D66. Voormalig D66-raadslid in Nuenen en D66. Trouwe Leden hebben inmiddels een persoon- teitsambassadeurs die zich binnen de hele partij Als er voldoende belangstelling is, dan gaan we dat oud-Statenlid van Noord-Brabant Truus lijke bericht ontvangen over de bijeenkomst. inzetten om met elkaar het gesprek te voeren over organiseren. Dat werkt heel goed. Verder heb ik de Houtepen kreeg de Els Borst Netwerk Inspi- Vragen? Mail Cherine Mathot: [email protected] hoe we omgaan met diversiteit in onze partij en opleidingen ook uitdrukkelijk opengesteld voor ratieprijs uit handen van Tweede Kamerlid onze samenleving. Na twee succesvolle diversi- leden van andere afdelingen én niet-leden. Zo heb Pia Dijkstra. Zij werd hiermee geëerd voor In de middag heeft de finale van de D66-Jubileum- teitsbijeenkomsten in Rotterdam en Amsterdam, je meteen leuk acquisitiemiddel om geïnteresseer- haar grote inzet voor D66 en haar inspire- debatwedstrijd plaats. Het debat heeft plaats tussen heeft de derde bijeenkomst plaats in Den Haag, op den op een laagdrempelige manier kennis te laten rende rol voor andere (D66-)vrouwen. (afgevaardigde leerlingen) van de middelbare scholen
Jeroen Mooijman Jeroen waar onze parlementariërs zijn gevormd. Fractievoor- 13 juli in de Mussen. Wees erbij!” maken met onze partij.” Meer info en lid worden: zitter Alexander Pechtold is juryvoorzitter tijdens deze Foto Interesse? Kijk op: facebook.com/d66div of mail Meer informatie? Kijk op: d66.nl/elsborstnetwerk debatfinale. naar: [email protected] opleidingen.d66denhaag.nl Democraat 42 43 uit de vereniging
Verkiezingen Thema-afdeling SAVE THE DATE appelbomen Dag van het 50 Tweede Kamer (2017) Sport en Midden-Oosten Op 15 maart 2017 zijn de verkie- (4de editie) zingen voor de Tweede Kamer. bewegen Tijdens de Nationale Boomfeestdag op 26 november 16maart heeft D66 samen met D66 Gouda Op d66.nl/verkiezingen kunt u alles in het kader van haar 50-jarig bestaan 50 lezen over deze Tweede Kamerver- De nieuwe thema-afdeling werd Academiegebouw, bomen geschonken aan burgerinitiatief kiezingen, zoals profielen, kandidaat- vorig jaar opgericht door betrok- Utrecht GOUDasfalt. stelling en het vaststellen van het ken leden die vinden dat een verkiezingsprogramma. Alle D66- typisch sociaal-liberale visie op Tweede Kamerlid Fatma Koser Kaya en leden ontvangen automatisch bericht belang, rol en functie van sport en Meer info: leerlingen uit groep 5 van de Casimirschool in per e-mail over de stemmingen. bewegen gewenst is. internationaal.d66.nl/agenda Gouda hebben de appelbomen geplant op het De leden van D66 hebben fractie- voormalige Koudasfaltterrein. Koser Kaya: “Voor voorzitter Alexander Pechtold De thema-afdeling wil door het D66 is het belangrijk dat er meer natuur in en gekozen tot lijsttrekker (zie ook p. 2). bundelen en ontwikkelen van expertise van leden een dergelijke visie ontwikkelen. Met een rondom de steden komt. Zo maken we natuur visie op sport en bewegen geeft D66 tevens gehoor aan een landelijke ontwikkeling waarin — in memoriam — en recreatie ook voor mensen in drukbevolkte het maatschappelijk belang van sport en bewegen, als doel en/of middel, steeds vaker wordt gebieden toegankelijk. De manier waarop men- Gemeenteraad (2018) (h)erkend. Volksvertegenwoordigers en bestuurders worden bovendien met vraagstukken sen in Gouda zelf het initiatief hebben genomen Het lijkt nog ver weg, maar talloze geconfronteerd rondom bijvoorbeeld de inzet van vakleerkrachten in het basisonderwijs en de Aar de Goede voor is heel bijzonder. Wat D66 betreft zouden afdelingen zijn al begonnen om de sluiting van lokale ijsbanen of zwembaden. andere gemeenten hiervan kunnen leren.” raadsverkiezingen in 2018 voor te vlaardingen zoeterwoude bereiden. De leden vinden dat zowel sport als bewegen op landelijk niveau slechts beperkt in het ver- 21 mei 1928 16 mei 2016 kiezingsprogramma van D66 wordt genoemd. De thema-afdeling heeft daarom input geleverd Wilt u zelf raadslid worden, of wilt u voor het conceptverkiezingsprogramma van de Tweede Kamerverkiezingen in 2017. Tot zondag 6 november kunt u zich nog op een andere manier bijdragen – Route66 aanmelden voor het talentstimulerings- door bijvoorbeeld met het program- Meer informatie: Wouter de Groot, secretaris: [email protected] programma Route66. ma mee te schrijven? Neem contact Lid worden van een D66-thema-afdeling? Ga naar: MijnD66.nl / sport.d66.nl op met uw afdelingsbestuur of loop Route66 is een talentstimuleringsprogramma eens mee met een raadslid. Bent van twee jaar dat wordt gerund door de deel- u zelf afdelingsbestuurder en wilt nemers zelf. Elk jaar ronden 20 ‘routers’ het u hulp bij de voorbereidingen? Kijk traject af en stromen 20 nieuwe ‘routers’ met op MijnD66.nl voor het Draaiboek uiteenlopende achtergronden in. Deelname GR2018 en de bijbehorende staat open voor afgestudeerde/werkende tijdlijn en/of vraag uw regio om een leden tussen de 25 en 33 jaar. De selectie bijeenkomst over dit draaiboek te voor 2016 sluit op 6 november a.s. organiseren. Thema-afdeling Meer informatie: route66.d66.nl Transparantie & Integriteit Leden- D66-biografieën De nieuwe thema-afdeling Transparantie & Integriteit wil D66-leden een platform bieden Aar de Goede was lid van de eer- enquête om de dialoog over deze twee belangrijke onderwerpen te voeren. ste, zevenkoppige Tweede Kamer- Journalist en historicus Hubert Smeets gaat de biografie fractie van D66 in 1967. In 1973 schrijven van Hans van Mierlo (1931-2010), medeoprichter, Deze zomer houdt D66 een Een dialoog, omdat wij het typisch-D66 vinden om: werd hij staatssecretaris van eerste partijvoorzitter en partijleider van D66. enquête onder al haar leden. • in te zetten op de democratische kwaliteit en geloofwaardigheid van het openbaar bestuur Financiën voor D66 in het Wij hopen op uw respons! • complexe onderwerpen bespreekbaar te maken Kabinet-Den Uyl. Hubert Smeets – momenteel buitenlandredacteur van NRC • en open en ontvankelijk te blijven in ons denken, en gericht op verbetering. De Goede was daarnaast de eerste Handelsblad – werd voorgedragen door een selectiecommis- Deze enquête is voor u de kans om D66-lijsttrekker voor de Euro- sie, bestaande uit Lennart van der Meulen, Annath Koster, Joris aan te geven hoe u uw lidmaatschap Tijdens Congres 103 in Arnhem heeft de thema-afdeling haar eerste fringe-meeting georgani- pese Parlementsverkiezingen Backer en Connie Palmen. De biografie verschijnt in 2019 bij ervaart. Wat gaat er goed en wat seerd over ‘Integer omgaan in en met je netwerk’, met als gastspreker docent-onderzoeker Wil- van 1979 en lid van de senaat in uitgeverij De Bezige Bij. kan er beter? Uw reactie helpt ons leke Slingerland (Saxion, VU). Doel van de discussiebijeenkomst was de aanwezigen dilemma’s 1986-1987. bij het (nog) beter inrichten van onze te leren herkennen en met ‘gereedschap’ naar huis te laten gaan om zélf integer en transparant Afgelopen februari verscheen Jan Terlouw: Jeugdboekenheld evenementen en campagnes. Ook handelen verder vorm te geven. Lees het in memoriam over op het binnenhof van auteur Joep Boerboom. In deze biografie de Democraat zal in deze enquête Kijk op transparantie-integriteit.d66.nl voor de video van de presentatie en een handleiding Aar de Goede van oud-collega’s vertellen naast familieleden en collega-politici ook zijn jeugd- worden meegenomen. U ontvangt om een dergelijke sessie ook bij jou in je afdeling te organiseren. Jan Terlouw en Minne Dijkstra op boeken – zoals Koning van Katoren en Oorlogswinter – het de uitnodiging medio augustus op d66.nl/memoriam-aar-goede verhaal van Terlouws veelzijdige leven als kernfysicus, D66- het e-mailadres waarmee u staat Meer informatie: Frank Wijsmuller, secretaris: [email protected] partijleider en (jeugdboeken)schrijver. ingeschreven. Lid worden van een D66-thema-afdeling? Ga naar: MijnD66.nl Democraat tekst 44 45 Liberal International Boris van der Ham
Onlangs kwamen liberalen en democraten uit de hele wereld bijeen in de Georgische hoofdstad Tbilisi, tijdens de halfjaarlijkse bijeenkomst van Liberal International (LI). Oud-Tweede Kamerlid De D66-delegatie bij het congres van Liberal International op 20-22 mei in Tbilisi, Georgië. Boris van der Ham – namens D66 vertegenwoordigd in het V.l.n.r.: Jelger Groeneveld (bestuurslid thema- afdeling Internationale Veiligheid en Defensie), mensenrechtencomité van LI – organiseerde er een debat over Vincent van Roon (bestuurslid D66 Delft), Tjeerd Dierckxsens (Internationaal Secretaris van het vrijheid van religie en levensbeschouwing en doet verslag. Landelijk Bestuur D66) en Boris van der Ham. Samen vechten
Foto Boris van der Ham
Een delegatie van Liberal International voor bezoekt een grenspost bij Zuid-Ossetië, de Georgische regio die in 2008 door Rusland werd bezet.
wondingen door de kapmessen, maakte de harde durven uit te komen, vertelt Berdzenishvili. vrijheid strijd voor vrijheid opeens heel tastbaar. Libera- Hij vindt: “Het recht op religie en levensbeschou- len moeten zowel politiek als in het maatschap- wing houdt in dat je ook openlijk iets anders mag pelijk debat actie ondernemen tegen grove geloven, of niet geloven.” Liberal Na een overstap in Oekraïne, komt mijn vlieg- 2012 besloot om na tien jaar Tweede Kamerlid- schendingen en uitholling van mensenrechten, Mee met de International tuig aan in Georgië. Op de diensthokjes van de maatschap een frisse neus te halen buiten de po- zo bepleit ik. Tastbare wereldpolitiek D66-delegatie? douane zie ik enorme, kleurige posters hangen: litiek, heb ik me – onder meer als voorzitter van Na de inhoudelijke sessies verlaten de delegatie- Liberal International (LI) Georgia, associated with the European Union! het Humanistisch Verbond – veel met dit onder- Niet-aangeslotenen leden van Liberal International de vergaderlocatie D66 Internationaal bezoekt – opgericht in 1947 – is een regelmatig congressen van wereldwijde politieke federatie Georgië hecht niet voor niets aan het associatie- werp veel beziggehouden. Na christenen en de moslims, bestaat zijn de in Tbilisi. We brengen een bezoek aan een grens- haar internationale partners, van gelijkgezinde liberale verdrag dat zij onlangs met de Europese Unie Tijdens het debat laat ik een fragment zien uit de derde grootste ‘levensbeschouwelijke’ groep in post bij Zuid-Ossetië. In 2008 heeft Rusland deze zoals Liberal International en partijen. Momenteel zijn er sloot. Het land werd onafhankelijk na het uit- documentaire Onder Ongelovigen, die ik vorig de wereld uit mensen die Non-Affiliated (niet- ‘opstandige’ Georgische regio met veel militair ALDE. Vaste delegatieleider is meer dan 65 liberale partijen eenvallen van de Sovjet-Unie in 1991, maar zoekt jaar voor omroep human maakte en die de pro- aangesloten) zijn. Onder hen zijn atheïsten, vertoon bezet; sindsdien hangt de dreiging van de Internationaal Secretaris aangesloten, waaronder D66. (bestuurslid Internationale Be- LI verzorgt trainingen en oplei- internationaal voortdurend steun om het eigen blemen toont rond ‘afvalligheid’ in met name is- agnosten en humanisten, maar ook vrijzinni- verdere annexatie van Georgisch grondgebied trekkingen) van D66. D66-leden dingen, is vertegenwoordigd grondgebied te verdedigen. Tijdens de autorit van lamitische landen. Om een paar cijfers te noemen: ge religieuze mensen die zich niet thuis voelen voortdurend in de lucht. zijn van harte welkom om deel bij de Verenigde Naties, en het vliegveld naar de hoofdstad Tbilisi zie ik een in 55 landen is kritiek op religie of geloofsafval bij een georganiseerde religie. Waarschijnlijk is Als we aankomen met onze busjes, zien we te nemen na aanmelding. organiseert diverse bijeen- straat die vernoemd is naar voormalig Ameri- strafbaar, en in 13 landen riskeer je zelfs de dood- deze groep nog veel groter dan we weten, want Georgische soldaten bij het prikkeldraad. Achter komsten over vrijheid en de- kaans president George W. Bush. Hij wordt hier- straf. Binnen de Verenigde Naties proberen een veel mensen zijn ‘in naam’ nog wel aangesloten de versperring verschijnen een oude Georgische Meer informatie: mocratie over de hele wereld. [email protected] Sinds 2014 zit Boris van der mee geëerd vanwege zijn steun aan Georgië toen aantal landen bovendien het recht op afvalligheid bij een geloofsgemeenschap, maar trekken in de man en vrouw, wier landbouwgrond door de of kijk op: internationaal.d66.nl Ham namens D66 in het het in 2008 in conflict kwam met Rusland over moedwillig uit te hollen. praktijk hun eigen plan. Russen is ingenomen. Ze kunnen geen kant op; Human Rights Committee de bezetting van de ‘opstandige’ Georgische regio ze wonen op niemandsland. Wereldpolitiek van Liberal International. Zuid-Ossetië. Onder ‘afvalligen’ worden niet alleen ongelovi- Bij de inhoudelijke sessie van D66 is ook Levan wordt opnieuw zeer tastbaar. Namens de International Federation of Liberal Youth gen geschaard, maar ook christenen, boeddhisten Berdzenishvili uitgenodigd. Hij is parlementariër (IFLRY) is ook D66’er Pauline Het recht op afvalligheid en andersdenkende moslims. Niet alleen door voor de Republikeinse partij in Georgië, die even- Het zijn dit soort ontmoetingen, debatten en er- Kastermans (zie p. 35) lid van Ik ben hier voor de halfjaarlijkse bijeenkomst van toedoen van de overheid lopen ze gevaar. Ik vertel eens lid is van Liberal International. “Georgië is varingen die organisaties als Liberal International dit mensenrechtencomité. Liberal International (li), waarbij liberalen en de- over de recente ontmoetingen die ik heb gehad op papier een zeer religieus land, maar in de prak- zo belangrijk maken. Mensenrechtenschendin- mocraten vanuit de hele wereld bij elkaar komen met atheïstische bloggers uit Bangladesh. Enkele tijk gaat slechts een handjevol mensen naar de gen, militaire dreiging en de strijd voor vrijheid www.liberal-international.org om ideeën uit te wisselen en samen standpunten van hun mede-bloggers zijn afgelopen jaar op kerk of de moskee. Een groot gedeelte van hen is van meningsuiting – het blijven wat abstracte be- te bepalen. Namens D66 en het mensenrechten- straat doodgehakt door islamitische terreurben- ook helemaal niet religieus meer.” De macht van grippen, totdat je ziet wat het concreet betekent. comité van li, verzorg ik een debat over vrijheid des. Een van hen had ternauwernood zo’n aan- de Georgisch-Orthodoxe kerk in het sociale leven Het belang van internationale solidariteit wordt van religie en levensbeschouwing. Nadat ik in slag overleefd. Haar verhaal en de zichtbare ver- is echter zo groot, dat mensen daar vaak niet voor zo ontdaan van zijn vrijblijvendheid. ■ Democraat tekst 46 47 xxLedenpagina xx
Campagne / vrijwilliger worden / meedoen
Wilt u graag meedoen aan onze campagnes? Neem contact Ledenpagina op met uw lokale of regionale afdeling via d66.nl/partij/d66- in-het-land, met ons landelijke campagneteam via [email protected] of kijk eens op d66.nl/doe-mee Uw lokale afdeling doet overigens veel meer dan alleen campagne voeren: ga ook eens naar een borrel, workshop of ledenvergadering van uw eigen afdeling!
Bestuur- en verenigingsondersteuning (BVO) Wilt u graag weten hoe onze Bent u actief bij uw lokale of regionale afdeling en heeft u politieke vereniging in elkaar steekt? daar vragen over of ondersteuning bij nodig, neem dan Of bent u op zoek naar specifieke contact op met de afdeling BVO van het Landelijk Bureau (contact)informatie, afdelingen, via: [email protected] commissies of parlementariërs? U vindt het via: d66.nl/partij Talentontwikkeling / opleidingen D66 organiseert opleidingen en trainingen voor verschil- lende doelgroepen. Kijk voor meer informatie op d66.nl/partij/opleidingen of mail naar [email protected] Interesse in het jongerentalentenprogramma van D66? Elk najaar kunt u zich aanmelden voor de selectie via: De inschrijving voor Congres 104 op zaterdag 29 en zondag Ledenadministratie D66 bestaat 50 jaar. Dat willen wij vieren! route66.d66.nl Voor ons speciale verkiezings- én jubileum- 30 oktober is inmiddels geopend. Alle leden hebben een vooraan- Een verhuizing doorgeven? Aan- of afmelden voor een kondiging ontvangen met (beperkte) gelegenheid tot vroegboek- nieuwsbrief? Uw lidnummer opzoeken? Ga naar MijnD66.nl korting middels het Early Bird-combiticket. Deze zomer ontvangt Thema-afdelingen congres keren wij daarom terug naar de en voer zelf uw wijzigingen door in onze ledenadministratie. plek waar in december 1966 het allereerste u een tweede persoonlijke uitnodiging. U kunt uw ticket direct Is uw emailadres (tevens uw gebruikersnaam) gewijzigd of Interesse in een specifiek thema? En wilt u daar graag bestellen via deze e-mail. heeft u andere vragen? Stuur een mail naar over discussiëren en meepraten, kijk dan eens op ledencongres van D’66 (toen nog mét apos- [email protected] of bel 070 356 60 66. d66.nl/partij/thema-afdelingen Zaterdag 29 oktober stellen de aanwezige leden het trof) van start ging: de rai in Amsterdam. verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamerverkiezingen (kijk voor een impressie van dit congres op d66.nl/tijdlijn) van maart 2017 vast. Uw stem telt! Contributie / donaties Els Borst Netwerk Zondag 30 oktober staat in het teken van het 50-jarig bestaan. Uw lidmaatschap betaalt u per acceptgiro of automatische Voor 10 euro per jaar kan elk D66-lid zich aanmelden bij Het wordt een mooi programma met bijzondere sprekers waar- incasso. Acceptgiro kwijt? Stort uw contributie op dit diversiteitsnetwerk: d66.nl/elsborstnetwerk onder oud-partijleider Jan Terlouw en Sigrid Kaag, topdiplomaat NL 11 RABO 019 199 6807 t.n.v. Democraten 66 o.v.v. en vn-gezant in Libanon. Samen met u blikken we terug en kijken ‘contributie’ en uw ‘lidnummer’ (zie boven). we graag vooruit om deze bijzondere mijlpaal te vieren. D66 Internationaal Een extra gift aan de partij kunt u overmaken naar NL 11 RABO 011 304 2396 t.n.v. Democraten 66 o.v.v. ‘gift’. Wilt u meer weten over of meedoen aan het internationale Jubileumfeest Meer weten? Kijk op d66.nl/doneren of mail naar netwerk van D66? Kijk op internationaal.d66.nl of mail Dit keer geen pre-congresborrel op de avond vóór het congres, [email protected] naar: [email protected] maar een heus jubileumfeest na de eerste congresdag (zaterdag- Gaat u verhuizen naar (of woont u in) het buitenland? avond) óp de congreslocatie. U kunt zich aanmelden voor dit feest Kijk eens op buitenland.d66.nl of mail naar via uw persoonlijke uitnodiging. Lid worden / maken [email protected] Wilt u iemand lid maken? Kijk op d66.nl/cadeaulidmaat- Congresstukken schap of stuur hem of haar deze link door: d66.nl/word-lid U kunt het tijdpad, de publicatiedata en deadlines voor Congres 104 Mr. Hans van Mierlo Stichting t.z.t. lezen op d66.nl/congres. Het tijdpad voor het vaststellen van De Van Mierlo Stichting (VMS) is het onafhankelijke het verkiezingsprogramma en de kandidaatstelling voor kandida- Maak kennis met D66 wetenschappelijk bureau van D66. Meer informatie ten Tweede Kamer kunt u vinden op d66.nl/verkiezingen Speciaal voor nieuwe leden organiseert D66 een aantal keer over haar activiteiten en publicaties (zoals tijdschrift idee), per jaar kennismakingsbijeenkomsten. Als nieuw lid ontvangt vindt u op vanmierlostichting.d66.nl Terugblik C103 u een uitnodiging. Kijk ook eens op d66.nl/agenda voor Wilt u de besluiten of de toespraken van Congres 103 andere interessante bijeenkomsten! (16 april 2016, Arnhem) nalezen? Kijk op d66.nl/congres-103 D66 Nu app Blijf op de hoogte en download de D66 Nu app (voor Landelijk congres Wij hopen u op 29 en/of 30 oktober Android & iPhone). Of bekijk het liveblog op d66.nl/nu Het volgende congres is op zaterdag 29 en zondag 30 oktober te zien in Amsterdam! in Amsterdam. Elk lid krijgt voor elk landelijk congres een uit- Meer info nodiging toegestuurd. Voor meer info, kijk op de pagina hier- naast of op d66.nl/congres d66.nl/partij | [email protected] | 070 356 60 66 Democraat tekst Democraat ik ben D66 Jessica Hoogenboom colofon
Democraat is het ledenmagazine van de politieke vereniging % Hans van Mierlo en Eric Denig op 15 februari 1967 in Hotel Krasnapolsky. Democraten 66 en wordt verspreid Foto: Ben Hansen /ANP onder al haar leden. Democraat verschijnt drie keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toe- stemming van D66 worden open- baar gemaakt of verveelvoudigd. Wilt u een adreswijziging doorgeven? Of wilt u de Democraat niet meer per post ontvangen? Ga naar Op 15 februari 1967 won D66 zeven MijnD66.nl of stuur een e-mail zetels uit het niets. Eric Denig (87) gooit naar [email protected]
vijftig jaar later zijn armen in de lucht, foto Remco van der Kruis eindredacteur Jessica Hoogenboom net zoals tijdens die verkiezingsavond. redactie Jan Remmert Fröling Anita van Rootselaar Anne Ruth Schussler Hoe kwam u bij D66 terecht? Jasper Simons Mark Snijder “Ik werkte als voorlichter op het Ministerie van Kristina Ullrich Landbouw in Utrecht en ging tijdens de lunch- pauze vaak naar boekhandel Broese. Daar lag het fotografie / illustraties Appèl voor één gulden te koop. Ik las het en dacht: Anefo / Nationaal Archief Sebastiaan ter Burg Dit had ik zelf kunnen schrijven. Ik stuurde de Jan Remmert Fröling adhesiekaart op en kruiste aan dat ik wilde deel- Johanniels.com nemen aan het congres.” Jeroen Mooijman Remco van der Kruis
U werd meteen actief voor de Democraten? beeld voorzijde “Ja, na het oprichtingscongres werd ik voorzitter Remco van der Kruis van de Landelijke Publiciteitscommissie. En samen ontwerp / vormgeving met Els en Jan Borst en Jans secretaresse, hebben de ontwerpvloot / Studio Maanzaad mijn vrouw Ellen en ik de afdeling De Bilt/Biltho- ven opgezet. Met z’n vijven plakten we posters ter- druk Senefelder Misset wijl onze twee kinderen folders door de brieven- bussen gooiden. We hadden hen beloofd: voor elke oplage zetel één portie poffertjes. Dat werd dus zeven keer 26.000 exemplaren Den Haag, juli 2016 poffertjes eten – we zijn onze belofte nagekomen.” redactieadres Die verkiezingsavond in Krasnapolsky… Landelijk Bureau D66 “Ik weet nog dat ik overdag met journalist Jan Postbus 660 2501 CR Den Haag Huygens – mijn collega in de publiciteitscommis- sie – in Nieuwspoort zat. Wij gokten op één zetel; Heeft u een vraag of opmerking Hans van Mierlo dacht twee. ’s Middags heb ik mijn voor de redactie? Stuur dan een vrouw opgehaald en reden we naar Amsterdam. e-mail naar [email protected] Ik herinner me ook dat de dame die de jassen aan- nam, zei: Ah, u bent van de partij van de gebroken lusjes. Er was een paar honderd man aanwezig. Je had toen nog geen exitpolls, dus het was erg spannend. De ontlading van Hans en mij is goed te zien op die foto.”
Hoe verging het u verder bij D66? “Ik ben in 1970 nog een jaar fractievoorzitter in de Provinciale Staten van Utrecht geweest, maar moest daarmee stoppen toen ik directeur voorlich- ting werd op het ministerie in Den Haag en naar Oegstgeest verhuisde. Ik ben al die jaren trouw naar elk congres gegaan. Ja, ook het congres in 1974, waarbij de meerderheid vóór opheffing stemde. Ik was mordicus tegen. Gelukkig werd de statutair benodigde tweederde meerderheid niet gehaald.”